________________
હવે જ્યારે આ સંસારમાં ઘુચવણમાં પડેલા માણસો જમીન પરની ગડબડાટ મૂકી જરા જમીનથી સાત કે આ ફીટ ઉંચા જતાં આવાં અપૂર્વ ગાન સાંભળે છે. (કારણકે અજાણતાં પણ આટલા ઉચે ચડતાં મન સ્થિર હોય છે) તે પછી મન રિથ કરી લાખ માઈલ ઉચે જઈ, ત્યાં મન સ્થિર રાખી કે કઈ દેવકમાં ધારણ કરી ત્યાંના પદાર્થો જેવા કે સાંભળવા મનને રોકનારને શું અશક્ય છે ? હા દુઃશક્ય તે ખરૂં, અસ્થિર ચિત્તને મહા મહા દુઃશક્ય પણ ખરૂં, સતત પ્રયત્ન કર્યા વિના ખોટું માનનારને માટે શું કહેવું?
આ ગાન સાંભળવાનું રહસ્ય એ છે કે, જેમ એકેડિયન કે કોનસટના હાથના વાજાની બાજુમાંથી એક બાજુએ એક જાડે સ્વર કાઢતી ચાવી છે, તે એકલી વગાડી હોય, તે શું–શું–શું એવો અવાજ નીકળે છે, પરંતુ બીજા સ્વરોની સાથે એ જડે સ્વર મેળવવામાં આવે છે, ત્યારે તેની કર્ણ કઠેરતા ઉડી જઈ કર્ણ પ્રિયતા આવે છે, અને બીજા સ્વરમાં પણ મધુરતાનો વધારો કરે છે.
આ વાતનો સાર એ જ કે, આત્મા કર્ણનો આધાર ઓછો થતાં, એટલું જ નહિ પરંતુ કર્ણનો આધાર ન હોવા છતાં પણ એમનો એમ વસ્તુને જાણી-જોઈ શકે છે. આ વાત અનુભવીઓને વિદિત થતી હશેજ.
આજકાલ આત્મસાધન મૂકી પાશ્ચાત્ય વિદ્યાના સંસર્ગથકી કે અન્ય કારણે થકી બાહ્ય સાધને દિવસાનદિવસ વધતાં જાય છે, અને તેને લીધે આધ્યાત્મિક આંતર સાધન ખીલતાં બંધ થતાં જાય છે.
તથાપિ આનંદ– આશા પુનર ઉદ્ભવે છે કે, આંતર સાધને ઉપર આર્ય લોકનું હવે પાછું લક્ષ થવા લાગ્યું છે, અને પાશ્ચાત્ય દેશમાં પણ તેને અરૂPદય પાસે દેખાવા લાગ્યો છે.
જુઓ–અમેરિકામાં ચાલતા ક્રિશ્ચિન સાયન્સટિસ્ટ, મેન્ટલ સાયન્સટિસ્ટ, ડીવાઈન સાયન્સટિસ્ટો આંખે ચશ્મા પહેરતા નથી, પરંતુ આંખને જે તેજ જોઈતું હોય, તે મનની દેરીને સંકલ્પની ડેલ બાંધી આત્મકુપમાંથી તેજ પ્રાપ્ત કરે છે. એ જ પ્રમાણે જે જે સામર્થ જોઈએ, તે આત્મામાંથી મેળવે છે. આ દેશમાં પણ યોગબળે તેમજ થતું હતું. પરંતુ હાલ પાછું તેજ સામ પુનરૂદભવ પામવા બાહ્ય આંતર બ્રહ્મચર્ય થશે, તો અમેરિકાથી પણ આ દેશના મારા માનવ બાંધો આંતર ઉદયમાં વધતા જશે.
વળી બાહ્યાલંબનથી ઈદ્રિયમાં પણ સ્વભાવિક શકિત પણ ઘટે છે, અને આત્માલંબનથી તે વધતી જણાય છે.
