________________
કાન મારફતે જ સાંભળવું? એમ વિચારી આંખથી જોવાનું અને કાનમાં સાંભળવાને અભ્યાસ છોડતો જાય, અને મનથી જેએલા પદાર્થોને વિચાર કરવાનું અને કાનથી સાંભળેલા શબ્દને વિચાર કરવાનું પણ રફતે રફતે છોડતો જા. થ, તે પછી શું વગર આંખે દિવ્ય દર્શન થાય છે તે સમજાય. યોગીઓને કાન વગર પણ દિવ્ય સ્વરો શું નથી સંભળાતા? તે પણ સંભળાય છે. એટલું જ નહીં પણ તદ્દ ઉપરાંત દિવ્યગંધ, દિવ્યસ્પર્શ અને દિવ્યરસ પણ આસ્વાદાય છે. કારણકે, દેખનાર, જેનાર, સાંભળનાર, સુંધનાર, સ્પર્શનાર, અને ચાખનાર તો હું (આત્મા) પિતેજ છું, અને મારા વડે તે તે દ્વારાએ સઘળું થાય છે. માત્ર મારી ટેવ પરનું આલંબન લેવાનું ભૂલે તે પછી હું તમામ કામો જેપરના આલંબનથી થાય છે. તેથી સારા અને સંપૂર્ણ પણે મારા નિરાલંબન ગુણવડે કરૂં તેમ છે.
જે આત્માને સભીન્નશ્રેતલબ્ધી ઉત્પન્ન થાય છે. નવા પ્રકટ થાય છે) તે યોગી આંખે સુંઘી શકે છે. કાને જોઈ શકે છે. અને ટુંકામાં ગમે તે ઇદ્રિયદ્વારા ગમે તે કાર્ય કરી શકે છે. આતો આત્માને દેશ ખુલો થયાની વાત થઈ, પણ જયારે આત્મા નિરાલંબન થાય છે ત્યારે તેને કાંઈપણ અજ્ઞાત રહેતું નથી, તે નિરાલંબપણાને ગુણ છે.
વળી જે મનને આત્માએ સ્થિર કર્યું હોય, તે મનને આકાશના ઉચ્ચ પ્રદેશમાં ધારણ દ્વારાએ લઈ જઈએ તો અપૂર્વ ગાન, અને અપૂર્વ દર્શન પણ કરાય છે. મનને સ્થિર કરી ધારણું કરવાનું જેણે બળ પ્રગટાવ્યું નથી, તેવા બાંધવો – નેને ઉપલી વાતની પ્રતીતિ થાય, માટે એક પ્રયોગ તેઓ માટે લખું છું.
જેઓનું પારિસ જવું થતું હોય, તેમણે ઇફિલ ટાવર જે ૯૨૩ ફીટ ઉંચે છે તે ઉપરથી અથવા જેઓ રામનગર જતા હોય, તેણે કેથેડ્રલ પરથી કે એવા કેઈ ઉંચા સીધા સ્થળપર ચડી, નીચે શું થાય છે, તે સાંભળવા લક્ષ આપવું, કંઈ ન સંભળાય, તે જરા સ્થિર થઈ એક માળ નીચે આવવું, એટલે ઘણું અપૂર્વ ગાન ગવાતાં સંભળાશે-હવે એ અપૂર્વ ગાન કયા સ્વરે મળી થયાં છે. તે તમે વાંચશે, તે તમને બહુ આશ્ચર્ય થશે, નીચે કૂતરાનું ભસવું, ગધેડાનું ભુકવું, પાડાનું બરાડવું, બિલાડીનું મિઆઉં મિઆઉં કરવું, મિલનું સીડવું, સિહની ગર્જના, માણસનું રડવું, બેલિવું, હસવું વિગેરે અનેક સ્વરો એકઠા થઇ જમીનથી ઉંચા ઉંચા જઈ એવા સુસ્વર રીતે ગોઠવાય છે કે, બધાઓએ જાણે સુસંપ કરી ગાન ગાવા માંડયું ન હોય, પૃથ્વી પર તે જાણે એ સ્વર લડતા હોય, પરંતુ આટલે ઉચે એજ સ્વર (Aux) કે સુસ્વર રચનામાં મળી મધુર ગાયન કરતા પ્રતીત થશે,
