________________
બૃહદ્
આલોચનાદિ પદ્ય સંગ્રહ
પણ આપવા લાગે છે. પોતામાં રહેલા અમુક કોઈક ગુણને લીધે તેને અભિમાન પણ વર્તે છે. શાસ્ત્રકારોએ આઠ પ્રકારના અભિમાન વર્ણવ્યા છે. જાતિ, કુળ, રૂપ, બળ, જ્ઞાન, તપ, ધન અને પૂજા. આ બધું તો પૂર્વે કરેલાં પુણ્ય કર્મના ફળરૂપે જ છે. જીવ તત્ત્વ ભૂલી જાય છે અને અજ્ઞાનથી આવા અહંકારમાં રાચી તથા માચી, રાગ અને દ્વેષના પરિણામ કરે છે. “જગત આત્મરૂપ માનવામાં આવે; જે થાય તે ોગ્ય જ માનવામાં આવે; પરના દોષ જોવામાં ન આવે; પોતાના ગુણનું ઉત્કૃષ્ટપણું સહન કરવામાં આવે તો જ આ સંસારમાં રહેવું યોગ્ય છે; બીજી રીતે નહીં.' (વ. પૃ. ૩૦૭)
સાધક અહીં આલોચના કરવા બેઠો છે અને અજ્ઞાનવશ જાણતા કે અજાણતા થતાં પોતાના આવા અહંકારના દોષો ઉપર તેની નજર પડે છે. વાસ્તવિકતાનો સ્વીકાર કરી કબૂલાત કરે છે કે હે પ્રભુ! હું હવે મારા અંતરનું નિરીક્ષણ કરું છું ત્યારે સમજાય છે કે અન્ય કોઈ પણ જીવો બુરા એટલે કે ખરાબ નથી. પરંતુ હું પોતે જ હજુ અનંત દોષોથી ભરેલો હોવાથી મારા જેવું આ વિશ્વમાં કોઈ જ બુરું નથી.
WARN
૬૯
“અધમાધમ અધિકો પતિત, સકલ જગતમાં હુંય;
એ નિશ્ચય આવ્યા વિના, સાધન કરશે શુંય?’(વ.પૃ. ૨૯૫.) આમ સ્વદોષ દર્શનની દ્રષ્ટિ કરવાથી ધીરે ધીરે પોતાના દોષો ઘટે છે અને યોગ્ય પુરુષાર્થથી અંતે મટે છે. ૧૪. અવગુણોની આલોચના:--
હેવામાં આવે નહીં, અવગુણ ભર્યા અનંત; લિખવામાં ક્યું ર લિખું, જાણો શ્રી ભગવંત.
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
૧૪.
www.jainelibrary.org
