________________
૧૮૪
બૃહદ્ – આલોચનાદિ uધ સંગ્રહ
શબ્દાર્થ: (૧) મહામોહનીય = ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળું મોહનીય કર્મ – અનાદિ મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ માટે ઉત્કૃષ્ટ આ મોહનીય તે સીત્તેર કોડાકોડી સાગરોપમની સ્થિતિવાળું કર્મ છે. અને સાદિ મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવને અંત:કોડાકોડી સાગરોપમવાળુ આ મોહનીય કર્મ હોય છે. (૨) શીલની નવ વાડ = બ્રહ્મચર્યની નવ વાડ (આગળ આવી ગઈ છે.) (૩) આઠ પ્રવચનમાતા = જેના નિમિત્તથી જિન પ્રવચન ઉદ્ભવે છે, જિનવાણીનો વિસ્તાર થાય છે અને જેના પાલનથી સાધક દશાનો પ્રારંભ, સંવર્ધન અને સંરક્ષણ થાય છે. તેને પ્રવચનમાતા કહે છે. તે પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગતિ રૂપ છે. સમિતિ એટલે પાંચ મહાવ્રતોની રક્ષા માટે કરાતી પ્રવૃત્તિ. તે ઈર્યા, ભાષા, એષણા, આદાન નિક્ષેપણા અને પ્રતિષ્ઠાપના – આમ પાંચ પ્રકારો છે. એટલે કે પ્રમાદ ત્યજી યત્નાપૂર્વક પ્રવર્તવું તે સમિતિ છે. અને શુભાશુભ પ્રવૃત્તિઓનો નિરોધ તે ગુપ્તિ છે. તે ત્રણ પ્રકારે છે. મનોગુપ્તિ, વચનગુપ્તિ અને કાયગુપ્તિ. આમ આત્મસ્વરૂપમાં જ લીનતા થવી તે ગુપ્તિ છે. (૪) શ્રાવકના એકવીસ ગુણ = લજ્જાવંત, દયાવંત, પ્રશાંત, પ્રતીતવંત, પરના દોષ ઢાંકનાર, પરોપકારી, સૌમ્યદ્રષ્ટિવંત, ગુણગ્રાહી, સહનશીલતાવાન, સૌને પ્રિય, સત્ય અને સદાચારનો પક્ષ કરનાર, મિષ્ટભાષી, દીર્ઘદ્રષ્ટા, વિશેષજ્ઞ, શાસ્ત્રજ્ઞાનનો મર્મજ્ઞ, કૃતજ્ઞ, તત્ત્વજ્ઞ, ધર્મજ્ઞ, મધ્યસ્થ વ્યવહારી, સહજ વિનયવંત અને પાપક્રિયાઓથી રહિત.( આ ગુણો સમયસાર નાટકના આધારે લીધા છે.) (૫) ત્રણ અશુભ લેશ્યા = કૃષ્ણ, નીલ અને કાપોત (૬) ત્રણ શુભ લેશ્યા = પીત, પદ્ધ અને શુકલ (૭) કલુષતા = કુરતા – દુષ્ટપણું. ભાવાર્થ : હે પ્રભુ! મેં મહામોહનીયના કહેવાતાં ત્રીસ સ્થાનકોને મન-વચન-કાયાએ કરી સેવ્યાં, સેવરાવ્યાં અને અનુમોદ્યો. બ્રહ્મચર્યની
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
