________________
બૃહદ્
આલોચનાદ uધે સંગ્રહ
આવે. તે તો તેની પોતાની યોગ્યતાને આધારિત છે. જીવનું એમાં કાંઈ ચાલતું નથી. ખરેખર તો જીવના હાથમાં પોતાનાં ભાવપ્રાણ જ છે; તેનો જ દ્રઢ નિર્ણય કરવો જોઈએ, પણ જીવને અજ્ઞાનવશ “દેહનો સ્વભાવ જીવ પદમાં જણાય છે.'' એવી વિપરીત માન્યતા તેને થઈ ગઈ હોય છે. તત્ત્વની શ્રદ્ધા, સમ્યક્ પ્રમાણે તે કરી શકતો નથી અને મરણના ભયથી અત્યંત દુ:ખી થાય છે અને આર્તધ્યાન કરી અનંત સંસાર વધારી દે છે. તેથી સાધકે આરાધનામાં હવે વિલંબ ન કરવો જોઈએ. આમ આ ઉપરના ચાર પદોમાં જીવનની નશ્વરતાનું વર્ણન કર્યું છે.
૧. દેવું ન કરો, ચુકવવું જ પડશેઃ-
૧૨૫
જ બિરાના કાઢકે, ખસ્ય ક્યિા બહુ નામ; જબ મુદત પૂરી હુવે, દેના પડશે દામ.
૧.
જેમ કોઈ મનુષ્ય પારકું ધન દેવું કરીને લાવે છે અને સમાજમાં પોતાની કીર્તિ અને પ્રતિષ્ઠા જમાવવામાં તથા ભોગવિલાસમાં તે ધનને ખર્ચી નાંખે છે. પણ તેને ખ્યાલ રહેતો નથી કે જ્યારે તે દેવું ભરવાની મુદત પાકશે ત્યારે વ્યાજ સાથે તે રકમ ચૂકવવી પડશે. તેની યોગ્ય જોગવાઈ કરી નહીં હોય તો તેને બહુ ભારે પડી જશે. તેમ અહીં કવિ કહે છે કે હે આત્મ! હે સાધક! તારું પુણ્ય અલ્પ છે, અને સમાજમાં તારી પ્રતિષ્ઠા જમાવવામાં તથા ઈન્દ્રિયોનાં ભોગવિલાસમાં તે પુણ્ય ખર્ચી નાંખે છે. તેમ કરતાં તું પાપરૂપી દેવું જ ઉપાર્જન કરે છે. પણ તને ખ્યાલ રહેતો નથી કે જ્યારે તે પાપકર્મની કાલાવવિધ પૂરી થશે ત્યારે તે દેવું તારે વ્યાજ સાથે ચૂકવવું પડશે, એટલે કે તે પાપકર્મના માઠા ફળને તારે ભોગવવા પડશે, અને યોગ્ય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
