________________
બૃહદ્ – આલોચનાદિ uધ સંગ્રહ
“સર્વ જીવ છે સિદ્ધ સમ, જે સમજે તે થાય; સશુરુઆજ્ઞા જિનદશા, નિમિત્ત કરણમાંય.”
(વ. પૃ. - પપ૬) પરંતુ તે સિદ્ધ દશા પર્યાયમાં વ્યક્ત થવા માટે યોગ્ય પુરુષાર્થ, ઉપાદાનની તૈયારી અને ઉપરના પદમાં બતાવ્યા પ્રમાણે યથાયોગ્ય નિમિત્તની હાજરી અનિવાર્ય છે.
આમ સિદ્ધ ભગવાન અને સંસારી જીવમાં જે કાંઈ અંતર છે તે અનુક્રમે કર્મમલ રહિતપણાનું અને કર્મમલ સહિતપણાનું જ છે એટલે કે જીવ પોતે જ કર્મથી રહિત થવાથી સિદ્ધદશાને પ્રાપ્ત કરી શકે છે. જડ દ્રવ્ય કદી સિદ્ધ થઈ ન શકે. આવો સંસારીમાંથી સિદ્ધ થવાનો પુરુષાર્થ કોઈક વીરલા જીવો જ કરી શકે છે, કારણ કે મોહરાજાનું સામ્રાજ્ય ખૂબ બળવાન હોય છે અને અજ્ઞાની સંસારી જીવો તેમાં ગળાડૂબ ફસાયેલાં રહે છે, જેથી કર્મનું વિષચક્ર અનંત સંસાર પરિભ્રમણ કરાવે છે. સાધક અહીં સર્વ કર્મમલથી મુક્ત થવાની ઉત્તમ ભાવના ભાવે છે. ૨. દ્રવ્યના વિભિન્ન ભેદ શા માટે?--
ર્મ પુદ્ગલ રૂપ હૈ, જીવરૂપ હૈ જ્ઞાન; દો મિલક્ય બહુ રૂપ હૈ, વિછક્યાં પદ નિરવાન. ૨.
અતિ સૂક્ષ્મ એવી કાર્મણ વર્ગણા જે પુદ્ગલ પરમાણુઓના સ્કંધરુપે હોય છે, તે આખા વિશ્વમાં ઠાંસી ઠાંસીને ભરેલી છે. જીવદ્રવ્યની સાથે એક ક્ષેત્રાવગાહે રહેલી આ કાર્મણ વર્ગણાઓ, જીવના વિભાવભાવનું નિમિત્ત પામી તે તે પ્રકારે કર્મરૂપે પરિણમે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
