Book Title: Yogdrahti Samuchchaya Part 02
Author(s): Bhagwandas Mansukhbhai Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalaya
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034037/1
JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ maharSi zrI haribhadrAcAryajI praNIta zrI yogadaSTisamuccaya yo: zatpati savivecana zreSTha:, coziMtAmaUiT: para: | zrI haribhadrasUri ( bhAga - 2) : vivecana kartA: DaoN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA : prakAzaka: zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjya svAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400 058. mUlya rUpiyA 250
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : hiteza cImanalAla dozI mukeza bhAyacaMda mahetA hasamukha ugaracaMda gaTecA mAnad maMtrIzrIo zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjya svAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400 058. Email: headoffice@smiv.org prApti sthAno: (1) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjyasvAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400 058. phona naM. 022-26718641 Email: headoffice@smjv.org (2) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya hIla DrAIva, taLAjA roDa, bhAvanagara-364 002. phona naM. 0278-2563969, Email: bhavnagar@smjv.org pahelI AvRtti: I.saM. 1950- vi.saM. 2006 vIra nirvANa saMvata : 2475 dvitIya AvRtti: I.saM. 1978 - vi.saM. 2034 vIra nirvANa saMvata : 2503 tRtIya AvRtti: bhAga - 2 I.sa. 2018 - vi.saM. 2074 vIra nirvANa saMvata : 2543 kiMmata : 250/nakala: paOO mudraka: vinAyaka prinTarsa vijJApana bhavana, tAra oNphisa sAme, bhadra, amadAvAda-380 001. (mo.) 9979206060
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhAtIrtha vidhAlaya - zrI mahAvIra jaina vidyAlaya paMjAba kesarI AcAryazrI pa.pU. vijaya vallabhasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNA ane AziSa saha AjathI 100 varSa pUrve vi.sa. 1970, phAgaNa sudI pAMcamane somavAra, tA. 02/03/1914nA zubha divase "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya"nI maMgala sthApanA karavAmAM AvI. pU. gurudeve joyuM ke gujarAtanA nAnA gAmo ane zaheromAM yogya zaikSaNika suvidhAo prApta na hatI. ucca abhyAsanI tIvra dhagazavALA ucca guNAMka sAthe pAsa thanArA vidyArthIo muMbaI ucca abhyAsa mATe AvatA. e lakSamAM laIne ApaNA samAjanA yuvAdhananA ucca abhyAsanI sagavaDatA ubhI karavAnA dhyeya sAthe pU. gurudeve zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanAnI preraNA ApI. pU. gurudevanA manamAM ucca abhyAsa mAtra baudhika vikAsa mATe ja nahI paraMtu vidyApipAsunA sarvagrAhI vikAsanuM kAraNa bane teja vicArothI pU. gurudeve ucca vyavAharika abhyAsa sAthe dhArmika saMskAranA siMcananA abhyAsane saMlagna karyA. saMsthAnI sthApanA samaye traNa mULabhUta muddAo vicAravAmAM AvyA hatA. rAtribhojana niSedha, abhakSyano tyAga ane jinapUjA sAthe dhArmika abhyAsa vigere dhyAnamAM rAkhIne paMdara vidyArthIo sAthe "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya" 1915mAM bhADAnA makAnamAM zarU karavAmAM AvyuM. je Aje vaTavRkSarUpI gujarAta-mahArASTra temaja rAjasthAnanAM mukhya zaheromAM 12 zAkhAo, 1600 vidyArthIo vidyArthinIothI adhika abhyAsa karI zake tevI adyattana suvidhAo sAthenA vidyArthIgRho | kanyA chAtrAlayo kAryarata che. zikSaNa kSetre AgaLa vadhavA vidyAlaye zrI mahAvIra jaina vidyAlaya ejyukezana phAunDezana nAmanuM navuM TrasTa racI vaDodarA mukAme ema.bI.e. koleja zarU karela che. ApaNA samAjanA yuvAdhana ucca prophezanala zikSaNathI Arthika kAraNosara vaMcita na rahe te mATe vagara vyAjanI lona sahAya yojanA cAlu che. A yojanA heThaLa vidyAlaya dvArA bhArata ane paradezamAM ucca abhyAsa mATe vagara vyAjanI lona ApavAmAM Ave che. jaina sAhitya ane prakAzanane uttejana :(1) saMsthA dvArA jaina dharmanA pustakonA prakAzanane uttejana maLe te mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jinAgama TrasTanI racanA karavAmAM AvI che ane A TrasTa dvArA AgamanA graMtho taiyAra karavAmAM Ave che. temaja anya pustakonuM prakAzana paNa saMsthA dvArA pragaTa karavAmAM Ave che. sAdI ane saraLa bhASAmAM vivecanAtmaka ane saMzodhanAtmaka sAhityanI vipula sAmagrI prakaTa karavAnI samayadarzI AcArya vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja ane saMsthAnA anekamukha utkarSanA pUraskartA sva. zeThazrI motIcaMdabhAI kApaDiyAnI bhAvanA hatI ane A mATe sva. zeThazrI motIcaMdabhAI kApaDiyAe graMthamALAnA saMpAdana kAryanI zarUAta karI ane Ajadina sudhImAM 9 pustako tathA zrI mohanalAla dalIcaMda desAI (saMgrAhaka ane saMpAdaka) graMthamALAnA jaina gurjara kavio bhAga 1 thI 10 ane anya sAta pustako tathA munizrI naMdighoSa vijayajI prakAzita be pustako prakAzita thayela che. (2) jaina sAhityano prasAra, pracAra ane uttejana maLe te mATe Aja dina sudhImAM 23 jaina sAhitya samArohanuM judA judA sthaLe Ayojana karavAmAM Avela che. vidhAlayanI zAkhAo : ma | sthApanA varSa vidhAlaya zAkhA ane phona naM. I-meIla AI.DI 1925 15 vidyArthIo sAthe sane 1915mAM zarU thayelA zrI mahAvIra jaina At present under vidyAlaya, govAliyA Tenka para saMsthAnA makAnamAM bhAvanagara rAjyanA redevelopment dIvAna sara prabhAzaMkara paTanInA zubha haste tA. 31/10/1925 "zrI vADIlAla sArAbhAI vidyArthIgRha" 1946 zrI bhoLAbhAI jesIMgabhAI vidhArthIgRha, pAlaDI basa sTenDa sAme, pAlaDI,| ahmedabad@smiv.org amadAvAda-380006. TeliphonaH (079) 26579953, 26584352. 1947 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya | zrI bhArata jena vidhAlaya pune@smjv.org Agarakara roDa, bI.ema.sI. kolejanI bAjumAM, pUnA-411004. TeliphonaH (020) 2551226. 1954 zrI laheracaMda uttamacaMda vidhArthIgRha, Ara.vI. desAI roDa, pratApanagara, | vadodara smiv.org vaDodarA-390004. TeliphonaH (0265) 2432468. 1964 zrI laheracaMda uttamacaMda vidhArthIgaNa, paMcAyata kAryAlaya najIka, vidyanagar@smjv.org vallabha vidyAnagara-388120. TeliphonaH (02692) 230211. 1970 zrI maNIlAla durlabhajI vidhArthIgRha, hIla DrAIva, taLAjA roDa, bhavnagar@smjv.org bhAvanagara-364002. TeliphonaH (0278) 2563969. 1972 AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI janmazatAbdI vidhArthIgRha andheri @smjv.org juhu lena, vAsupUjya svAmI maMdira mArga, aMdherI (ve.), muMbaI-400058. TeliphonaH (022) 26718641, 26 2414pa7.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama | sthApanA varSa vidhAlaya zAkhA ane phona naM. I-meIla AI.DI. 1994 zrImatI zAradAbena uttamalAla mahetA kanyA chAtrAlaya ahmedabad@smjv.org zrI niketana, dazA poravADa sosAyaTI, AyaMbila bhavana pAse, pAlaDI, amadAvAda-380007. TeliphonaH (079) 26651627. 9 | 2001 Do. yAvantarAja punamacaMdajI ane zrImatI saMpUNa jena vidhArthIgRha | udaipur@smjv.org citrakUTa nagara, bhuvANA, pratApanagara bAyapAsa, udayapura-313001, (rAjasthAna). TeliphonaH (0294) 2440377. 2004 zrI vADIlAla sArAbhAI vidhArthIgRha - senDaharTa roDa zAkhA sandhurst @smjv.org C/o. zrI kacchI vizA ozavALa jaina mahAjana vADI, 4thA mALe, 99/101, kezavajI nAyaka roDa, cIMca baMdara, muMbaI-400009. TeliphonaH (022) 237781 24 2005 zrImatI nalinIbena pravINacaMdra jamanAdAsa cAMgANI kanyA chAtrAlaya |vidyanagarko@smjv.org po.bo. naM. 25, paMcAyata kAryAlaya najIka, vallabha vidyAnagara-388120. TeliphonaH (02692) 232455 2006 sau. zobhAbena rasikalAla dhArIvAla kanyA chAtrAlaya punekc@smjv.org Agarakara roDa, bI.ema.sI. kolejanI bAjumAM, pUnA-411004. TeliphonaH (020) 2566 1895. 2009 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya ejyukezana phAunDezana cksvim@gmail.com zrI sI. ke. zAha vijApuravALA InsTITayuTa opha menejamenTa, Website : www.eksvim.edu.in Ara.vI. desAI roDa, pratApanagara, vaDodarA-390004. TeliphonaH (0265) 2418328/29, 08000631517/1819 2017 zrImatI candrakAbena praviNabhAI mahetA, hIrAbA kanyA chAtrAlaya vadodara @smjv.org Ara.vI. desAI roDa, pratApanagara, vaDodarA-390004. TeliphonaH (0265) 2414299 uddezo ane amalIkaraNa temaja ekavIsamI sadI tarapha prayANa : zarUAtamAM je mULabhUta niyamo ghaDavAmAM AvyA hatA te anusAra Aja rIte Aje daza dAyakAthI saMsthA makkamapaNe ekavIsamI sadI tarapha AgaLa vadhI rahI che. jemAM nIcenA mULabhUta niyamo amalamAM che. (1) dareka zAkhAmAM vidyArthIo niyamita jinapUjA karI zake te mATe muMbaI, aMdherI, vaDodarA, vallabha vidyAnagara, udepura, bhAvanagara temaja pUnA mukAme zikharabaMdhI derAsarajI banAvela che. jyAre senDaharTa roDa zAkhAmAM ghara derAsara che. amadAvAda tathA vaDodarA mukAme vidyArthIgRhanuM navanirmANanI zarUAta thayela che. A baMne jagyAe nUtana jinAlaya nirmANAdhIna che. (2) dhArmika abhyAsakrama mATe dareka zAkhAmAM dhArmika zikSako dvArA dhArmika abhyAsanA vargo calAvavAmAM Ave che. niyamita dhArmika parikSAo levAmAM Ave che ane protsAhanarUpe vidyArthIone InAmo ApavAmAM Ave che. (3) vidyArthIone dhArmika pravAsa, DevalapamenTa zibIro, ugra tapazcaryAone protsAhana mATe suvidhAo ApavAmAM Ave che. (4) vidyArthIonA vyakitagata ane vyakitatvanA vikAsa mATe spardhAo, ramata-gamata temaja vyAyAmanA sAdhano upalabdha hoya che ane semInAro goThavavavAmAM Ave che. (5) zAkhAnA vidyArthIo dvArA "AMtara zAkhA hariphAI yojavAmAM Ave che. ane protsAhana rUpe InAmo ApavAmAM Ave che. (6) vidyArthIone "janarala noleja mATe zAkhAomAM nyujha peparsa, megejIna repharansa bukasa sArA pustako temaja lAIbrerIo sthApavAmAM AvI che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, 102 varSa daramyAna, samAjanA aMdAje 20000 vidyArthIone vidyAnA amRtanuM pAna karAvI kAryadakSa ane svAzrayI banAvyA ane temanA jIvanane sevAbhAvanA, dhArmikatA temaja saMskAritAthI suvAsita banAvyA. ucharatI peDhIne vidyAnuM ane preraNAnuM pAna karAvIne samAjane samRddha, zakitazALI ane saMskArI banAvanArI vidyAlayanI A mahAparaba atyAre paNa aviratapaNe cAlI rahI che. samAjanA kalyANabaMdhu mahAnubhAvo ane pUNyamArganA pravAsIo ! udAra Arthika sahakArarUpI ApanI bhAvanAnAM nIra A mahAparabamAM niraMtara umeratA rahezo! ApanI udAratA Apane dhanya banAvaze ane samAjane samRddha banAvaze. Avo bevaDo lAbha levAnuM rakhe koI cukatA ! jJAna prasAra dvArA samajaNane vistAravAno je purUSArtha kare te jagatano moTo upakArI. zrI mahAvIra jaina vidyAlaye AvA purUSArtha dvArA samAjane samRddha, zakitazALI ane sukhI banAvavAnuM vinamra jIvana vrata svIkAryuM che e vrata pAlanamAM sahAyaka thaze te kRtakRtya thavAnI sAthe samAja kalyANanA sahabhAgI banaze. saune sathavAre ApaNe tana, mana ane dhanathI vidyAlayanI sevAmAM aharniza ubhA rahIe ane yugapurUSanA AziSasaha, bhavya bhUtakALanA sahAre suMdara vartamAnanI keDI para kadama milAvI utkRSTa bhaviSyanuM svapna sidhdha karIe eja abhyarthanA...
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya nivedana jina zAsana anusAra jIvanuM mukhya lakSya paramAnaMdasvarUpa mokSa pAmavAnuM che. A pada pAmavA mumukSuoe yoga ane adhyAtmanI sAdhanAnA mArge vikAsa sAdhavAno che. jJAna saMpAdananI sAdhanA virala graMthonA adhyayana ane yogathI ja thAya che. A mATe AcArya pravaroe anugraha karI svAdhyAya mATe aneka graMtho ApyA che. pU. AcArya haribhadrasUrIzvarajI racita yogadaSTisamuccaya e saumAM ziramora samAna che. AtmAnA kramika vikAsanI keDI A graMtha dvArA mumukSuonA lAbhArthe cIMdhavAmAM AvI che. sAdhakavarga A graMthanA marmane pAme e mATe varSo agAu mAnanIya sva. DaoN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetAe suMdara vivecana karyuM hatuM. Ane zeThazrI manasukhabhAI tArAcaMda mahetAe sva. zrImatI lIlAvatIbahenanA smaraNArthe graMtha svarUpe varSa 1950mAM (prathama AvRtti) prakAzita karyuM. vivecaka sva. DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetAnA parivAramAM hAla koI nathI. prakAzaka sva. zeThazrI manasukhabhAI tArAcaMda mahetAnA parivAramAM temanA suputrI kokilAbahena vi. pArekha tathA zrImatI arUNAbahene zrI yogadaSTisamuccaya graMthanI dhArmika dRSTie mahattA jANI, zrI mahAvIra jaina vidyAlayane ene pharIthI prakAzita karavAnI udAra bhAvanA sAthe saMmati Apela che. jenI amo bhUri bhUri anumodanA karIe chIe. A navasaMpAdana pU. kanakacaMdra zAhanI preraNAthI zrI jaina dharma peDhI, zrI zrImALI poLa jaina saMgha, bharUcanI udAra sahAyanuM zubha pariNAma che. A umadA kArya mATe zrI saMghanA ame atyaMta AbhArI chIe. zrI gItArtha gaMgAnA aneka graMthonA vivecanakartA paMDitavarya zrI praviNacaMdra mAtAjIno AbhAra mAnIe chIe ke emaNe emanA prakAzita graMthamAMthI "bheda prabheda vRkSa" koSTaka A prakAzanamAM chApavAnI anumati ApI che. punaHmudraNa kArya ati suMdara rIte karanAra zrI nautamabhAI ratilAla zAhanA ane prupha rIDIMganuM vikaTa kArya paNa eTalI ja suMdara rIte karavA mATe zrI zreNIkabhAI kIrtibhAI zAhanA RNi chIe. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya e jaina samAja ane zaikSaNika saMsthAomAM AgavuM sthAna dharAve che. jinazAsananI prabhAvanAnA kArya rUpe jinAgamo temaja jaina tattvajJAnane lagatAM aneka pustakonuM prakAzana dvArA zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jJAna prasAranuM kArya kare che. zrI yogadRSTisamuccaya graMthanI trIjI AvRtti prakAzana karatAM amo harSanI lAgaNI anubhavIe chIe. dharmAnurAgI abhyAsu bhAI-bahenonA jIvanamAM A graMtha kalyANanuM kAraNa bane, AdhyAtmika mumukSuono vikAsa thAya ane AMtaraprakRtti vikasAvI sau samatA prApta kare evI zradhdhA saha. li. bhavadIya hiteza cImanalAla dozI sthaLa: muMbaI. mukeza bhAyacaMda mahetA tA. 29/03/2018 hasamukha ugaracaMda gaTecA zrI mahAvIra svAmI janmakalyANaka dina mAnad maMtrIzrIo
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 3 vivecanakAranuM maMgalAcaraNa yogadRSTi kaLazakAvya mAlinI jinavadana himAdri udbhava sthAna jenuM, gaNadhara-hara zIrSe Urdhva utthAna jenuM; surasa salila pUrNA sevya suro narone, bhagavatA zrutagaMgA rakSako te amone ! prazamarasa jharaMtI AtmabrAMti haratI, jagata hita karatI pathya saune TharatI; bhavajalataraNI je zreSTha naukA samANI, zivasukha jananI te vaMduM jainendra vANI anuSTapu anaMtA saMtamAM eka, vilasatatI saMtatA; sudhAsiMdhu samI tene, manogaMdana vaMdanA. | upajAti UMcA cidAkAza viSe uDatA, he haMsa ! hejAtma svarUpavaMtA; AtmA vivecI parane vamo cho, | mumukSunA mAnasamAM ramo cho. svAmI tame zuddha svacetanAnA, rAmI tame Atama bhAvanAnA; bhogI tame AtmataNA guNonA, yogI tame Atma anubhavonA. hade smarI sadgururAja evA, zrImad haribhadrasUrIMdra devA; savRtti tenI anuvartavAne, icchI vivecuM kaMI eka sthAne. salphAstra vivecanakAriNI A, TIkA karuM sumananaMdanI A, ne yogadaSTi kaLazo karuM chuM, yogAmRta saMbhUta te dharuM chuM. 6a
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAnA naM. 323 325 329 333 334 339 341 345 348 u48 anukramaNikA zloka naM. viSaya 86 avedyasaMvedyapada jitAyuM che tenA liMgo kutarkanuM svarUpa 88-89 avedyasaMvedyapadane jItavAno upAya kutarkanI asAratA 91-92 kutarkanuM svarUpa 93-94 kutarkamAM pravartatA anucita vikalpo 95-97 daSTAntamAtranA AlaMbanathI kutarkanI pravRtti 98 zuSka tarkathI atIndriya arthanI aprApti AgamathI atIndriya arthanI prApti 100-101 atIndriya arthanI prAptino upAya : Agama, anumAna ane yogano abhyAsa 102-103 sarvajJanA viSayamAM paramArthathI sarvajJanA bhinna abhiprAyano abhAva ane mohathI sarvajJanA bhedanuM AzrayaNa 104 sAmAnyathI sarva darzanakAro eka sarvajJanA upAsaka 105 vizeSathI chadmasthane sarvajJano anirNaya 106 sAmAnyathI sarvajJanA upAsakanuM svarUpa 107-108 sarva darzanakAro durAsanna bhedathI eka sarvajJanA upAsaka 109 buddha-kapilAdi nAmabheda hovA chatAM sarvajJamAM bhedano abhAva 110 devaviSayaka citrabhakti ane acitrabhaktinuM svarUpa 111-112 citrabhakti ane acitrabhakti karanArA jIvonA bheda ane svarUpa 113-114 saMsArI devomAM citrabhakti thavAnuM kAraNa 115 ISTApUrta karmomAM lokonA judA-judA prakAranA adhyavasAya 116-117 ISTakarma ane pUrtakarmanuM svarUpa 118 samAna paNa anuSThAnamAM adhyavasAyanA bhedathI phaLabheda ane phaLaprApti pratye adhyavasAyanI pradhAnatA 119 anuSThAnamAM adhyavasAyano bheda thavAnuM kAraNa 120 samAna paNa anuSThAnamAM buddhi, jJAna ane asaMmohathI phaLabheda 121-122 buddhi, jJAna ane asaMmohanuM svarUpa ane bhedamAM daSTAMta 123 sadanuSThAnanuM lakSaNa 124 buddhipUrvakanA karAyelA dharmAnuSThAnathI saMsAraphaLanI prApti 125 jJAnapUrvakanA karAyelA dharmAnuSThAnathI mokSaphaLanI prApti 126 asaMmohapUrvaka karAyelA dharmAnuSThAnathI zIghra mokSaphaLanI prApti 127 asaMmohapUrvaka dharmAnuSThAna karanArA jIvonuM svarUpa 128 bhavathI atIta mArgamAM janArA sarva darzanakArono eka zamaparAyaNa mArga 353 3pa6 3pa7 358 360 362 365 366 368 371 372 375 376 378 378 381 385 386 389 392 394
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zloka naM. 129 thI 131 paratattvanuM svarUpa, ene kahenArA bhinna-bhinna darzanonAM nAmo ane enA lakSaNa sarva darzanakAronA upAsya eka sarvajJa - tenA svIkAranA kAraNo kapila ane sugata sarvajJa hovA chatAM dezanAbhedanuM kAraNa tIrthaMkaranI eka dezanAthI zrotAnA bhedathI bodhano bheda nayabhedathI kapila-sugata Adi RSionI dezanAno bheda anya darzanakAronA dezanAbhedanA paramArthane jANyA vagara tenA nirAkaraNamAM doSaprAptinI yukti koIpaNa darzanakAranA kathananA abhiprAyane jANya vagara tenA nirAkaraNamAM doSaprAptinA kAraNo atIndriya padArtha viSayamAM chadmasthanA vivAdamAM anarthakAritA anumAnathI atIndriya arthanI aprApti anumAnathI atIndriya arthanI aprAptimAM bhartuharInI dalIla hetuvAdathI atIndriya arthanI aprAptinA kAraNo mumukSu mATe zuSka tarka tyAjya ane enA svIkAranA kAraNo dharmanA viSayamAM zuSka tarkane choDIne buddhimAnoe karavA yogya ucita pravRttio dIprA dRSTino upasaMhAra 132-133 134-135 136-137 138 139 140-142 143 144 145 146 147-148 149-152 153 154 155-157 158 159-161 162-163 164 165-166 167-168 169 170 171 viSaya zloka 154 thI 161 sudhI sthirA dRSTinuM nirUpaNa sthirA dRSTinuM svarUpa granthibhedathI dekhAtuM bhavanuM ane mokSanuM svarUpa samyagdaSTi jIvano vivekapUrvakano pratyAhAra samyagdaSTa jIvonuM uttama zrutapradhAna AlocananuM svarUpa zloka 162 thI 169 sudhI kAntAdRSTinuM nirUpaNa kAntAdRSTinuM svarUpa AkSepaka jJAnanA kAraNe kAntAdaSTivALA yogIone bhogo paNa bhavanA ahetu bhogakALamAM paNa kAntAdRSTivALA yogIonI asaMga pravRttinuM svarUpa bhogamAM paramArtha buddhivALA jIvone dharmanI pravRttithI paNa mokSamArganI aprApti kAntAdaSTivALA yogIonI mImAMsAthI sadA hitanI prApti zloka 100 thI 177 sudhI prabhAdaSTinuM svarUpa prabhAdRSTinuM svarUpa tattvapratipatti pAnA naM. 398 405 408 414 418 421 424 429 430 431 432 433 437 442 453 461 487 495 513 526 531 538 546 555 568
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa79 pa99 zloka naM. viSaya pAnA naM. 172 sukha-duHkhanuM tAttvika lakSaNa pa73 173-174 puNyanA sukhanI anityatA ane dhyAnanA sukhanI nityatA pa75 175 asaMga anuSThAnamAM sat pravRttipada 176 asaMga anuSThAnonA judA-judA darzanakAronA nAmo 584 177 upasaMhAra 586 zloka 178 thI 186 sudhI parASTinuM nirUpaNa 178 parASTinuM svarUpa pa90 179 parASTimAM rahelA yogIonA nirAcArapadanuM svarUpa pa95 180 anya daSTivALA ane parAdaSTivALA yogIonA bhikSATanAdimAM AcArabheda 181-182 asaMgabhAvathI kSapakazreNI ane kevaLajJAnanI prApti 603 183-184 dRSTAntathI jIvanuM, jIvanA jJAnanuM ane karmanA AvaraNanuM svarUpa 607 185-186 kevaLajJAnanI prApti pachI yoganirodha dvArA bhavakSaya 613 187 muktAtmAnuM svarUpa 628 188 bhavarUpa mahAvyAdhinuM svarUpa 189 nirupacarita bhava vyAdhinA svIkAranA kAraNo 638 190-191 bhava vyAdhithI muktane muktarUpe svIkAranI yukti 642 192-197 kSaNikavAdamAM mokSanA asaMbhavanA kAraNo 646 198-203 ekAnta nityapakSamAM mokSanI asaMgatinA kAraNo 204-206 vyAdhi muktatAnA kAraNo 664 207-208 grantha racanAnuM prayojana 671 A granthanA adhikArInuM svarUpa 681 210 kulayogI ane gotrayogInuM svarUpa 684 211 kulayogInuM vizeSa lakSaNa 692 212 pravRttacakrayogInuM svarUpa 703 213 Adya avaMcakayogI A granthanA adhikArI 708 214 ahiMsAdi pAMca yamonuM svarUpa 711 215-218 IcchAyama, pravRttiyama, sthirayama, siddhiyamanuM svarUpa 717 219-221 yogAvaMcaka, kriyAvaMcaka ane phalAvaMcakayoganuM svarUpa 732 222 A granthathI kulAdi yogIone thatA upakAranuM svarUpa 743 223-224 tattvano pakSapAta ane bhAvazUnya kriyA e vaccenuM aMtara 745 225 yogya jIvonI granthazravaNamAM svAbhAvika pravRtti 749 226-227 ayogya jIvane prastuta grantha na ApavAnA kAraNo 7pa0 228 yogya jIvane vidhipUrvaka prastuta grantha ApavAnI vidhi 7pa6 209 6 6 6
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ yo: Rtpati: zreSTha:, yogazcitAmaLi: para: | yo: pradhAna thaHTT, yo: siddha svayaMprada - zrI haribhadrasUrijIkRta yogabindu aho ! anantavIryA'yamAtmA vizvaprakAzakaH / trailokyaM cAlayatveva dhyAnazaktiprabhAvataH // - zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta jJAnArNava yoga kalpataru zreSTha che, cintAmaNi para yoga; yoga pradhAna ja dharmamAM, siddhi svayaMvara yoga aho ! anaMtavIrya A, AtmA vizva prakAzato; dhyAnazakti prabhAve je, tralokyane caLAvato.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAHi aghasave kutarkathaha nivRtti (3ra3) viSama kutarkagraha nidA adhikAra eTalA mATe jayaliMge (jayanA cihno) kahe che- jIyamAne ca niyamAdetasmiMstattvato nRNAm / nivartate svato'tyantaM kutarkaviSamagrahaH // 86 // eha chaMtAtAM niyamathI, tatvathI narane sAva svayaM nivarse graha sAme, viSama kutarka bhAva, 86. artha--ane A avevasavedyapadano jaya karAtAM niyamathI manuSyane kutarka viSama graha tatvathI atyaMtapaNe ApoApa nivRtta thAya che-TaLe che. vivecana te chate saheje TaLeja, viSama kutaka prakAra; dara nikaTa hAthI haNejI, kare e baThara vicAra...manamohana"--zrI. e da. sa. 4-11 ane A adyasaMvedyapada ke je mahAmithyAtvanuM kAraNa che, ane pazupaNA Adi zabdathI vAca-oLakhAvA yecuM che, te jyAre chatAtuM jAya che tyAre paramArthathI puruSane viSama kutarkarUpa graha potAnI meLe ja cekasa nitI jAya che. upamahAmithyAtva ramAM atyaMta vistArathI avedhasaMvedyapadanuM varNana karyuM, te uparathI nibaMdhana spaSTa che ke mahAmithyAtvanuM kAraNa je kaI hoya, te te avedya saMvedyapada ja che. tenA prabhAvathI ja jIva anAtmajJa hoya che, anAtmAmAM Atmabuddhi dhare che, sva-parane ekatva adhyAsa kare che, dehane ja AtmA mAnI AtmAnuM bhAna bhUlI jAya che, sane asat ane asat sat ciMtave che. ItyAdi prakAre gADha mithyApaNAnuM-asatpaNAnuM kAraNa A adyasaMvedya pada che. ane AvA abUjhapaNAne lIdhe ja ene pazupaNuM, gamArapaNuM, abUjhapaNuM, mUDhapaNuM ityAdi nAma chAje che. kAraNa ke "pazu jevA abUjhanuM jJAna bAhya padArthothI sarvathA pIvAI jAya che ne nija dravyakti arthAt svasvarUpanuM pragaTapaNuM choDI dIdhAthI khAlI thatuM jAya che. Ama para rUpamAM ja vRtti-gIyamane ja niyamatasmina-ane A asaMvedya pada niyamathI chatAtAM; eTale ke A mahAmithyAtvanA nibaMdhanarUpa, pazutra Adi zabdathI vAya evuM adya pada chatAtI veLAe, Rvara:-taravathI, paramArthathI, jhUnAM-narone, puruSone, niravartate thatada-svata: nite che, AtmAthI ja potAnI meLe ja, paranA upadeza vinA niva' che. TaLI jAya che-nimittanA abhAve naimittikanA abhAvane lIdhe. atyaMtaM-atyaMtapaNe, samajJAnayogane lIdhe, Agama prAmANyanA jANapaNuM thakI. jItapinAka-katakarU5 viSama graha -daSTa evA apAya hetupaNAthakI. ( apAya hatapaNuM pragaTa dIThAmAM AvatuM hovAthI. ) graha jevo graha (graha sUrya caMdrAdi, athavA bhUta-pizAca, athavA magara.)
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ (324) thAgadaSTisamuracaya vizrAMta thayeluM pazunuM jJAna taraphathI sadAya che. paNa je ta-te che, te tat ahI svarUpathI che, evuM svAduvAdInuM jJAna te atyaMta-unmagna upara tarI AvatA ghana svabhAvabharathI pUrNa thaI samunsajajana pAme che, ulasI AvI-upara taratuM rahe che." AvuM abUjha-gamAra pazupaNA jevuM mithyAtvakAraNa avevasaMvedyapada jema jema chatAya che, tema tema te mithyAtvane AdhIna-te mithyAtvathI ja udbhavatA evA viSama katakarUpa grahe potAnI meLe ja nivatI jAya che, dUra thAya che, kAraNa mithyAtvajaye ke nimittano abhAva thAya eTale nimittikane abhAva thAya ja evo niyama kutarka graha che. kutarkonuM janmasthAna mithyAtva che. eTale jevuM mithyAtva dUra thAya, nivRtti ke tenI sAthosAtha ja kutarka paNa cAlyo jAya che, kAraNa ke mULa kAraNa nimUla thatAM uttara kAraNa nimUla nirAdhAra thAya che. mukhya AdhAra sthaMbha tUTI paDatAM jema makAna jamInadosta thAya che, tema mithyAtvano AdhAra tUTI paDatAM kutakanI ImArata ekadama tUTI paDe che. kutarkanA havAI kilA (Castles in the air) jhapATAbaMdha UDI jAya che. jema rAjA chatAI jatAM AkhI senA chatAI jAya che, tema mithyAtvane jaya thatAM tenA parivArarUpa kutaka-senA paNa jItAI jAya che. ane Ama A kutarka naSTa thAya che te ApoApa ja, pitAnI meLe ja; emAM pachI bIjAnA upadezanI paNa jarUra rahetI nathI. kutarka eTale kutsita tarka, asat-beTA taka, je svarUpathI pote ja duSTa che, khoTA che, asat che, mithyA che te kutarka. A kutakane graha eTale kuTila AvezarUpa pakaDa, abhiniveza "viSama' kahyo te yathArtha che. kAraNa ke te kharekhara vasamo che. jIvane herAna herAna karI mUke che; vaLI te kutarkanuM koI jAtanuM ThekANuM nathI, DhaMgadhaDo nathI, Ama paNa kUde ne tema paNa kude, vANIAnI pAghaDI jema game tema pheravAya ! beTAnuM sAcuM ne sAcAnuM khoTuM karavuM e enuM kAma che. ityAdi prakAre kutarkanuM viSamapaNuM pragaTa che. AvA kutakane viSama "graha nI upamA aneka prakAre ghaTe che:-(1) graha eTale sUrya, caMdra, rAhu Adi graha. temAM duSTa graha-aniSTa graha jema manuSyane pIDAkArI vasamo thaI paDe che, naDe che, tema kutarUpa duSTa graha manuSyane herAna viSama "graha' herAna karI nAMkhI vasamo pIDAkArI thaI paDe che, kanaDe che. athavA je kutarka rAhu je pApagraha jema caMdrane grasI tene uttApakArI thAya che, tema A kutakarUpI viSama pApagraha AtmArUpa caMdrane grasI lai tene atyaMta + "bAhyAthaiH paripItamujjhitanijapravyaktiriktIbhavadvitiM pararUpa eva parito jJAnaM pazoH sIdati / yattattattadiha svarUpata iti syaadvaadinsttpuntUronma nAganAthamavamAtaH pUrNa samunna jJAti "--zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta samayasAraglaza,
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprASTi : viSama kutarka graha-cittane bhAvazatru (325) * tApa pamADe che. Ama bhAre 'vasamA'grA che. (2) athavA graha" eTale bhUtapizAca-jhoDa. jema keine vasamu* bhUta, pizAca ke jhoDa vaLagyuM hAya, te tenA keDA na mUke, tene grahI rAkhe, pakaDI-jakaDI rAkhe, ane tene herAnaparezAna karI nAMkhe; tema A kutarUpa bhUta, pizAca ke jhoDa jIvane jo vaLagyuM hAya, te te tenA keDo mUkatuM nathI, tene grahI-pakaDI-jakaDI rAkhe che, kADhavu muzkela thai paDI tene khUba kanaDe che. jenA manamAM kutarUpa bhUta (Obsession, Delusion) bharAI gayuM hoya, tene te kADhavuM bhArI vasamuM thai paDe che, e alAne kADhavI bhArI vikaTa thaI paDe che! Ama paNa kutarka ' viSama graha ' che. ( 3 ) athavA 'graha' eTale magara. magara jo kAIne grahe, pakaDe, tA tenI pakaDamAMthI chUTavuM' bahu muzkela-vasamuM che, tema kutarka rUpa grahanA-magaranA paMjAmAM je sapaDAyeA, tenI dADhamAM je bhIDAyeA, tene paNa tenA saka'jAmAMthI chUTavuM bhArI vasamuM thai paDe che. A rIte paNa kutarka kharekhara ! viSama graha che.-Ama duSTa graha, bhUta, ke magara- ema grahanA keAI paNa athamAM kutarkane graha' nAma Apyu. te yathArtha che, ane te paNa 'viSama' graha che. vasameA-zamAvavA vikaTa, sama karavA-sIdhA pAMsA karavA dudhaTa evA che. AvA jIvane grahI rAkhanArA, pakaDI-jakaDI rAkhanArA kutarUpa pApagraha, athavA bhUta, athavA magaramaccha, aneghasa vedyapadyanetra jaya thatAM, ApeAApa peAtAnI pakaDa mUkI ghe che. jema grahazAMtinA pAThathI pApagrahanA upadrava virAma pAme che, jema bhuvAnA maMtrapAThathI bhUtanA Aveza-jhoDa utarI jAya che, jema masthaLamAM prahAra AdithI magaranI pakaDa chUTI jAya che; tema avedhasa vedyapadanA jayarUpa grahazAMtithI, maMtrapAThathI, zastraprahArathI kuta rUpa viSama graha ( yathAsaMbhava traNe arthAMmAM) peAtAnA graha-pakaDa ApeAApa cheADI dye che A kutaka kevA viziSTa che? te mATe kahe che-- bodharogaH zamApAyaH zraddhAbhaGgo'bhimAnakRt / kutarkata vyaktaM bhAvazatruranekadhA // 87 // vRtti: koSonaH madhane apAyarUpa-hAni karanAra,--asad arthanI apratipattine lIdhe, raiAgarUpa,- te macAvasthitanA upadhAta bhAvane lIdhe, zamAAcaH-zramane abhinivezanA janakapA thakI. zraddhAma:-zraddhAbhaMgarUpa,--Agama amimAna --abhimAna karanAra,--mithyAbhimAnanA janakapaNAthI ema " jIyamAne'tra rAjJIva camUcaraparicchadaH / X niyataMte svata: zIvra taniSamatradH ||"--zrI yazo mRta dvA. dvA. "nRpati jItatAM atie DhaLa pura ne adhikAra, "--zrI mokSamALA,
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (326) gadaSTisamuccaya badhaga zahANa ne, zraddhAbhaMga madakAra; kutarka bhAvaripu cittane, pragaTa aneka prakAra. 87. artha -Sane rogarUpa, zamane apAyarUpa, zraddhAne laMgarUpa, ane abhimAna karanAre e kutarka vyaktapaNe cittane aneka prakAre bhAvazatru che. vivecana A viSama kutarka graha je kahyo, te ke aniSTa ne duSTa che, tenuM vizeSa svarUpa ahIM kahyuM che. A kutaka (1) bodha pratye roga je che, (2) zamane apAyarUpa-hAnirUpa che, (3) zraddhAne bhaMga karanAra che, (4) ane abhimAnane upajAvanAre che. Ama te aneka prakAre cittano bhAvazatru-paramArtharipu che. cittane bhAvazatru kutaka 1. bodhaga-A kutarka graha bedha pratye-samyagra jJAna pratye raMgarUpa che, kAraNa ke yathAvasthita bedhane-sAcI samajaNane te upaghAta kare che. roga jema zarIrane hAni pahoMcADe che, nirbala kare che, tema kutaka paNa yathArtha bedhane nukazAna pahoMcADI nabaLo banAve che. jema rogathI zarIranI zakti kSINa thAya che, aMgopAMga DhIlA paDI jAya che, ne zarIra kRza thaI jAya che, tema kutarkathI mananI ciMtanazakti kuMThita thavAthI bedhanI zakti kSINa thAya che, badha zithila-kole-pi bane che, ne kRza thAya che-dUbaLe paDI jAya che. Ama kutarkathI baMdha "mAM" paDe che. eTale mAMde mANasa jema bhArI rAka pacAvI zakatA nathI-jIravI zakato nathI, tema kutarkagraharUpa roga jene lAgu paDyo che evo kutakI jIva uttama kRtajJAnarUpa paramAnna pacAvI zakatA nathI-jIravI zakato nathI, UlaTuM tenAthI te tene apacokugrahavaMta ajIrNa thAya che! eTalA mATe jJAnI puruSe kahe che ke- jene bodha apAtra asadugraha nAza pAmyo nathI, evAne zrutajJAna ApavuM vakhANavA lAyaka nathI,-jema kheDakhAMpaNavALAne meTI rAjyalakSmI ApavI yogya nathI tema. kAcA ghaDAmAM rAkheluM pANI jema pitAne ane ghaDAne nAza kare che, tema asadugrahavaMtane ApavAmAM AveluM kRta te banneno nAza kare che. asagrahathI grasAcelane je vimUDha hitopadeza ApavA jAya che, te mahAupakArI (!) kUtarInA zarIra para kasturIne lepa kare che ! kaSTathI prApta thayela Agama artha je asagrahathI daSitane taH kutarka -AgamanirapekSa evo ema artha che. te zuM ? te ke-jeta-cittane, aMtaHkaraNane, cavataMvyaktapaNe, -mAvezatru:-bhAvazatru, paramArtharipu, anekavA-aneka prakAre,-AryanA apavAda Adi kAraNavaDe karIne.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdadiH kutakathI be rega-zamApAya Adi (327) Ape che, te seMkaDo yatnathI meLaveluM bIja Ukhara bhUmimAM vAvatAM kheda pAme che! kAraNa ke asaragrahavAna guru pAsethI zAstro sAMbhaLe che, paNa temanI AjJA kadI pALato nathI, ane te asAragrAhI cAlaNInI jema potAnuM vivecakapaNuM mAne che!" jema cAlaNI asAra evA kAMkarA pakaDI rAkhe che, tema A asagrahavAn kAMkarA jevA asAra deSa pakaDI rAkhe che! ne ulaTuM tenuM abhimAna rAkhe che ke huM ke vivecaka chuM ! " Ama tenI caturAI paNa daMbhane mATe hoya che. zAstrajJAna paNa pApane mATe hoya che, pratibhAsaMpanapaNuM paNa pratAraNA mATe-chetarapIMDIne mATe hoya che, dhIrapaNuM paNa garvane mATe heya che! aho ! asadugrahavaMtanA guNenI viparIta sRSTi hoya che !' eTalA mATe ja asadugrahavaMta rogI bedharUpa dUdhapAka pacAvavAne gya nathI. * 2, zamApAya-kutaka zamane eTale AtmazAMtine apAyarUpa-hAnirUpa thAya che, khalela pahoMcADe che, kAraNa ke te asat abhiniveza-kadAgraha janmAve che, khoTA khoTA mananA taraMge ke turaMge upajAve che, tethI te cittanI zAMtine DoLI nAMkhe che, khaLabhaLAvI mUke che, ne jIvane vizvama dizAmAM pADI nAMkhe che, hAvaro-hAvaro banAvI de che. "zamarUpa suMdara ne zItala bAgane A kutarUpa AganI javAlA bALI nAkhe che, ne ujajaDa verAna karI mUke che. AvA asagraharU54 agnithI jenuM aMtar baLI gayuM che, tyAM tattvanizcayarUpa velI kyAMthI Uge? te pachI prazAMti-puSpa ane hitopadeza-le te bIje ja zodhI levA ! A asadugrahathI jenI mati chavAI gaI che evo manuSya kutakarUpa dAtaraDAvaDe tatvavallIne kApI nAMkhe che, rasathI daSavRkSane siMce che, ne zamarUpa svAdiSTa phalane nIce pheMkI de che!" 3. zraddhAbhaMgakutaka zraddhAne bhaMga kare che, kAraNa ke tethI Agama arthanI apratipatti-asvIkAra thAya che, sazAstranI AsthAmAM bhaMgANa paDe che, AsthA TUTe che. kutarkarUpa zalya hoya che, tyAM lagI hRdayamAM zraddhA cuMTatI nathI. jema pattharavALI bhUmimAM pANI pravezatuM nathI ne aMkura phUTa nathI, tema asadugraharUpa pattharamaya cittamAM sad* " asadgraho yasya gato na nAzaM, na dIyamAnaM zrutamasya zasyam / na nAma vaikalyakalaMkitasya, prauDhA pradAtuM ghaTate nRpazrIH // Ame ghaTe vAri dhRtaM yathA sadvinAzayet svaM ca ghaTaM ca sadyaH / a trattamottavaiva, kRtAtmAkumorvinAzaH " ityAdi, (vizeSa AdhAra mATe juo) -zrI yaza0 kRta, zrI adhyAtmasAra, + "asadgrahAgnijvalitaM yadaMtaH, kva tatra tattvavyavasAyavalliH / prazAMtiSuSpANi hitopadezaphalAni cAnyatra gaveSayantu / kutarkadAtreNa lunAti tattvavallI rasAtsiMcati doSavRkSam / picupa cAturNa rAmAzramanachannamatirmanuSyaH "--zrI adhyAtmasAra,
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) gadarisamuciya bhAva rasano praveza thato nathI, ne vizuddha bodharUpa aMkure ugate nathI, emAM siddhAMta vANIne zo aparAdha vAru? vrata Acare, tapa paNa tape, ane prayatnathI piMDazuddhi kare, te paNa nivone phaLa nathI maLatuM, te asadugrahane ja aparAdha che, kAraNa ke teone zraddhA nathI." thALImAM lADavA pIrasyA hoya, paNa koI gaLuM dabAve te kema khAI zakAya ? tema "svabuddhirUpa thALI che, temAM saddagururUpa pIrasanAre kaI bodharUpa mAdaka pIrasyA che, paNa asadugraharUpa ke e duSTa gaLacI dabAvanAra che ke te gaLe utaravA deto ja nathI!" eTale ke zraddhA upajavA detuM ja nathI. * 4. abhimAnakAra-kutarka abhimAna karanAra che, mithyAbhimAna upajAve che. te AgamathI nirapekSa e hoya che. kutarka karanArane potAnI kutarkazaktinuM abhimAna upaje che ke huM ke baDo hoziyAra chuM, ke DAhyo (doDha) chuM, AgamamAM kahelI vAtane paNa huM mahArA tarkabaLathI kevI beTI pADuM chuM ! ItyAdi prakAre te peTe phAke rAkhI AgamazAstranI paNa paravA karato nathI paNa A badhuM tenuM mithyA-khoTuM abhimAna che. kAraNa kejha "kAMIka bhaNIne ne kAMIka sAMbhaLIne asadugrahathI je paMDitamAnI-pitAne paMDita mAne che, te bhale vANInuM mukha cuMbe, paNa tenuM lIlArahasya te avagAhata nathI." Ama A viSama kutarka-graha bodhane roga upajAvanAra, AtmazAMtimAM khalela pahoMcADanAra, zraddhAne bhAMganAre, ane mithyAbhimAnane janmAvanAre hoya che. anyatra paNa kahyuM che ke - "zamArAmAnalabAlA himAnI jJAnapaGkaje / zraddhA rAnce spoTTANaH kutaruM: yunArA " zrI yazovijayajItaku, dvA. dvA. 23 arthAtu-kutaka zamarUpa bagIcA pratye agnivAlA che, jJAnarUpa kamaLane karamAvavAmAM hima jevo che, zraddhAne zULarUpa che, garvanA ullAsarUpa che, ne sunaya pratye AgaLIArUpa che. ane Ama che eTalA mATe ja A kutaka cittane-aMta:karaNane aneka prakAre * " asadgrahanAvamaye hi citte, na kvApi sadbhAvarasapravezaH / ihAMkurazcittavizuddhabodhaH, siddhAMtavAcAM bata ko'parAdhaH // sthAlaM svabuddhiH sugurozca dAturupasthitA kAcana modakAlI / rAsa roDa che hItA, tathApi movaDu na varAti sudaH "--zrI adhyAtmasAra. x "adhItya kiMcicca nizamya kiMcidasadgrahAtpaMDitamAnino ye| murNa surya viSamatu pAro sITADyuM tu ternAde "--zrI adhyAtmasAra,
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTiH kutakamAM abhiniveza mumukSune ayukta (329) bhAvazatru che, paramArtharipu che. bAhya zatru jema bhUMDuM kare che, ahita kare che, tema A bhAvazatru jIvanuM akalyANa karavAmAM kAMi bAkI rAkhatuM nathI, kAraNa kutarka cittane ke enA kAraNe Arya paramapUjya evA puruSa-sadAgama Adine pragaTa bhAvazatru anAdara thAya che, AzAtanA-avinaya-apavAda vagere nIpaje che, ane tethI jIvanuM bhArI akalyANa thAya che. zatru jema sarvanAza karavAmAM sadA tatpara hoya che, tema jIvane A bhAvazatrurUpa kutarka sadAya cittazaktine hAsa karate rahI, sarvanAza karavA sadAya tatpara rahyA kare che. eTale je kutarka kare che, te pite pitAnA duzmananuM kAma kare che! pote pitAne vairI bane che! ane kAraNa ke ema che, tethI zuM ? te mATe kahe che - kutarke'bhinivezastamna yuko muktivAdinAm / yuktaH punaH zrute zIle samAdhau ca mahAtmanAm / / 88 // take abhiniveza nA, muktivAdIne yukta; paNa kRta zIla samAdhimAM, mahAtmAne e yukta 88 artha-tethI karIne muktivAdIone-mumukSuone kutakamAM abhiniveza kara yukta nathI; paNa thatamAM, zIlamAM ane samAdhimAM abhiniveza kare e mahAtmAone yukta che. vivecana AvA je uparamAM kahyA te lakSaNavALA kutarkamAM abhiniveza kare te muktivAdIene-saMnyAsIone-mumukSuone koI paNa rIte yukta nathI, kAraNa ke yuktimAM matine na joDavIjha ane matimAM yuktine parANe jeDavI e asaharUpa abhitti -ita-ukta lakSaNavALA kutamAM, mizi :-abhiniveza, tevA prakAre tenA praharU5. zuM ? to ke-na cU:-yukta nathI. kone ? te ke-kuttirasAlInA-muktivAdIone, saMnyAsIone. guja: punA-5Nu yukta che, zrate-zrutamAM, Agama, zIre-zIlamAM, paradrohathI virati lakSaNavALA zIlamAM, sanAthI -ane samAdhimAM, kAnanA phalasUta samAdhimAM, mAtmanAma-mahAtmAone, muktivAdIone abhiniveza yukta che. x "niyojayatyeva matiM na yuktau yuktiM matau yaH prasabhaM niyukte / sAhAra jJAthoDAphe ghaTADopAmAdhAnaH "--zrI adhyAtmasAra, "AgrahI rata ninISatti jiM, tatra tra tirasya nividA THvAtati tu zuttiryaMtra tatra titi niveze "--zrI haribhadrAcAryajI "manovatso yuktigavIM madhyasthasyAnudhAvati / tAmati puSkara tuchAmana:vi: "--zrI yazovijyajIkRta adhyAtmapaniSada,
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamuccaya mumukSune kutarka nivezanuM lakSaNa che, ane te pANI na hoya tyAM ghaDe nAMkhavA jevuM ayukta hAsyAspada che ! "madhyastha puruSanuM manarUpI vAchaDu yuktirUpI gAyanI pAchaLa doDe che-yuktine anusare che, paNa tuccha AgrahanuM manarUpI vAMdaruM te yuktirUpI gAyane puMchaDAthI kheMce che !'--yuktinI kheMcatANa kare che ! A tuccha AgraharUpa abhiniveza mumukSu jIve karavA yogya nathI, kAraNa ke mumukSu to mAtra mokSano ja abhilASI hoya che, AtmArtha sivAya bIjI kaI IcchA ke manarega tene hotuM nathI. "kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahiM manarega." zrImad rAjacaMdrajI ane A kutakane abhiniveza te mokSa pratipakSI ne AtmArtha vidhI chebAdhaka che, kAraNa ke mumukSu jIva sabaMdhane Icche che, ne kutarka te bedhane rogarUpa thaI paDI tene hAsa athavA davaMsa kare che. mumukSu zamane-AtmazAMtine kutarka saMtimAne jhaMkhe che, ne kutarka te zamane apAyarUpa hoI hAni muktividhI pahoMcADe che. mumukSu jIva zraddhAne sanmArganuM prathama pagathIyuM mAnI temAM sthira thavAno prayatna kare che, ne kutaka te zraddhA bhaMga karAvI tene DagamagAvI mUke che. mumukSu te kALA dhamo zALA tavo" "AjJAe dharma ne AjJAe tapa' ema jANI atyaMta namrapaNe sadA AjJApradhAna rahevA mathe che ne kutarka te svachaMdapradhAna hoI jIvane mithyAbhimAna upajAve che. Ama kutarka aneka prakAre jIvane bhAvazatru che. eTale mumukSupaNAne ne kutarkane kayAreya paNa koI paNa prakAranI kaMI paNa maLatI paNa AvatI nathI, bannemAM AkAza-pAtAlanuM aMtara che, prakAza-aMdhakAra jevo pragaTa bheda che, e bannene keI kALe meLa khAya ema nathI. mATe sAco mumukSu hoya te pitAnA ISTa prajanamAM vijJakartA evA kutakane kema grahaNa kare vAru? ane grahaNa na kare-dUrathI paNa na spaze, te pachI temAM abhinivezaAgraharUpa pakaDa te kema ja kare? kharekhara! sAco mokSAbhilASI hoya, te te kutakarUpa asadugrahane AtmacaMdra pratye rAhurUpa jANate heI, te kutarka-grahaNane grahavA iche ja nahiM; kutarkagrahane bhUta pizAcarUpa balAne vaLagADa jANate hei, te balAne vaLagavA Icache ja nahiM; kutarkagrahane grAharUpa-magararUpa jANato hoI, tenAthI grahAvA-tenA sakajAmAM AvavA Icache ja nahi. te te te kutarkabalAthI sadA dUra ja bhAge, kadI paNa temAM abhiniveza kare ja nahiM. ane ema ja karavuM mumukSune yukta che, kAraNa ke yogamArganA jJAtApuruSoe bhAvikALanA yogIjanA hita arthe mehadhakAra pratye A lAlabattIrUpa vacana kahyuM che ke- tevA tevA prakAre vAdI x ane prativAdo karatAM tattvano aMta pamAte x "vAdazca prativAdAzca vadanto nizcitAMstathA / taravAjo naiva jajachatti niravIratau " zrI haribhadrAcAryajIkRta zrI yogabiMdu,
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ domAdaSTi : zruta-zIla-samAdhimAM abhiniveza yukta (331) nathI,-ghANInA belanI jema." AMkhe pATA bAMdhela ghANIne bela Akho vakhata bhamyA kare, paNa keTaluM cAle tenuM tene bhAna nathI hotuM; tema potapotAnA pakSanA abhinivezathI aMdha thayelA vAdIo vicitra prakAre vAda vade che, chatAM belAI rahelA tattvane te teo pAmatA nathI ! "tarka vicAre re vAdaparaMparA re, pAra na pahoMce koya; abhimata vastu vastugate kahe re, te viralA jaga joya. ...paMthaDo nihALuM re bIjA jinata." zrI AnaMdaghanajI eTalA mATe mumukSu jIve kutarka mAM bIlakula abhiniveza karavA yogya nathI. paNa A mahAtmA mumukSuone je kayAMya paNa abhiniveza karavo yogya hoya, te te zratamAM- sadAgamamAM karavo yogya che, paradrohathI virati lakSaNavALA zIlamAMzIlAdimAM zuddha cAritramAM karavo yogya che, ane dhyAnanA phalarUpa samAdhimAM karavo abhiniveza yogya che. kAraNa ke zrata, zIla ne samAdhi ja evA zubha sthAnaka yukta che, ke jyAM abhiniveza kare eTale ke aMtaHpraveza kara, daDha Agraha dhare, daDhatAthI vaLagI rahevuM, majabUta pakaDa karavI -e AtmAthI mumukSune hitAvaha hoI yukta che, parama prazasta che. jo ke AgraharUpa-kadAgraharUpa, matAgraharUpa abhiniveza te sarvathA aniSTa heI sarvatra vajarya ja-tyAgavA yogya ja che, te paNa atre je zrata AdimAM abhiniveza kahyo, te kadAgrahanA arthamAM nathI, paNa sadAgraharUpasatyAgraharUpa prazasta arthamAM che; atre abhiniveza eTale atyaMta aMtaHpraveza ema artha ghaTe che. Ama zratamAM abhiniveza karavo eTale zratane daDha bhaktithI ArAdhavuM, zrata sAgaramAM UMDe praveza karI tenA arthanuM avagAhana karavuM. zIlamAM abhiniveza karavo eTale zIlane-zuddha cAritrane daDhapaNe, custapaNe, makkamapaNe vaLagI rahevuM, cITakI rahevuM, zIlane akhaMDa abhaMgapaNe sevavuM. samAdhimAM abhiniveza kare eTale daDhatAthI samAdhimAM pravezI akSebha rahevuM, "gharax parISaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahiM te sthiratAne aMta je,"--evI akhaMDa AtmasamAdhi prApta karavI. Ama prazasta arthamAM-zrata, zIla ne samAdhinI daDha ArAdhanAnA samartha arthamAM, zruta-zIla-samAdhi pratye abhiniveza kare te mumukSune sarvathA yogya che; kAraNa ke te zrata-zIla-samAdhi mumukSu jogIjananA mekSarUpa ISTa prajananI siddhine uttama sAdhana che. mATe tenI daDha laganIrUpa ArAdhanA karavI, 2Dha lagADIne tenI pAchaLa maMDI paDavuM, temAM abhiniveza-atyaMta tanmayatArUpa praveza karavo te mumukSune atyaMta gya che. 4 juo zrImad rAjacaMdrajIta apUrva avasaravALuM atyaMta suprasiddha amara kAvya.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (332) gadaSTisamuracaya bIjaM cAsya paraM siddhamavandhyaM sarvayoginAm / parArthakaraNaM yena parizuddhamato'tra ca // 89 / / AnuM bIja sahu gine, siddha avaMdhya pradhAna; paropakAra parizuddha je, ethI eha A sthAna, 89 artha--ane A kRta AdinuM bIja, parama evuM sarva yogIone siddha avadhyaacUka phala denAruM parizuddha parArthakaraNa (paropakAra ) che, eTalA mATe atre paNa abhiniveza karavo yukta che. vivecana prabhu bhaje, nIti saje, paraTho paropakAra."-zrImad rAjacaMdrajI ane A uparamAM je abhiniveza karavA gya-laganI lagADavA yogya, evA zruta, zIla ne samAdhi kahyA, tenuM paNa sarva yegIone siddha thayeluM-pratiSThita thayeluM parama kAraNa zuM che? te ahIM pragaTa karyuM che -e zrutAdinuM paNa parama bIjarUpa pradhAna kAraNa parArthakaraNa che, eTale ke para prayojananA paropakAramAM niSpAdanarUpa paropakAra che. ema kulagI vagere sarva yegIoe abhiniveza saMmata kareluM che, pratiSThita kareluM che. ane A paropakArarUpa bIja zrutAdinI prAptirUpa amegha-acUka phala ApanAruM che. A paropakAra kAryamAM anya koIne upaghAta na thavo joIe, bIjA keIne bAdhA na upajavI joIe, evuM te sarvathA parizuddha hovuM joIe. AvA parizuddha paropakAramAM abhiniveza karavo, laganI lagADavI, te mumukSu mahAtmAone yukta che, kAraNa ke A paropakAra zretAdi kAraNanuM paNa kAraNa che. eTalA mATe mumukSue popakArI thavuM, parepakAra kAryanA vyasanI thavuM, ema satpuruSane upadeza che. zrI vyAsajIe bhAgavatamAM kahyuM che ke -"re pAra puSkAya vAvAya pApIranam !' eTale mekSAbhilASI mumukSu jIve pitAnA tana, mana, dhana ne vacananI samasta zakti kRtti-vInaM rA-ane AnuM-zratAdinuM bIja, paraM sidga-parama siddha, pradhAna pratiSThita, avarabdha-avaMdhya, niyata phaladAyI, cakkasa phala ApanAruM, sarvanAma-sarvayogIone, kalayogI pramukha sarva yogIone. te zuM ? te mATe kahyuM-pArtha -parArthakaraNa, paraprajananuM niSpAdana, (paropakAra) zera-jethI, je kAraNathI, pazu-parizuddha, anyanA anupaghAtathI, bIjAne upadhAta nahiM karavA thakI, to-AthI, A kAraNa thakI, satra 2-atre paNa, A parArthakaraNamAM ( papakAramAM) paNa abhiniveza yukta che.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ domadaSTi : avidyAsaMgata vika95, teno yajaka kutaka (333) anya jIvonA upakArane arthe kharcavI eja ucita che. potAnA zarIrane te pitAnAthI bane teTalI para sevA kAryamAM arpaNa kare, potAnA manane te parahitatana, mana, dhanathI ciMtAnA kAryamAM vyAkRta kare, pitAnA vacanane te paranuM bhaluM thAya popakAra evA sat prajanamAM prayukta kare, potAnA dhanane te dIna-duHkhInA du:khadalanamAM viniyojita kare, ane janakalyANanA utkarSarUpa sevAkAryamAM potAne banate phALo Ape, kAraNa ke saMtajanonI vibhUtio paropakArArtha hoya che. "pamA sa vimUtayaHA ane AvuM je paropakAra kRtya che te parizuddha" arthAt sarvathA zuddha hovuM joIe. eTale AmAM bIjA jIvane upaghAta na thAya, ekanA bhege bIjAne upakAra na thAya, e khAsa jovuM joIe. koI paNa jIvane kaMIpaNa du:khakilAmaNA upajAvyA vinA je karavAmAM Ave te ja parizuddha paropakAra che. temaja A pApakAra kRtyamAM A leka-paraleka saMbaMdhI kaMI paNa phala apekSA na ja hovI joIe, paropakAra kRtya sarvathA niSkAma ja hovuM joIe, ane te ja te "parizuddha gaNAya. kutarkanI asAratA ja batAvavA mATe kahe che - avidyAsaMgatAH prAyo vikalpAH sarva eva yat / tadyojanAtmakazcaiSa kutarkaH kimanena tat // 90 // avidyAsaMgata prAya te, hAya vikalpa tamAma; tasa yojakaja kutarka A, tethI enuM zuM kAma 90 a -ghaNuM karIne sarveya vikalpa avidyAsaMyukta hoya che, ane te vikalpanA janarUpa A kutarka che. tethI karIne A kutakathI zuM ? vivecana "jahAM kalapanA jalapanA, tahAM mAne duHkha chAMI; miTe kalapanA jalapanA, taba vastu tina pAI."--zrImada rAjacaMdrajI sarve vika-zabdavika ne arthavika prAye karIne avidyAsaMgata hoya kRtivirAsaMtA-avidyAsaMgata, jJAnAvaraNIya AdithI saMskRta-saMyukta, pra-prAye, mAhatyathI, ji: sarva inna-vika saM5-zabdavika, ane ardhavikalpa, cA-kAraNa ke, toDanAra-ane tene pejanAtmaka, te vikapano yojanAmaka, uA, goma-pAsa Adi vika9pa karavAvaDe karIne, gura:- kataka-ukta-lakSavALA che. minena tana-tethI karIne enAthI zuM? enuM zuM kAma che? kaMI nahiM, ema artha che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ (334) gadaSTisamuccaya che, eTale ke jJAnAvaraNIya AdithI saMpUkta-saMyukta hoya che. jyAM jyAM vikalpa che tyAM tyAM tenI sAthe avidyA avazya jAya ja che, ne tyAM tyAM avazya jJAnAvaraNIya vikalpane Adine udaya hoya ja che. ane te avidyAsaMgata vikalpone jaka kutarka pejaka-janAra-goThavanAro A kutarka che. A chANa che te dUdha kema nahiM? A dUdha che te chANa kema nahi? ItyAdi prakAranA asamaMjasa vikalpane utpAdaka kutarka ja che. avidyArUpa4 zilpI-kaDIo vikalparUpa kalpanAnI zilA ghaDe che! ane kutarka te kalpanAnI zilAnI yojanA kare che, goThave che, eka bIjA sAthe salADe che! eTale mULa zilpakAra ja ! tenuM zilpa-ghaDatara paNa ka5nArUpa, badhuMya havAmAM! havAI killA jevuM ! Castles in the air! ne te havAI kilAnI zilAne salADanAro pAche kutaka ! eTale pachI badhuMya caNatara khoTAmAM khoTuM kalpita ne havAI ja hoya ne! ane te bAMdhavA jAya tenA paNa bhAMgIne bhukkA ja thAya ke bIjuM kAMI? mUrakha jIva dhare cittameM kahA, jalpa vikalpa sadA du:khadAyI; dhyAvahu brahma sadA ati ujajavala, dUra to saba seja parAI." zrI devacaMdrajIkRta dravyaprakAza te pachI AvA avidyAprerita vikalpane goThavanArA kutarkanuM zuM kAma che? zuM prayojana che ? kaMI ja nahiM. vikalapanuM mULa avidyA che ne tene poSanAre kutaka che, te pachI AvA duSTa aniSTa anarthakAraka ne haLAhaLa khoTA kutarkane karyo vibudha bhaje vAru ? avidyAjanya vikalpathI ja A saMsAranI utpatti thAya che, te pachI saMsArane aMta IcchanAre mumukSu vikalpane Azraya kema kare ? samasta tattvajJAnanA uttama niSkarSarUpanicoDarUpa atyaMta samartha anubhavavacana tAvikazekhara zrImad rAjacaMdrajIe uccAryA che ke upaje meha vikalpathI, samasta A saMsAra; aMtarmukha alaktAM, vilaya thatAM nahiM vAra." temaja-- jAtiprAyazca sarvo'yaM pratItiphalabAdhitaH / hastI vyApAdayatyuktau prAptAprAptavikalpavat // 91 // tattipAtikArazca-ane jAtiprAya, dUSaNubhAsapradhAna, saDayaM-A sarve kutarka, katItijAdhiraH-pratIti-phalathI bAdhita che eTalA mATe. e ja kahe che suratI thApatyuau - hAthI mArI nAMkhaze evuM vacana mahAvate kahyuM,-konI jema ? te mATe kahyuM -gAtAkAta viThapavata-mAtaaprAptanA vikalpanI jema. * ""vikarAvadarAnA zilpa bAyogavidyAvinimitay I tonanAmayazcatra kutaH vikramanena tan -dvA. dvA,
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : kutarka dUSaNuAbhAsapradhAna pratIti-phala bAdhita A, jAtiprAya sahu ja5; jyama 'hAthI haNo' kanne, prApta-aprApta vikalpa. 91. (335) aH--ane pratItiphalathI bAdhita evA A sarva kutarka jAtiprAya che-dUSaNAbhAsapradhAna che. 'hAthI mArI nAMkhaze' evu kahyu, hAthI pAmelAne-pAse rahelAne haze ? ke nahi pAmelAne-dUra rahelAne haNaze ?-evA vikalpanI jema. vivecana ane je A sa kRta che te sarva jAtiprAya che, dUSaNAbhAsapradhAna che. jyAM hoya tyAM dUSaNAbhAsa zeAdhI kADhavuM e enuM kAma che ! dUSaNu nahi-paNa dUSaNa jevA AbhAsa ApatuM, dUSaNa jevuM dekhAtu kai paNa chidra zeAdhI kADhavuM e kutarkanuM kAma che ! dUdhamAMthI peArA kADhavA' jevu... chala nirdoSa niravadya vastumAM paNa zeAdhI kADhavuM e khala kutarkanuM kuzalapaNu che! t vAdyukte sAdhane proktadoSANAmudbhAvanam / dUSaLa niye tu dUdhaLAmAsanAmam // " zrI siddhasenadivAkarakRta nyAyAvatAra 4 Avo A kutarka pratItithI ane phUlathI bAdhita che, eTale ke game tevA kutarkathI paNa pratIti upajatI nathI, ane te mAnyAmAM AvatA nathI, sadA sazayAtmakatA rahe che. ne 'saMzayAtmA vinati' sa thayI jIva vinAza pAme che. kutarka pratIti- temaja tethI kAMI phUla pratyeAjana siddha thatuM nathI. khAlI nakAmI mAthAphTa bAdhita phoDa thAya che. e mATe atre ramUjI dAMta rajU kayu" che ke--hAthI mArI nAMkhaze ema mahAvate kahyu, hAthI pAse rahelAne haNe ? ke dUra rahelAne haze ? evo vikalpa jema koi khAra-jaDa kare, tenI jema atre samajavAnuM che. nikaTa hAthI hagrejI, jyama e maThara vicAra.' A dRSTAMtane sAra A pramANe: dUra kAi taiyAyika chAtra ( vidyAthI ) kayAMkathI AvyA. avaza--niraMkuza thai gayelA gAMDA hAthI para caDhelA kAie bUma mArI are ! are ! jaldI dUra khasI na! ( nahiM te ) hAthI mArI nAMkhaze. ' eTale tevA prakAre jene nyAyazAstra pariNata nhAtu -je bhaNyA paNu gaNyA nhotA evA teNe kahyuM- 22 ! bahera ! Ama yuktibAhya kema pralape che ? kAraNa ke, zuM A prAptane haNe che ? ke aprAptane ? Adya pakSamAM hArI ja vyApattine ( maraNanA ) prasaMga che, prAptibhAvane lIdhe. ema jyAM te kahe che, tyAM tA tene hAthIe dyo-pakaDyo. tene mAMDa mAMDa mhAvate mUkAvyA. jAtiprAyatA / satra bhinna a`grahaNu svabhAvavALA saMvedananA vedanamAM hoya che; tadbhuta ( temAM prApta thatA ) AkArarUpa vikalpananA evaM prAyapaNAne lIdhe, ema anyatra carcavAmAM AvyuM che.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (336) gadaSTisamuccaya koI eka taiyAyika-nyAyazAstrane vidyArthI kyAMkathI AvI caDhyo. tyAM rastAmAM niraMkuza gAMDA thayelA hAthI para caDhelA mahAvate bUma mArI-are are ! jaladI dUra haThI jA ! dUra haTI jA ! nahiM te hAthI mArI nAMkhaze. eTale bhaNe paNa gaNe nahi evo te vedIe doDhacatura doDhaDahApaNa karI, pote bhaNelA nyAyazAstranI paddhatie nyAyane prayoga karavA lAgyuM ke-re re mUrkha ! Ama tuM yuktibAhya-yukti vagaranuM zuM bake che? kAraNa ke A hAthI zuM pAmelAne-pAse AvelAne haNe? ke nahiM pAmelAne haNe ? pAmelAne haNe ema kahe te tane ja haze,-ema jyAM te haju potAnuM saMbhASaNa AgaLa calAve che, tyAM to hAthI pAse AvI pahoMce, ne tene pakaDyo. pachI mahAvate tene mAMDamAMDa cheDA. tema tevA prakAre vikalpa karanAre evo te te darzanamAM sthita jIva paNa kutaka-hastIthI grahAyela hoya che, te sadgusa-mahAvatathI ja mUkAvAya che. AnA jevuM bIjuM ramUjI daSTAMta-kRtAdhAre pAtra uThavA pAtrAdhAra vRtam ! ghInA AdhAre pAtra che ? ke pAtranA AdhAre ghI che? e prayogasiddha karavA mATe vedI paMDite pAtra UMdhuM vALyuM eTale ghI DhoLAI gayuM ! Ama sarvatra judo ja artha grahaNa karavAnA svabhAvavALuM saMvedana jyAM jyAM hoya che, tyAM tyAM jAtiprAyatA hoya che. eTale ke kahevAnA AzayathI-matalabathI judo ja avaLe ja Azaya grahaNa karavo, "eDanuM coDa vetaravuM" te jAtiprAyatA che, dUSaNabhAsapradhAnatA che. ane te saMbaMdhI vika9pa karavo te paNa tadrupa hovAthI tevA prakArano jAtiprAya-dUSaNabhAsapradhAna hoya che. 'nAta TUSaurrmAsAH pakSAvihUrta na cai: " tAtparya ke je vAta kahevA mAgatA hoya, tenAthI UlaTe ja-Udhe ja artha pakaDavo ane tevo viklapa karavo te jAti athavA dUSaNabhAsa kahevAya che. aMgrejI kahevata pramANe Chalk ne badale Cheese samajavI, tenI jema. "huM pAmyo saMzaya nahIMcha, mUrakha kare e vicAra; ALasuA guru ziSyanejI, e te vacana prakAra...mana."-zrI ke. da. sajhAya. 4-12 temaja vaLI- svabhAvottaraparyanta eSo'sAvapi tattvataH / nArvAgdRggocaro nyAyAdanyathAnyena kalpitaH // 92 // kRttiH-3mAvottaparyanta gg:- A kutaka paya te svabhAva uttaravALA hoya che, chevaTe "svabhAva" e ja takane uttara hoya che. ane atre "vatumAMvairAM vacce vastusvabhAvo vaDe karIne uttara kahevA yogya che, e vacana uparathI. Ama agni rahe che, pANI bhIMjave che. e eno svabhAva che. bAvaSi-A bhAva 5Nu, tattvataH-tattvathI, paramArthathI, -nArvAda - arvAdagrecara nathI, chAsthano viSaya nathI; vAyA-nyAyathakI, paraprasiddha evA nyAyathI. kevA prakArano hoIne !
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTiH kutakane chevaTane javAba "svabhAva' (337) svabhAva AvI ubhuM rahe chevaTane ja javAba; kutarka e heya e, evI ehanI chApa, e svabhAva paNa taravathI, chadmasthAcara noya; kAraNa nyAyathI anyathA, anyathI kalpita hoya, 92, artha :-svabhAva ja jyAM chevaTano javAba che evo A kutarka che; ane A svabhAva paNa tattvathI agadaSTivALAne-chadmasthane gocara heta nathI, kAraNa ke nyAyathI e bIjAthI bIjA prakAre kapavAmAM Ave che. vivecana A je kutaka kahyo, tenuM vizeSa svarUpa ahIM kahyuM che-A kutarka evo hoya che ke temAM chevaTano javAba "svabhAva hoya che. jyAre bIjI kaI paNa dalIla ke yukti na cAle, tyAre chelle ema kahevAya ke A te A vastune svabhAva che. kahyuM che kevatustramANvattAM vALe" "vastusvabhAvathI uttara kahevo.' Ama agni bALe che-dajhADe che, pANI bhIMjAve che, kAraNa ke evo ene svabhAva che. ane te svabhAva paNa tatvathI-paramArthathI arvAdaSTine eTale ke chadmasthane gocara nathI. amuka vastune svabhAva zuM che? te tatvathI jANavuM e chadmasthane eTale ke jJAnA varaNavaMtano viSaya nathI. jene saMpUrNa chajJAnAvaraNa TaLyuM nathI, te chaghasthanI te jANI zakavAne samartha nathI. zAthI? para darzanIone prasiddha evA anyathA kalapanA nyAyathI. kevA prakAre ? te ke-anya vAdIthI te anyathA-bIjA ja prakAre kalpavAmAM Ave che. koI amuka prakAre vastusvabhAvanI kalpanA kare, te te mATe kahyuM-anyathA-anyathA, prakArAntarathI judA ja prakAre, anyana-anyathI, bIjA vAdIthI, pitta-kalpita heI, kalpavAmAM Avela hAI. dAkhalA tarIke-"varatavamAarattAM vAcaM vastu svabhAva parathI uttara kahevo, ema sarvatra ja tathA prakAre tenI tenI siddhimAM kahI zakAya che. kevA prakAre -jenA vaDe tene arthakriyA karavAno svabhAva che, tenA vaDe te arthIkriyA kare che, nahiM ke kSaNi tAthI. kAraNa ke tene ( arthariyAna) sarva bhAvomAM ja svIkAra che teTalA mATe. kAraNa ke game tyAMthI tenA artha kriyAbhAvanA prasaMgathI tenA kAraNane avizeSa hoya che, taphAvata hotI nathI, tethI. Ama agni, jalanI saMnidhimAM (nikaTa hojarImAM) bhIMjave che,-tathA prakAranA svabhAvapaNAne lIdhe. tathA jala aninI saMnidhimAM dahe che,-tathA prakAranA svabhAvapaNAne lIdhe ja-svabhAvanA vaiciyathIvicitrapaNAne lIdhe. temAM paNa lekabAdhA zivAya vaLI bIje svabhAva hoya che, dRSTAMtamAtranuM sarvatra sulabhapaNuM heya che. tethI ema kutarka asamaMjasakArI (ayukta) che. ema adaMparya che, A kahevAnuM tAtparya che.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ (338) gadaSTisamuccaya vaLI bIje vAdI prakAratarathI-judA ja prakArathI tenI kalpanA kare che. Ama jenuM jJAnAvaraNa TaLyuM nathI evA chadmasthanuM jJAna kalpanArUpa (Imaginary) hovAthI, chasthAnI citravicitra kalpanAne meLa khAte nathI ! ne "muMDe muMDe matirminnA' "magaje magaje judI mati' jevuM thAya che! eka kalpanA karaze uttaranI, to bIje karaze dakSiNanI ! Diametrically Opposite ! chadmasthane pratyakSa jJAna te che nahiM, eTale tene badhe AdhAra vikalparUpa kalpanA upara rAkhavo paDe che, ane kalpita jJAnathI aneka kalpita kalpanAtaraMge UThayA kare che; kAraNa ke "vastusvabhAvo uparathI uttara kahevo,' e sUtra pramANe sarvatra ja tevA prakAre tenI siddhi kahI zakAya che. te A prakAre-jenA vaDe karIne tene artha kriyA karavAne svabhAva che, tenA vaDe te arthayiA kare che,-nahiM ke kSaNikatAthI. ane koI paNa artha kriyA tevA prakAranA te vastunA svabhAvathI thAya che. A aWkriyAne sarva bhAvomAM ja svIkAra karAya che, ane game tyAMthI tevI artha kriyAne prasaMga ubhuM karI zakAya che, kAraNa ke tenA kAraNamAM kaI taphAvata nathI. Ama kaI kaheze ke agni, pANInI nikaTa hAjarImAM, bhIjAve che, kAraNa ke tene tevA prakArane svabhAva che! tathA pANI, agninI nikaTa hAjarImAM, bALe che-dajhADe che, kAraNa ke tene tevA prakArane svabhAva che ! athavA te svabhAvanuM vicitrapaNuM hevAthI, lekabAdhA na upaje evA bIjA prakAranA paNa tathAsvabhAvapaNAnI vicitra kalpanA karI zakAya che! kAraNa ke tevA tevA svabhAvane puSTa kare evA daSTAMta mAtranuM sarvatra sulabhapaNuM hoya che! game tyAMthI tevuM anukULa dRSTAMta meLavavuM heluM che ! AvA prakAre kutarka karanAra pitAnA maMtavyanI-pitAnI kalpanAnI siddhi mATe haMmezAM vastusvabhAvano Azraya le che, ane A vastusvabhAva che ema chevaTane javAba ApI sAmA mANasane niruttara karavAne-mukha baMdha karavAno prayAsa dRSTAMtano kare che ! ane cena na kare-game te prakArathI kayAMyathI paNa tene toTo nathI potAnI kalapanAne anukULa evo svabhAva maLI paNa Ave che ! kAraNa ke svabhAvanuM vicitrapaNuM hoya che, ane tene baMdhabesatuM daSTAMta meLavavuM paNa badheya sulabha hoya che! te meLavatAM jhAjhI takalIpha paDatI nathI ! dAkhalA tarIkeagni te mULa uSNasvabhAvI heI dajhADanAra che ema sarva kaI jANe che, chatAM kutarka karanAra ema sAbita karavA prayAsa karaze ke juo! agnine svabhAva pANInI hAjarImAM bhIMjAvavAno che, kAraNa ke ulluM pANI bhIMjAve paNa che ! temaja pANIne mULa svabhAva, zItala hoI bhIjAvavAne che, chatAM kutarka karanAra evI dalIla karaze ke-pANIne svabhAva, agninI hAjarImAM dajhADavAne che, kAraNa ke uDuM pANI dajhADe che ! e pratyakSa anubhava che. kAraNa ke te tene svabhAva che. A rIte vastusvabhAvanA oThA heThaLa kutarka karanAra mArI macaDIne pitAne manaphAvate artha baMdha besADe che ! Ama daSTAMtane toTo nathI ne
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : chaghastha kaha5nArUpa kutarkanuM asamaMjasapaNuM (339) kutarkane Aro nathI ! mATe Avo kutaka sarvathA asamaMjasa, ayogya, anucita che, DhaMgadhaDA vinAno-ThAmaThekANA vinAno che, ema tAtparya che. ane eTalA mATe ja AtmArthI mumukSu jogIjane tene sarvathA dUrathI parityAga karavo gya che. A ja arthane vizeSathI kahI dekhADavA kahe che - ato'gniH kledayatyambusannidhau dahatIti ca / amvagnisannidhau tatsvAbhAvyAdityudite tayoH / / 93 // etha jala sannidhAnamAM, anala bhajave vAha! sannidhAnamAM analanA, jala upajAve dAha, ema te banne taNA, tathA svabhAve thAya; ema kai vAdi thakI, jyAre kathana karAya; 93. artha :-eTalA mATe pANInI hAjarImAM agni bhIMjave che, ne agninI hAjarImAM pANI dajhADe che,-ema te bane tevA svabhAvapaNAne lIdhe thAya che, evuM keIthI jyAre kathavAmAM Ave tyAre - vivecana uparamAM kahelI vAtane vizeSathI kahI dekhADe cheH-prastuta vastusvabhAva avagadaSTichadrasthane gocara nathI, chadmastha te svabhAvane yathArtha jANI zakatuM nathI. eTalA mATe ja agni, pANInI saMnidhimAM-nikaTa hAjarImAM, bhIMjave che; athavA pANI, agninI saMnidhimAM-nikaTa hAjarImAM dajhADe che; kAraNa ke agnino ne pANIne tevo tevo svabhAva che,-ema kaI vAdI jyAre dalIla kare che. tyAre zuM? tenuM anusaMdhAna nIcenA lekamAM kahyuM che. agnine asala svabhAva uSNa che, ane tethI dajhAya che ema AbAlavRddha sarva kaI jANe che, chatAM kutarka karanAre kaheze ke-agnine svabhAva bhIMjavavAno che, kAraNa ke agni pANInI hAjarImAM bhIMjave che, uNa jala bhIjave che, e pratyakSa dekhAya che. kRttiH kAraNa ke adhikRta-prastuta svabhAva arvAgadoyara-chadrasthanI dRSTine gocara nathI, ato-ethI karIne, e kAraNathI, marina ri-agni bhIMjave che; pratyakSa virodhanA parivAra arthe kahyuM ke-annidhau-jalanI saMnidhimAM, nikaTa hAjarImAM. hari vA-athavA pANI dajhADe che. pratItibAdhA nathI eTalA mATe kahyuM ke-avinasaMnidhau-agninI saMnidhimAM ( agninI nikaTa hAjarImAM) A ema kema che? te mATe kahyuM sAmAthAyoH -te bannene te svAbhAvapaNAne lIdhe. agnine te pANIne tevo svabhAva che tethI karIne, hite-paravAdIthI kahevAmAM AvyA.-ema ema jyAre koI paravAdI kahe che tyAre
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ (340) yogadaSTisamuccaya temaja jala mULa zItala svabhAvI che, ane tethI bhIMjAvAya che, chatAM kutarka karanAra ema sAbita karavA prayatna karaze ke-pANIne svabhAva dajhADavAne che, kAraNa ke pANI agninI hAjarImAM dajhADe che, uSNa jala dajhADe che, e pratyakSa anubhava che. Ama vastusvabhAvanA eThA nIce kutarka karanAra pitAne manaphAvato artha eka ja vAtamAMthI utArI zake che ! zuM? te kahe che kozapAnAdRte jJAnopAyo nAstyatra yuktitH| viprakRSTo'pyayaskAntaH svArthakaddazyate yataH // 94 // kezapAna vinA bIja, heya na jJAna upAya; evuM paNa yukti thakI, atre sthApita thAya! kAraNa dUra rahyo chatAM, lehacuMba pASANa; svArtha kArya karata sadA, dekhAye A ThANa, 94 artha-atre yuktithI kozapAna sivAya jJAna upAya che nahi; kAraNa ke viprakRSTa ( dUra rahelo) lehacuMbaka paNa svArtha karanAre (pitAnuM kArya karanAre) dekhAya che. vivecana tyAre koI vaLI ema kaheze ke kezapAna (zabdakeSa pI ja-gokhI ja te) sivAya jJAnane bIjo upAya nathI ! ema atre svabhAvanA prasaMgamAM zuSka tanI yuktithI sthApita thaI zakaze. je svabhAvanI ja vAta karyA karaze, te kaI vaLI e ja svabhAvanI yukti AgaLa dharIne upara pramANe dalIla karaze. temAM vaLI kaI viprakarSane (Far-letched argument) eTale dUrapaNAna-cheTApaNAne vAMdho leze, te te paNa A lehacuMbaka dRSTAMtathI dUra karI zakAzeH-dUra rahele ayaskAMta-lehacuMbaka patthara paNa svArtha sAdhe che, arthAt leDhAnuM AkarSaNa vagere pitAnuM kArya karavAne svabhAva dharAvate dekhAya che. kRtti-jorApAnA te kozapAna sivAya, jJAnopA nAsthatra-jJAnaupAya a-svabhAva vyatikaramAM (prasaMgamAM ) che nahiM, putiH yuktithI, zuSka tarka yuktithI, koI bIjuM daSTAMta paNa A arthanuM samarthaka evuM vidyamAna che ja, eTalA mATe kahyuM -viloDaradAntaH-viprakRSTa-dUra rahelo evo ayaskAMta-lehAkarSaka pattharavizeSa, svArtha-svArtha karanAro, lehAkarSaNa Adi svakArya karaNarUpa svabhAvavALo, daphate catA -kAraNa ke dekhAya che. para te ja viprakRSTa ja-dUra rahele ja evo saMnikRSTa lohane ja, nahiM ke tAmrAdine, AkarSe ja che, nahi ke kApe che. tethI Ama AnI jema agni AdinuM tathAsvabhAva kapana konAthI bAdhita thAya ? keIthI nahiM, ema bhAvavA yogya che.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : daSTAMtapradhAna kutakanA cuMthaNa : (341) kAraNa ke te dUra rahyo rahyo ja loDhAne khece che, najIka hoya te nahi; saMnikRSTa-nikaTa leDhAne ja kheMce che, tAMbA vagerene nahiM; loDhAne bece ja che, kApato nathI. kAraNa ke lehacuMbakane te ja svabhAva che. tethI Ama AnI peThe agni vagerenA tathA svabhAvanuM ka95na kenAthI badhI zakAya vAru? keIthI nahi, ema bhAvavA gya che. game te svabhAva kuyuktithI ne daSTAMtabalathI sthApita karI zakAya ema che, mATe evA kutarkanA cuMthaNuM karavAmAM kAMI sAra nathI, kaMi mAla nathI. tavaMgaveSaka mumukSue te A duSTa kutakane nava gajanA namaskAra ja karavA gya che. ! upasaMhAra karatAM kahe che - dRSTAntamAtraM sarvatra yadevaM sulabhaM kSitau / etatpradhAnastatkena svanItyApodyate hyayam // 95 / / ema daSTAMtamAtra ahIM, sarvatra sulabha joya; tapradhAna A keNathI, nItithI bAdhita hoya? 95 artha -Ama pRthvImAM sarvatra daSTAMtamAtra sulabha che. teTalA mATe e daSTAMtapradhAna e A kutarka kenAthI potAnI nIti vaDe karIne bAdhita thaI zake vAru? vivecana Ama uparamAM je kahyuM te pramANe A pRthvImAM savizeSapaNe sarva kaI sthaLe sarvatra daSTAMtamAtra sulabha che, kaI paNa sAdhya vastu viSe, leka-pratItithI bAdhita evuM, daSTAMta meLavavuM saheluM che. potAnA sAdhyane anukULa-baMdhabestu evuM dRSTAMta daSTAMtapradhAna maLI AvavuM muzkela nathI. pachI bhalene te lekane pratIta na thAya evuM, kutaka mAnyAmAM na AvI zake evuM heya ! game tema mArI macaDIne, tANe kheMcIne, potAnI mAnyatAnI DAbalI baMdha besADavA khAtara UbhuM kareluM hoya ! mATe AvuM dRSTAMta jyAM pradhAna che, AvA dRSTAMta para ja jene badhe madAra che, AvA daSTAMtanA polA thAMbhalA para ja jenI havAI imArata addhara ubhI che, evA A kutarkane ke pitAnI nItithI vArI zake ? koNa bAdhita karI zake vAru ? kaI nahiM. kRttiH-gitamAa-daSTAMtamAtra, sAdhya vastumAM, leka-pratItithI bAdhita evuM, satra-sarvatra avizeSathI va5-kAraNa ke ema, ukta nItithI, gurumaM-sulabha, kSitau-pRthvImAM che. AMtaraprayAnADaca-e daSTAMtapradhAna A kuta, nAte-konAthI dUra karAya-bAdhita thAya? keInAthI nItinA virodhane lIdhe, ema artha che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34ra ) yogadaSTisamuracaya kadAca kaI ema kaheze ke kalpanAgaurava AdithI A kutarkane bAdhA pahoMce che. jemake agnisaMnidhimAM pANIne dAha svabhAva kapa temAM kalpanAgaurava (Monstrous imagination) che, ghaNuM bhArI kalpanA che, te gaLe utare ema nathI; kalpanA mATe te bAdhaka che. ema koI kaheze te tene uttara e che ke yuktithI gauravAdi siddha svabhAvanA bApanamAM kapanA gauravAdika samartha nathI, kAraNa ke bAdhaka nathI hajAro ka95nAothI paNa svabhAvanuM anyathA kalpavuM zakya nathI. eTalA mATe ja ka5nAlAghavathI-nAnIsUnI kalpanAthI paNa svabhAvAMtara kalpo zakya nathI, ema samajI levuM. gaurava chatAM aprAmANika hoya te tenuM durgahapaNuM che; ane prAmANika heya te gauravAdi thakI paNa adoSapaNuM che. tAtparya ke kalpanAgaurava hoya ke ka95nAlAghava hoya, tethI kAMI kutarkane bAdhA pahoMcatI nathI; mATe Avo A daSTAMtapradhAna* kutarka sarvathA parityAga karavA yogya ja che ema nizcita thayuM. ahIM ja dRSTAMta kahe che - dvicndrsvpnvijnyaannidrshnblotthitH| nirAlambanatAM sarvajJAnAnAM sAdhayanyathA // 96 / / dvicaMdra svapnavijJAnanA, udAharaNa bala dAva; jyama sahu jJAnanI sAdhate, nirAlaMbatA sAva, 96 artha-jema be caMdranA ane svapnavijJAnanA udAharaNa balathI UThate e A kutarka, sarva jJAnanI nirAlaMbanatA sAdhate sate, jenAthI bAdhita thAya vAru ? vivecana uparamAM kutakanI daSTAMtapradhAnatA kahI, ne AvA dRSTAMtapradhAna kutakane keNa bAdhita karI zake ema kahyuM. te spaSTa batAvavA mATe ahIM dRSTAMta rajU karyuM che - caMdra eka che, chatAM trAMsI AMkhe be dekhAya che svapna mithyA che-beTuM che, chatAM tenuM vijJAna-jANapaNuM thAya che. Ama be caMdranuM jJAna, tema ja svapnavijJAna vAstavika rIte mithyA che, beTA vRtti-vijUrvadaravijJAnaninapasthira-be caMdranA ane svapnavijJAnanA nidarzananAudAharaNanA balathI-sAmarthyathI UThele-upajelo evo kutaka, nirAhAnatA-nirAlaMbanatA, AlaMbanazUnyatA, sarvajJAnAnAma-sarva jJAnI, mRgatRSNa Adi goyara sarva jJAnanI, -avizeSathI, sAmAnya karIne, sAdhanyathA-sAdhato sato jema, -Avo kutaka kenAthI bAdhI zakAya vAru ? * "dAratamAtraumya rahyuM na vAdhyatAnA rAmAvavAdhane nAruM vanALIyATrim " dvA dvA. 22-10
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImadaSTi: AvA ducha kutarkathI sayuM...! (343) che, AlaMbana vinAnA, AdhAra vinAnA, nirmULa che. A daSTAMtanA sAmarthyathI, A daSTAMta AgaLa dharIne kaI ema kutarka kare ke jema A jJAna nirAlaMbana hoI mithyA-khoTA che, tema mRgatRSNAdi gocara bIjA badhA jJAna nirAlaMbana hoI mithyA-beTA che. jhAMjhavAnA jala nirAlaMbana che, vAstavika che nahi, paNa mithyA AbhAsarUpa dekhAya che, tema sarva jJAne nirAlaMbana heI mithyA che. Ama kutarka karI daSTAMtanA bele karIne sarva jJAnenuM nirAlaMbanapaNuM, nirAdhArapaNuM, nimLapaNuM ke sAbita karavA jAya, te tene keNu bAdhita karI zake vA? kaI nahiM. kutaka kaI rIte bAdhita karavo zakya nathI, enuM A udAharaNa mAtra raju karyuM; mATe AvA uMdhA ravADe caDAvI denAra, unmArge laI janAra, utpathe dorI janAra kutakane karyo vivekI puruSa Azraya kare? ane ema tatvasiddhi nathI eTalA mATe kahe che - sarva sarvatra cApnoti yadasmAdasamaJjasam / pratItibAdhitaM loke tadanena na kiMcana // 97 // ethI asamaMjasa badhuM, prApta thAya sarvatra; pratIti bhAvita | kAMI na atra, 97 artha kAraNa ke A kutarkathakI sarva sarvatra prApta thAya che, ke je asamaMjasa (ayathArtha) ane lekamAM pratItithI bAdhita evuM hoya che. eTalA mATe A kutakathI kAMI nathI, enuM kAMI prayojana nathI. vivecana ane Ama kutaka karavA thakI kaI prakAre tatvasiddhi thatI nathI, kAraNa ke A kutarkathI te sarva sarvatra prApta thAya che, game tyAM game te kAMI sAdhya thaI zake che. koI eka amuka daSTAMtanA balathI amuka vAta siddha karI, kutarkathI te daSTAMta daSTa sarvatra lAgu pADavAmAM Ave che ! eka lAkaDIe badhAyane hAMkavAmAM kutarkathI saryuM Ave che ! A atiprasaMgarUpa hoI asamaMjasa che, ayathArtha che, ayogya che. vaLI A kutarka te lokamAM paNa pratItithI bAdhita kRtti sarva-sarva, niravazeSa sApya ema prakrama che, sarvatra -sarvatra vaLI, sarvatra ja vastumAM prAjJAti-prApta thAya che, cAma7- A kutakathakI, asamaMs-asamaMjasa, (ayathArtha),atiprasaMgane lIdhe. zatarivAdhita ro-lAkamAM pratItithI bAdhita thatuM evuM -tevA prakAranA dRSTAMtamAtra sAravaMtapaNAthI, taddana 2 divana-tethI AthI-A tarkathI kAMI nathI, (enuM kaI kAma nathI.)
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ (344) vebaduSTisamuccaya thAya che, eTale ke lokamAM paNa te mATe pratIti upajatI nathI, khAtrI thatI nathI. kutarkathI siddha karAtI vAta lokone paNa mAnyAmAM AvatI nathI. kAraNa ke temAM mAtra daSTAMta sivAya bIjo kAMI sAra hoto nathI Ama sarvathA AvA niHsAra tuccha kutarkathI kAMI nathI, emAM kAMI mAla nathI. eTale AvA asamaMjasakArI lokapratItithI bAdhita kutarkathI sayuM! "tatA paryAsisa%ALA atIndriyArthasidghArtha nIvAroDatha kuri I dvA. DhA, 23-2. mATe je satyatattvano jijJAsu che evA tattvagaSaka AtmAthIe to kyAreya paNa, koI paNa prakAranA kaMI paNa kutarkane bIlakula keDuM ApavA gya nathI ja, ema tAtparya che. A aMge pratyeka mumukSue parama AtmAnubhavI zrImad rAjacaMdrajInA A TakelkIrNa vacana hRdayamAM sadA kerI rAkhavA yogya che- choDI mata darzana taNo, Agraha tema vika95; kahyo mAga A sAdhaze, janma tehanA alpa."--zrI Atmasiddhi kutarka niMdAno sArAMza ane A vacanane jANe pratidhvani karatA heya-paDagho pADatA hoya, ema bhagavAna zAstrakAra maharSi haribhadrasUrijIe A kutakarUpa viSama grahanA tyAga para ATale badhe bhAra mUkyo che, sarva prakAranA Agraha-abhinivezane atyaMta niSedha karyo che. kAraNa ke A kutarka viSama grahanI khUba niMdA karatAM, teozrIe spaSTa darzAvyuM ke-A kutarka, (1) bodha pratye raMgarUpa che, (2) zamane-AtmazAMtine apAyarUpa che, (3) zraddhAne bhaMga karanAra che, (4) mithyA abhimAna upajAvanAra che, ane (5) Ama te cittano aneka prakAre bhAvazatru-paramArtharipu che, mATe temAM abhiniveza karavo mumukSune yogya nathI. (6) sarva vikala avidyAsaMgata che, ane tenI yojanA-goThavaNI karanAra A kutarka che, mATe tethI zuM kAma che ? (7) A sarva kutarka jAtiprAya eTale dUSaNabhAsapradhAna che, pratItithI ane phalathI bAdhita che. dUra rahelAne hAthI haNe ? ke nikaTa rahelAne? tenA jevA vediyADAnI jema. (8) vaLI A kutarkamAM chevaTane javAba svabhAva" che. ane A svabhAva te tattvathI chadmasthAne gocara nathI, kAraNa ke anyathI te anya prakAre ka9pavAmAM Ave che. jemake agni bhIMjave che, pANI bALe che, ItyAdi. (9) Ama sarvatra lekapratItithI bAdhita evuM dRSTAMta sulabha che, te pachI AvA dRSTAMtapradhAna kutarkane kaNa vArI zake ? jemake-be caMdra ne svamavijJAnanA udAharaNanA bala uparathI UThate kutarka sarva jJAnanuM nirAlaMbanapaNuM sAdhe che! (10) Ama lekapratItithI bAdhita evuM sarva kAMI paNa asamaMjasa kutarkathI sarvatra prApta thAya che. kutarkathI game tevuM agaDaMbagaDe game tyAM sAbIta thaI zake che ! te pachI AvA aniSTa duSTa kutarkanuM zuM prajana che?
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi : atIndriya atha zuka tane aviSaya (345) mATe AvA kutakagrahano-kadAgrahane tuNanI jema tyAga kara e ja udAraddhi mumukSujanane ucita che, ane ema je kare che, "tene pativratA kulIna strInI jema guNAnurakta yazalakSmI kadI cheDatI nathI. ane A siMgha A duSTa, aniSTa, asat e kutarka viSama graha, atre A daSTimAM avedyasaMvedyapadano jaya thatAM ApoApa TaLe che. / iti kutrkvissmgrnindaadhikaarH| atIndriya arthasiddhiupAya ane ahIM A ema che, eTalA mATe kahe che - atIndriyArthasiddhayartha yathAlocitakAriNAm / prayAsaH zuSkatarkasya na cAsau gocaraH kvacit // 98 // siddhayartha atIndriyArthInI, prekSAvaMta prayAsa; ne te gocara kayAMya nA, zuSka tarkane khAsa 08 artha -oI vicArIne vartanArA prekSAvata janane prayAsa atIndriya arthanI siddhine arthe hoya che, ane te atIndriya artha te kavacit paNa zuSka takane gocara (viSaya) heta nathI. vivecana je prekSAvaMta vicAravAnuM ja che, te vivekIone prayAsa atIndriya arthanI siddhi arthe hoya che. dharma, AtmA Adi atIndriya artha che, eTale ke indriyane agocara che, iMdriyajJAnavaDe jANI zakatA nathI. tyAM go-cara nathI, arthAt go eTale iMdriya, tene cara-saMcAra nathI, gatiprasara nathI. AvA atIndriya, iMdriyajJAnathI para evA dharma-AtmA Adi arthanuM svarUpa vAstavika rIte kevuM che ? te jANavA mATe, samajavA mATe ne siddha karavA mATe vicAravaMta vivekI puruSo satata prayatnazIla rahe che, jUttiH-atInivArthasidbhayartha-atIndriya arthanI siddhine athe, dhama AdinI siddhi arthe ema artha che, thotiriNA-yathAlecitakArIone. prekSAvatane, pracAra-prayAsa, pravRtti-utkarSa hoya che. zudattarA-adhikRta zuSka tarkane, na vAlI-ane nathI hato te atIndriya artha, jora -gocara, viSaya, vitta-kavasti , karyAya paNa. + " vivaMtAmuvA vRddhiAruM vastRvajJAti gaNAti taine guruva rASaTu guNAnura sthita yAzrI: II - zrI adhyAtmasAra,
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ (346) yogadasimuccaya mathe che. ane ema karatAM teone AtmA-dharma Adi padArthanA atIndriyapaNAnI vizeSa pratIti thAya che. te A prakAre - Idriya" eTale iMdra saMbaMdhinI. idra eTale AtmA jene svAmI che te idriya. athavA je potapotAnA niyata kSetramAM ahamindranI jema sarvasattAdhIza thaIne vate che te iMdriya. tenA kSetramAM bIjAnuM kaMI cAlatuM nathI ne bIjAnA kSetramAM iTriyene IMdra tenuM kaMI cAlatuM nathI. pitapotAnI kSetramaryAdAnI bahAra kaI iMdriyanI AtmA sattA cAlatI nathI. jemake-AMkha dekhavAnuM ja kAma karI zake che, kAna sAMbhaLavAnuM ja kAma karI zake che. AMkhathI saMbhaLAtuM nathI, ke kAnathI dekhAtuM nathI. Ama pratyeka iMdriyanI sattA nAnA ThAkaraDAnI peThe pitAnA nAnakaDA svakSetra pUratI ja maryAdita che. AvI sarva idriyanI sattAthI je para che, te indriyone paNa je iMdra-adhiSThAtA svAmI che, te "AtmA" nAmathI oLakhAtI vastu che. atre kaI ema zaMkA kare ke-AtmA jevI kaI vastu ja nathI kAraNa ke te dRSTimAM AvatuM nathI-najare caDatuM nathI, tenuM koI paNa rUpa jaNAtuM nathI, temaja tene bIje kaI paNa anubhava thatuM nathI. mATe jIvanuM svarUpa che ja nahiM. athavA nathI daSTimAM deha ja AtmA che, athavA iMdriya-prANa e AtmA che, AtmA judo Avata' mAnava e mithyA che, kAraNa tenuM eMdhANa nathI. vaLI je te AtmA hoya te te kema jaNAtuM nathI ? je te hoya te ghaTa-paTa vagerenI jema jaNAvo joIe, mATe AtmA jevo koI padArtha nathI. ane te pachI mokSane upAya paNa mithyA che-phegaTa che. nathI daSTimAM Avate, nathI jaNAtuM rUpa; bIje paNa anubhava nahiM, tethI na chavasvarUpa. athavA deha ja AtamA, athavA iMdriya prANa; mithyA jUdo mAna, nahiM jUhuM eMdhANa vaLI je AtmA hoya te, jaNAya te nahiM kema? jaNAya je te hoya te, ghaTa paTa Adi jema. mATe che nahiM AtmA, mithyA mokSa upAya; e aMtara zaMkAtaNe, samajAvo sadupAya." zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi Ama kaI dehAtmavAdI ke jaDavAdI dalIla kare te keTalI badhI pikaLa che, e upara kahelA iMdriyanA svarUpa parathI saheje samajI zakAya che. kAraNa ke je draSTine paNa draSTA
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi AtmAdi atIndriya atha Agamacara (347) che, je rUpane jANanAre che, tene dRSTi kema dekhI zakaze vAru? sava "je draSTA che iMdriyathI para evo abAdhya anubhava je bAkI rahe che, te ja jIvanuM draSTino" svarUpa che. pratyeka iMdriyane te potapotAnA viSaya pUratuM ja jJAna hoya che, paNa AtmAne te pAMca iMdriyanA viSayanuM bhAna hoya che. deha te AtmAne jANatuM nathI, iMdriya ke prANa tene jANatA nathI, paNa khuda AtmAnI sattA vaDe karIne ja te deha iMdriya ne prANa potapotAnA niyata kAryamAM pravarte che. AtmA e badhA yaMtrane calAvanAro yaMtravAhaka che. Ama sarva avasthAmAM je sadAya nyAro-judo ja jaNAya che, judo ja tarI Ave che, je pragaTarUpe citanyamaya che, te AtmA che; ane e ja enuM sadAya edhANa che-eLakhavAnI nIzAnI che. bAkI dehAdhyAsane lIdhe AtmA deha samAna bhAse che, paNa te banne pragaTa lakSaNa uparathI bhinna che,-"jema asi ne myAna' bhinna che-judA che tema. "je daSTA che daSTine, je jANe che rUpa; akhAdhya anubhava je rahe, te che jIvasvarUpa. che iMdriya pratyekane, nija nija viSayanuM jJAna, paMca iMdrinA viSayanuM, paNa AtmAne bhAna. deha na jANe tehane, jANe na indriya prANa; AtmAnI sattA vaDe, teha pravarte jANa. sarva avasthAne viSe, tyAre sadA jaNAya; pragaTarUpa caitanyamaya, e eMdhANa sadAya. bhAsya dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna; paNa te banne bhinna che, pragaTa lakSaNe bhAna. bhAsyo dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna; paNa te banne bhinna che, jema asi ne myAna." (juo) zrImad rAjacaMdrajIkRta zrI AtmasiddhizAstra, Ama AtmAdi arthanuM atIndriyapaNuM sAbita thAya che. ane te atIndriya padArtha te kavacit paNa prastuta zuSka tarkane viSaya nathI hete. sukkA, nIrasa, vitaMDAvAda jevA korAdhAkaDa tarkathI kadI paNa atIndriya arthanI siddhi thatI nathI. mATe evA aprajanabhUta, iSTa siddhine nahiM sAdhanArA, ane ulaTA AtmArthane hAnirUpabAdhArUpa thaI vyAseha upajAvanArA zuSka tarkane karyo vicAravaMta AtmAthI puruSa seve ? Adare? kaI vicAravAna vivekI jIva te tene dUrathI paNa spaze ja nahiM.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ (348 ) gocarastvAgamasyaiva tatastadupalabdhitaH / candrasUryoparAgAdisaMvAdyAgamadarzanAt // 99 // paNa atIndriya artha te, Agama gocara hoya; teha thakI te anI, upalabdhi ahi joya; caMdra-sUrya grahaNAdita, maLatuM Ave je evA AgamadarzIne, hAya nahiM saMdeha, 99 yogaSTisamuccaya artha:--para'tu te atIndriya atha atIndriya arthAMnI upalabdhi ( jANapaNuM ) grahaNu vagerene saMvAdI-maLatA AvatA AgamanuM dana thAya che. vivecana paNa gocara heAya te te Agamane ja che. kAraNu ke evA viSayanuM jANapaNuM AgamathI thAya che. jemake Agama dvArA ema jANavAmAM Ave che ke amuka divase, amuka vakhate atIndriya atha caMdragrahaNa thaze, sUryagrahaNa thaze, ityAdi. ane te ja AgamavANI AgamageAcara pramANe tene maLatA AvatA ja samaye caMdragraNa-sUrya grahaNa (Eclipse) Adi pratyakSa dekhAya che. Ama AgamakathananeA pratyakSa sAthe savAda Ave che, meLa khAya che. eTale A sthUla dRSTAMta uparathI atIndriya anI vAta e Agamane viSaya che, ema siddha thAya che. jo ke A caMdragrahaNAdi laukika atha' che, ema bhAvavA ceAgya che; chatAM atIndriya hAi dRSTAMtarUpe atre rajU karela che. ukta atIndriya artha jo koIne atIndriya eTale ke iMdriyAne agamya Agamane ja geAcara hAya che,-tenA thakI te thAya che teTalA mATe. kAraNa ke caMdra-sUryanA je je viSayamAM niSNAta heAya te viSayamAM tenuM vacana ja pramANabhUta gaNAya, te sAmAnya niyama pramANe atIndriya viSayamAM atIndriya jJAnI evA Asa puruSa pramANubhUta hAi, tenu ja vacana pramANu che. ane Apta puruSanuM vacana tenuM nAma ja 'Agama' che. tenI pratyakSa pratIti Ape evuM gaNunuM dRSTAMta atra Apyu che. paNa A tA laukika padArtha che. paNa alaukika evA atIndriya AtmapadAnA saMbaMdhamAM paNa A Apta ja pramANabhUta che. kAraNa ke te yAgIzvare AtmasvarUpanuM sAkSAt dana karI tenI prApti karI vRtti:-novastu-paNa gAcaratA, macaitra-AJamane ja, atIndriya aMteA Agamane ja gAcara hoya che. kAMthI ? te mATe kahyuM-tatajJakuvadhita:-tenA thakI--Agama thakI te atIndriya arthAMnI upalabdhine lIdhe. e ja kahe che-candrasUryAvALAhisaMvAthAmAMnAta-caMdra-sUryanA uparAga (grahaNa) Adine saMvAdI-kharAkhara maLatA AvatA evA AgamanA daCna uparathI. A laukika atha che ema bhAvavuM.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : atIndriya atha satazrAddha zIlavAna yogI jANe (349) che, ane tathArUpa anubhava karI pote sahaja AtmasvarUpa evA sAkSAt "prabhu" banyA che. ane jevuM AtmasvarUpa temaNe dIThuM tevuM yathArthapaNe temaNe kahI dekhADayuM che. eTale AvA A AtmadraSTA nirdoSa AtmAnubhavI prApta puruSa A bAbatamAM pramANabhUta che, prakRSTa Apta che, parama vizvAsa karavA yogya che. lekavyavahAramAM paNa jema kaI sAcA pramANika manuSyano leke vagara vicAryuM paNa vizvAsa rAkhe, tema paramArtha mAM paNa A sAcA pramANika sapuruSa vagara vicAryuM paNa vizvAsa rAkhavA yaMgya che, "tahatti" karavA che. parama tattvadA zrImad rAjacaMdrajIe bhAkhyuM che ke "te prApta karavA vacana konuM satya kevaLa mAnavuM ? nirdoSa naranuM kathana mAne te jeNe anubhavyuM."--mekSamALA pATha 67 ane Ata paNa te ja ke jenA deSa* ne AvaraNa kanyA hoya. jenA rAga-dveSamahAdi doSa ane jJAna-darzana AvaraNa TaLyA che, te ja puruSa "Apta" havA yogya che. kAraNa ke jJAnane AvaraNa hoya te apUrNa jJAnane lIdhe tenuM vacana Ata kaNa?asatya paNa hoya, ne tenA para vizvAsa mUkI zakAya nahi. ane rAga dveSa-mahAdi hoya che tethI paNa asatya vadavAno prasaMga Ave, eTale paNa vizvAsa rAkhI zakAya nahiM. paNa nirAvaraNa jJAna hoya ane rAgadveSarahitapaNuM-nirdoSapaNuM hoya, te ja tenuM vacana saMpUrNa satya hoI vizvAsapAtra hoya-ApyuM hoya. eTale je kaMI sarvajJa vItarAga hoya te ja Apta che, ne tenuM vacana ja Apta che, arthAt parama pramANabhUta hoI parama vizvAsapAtra che. ane AvuM je Aptavacana te ja Agama athavA vizvAsapAtra evuM zAstra che. upasaMhAra karatAM kahe che - etatpradhAnaH sacchrAddhaH zIlavAn yogatatparaH / jAnAtyatIndriyAnarthA stathA cAha mahAmatiH // 10 // vRtti -itatpadhAna -A AgamapradhAna, sadnArdo:-sata zrAddha, sazraddhAvaMta prAjJa, zaravAna-zIlavAna, paradrohathI viratimAna, yogatatva:-gatatpara. sadA temAM abhiyukta-tatpara, evA prakArano hoI, nAnAcatathinarthona-atIndriya arthone, dharmAdine jANe che, tathA jAdu mahAmatti -ane tevA prakAre mahAmatie-pataMjalie kahyuM che - * "doSAvaraNayA niniHzeSAstyatizAyanAt / jAthithA hetuo vakriAntarmakSacaH " -zrI samaMtabhadrAcAryajIkRta AsamImAMsA,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ (350) gadaSTisamuccaya zrutapradhAna satazrAddha ne gapara zIlavAna; artha atIndriya jANata-kahe mahAmatimAna:- 100 artha -A AgamapradhAna, satuzrAddha (satazraddhAvaMta), zIlavAna e gatatpara puruSa, atIndriya arthone jANe che. ane tevA prakAre mahAmatie (pataMjalie) kahyuM che - vivecana A AgamapradhAna eTale ke Agama jene mana pradhAna-mukhya che, e satazrAddha zIlavAna ne yogatatpara thaI atIndriya ane jANe che. ane tevA prakAre mahAmati pataMjalie paNa kahyuM che. uparamAM atIndriya viSayamAM pramANabhUta atIdriya artho evuM je Agama arthAt Aptavacana kahyuM, te jene mana pradhAna che, mukhya keNu jANe che, sarvopari che, evo puruSa sazrAddha athavA satuzraddhAvaMta kahevAya che. e sahyAddha zIlavAnuM thAya che eTale ke paradrohathI virAma pAme che, ane yogasAdhanAmAM tatpara rahI dharma-AtmA Adi atIndriya ane jANe che. AgalA lekamAM atIndriya viSayanI bAbatamAM grahaNanA daSTAMta uparathI AgamanuM- Apta vacananuM pramANabhUtapaNuM batAvyuM. AvuM Agamavacana jene mana pradhAna che, te AjJA pradhAna puruSa sat zrAddha kahevAya che. kAraNa ke te sat vacana pratye AjJApradhAna sat zraddhA-daDha vizvAsa-sthira AsthA dharAve che, ane sarvatra satazrAddha puruSanA vacanane AgaLa karI pravartAvAnI utkaTa icchA dharAve che. Ama AtmakalyANane IcchanAra mumukSue sauthI prathama "AjJApradhAna thavuM joIe, kAraNa ke "AjJAthI dharma ane AjJAthI tapa _ema zAstravacana che. sapuruSanI AjJA vinAnI A jIvanI dAna-tapa-zIla Adi kriyA paNa jIvane bAdhaka thaI ulaTI bhavaupAdhi kare che, mATe atre zAstrakAra maharSie AjJApradhAnapaNA guNane sauthI prathama mUkyo che. A AjJApradhAna hoya te ja "sat zrAddha '-sat zraddhALu thaI zake che. prabhu ANu bhakate lIna, tiNe devacaMdra pada kIna." ANe raMge citta dharaje, devacaMdra pada zIdhra varIje."--zrI devacaMdrajI. A je sahyAddha hoya che te pachI yathAzakti AgamanI AjJA pramANe cAlavA tatpara bane che. ane AgamanI mukhya AjJA te "zIla" sevavAnI che. "zIla" eTale AtmasvabhAva; parabhAva-vibhAva pratye gamana karavAthI-vyabhicAra karavAthI zIlasevana te zIlane bhaMga thAya che, mATe parabhAva-vibhAva pratye vyabhicArathI zIla bhaMga na karatAM, AtmasvabhAvamAM rahI "zIla" pALavuM evI mukhya zAstra AjJA che. ane tevA zIlana pAlana mATe ahiMsA-satya Adi paMca zIla parama
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : tAva mAsine AgamAdi trividha upAya (351) upakArI che, mATe tenuM pAlana karavuM evI zAstra AjJA che. A AjJAne anusarIne satazrAddha mumukSu puruSa yathAzakti ahiMsA-satyAdi zIlanA pAlanamAM tatpara bane che, ane jema bane tema parabhAva-vibhAvane tyAga karI AtmasvabhAvamAM rahevA prayatnazIla bane che. Ama te "zIlavAna hoya che. ane Ama je sazrAddha zIlavAsaMcamI hoya che, te pachI yogane adhikArI banI gatatapara hoya che, AtmasvabhAva sAthe yujanarUpa yegane sAdhavA pravarte che. ane tema yogatatpara thatAM tene divya gIjJAnanI prAptithI atIndriya arthonuM jJAna thAya che, sAkSAtkAra thAya che. zuM? te ke- AgamenAnumAnena yogAbhyAsarasena ca / tridhA prakalpayanprajJAM labhate tatvamuttamam // 101 // AgamathI anumAnathI, yogAbhyAsa rase ya; prajJA trividha ejatAM, uttama tava lahe ya. 101, artha-AgamathI, anumAnathI ane gAbhyAsanA rasathI,-ema traNa prakAre prajJAne prakalpatAM-prayojatAM uttama tattvane pAme che. vivecana muni pataMjali kahe che ke "uttama tatvanI prApti traNa prakAre prajJAne prajatAM thAya cheH (1) AgamathI, (2) anumAnathI, ane (3) gAbhyAsanA rasathI." prajJAne buddhine AgamamAM javAthI, Apta puruSanA vacanamAM joDavAthI uttama uttama tatva tattvanI prApti thAya che. anumAna eTale liMga uparathI liMgInuM prApti traNa jJAna, temAM paNa prajJAne prajatAM uttama tatvanI prApti thAya che. ane gAbhyAsa eTale vihita anuSThAnanA abhyAsarasamAM paNa prajJAne prajita karatAM uttama tattvanI prApti thAya che. Ama traNa prakAre AgamathI, anumAnathI ane gAbhyAsarasathI,-e ukta anukrame ja prajJAne prajatAM prakAre vRtti-bAna-AgamathI, AptavacanarUpa lakSaNavALA bhAgamathI, manamAna-anumAnathI, liMga uparathI liMgInA nAnarUpa anumAnathI, rAjasthAna ane gAbhyAsanA rasathI, vihita anuSThAnarUpa yogAbhyAsanA rasathI, triA prAyabrajJa-traNa prakAre prajJAne praka9pato,-ukta krame ja, kAraNa ke anyathA to pravRttinI asiddhi che, tethI karIne. to zuM ? te ke-hamate tarAkuttama-uttama tana pAme che,-pApamehanI nivRttine lIdhe kRtAdi bhede karIne.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ (352) yogadRSTisamuccaya uttama tattvane pAme che, eTale ke pApa-sa'meAhanI nivRtti thakI zrutAdinA bhede karIne uttama tattvanI prApti thAya che. bIjI rIte pravRtti karatAM tattvanI prApti thatI nathI. 1. atre tattvaprAptineA sauthI prathama upAya Agama che, kAraNa ke Agama e tattvanuM sAkSAt darzana jeNe karyu che evA AtmAnubhavI satpuruSanu' vacana che. tevA parama prajJAvaMta tattvadraSTAnA vacanAmRtamAM buddhine ceAjavAthI arthAt satpuruSanA vacananI buddhipUrva ka-samajaNupUrvaka ArAdhanAthI uttama tattvanI prApti jarUra thAya. 2. tattvaprAptine bIjo upAya anumAna arthAt sanyAyasaMpanna yuktivAda che. A yuktivAdamAM prajJAneA prayAga karavAthI arthAt sanmatiyukta tarka karavAthI tattvanI vizeSa parIkSA thAya che, vizeSa cakAsaNI thAya che, ane yuktinI kaseATImAMthI pAra utaratAM tattvanI atyaMta dRDhatA thAya che, sanmatitaka nu yathAyeAgya samAdhAna thatAM tattvavinizcaya thAya che. paNa A yuktivAda sanyAyasa'panna heAvA joie. jema nyAyamUrtti niSpakSapAtapaNe-nirAgrahapaNe-madhyasthatAthI satya nyAya tele, tema sanmati parIkSake niSpakSapAtapaNe, nirAgrahapaNe, madhyasthatAthI tattvane tAla karI, sanyAyasapanna yuktiyukta pakSane ja mukta kaMThe svIkAra karavA joIe, jema A yAgadaSTisamuccaya zAstranA kartA maharSi hirabhadrasUrijIe kahI dekhADyuM che. ne karI dekhADyuM che tema; athavA meAkSamALA nAmaka mahAdazanaprabhAvaka graMthamAM zrImad rAjacaMdrajIe pradarzita karyu. che tema. " pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / cuvittamakUpanuM ca" tasyArcaH zrid: // " --zrI haribhadrAcAryajI, temaja A yuktivAda AgamathI viruddha na heAvA joie, paNa aviruddha hAvA joie, Agamane anukULa hovA joie. kAraNu Agama e sAkSAtu tattvaSTA puruSanu vacana heAi, tenuM sthAna yukti karatAM ghaNuM uMcuM che. eTale AgamAkta tattvanuM suyuktithI pratiSThApana karavAmAM khAdha nathI, paNa utthApana karavAmAM jarUra khAdha che. ane eTalA mATe ja atre AgamanuM sthAna prathama mUkyuM che. 3. tathA tattvaprAptine trIjo upAya ceAgAbhyAsa rasa che. sazAstramAM je cegaanuSThAna vihita che, tenA rasapUrvaka abhyAsathI uttama tattvanI prApti thAya che. zAstramAM je cegasAdhana arthAt dharmavyApAra vidhAna khatAvyA che, tenA punaH punaH AsevanarUpa abhyAsamAM rasa lai mati joDavAthI AtmAnI pariNati vizuddha thAya che, ane prajJA nila bane che, tethI tattvanA camatkAre temAM bhAsyamAna thAya che. atre rasa' zabdathI ceAgAbhyAsamAM ekarasatArUpa-tanmayatArUpa bhAva sUcavyeA che. A caiAgAbhyAsanuM sthAna atre
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi sattAmAM bheda nathI, chatAM atibhakatone meha! (353) trIjuM mUkayuM che, tenuM kAraNa A gAbhyAsa zAAjJA pramANe temAM batAvela vidhi anusAra ho joIe; temaja Agamane anukULa yuktithI yukta e ho joIe, svachaMda pramANe na hovuM joIe. Ama tattvaprAptimAM A traNa upAyanuM ukta anukrame pUrvApara pradhAnapaNuM che. prathama sthAna AgamanuM, pachI anumAnanuM, ane pachI gAbhyAsarasanuM che, kAraNa ke AgaLa AgaLanuM sthAna hoya to ja pAchaluM zobhe che. mATe mumukSu Agamavacanane daDha zraddhAthI mAnya karI, yuktithI tenI cakAsaNI karI buddhipUrvaka barAbara samajIne, tadanusAra je rasapUrvaka yogAbhyAsa kare to tene avazya uttama tatvanI prApti thAya, ema tAtparya che. pahelAM zraddhA, pachI buddhi, ane pachI rasapUrvaka pravRtti, A anukrame traNe maLe, te tattvakAryanI siddhi sAMpaDe. / iti atIMdriyArthasiddhayupAyAdhikAraH / UR sarvajJa tattva abheda sarvajJavAdI abheda adhikAra * A ja artha kahe che na tattvato bhinnamatAH sarvajJA bahavo yataH / mohastadadhimuktInAM taddedAzrayaNaM tataH // 102 // sarva bahu taravathI, nathI bhinna matavAsa; bheda mAnave moha che, atibhaktone tAsa, 102 artha -kAraNa ke ghaNuM sarva tatvathI bhinna matavALA nathI, tethI karIne tenA bhedane Azraya kare te tenA atibhaktona-dAsane meha che. vRtti - 4 tatvataH- taravathI, paramArthathI, mittamatA -bhinna matavALA, bhinna abhiprAyavALA, kaI vAvo -kAraNa ke bahu sarvajJo, noratAdhimuttarInAM-meha che tenA atibhaktono. savatiya zrAddhane, tALa-tenA bhedane AzraNa karo te, sarvanA bhedanuM aMgIkaraNa, tatta:tethI karIne. * A dIprAdaSTinuM varNana aneka hRdayaMgama zAstrIya carcAvALuM ghaNuM lAMbu hoI, viSayanI vizadatA ane vAMcakanI sugamatA athe atre A mukhya adhikAro ane tenA aMtarAdhikAronA vibhAganI rojanA meM prayojI che. -bhagavAnadAsa,
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (354) yogadaSTisamuccaya vivecana "nahiM sarva jajaAjI, tehanA vaLI dAsa."--. 6. sajajhA. 4-14. uparamAM AgamanI athavA zAstranI pradhAnatA ane tenI zraddhA para khAsa bhAra mUke, te pachI kyA zAstranI zraddhA karavI ? kAraNa ke zAnuM paNa bhinnapaNuM che, ema svAbhAvika prazna uThavAne saMbhava che. tene atre uttara Apyo che ke tatvathI dharmavAdanI apekSAe joIe te zAstrane bheda paNa nathI, kAraNa ke tenA zAstAmAM bheda nathI. paNa skUlabuddhi janene tenA bhedanuM abhimAna thAya che, te te te te nayanI apekSAe dezanAbhedane lIdhe ja che. Ama te te dharma-zAstranA praNetA je sarvajJa bheda aneka sarvajJa che, te tatvathI-paramArthathI vicAratAM kAMI bhinna matavALA, kalapanA ati bhinna abhiprAyavALA nathI, temAM koI paNa jAtane matabheda kivA bhakatane meha abhiprAyabheda nathI. eTalA mATe te te sarvane bhajanArA je sarvajJa bhakto che, zraddhALu zrAddhajane che, te sarvamAM kaI paNa prakAranA matabhedane avakAza rahetuM nathI. chatAM paNa te te sarvajJanA keI atibhakti-atizraddhALuo je te sarvamAM bhedanI kalpanA kare, bhinnatA-jUdAI mAne, te te kevala te atibhakatone meha ja-ajJAna ja che, ema kahevuM paDaze. kAraNa ke teo bhaktinA atirekamAM ne zraddhAnI adhatAmAM dharmajhanUnanA AvezathI viveka bhUlI jaI tevA prakAre mithyA kalpanA kare che. paNa vAstavika rIte joIe te anaMta sarvajJo paNa eka abhinna svarUpa che. mATe temAM bhinnatA* kalpavI te mAtra mahine vilAsa che, kevala brAMti ja che. mATe je ArAdhya-upAsya evA sarvajJamAM bheda nathI, te pachI ArAdhaka evA sarvajJabhaktomAM paNa kaI bheda have ghaTato nathI. pitAnA ArAdhya-pUjya puruSane sarvajJa ne satkRSTa mAnavAne mAnavasvabhAva che, mAnavasulabha nabaLAI che. eTale pite mAnelA sarvajJanuM sthAna bIjA badhAthI caDhIyAtuM che ema sAbita karavA icchate te tenuM bhinnapaNuM kalpavAne saheje lalacAya che, ane potAnA ISTa deva pratyenA dRSTirAgathI aMdha thaI tathA prakAre bhinna kalpanAno Agraha kare che. A daSTirAgamAMthI zraddhA-bhaktinA atirekane lIdhe vadhAre paDatA utsAhI atibhaktone AMdhaLuM dhArmika jhanUna pragaTe che; ane tethI dharmane nAme nAnA prakAranA jhaghaDA utpanna thAya che. Ama A bhedaka95nA aniSTaparaMparAnuM mUla thaI paDe che. abhinaMdana jina darizaNa tarasie, darizaNu durlabha deva; mata mata bhede re je jaI pUchiye, sau thApe ahameva." -zrI AnaMdaghanajI. tarata brame na zAkhAmerA mottaSimuvatInAM tAkathai taraH | zrI yazovijyajIkRta dvA dvA. ra3-14
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAtRSTi : pAramArthika saga vyaktibheda chatAM eka ja kevI rIte ? te mATe kahe che-- sarvajJo nAma yaH kazvitpAramArthika eva hi / sa eka eva sarvatra vyaktibhede'pi taccataH // 103 // sarvajJa nAme jehu ko, pAramArthika ja atra; vyakti bhedde paNa tattvathI, te ekaja satra. 103 (355) aH-- sarvAMga ' nAmaneA je kai pAramArthika ja evA che, te vyaktibheda chatAM, tattvathI satra eka ja che. vivecana uparamAM kahyuM ke sAmAM bheda nathI, te kevI rIte ? tenuM ahIM spaSTIkaraNu karyu che:-- sajJa' nAmathI oLakhAtA je koI pazu pAramArthika ja, sAcesAcA, nirupacarita sarvajJa heAya, te vyaktibheda chatAM tattvathI satra eka ja che. vyaktibheda chatAM te sAcA pAramArthika sa`jJane bhale pachI arhat, jina, buddha, ziva, sajJa abheda zakara vagere game te nAma ApavAmAM AvyuM hAya, chatAM tantrathI sarva jJapaNAe karIne te satra eka ja che. te RSabha jina Adi vyaktibhedanI apekSAe bhale bhinna bhinna heAya, teApaNu pAramArthi ka sarvajJapaNArUpa eka sAmAnya lakSaNathI joie te te tattvathI jAtinI apekSAe sarva sthaLe eka ja che, temAM bhedanA avakAza cheja nahi'. "mukto buddho'nvApi yadaizvaryeNa samanvitaH / sarIzva: sa va svAtaMjJAmeoDatra nam / " --zrI haribhadrasUrijIkRta zrI yAgabindu, " ziva zakara jagadIzvarU, cidAnaMda bhagavAna....lalanA, jina arihA tIrthaMka, jyotisarUpa asamAna....lalanA. zrI supArjina vaMdIe. ' --zrI AnaMdaeNghanajI. paramA sat sajJapaNu anaMta kevalajJAnInA paNu nAma game te hoya ke vyakti game te hAya, paNa sAcuM' hAya, te anaMta sarvanA pazu eka svarUpa che. Ama vRtti-sarvajJo nAma ca: TMzcana- sajJa nAme je kAi at Adi pAramArthika patra di--pAramayika ja che, nirupacaritaja che, sa va sarvatra-te satra ekaja che,-saptapaNA thakI, ryAttameDrepi huM vatta -matibheda chatAM -tathI, RSabhAdirUpa vyaktibheda chatAM
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ (356) gadaSTisamucaya kevalajJAnasvarUpamAM bheda nathI, kAraNake kevalajJAnI sarvajJa sarva kAMI jANe che. tenA asaMkhya pradezAtmaka AtmakSetramAM anaMta paryAyanuM sthAna che, ane tenI azeSa-saMpUrNa jJAyaka zakti pUrNa kakSAe pragaTI che, tethI te sarva kAMI vizeSa jANe che, sarva prameyapramANa tenuM kevalajJAna hoya che. "kSetra asaMkhya pradeza, anaMta paryAya niveza; jANuga zakti azeSa, tehathI jANere kAMI sakala vizeSa re.... jigaMdA terA nAmathI mana bhIne. sarva prameya pramANa, jasa kevalanANu pahANa tiNe kevalanANI abhihANa, jasa dhyAve re kAMI munivara jhANa re....jimuMdA." -zrI devacaMdrajI. pratipattistatastasya sAmAnyenaiva yAvatAM / te sarve'pi tamApannA iti nyAyagatiH parA // 104 // tethI pratipatti tehanI, jehanI sAmAnya ja; te sarva Azrita tehane, parA nyAyagati e ja, 14. artha -tethI karIne te mukhya sarvajJanI jeTalAone sAmAnyathI ja pratipati (mAnyatA ) che, te sarveya tene Azrita che, ema parA nyAyagati che. vivecana Ama vyaktibheda chatAM sarvajJa eka ja che, tethI karIne A sarvajJane sAmAnyathI ja jeTalA svIkAra karatA hoya, te sarve te sarvane ja Apanna che, Azrita che, evI cAyanI parA gati che. kAraNa ke jema manuSya lakSaNa jenA jenAmAM hoya, mukhya sarvajJane tene tene sAmAnyathI ja "manuSya" tarIke svIkAra kare e nyAyanI bhakta abheda paddhati che; tema sarvajJanuM lakSaNa jenA jenAmAM hoya, tene tene sAmA nyathI "sarvajJa" tarIke svIkAra karavo e nyAyanI rIti che. ane Ama jeTalA jeTalA bhinna bhinna matavAdIo-dArzanike sAmAnyapaNathI ja te sarvajJane svIkAra karatA hoya, mAnyatA dharAvatA hoya, te sarveya mukhyaja-pAramArthika ja evA te - vRtta - pratipattiH tataH- tethI karIne pratipatti, taraMtha-tenI, sarvajInI, sAmAncanaiva sAmAnyathI ja, jIlAnI, jeTalA taMtrAntarInI (anya anya dezanI enI) paNa, te sarvekavi-te saya. tamanna-te mukhya sarvagnane ja Apanna-Azrita che, hRtti cAyatti: - evI parA nAyagati che,-te zivAya tenI pratiSattinI asiddhi che mATe.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : sAmAnyathI savajJane mAnanArA abheda (357) eka sarvajJane ja mAnya kare che, mAne che, ema nyAyathI sAbita thAya che. mATe sarvajJane mAnanArA judA judA darzanavAdIo paNa sarva kaI eka svarUpa ja che, abheda svarUpa ja che. Ama sarvajJane bhajanArA bhaktomAM paNa bheda hovo saMbhavato ja nathI. vizeSastu punastasya kAtsnye nAsarvadarzibhiH / sarvairna jJAyate tena tamApanno na kazcana // 105 // asarvadarzI sarvane, vizeSa paNa tene ya; pUrNa jaNAya na-te thakI, tene prApta na keya, 105 artha-ane te sarvajJa vizeSa-bheda te saMpUrNapaNe sarva asarvadazI"ene jANavAmAM AvatA nathI, tethI karIne te sarvane prApta thayele evo kaI (asarvadazI) che nahi. vivecana uparamAM sAmAnyathI sarvajJanuM ekapaNuM kahyuM. have koI kaheze ke vizeSathI temAM bheda haze. tene uttara atre kahe che te sarvajJa vizeSa-bheda to asarvadazI evA sarva pramAtRone jANavAmAM saMpUrNapaNe AvI zakato nathI. kAraNa ke te pote asarvadarzI asarvadarzI asarvajJa hovAthI, tenuM sarva darzana teone thatuM nathI, vizeSa saMpUrNa eTale te sarvajJanA vizeSanuM-bhedanuM jJAna teone kema thaI zake? ane kema jANe? sAmAnya evuM darzana thatuM hoya te paNa vizeSa evA tenA jJAnamAM teonI gati hotI nathI. Ama sarvajJanuM svarUpa ciMtavanArA sarva asarvadazIne tenA saMpUrNa vizeSa svarUpanuM bhAna thavuM saMbhavatuM nathI. kAraNa ke saMpUrNane saMpUrNa ne khyAla AvI zake, paNa apUrNane saMpUrNane khyAla kema AvI zake? eTale te te darzana pramANe A sarvajJa saMbaMdhI je bheda kalpanA karavAmAM Ave che, te paNa nirarthaka che. jemakezava loko tene anAdizuddha ne sarvagata kahe che, jene sAdi ne asarvagata kahe che, bauddho pratikSaNa bhaMgura kahe che, ItyAdi je bheTa kapAya che te nakAme che. kAraNa ke-(1) tenA vizeSanuM parijJAna eTale ke sarvathA sarva prakAre jJAna chadmasthane thaI zakatuM nathI. (2) yuktionA jAtivAdane lIdhe prAye virodha hoya che, vRttiH--viroSatu-vizeSa to, bheda te puna-vaLI, tasya-te sarvAna, caina-kAryathI, saMpUrNapaNe arvazimiDa-asadaza pramAtRothI sarve-sarvathI, na jJAnathI jANavAmAM Avate - tenA Adarzanane lIdhe darzana sate paNa tenA jJAnanI agatine lIdhe, darzana hoya to paNa tenA jJAna pratye gati hotI nathI tethI karIne, tena-te kAraNathI, taM-te sarvane, Aghanna-pratipana, prApta thayele, na 7koI asarvadaza nathI.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ (358) gadaSTisamucaya eTale anumAnarUpa yuktionA paraspara viruddhapaNAthI eka bIjAnuM khaMDana kare che. sAMkhya ne zaiva bauddhanuM khaMDana kare che, te bauddha sAMkhya ne zivanuM pratikhaMDana kare che. Ama khaMDanamaMDana paraMparA cAlyA kare che, ne A praznane niveDo kaI rIte AvatuM nathI, ane ghANIne bela jyAMne tyAM paDyo rahe che ! (3) ane bhAvathI phalano abheda che. eTale ke paramArthathI phaLamAM bheda paDatuM nathI.4 kAraNa ke sarvajJanuM vizeSa svarUpa game te ho, paNa te guNaprakarUpa sarvajJanI ArAdhanAnuM sAdhya phaLa te eka ja che, ane te kalekSayarUpa mekSaphala che. eTale te sarvajJa bhagavAna pratyenA bahumAnanuM ja phaladAyakapaNuM hevAthI je kaI paNa te sarvajJanI sAcA bhAvathI bhakti karaze tene ja te phaLa maLaze, mATe te sarvajJanA vizeSa svarUpa saMbaMdhI mithyA vAdavivAda zo? nakAme jhagaDo zo? Ama vizeSathI te sarvajJane pratipanna thayele-pAmela e koI paNa asarvadazI che nahi, te pachI sarvajJamAM bheda che ema keNa dekhI-jANI zake vAru ? mATe tenI ekatA je siddha che te mAnya karI, vizeSanI vAta hAlI jatI karavI, e ja sarva asarva dazI chaghasthAne sAMprata ne zreyaskara che, ane paramArthathI AtmAthI mumukSu jogIjanane temaja karavuM ucita che. tasmAtsAmAnyato'pyenamabhyupaiti ya eva hi / / niji tulya evAsau tenAMzenaiva dhImatAm // 106 // (tethI) sAmAnyathI paNa ehane, mAne adaMbha je; te aMze ja dhImaMtane, tulya ja hoye teha, 106 artha:-teTalA mATe sAmAnyathI paNa A sarvajJane je nircAjapa-sAcesAcI rIte mAnya kare che, te teTalA aMze karIne ja matima tene mana tulya ja-sarakhe ja che. vivecana teTalA mATe sAmAnyathI paNa A sarvajJane je kaMI paNa mAne che, svIkAre che, te te tti:-tawArasAmAcaroDabena-tethI karIne sAmAnyathI paNa A sattane, amyupaiti ca zva di-je koI asavaMdazI mAnya kare che, nircAna-nivyAja paNe (sAcesAcI rIte), aucitya yugathI teNe kahelanA pAlanamAM tatpara thaIne, turaka vAtau-te layaja che. tenAMzana-te sarva pratipatti lakSaNa aMzathI, dhInatAma-dhIme tene, anupaData buddhivaMtane, ema artha che. x "anAdizuddha ityA diryazca bhedo'sya kalpyate / tattattantrAnusAreNa manye seo'pi nirarthakaH / / vizeSasyAparijJAnAdyaktInAM jAtivAdataH / prAyo virodha jAmelA% mAvataH "--zrI haribhadrasUrichakRta zrI yogabindu,
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : rAjasevakavata savabhakto abheda (359) mAnyatA pUratA aMzathI dhImone mana sarakhA ja che. eTale ke nircAjapaNe, nidabhANe, niSkapaTapaNe, sAcesAcI rIte te sarvajJanI AjJAnA pAlanamAM yathocitapaNe tatpara thaI, tene je kaI mAnya kare che, te sarvajJa mAnyatArUpa sAmAnya aMze karIne buddhimAna prAjJajanone mana tulya ja che, samAna ja che,-pachI te bhale game te matane, saMpradAyane ke darzanane anuyAyI hoya. ane sarvajJane mAnavuM, eTale niSkapaTa, nirdabhapaNe tenI bhAkhelI AjJAnuM pAlana karavAmAM tatpara rahevuM, ema artha spaSTa karyo che. kAraNa ke mukhethI mAnyapaNe kahIe, paNa AjJA ArAdhana na karIe, te te mAnyapaNAnI mazkarI vA viDabanA karavA barAbara che ! e te "cAkara terA, kahyA nahiM karuM !"--enA jevo ghATa thaye ! mATe ahiMsA, satya AdinA pAlana saMbaMdhI enI AjJAnuM pAlanamAM sadA ughukta rahevuM, eja e sarvajJa bhaganAnanI ArAdhanAno zreSTha upAya che. ane tevA prakAre zrI haribhadrasUrijIe aSTakamAM kahyuM che + "sArI vidhi sevA sAratAM, ANa na kAMI bhAMje; hukama hAjara khIjamati karatAM. saheje nAtha nivAje. sevA sAra re jinanI mana sace"--zrI devacaMdrajI. tAtparya ke-je koIpaNa sarvajJa tatvane, svIkArI, nidabhapaNe-niSkapaTapaNe, sAcA bhAvathI tenI AjJAnA ArAdhanamAM tatpara hoya che, te sarva teTalI mAnyatA pUratA samAna aMzathIjha tulya ja che, samAna ja che. cAhe te jaina hoya ke ajaina sarva bhaktone hoya, bauddha hoya ke brAhmaNa hoya, zaiva hoya ke vaiSNava hoya, sAMkhya abheda hoya ke naiyAyika hoya, vedAMtI hoya ke siddhAMtI hoya, IslAmI hoya ke isAI hoya, game te mata saMpradAyane anusakhta hoya, paNa je te sarvazane (omniscient) mAnato hoya to te ekarUpa-abhedarUpa ja che. Ama sarvane sAmAnya evI sarvajJa mAnyatA jagatanA samasta saMpradAyanuM eka anupama milanasthAna che, mATe eka abhedasvarUpa sarvajJane mAnanArA sevaka bhaktajanamAM koI paNa bheda ghaTato nathI, ema siddha thayuM. A ja artha nidarzanagarbhapaNe kahe che - + "vastha rAnAdhanovAyaH sAccAsa va . yathAzakti vidhAnena niyamAtsa phalapradaH / / " x"sarvajJapratipattyaMzamAzrityAmalyA dhiyA / nirvyAjaM tulyatA bhAvyA sarvataMtreSu yoginAm || 23-17
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ (360) yogadaSTisamuccaya yathaivaikasya nRpaterbahavo'pi samAzritAH / durAsannAdibhede'pi taddhRtyAH sarva eva te // 107 // jema eka rAjA taNA, Azrita hoya ghaNAya; dUra-nikaTa bhedeya te, tasa sevaka saghaLAya. 107 artha -jema kei eka rAjAnA ghaNAya Azrite hoya, paNa dUra-nikaTa Adine bheda chatAM, teo sarveya tenA bhU-sevako che; vivecana uparamAM suyuktithI je sarvajJabhaktonuM abhedapaNuM ghaTAvyuM, tenuM ahIM lekaprasiddha daSTAMtavaDe samarthana karyuM che-jema keI eka amuka rAjA hoya, ane tenA Azrita evA sevA karanArA aneka puruSa hoya te AzritamAM koI rAjAnI nikaTano sevaka hoya, ke dUrane hoya, ke pradhAna hoya, te kaI maMtrI hoya ke saradAra hoya te kaI sIpAI hoya; keI kArakuna hoya, te kaI paTAvALA hoya. ItyAdi prakAre te te puruSanI nimaNuka pramANe darajajAne bheda hoya che. paNa rAjAnA Azrita evA te badhAya puruSa te eka ja rAjAnA bhRtyo te che ja, sevako to che ja. teonA mRtyapaNAmAM-sevakapaNAmAM kAMI bheda paDatuM nathI. koIne hoddo UMco te keIne nIce, paNa te badhAyanI gaNatrI bhRtyavargamAM ja-dAsavargamAM ja thAya che. te sarva eka varga tarIke rAjasevaka (Government Servant) kahevAya che. daSTa'tika jana kahe che- sarvajJatatvAbhedena tathA sarvajJavAdinaH / sarve tattattvagA jJeyA bhinnAcArasthitA api // 108 // ricarthavaijaltha vRttei-jema koI eka vivakSita rAjAnA, vADapi mizritA-ghaNAya samAzrita pura, tUrAnnAhame reDari-dUra-Asana Adi bheda hatAM chatAM, tevA prakAre niga bheda (nImaNuMkane bheda) karavAmAM AvyuM paNa, taddatyA -te vivakSita rAjAnA sevaka, sarva va te-te samAzrita sarve heya che vRtta sarvajJatasvImena-mathakta nItithI hetubhUta evA sarvagnatatvanA abhedathI, tathA-tevA prakAre, rAjAnA samAzrita bahu puruSanI jema, sarvajJAvinaH sarve-sarve sarvasavAdIo, jina Adi matabheda avalaMbIo, tattatva:-te sarva tattvagAmI, zeyAH-jANavA, minnAvArithatA pi-bhinna AcAramAM sthita chatAM, tevA prakAranA adhikArabhedathI.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprApti : sarva satavAdI abheda sarvajJatattva abhedathI, sajJavAdI badhAya; sarvajJatattvaga jANavA, bhinnAcAra chatAMya. 108 (361) aH--tema sa-jJa tattvanA abhedathI, sajJavAdIe sarve, bhinna AcAramAM sthita chatAM, te sarvajJa tattvagAmI jANavA. vivecana uparamAM kahI te nIti pramANe, eTale ke ukta dRSTAMta anusAra eka rAjAnA Azraye rahelA ghaNA puruSAnI jema, savaiya sarvAMgavAdIe te sarvIsatattva pratye janArA-gamana karanArA che; kAraNake sarvAMga tattvanA uparamAM kahyA pramANe abheda che. tema sa sajJa- pachI bhale te saOnavAdIe tevA tevA prakAranA adhikArabhede bhinna vAdI abheda bhinna AcAramAM sthita hAya. tAtparyaM ke-jema eka rAjAnA Azrita evA ghaNA puruSA hAya, tee peAtAtAnI cAgyatA anusAra nAnA mATA bhinna bhinna adhikAra dharAvatA hAya, UMcA nIcA haiAddA sAMbhALatA hAya, paNa te eka ja rAjAnA Azrita rAjasevaka gaNAya che, teenA dAsabhAvamAM bheDha paDatA nathI; tema bhagavAn sa nadevanA Azraya karanArA, sarvajJane mAnanArA-bhajanArA jaina ke jainetara badhAya sajJavAdIe te eka saCjJatattva pratye gamana karanArA hAI, sajJanA Azrita sevaka bhakta che. pachI te sarvajJa tattvane svIkAra karanArA bhale jaina hAya ke bauddha hoya, zaiva hAya ke vaiSNava hAya, pArasI hAya ke khrIstI hAya, ane bhale te pAtapotAnI cAgyatA pramANe adhikArabhedathI bhinna bhinna AcAramAM vattatA hAya, uMcI dazAvALA hAya ke nIcI dazAvALA hAya, uttama koTinA hoya ke adhama kepiTanA hAya, game tema hAya, paNa te sarveya eka ja ArAdhya sajJane bhajanArA ArAdhake-bhakto che, sajJasevakA ja che enA dAsabhAvamAM kAI jAtane bheda nathI, te badhAya sarvajJa bhagavAna dAsa che. A sajJanA sAcA sevaka bhakta paNa kANu kahevAya ? te upara spaSTa karyu che, te ahIM nRpasevakanA dRSTAMtathI vizeSa dRDha karyuM" che. sAmAnya lekavyavahAramAM paNa rAjasevaka hAya teNe rAjAnI AjJA UThAvavAmAM sadA tatpara rahevuM joIe, evI sevaka bhakta rIti che, teA pachI A te leAkeAttara deva sarvajJa mahArAjanI AjJAnA AjJA pAlaka pAlanamAM sAcA sevakane keTalA tatpara rahevu joie, te saheje samajI zakAya ema che. ane tenI sevAbhakti karatAM sAcA sevaka bhaktajane sevALanI AzA paNa na rAkhavI joie, ne te ja te sAcI bhakti kahI zakAya; nahi' tA tenI ja AzA rAkhavAmAM Ave te te bhakti nahi, paNa bhADutI kAma jevuM thayuM !
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ (362) gadaSTisamuccaya "sevA sAra re jinanI mana sAce, paNa mata mAgo bhAI ! mahinatane phaLa mAgI letAM, dAsabhAva savi jAI....sevA. bhakti nahiM te te bhADAyata, je sevA phaLa jAze; dAsa tike je ghana bhari nirakhI, kekInI pare nAce...sevA."-zrI devacaMdrajI. ane A sarvajJa devanA AvA je sAcA sevaka bhaktajane haya, teo samAnadhamI hovAthI, sarveya sAdharmika che. eTale tene eka bIjA pratye parama vAtsalya hovuM joIe, parama prema kuro joIe, vizvabaMdhutvanI (Universal Brotherhood) bhAvanA daDhapaNe vikasavI joIe, ema A uparathI saheje phalita thAya che. ane Ama che te pachI ekabIjA pratye kaI paNa prakAranA zreSane, matsarane ke asahiSNutAne uddabhavavAnuM sthAna paNa kayAM rahe che? upasaMhAra karatAM kahe che- na bheda eva tattvena sarvajJAnAM mahAtmanAm / tathA nAmAdibhede'pi bhAvyametanmahAtmabhiH // 109 // mahAtmA sarva taNe, tatvathI bheda ja natha; nAmAdi bhedeya A, bhAvya sujJane hoya. 109, artha-mahAtmA sarvane tattvathI bheda ja nathI,-tevA prakAre nAma vagerene bheda chatAM paNa, A mahAtmAoe bhAvavuM yogya che. vivecana "rAma kahe rahemAna kahe keu, kAna kahe mahAdevarI." zrI AnaMdaghanajI. "Izvara allA tere nAma, sabako sanmati de bhagavAna !" uparamAM je sarvajJa saMbaMdhI vivaraNa karyuM, tene upasaMhAra karatAM mahAnubhAva mahAtmA zAstrakAra maharSi kahe che ke tattvathI-paramArthathI joIe te mahAtmA sarvamAM eTale ke kharekharA bhAva sarvajJomAM bheda ja nathI. bhale tevA tevA prakAre iSTa-aniSTa | dina me -bheda ja nathI, tarave-tatvathI, paramArthathI, sarvajJAna mAtmanAmasarvara mahAtmAone, bhAva sarvane ema artha che, tathA-tevA prakAre, nAmAMDiji-ISTaaniSTa nAma Adine bheda chatAM, mAmetanmatimamiH - A mahAtmAoe bhAvavuM yogya che -zrata-medhA-asaMmehasAra prajJAvaDe karIne.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi : nAmAdi bheda chatAM tattvathI sarvaza abheda (363) nAma vagerene bheda hoya, te paNa tatvathI te temAM kaMI paNa bhedane abhAva che. Ama mahAtmA janee kRtathI, medhAthI ne asaMhathI sAra-pradhAna evI prajJAvaDe bhAvavA egya che. kAraNake paramArtha daSTithI vicAratAM, sAcA kharekharA bhAva-sarvamAM keIpaNa jAtane bheda saMbhava nathI, ema budhajanene spaSTa jaNAya che. "sarva jANe te sarvajJa" ema tenI vyAkhyA parathI A yuktisiddhapaNe pratIta thAya che. bhale pachI nAmabheda bhale he e sarvajJane mata-saMpradAya AdinA bhede karIne potapotAnA ISTa evA bhinna bhinna nAma ApavAmAM AvatA hoya, bhinna bhinnapaNe tenuM svarUpa varNavavAmAM AvatuM hoya, bhinna bhinnapaNe tene mahimA gavAte heya, bhinna bhinna paNe tenuM caritra saMkIrtana karAtuM hoya, paNa tenA sarvarUpaNarUpa lakSaNamAM bheda paDatuM nathI. keI tene jina kahe ke ziva kahe, keI buddha kahe ke ahaMta kahe, kaI viSNu kahe ke brahmA kahe, keI Izvara kahe ke khudA kahe, koI rAma kahe ke rahemAna kahe, kaI paramAtmA kahe ke sarvazaktimAna "geDa" (God Almighty) kahe, ItyAdi game te ISTa devanA nAme tene sarva ke bhajatA hoya, paNa temAM nAmabhedathI arthabheda nathI. jema gaMgAnadIne keI suranadI kahe, kaI bhAgIrathI kahe, keI vipathagA kahe, keI maMdAkinI kahe, paNa gaMgA nadI te eka ja che, temAM phera paDato nathI, tema ekasvarUpa sarvanA apekSAbhede bhale judA judA nAma ApavAmAM Ave, paNa tenA tAvika svarUpanI ekatAmAM phera paData. nathI. sarvajJatA te paramArthathI eka ne abhinna ja che, evuM budhajanee medhAthI, mRtathI ne asaMmehathI pAvana evI prajJAvaDe bhAvana karavA yogya che, punaH punaH ciMtana karavA gya che. ane AvA A eka svarUpa sarvajJane je vividha nAma ApavAmAM AvyA che, te paNa tenA vividha guNanA vAcaka che, ane judI judI apekSAe tenA apUrva aciMtya mahimAne varNavatA heI sArthaka che. jemake-te " ahaM" eTale guNani5na pUjAhe-pUjAne yogya, jagatupUjya, vizvavaMdya che. karmazatrune nAza nAmanI karavAthI te "jina-vItarAga che. adhidevapaNAthI te "mahAdeva che. aviruddhatA sukhAvahapaNAthI eTale ke traNe bhuvananA zaMkarapaNAthI te "zaMkara che. brahmajJapaNAthI-AtmajJapaNAthI te "brahmA" che. duHkha haravAthI te hari che. vibudhothI tene buddhidha arcAya che, mATe te "buddhI che. zivamArganI vidhinuM vidhAna karavAthI te "vidhAtA che. AvA hevAthI te vyaktapaNe pragaTa puruSottama che. ItyAdi aneka nAma dharAvatAM chatAM te svalakSaNathI aneka nathI, kAraNake anaMta guNAtmaka eka Atmadravya prasiddha che. eTale vividha guNa apekSAe vividha nAma paraspara viruddha nathI, paNa eka ja arthanA-svarUpanA dyotaka hoI, ekabIjAnA pUraka poSaka che, ane eka ja tattvasvarUpanI puSTi kare che.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ (364) gadaSTisamudracaya "ziva zaMkara jagadIzvarU, cidAnaMda bhagavAna...lalanA jina arihA tIrthakarU, jyotisarUpa asamAna.lalanA zrI supAsa."ItyAdi. "ema aneka abhidhAjha dhare re, anubhavagamya vicAra...lalanA je jANe tene kare re, AnaMdaghana avatAra re lalanA. zrI supAsa" zrI AnaMdaghanajI, Ama sarvajJa paramAtmAnA aneka abhidhAna che, ane tene vicAra anubhavagamya che. je tene paramArthathI jANe che, tenuM yathArtha svarUpa eLakhe che, tene te "AnaMdaghana avatAra kare che, tadrupa sarvajJapadanI prApti karAve che. ane A eka ITa paramArtha hetunI siddhine arthe, A sarvajJa bhagavAnane game te nAme bhajavAmAM Ave, temAM virodha ze? je paramArtha eka che, te zabdabhedano jhaghaDe che ? zabdabheda jhaghaDo kijI , je paramAratha eka; kaho gaMgA kahe suranadIjI, vastu phare nahiM eka. manamehana" 0 sakjhAya. 4-21, ane AvA A sarvajJane bhajanArA bhakta jogIjane te prabhuthI dUra* hoya ke nikaTa hoya, paNa te sarveya te sarvajJanA sevaka-upAsaka ja che. pachI bhale te upAsako pota x" arhanniti jagatpUjyo jinaH karmArizAtanAt / mahAdevodhidevatvAcchaGkaro'pi sukhAvahAt / / viSNuAnena sarvArthavistRtatvAt kathaMcana / brahma brahmajJarUpatvAddharirduHkhApanodanAt / / ityAdyanekanAmApi nAneko'sti svalakSaNAt / yato'nantaguNAtmaikadravyaM syAt siddhasAdhanAt // " zrI amRtacaMdrAcAryajI () praNIta paMcAdhyAyI. "buddhastvameva vibudhArcitabuddhibodhAt / tvaM zaGkaro'si bhuvanatrayazaGkaratvAt / dhAtAsi dhIra zivamArgavidhevidhAnAt / vyaktaM tvameva bhagavanpuruSottamo'si // " -zrI bhaktAmara stotra. "nirmacaH zAzvata zuddha nirvivAno nirAmayaHA niHAro nirAtaM siddha sUkSma niraMjJanaH | mahAdevo mahAvIro mahAmohavinAzakaH / mahAbhAvo mahAdarzaH mahAmuktipradAyakaH // " zrI bhadrabAhu svAmI jinaladhusahastranAma, * "dUrAsannAdibhedo'pi tadbhUtyatvaM nihanti na / eko nAmAdibhedena bhinnAcAreSvapi prabhuH / / " zrI yazovijayajIkRta dvAdvA. rarR-18,
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAkRtti: bhaktinA be prakAra-citra ane acitra (365) peAtAnA adhikArabhedathI bhinna bhinna AcAra pALatA hAya, nAnA prakAranA anuSThAna AdaratA hoya, peAtAnI uMcI nIcI AtmadazA anusAra vividha rIte te prabhune bhajatA hAya, paNa te upAsya-ArAdhya prabhu jo eka ja che te tenA upAsakA--ArAdhake paNa eka rUpa ja che. Pin citra acitra devabhaktivibhAga zAsragala ja (zAstramAM kahela) khIjI upapattiyukti kahe cheH-- citrAcitravibhAgena yacca deveSu varNitA / bhaktiH sadyogazAstreSu tato'pyevamidaM sthitam // 110 // citra acitra vibhAgathI, bhakti devanI je; sAga zAstra varNavI, tethI paNa sthita ehu, 110, aH--ane devA pratyenI bhakti, citra ane acitra e e vibhAgathI sAgazAstromAM vavavAmAM AvI che, te uparathI paNa A (je kahyu' te) ema ja sthita che. vivecana uparamAM je kahyuM ke saMjJanu ekapaNuM che, tenuM samarthana karavA mATe zAstrAkta bIjI yukti ahIM' kahI cheH--adhyAtma viSayanuM ciMtana karanArA sadvegazAstrAmAM varNavavAmAM Avyu che ke-aAkapAla, mukta vagere devAnI bhaktinA e spaSTa vibhAga paDe che: (1) citra eTale bhinna, jUdA jUdA prakAranI, ( 2 ) acitra eTale abhinna athavA jUdA jUdA prakAranI hiM te. A satzAstranI puSTi uparathI paNa, prastuta sajJa ne tenA bhakatAnI ekatA che, te ema ja sthita che, ema ja sasiddha thAya che. "C nahiM sarvajJA jujuAjI, tehanA vaLI dAsa; bhakti devanI paNa kThIjI, citra acitra prakAza....mana. " --cA. sajjhAya 4-14 A ja ane spaSTa karatAM kahe cheH-- vRtti: tricitraviina-citra-acitra vibhAgathI.--jenuM lakSaNu kahevAmAM Avaze, yajJaane je, tenevu varjita-deza pratye, leAkapAnna-mukta Adi devA pratye vastu vavAmAM AvI che, ktti:bhakti, soLazAstrevu-saddheznastromAM, sarva adhyAtmaciMtA zAstromAM, te'vi-te kAraNa thakI paNa, manuM sthitam-A prastuta ema sthita che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamuccaya saMsAriSu hi deveSu bhaktistatkAyagAminAm / tadatIte punastattve tadatItArthayAyinAm // 111 // saMsArI deve prati, bhakti nizcaye joya; te saMsArI devanA, kAyagAminI heya. saMsArAtIta tavamAM, bhakti paraMtu seya; saMsArAtIta arthamAM, gamanakArInI hoya. 111 artha-kAraNake saMsArI de pratye, te kAyamAM janArAonI bhakti hoya che; paNa te saMsArathI atIta-para evA tatva pratye, saMsArAtIta artha pratye janArAonI bhakti hoya che. vivecana kenI kenI bhakti kevA kevA deva pratye hoya che, tene spaSTa vibhAga atre karyo che? (1) lekapAla vagere je saMsArI de che, tenA pratyenI bhakti te saMsArI devanI kAyamAM janArAone hoya che, te te saMsArI devanI gatimAM je gamana sukAnA bhakta karanArA che-javAvALA che, tevAo te saMsArI denA bhakta-sevaka mumukSu hoya che, teo ja tene bhaje che.* (2) paraMtu te saMsArathI atIta para tattva pratyenI bhakti te saMsArAtIta artha pratye janArAone hoya che. saMsArathI atIta-para evA rogamArge je gamana karanArA che, evA yogIjananI bhakti te saMsArathI atIta, saMsArane pAra pAmelA, evA para tattvamAM ja hoya che. Ama saMsArI denA bhakta, saMsAragAmI saMsArI jIva hoya che; ane mukta sarvajJa devanA bhakta muktigAmI mumukSu jogIjane hoya che. kAraNake "yAdazI mAvanA tAdazI tiddhi jevI bhAvanA tevI siddhi, athavA caNA mati tathA jattiH jevI mati - kRtti-saMpAripu hi tepu-kAraNake saMsArI devAmAM, lokapAla Adi devo praye, mattibhakti sevA, tathAninAma-te kAyagAmIonI, eTale ke te saMsArI devanI kAyamAM janArAonI, (Aya che), taratIte puna:-paNuM tethI atIta, saMsArathI atIta-para, tarere tatvamAM, tatva pratye, tIrAInAjinAM-tenAthI atIta arthagAmIonI, tenAthI atIta -para artha pratye janArAonI. eTale ke saMsArAtIta mAge janArA yogIonI bhakti hoya che. "vanAM garbhanA mane jJAnavAtmA kapUre | vAsudevaH sarvamiti sa mahAtmA sudurlabhaH // kAmaistaistairhatajJAnAH prapadyante'nyadevatAH / saM saM niyamana thAya tyA niyatAH 4thA | p--gItA.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi saMsArI devanI bhakita citra-suktanI bhakti acitra (367) tevI gati je jene bhaje te te thAya. saMsArane bhaje te saMsArI thAya, mukatane bhaje te mukta thAya. A pariNAmI AtmA jevA jevA bhAve pariNamavA Icache, tevA tevA bhAve te pariNamI zake che. Iyala bhamarInuM dhyAna dharatAM, pote bhamarI bane che. jinasvarUpa thaI jina ArAdhe, te sahI jinavara hove re; bhaMgI IlikAne caTakAve, te bhaMgI jaga jeve re....Sadarzana" zrI AnaMdaghanajI. A bene vizeSa kahe che citrA cAdyeSu tadrAgatadanyadveSasaGgatA / / acitrA carame tveSA zamasArAkhilaiva hi // 112 // tasa rAga para dveSathI, bhakti AghamAM citra; zamasArA e caramamAM hoya samasta acitra. 112 artha ane temAM pahelA te saMsArI deva pratyenI bhakti, tenA pratyenA rAgathI ne tenAthI anya pratyenA dveSathI saMgata hoI, citra (bhinna) hoya che. ane chellA-te saMsArAtIta tatva pratyenI je bhakti te badhIya zamasAra (zamapradhAna) heI, acitra ( abhina) hoya che. vivecana uparamAM je be prakAranA devanA bhaktanA be vibhAga pADavA, tenI bhaktimAM paNa tevA be bheda paDe che, te ahI batAvyuM che -temAM prathama je lokapAla vigere sAMsArika de che, teo pratyenI bhakti citra eTale nAnA prakAranI hoya che; ane saMsArI devanI mehagarbhapaNane lIdhe te potAnA ISTa deva pratye rAgavALI ne aniSTa bhakti citra deva pratye dveSavALI hoya che. jemake ke hanumAnane, ke zaMkarane, ke viSNune, ke sUryane, ke varuNane, ke anyane bhakta hoya, te tevA prakAranA mehabhAvane lIdhe pitAnA ISTa deva pratye rAga rAkhI, itara pratye dveSa rAkhe che. Ama te bhakti judA judA devane apekSIne judA judA prakAranI ne rAga-dveSavALI hoya che. emAM sahiSNutAne prAyaH abhAva hoya che, ane huM mAnuM chuM te ja deva sAcA ne bAkI bIjA badhA kheTA, evI mAnyatA mukhyapaNe hoya che. vRtti -jitrA -ane citra, nAnA prakAranI, thepu-AaomAM, sAMsArika deve pratye, rAgata vasatA-pitAnA abhISTa devatAnA rAgathI ane anabhISTanA dveSathI saMyukta evI heya che,-mehagarbha paNAne lIdhe. jitrA-acitra, ekAkAra, eka prakAranI, rame su-paNa caramamAM eTale ke tadatIta-saMsArAtIta tatvamAM, ghaNA-A bhakti; ane te, rAmapArA-zamasAra-mapradhAna, mahisaiva di akhila ja hoya che -tevA prakAranA saMmehanA abhAvane lIdhe.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ (368) yogadRSTisamuccaya ane bIjuM je saMsArAtIta-sa'sArathI para evuM mukta tattva kahyuM, tenA pratyenI je bhakti te te acitra eTale ke ekAkAra ja heAya che, eka ja prakAranI hAya che; kAraNa ke te paratattvanuM ekapaNuM-abhedapaNuM uparamAM siddha karAi cUkayu che. mukta tattvanI ane A ekasvarUpa paratattvanI bhakti zamasAra-zamapradhAna hoya che. bhakti acitra temAM eka pratye rAga ne khIjA pratye dveSa, ema heAtuM nathI; paNu satra rAgadveSarahita evA samabhAva hAya che, ane akhaDa zAMtarasane pravAha vahe che, eTale dveSa-asahiSNutA Adi duSTa bhAvAnA udbhavanA asaMbhava che, kAraNa ke samAhane atra abhAva hAya che. Ama aneka evA sa'sArI deveAnI bhakti vicitra ane eka evA saMsArAtIta para tattvanI bhakti acitra hAya che. deva sa'sArI aneka che jI, tehanI bhakti vicitra; eka rAga para dveSathIjI, eka muktinI acitra...mana '--yA. 6. sAya. 4-15 atre ja hetu kahe che saMsAriNAM hi devAnAM yasmAccitrANyanekadhA / sthityaizvaryaprabhAvAdyaiH sthAnAni pratizAsanam // 113 // sthAna sasAri devanA, citra aneka prakAra; sthiti aizvaryAkrikathI, pratizAsane AdhAra. 113 a:--kAraNu ke saMsArI devAnA sthAne sthiti--aizvaya -prabhAva vagere vaDe karIne, pratyeka zAsanamAM, aneka prakAre citra ( jUdA jUdA ) hoya che. vivecana sasArI devA citra-jAtajAtanA ane tenI bhakti paNa citra hoya che ema kahyuM, tenuM kAraNa A pramANe:-Urdhva, madhya ne adheAleAkarUpa A trividha brahmAMDamAM je saMsArI devA che, teonA sthAne pratyeka zAsanamAM aneka prakAre citra eTale sa'sArI devAnA nAnA prakAranA-jAta jAtanA kahyA che. kAraNa ke teonI sthiti, azva, citra sthAna prabhAva, sahaja rUpa vagerethI teenA vimAna Adi sthAneAmAM jAta jAtanA taphAvata-bheda heAya che. jemake (1) hiMdu dharmAMmAM brahmA, viSNu, vRtti:-saMsALiAM phri revAnAM kAraNu ke sa MsArI devAnA-leAkapAla AdinA cazmAjjitrAni kAraNa ke citra-aneka AkAravALA, nepA-aneka prakAre,-kAnA vaDe ? kayA ? te mATe kahyuMsthiraaizvarya mAvA dhai:sthiti, aizvama, prabhAva Adi vaDe karIne, addei zabdathI sahaja rUpa Adinu grahaNa che, sthAnAni-sthAna, vimAna Adi, vRtizAsana-pratizAsane, pratyeka zAsanamAM,-brahmANDanA vaiviSyanA anubhedathI,
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImA daSTi: te citra devasthAnene sAdhana upAya citra (36) maheza, iMdra, sUrya, caMdra, pavana, agni, varuNa vagere deva gaNAya che. teonA svAbhAvika svarUpa, sthiti, ezvarya, prabhAva, sAma vageremAM te te yakta varNana pramANe bheda hoya che. (2) jaina dharmamAM cAra prakAranA saMsArI devanikAya kahyA che: bhuvanapati, vyaMtara, jyotiSI ne vaimAnika. teonA vaLI aneka pratibheda viratArathI varNavyA che. temAM koinI sthiti ochI hoya che, koInI vadhAre hoya che. keInuM aizvarya adhika hoya che, keInuM nyUna hoya che. koIne prabhAva maMda hoya che, keIne ugratejasvI hoya che. keInuM sahaja rUpa AkarSaka hoya che, keInuM anAkarSaka hoya che. Ama rUpa, rasa, gaMdha, varNanA vibhinna bhede karIne taratamatAnA aneka prakAra hoya che. (3) bauddha dharmamAM, khristI dharmamAM, ane bIjA dharmomAM paNa pitApitAnI mAnyatA anusAra saMsArI devenuM varNana karyuM che. Ama pratyeka zAsananI apekSAe saMsArI denA sthAne-vimAna Adi paNa citra prakAranA hoya che. kAraNa ke ema che - tasmAttatsAdhanopAyo niyamAccitra eva hi / na bhinnanagarANAM syAdekaM vartma kadAcana // 114 // (tethI) sAdhana upAya tehane, niyamathI citra ja hoya; kadI bhinna nagara taNe, mAraga eka ja naya. 114 artha -tethI karIne te denA sthAnanI sAdhanAne upAya, niyamathI ja, citrajudA judA prakArane heya che, kAraNake bhinna nagana mAga kadI paNa eka heya nahiM. vivecana ane Ama te te saMsArI denA sthAne bhinna bhinna che, judA judA che, eTalA mATe te te devasthAnanI sAdhanAne je upAya che, te paNa niyamathI citra hoya che, bhinna-jUdA judA prakAranuM hoya che. A mATe atre lekamAM jANItuM daSTAMta ApyuM che ke jUdA jUdA nagare pratye javAne mArga kadI paNa eka heya nahiM. muMbaI, kalakattA, madrAsa, dilhI vagere judI judI dizAmAM AvelA zahere bhaNuM javuM hoya, te tene raste paNa judI judI dizAmAM jate heya, eka na hoya. nahi te te te nagaranuM bhinnapaNuM ghaTe vRtti -tasmA-te kAraNa thakI, tarasAdhanApA :-tenA sAdhanane upAya, te saMsArI devanA sthAnanA sAdhanane upAya. niyAcitra Izva hi-niyamathI citra ja hoya che. A ja vastu leprasiddha udAharaNa dvArA kahe che-7 minnanaLarLa cATu-bhinna nagarone na hoya, pa. varSa vAvanaeka mArga kadI paNa,-tevA prakAre tenA bhedanI anupasine lIdhe.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ (370) yogadarisamuccaya nahi. Ama sAdI samajathI bhinna nagaranA mArga paNa bhinna che, tema bhinna saMsArI devasthAnanA sAdhane pAya paNa bhinna che. eTale citra devanI bhakti citra prakAranI che ema sAbita thayuM. AkRti 11 dilhI 1 uttara muMbaI-- pazcima | kalakattA pUrva kAsa citrAcina bhaktinuM keTakaH 8. citra bhakita acitra bhakti lA lakSaNa citrAcitratA kAraNa lokapAlAdi saMsArI deva mukta paramAtmA saMsArI deva kAmagAmI, bhavAbhinaMdI, saMsArAtIta arthagAmI, bhavabhAgasaMsArasiddha virata mumukSu mehagarbhapaNAne lIdhe iSTadevamAM rAga, | asaMmehabhAvane lIdhe zamasArapaNuManiSTamAM dveSa samabhAva ) saMsAri devanA citrasthAnanA sAdhana sadAziva, paraMbrahma, siddhamA Adi upAya citra nAmabheda chatAM nirvANutatvanuM-para panuM abhedapaNa 2) citra AzayathI citrakalabheda saMsAra kSa mekSa [ ri vivimarzatApivagara]. == =
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdi : IchanuM svarUpanI AtmApaNu bhAvanA (371) IcchApUrti karma ane Azayabhede phala. tathA iSTApUrtAni karmANi loke citrAbhisaMdhitaH / nAnAphalAni sarvANi dRSTavyAni vicakSaNaiH // 115 // ke citra abhisaMdhithI, ka IcchApU;i vicakSaNe sahu dekhavA, nAnA phalathI yukta 115 artha -je ISTApUrta karyo che, te sarveya lokamAM citra (jUdA jUdA) abhisaMdhine lIdhe-abhiprAyane lIdhe, nAnA prakAranA phalavALA che, ema vicakSaNae dekhavA gya che. vivecana uparamAM te te denA sthAnanuM citrapaNuM ane tenA sAdhanopAyanuM paNa citrapaNuM kahyuM, tenuM vaLI prakAratarathI samarthana karavA mATe ahI bIjI yukti raju karI che-IcchApUta vagere karmo je lekamAM karavAmAM Ave che, temAM paNa judA judA prANIone abhiprAthabhede judo judo abhisaMdhi-abhiprAya hoya che, AzayavizeSa hoya che. phlabheda ane tethI te sarvanA phala paNa judA judA hoya che, ema vicakSaNa puruSoe-DAhA vijajanee jANavuM yeca che. jenuM svarUpa nIce kahevAmAM Avaze evA IcchApUrta vagere karmo karavAmAM je je abhiprAyabheda hoya che, te te tene phalabheda paNa prApta thAya che, e vAta budhajanene sAva spaSTa bhAse che. jevI matalaba-irAde (Intention) tevuM phala, "jevI bhAvanA tevI siddhi'. IcchApUrtinuM svarUpa kahe che- RtvigbhimaitrasaMskArairbrAhmaNAnAM samakSataH / antarvedyAM hi yadattamiSTaM tadabhidhIyate // 116 // kRtti-vRttani raji -IcchApUta karmo-jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze, te IchApUrta karmo, ro-lokamAM, prANigaNumAM, jitrAmiNaMdhita-citra abhisaMdhithI abhiprAyarUpa kAraNathI. zuM ? te kenAnAAni-nAnA prakAranA phalavALA, citra ulavALA che ema, sarvALi-sa', duSTathAni-dekhavA yoga che,-hetabhedane lIdhe. jenAthI ? te mATe kahyuM-nirakSau vicakSaNothI, vidvAnothI. vRtti-zruttimayamAM adhikRta evA RvigethI, maMtraraM -karaNabhUta evA maMtrasaMskAro vaDe karIne, grAhALAnAM sAta-brAhmaNanI samakSamAM, tenAthI anyane, attarvedyAM-vedInI aMdara, hi-spaSTapaNe, nizcaye, vAraM-je hira5 (suvarNa) Adi devAmAM Ave che, tamitte te "ISTa kahevAya che,-vizeSa lakSaNanA vegane lIdhe.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2) gadaSTisamuccaya brAhmaNa samakSa vige karI maMtra saMskAra; vedamAMhi devAya je, iSTa teha avadhAra, 116 artha -katvio dvArA, maMtra saMskAra vaDe karIne, brAhmaNanI samakSamAM, veDhInI aMdara, je ApI devAmAM Ave, te "ISTa' kahevAya che. vivecana | IcchApUrtimAM "ISTa " eTale zuM? tenuM svarUpa ahIM kahyuM che-yajJamAM je adhikRta -adhikArI brAhmaNe hoya, te "Rtviga" kahevAya che. evA Rtvio dvArA, bIjA brAhmaNonI hAjarImAM, vedInI aMdara maMtrasaMskAro vaDe vidhipUrvaka je suvarNa vagerenuM dAna ApavAmAM Ave, te "ISTa' kahevAya che. kAraNa ke temAM "ISTa' zabdano artha barAbara ghaTe che. "huM amuka dAna devA IcchuM chuM" evA ISTa saMkalpapUrvaka yajJamAM dAna devAne vidhi hovAthI, tene ISTa" nAma ApavAmAM AvyuM che. AmAM mahAjananI samakSa ISTa dAnanI gaMbhIra pratijJA levAmAM Ave che, mATe A "ISTa" che. atre bAhya yajJamAM je vidhi pracalita che tene anusarIne kahyuM che. yajJa zabda "yaja' dhAtu parathI nIkaLyo che. ene mULa artha "yaja" eTale yajavuM-pUjavuM, e uparathI yajJa eTale ISTa devanuM yajana, pUjana karavuM te che; ane te pUjanamAM arpaNa yajJanI bhAvanAH karavAnI-homI devAnI bhAvanA hoya che, eTale hemI devuM, arpaNa karavuM brahmayajJa e bIjo artha paNa thAya che. arthAt svArpaNa buddhithI dAnAdi sadanuSThAna karavuM te yajJa. pitApaNAnI-mamatvanI buddhi homI daI, AtmArpaNa bhAvathI kevaLa niHsvArtha paNe-niSkAmapaNe je kaMI Atmabhoga (Self-sacrifice) ApavAmAM Ave, je kAMI ISTa saMkalpita dAnAdi devAmAM Ave, te yajJa ne te ja iSTa;nahiM ke anya pazu Adine bhega ApavAmAM Ave te yajJa, te te yajJanI vikRti ne viDaMbanA che. potAne ne pitAnI vastune bhega-balidAna ApavAnI vAta ja atra mukhya che. mamatva visarjanarUpa-AtmArpaNa bhAvarUpa sAce svArtha tyAga eja yajJanI pAchaLanI prazasta bhAvanA che. vartAmAnamAM paNa apekSAe kaMIka upamArUpa tulanA karIe te ziSTa jananI (brAhmaNe) sabhA samakSa, dAtA sagRhastha (Rtvio ), vyAsapITha (vedI) parathI, gaMbhIra pratijJAvidhirUpa jAherAtathI (maMtrasaMskArethI) je pitAnA ISTa dAnane saMkalpa jAhera kare che (announcement), te samasta vidhi paNa eka prakAre ukta yajJavidhine kaMika aMze maLato Ave che, te jANe tenI nhAnakaDI AvRtti sama lAge che ! astu! A te bAhA yajJanI vAta thaI. bAkI khare pAramArthika yajJa te AMtarika che,
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ maNi zAya-AdhyAtmika bhAvayA (373) adhyAtma yajJa che, brahmaXya che, ane te ja prazasta hoI sarva sapuruSone saMmata che. mahAtmA jJAnezvara mahArAja kahe che ke- he pAtha ! evI rIte ke potAnA sarva denuM kSAlana karI nAkhe che, keI hRdayarUpI araNImAM vicArarUpa maMthana karIne, ane tene paiyarUpa bhArathI dAbIne, tathA zAMtirUpa dorIthI hacamacAvIne guruvAkyarUpa maMtravaDe maMthana kare che. evI rIte sarva vRttionuM zakya karIne maMthana karavAthI tyAM tatkALa kAryasiddhi thAya che. te kAryasiddhi e ke, tyAM tarata jJAnarUpI agni prajavalita thAya che. arthAt prathama addhisiddhinA moharUpa utpanna thayelA dhUmADAne lepa thatAM agninI sUma cinagArI utpanna thAya che. e pachI yama-niyamanA ge sahaja taiyAra thayelA manarUpa kayalAnI sahAyatAthI te agnine saLagAvavAmAM Ave che. enI sahAyathI moTI javALA utpanna thAya che. tyArapachI vAsanArUpa samidhene aneka prakAranA meharUpa dhRtanuM lepana karIne temane bALI nAMkhavAmAM Ave che. tyArapachI jIvarUpa dIkSita, pradIpta karelA jJAnarUpa agnimAM iMdriya-karmonI Ahuti ApI de che. aMte prANukarmanA "suvA' nAmaka yajJapAtranI sahAyathI agnimAM pUrNa Ahuti karyA pachI ejyabedharUpa avabhUtha snAnane lAbha prApta thAya che, ane saMyamAgnimAM iMdriya Adika homadravyonuM havana karI dIdhA pachI bAkI rahelA Atmasukhane pureDAza tarIke svIkAra karavAmAM Ave che. ? prathama vairAgyarUpa IdhananI pUrNatAthI indriyarUpa agnine prajavalita karIne temAM viSayarUpa dravyanI Ahuti ApavAmAM Ave che, tyAra pachI vAsanarUpa bhUmikAne zuddha karIne tenI upara mULabaMdha mudrAne eTale bAMdhavAmAM Ave che, ane tenI upara zarIrarUpa maMDapa ubhe karAya che. te sthAne iMdriyanigraharUpa agninA kuMDamAM iMdriyarUpa hemadravyo apIne yogamaMtravaDe havana karAya che. e pachI mana ane prANanA nigraharUpa homadravyonI taiyArIthI dhUmADA vinA ja nirdoSa jJAnAgnine saMtuSTa karavAmAM Ave che. evI rIte e sAhityane jJAnamAM arpaNa karIne, pachI te jJAna pite brahmamAM laya pAme che, arthAt x"brahmArpaNaM brahma havibrahmAgnau brahmaNA hutam / brahmaiva tena gantavyaM brahmakarmasamAdhinA // sarvANIMdriyakarmANi prANakarmANi cApare / AtmasaMyamayogAgnau juhyati jJAnadIpite // zreyAra macAvalA jJAnayajJa paraMtara sarva vi pArtha jJAne pariNAvyo "--gItA. athata-(1) je brahmane arpaNa karavAmAM Ave che, te brahmarUpa havi (homa dravya ), brahma animAM, bradhathI homavAmAM Ave che; ane brahma kama samAdhithI tene brahma pratye ja javAnuM che, brahmane ja pAmavAnuM che. (2) bIjAone vaLI sarva idriya ane prANukarmone jJAnathI pradIpta thayelA AtmasaMyamarUpa ga-agnimAM homI de che. (3) he paraMtapa ! dravyamaya yajJa karatAM jJAnayajJa zreyasakara che. he pArtha ! saghaLuMya sarva karma jJAnamAM parisamApta thAya che.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ (374) gadarisamuccaya ema thatAM te kevala, ekaluM brA ane brahma ja avaziSTa rahe che. ene ja adhiyajJa eTale brahma mAnavAmAM Ave che."--jJAnezvarI gItA. | zrI uttarAdhyayanasUtranA 12 mA adhyayanamAM paNa saMkSepathI A ja zrI jJAne. zvarajIne maLate bhAva batAve che. brAhmaNe janmathI caMDAla evA harikezibala munine pUche che # - he muni ! tamArI ti (agni) zuM che? tamAruM AdhyAtmika jyotisthAna-agnisthAna zuM che? tamArI suvA (kaDachI) kaI che ? tamArA bhAvayajJa iMdhana (chANAM-lAkaDAM) kayA che? tamArA samidhe kayA che? kyA hamathI tame tine homo che? muni javAba Ape che-"tapa mArI ti (agni) che, jIva mahArUM tisthAna che, yugo mahArI suvA (kaDachI) che, zarIra mahArUM dhana (chANAM-lAkaDAM) che. karma mahArA samidha che, saMjama joga zAMti che, RSi saMbaMdhI e prazasta homa huM hasuM chuM." maharSi haribhadrAcAryajI paNa agnikArikA" aSTakamAM vade che ke-"karmaIbdhanane Azraya karIne jemAM sadbhAvanAnI Ahuti ApavAmAM Ave che, evI daDha agnikArikA dharmadhyAnarUpa agnivaDe dIkSite karavI." "karmendhanaM samAzritya dRDhA sadbhAvanA hutiH| dharmadhyAgninA kAryA dIkSitenAgnikArikA // " Ama sAco prazasta yajJa te bhAvayajJa ja che, adhyAtma yajJa ja che, brahmayajJa ja che. bAkI je bAhya yajJa-ISTa che, te te sakAmane hoya che, te mokSanA aMgarUpa nathI. akAma mumukSune te uparamAM kahelI agnikArikA ja nyAcya che, ene te evI ja "dhUNI" sadAya dhakhAvavI ghaTe che. tathA-- vApIkUpataDAgAni devatAyatanAni ca / annapradAnametattu pUrta tattvavido viduH // 117 // kRtti -sAvISattarAni-vAva, kUvA, taLAvo lokaprasiddhaja che, tevatAnAni -ane devAyatane, vasatikA Adi. tathA zALAnaM annadAna (laukikaja) che. ane AvA prakAranuM te zuM ? te mATe kahyuM ke-pUrva taravavido vidu-pUrUM ' paribhASAthI tattvavide jANe che. "ke te joi kiM va te joiThANaM 1 kA te suA kiM va te kArisaMgaM ? ehA ya te kayarA saMti bhikkhU ! kayareNa homeNa huNAsi joiM ?" muni uttara Ape che"tvo joI jIvo joiThANaM, jogA suA sarIraM kArisaMga / / kamme ehA saMjamajoga saMtI, homaM huNAmi isiNaM pasatthaM // " x "ISTApUrta na mokSAGgaM sakAmasyopavarNitam / / kAmatha punaryowA zaiva cAgyAniIi II"--zrI haribhadrasUrikRta aSTaka
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : sama anuSThAnamAM paNa Azayabhede kulabheda (375) vAva taLAva kUvA ane, devasthAna annadAna; eha sarvane pUrNa te, jANe tAva sujANa, 117 _artha - vAva, kUvA, taLAva ane devAyatane-devamaMdire, tathA annapradAna-Ane tatvavido "pUtta' kahe che. vivecana vAve karAvavI, kUvA khodAvavA, taLAva baMdhAvavA, devamaMdira caNAvavA, annadAna ApavuM, e badhA pUrtakarma che, ema ttanI paribhASA uparathI tattvavettAo jANe che. (1) vAva vagere jalAya karAvavA, e sArvajanika lokakalyANanA keI apekSAe upayogI sukRtya che. kaI paNa tarasyA tyAM AvIne potAnI tarasa bujhAve ne potAnI AMtaraDI TharatAM jalAzaya karAvanArane aMtaranA AzIrvAda Ape, tethI kaI rIte kaMI puNyabaMdha saMbhave che. jo ke temAM hiMsA Adi doSa paNa che, tathApi jala vinA jIvana TakatuM nathI, eTale tenI jyAM oTa hoya tyAM te pUrI pADavI, te lokopayogI " pUrta karma " che. (2) temaja bhUkhyAne annadAna devuM, te mATe jyAM jarUra hoya tyAM dAnazAlAo karAvavI, sadAvrate khelavA, ItyAdi sukRta paNa janasevAnA prakAre che. ane vinA jIvI zakAtuM nathI, tethI dIna-duHkhI-daridrIne piTane khADe pUravA mATe annapradAnano prabaMdha karavo te puNya evuM "pUtta karma che. duSkALa, ativRSTi, anAvRSTi, vagere bhayaMkara prasaMgomAM janatAnI rAhata mATe yathAzakti rAhatakendro khelI annanI truTinI pUtti" karavI te paNa pUrNa karmane prakAra che. (3) te ja prakAre upalakSaNathI auSadhadAna devuM, rogIonI sArAmAM sArI mAvajata mATe jyAM jyAM jarUra hoya tyAM ispitAle baMdhAvavI, auSadhAlayedavAkhAnAM kholavAM, anAthAlaye-apaMgAla kholavAM, te paNa pUrNa karmanA prakAra che. Ama janatAnA Ihalaukika kalyANa mATenA sAdhanonI jyAM UNapa hoya, tyAM tenI pUtti karavI te "pUtta' karma che. (4) temaja lekanA pAralaukika kalyANa mATenA sAdhananI paNa jyAM jyAM UNapa hoya, tyAM tyAM tenI vRtti karavI, te pUrA pADavA, te paNa pUrNa karma. jemake-devamaMdiro karAvavA, dharmazALAo karAvavI, svAdhyAyagRho-pauSadhAlA-upAzraye karAvavA vagere. Antarahetune adhikRta karI (mukhya karIne) kahe che - abhisaMdhaH phalaM bhinnamanuSTAne same'pi hi / paramotaH sa eveha vArIva kRSikarmaNi // 118 // vRtti -amisaMthe -tathA prakAranA AzayarUpa lakSaNavALA abhisaMdhi thakI-abhiprAya thakI. zuM ? te kendaDha miniM-kula bhinna che. saMsArI devane sthAnAdirUpa phaLa bhinna che, jANIne tameDapi diiSTa Adi anudAna sama ( sarakhuM ) chatAM, ghAma -parama, pradhAna, rAta:-A kAraNatha, sa gva-te ja, abhisaMdhi ja, zrada-ahIM, kulasiddhi mAM, kenI jema ? te mATe kahyuM ke-vAtava kRSivamaLa-kavikarmamAM-khetImAM jalanI jema. ema karUDhithI parama dRSTAMta che.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ (376) gadaSTisamudAya phala bhinna abhisaMdhithI, sama anuSThAna chatAMya; ethI te ja parama ahIM, jala jema kRSimAMya. 118, atha:-anuSThAna samAna chatAM, abhisaMdhine (Azayane lIdhe phaLa bhinna hoya che. tethI karIne te abhisaMdhi ja ahIM phalasiddhimAM parama (kAraNu) che,-jema kRSikarmamAM jala che tema. vivecana uparamAM je IcchApUrtinuM svarUpa kahyuM, te anuSThAna samAna-ekasarakhuM hovA chatAM, abhisaMdhi pramANe Azaya anusAra tenuM phala bhinna hoya che, juduM juduM hoya che. dAkhalA tarIke koI pAMca manuSya ekasarakhI yajJa-dAnAdi kriyA kare, abhisaMdhi athavA vAva-kUvA vagere karAve, paNa te pratyekane je je AzayapramANe phelabheda vizeSa hoya che, je je aMtara pariNAma hoya che, te te phalAmAM paNa bheda paDe che. Ama abhisaMdhi-AzayavizeSa pramANe phalada hoya che, eTalA mATe A abhisaMdhi ja ahIM phalasiddhi bAbatamAM parama che, pradhAna che, mukhya che. atre lekarUDhithI prasiddha daSTAMta ApyuM che ke-jema kRSikarmamAM, khetIvAmAM pANI ja mukhya kAraNa che, tema prastutamAM paNa samajavuM. yogya jamIna hoya, sArA bIja vAvyA hoya, sArI peThe kheDavAmAM Avela hoya, paNa pANI ja na hoya, te e badhA phogaTa che, pANIno joga hoya to ja e badhA saphaLa che. te ja prakAre yajJa-dAnAdi samAna anuSThAnamAM-kriyAmAM paNa sarvatra abhisaMdhinuM-AzayanuM pradhAnapaNuM che. abhisaMdhinA-AzayanA bhedanA kAraNe kahe che- rAgAdibhirayaM ceha bhidyate'nekadhA nRNAm / nAnAphalopabhoktRNAM tathA buddhayAdibhedataH // 119 / / citra lagI lekane, rAgAdithI A ema; bahu prakAre bhinna ahiM, buddhayAdi bhere tema 119, artha ane rAga Adi vaDe karIne A abhisaMdhi (Azaya) nAnA prakAranA phalanA upabhoktA narene tathA prakAre buddhi AdinA bhedathI bhinna hoya che. kUtte - kimi -rAgAdi dethI, arthe ra-A abhisaMdhi vaLI, du-A lokamAM, miDane nAma-manuSyone-aneka prakAre bheda pAme che, tenA mRdu, madhya, adhimAtra bhede karIne. kevA viziSTa manune ? te mATe kahyuM-nAnATomori-nAnA prakAranA phalanA upaletA evA manuSyone, tathA yuddhakArbhivataH-tevA prakAre buddhi AdinA bhedathI ( kahevAmAM AvanArA ) abhisaMdhi bheda pAme che.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ (377) dImadaSTi: zagAdithI ane buddhi AdithI Azayabheda vivecana ane A AzayamAM paNa bheda paDe che, tenuM kAraNa zuM? tene ahIM khulAso karyo che ke-rAgAdi pramANe te bheda paDe che. jevA jevA rAga, dveSa, moha Adi pariNAma hoya che, te tevo AzayavizeSa-abhisaMdhi nIpaje che. eTale koInA rAgAdithI rAgAdi pariNAma maMda-mALA hoya, keInA madhyama prakAranA hoya, Azayabheda koInA vadhAre paDatI mAtrAvALA-adhimAtra tIvra hoya. Ama eka sarakhI kriyA karavAmAM paNa rAgAdinI taratamatA pramANe AzayanA bheda paDe che, ane Azaya pramANe phaLamAM paNa bheda paDe che, jevo Azaya tevuM phaLa maLe che. dAkhalA tarIke--keI traNa gRhastha che, ne te dareka ekasarakhI rakamanuM dhamAMdA dAna kare che, athavA dharmasthAnaka ke hospITala baMdhAve che; paNa temAMne eka kIrtine lAlasu che, nAmane bhUkhe che, ne loke hArI vAhavAha karaze, hArA nAmanI takhtI caDaze, mhAruM pUtaLuM besADaze, ema samajIne dAnAdi kare che. bIjuM kaMIka kIrtilebhI che, paNa sAthe sAthe sevAbhAvanAthI prerAIne tema kare che. trIje ekAMta paropakAra arthe kevaLa paramArtha premathI prerita thaIne te ja kArya kare che. Ama eka ja kAryamAM traNenA rAgAdi pariNAma judA che, tethI Azaya judA che, ane tethI phaLa paNa judA che. pahelAne kItti te maLe che, paNa phaLa tethI AgaLa vadhatuM nathI; bIjAne kItti sAthe kaMI vizeSa puNya phaLa paNa maLe che; trIjAne parama puNyarAzino saMcaya thAya che, ane jAranI pAchaLa sAMThA te hoya ja, tema AnuSagika kIrti Adi paNa maLe che, paNa tenI tevA mahAnubhAva zuddha sevAbhAvIne paravA paNa hotI nathI. temaja buddhi vagerenA bhedathI AzayamAM bheda paDe che. je je je bodha hoya che, te te tene Azaya hoya che te buddhi Adi bhedanuM svarUpa nIce kahyuM che. AkRti 12 ravi-mana -mAnane -{ nona ' tIna ke asaMmoha [ / iti iSTApUrtAntargata Azayabhede phalabhedAntarAdhikAraH / ]
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ (378) yogadaSTisamucaya buddhi, jJAna ane asaha karma adhikAra. A ja kahe che - buddhirjJAnamasaMmohasvividho bodha iSyate / tadbhedAtsarvakarmANi bhidyante sarvadehinAm // 120 // buddhi jJAna asamAha e, bedha trividha kathAya; sarva dehinA karma sahu, tasa bhede bhedAya. 120. artha-buddhi, jJAna ne asaMha, ema traNa prakArane baMdha kahyo che, ane tenA bhedathakI sarva prANIonA sarva karmo bheda pAme che. - vivecana zAstramAM bodha traNa prakArane kahyo che - (1) buddhirUpa bedha, (2) jJAnarUpa bedha, (3) asaMmeharUpa bedha. A traNenuM lakSaNa have pachI kahevAmAM Avaze. A buddhi AdirUpa bedhanA bhedane lIdhe sarva dehadhArI prANIonA ISTa Adi sarva karmomAM paNa bheda paDe che. je je jene bedha, jevI jevI jenI samajaNa, te te tenA karmamAM bheda hoya che; kAraNa ke hetabheda hoya te phalabheda paNa hoya, e nyAyanI rIti che. kAraNa juduM, te kArya paNa judu hoya ja, e nyAya prasiddha che. Ama eka ja karmamAM, bodhanI taratamatA pramANe, kamanI taratamatAnA bheda paDe che. temAM- indriyArthAzrayA buddhirjJAnaM tvAgamapUrvakam / sadanuSThAnavacaitadasaMmoho'bhidhIyate // 121 // buddhi iMhiyArthAzrayI, AgamapUrvaka jJAna, sadanuSThAnavat zAnanuM, asaMha abhidhAna, 121 kRtti -kuddhi-buddhi, jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze, jJAna-jJAna paNa ema ja, arNoddAasaMmoha paNa ema, trividha vola-traNa prakArano bedha, suSyanta-zAstromAM kahyo che, tavA-te ddhi AdinA bheda uparathI, sarvajani-ISTa Adi sarva karmo, mitte-bheda pAme che, sarvahinAmasarva dehadhArIonA, prANIonA -tenA hetubheda thakI phelabheda hoya che eTalA mATe. vRttiH-$kriyAzI vRddhiH-Idriya arthane Azraya kare te buddhi che,-tIrthayAtrALanuM darzana thatAM jema tyAM javAnI buddhi thAya tema; jJAnaM svAmipUrva-ane jJAna AgamapUrvaka hoya che - tIrthayAtrAnI vidhinA vijJAnanI jema sanunavacaitanna- ane sadanuSThAnavALuM A jJAna, zuM ? te ke kohomipI-asaMmeha kahevAya che, bodharAja che.
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprAdaSTi : buddhi jJAna ane asaha karma-ratna daSTAMta (379) artha-Idriya arthane Azraya kare te "buddhi' che, AgamapUrvaka (kRtapUrvaka) hoya te "jJAna" che, ane sadanuSThAnavALuM A jJAna te "asaMmoha" kahevAya che. vivecana temAM (1) je buddhi che te iMdriya arthane Azraya karanArI che. iMdriyadvArA jaNane padArtha te buddhine viSaya che iMdriya thakI je jANapaNuM thAya che, te buddhirUpa bAdha che. jemake-keI tIrthayAtrALune dekhIne tIrthagamananI buddhi upaje, te buddhijanya bodha che. AmAM tIthanA svarUpanI gatAgama nathI, mAtra anyane tIrthe jate dekhI, tyAM tIrthe jaIe te kevuM sAruM? evI pitAne buddhi upaje che. (2) jJAna je che te AgamapUrvaka che. zAstra athavA mRtadvArA je bedha upaje che, je jANapaNuM thAya che, je samajaNa Ave che, te jJAnarU5 bodha che. jemake-tIrthayAtrAnI vidhinuM vijJAna Agama dvArA thAya che. tIrtha eTale zuM ? tIrtha svarUpa zuM ? tIrthayAtrA kema karavI? e vagere vidhi bAbata zAstrathakI jaNAya che. bhavasAgarathI tAre te tIrtha. tenA vaLI dravyatIrtha, kSetratIrtha, kALatIrtha ne bhAvatIrtha evA bheda che. te pratye kevA vinaya, viveka, bhakti, Adara, bahumAna Adi dAkhavavA joIe, e badhI vidhi zAstra vistArathI batAve che. (3) ane sadanuSThAnavALuM A je jJAna te asameha athavA "bedharAja' kahevAya che. Agama dvArA je jANyuMsamajAyuM te jJAna thayuM. tadanusAra te jJAnasahitapaNe tathArUpa sat pravRtti-AcaraNa karavuM te, baMdhamAM ziromaNi, bodharAja, e asaMmeharUpa baMdha che. Ama buddhimAM IdriyadvArA raka jANapaNuM che, jJAnamAM zAstrathakI jANapaNuM che, ane asaMmehamAM jJAna sahita saAcaraNapaNuM che. ane tethI karIne tenA phalamAM paNa bhedapaNuM che. iDhiyArthagata buddhi chejI, jJAna te Agama heta; asaMmoha zubha kRti guNejI, tiNe phalabheda saMketa mana."--zrI ye da. sa. 4-16. ema eonuM lakSaNa vyavasthita sate, lekasiddha udAharaNa kahe che-- ratnopalambhatajjJAnatatprAyAdi yathAkramam / ihodAharaNaM sAdhu jJeyaM buddhayAdisiddhaye // 122 // vRtti:- snepasTama-ratnanuM sAmAnyathI jANapaNa te Idriya arthanA AzramavALI buddhi che, taDajJAna- AgamapUrvaka te ratnanuM te jJAna ratnajJAna che. tabaEyAddhi-tenI prApti Adi te asaMmeha che-enA bodhagarbhapaNAne lIdhe, yathAmaH-Ama yathAkrame, ukta anukrame, ahIM, buddhi viSayamAM, -udAharaNa, sAdhu-sAdhu che, (samyapha che ),-ISTa arthane sAdhakapaNAne lIdhe. eTalA mATe ja kahyuM-zaikaM yuddhavAlisiddhaye-buddhi, jJAna, ne asaMmehanI siddhi arthe jANavuM.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ (380) yogadaSTisamuccaya ratna taNe upalaMbha ne, teha taNuM vaLI jJAna; prApti Adi paNa ehanA, jema hoya A sthAna; eha krama anusArathI, udAharaNa ahIM jANa; buddhi AdinI siddhine kAje sAdhu pramANa, 122 artha -ratnanI jANa (khabara ) thavI, tenuM jJAna thavuM, ane tenI prApti vagere thavI,-ema anukrame ahIM buddhi vagerenI siddhi arthe sAdhu (samyapha-sAdhaka) udAharaNa jANavuM. vivecana ratnane upalaMbha eTale ke AMkhathI dekhIne A ratna che evI sAmAnyathI khabara paDavI, te iMdriya arthane Azraya karatI buddhi che. tenuM jJAna eTale ke AgamapUrvaka te ratnanuM jANapaNuM thavuM te jJAna che. ane te ratnanI prApti Adi te ratnanuM daSTAMta bedhagarbhapaNane lIdhe asameha che. Ama anukrame ahIM buddhi Adi paratve sAdhu-samyapha udAharaNa che; kAraNa ke te abhipreta-ISTa arthanuM barAbara sAdhaka che, eTalA mATe ja buddhi, jJAna, asaMmohanuM barAbara sacoTa svarUpa samajavA mATe atre A laukika ratnanuM daSTAMta raju karyuM che: (1) jema ke eka ratna haya, tene dekhI sAmAnyathI cakSuIdriyanA viSayathI "A ratna che" evuM je jANapaNuM, te buddhirUpa baMdha che. (2) ane rananA lakSaNa darzAvanArA pratipAdaka zAstra dvArA, tenA AdhAre, te ratna saMbaMdhI lakSaNanuM vizeSa jANapaNuM, te jJAnarUpa bedha che. (3) ane te ratnanuM nizcita svarUpa jANI, tene tathAsvarUpe oLakhI, te ratnanI prApti vagere thavI, te asaMmeharUpa baMdha che. asaMmehamAM tathArUpa jJAna te aMtabhUta hoya ja che, kAraNapaNe tathArUpa yathArtha jJAna na hoya te asaMmoha kema upaje ? oLakhyA vinA, svarUpa samajyA vinA grahaNa kema kare? eTale samyakapaNe oLakhI, sAkSAt prApti Adi jyAM heya, tyAM sumeha kayAMthI hoya? asaMmoha ja hoya. sadanuSThAnanuM lakSaNa kahe che AdaraH karaNe prItiravighnaH saMpadAgamaH / jijJAsA tajjJasevA ca sadanuSThAnalakSaNam // 123 // kRtiH--mA --Adara, yatnAtizaya (atizaya yatna), -iSTa Adi karaNamAM-kriyAmAM, kIti -prIti, abhivaMgarUpa prIti ( prema, gADha sneha), avitra-avidya,-tenA karaNamAM ja, te ISTa Adi karavAmAM avigha-adRSTanA sAmarthyane lIdhe, saMpAma-saMpa Agama, saMpattinI prApti, tethI karIne ja zubhabhAvarUpa puNyasiddhine lIdhe, nAjJA yA-jijJAsA, jANavAnI IcachA, ISTa Adi viSayanI ja jijJAsA, tajJatevA 4-ane tajajJanI-tenA jANakAra jJAtA puruSanI sevA, iSTa ucita sevA, 6zabda uparathI anugrahanuM grahaNa che, manuSThAnasTakSaNa- A sadanuSThAnanuM lakSaNa che. kAraNa ke enuM anubaMdhasArapaNuM che ( anubaMdhapradhAnapaNuM che, 5raM5rAe ene uttarottara zubha anubaMdha thayA kare che).
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkAda : sata anuSThAnanuM lakSaNa (381) Adara prIti avidha ne, saMpada prApti tema; jijJAsA tajajJa sevanA, sata kRti lakSaNa ema. 123 artha:-kriyAne viSe Adara, prIti, avikha, saMpattinI prApti, jijJAsA ane tajunI-tenA jJAtA puruSanI sevanA-A sat anuSThAnanuM ( kriyAnuM) lakSaNa che. vivecana uparamAM je sadanuSThAna kahyuM, tenuM lakSaNa ahIM batAvyuM cheH (1) kriyAmAM Adara, (2) prIti, (3) avikha, (4) saMpatti prApti, (5) jijJAsA, (6 ) tajajJasevA, (7) tene anugraha. sanuSThAnanuM lakSaNa 1. kriyA Adara -IsTa Adi karavAmAM Adara eTale ke yatnAtizaya heya; je ISTa vagere kriyA karavAmAM Ave te bahumAnapUrvaka, atyaMta AdarathI, atizaya yatnathI karavAmAM Ave, te sadanuSThAnanuM lakSaNa che. kriyAmAM veTha nahi kADhatAM khUba jALavIne, upayogajAgRtipUrvaka kriyA karavI, te sadanuSThAna sUcave che. dAkhalA tarIke bhakti kAryamAM- suvidhi jinezvara pAya namIne, zubha karaNI ema kIje re; ati ghaNo ulaTa aMga dharIne, praha UThI pUchaje re...suvidhi dravya bhAva zuci aMga dharIne, harakhe dehare jaIe re; daha tiga paNa ahigama sAcavatAM, IkamanA dhuri thaIe re.suvidhi" zrI AnaMdaghanajI 2. prIti-te kriyA-anuSThAna pratye prIti, aMtaraMga prema, abhiLaMga-raneharUpa prIti hovI te sadanuSThAnanuM lakSaNa che. kaI paNa kriyAmAM aMtaranI prIti-prema-umaLake jyAM lagI na hoya, tyAM lagI te kriyA nIrasa, phIkkI, ne lukhI lAge che, veTha kADhavArUpa thaI paDe che. jyAre tenA pratye aMtarane prema-ullAsa pragaTe che, tyAre te ja kriyA atyaMta sarasa, AhalAdaka ne romAMcaka nivaDe che, tyAre AtmA temAM tanmaya thaI ekarasa bane che. dAkhalA tarIke-prabhubhakti karavAmAM Ave, temAM prItinI prathama AvazyakatA che. prabhu pratye para prema pravAha pragaTe, ananya prIti jAge, tyAre ja prabhu bhaktinI ora majAha-lIjajata anubhavAya che, tyAre ja jIva prabhubhaktimAM tanmaya thaI ekarasapaNuM-ektAnapaNuM anubhave che. "ajita niNaMda zuM prItaDI, mane na game to bIjAne saMga ke; mAlatI phUle mohiye, kima bese he bAvaLa taru bhaMga ke...ajita
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogasimuccaya (382) kokila kala kUjita kare, pAmI majarI heA paMjarI sahakAra ke; UchA taruvara nive game, giruA zu hoye guNune pyAra ke....ajita kamalinI dinakara kara grahe, vaLI kumudinI hA dhare ca'da zu' prIta ke; gaurIgirIza giridhara vinA, navi cAhe hA kamalA nija citta ke....ajita tima prabhu zu muja mana ramyu, khIjA zu' he tri Ave dAya ke; zrI nayavijaya viSNudha taNeA, vAcaka jasa hai nita nita guNa gAya ke...ajita ' zrI yovijayajI " svAmI svayaM prabhane jAu' bhAmaNe, harakhe vAra hajAra; vastu dharma pUraNa jasu nIpaneA, bhAva kRpA kiratAra.--svAmI 'zrI devacaMdrajI 3. avidma-kriyAmAM avi-nirviMdmapaNuM e sadanuSThAnanuM lakSaNa che. A nividmapaNu aSTa evA pUrvapArjita zubha karmAMnA sAmarthyathI upaje che. nivighne sadanuSThAna thAya te pUrva puNyanA pasAya che. jemake-prabhubhaktithI sa` vizna dUra nAse che. "zrI nami jinanI sevA karatAM, aliya vidhana savi dUra nAse jI; aSTa mahAsiddhi navanidhi lIlA, Ave bahu mahumUra pAse jI. "--zrI yazeAvijayajI 4. saMpadAgama--saMpattuM AvavuM, `pattinI prApti thavI e paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che. sa'patti paNa zubhabhAvathI upAjelA puNyakamathI AvI maLe che. kei kriyA phUla vinAnI hAtI nathI, tema sakriyA paNa satla vinAnI hAtI nathI. eTale satakriyAnA kula pariNAme dravya-bhAva sapattinI prApti thAya emAM kAMi navAi nathI. dravyasa'patti eTale atha-vaibhava vagere laukika sapatti, ane bhAvasa'patti eTale vidyA-vinaya--viveka vairAgya-vijJAna vagere sadguNAnI AdhyAtmika sapatti. AvI sapattinI prApti dekhAya, te A sadanuSThAnanuM phUla che ema samajavuM. dAkhalA tarIke-prabhubhakti aMge kavivara yazavijayajI kahe che " caMdra - kiraNa ujvala yaza ulase, sUraja tulya pratApI Ipe jI; je prabhubhakti kare nita vinaye, te ariyaNu bahu pratApI jhIpe cha. zrI nami. maMgala mAlA lacchI vizAlA, khAlA bahule prema raMge jI; zrI nayavijaya vibudha payasevaka, kahe lahIe sukha prema aMge jI. zrI nima. "" 5. jijJAsA--te te kriyA saMbaMdhI jANavAnI tIvra icchA, utkaMThA, utsukatA thavI, bhakti Adi sadanuSThAnanuM yathArtha svarUpa samajavAnI tAlAvelI lAgavI, tamannA upajavI, te sadanuSThAnanuM lakSaNa che.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImASTi: pAMca prakAranuM anuSThAna (383) 6. tajajJa sevA-tajajJa eTale tenA jJAtA puruSanI-jANakAranI sevA te paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che. je sAco jijJAsu-tattvapipAsu hoya che, jene tatva jANavAnI tarasa lAgI che, ne te tarasa bujhAvavAne je Icche che, te tenA jANakAra jJAtA puruSane zodhe che, ne nikhAlasapaNe nirmAnIpaNe tenI pAsethI potAnI jijJAsA saMtoSavA icche che, eTale te tajanI sevA-upAsanA kare che, temanA caraNakamala pratye "upaniSada" (samIpa-pAse besavuM te) kare che, jethI tene " upaniSada -rahAyabhUta jJAna prApta thAya che, mATe jJAnI sapuruSanI sevA-paryuM pAsanA karavI te sadanuSThAnanuM sUcaka lakSaNa che. seve saMguru caraNane, tyAgI daI nija pakSa pAme te paramArthane, nija padane le lakSa"-zrImad rAjacaMdrajI 7. tajajJa anugraha-tenA jJAtA puruSano anugraha-kRpAprasAda paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che. tajajJanI sevA karatAM, te prasanna thAya che, ane tethI tene anugraha upaje che. jo ke jJAnI puruSa tevI sevAnA bIlakula abhilASI hotA ja nathI, paNa jijJAsune tethI AtmalAbha thAya che, tethI tevI yAcita sevA karavI e tenA pitAnA ja hitanI vAta che. eTale jJAnInI sevAthI jijJAsA saMtoSAvArUpa anugraha hoya che, ane Ama jJAnInI kRpAdRSTinI vRSTithI jIvanA sarva arthanI siddhi thAya che. Ama sadanuSThAnanuM lakSaNa che. Adara kiriyA rati ghaNI jI, vighana TaLe mile lacchI; jijJAsA budha sevanA che, zubha kRti cihna pratyeSThI.mana -e. 6. sa. 4-17 Ane "sadanuSThAna" kahevAnuM kAraNa e ke tenuM anubaMdhasArapaNuM che, anubaMdhapradhAnapaNuM che. tethI uttarottara zubha anubaMdhaparaMparA thayA kare che, ane uttarottara puNyAnubaMdha puNyanI mAtrA vadhatI jAya che. atre sadanuSThAnanuM svarUpa samajavA mATe anuSThAnanA prakAra samajavA yogya che, kAraNa ke eka ja anuSThAnamAM kattanA bhedathI bheda paDe che,-jema rogI ane nIrogI bhaktAnA bhedathI bhojanAdi bAbatamAM bheda paDe che tema; rogIne amuka bhojana pAMca prakAranuM vagere rogavRddhino hetu thAya che, ane nIrogIne te ja bhojanAdi anuSThAna bapacayanuM-puSTinuM kAraNa thAya che tema. Ama A anuSThAna sAmAnyathI pAMca prakAranuM kahyuM che -(1) viSa, (2) gara, (3) ananuSThAna, (4) taddhatu, (5) amRta.-guru AdinA pUjAnuSThAnamAM apekSAdi vidhAnathI Ama bheda paDe che. temAM (1) A lekamAM labdhi-kIrti AdinI apekSAthI je karavAmAM Ave che te viSa anuSThAna che. kAraNa ke A saccittane mArI nAkhe che ane mahatuM evA anuSThAnanuM alepa spRhaNathI laghutra saMpAdana kare che. tethI A kharekhara viSa che. 2) divya bhoganA abhiche lAthI je karavAmAM Ave che te "gara' anuSThAna che. kAraNa uparamAM kahI te ja nItithI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ (384) gadaSTisamuccaya A kAlAMtare nipAtana kare che, haNI nAMkhe che, bhavAntaramAM anartha saMpAdana kare che, ane Ama garanI jema dhIre dhIre mAre che, tethI A kharekhara "gara" anuSThAnaka che. (3) anAbhogavaMtanuM-bekhabaranuM je saMmUcchanaja tulya pravRttithI anuSThAna * che, te ananuSThAna che, karyuM na karyA barAbara che. kAraNa ke AnuM mana atyaMta mugdha che, eTalA mATe A AvuM kahyuM che. (4) sadanuSThAna pratyenA rAgathI-bahumAnathI je karavAmAM Ave che, te sadanuSThAna bhAvane zreya hetu hovAthI "tA" anuSThAna che, kAraNa ke AmAM zubha bhAvAMzane vega che. (5) A jinekta che ema jANa karavAmAM AvatuM evuM bhAvasAra je atyaMta saMvegagarbha anuSThAna che, tene munipaMga "amRta" anuSThAna kahe che. "vinotiniti cAturmAvatanamaH punaH saMveLArmasAttamamRtaM muniyvA che -zrI gibiMdu "jinaguNa amRtapAnathI re...mana amRta kriyAne pasAya. re bhavi amRta kriyA anuSThAnathI re...mana Atama amRta thAya re bhavi."--zrI devacaMdrajI Ama A pAMca prakAranA anuSThAnamAMthI prathamanA traNa te aprazasta che,-asat che, heya che, cothuM kaMIka aMze prazasta-sat che; ane chelluM amRta anuSThAna te parama prazasta che, parama sat che, eTale te ja mukhyapaNe sadanuSThAna che, e ja mumukSune parama Adeya che, ane e ja atra vivakSita che. temAM- buddhipUrvANi karmANi sarvANyeveha dehinAm / saMsAraphaladAnyeva vipAkavirasatvataH // 124 // vRttiH-zuddhipUrvALi vaLi sajjaiva-sAmAnyathI sarveya buddhipUrvaka karmo, ahI lekama, hinAdehadhArIeAnA, prANIonA. zuM ? te ke-saMjJAnAceva-saMsaraphaladAyaka ja che, kAraNa ke teonuM zAstrapUrvakapaNuM nathI, eTale ke zAstrane prathama AgaLa karI te karavAmAM AvatA nathI). ane tema ja kahe che-vAravisAra -teonuM niyogathI ja-niyamathI ja vipAkavirasapaNuM che tethI karIne, vipAkamA-pariNAme teone virapaNuM che teTalA mATe. x "viSaM labdhyAdyapekSAtaH idaM saJcittamAraNAt / mahato'lpArthanAjJayaM laghutvApAdanAttathA // divyabhogAbhilASeNa grmaahrmniissinnH| hUitinIdhaiva vastrAntAnivAranAT "--zI gabiMdu * "anAbhogavatazcatadananuSThAnamucyate / saMpramugdhaM mano'syeti tatazcaitadyathoditam // etadrAgA didaM hetuH zreSTho yogavido viduH / sadanuSThAnabhAvasya zubhabhAvaziyogataH / / " -ii gabiMdu
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImadaSTi: buddhi karma vipAkavirala saMsAra (385) buddhipUrvaka karma sahu, dehadhArInA AMhi; vipAka virasa paNa thakI, saMsAraphaladAyi. 124. artha -ahIM prANIonA je buddhipUrvaka kame che te sarveya, vipAka virasapaNane lIdhe, saMsAraphala ja denAra che. vivecana A lekamAM dehadhArI prANIonA sAmAnyathI sarveya buddhipUrvaka karmo vipAkaviratapaNAe karIne saMsAraphala ja ApanArA hoya che. atra sAmAnyathI joIe te prANIo sarveya karmo buddhipUrvaka eTale ke iMdriyajanya baMdha dvArA kare che; AMkhathI, kAnathI, nAthI, jIbhathI ke tvacAthI je kAMI jANavAmAM Ave che, tenAthI prerAIne teo samasta pravRtti kare che. dAkhalA tarIke- idriyapravRtti AMkhathI kaI padArtha dekhavAmAM AvyuM, jANavAmAM AvyuM, te padArtha ane smRti- ISTa lAgatAM te grahaNa karavAnuM mana thAya che, aniSTa lAgatAM tyajavAnuM saMskAra mana thAya che ane pachI tevA prakAre pravRtti thAya che. AMkhane saMdeza magajane pahoMcyA, magaje buddhine pahoMcADyo, ane buddhie pagane hukama karyo ke "A levA tuM jA, tathA hAthane Adeza dIdhuM ke "A tuM le. A badhI sUkSama prakriyA AMkhanA palakArAmAM banI jAya che. vaLI te IcchAniSTa padArtha saMbaMdhI mRtisaMskAra-dhAraNuM paNa rahI jAya che. jethI AgAmI kALe tenI grahaNa-tyAgarUpa pravRttine nirNaya thAya che. te ja prakAre kAna vagere bIjI indriyo dvArA upajatA buddhirUpa bodhathI te te prakAranuM ISTa-aniSTapaNuM jaNAya che, ane pachI manathI tenuM manana thatAM tenA grahaNa-tyAga karAya che, tathA bhAvikALe paNa tenA rahI gayelA smRtisaMskAranI vAsanAthI tathA prakAre pravRtti thAya che. Ama iMdriyajanya bodhathI prANIonA sAmAnyapaNe sarva karmanI ghaTamALa cAlyA kare che. khAvuM, pIvuM, dekhavuM, sAMbhaLavuM, suMghavuM, cAkhavuM, sparzavuM, levuM, mUkavuM e vagere viSayabhega pravRtti, vagara zikhacaeN paNe, prANIo karyA kare che. emAM kAMI navI navAI nathI. ane A viSayasega pravRttirUpa je buddhijanya karmo che, tenuM vipAka virasa5NuM che, vipAke-pariNAme te avazya virasa nIvaDe che. je viSaye prathama sarasa lAge che, te ja pariNAme virasa-rasahIna-bhUkha lAge che. je viSaye prAraMbhamAM mIThA ne viSayanuM vipAka AkarSaka bhAse che, te ja prAMte tene meha utarI jatAM kaDavAM ne virapaNuM anAkarSaka jaNAya che. je pudgalenA rUpa-rasa-gaMdha-sparza prathama sarasa ne manejJa hatA, te ja pudgalanA svabhAva pramANe vipariNAma pAmatAM
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ (386) yogadaSTi samucamya virasa thaI jatAM amane-akArA lAge che. kAraNa ke pUrAvuM ne gaLavuM jyAM niraMtara thayA kare che te muddagala che, ane saDavA-vidhvaMsa pAmavAne tene svabhAva che. AvA pudgalarU5 viSaye bhagavatAM te prAraMbhe mIThAM lAge che, paNa pariNAme mAThA durgatikAraNa thAya che, eTale tenuM vipAka virasapaNuM che. kipAphalaIdravAraNAnA phaLa dekhAve suMdara jaNAya che, paNa khAdhA pachI zIdhra prANahArI thAya che, tema A viSaye bhegavatAM sarasa lAge che, paNa pariNAme virasa thaI paDe che. jJAnIoe A "bhegone bhujaMganA bhega jevA-sApanI phaNA jevA kahyA che, te zIdhra prANa hare che, ne te bhegavatAM dene paNa saMsAramAM rakhaDavuM paDe che." Ama A viSayasevanarUpa buddhipUrvaka karmonuM vipAkaviratapaNuM che. " hRSIkArthasamutpanne pratikSaNavinazvare / sukhe kRtvA rati mUDha vinaSTaM bhuvanatrayam / bhogA bhujaGga bhogAbhAH sadyaH prANApahAriNaH / sevyamAmA prajAyante saMsAre tridazairapi / / " zrI zubhacaMdrAcAryajIta zrI zAnArNava, ane AvA A vipAkavirasa buddhipUrvaka karyo saMsArarela ja Ape che, kAraNa ke te karmo zAsapUrvaka nathI, zAstrane-Aptavacanane AgaLa karI te karavAmAM AvatA nathI, zAstrajJAne anusarI karAtA nathI, eTale tenuM phala-pariNAma ekAMta bhavabhramaNarUpa saMsAra ja che. sayala saMsArI iMdriyarAmI, muni guNa AtamarAmI re."--zrI AnaMdaghanajI. jJAnapUrvANi tAnyeva muktyaGgaM kulayoginAm / zrutazaktisamAvezAdanubandhaphalatvataH // 125 / / mukti aMga kulagine, jJAnapUrva te karma; zratazakti samAvezathI anubaMdhe ziva zarma. 125. artha-jJAnapUrvaka evA te ja karmo kulagIone muktinA aMgarUpa hoya che kAraNa ke emAM zrutazaktino samAvezane lIdhe anubaMdhaphalapaNuM hoya che. kRtti -AnapUrvALi-jJAnapUrvaka, yakta jJAna-nibaMdhanavALA, (upara kahyA pramANe jJAnarUpa kAraNuvALA). tAje-te ja karmo. zuM ? te ke-mukyaa-muktinuM aMga hoya che, yusTananAkalagIene,jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze. kulagIonuM grahaNu, anyane asaMbhava jaNAvavA mATe che. zA kAraNathI ? te ke-zratazakitazAta-zruta zaktinA samAvezarUpa hetuthI, A (zrutazakti) amRta zakti jevI che. enA abhAve mukhya evuM kalayogI paDyuM hotuM nathI. eTalA mATe ja kahyuM kebAbarAjatvA:-anubaMdhaphalapaNA thakI-mukti aMganI siddhimAM tAvika anubaMdhanA evaMbhUtapaNAne lIdhe. (muktinA aMgarUpa thAya te ja tAttvika anubaMdhanuM svarUpa che eTalA mATe ).
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi jJAnakama mukti aMga, zrata amRta zakti (387) vivecana je jJAnapUrvaka karme che, te mukita aMgarUpa che, ane te kulayogIone ja hoya che, kAraNa ke zrutazaktinA samAvezathI teone anubaMdhaphalapaNuM hoya che. jJAnapUrvaka karma eTale AgamapUrvaka je karmo karavAmAM Ave che. zAstra AjJAne AgaLa karI-anusarI je karmo karavAmAM Ave che, te muktinA aMgarUpa che, mekSanA kAraNarUpa thaI paDe che. kAraNa ke Apta arthAt pramANabhUta puruSanI AjJAne anusaravuM te mekSane pradhAna hetu che, mAkSane dhorI rasterAjamArga che. eTale tathArUpa Asa puruSathI praNIta zAstra-AjJAnuM pramANa mAnI, zirasAvaMgha gaNI, mAthe caDhAvI, je kaI satakarma kare che, te mokSamArga sAdhe che. " tuma ANA he ArAdhana zuddha ke, sAdhuM huM sAdhakapaNe." "ANuM raMge citta dharI, devacaMdra pada zIgha varI je."-zrI devacaMdrajI Ama jemAM Apta AjJAnuM anusaraNa mukhya che evA A mukti aMgarUpa jJAnapUrvaka karmo kulagIone ja hoya che,-bIjAne nahiM. A kulagInuM lakSaNa AgaLa upara kahevAmAM Avaze. A kulagIone ja A jJAnapUrvaka karmone saMbhava amRta satI kahyo, tenuM kAraNa e che ke tethI heDalI avasthAmAM buddhipUrvaka karmo zrutazakti hoya che, ne upalI avasthAmAM asaMmeharUpa karmo hoya che. eTale kula yogI sivAya anyane A jJAnapUrvaka karmone asaMbhava kahyo. ane kulayogIone Ano saMbhava kahyo, tenuM kAraNa paNa teone zrutazaktine samAveza hoya che, ane tethI karIne anubaMdhaphalapaNuM hoya che, te che. A zrutazakti amRtazakti jevI che. e na hoya te mukhya evuM kulagIpaNuM hotuM nathI. amRta jema marelAne ke mUrzitane jIvADe che, sajIvana kare che, amara kare che, tema amRta samI A zrutazakti paNa mahAmahathI mRtaprAya athavA mUcchita banelA jIvane jIvADe che, sajIvana kare che, paramArthamaya bhAva-jIvana bakSe che, ane kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAva-maraNamAMthI ugArI amRtatva Ape che. A saMjIvanI jevI parama amRtasvarUpa zrutazaktino samAvezathI arthAt samyaka aMtaHpravezathI, daDha bhAvaraMgathI mukhya evuM kulagIpaNuM prApta thAya che. "jinavara vacana amRta anusariye, tattvaramaNa Adariye re, dravya bhAva Azrava parahariye, devacaMdra pada variye re....prabhu aMtarajAmI." zrI devacaMdrajI vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasa mULa auSadha je bhavaraganA, kAyarane pratikULa."-zrImad rAjacaMdrajI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ (388) gadaSTisamuccaya ane AvI A amRta samANI zrutazaktinA mahAprabhAvathI anubaMdha phla prApta thAya che, eTale ke uttarottara adhikAdhika zubha phalaparaMparA sAMpaDe che; eka zubha phala bIjA vadhAre zubha phalanuM kAraNa thAya che, ema ne ema zubha phalanI saMkalanA atUTapaNe- akhaMDapaNe cAlyA kare che, yAvat parama bhakSaphaLa prApta thAya che. Ama zrutazaktinA prabhAve kulogIone tAtvika anubaMdha thayA kare che, tethI ja A jJAnapUrvaka karmo teone muktiaMgarUpa thaI paDe che. Ama kulagIonuM anuSThAna anubaMdha phalavALuM hoya che, kAraNa ke te anubaMdhazuddha hoya che. A barAbara samajavA mATe traNa prakAranA anuSThAnanuM svarUpa samajavA yogya che. anuSThAna traNa prakAranuM kahyuM cheH (1) viSayazuddha, (2) trividha anuSThAna svarUpazuddha, (3) anubaMdha zuddha. A traNa anuSThAnanuM uttarottara ane tenuM phala pradhAnapaNuM che. (1) temAM muktine arthe-mane mukti maLaze ema mugdhapaNe-bhoLA bhAve mAnIne je bhRgupata Adi paNa karavAmAM Ave che, te viSayazuddha anuSThAna che. ane te muktinA leza upAdeyabhAvathI zubha kahyuM che, paNa atyaMta sAvadyarUpa5Nane (pAparUpa paNAne) lIdhe te svarUpathI zuddha nathI. (2) svarUpa. zuddha anuSThAna te kadaSTithI vyavasthita evA yAdi ja che, arthAt tAtvika svarUpa samajyA vinA je ahiMsA-satya vagere yama Adi laukika rIte-zUla lekarUDhi pramANe karavAmAM Ave che, te svarUpazuddha anuSThAna che. paNa te yathAzAstra nathI, zAstra anusAra nathI, kAraNa ke samyak jJAna-zraddhAna Adine abhAva che. A anuSThAna svarUpathI te zuddha che, paNa vidhithI zuddha nathI. (3) je anubaMdha zuddha anuSThAna che te A yAdi ja che, paNa te tatvasaMvedanathI anugata hoya che, samyak tatvaparijJAnathI yukta hoya che, tattvanI barAbara samajaNavALuM hoya che, tathA prazAMta-niSkaSAya vRttivaDe karIne te sarvatra atyaMtapaNe utsukatA rahita hoya che. A anubaMdhazuddha anuSThAna svarUpathI ane vidhithI paNa zuddha hoya che. "tRtIyamapyadaH kintu tattvasaMvedanAnugam / prazAMtavRA sarvatra daDhapauTurnatam " -zrI gabiMdu A traNenuM phaLa anukrame A pramANe cheH- (1) viSayazuddha anuSThAnathI daSavirAma thato nathI, arthAt mokSalAbhane bAdhaka e deSa dUra thatuM nathI. kAraNa ke tamasanuMajJAna aMdhakAranuM bAhulya-prabalapaNuM che, tethI ja AvI AtmaghAtarUpa kumati sUjhe che. (2) svarUpazuddha anuSThAnathI doSa dUra te thAya che, paNa ekAMta anubaMdhathI dUra thato nathI. bhasma karAyelA deDakAnA cUrNane je nAza karavAmAM AvyuM hoya te temAMthI deDakAnI utpatti na thAya, paNa atre to tenI jema doSano sAnubaMdha nAza thatuM nathI ke jethI bIjA bhAvi
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ roprAdaSTiH vividha anuSThAna ane tenuM phala (389) deSa na upaje. doSa dUra te thAya che, paNa te dUra thavAnI paraMparA cAlu rahetI nathI. eka deSa dUra thAya tyAM bIjA ubhA ja che. "AMdhaLo vaNe ne pADo cAve" enA jevI paristhiti thAya che ! kAraNa ke temAM gulAghava-ciMtAdi niyamathI detA nathI; arthAta guNa-deSanA gurulaghubhAvanA pramANanuM bhAna atra hetuM nathI. eTale Aryajane ene bAhya-apradhAna mAne che, kAraNa ke te aMdarakhAnethI meluM che, malina che, ane duSTa rAjAnA purane suMdara killAnA yatna jevuM te che. killAthI bahAranA AkramaNa sAme rakSaNa maLe che, paNa aMdarakhAnethI rAjA ja pite prajAne lUMTIne pIDe che ! tyAMnI prajAnI AbAdI kema thAya ? tema A svarUpazuddha anuSThAnamAM bAhya dezane abhAva chatAM, aMdarakhAnethI A kurAjA jevA tattvajJAnarahita puruSanA ajJAna doSane lIdhe guNavRddhi thatI nathI. (3) trIjAthI doSanigama thAya che, doSa dUra thAya che, ane niyamathI te sAnubaMdha hoya che, arthAt deSa dUra thavAnI paraMparA cAlyA kare che, eka pachI eka doSa dUra thavAnuM anusaMdhAna cAlu rahe che. A doSavigamane gharanI Adya bhUmikAnA AraMbha sAthe sarakhAvavAmAM AvyuM che. gharane pAye majabUta hoya, te tenA upara mALanA mALa uparAupari caNI zakAya che, tema A anuSThAnamAM uttarottara deSa dUra thavAne anubaMdha thayA ja kare che. AvuM A anuSThAna gulAghava ciMtAthI yukta heI, guNadoSanA pramANane barAbara bhAnavALuM heI, tevuM anubaMdhavALuM udAra phala Ape che. jethI karIne atre eya pravRtti saMdeva mahodayavALI hoya che. AvuM A anubaMdha zuddha anuSThAna kulagIone hovAthI teone sAnubaMdha kSya prApti hoya che. asaMmohasamutthAni tvekAntaparizuddhitaH / nirvANaphaladAnyAzu bhavAtItArthayAyinAm // 126 // ekAMte parizuddhithI, asameharU5 karma; bhavAtIta arthagAmine, zIdhra dIe zivazarma. 126. kRtti:-saMkotamasthAni-asaMmehathI udbhavelA, yathAkta asa meharUpa nibaMdhana-kAraNavALA, te ja kameM tu-te, vaLI, pAtta parizuddhatA-ekAMta parizuddhirUpa kAraNathI,-paripAka vaze karIne; zuM ? te ke-nirvANAnyA-zIdhra nirvANa phala denArA che. kene ? te mATe kahyuM-vAtItArthAdhinA-saMsArAtIta artha pratye gamana karanArAone, eTale sampapha paratavaDIone-para tattva jANanArAone ema artha che. * " tRtIyAdoSavigamaH sAnubaMgho niyogataH / gRhAdyabhUmikA pAtatulyaH kaizcidudAhRtaH // etadhdhyudagraphaladaM gurulAghavaciMtayA / ataH pravRttiH sarvaiva sadaiva hi mahodayA" // -(AdhAra mATe jue) yogabiMdu
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ (390) gidarisasuccaya artha - ane asahathI upajatA evA te ja karmo, ekAMta parizuddhine lIdhe, saMsArAtIta-para artha pratye gamana karanArAone (paratatvavedIne) zIdhra nirvANa phala denArA hoya che. vivecana asamehathI upajelA evA karmo, ekAMta parizuddhine lIdhe. bhavAtIta-saMsAratIta arthagAmIone zIdhra nirvANa phala ApanAra evA hoya che. uparamAM kahyA pramANe sahuanuSThAna sahita je jJAna te asaMmoha kahevAya che. evA asaMmehathI eTale ke sadanuSThAnayukta jJAnathI je karmo karavAmAM Ave che, te zIdhra nivaNaphala Ape che; emAM kALakSepa ke vilaMba thato nathI, kAraNa asaMmeha karma ke atre ekAMta parizuddhi hoya che, paripAkavaze karIne sarvathA zuddhi zIdhra mokSadAyI hoya che jema suvarNane agnithI tapAvatAM tapAvatAM melarUpa azuddhi dUra thatI jAya che ne chevaTe paripAka thatAM zuddha suvarNa uttIrNa thAya che. tema atre paNa gAnalathI tapAvatAM tapAvatAM AtmAnI kamamalarUpa azuddhi dUra thatI jAya che, ane chevaTe zuddhino paripAka thatAM zuddha AtmArUpa suvarNa ja niSpanna thAya che. ane Ama jyAre AtmAnI ekAMta parizuddhi thaI, eTale pachI mekSaphalane AvatAM vAra zI? AtmA zuddhopagavaMta thaye eTale mokSa hatheLImAM ja che, kAraNa ke "jezuddhopagavaMta che tenA AvaraNa-aMtarAya ne meharaja dUra thaI jatAM, te svayameva pragaTa AtmArUpa-svayaMbhU thaI, yamAtranA pArane pAme che, arthAt kevalajJAna pAme che." te A prakAre -"je caitanyapariNAmarUpa lakSaNavALA upayoga vaDe karIne yathAzakti vizuddha thaIne varte che, tenI viziSTa vizuddhi zakti pade pade ubheda pAmatI jAya che-khUlatI jAya che. eTale tenI anAdinI baMdhAyelI ati daDha mohagraMthi ugraMthita thAya che-ukelAI jAya che, ane te atyaMta nirvikAra caitanyarUpa thAya che. eTale pachI tene samasta jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ne aMtarAya sarvathA dUra thAya che. ane Ama nipratigha-apratihata Atmazakti ullasita thatAM, svayameva pragaTa AtmArUpa thaI pheyamAtranA aMtane pAme che, * kevalajJAna pAme che. Ama upayoganI ekAMta parizuddhi thakI yAvata mokSa prApta thAya che. * " vAviyuddho no vijayavaMtathinoharo | mUho sayamevA kAri pa La mUvALuM " zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta pravacanasAra, * "yo hi nAma caitanyapariNAmalakSaNenopayogena yathAzakti vizuddho bhUtvA vartate sa khalu pratipadamudbhidyamAnaviziSTavizuddhizaktirugdranthitAsaMsArabaddhadRDhataramohapranthitayAtyantanirvikAracaitanyo nirastamastajJAnadarzanAvaraNAntarAyo niHprativimbhitAtmazaktizca svayameva bhUto jJeyatvamApannAnA mntmvaapnoti|" --zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta pravacanasAravRtti
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi: asaha kanu' phala zIdhra mokSa (31) AvA zIdhra mikSaphala ApanAra asaMmeha karmo kone hoya che? te mATe atre kahyuM ke-bhavAtIta arthagAmIone, eTale saMsArathI atIta-para evA artha pratye gamana karanArAone, samyaka para tattvane jANanArA para tatvavedIone A asaMha karmo hoya che ema tAtparya che. jene A para tatvanI gama-samajaNa paDe che, teo ja A para tatva pratye gamana karanArA hoya che. Ama anukrame buddhikiyAnuM phala saMsAra che, jJAnakriyAnuM phala muktinA aMgarUpa cheparaMparAe mukti che, ane asaMmoha kriyAnuM phala zIdhra avilaMba paNe mokSa che, anaMtara mukti che. buddhikriyA bhavaphala dIejI, jJAnakriyA zivaaMga; asaMmeha kiriyA dIejI, zIdhra mugatiphala caMga. mana."-zrI . i. sa. 4-18 trividha bedhano sAra saMkSepa AzayanA-abhiprAyanA bhede karIne phalamAM bheda paDe che. ane Azayane bheda rAgAdinI taratamatAthI, temaja buddhi-jJAna-asameharUpa baMdhanA kAraNabhedathI paDe che. be traNa prakAranA hoya che-buddhirUpa, jJAnarUpa ane asaMmoharUpa. A bodhanA bhedathI sarva jIvonA sarva karmonA prakAramAM bheda paDe che. (1) iMdriyanA AlaMbane upajato bedha te buddhi" kahevAya che (2) zratanA-zAstranA AdhAre upaja bodha te "jJAna" kahevAya che. (3) ane sadanuSThAnayukta jJAna te "asaMmeha' rUpa bedha kahevAya che te badhA ja sarvotkRSTa hoI "bodharAja' kahevAya che. jemake yAtrALune dekhI tIrthe javAnI buddhi thAya, te buddhi che; tIrthayAtrAnI vidhinuM vijJAna, te jJAna che ane tIrthayAtrAnI vidhinA vijJAna pramANe tIrthagamana tIthapharasaNa te asameha che. "A ratna che" evuM ratnanuM sAmAnya jANapaNuM te buddhinuM udAharaNa che; Agama AdhAre A ratnanuM A svarUpa che ema jANavuM te jJAnanuM udAharaNa che, ane te jJAnagarbhitapaNe jJAnathI te ratnanuM svarUpa eLakhI te ratnanI prApti Adi thavI te asaMmehanuM samyapha sAdhaka udAharaNa che. kriyAmAM Adara, prIti, avina, saMpattiprApti, jijJAsA, ane tajajJasevA tajajJa anugraha-e sadanuSThAnanA lakSaNa che. temAM (1) prANIonA sAmAnyapaNe sarve buddhipUrvaka karmo- idriyajanya bedhavALA karmo te vipAkavirasa hoI tenuM phala pariNAma saMsAra che. (2) kulagIonA sarva karmo jJAnapUrvaka eTale ke zruta-zAstrane anusaranArA hoya che, ane zAstranuM sAmarthya amRta jevuM che, tethI uttarottara uttama phalaparaMparA sAMpaDe che. mATe zAstrAnugAmI evA kulayogIonA karma muktinA aMgarUpa che, paraMparAe muktine kAraNarUpa thaI paDe che. (3) ane saMsArAtIta
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (392) gidaSTisamuccaya saMsArathI para evA para tatva pratye gamana karanArA paramArthavettAonA je karmo che te amehijanya hoya che. eTale ekAMte-nirbheLapaNe parizuddhivALA heI, teonuM phala zIdhraavilaMbe mukti che, anaMtara mukti che. vividha bedhanuM keSTaka : 9 sAna asaMmoha lakSaNa Idriya AzrayI AgamapUrvaka saranuSThAna yukta jJAna. kriyA Adara, prIti, aviLa, saMpatti prApti, jijJAsA, tajai sevA, tenA anugraha ratnanI prApti Adi udAharaNa ratnanuM sAmAnya jANapaNuM AgamathI ratnanuM jJAna pAtra kula yogIo savo bhavAtIta athagAmI. * sAmAnyathI sarva prANI. vipAkavirasapaNe ekAMta parizuddhi, viriSTa pariNAma amRtasamI zrutazakitathI sAnubaMdha phalapaNuM mukti aMga-paraMparAe kula saMsAra zIgha mukita-anaMtara mokSa [ rUti guddhijJAnArjamovarmAntarAdhi: ] paraMtasvagAmIne eka ja zamaparAyaNu mArga eonuM ja (bhavAtIta arthagAmInuM ) lakSaNa kahe che- prAkRteSviha bhAveSu yeSAM ceto nirutsukam / bhavabhogaviraktAste bhavAtItArthayAyinaH // 127 // vRttiH-provi6 mApu-ahIM prAkRtabhAvo pratye, buddhimAM jenuM paryAvasAna che evA zabdAdi bhAvamAM, (A zabdAdi bhAvo chevaTe budimAM samAya che, addhijanma bhAvo che temAM ), ceSAM reto nikaraNaw-jeenuM citta nirutsuka che,-ni:saMgatAnA samAvezane lIdhe, mAmo vivArebhavabhegathI virakta evA teo, saMsAranA bhegathI virakta e svarUpavALA (evaMbhUta) te jIva mukta jevA, mAnItArthatharina - " bhavAtItaarthagAmI " kahevAya che,-bhavamAM cittanA asaMsparzane lIdhe. (saMsAramAM tenuM citta sparzatuM nathI-lepAtuM nathI, tethI karIne).
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAhari: " bhavAtIta athagAmI" bhavabhAgavirakta (393) prAkRta bhAvomAM ahIM, nirutsuka sa citta; bhavAtIta arthagAmi te, bhavabhegamAM virakta. 127 artha:-ahIM prAkRta bhAve pratye jeenuM citta nirutsuka (utsukatA rahita) hoya che, te vibhAgathI virakta thayelAo, bhavAtIta arthagAmI che. vivecana uparamAM bhavAtIta arthagAmI evA mahAmumukSu kahyA, te koNa ne kevA hoya ? tenuM lakSaNa ahIM spaSTa kahyuM che. ahIM zabdAdi viSayarUpa prAkRta bhAmAM jeonuM citta utsuktA rahita hoya che, te sAMsArika bhegathI virakta jane bhavAtItaarthagAmI che. prAkRta bhAve eTale buddhimAM jenuM paryAvasAna che evA zabdAdi bhAve. prAkRta eTale prakRtine vikAra, pudgalane vikAra. zabdAdi viSaye prAkRta bhAva che arthAt jaDa prakRtinA vikArarUpa che, pudgalanA vikArarUpa che; ane te buddhimAM paryamumukSu bhavabhoga vasAna pAme che, chevaTe buddhimAM samAya che, arthAt buddhigamya bhAva che. virakta AvA A zabdAdi viSarUpa prAkRta bhAvomAM jeenuM citta anA saktapaNAne lIdhe utsukatA vinAnuM hoya che, te bhavabhegathI virakta thayelA jane "bhavAtIta arthagAmI' kahevAya che. zabdAdi viSayomAM teo rAcatA nathI, Asakta thatA nathI, viSayomAMthI tenuM citta UThI gayuM che, sAMsArika bhega teone dIThA gamatA nathI, eTale bhavabhogathI virakta-sAco aMtaraMga vairAgya pAmelA A jIve kharekharA "bhavAtIta arthagAmI" che. kAraNa ke te mahAnubhAva mahAtmAonuM citta bhavamAM-saMsAramAM spardhAtuM nathI, lepatuM nathI, askRSTa rahe che, jaLa-kamaLavat alipta rahe che. vividha svapna-iMdrajAla jevI pudgalaracanA teone kAramI-akArI lAge che, ane jagatanI eTharUpa te pudgala viSayanuM sevana karavuM te tevA parama vairAgyavaMta sAcA saMgaraMgI mahAtmAone AMkha pAse retI upaDAvavA jevuM atyaMta, asahyA lAge che. dAkhalA tarIke paramatattvajJa zrImad rAjacaMdrajIe pitAnA svAnubhavadugAra kADhayA che ke joke amArUM citta netra jevuM che; netrane viSe bIjA avayavanI peThe eka rajaNa paNu sahana thaI zake nahIM. bIjA avayavarUpa anya citta che. amane varte che evuM je citta te netrarUpa che. tene viSe vANInuM uThavuM, samajAvavuM, A karavuM athavA A na karavuM, evI vicAraNA karavI te mAMDamAMDa bane che x x kAraNake AMkhanI pAse jamInanI retI upaDAvavAnuM kArya thavArUpa thAya che." -zrImad rAjacaMdra, patraka 313 (385)
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ (394) yAgAdisamuccaya AvA parama utkRSTa vairAgyavaMta saMvegaragI sAcA pariNata-bhAvitAtmAe buddhiphaLarUpa zabdAdi viSayAmAM-prAkRta bhAveAmAM kema rAce ? A prAkRta bhAvAmAM te sAmAnya prAkRta jane ja rAce, pudgalAnaMdI bhavAbhinaMdI jIvA ja Asakta thAya; paNa sAcA aMtaraMga vairAgyavAna mumukSu jIvA kadI paNa utkaMThA dharAve nahi, Asakta thAya nahi. AvA vairAgyavAsita AtmA, sAcA 'vairAgIe ' ja sa`sArathI para evA aM--tattva pratye gamana karanArA che, para tattvane jANanArA ne pAmanArA hoya che. kAraNake saMsAramAM rahyA htAM, te mahAnubhAva mahAtmAonuM citta saMsArI bhAvAne-vAsanAne lezamAtra spatuM nathI. tethI teo mukta jevA che, deha chatAM nirvANu pAmelA che, jIvanmukta che. ' " mAhabhAva kSaya hAya jyAM, athavA hAya prazAMta; te kahiye jJAnI dazA, khAkI bIjI brAMta. sakala jagat te eThavat, athavA svapna samAna, te kahiye jJAnirdezA, khAkI vAcAjJAna. "" --zrImad rAjaca'drajIpraNIta zrI Atmasiddhi eka eva tu mArgo'pi teSAM zamaparAyaNaH / avasthA bhedabhede'pi jaladhau tIramArgavat // 128 // eka ja hAye tehunA, prazamaparAyaNa mA; avasthAbheda chatAM yathA, sAgaramAM tIramA, 128. a -ane teone zamaparAyaNa mA paNu, avasthAbhedane bheda chatAM, eka ja che, samudramAM tIramAganI-kAMThAnA mArganI jema. vivecana ane evA te bhavAtItaa gAmIne eTale ke paramatattvavedIonA mArga paNu, avasthAlenA bheda chatAM, eka ja che,--sAgaramAM tIramAnI-kAMThAnA mArganI peThe. uparamAM jenu' spaSTa lakSaNu kahyuM, evA sAcA bhavavirakta vairAgyavAsita savegI vRtti:-pada tra tu mArgA'pa-ane mAtra paNa eka ja, cittavizuddhirUpa lakSaNavALA bhAga paNa eka ja che, teSAM-tene, eTale ke, bhavAtItaagAmIone, rAmarAyana:zramaparAyaNu, zramaniSTha, vasthAme mepheDapi-avasthAbhedanA bheda chatAM, guNasthAnakanA bhedanI apekSAe, ( temanI dazAnA bheda chatAM ), nahadhI tIramArge--samudranI bAbatamAM tIramAnI jema, e dRSTAMta che. ane ahIM te samudrathI dUra-nikaTapaNA AdinA bhethI avasthAbheda hoya che. ( samudranA kAMThAnA bhAga te tIramA che, temAM kAi dUra hAya, kASTa nikaTa hoya, ema bheda chatAM te khavAya * tIramAga` ' ja che,) .
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : mumukSune eka ja zamaparAyaNa zAMtimAga (35) mumukSano mumukSu AtmAo bhavAtIta arthagAmI athavA paratatvavedI kahevAya che. mArga eka ja ane teone cittavizuddhirUpa lakSaNavALo mArga paNa eka ja che, keIpaNa prakAre cittavizuddhi karI, AtmAne zuddha kare, e ja mArga che. ane te eka ja che, temAM kaI paNa bheda nathI. zrImad rAjacaMdrajInuM kokIrNa vacanAmRta che ke - mokSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvya saMkSepamAM, sakaLa mAga nigraMtha."-zrI Atmasiddhi mekSane eka ja zamaparAyaNu mArga-zAMtimArga ane A mAga zamaparAyaNa che-zamaniSTha cheH (1) zama eTale niSkaSAya AtmapariNati, rAgadveSa rahitapaNuM, samabhAva. "meha-kSebharahita je AtmAne pariNAma te samajha kahevAya che." A mArgamAM zamanI prApti karavI, zamaparAyaNa thavuM, e ja eka niSThA che-chevaTanI nitAMta sthiti che, e ja aMtima sAdhya che. (2) athavA zama eTale sAmya; yathAvasthita AtmaguNane pAmavuM-jema che tema AtmaguNanI samAna thavuM te sAmya che. je sAmya che te dharma che, ane "vattharaNAvo cho e lakSaNa pramANe vastuno svabhAva te dhama che. A dharma che te cAritra che, ane cAritra eTale " hare vAritra' e lakSaNa pramANe svarUpamAM caravuM, AtmasvarUpamAM vattavuM, te cAritra che. Ama cAritra dharma, sAmya, sama, zama e zabdo samAnArthavAcaka che. tAtparya ke sAmyamAM arthAta sahaja AtmasvarUpamAM sthiti prApta karavA tatpara thavuM e ja zamaniSTha mArga che. (3) athavA zama eTale zAMti. krodha, mAna, mAyA, lebha, rAga, dveSa, meha AdinI zAMti thavI te zama che. parabhAvathI virAma pAmI AtmabhAvamAM AvavuM tenuM nAma zAMti che, ane te ja zamaniSTha mArga athavA zAMti mArga che. A zAMtimArganuM zAMtimArga atyaMta hRdayaMgama svarUpa mahAjJAnI yogIzvara zrImAna AnaMdaghanajIe zrI zAMtinAthajInA stavanamAM saMkSepamAM pradarzita karyuM che. temAM zrI AnaMdaghanajI bhagavAnane sAkSAt hAjarAhajUra dekhatA hoya ema temanI sAthe goSThivArtAlApa karatAM pUche che - zAMtijina ! eka muja vinati, suNe tribhuvana rAya re, zAMti svarUpa kima jANIe? kahe kima mana parakhAya re ?..zAMti." x " nahiraM hindu dharmo no ko so sori viho ! mohakkhohavihINo pariNAmo appaNo hu smo||" -zrI kuMdakuMdAcAryapraNIta zrI pravacanasAra
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAgapTisamuccaya tyAre bhagavAna tene javAba Ape che ke jene AvA praznano avakAza che evA he AnaMdaghana ! hArA AtmAne dhanya che ! tuM manamAM dhIraja dharIne sAMbhaLa! huM tane zAMtisvarUpa jema pratibhAsyuM che tema kahuM chuM: "dhanya tuM Atama jehane, e prazna avakAza re; dhIraja mana dharI sAMbhaLo, kahuM zAMti pratibhAsa re...zAMti." 1. avizuddha ne suvizuddha je je bhAvo bhagavAna jinavare-parama vItarAgadeve kahyA che, te temaja atithya athavuM atyaMta sAcA jANIne sahe, zraddha, daDha AtmapratItithI mAnya kare, te zAMtipadanI prathama sevA che, zAMtimArganuM prathama pada-pagathiyuM che. 2, ane AgamanA paramArtha rahasyane dhAraNa karanArA, samyakatvavata arthAt AtmajJAnI, sArabhUta evI saMvara kiyA karanArA, jJAnIonA sanAtana mokSamArganA saMpradAyane anusaranArA, sadAya avaMcaka, sarvathA Aju-sarala, ane zuddha AtmAnubhavanA AdhArarUpa, evA sadagurunuM je sevana te zAMtipadanI sevAnuM parama avalaMbana che. temaja anya paNa zuddha AlaMbana AdaravA ne bIjI badhI ja jAla choDI devI, tathA sarva tAmasI vRttio pariharI suMdara sAtvikI vRttio bhajavI e zAMti svarUpane pAmavAne mArga che. "bhAva avizuddha suvizuddha je, kahyA jinavara deva re; te tema avita sahe, prathama e zAMtipada seva re..zAMti Agamadhara guru samakitI, kiriyA saMvara sAra re; saMpradAyI avaMcaka sadA, zuci anubhava AdhAra re....zAMti zuddha AlaMbana Adare, tajI avara jaMjAla re; tAmasI vRtti savi pariharI, bhaje sAtvikI zAla re...zAMti." 3. temaja jemAM phalane visaMvAda che nahi, acUkapaNe je ISTa mikSaphala Ape ja che, jemAM zabda che te barAbara artha sAthe saMbaMdha-sumeLa dharAve che, arthAt zabdanaye kharekhara paramArtha arthamAM te te sat sAdhana sevAya che-praye jAya che, ane jemAM sakala nayavAda vyApI rahe che, arthAt sarva naya jemAM aviredhI-avisaMvAdIpaNe eka paramArtha sAdhakapaNe pravarte che, evA zivasAdhananI-samyagadarzanAdi mokSasAdhananI saMdhi karavI, evA samyaka makSasAdhana joDavA-prajavA, te zivasvarUpa-mokSasvarUpa parama zAMtimArgane zreSTha upAya che. phala visaMvAda jehamAM nahi, zabda te artha saMbaMdhI re, sakala nayavAda vyApI rahyo, te zivasAdhana saMdhi re....zAMti. " 4. AtmapadArthane virodha na Ave e vidhi-pratiSedha karI, mahAjane rahele e AtmAno grahaNavidhi Adaravo,-e AgamamAM kahelo zAMtimArgane badha-upadeza che.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ domANi: mekSane zAMtimAga eka ja (37) 5. duSTa jananI saMgati cheDI daI, sugurunA saMtAnanI saMgata karavI, ane muktinA heturUpa yoga-samAdhimaya cittabhAvane bhajavuM, e zAMtine sanmArga che. "vidhi pratiSedha karI AtamA, padAratha avirodha re; grahaNa vidhi mahAjane parigraho, I Agame bedha re... zAMti duSTa jana saMgati pariharI, bhaje suguru saMtAna re, yoga samAdhi citta bhAva je, bhaje mugatinidAna re...zAMti. " 6. mAna-apamAnane samAna jANe, vaMdaka-nidakane sama gaNe, kanaka-pASANane sarakhA mAne, sarva jagatajaMtune sama gaNe, tRNamaNine tulya jANe, mukti-saMsArane sama gaNe,A bhavasAgara taravA mATe naukA samAna zAMtimA che. "mAna-apamAna citta sama gaNe, sama gaNe kanaka pASANa re, vaMdaka nidaka sama gaNe, I hoya te jANa re...zAMti sarva jagajaMtune sama gaNe, sama gaNe tRNa maNi bhAva re; mukti saMsAra bahu sama gaNe, mune bhavajalanidhi nAva re...zAMti." 7, temaja ApaNe AtmabhAva je zuddha cetanAdhAra che, te ja nija parikara (parivAra ) bIjA badhA sAthasaga karatAM sAra che, mATe te zuddha AtmabhAvamAM AvI temAM samAI javuM, e ja zAMtisvarUpa pAmavAne zreSTha upAya che. ApaNe Atama bhAva je, zuddha cetanAdhAra re; - avara savi sAthe sagathI, e nija parikara sAra re...zAMti." ItyAdi prakAre A zamaparAyaNa mArganuM-zAMti mArganuM svarUpa zAstramAM varNavyuM che. "krodhAdika kaSAyonuM samAI javuM, udaya AvelA kakSAmAM maMdatA thavI, vALI levAya tevI AtmadazA thavI athavA anAdi kALanI vRttio samAI javI te zama." - zrImad rAjacaMdra, patrAMka 122 (15) sarva mumukSuo te ja eka zAMtimArgane pAmavAne Irache che, eTale te savane mArga eka ja che. jema sAgarakAMThAnA sarve mArga "tIramArga' che, mATe te eka ja svarUpa che, tema A sarva mumukSuonA mArga paNa "bhava-tIramAga'-mokSamArga mokSane zAMti- che, mATe te eka ja che. pachI bhale avasthAbhedanA bhedane lIdhe keI te mArga eka ja mArganI nikaTa hoya ne kaI dUra hoya. jema sAgaramAM kaI tIramArga kAMThAnI nikaTa hoya, ne kaI dUra hoya, paNa te "tIramAga' ja che;
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ (398) gadaSTisamracaya tema kaI mumukSu vasamudranA tIranI-bhavapAranI-mekSanI atyaMta nikaTa hoya, ne kaI dUra hoya, paNa te sarvano mArga te eka ja "mekSamAga' che. Ama guNasthAnakanI apekSAe dazAvizeSa pramANe bhale teomAM dUra-nikaTapaNane bheda hoya, te paNa mekSamArgano te abheda ja che. arthAta te sarva eka akhaMDa abheda parama amRtarasasAgarasvarUpa mokSamArganA bhakto-ArAdhaka-upAsako che, sAdharmika baMdhuo che. mokSanA mArga be nathI. je je puruSo mekSarUpa parama zAMtine bhUtakALe pAmyA, te te saghaLA eka ja mArgathI pAmyA che. vartamAna kALe paNa tethI ja pAme che; bhaviSyakALe paNa tethI ja pAmaze. te mArgamAM matabheda nathI, asaraLatA nathI, unmattatA nathI, bhedabheda nathI, mAnyAmAnya nathI. te saraLa mArga che, te samAdhi mArga che, tathA te sthira mArga che. ane svAbhAvika zAMtisvarUpa che. sarva kALe te mArganuM hovApaNuM che. e mArganA mane pAmyA vinA ke bhUtakALe mokSa pAmyA nathI, vartamAnakALe pAmatA nathI, ane bhaviSyakALa pAmaze nahI. zrI jine sahastragame kriyAo ane sahasaMgame upadeza e eka ja mArga ApavA mATe kahyAM che. ane te mAgane arthe te kriyAo ane upadeza grahaNa thAya to saphaLa che, ane e mAgane bhUlI jaI te kriyAo ane te upadeza grahaNa thAya te te sau niSphaLa che. zrI mahAvIra je vATethI taryA te vATethI zrI kRSNa taraze. je vATethI zrI kRSNa taraze te vATethI zrI mahAvIra taryA che. e vATa game tyAM beThAM, game te kALe, game te zreNImAM, game te yogamAM jyAre pAmaze, tyAre te pavitra, zAzvata, satpadanA anaMta atIndriya sukhane anubhava thaze. te vATa sarva sthaLe saMbhavita che." ItyAdi. -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 32 (54) para tattvanA sthAnanI icchAthI kahe che- saMsArAtItatatvaM tu paraM nirvANasaMjJitam / taddhayekameva niyamAcchabdabhede'pi tattvataH // 129 // bhavAtIta para tava te, nirvANa kahevAya; tatvathI eka ja teha che, zabda bheda chatAMya. 129 vRtti -saMtAyAtItatattva tu-ane saMsArAtIta tatva te, zuM ? te ke--5ra, pradhAna, nircALaNaNitamananirvANa nAmanuM che, nirvANa saMjJA enI upajI che eTalA mATe. ta neva-te nizcaye eka ja sAmAnyathI che, niyama-niyamathI, niyame karIne, rAmeDaji-zabdabheda (jenuM lakSaNa kahevAmAM Ave che.) chatAM, tavatatattvathI, paramArthathI.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ daSTi paraMtatva tirthI ne tenA anyUtha nAma (39) artha -ane saMsArAtIta tava te "nirvANa' saMjJAthI oLakhAtuM evuM para tattva che ane te te zabdabheda chatAM tatvathI niyame karIne eka ja che. vivecana uparamAM je saMsArAtIta-saMsArathI para evuM para tattva kahyuM, te zuM ? tenuM ahIM spaSTIkaraNa karyuM che-te para tatva nirvANu" evI saMjJAthI oLakhAya che. ane te te sAmAnyathI niyame karIne eka ja che. nIce kahevAmAM Ave che e zabdabheda chatAM tatvathI-paramArthathI te nirvANa tatva eka ja che. game te nAme oLakhavAmAM Ave, paNa parama evA te nirvANa tatvamAM kaI bheda che ja nahiM. te tatvathI para kaI che nahiM ne sarvathI para te che, teTalA mATe te "paraM tattva che. karmarUpa tela khUTI javAthI saMsArarUpa dI tyAM bUjhAI jAya che-nirvANa pAme che, teTalA mATe te tatvane nirvANu nAma ghaTe che. sadAzivaH paraM brahma siddhAtmA tathAteti ca / zabdaistaducyate'nvarthAdekamevaivamAdibhiH // 130 // sadAziva para brahma ne, siddhAtma tathAtA ya; Adi zabda avarthathI, eka ja teha kathAya, 130 artha-sadAziva, parabrahma, siddhAtmA, tathAtA, ItyAdi zabdothI te oLakhAya che; te anvarthathI (zabdanA barAbara athe pramANe) eka ja che. vRttiH-sArava -sadAziva, eTale sarvakALa ziva, kadI 5Na aziva nahiM te,-trikAla pariddhi thakI sarva azivanA abhAvane lIdhe -parama, pradhAna, trahma-brahma tathA prakAre buhA ane bUkavaDe karIne sadbhAvanuM avalaMbanapaNuM hovAthI, siddhAramA-siddha AtmA, kRtakRtya AtmA, niSThitA ema artha che, tathati ja-ane tathAtA, AkAla eTale sarvakAla tathAbhAvathI, sadAkAla tevA prakArane bhAva hovAne lIdhe, "tathAtA' kahevAya che. kahyuM che ke " upAdAnanimittAbhyAmadhi kAritvatA dhruvA / sarvakAlaM tathAbhAvAttathAtetyabhidhIyate // visaMyogAtmikA ceyaM triduHkhaparivarjitA / bhUtakoTiH parAtyantaM bhUtArthaphaladeti ca // athAta-upAdAna ne nimittathI tenA adhikAritvatA dhruva che, ane sarvakAla tathAbhAvane lIdhe te "tathAtA" ema kahevAya che ane A adhikAritvatA tathAtA visaMgasvarUpa ne traNa prakAranA duHkhathI parivarjita-sarvathA rahita evI che; te parA bhUtakeTi che, ane atyaMta bhUtAtha phUla denArI che. ItyAdi za.-zabdathI, tatta-te nirvANa, utte-kahevAya che, oLakhAya che, avata-antarthathI, arthane anusaratA, zabdanA yathArtha artha pramANe, ukta nItithI, meva-te eka ja hoI, vANimiHe Adi zrabdothI.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ (400) dhogaTisasurAya vivecana " zabda bheda jhaghaDo kiche, je paramAratha eka; kaho gaMgA kahe suranadIjI, vastu phire nahi eka.manamehana"--zrI. i. sa. 4-21 te parama "nivaNa" nAmanA tatvane je jude jude nAme oLakhavAmAM Ave che, tene paramArtha jotAM kAMI arthabheda nathI. te bhinna bhinna nAmomAMthI keTalAka atra batAvyA che : (1) sadAziva, (2) parabrahma, (3) siddhAtmA (4) tathAtA. paramArthathI te nAmanuM ekapaNuM A prakAre- sadAziva-kaI tene "sadAziva" kahe che. A 'sadAziva' eTale sadAya ziva, sarvakALa ziva, kadI paNa aziva nahiM te. traNe kALane viSe sarvathA parizuddhi vaDe karIne sarva azivana-akalyANanA abhAvane lIdhe Ane "sadAziva' nAma barAbara ghaTe che. kAraNa ke zuddha sahajAnmasvarUpa hovAthI, A "nirvANu' sadA zivasvarUpa-kalyANusvarUpamaMgalasvarUpa che, sarva kalyANanuM-maMgalanuM dhAma che, zaMkara svarUpa arthAt zama-Atmasukhakara svarUpa che. "zivazaMkara jagadIzvarU re, cidAnaMda bhagavAna....lalanA " zrI AnaMdaghanajI parabrahma-vaLI e "parabrahma" nAmathI oLakhAya che. paraM eTale parama, pradhAna. ane tathA prakAre bRhattva-bRhakatvathI sadbhAva avalaMbanapaNane lIdhe te "brahma' che. bRhattva eTale jagatamAM anya koI paNa vastu karatAM jenuM bRhatapaNu-mahatapaNuM che te brA. athavA bRhakatva eTale AtmaguNanuM atyaMta vRddhigatapaNuM-atyaMta puSTapaNuM jyAM vase che te brahma. AvA bRhattva-bRhaka7 vaDe karIne jyAM AtmasvarUpanA sadbhAvanuM avalaMbana che, arthAt jyAM zuddha sahajAnmasvarUpanuM vidyamAnapaNuM vate che, je sahajAnmasvarUpa che, te 'para brahma' che. brahama zabda vRdu-Dho (vadhavuM, to grow) e uparathI thayo che, ema manAya che. ane e rIte jotAM vizvanI vRddhina, vizvanA vikAsane jethI khulAso thaI zake che, rahasya samajAya che, e Antara tattvanuM nAma "brA" che. x x paNa brahma zabdanI eka bIjI vyutpatti-je pUrvanA jeTalI ja prAcIna che-te vicAratAM nivizeSa svarUpa paNa phalita thaI zake che. ati prAcIna samayathI-pha saMhitAnA samayathI-gRta zabda vizALa, hoTuM, anavacchinna e arthamAM vaparAya che, ane e zabda graha zabdane sahetara che, tethI trahma eTale anAvacchinna vastutattva ema artha paNa nIkaLe che. " -pro. AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : eka nirvANu tattvanA avayA nAma (401) siddhAtmA--tene siddhAtmA nAma paNa ApavAmAM AvyuM che. jenA AtmA siddha che, jeNe zuddha Atmasiddhi prApta karI che te siddhAtmA. jeneA AtmA kRtakRtya che, jene kAMI kabya avazeSa rahyuM nathI te siddhAtmA. je niztiA che arthAt jenA sarvAM anI niSThA chevaTanI hada prApta thai che, eTale ke jenA sa atha-prayeAjana siddha thayA che, te siddhAtmA. Ama jeNe zuddha Atma svarUpa siddha karyu che, niSpanna karyu" che, evA sahajAtmasvarUpa svAmI zuddha caitanyamUrtti te siddhAtmA che. "6 'yenAtmA budhyatAtmaiva paratvenaiva cAparam / akSayAnantabodhAya tasmai siddhAtmane namaH // " --zrI pUjyapAdasvAmIjIkRta samAdhizataka, " sakaLa pradeze hA kama abhAvatA, pUrNAnaMda svarUpa; AtamaguNanI hA je saMpUrNatA, siddha svabhAva anUpa ...svAmI svayaM prabhane jAuM bhAmaNe. acaLa akhAdhita hA je niHsaMgatA, paramAtama citrupa; AtamabheAgI hA ramatA nija pade, siddha ramaNu e rUpa ...svAmI --zrI devaca'drujI. tathAtA vaLI kAI tene tathAtA' nAmathI eLakhe che. AkAla eTale ke sarvakAla tathAbhAva vaDe karIne te tathAtA kahevAya che; sadAkALa tathAprakAranA bhAva hAvAne lIdhe te 'tathAtA ' che. jenuM zuddha sahajAtmasvarUpa jema che tema zAzvata varte che, te tathAtA che. te mATe kahyu` che ke upAdAna ne nimittathI tenI adhikAritvatA dhruva che-nizcala che. upAdAna ane nimitta banne tenA hAthamAM che, tene AdhIna che. upAdAna AtmA che ane tene pragaTa karanAra nimitta pazu zuddha AtmA ja che. eTale tenu svarUpanuM adhikArIpaNuM, svAmIpaNuM, IzvarapaNuM;, sattAdhIzapaNuM dhruva che, acala che, kadI na phare evuM che. zuddha sahajAtmasvarUpanuM upAdAna paNa te ja che, ne nimitta paNa te ja che. A tathAtA * visa'cegAtmikA che, ane traNa prakAranA du:khathI parivarjita che. sa anya bhAvane jyAM visayeAga che, arthAt samasta para bhAvane jyAM viyAga thayA che, vizleSa thayeA che, paramANu mAtra paNa kanA jyAM sparzI rahyo nathI, kevala zuddha AtmA ja jyAM varte che, evI A tathAtA visa cAgAtmikA che-visayAgasvarUpa che. ane eTalA mATeja zArIrika, mAnasika ne vAcika duHkhathI, athavA Adhi-vyAdhi-upAdhirUpa trividha
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (42) yogadarisarAya tApathI, athavA AdhyAtmika, Adhidaivika ne Adhibhautika e trividha dukhathI te parivijita che, sarvathA rahita che. saga parihArathI svAmI nija pada lahyuM, zuddha Atmika AnaMdapada saMgrahyuM dhama jaganAthane dharma zuci gAIe." - zrI devacaMdrajI. vaLI A tathAtA parA bhUtakeTi che, ane atyaMtapaNe bhUtArtha phala denArI che. prANIenI-bhUtanI parama keTirUpa--uccatama vargarUpa je che te parA bhUtakeTi che, arthAta je paramAtmasvarUpa che, zuddha sahajAnmasvarUpa che, utkRSTa keTinA AtmA che, te tathAtA che, "jJAnAnaMde he pUraNa pAvane, varajita sakala upAdhi, atIndriya guNagaNamaNi Aga, Ima paramAtama sAdha. sugyAnI ! sumati caraNakaja Atama arapaNa."-zrI AnaMdaghanajI ane te bhUtArtha phala-paramArtha phala ApanAra che, arthAt kharekharUM satya phala, mekSarUpa paramArtha sata phala Ape che. tathAtAnI arthAt zuddha sahajAnmasvarUpa parama prabhujInIparamAtmAnI sevA-bhakti tathAtArUpa nirvANa phala avazya ApanArI che. Ama tathAtAnuM svarUpa anyatra kahyuM che, te zloka zrI haribhadrasUrijIe paNa vRttimAM TAMkela che, tene bhAvArtha atra kaMIka vicAryuM che. - ItyAdi zabdothI te nirvANane anyathathI eTale ke zabdane barAbara anusaratA artha pramANe te te nAma Apela che. e Adi zabdothI oLakhAtuM te nirvANa tatva eka ja che, nAmabheda mAtra che, arthabheda nathI. kAraNa ke zuddha sahajAtmanirvANutatva svarUpa evuM te nirvANa, ApaNe joyuM tema, sadA zivasvarUpa hevAthI eka ja sadAziva che, parama AtmasvarUpa hovAthI parabrahma che, zuddha Atma siddhinA niSpannapaNathI siddhAtmA che, sahajAtmasvarUpapaNe zAzvata sthitithI tathAtA che. ItyAdi ane anusaratA anya anya nAmathI paNa tenuM abheda svarUpa ja pragaTa thAya che, vyakta thAya che tene paramArtha je samaje, te AnaMdaghana avatArane pAme che. ema aneka abhidhA dhare re, anubhavagamya vicAra-lalanA je jANe tehane kare re, AnaMdaghana avatAra...lalanA"-zrI AnaMdaghanajI, te kevuM che? te kahe che -
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImA : nirAbAdha nirAmaya niSkriya paraMtava (407). tallakSaNAvisaMvAdAnnirAbAdhamanAmayam / niSkriyaM ca paraM tattvaM yato janmAdyayogataH // 131 // lakSaNa avisaMvAdathI, nirAbAdha nIroga; ne niSThaya para tava te, janmAdine ayoga. 131 atha-te nirvANunA lakSaNanA avisaMvAdane lIdhe, te parama tatva nirAbAla, nirAmaya ane niSkriya evuM che, kAraNa ke janma Adine ayoga che. vivecana atyAbAdha agAdha, Atamasukha saMgraho ho lAla."-zrI devacaMdrajI, uparamAM je nirvANa tatva kahyuM, ane tenA vAcaka je vividha nAma kahA, tenA lakSaNamAM avisaMvAda che, saMvAda-maLatApaNuM che, temAM visaMvAda-basurApaNuM nathI, tethI karIne te ekasvarUpa che. kAraNa ke-"nirvANa eTale zuM ? (1) nirvANu svarUpa nirvANa eTale bUjhAI javuM, zAMta thaI javuM, nivRtti pAmavI te. jema tela hoya tyAM sudhI dIva baLe che, tela khUTI jAya eTale te tarata bUjhAI jAya che-nirvANa pAme che tema jyAM sudhI karmarUpa tela hoya tyAMsudhI saMsArano dI baLyA kare che, paNa jevuM karmarUpa tela khUTyuM ke tarata te saMsAra-dIpaka bUjhAI jAya che, holavAI jAya che, nirvANa pAme che. Ama jyAM saMsAra-dIpaka bUjhAI jAya chenirvANa pAme che, te pada nirvANapada che. (2) athavA nirvANa eTale zAMti, zAMta thaI javuM te. jyAM sarva saMsArabhAva zAMta thaI jAya che, sarva parabhAva-vibhAva virAma pAme che, te nirvANa che. AtmA jyAM sva svabhAvamAM vizrAMta thAya che, nistaraMga samudranI jema parama zAMta thaI sva sahajAnmasvarUpamAM samAI jAya che, te parama zAMtisvarUpa evuM pada te nirvANa che. (3) athavA jyAM sarva vRttiono saMkSaya thayo che, arthAt sarva saMsAravRttio jyAM nivRtta thaI che, nivRtti pAmI gaI che, ane kevala zuddha AtmasvabhAvamAM ja vartanArUpa vRtti jyAM varte che, arthAt zuddha AtmapadarUpa svayaMbhUramaNa samudramAM niraMtara ramaNatA che,-te nivRttipada athavA nirvANa che. ane uparamAM je sadAziva vagere zabdano para mAthe darzAvavAmAM Avyo, te tatvathI vicAratAM, je nirvANane artha che, teja te te zabdane -- jUttiH - takSAvisaMvAlA -tenA-nirvANunA lakSaNanA avisaMvAdane lIdhe. e ja kahe che-nirAdhaMtirAbAdha, " niraM jAvAskaH -AbAdhAomAMthI nirgata-mhAra nIkaLI gayela. (leza paNa bASA jyAM evuM), banAnaye-anAmaya, jyAM dravya-bhAva rAga avidyamAna che evuM, nice 2-ane niSkaya che, nibaMdhananA-kAraNanA abhAve kartavyanA abhAvathakI nikriya che. ghara taracaM-evaMbhUta te 5raM tatva. catto-je kAraNa thakI, sanmAdyogata:-janma, jarA, maraNanA aga thakI.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (404) yogadaSTisamucaya artha che, mATe nirvANane lakSaNamAM ane sadAziva AdinA lakSaNamAM visaMvAda nathI, avisaMvAdarUpa ekatA che. arthAt nirvANa, sadAziva Adi ekasvarUpa che, eka ja che, ema atyaMta prasiddha thayuM. ane Ama eka evuM A nirvANutattva kevuM che? te ke nirAbAdha, nirAmaya ane niSkriya evuM te parama tattva che. te A prakAre-(1) nirAbAdha-sarva AbAdhAomAMthI te bahAra nIkaLI gayeluM che; AbAdhA arthAta lezamAtra bAdhAthI paNa te rahita che, avyAbAdha svarUpa che. ane AvuM avyAbAdha svarUpa te pada hevAthI, tyAM ekAMtika, AtyaMtika, sahaja, svAdhIna evuM anupama avyAbAdha Atmasukha niraMtara anubhavAya che. (2) nirAmaya-Amaya eTale keIpaNa jAtanA dravya-bhAvarogane tyAM abhAva che. dehane abhAva che, eTale zarIra saMbaMdhI kaI paNa dravya regane tyAM saMbhava ja nathI. ane AtmAnI atyaMta parizuddhi varte che, eTale rAga-dveSa-maha Adi bhAva rogane paNa bIlakula abhAva che. Ama dravyathI ne bhAvathI A pada nirAmaya, nIrogI che, ane atre AtmAnuM parama bhAva Arogya, svarUpasthitirUpa parama svAthya varte che. (3) niSkriya che. nibaMdhanane-kAraNano abhAva che, eTale kAryane abhAva che. atre sarva kamane niHzeSa nAza thaI gayuM hovAthI kamarUpa preraka kAraNa nathI, eTale kAMI kartavya paNa rahyuM nathI. kAraNa hoya te kArya hAya, kAraNa na hoya te kArya paNa na hoya, e sanAtana sAmAnya niyama che. Ama te niSkriya che. ekAMtika AtyaMtika sahaja amRta svAdhIna ho jinajI! nirupacarita niddha% sukha, anya ahetuka pIna he jinajI! "zuddha pariNAmatA, vIrya kartA thaI, parama akriyatA amRta pIdhe."--zrI devacaMdrajI dehAdika saMyogane, AtyaMtika viga; siddha mekSa zAzvata pade, nija anaMta sukha bhega."-zrImad rAjacaMdrajIkRta Atmasiddhi. AvuM nirAbAdha, nirAmaya, ne niSkriya evuM te parama tatva che, kAraNa ke janma jarA-maraNane tyAM aAga che, sarvathA abhAva che. eTale sarva duHkhano tyAM AtyaMtika abhAva che, kAraNa ke "janma-jarA ne mRtyu" e ja "mukhya duHkhanA hetu" che. ane "kAraNa tenA be kahyA, "rAga dveSa aNuhetu. paNa atre te mukhya du:khahetu A janmAdi nathI, ane tenA kAraNe rAgadveSane paNa sarvathA abhAva che. eTale ja A nirvANarUpa parama padamAM kaI paNa prakAranI bAdhAno, regane ane saMsaraNarUpa kriyAnesaMsArane sarvathA asaMbhava ja che. eNpa (tAtparya) kahe che--
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAmodaSTi : abheda paraMtatvavedIne vivAda na ghaTe (405) jJAte nirvANatattve'sminnasaMmohena tattvataH / prekSAvatAM na tadbhaktau vivAda upapadyate // 132 // asaMmohathI tAvathI, jANe tava A ukta; tasa bhaktimAM vivAda nA, buddhivaMtane yukta, 132 artha- A nirvANa tatva asaMmohe karIne tatvathI jANavAmAM AvyuM, prekSAvaMtene (buddhivane-vicAravAne) tenI bhakti bAbatamAM vivAda ghaTatuM nathI. vivecana AvuM je nirAbAdha, nirAmaya ane niSkriya evuM parama nivRtava uparamAM varNavyuM, tenuM svarUpa asaMmeha bodhavaDe tavathI-paramArthathI jANavAmAM AvyuM, samyaka paricacheda karavAmAM AvyuM, vicAravAna jIvone tenI bhaktinA taddaSTine viSayamAM vivAda ghaTatuM nathI, kAraNa ke tatvajJAnamAM bhedane abhAva che. vivAda na ghaTe nahi te ja vivAda karavAmAM Ave te prekSAvaMtapaNAne-vicAravaMtapaNAne virodha Ave. je sujJa vicAraka ja che, te te niraMtara tatva bhaNI ja daSTi rAkhe che. tatva je abheda hoya te pachI tenI bhakti-ArAdhanA vidhimAM game teTale bheda hoya, te paNa tenI teo bIlakula paravA karatA nathI. sAdhya je eka che, te tenA sAdhaka sAdhana game te hoya, tenA pratye teo durlakSya kare che, arthAt ISTa sAdhyarUpa madhyabiMdu pratye ja derI jatA vividha sAdhanamArgo pratye teo kaTAkSadaSTie jotA nathI. dAkhalA tarIke-nAgapura javuM hoya, te judI judI dizAmAM AvelA muMbaI, dihI, madrAsa vagere zaherathI bhinna bhinna mAge tyAM pahoMcI zakAya, paNa ISTa madhyabiMdu eka ja che tema bhinna bhinna darzana saMpradAyavALAo nirvANa tatvane mAnya karI bhale tene bhinna bhinna prakAre ArAdhatA hoya, paNa teonuM ISTa lakSya sthAna jo eka ja che, te pachI tenI bhakti bAbatamAM kaI vivAdane avakAza raheto nathI. eTale tatvagrAhI daSTivALA sujJajano te te sAdhanadharmanA mithyA jhaghaDAmAM paDatA nathI. kAraNa ke sAcA tattvajJAnIo ke jeone nirvANa tattvanuM pUrepUruM bhAna che, teo te kadI paraspara jhaghaDe ja nahiM; eTaluM ja nahi, paNa pitAnA parama ArAdhya evA te ISTa nirvANa padane je anya koI bhaktithI ArAdhatA hoya, te sarvane potAnA sAdharmika ja mAne, svadharmabaMdhu ja gaNe. paNa nirvANutattvanuM jene bhAna nathI, evA ajJAnIo pote tethI atyaMta dUra chatAM, te - jUri-zte-paricchinna thaye, nirdhAtaraveDamina -A evaMbhUta nirvANa tatva, saMtonaasaMmoharUpa bedhathI, taravataH-paramArthathI. zuM ? te ke-kSAvatAM-prekSAvaMtene-buddhima tene, na tatanathI tenI bhaktimAM, nivaNa taravanI sevA bAbatamAM, zuM ? te ke vivAra 356-vivAda ghaTatotatvajJAnamAM bhedanA abhAvane lIdhe,-nahiM te prekSAvaMtapaNune virodha Ave, eTalA mATe.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (406) yogadaSTisamuccaya nirvANu tattvanI ArAdhanA bAbata paraspara jhaghaDe che, e mahAAzcaya che! emAM tattvajJAnanI zUnyatAnA ja doSa che. mahAsama tattvajJAnI zrImad rAjacadrajIe mahAdazaOna-prabhAvaka zrI meAkSamALA graMthamAM atyaMta mananIya evu' parama satya ja bhAkhyu' che ke-- mahAvIra bhagavaMtanA zAsanamAM bahu matamatAMtara paDI gayA che, tenuM mukhya A eka kAraNa paNa che ke tattvajJAna bhaNIthI upAsaka varganuM lakSa gayuM. mAtra kriyAbhAva para rAcatA rahyA; jenu pariNAma STigeAcara che. vamAna zeAdhamAM AvelI pRthvInI vasati lagabhaga doDha akhajanI gaNAi che; temAM sarva gacchanI maLIne jaina prajA mAtra vIza lAkha che. e prajA te zramaNeApAsaka che. emAMthI huM dhAruM' chuM ke navatattvane pAnarUpe be hajAra puruSA pazu mAMDa jANatA haze; manana ane vicArapUrvaka tA AMgaLIne Terave gaNI zakIe teTalA puruSA paNa nahIM. haze jyAre AvI patita sthiti tattvajJAna sabaMdhI thaI gaI che, tyAre ja matamatAMtara vadhI paDayAM che. eka laukika kathana che ke seA zAthe eka mata,' tema aneka tattvavicAraka puruSAnA matamAM bhinnatA mahudhA AvatI nathI, mATe tattvAvaSeAdha parama Avazyaka che. "--zrI meAkSamALA. ,, 66 uparamAM je vivayuM, te uparathI ATaluM tAtpa phalita thAya che ke-te nirvANutattvane samyakpaNe jANanArA vivekI vivAda kare nahi, ane vivAda kare te vivekI nahi, sujJeSa ki mahunA ? / iti paraMtasvAbhedamArgAntarAdhikAraH / ' sarvajJapUrvakaM caitanniyamAdeva yatsthitam / Asanno'yamRjurmArgastadbhedastatkathaM bhavet // 133 // sarvajJapUrvaka A vaLI, niyamathI ja che sthita; nikaTa A Rju mArga tA, tenA bheda zI rIta ! 133 aH-- ane kAraNa ke A nirvANu tattva sarvajJapUrvaka niyamathI ja sthita che. ane nirvANane samIpa evA A sarvajJarUpa mA Rju-sarala che, te pachI teneA bheda kema heAya ? vRtti:-sarvajJapUrve caita -ane sarvajJapUrNAMka -nirvANuM nAmanuM adhikRta tattva, niyamAveza cat sthitap--kAraNa ke niyamathI ja sthita che,-asarvAMttane nirvANanI anupapattine lIdhe lAlajjoDayamnirvANune Asana-samIpanA, A sarvAMta lakSaNavALA, RRturmAi-Rju-avakra mArga paMtha, taTmen:-sana bheda,matabhedarUpa lakSaNavALA, sat tethI, jyaM mane-kema hAya? na ja hoya,
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi : savajJayvaka nirvANa-sarvajJa abheda (407) vivecana "bhinna bhinna mata dekhoye, bheda daSTine eha; eka tattvanA mULamAM, vyAkhyA mAne teDa"--zrImad rAjacaMdrajI. ane A prastuta nirvANa tava niyamathI ja sarva pUrvaka hoya, ema sthiti che, kAraNa ke arvajJane kadI nirvANa ghaTe ja nahiM, arthAt sarvajJa thayA vinA nirvANa pAme ja nahiM evo niyama che. eTale sarvajJapaNuM e nirvANa pUrvenI avinAsarvajJapUrvaka bhAvI Avazyaka sthiti che, sarvajJa thayA pachI ja nirvANa pAme, e nirvANa niyamamAM traNe kALamAM pheraphAra thAya ema nathI, e nizcala nizcaya siddhAMta sthita che. Ama A sarvajJapaNuM nirvANane atyaMta nikaTanI sthitirUpa mArga che, ane te mArga kAju che, sarala-sIdhe che, vaka-vAMkAcUke nathI, eTale te ekarUpa ja che. AvA abhedarUpa sarvajJa mArgamAM matabhedarUpa sarvajJabheda kema hoya vA? na ja hoya, na ja hoya. ane sarvajJamAM bheda je nathI ja, te pachI tenA ArAdhaka bhaktomAM kema bheda hoI zake? na ja hoya, na ja heya, e A uparathI vizeSa karIne pUravAra thayuM, saMsiddha thayuM. tAtparya ke sarvajJa thayA pachI ja nirvANapadanI prApti thAya, ema niyamathI siddha che. eTale nirvANune nikaTamAM nikaTa je kaI hoya te te sarvajJa che, ane mekSano nikaTamAM nikaTa je kaI mAga hoya te te sarvajJadazA che, A mArga kAjute sarvajJa sarala che, sIdhe che, vAMkecUke nathI, ane je sIdhe sarala mAga hoya bhAmAM bheda te eka ja hoya; kAraNa ke koI amuka sthaLe javAne sIdhe-sIdhI kema? lIMTIe jata (Straight-line) mArga eka ja hoya, vAMkAcUkA-ADA avaLA mArga aneka hoya, e pratyakSasiddha che; tema mokSa pratye sIdho laI jato A sarvajJatArUpa mArga eka ja che. AvA nirvANane nikaTamAM nikaTanA sarala sarvajJamArgane bhajavuM, te nirvANane nikaTatama mAge che, ane temAM koI paNa bheda nathI. to pachI tene bhajanArA sAcA ArAdhaka bhakta janamAM kema bheda hoI zake vAru ? "AgaLa jJAnI thaI gayA, vartamAnamAM hoya; thAze kALa bhaviSyamAM, mAgabheda nahi koya." zrImad rAjacaMdrajIkRta zrI Atmasiddhi. sarvajJa ane sarvajJabhaktonI ekatA-sArAMza. sarvajJa ane sarvajJabhaktonI ekatA bAbata atre je yuktio-dalIlo batAvI, tene sAra A pramANe-(1) pAramArthika sarvajJa vyaktibheda chatAM sAmAnyathI sarvatra
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (408) yogadRSTisamuccaya tattvathI eka che; ane tene vizeSa sa MpUrNapaNe asadI ne gamya nathI. eTale sAmAnyathI te sarvajJane nirde bhapaNe yathAzakti tenA AjJApAlanapUrNAMka je kei mAnatA hoya te sa tulya ja che, arthAt sarvajJabhakto eka ja che.--jema eka rAjAnA aneka sevake tenA eka bhRtyavaga mAM ja gaNAya che. tema. (2) devAnI bhakti citra-citra be prakAranI che. temAM sa'sArI deva pratyenI bhakti citra, ane saMsArAtIta a-para tattva-mukta devanI bhakti acitra che. eTale te eka mukta tattva pratye gamana IcchanArA mumukSu jogIjanAne mAga eka ja che. ( 3 ) te mumukSuone mA eka ja-maparAyaNa evA che, ane te sAgaramAM kAMDAnA mArganI peThe avasthAbhedane bheda chatAM eka ja che. (4) nirvANu nAmanu para' tattva nAmabhe chatAM ekaja che. sadAziva, parabrahma, siddhAtmA, tathAtA Adi yathArtha nAmeAthI oLakhAtuM te nirvANu tattva svarUpathI eka ja che. AvuM nirvANu tattva nirAkhAdha, nirAmaya, niSkriya ne janmamaraNAdi rahita evu' ekasvarUpa che. A nirvANutattvane jANanArA ne mAnanArA mumukSu cegIe vivAda kema kare ? (5) A nirvANutattvane sa.jJapUrNAMka che. sajJatva ja ene pAmavAne Rju ane nikaTa evA eka ja mArga che, tenA vinA tenI prApti nathI thatI. Ama ekasvarUpa nirvANune satvarUpa mArga paNa eka ja che, tA pachI sajJamAM bheda kema heAya ? ane temAM bheda na heAya te te sarvajJanA sAcA bhakta evA mumukSu jogIjaneAmAM paNa bheda kema hAya ? / iti sarvajJatattvAbhedapratiSThApako mahA dhikAraH / Jie bhinna sarvadezanA abheda adhikAra dezanAbheda kema che ? ema AzakIne kahe che-- citrA tu dezanaiteSAM syAdvineyAnuguNyataH / yasmAdete mahAtmAno bhavavyAdhibhiSagvarAH // 134 // vRtti:--citrA tu-vaLI citra, nAnA prakAranI, pherAnA-dezanA, ' AtmA nitya che,' ane anitya che,' ityAdipe tevAM-eenI,-kapila, sugata Adi sonI, yAt- hAya, vineyAnu- nyata: tathAprakAranA vineSe nA-ziSyAnA AnuguNyathI--khanukULapaNAne lIdhe. kAlAntara apAyathI bhIru evA ziSyane AzrIne paryAyane upasarjana-gauNa karatI evI dravyapradhAna nitya dezanA; ane bhAgaAsthAva'tane AzrIne dravyane upasarjana karatI evI paryAyapradhAna anitya dezanA. ane te anvaya-vyatirekavALI vastunA jANunArA na hoya ema nathI, kAraNa ke te te sarvajJapaNAnI anupatti hAya, ( sattapaNuM Te nahi"). evA prakAre deDhanA tA tathAprakAre guNudanathI adRSTa ja che-nirdeSa ja che. te mATe kazuMncamAvete mAtmAna:-kAraNu ke A mahAtmAo, sa`ze. zu ? tA ke-mavyAdhimiSavara :-bhavavyAdhinA bhiSavarA che. saMsAravyAdhinA vaidyomAM pradhAna che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi zikhya hitArtha dravyapradhAna-5ryAyapradhAna dezanA (409) citra dezanA ehanI, ziSya AnuguNa kAja; kAraNa eha mahAtmA te, bhavavyAdhi vaidyarAja, 134 artha-paraMtu enI citra-jUdA judA prakAranI dezanA te ziSyanA AnuguNyathIanukULapaNAthI heya; kAraNa ke A mahAtmAe bhavavyAdhinA bhiSavare che. vivecana je gAyo te saghaLe eka, sakala dazane eja viveka, samajAvyAnI zailI karI, syAdvAda samajaNa paNa kharI."--zrImad rAjacaMdrajI tyAre have prazna UThe che ke je uparamAM pratipAdana karyuM tema sarvano abheda che, te pachI eonI dezanA citra-vicitra kema che? judA judA prakAranI kema che? tene ahIM javAba Ape che ke A kapila, buddha Adi sarvanI dezanA tathAje gAyo te prakAranA ziSyonA AnuguNyathakI-anukULapaNAthakI citra eTale ke judA judA saghaLe eka prakAranI hovI saMbhave che; kAraNa ke A mahAtmAo bhavavyAdhinA bhiSavare che, saMsAra roganA vaidyarAje che. kapila, sugata-buddha Adine te te darzanavAdIo sarvajJa mAne che, paNa teonI dezanAmAM-upadezapaddhatimAM bheda paDe che, tenuM zuM kAraNa? tenuM yuktisaMgata samAdhAna atra mahAnubhAva zAsakAra maharSie ApyuM che. ane te e che ke-je jevo samajAvyAnI ziSyarUpa pAtravizeSa hoya, te te tene anukULa paDe-mAphaka Ave, zailI karI tenA AtmAne guNa kare, e bodha kara, upadeza kare yogya jANI, te te sarvae tema karyuM che. eTale ke tathAvidha ziSyavizeSanA AnuguNyathI, tene jema guNa upaje tema, tenA AtmAnuM je rIte kalyANa thAya te rIte, teoe tene vividha prakAre "samajAvyAnI zailI karI che. pAtravizeSane lakSamAM laI kaI paNa prakAre ziSyane ThekANe ANa-svasthAne lAva-samajAve,' e ja teone ekAMta hita hetu heI, tenI dezanA zailI jUdI paDe che. dAkhalA tarIke kaI anityavAdI ziSya ema kahe ke-A dehAdi anitya che, jagamAM vastumAtra kSaNika che, kSaNabhaMgura che, tema A AtmA paNa anitya che, te pachI A dharmamekSa Adi konA mATe? ne zA mATe karavA? ema anityapaNAthI bhIru dravyapradhAna hoya, Darate hoya, tevA ziSyane baMdha karavAno hoya-samajAvavAne dezanA hoya, tyAre teoe paryAyane gauNa karI, dravyapradhAna dezanA dIdhI ke-ahe, bhavya ! pratyeka vastu dravyathI nitya che, tema A AtmA paNa
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) gadaSTiAsura dravyathI nitya che, paryAyathI palaTAya che. "kaMI samudra palaTAtuM nathI, mAtra mojAM palaTAya che, tenI peThe." bAla, vRddha ne yuvAna e traNe avasthAnuM smaraNa-jJAna eka ja AtmAne thAya che, e pragaTa sUcave che ke AtmA nitya che. jema jUnA vastro badalIne manuSya navAM pahere che, tema chazuM thayelA dehane cheDI AtmA navA dehane grahe che, baLIyuM badalAya che, AtmA badalAtuM nathI, mATe AtmA ajara, amara ne avinAzI che ema jANI tuM bhaya ma pAma.* AtmA dravya nitya che, paryAye palaTAya; bAlAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya. athavA jJAna kSaNikanuM, je jANI vadanAra; vadanAro te kSaNika nahiM, kara anubhava niradhAra. kayAre kaI vastune, kevaLa hAya na nAza; cetana pAme nAza te, kemAM bhaLe? tapAsa." -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi. vaLI bhega pratye AsthAvata-Asakti dharAvato kaI ziSya hoya, tene baMdha karavAnA prasaMge, teoe dravyane gauNa karI, paryAyapradhAna evI anityadezanA dIdhI ke*_"aho ! A anitya bhegomAM tyAre AsthA karavI yegya paryAyapradhAna nathI. A badhuMya jagat kSaNabhaMgura che. pratikSaNe vinazvara che. IrSyA ne dezanA zekathI bharelo e priyasoga anitya che. kutsita AcaraNanuM sthAnaka evuM yauvana anitya che. tIvra kaleza-samUhathI upajelI evI saMpadAe anitya che. ane sarvabhAvanA nibaMdhanarUpa-kAraNarUpa evuM jIvana paNa anitya che. punaH punaH janma, punaH punaH mRtyu, ane punaH punaH ucca-nIca Adi sthAnane Azraya karavo paDe che, eTale atre sukha che nahi. Ama A saMsAramAM badhuMya prakRtithI x "vAsAMsi jIrNAni yathA vihAya, navAni gRhAti naro'parANi / tathA rAvaLi vidyAra nIcacAra saMcAti navAni sehI zrI bhagavadagItA " naSTe vasne yathAtmAnaM na naSTaM manyate tathA / na heDabbAmAnaM ra nae kanya vudhaH -zrI pUjyapAdasvAmIjIta zrI samAdhizataka * "anityaH priyasaMyoga iheAzokasaMkulaH / anityaM yauvanaM cApi kutsitAcaraNAspadam / / anityAH saMpadastIvraklezavargasamudbhavAH / anityaM jIvitaM ceha sarvabhAvanibandhanam // punarjanma punarmRtyuhInAdisthAnasaMzrayaH / punaH punazca yadataH sukhamatra na vidyate / / prakRtyasundaraM hyevaM saMsAre sarvameva yat / ato'tra vada kiM yuktA kvacidAsthA vivekinAm // muktvA dharma jagadvaMdyama kalaGka sanAtanam / parArthasAdhakaM dhIraiH sevitaM zIlazAlibhiH / / -zrI haribhadrAcAryajIkRta zrI zAstravArtAsamuccaya, stabaka 1,
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ romAdi : anvaya-vyatirekarUpa syAvAdI vastu asuMdara che. eTalA mATe, kahe, eka jagadvaMdya sanAtana zuddha dharma zivAya ane kyAMya vivekIoe AsthA karavI yukta che?" Ama pAtrabhede te te ziSyanA upakAra hetuo te sarvanI dezanAno bheda paDyo hoya ema saMbhave che. vaLI te sarva kAMI anvaya-vyatirekavALI vastune jANanArA na hoya ema nathI, jANanArA hoya ja e nizcaya che, nahi te temanuM sarvApaNuM ghaTe nahi. kAraNa ke anvayarUpa dravya ane vyatirekarUpa paryAya, e banethI yukta evuM anvaya- vastusvarUpa teo na jANatA hoya, te teonuM sarvajJapaNuM zI rIte ? vyatirekarUpa ane anya vyAptithI te anvaya-vyatireka arthAt dravya-paryAya e vastu bane maLIne bheTAleka vRttivALI ja vastu che, e yukti-susaMgata vAta te sAmAnya buddhivALA budhajana paNa samajI zake che, te pachI A sarva na jANatA hoya, ema kema bane? kAraNa ke " dravya vinAno paryAya nathI ane paryAya vinAnuM dravya nathI,' ema anya vyApti prasiddha che. A dravya-paryAyanI a nya vyApti paNa tene ekAMta bheda ke abheda mAnavAmAM AvatAM ghaTatI nathI. kAraNa ke dravya-paryAyane ekAMta bheda mAnavAmAM Ave, te atiprasaMganI prApti thaze; ekAMta abheda mAnavAmAM Ave, te te bannenuM akyaekapaNuM thaze, te pachI dravya-pathAya judA mAnavAnI zI jarUra paDI? ane Ama ekAMta bheda ke abheda mAnavAmAM "syAdavAda Avaze, te zabdArtha paNa ghaTaze nahiM; kAraNa ke sarvatra anuvasamajaNa paNa cAlyo Ave te anvaye nAme oLakhAya che, ane ekatra vattI judI kharI' tarI Ave te vyatireka kahevAya che. Ama zabdArtha paNa ekAMta pakSamAM ghaTaze nahi. vaLI "a nya vyApti' emAM " anyAnya' e zabdo bheda sUcave che, ane "vyApti' e abheda batAve che. mATe e banneno bhedabheda mAnavAmAM Ave te ja anya vyAptino saMbhava thAya tAtparya ke anvaya-vyatirekanI* anya vyAptithI vastu bhedAdarUpa ja che, arthAt dravya-paryAyanI anya vyatithI bhedabheda vRttivALI vastu che, vastu dravya-paryAyamaya che, ema nyAyathI aviruddhapaNe siddha che. * " anvayo vyatirekazca TravyaparyAyasaMjJitau / anyonyavyAptito bhedAbhedavRttyeva vastu tau // nAnyo'nyavyAptirekAMtabhede'bhede ca yujyate / atiprasaMgAdaikyAzca zabdArthAnupapattitaH // anyo'nyamiti yabhedaM vyAptizcAha viparyayam / bhedAbhede dvayostasmAdanyonyavyAptisaMbhavaH / / evaM nyAyaviruddhe'smin vigedhodbhAvanaM nRNAm / vyasanaM vA jaDatvaM vA prakAzayati kevalam / / " ityAdi (vizeSa mATe juo) zrI haribhadrasUrikRta zAstra vArtAsamu , stabaka. 7 "Natthi viNA pariNAma attho atthaM viNeha pariNAmo / vvaguNapajjayattho attho atthittnnivvtto||" -zrI kuMdakuMdAcAryajIprIta pravacanasAra, arthAta-pariNAma vinAne artha nathI, ane artha vinAne pariNAma nathI. dravya-gaNu-paryAyasthita artha astitvathI siddha thAya che.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) yogadaSTisamuccaya AvuM saddabuddhigamya nyAyaprasiddha vastusvarUpa jJAnI evA sarvanI jANa bahAra hAya, ema kema bane? na ja bane. tevuM yathArtha vastusvarUpa teo avazya jANatA ja hevA joIe, paraMtu ziSyanA hitahitue teoe tevA tevA prakAre gau-pradhAna bhAvathI judI judI dezanA karI che, mATe te aduSTa ja che, nirdoSa ja che, kAraNa ke nitya dezanA karatAM paryAyane gauNubhAva, ane anitya dezanA karatAM dravyane gauNubhAva, te mahAnubhAvonA hRdayamAM hovo ja joIe. kaI paNa dezanA amuka naya-apekSAnA pradhAnapaNathI ne anya apekSAnA gauNapaNathI ja thaI zake kAraNa ke vacanamAM eka vakhate eka apekSA ja AvI zake, ane jJAnamAM te sarva apekSA ekI sAthe bhAsyamAna thAya, chatAM vacanathI te anukrame eka eka apekSA ja gauNa-mukhyabhAve kahI zakAya. eTale te mahAnubhAvanuM kathana ekAMtika nathI, ema Azaya samajAya che. "kuMthunAtha prabhu dezanAre, sAdhaka sAdhana siddhi; gauNa mukhyatA vacanamAM re, jJAna te sakala samRddhire. kuMthu jinesarU! vastu anaMta svabhAva che re, anaMta kathaka tasu nAme; grAhaka avasara bedhathI re, kaheve arpita kAme re. kuMthu"--zrI devacaMdrajI. ane tevA parama upakArI mahAtmA mahApuruSe Ama kare emAM Azcarya nathI, kAraNa ke koI paNa prakAre A jIvane saMsArarUpa mahAroga maTe e ja temane mukhya uddeza hatuM. eTale bhavyAdhinA bhiSagavare-vaidyarAje jevA A sarvajJAe bhavavyAdhinA te te jIvanI prakRti eLakhI, tene mAphaka Ave anukULa paDe, guNa bhiSagavare kare, evI dezanA auSadhi teone ApI. vyavahAramAM paNa kuzaLa vaidyarAja hoya te rogInI prakRti eLakhI, roganuM nidAna pArakhI, barAbara cikitsA karI, tene yogya anupAnayukta auSadhAdi Ape che. temAM pitta prakRtivALAne je auSadha mAphaka Ave, te kaphavALAne na Ave, kaphavALAne sade, te pitta prakRtine na phAve; vAta prakRtine guNa kare, te kaphaprakRtine avaguNa kare; ItyAdi apekSA lakSamAM rAkhI te auSadha prayoga kare che. tema A bhavaraganA vaidyarAja mahAtmA sarvAe paNa tevA tevA prakAre jIvanI prakRti pramANe viveka karIne tevI bhinna bhinna dezanAauSadhine 1 prayoga karyo che, ema samajAya che. A uparathI zuM? te kahe che- *" vijJAnamAtramapyevaM bAhyasaMganivRttaye / vineyAn kAMzcidAzritya yadvA taddezanAItaH // na caitadapi na nyAyyaM yato buddho mahAmuniH / suvaidyavadvinA kArya dravyAsatyaM na bhASate // " "anya vamiratye metarAthanivRttaze vi sarvameveti yuddhanovAM kAmanA !" -zAstravArtAsamuccaya
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAbAdaH bhavyAdhi bhiSavarene bIjAdhAnAdira baMdha (413). yasya yena prakAreNa bIjAdhAnAdisaMbhavaH / sAnubandho bhavatyete tathA tasya jagustataH // 135 // sAnubaMdha bIja Adine, saMbhava jene jema tene eoe ahIM, bAdha karyo che tema, 135 artha -jene je prakAre sAnubaMdha bIjAdhAna Adine saMbhava thAya, tenA pratye tevA prakAre teoe teTalA mATe kahyuM che. vivecana "bhavaraganA vaidya jinezvarU, bhAvauSadha tuja bhakti; devacaMdrane zrI arihaMtane, che AdhAra e vyakti."-zrI devacaMdrajI ane Ama uparamAM kahyuM tema A mahAtmA sarva bhavavyAdhinA bhiSavare che-saMsArareganA vaidyarAje che, eTalA mATe ja je prANIne je prakAre sAnubaMdha bIjAdhAna Adine saMbhava thAya, tevA prakAre teoe, kuzala bIjAdhAnAdi mAlInI peThe, tenA pratye upadezakArya karyuM. te A prakAre :-vanaspatithAya te badhA zAstranA niyama pramANe kaI choDane UgavA mATe amuka jAtanuM khAtara joIe che. koI bIjA cheDane mATe bIjI jAtanuM khAtara khape che. Ama jUdA jUdA choDane mATe judI judI jAtanuM khAtara nAMkhavuM paDe che. A muddo lakSamAM rAkhIne kuzala mAlI bhUmimAM bIjAdhAna thAya, bIja ropAya, UgI nIkaLe, evuM khAtara nAMkhe che. tema A kuzala bhiSavara paNa gya pAtravizeSarUpa ziSyanI cittabhUmimAM samyagU bedha-bIjanuM AdhAna thAya, paNa thAya, tevuM bhaveDhega upaje evuM upadeza rUpa khAtara nAMkhe che. mALI jema bIjAdhAna thayA pachI paNa, bIja ropAyA pachI paNa, temAMthI aMkuraphaNago phUTe tema jalasiMcana kare che tema A nipuNa vaidyarAje paNa te te ziSyane te bedhabIja UgI nIkaLI temAMthI aMkura phUTe evuM sadupadezajala siMce che. pachI mALI jema te kumaLA choDane rakSavA mATe tenI AsapAsa vRtti-vADa kare che, jyAre bAMdhe che, ane tene pANI pAyA kare che, tema A niSNAta vaidyavare ziSyanA UgatA dharUpa kRti - zya-je prANane, jena kALa-nityadezanA Adi lakSaNavALA je prakAre, cIkAthInArisaMmavA bIjAdhAna Adine saMbhavatAprakAre bhoga Adi bhAve karIne, sAnu po mavati-sAnubaMdha thAya tevA prakAre uttara guNaddhi vaDe karIne, te-A sarvAe tathA tevA prakAre, toya tene, tenA pratye, gajdakahyuM che, gAyuM che, tad-teTalA mATe.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (414) gadarisarusthaya choDane rakSavA mATe vrata-vRttirUpa vADano prabaMdha karI ApI, tene tevA prakAranuM sAdhajala pAyA karI parivRddhi pamADe che. ane pachI khUba kALajIthI-mAvajatathI cheDane ucherIne jema mAlI te cheDa phalaphUlathI zebhatuM vRkSa thAya tevuM kare che; tema A bhiSaguvAre paNa ziSyane bedharUpa choDa mokSavRkSarUpa bane ema kare che. Ama jema kuzala mAlI bIjAdhAnathI vRkSa mAMDIne phalabhArathI namra vRkSa thavA paryata cheDanI kALajIbharI saMbhALa le che, tema A mahAnipuNa vaidyarAje ziSyane sAnubaMdha bIjAdhAnAdi thAya, arthAt samyagu bAdhabIja UgI nIkaLI, uttarottara guNavRddhi pAmI, yAvat mekSaphaLa prApta thAya, tema upadezAmRta jaladhArA vahAvI niSkAraNa karuNAthI kALajIbharI saMbhALa le che. kAraNa ke AvA parama vivekI, parama kRpALu, parama kRpAnidhAna A bhAva-vaidyarAjone ekAMta hetu game tema karIne ziSyanuM kalyANa karavAnuM che. jema savaidyano hetu rogIne jema bane tema jaladI rogamukta karavAne-sAjo karavAno ja hoya che, ekAMta ziSya pachI game te esaDathI sAro thato hoya, te te osaDa te ni:saMkecakalyANa hetu paNa ajamAve che. tema A bhavaroganA bhiSavaro paNa je upadeza auSadhithI A jIvane bhavaroga maTe, tenI AtmabrAMti TaLe, te auSadhino ni:zaMka prayoga karatAM acakAtA nathI, kAraNa ke teono ekAMta hetu jema bane tema jaladI jIvane bhavarUpa bhAvoga maTADavAno che. javanI AtmabrAMti ne tethI thatI bhavabhrAMti dUra karavAno che; eTale nityapradhAna dezanAthI ziSyane guNa thAya ema che evuM lAgyuM, te teoe nityadezanA upara bhAra mUkyo; ane anityapradhAna dezanAthI lAbha thAya ema che evuM dekhyuM te anityadezanA para bhAra mUkyo. jyAM jema ghaTe tema viveka vAparI teoe yathAyogya upadeza dIdho. Ama paramArtha hetue karIne sarvonI dezanAmAM bheda paDyo haze, ema Azaya samajAya che. AtmabrAMti sama roga nahiM, sadguru vaidya sujANa; guru AjJA sama padhya nahiM, auSadha vicAra dhyAna "--zrI Atmasiddhi parihArAntara-bIjA prakArane zaMkAno parihAra (samAdhAna) kahe che- ekApi dezanaiteSAM yadvA zrotRvibhedataH / acintya puNyasAmarthyAttathA citrAvabhAsate // 136 // kRtti-pAri rerAnA-dezanA eka chatAM tenA mukhamAMthI vinimana-nIkaLavAne AzrIne eka chatAM, teNa-A sarvajJAnI, yaddA-athavA to, zokUvamerata-zrotAonA vibhedathI, tathA bhavyatAnA bheda karIne, nipuNatA -acinta puNyanA sAmarthyathakI, eTale ke para bedhanA AzrayathakI upajelA karmanA vipAkane lIdhe, ema artha che, tathA-tevA nitya Adi prakAra, trivimAre-citra avabhAse che.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIodaSTi acitya puNya sAmarthyathI eka dezanA citra bhAse ! (415) eka chatAM tasa dezanA, zrotRbhedathI tema; acinya puNya sAmarthyayathI, citra bhAsatI ema, 136 artha:-athavA te eonI (sarvanI) dezanA eka chatAM, zrotAonA vibhede karIne, acitya puNya sAmarthyane lIdhe, tathA prakAre citra-jUdI jUdI avabhAse che. vivecana athavA te sarvajJonI vANImAM bheda kema paDe che? e virodhane parihAra karavA mATe bIje yuktisaMgata khulAse ahIM karyo che -eonI dezanA eka chatAM, zrotAonA vibhede karIne, acitya puNya sAmarthyanA prabhAvane lIdhe, tevA sarvajJa dezanA prakAre citra bhAse che! arthAt e sarvajJonA mukhavinigamane apekSIne eka chatAM citra eTale ke eenA mukhamAMthI nIkaLI te apekSAe te teonI dezanA bhAse ! eka che, chatAM tathAbhavyatvanA bhedathI zrotAonA bhedane lIdhe te citra bhAse che ! Ama te sarvajJonA mukhamAMthI karelI vANI te eka ja prakAranI che, paraMtu zrotAomAM tathAbhavyatvane bheda hoya che, judI judI bhavyatA-cogyatA hoya che, eTale zretAono bheda paDe che, tethI karIne te sarvajJavANI eonA acitya puNya prabhAvathI te te zretAne citra-judI judI pratibhAse che! eTale pitApitAnI bhavyatA pramANe pratyeka zrotA sarvajJavANIne pitapatAne upakArI evI anukULa apekSAmAM samajI jAya che, potapotAne kalyANakArI anukULa arthamAM grahaNa karI le che, eTale pratyeka sAMbhaLanAra jANe emaja samaje ke bhagavAna A jANe mane ja uddezIne kahI rahyA che ! emax kahevAya che ke samavasaraNamAM birAjI bhagavAna tIrthakara sarvajJadeva dezanA Ape che. tyAre pazu-pakSI, manuSyAdi sarva koI potapotAnI bhASAmAM tene bhAva samajI jAya che, tene artha grahaNa karI le che! A adbhuta sarvanA vacanAtizaya hoya che, te e ja paramArtha sUcave che. ane Ama eka vANI paNa anekarUpe-citrarUpe bhAsyamAna thAya che, te bhagavAna sarvajJanA acitya puNya sAmarthyane ja prabhAva che. kAraNa ke "savi jIva karUM zAsanarasI' evI parama udAtta parepakAra bhAvanAnA balathI, popadezanA kAraNe karI, teoe mahApuNyasaMbhAra saMcita karyo hato. te puNyanA paripAkavaze karIne A camatkArakArI atizayavaMta mahAprabhAva teono varte che ! jema meghavRSTi te eka ja hoya che, paNa bhUmi para paDatAM, te te bhUminA AkAra pramANe judA judA vaheLA vahe che, tema A sarvazoe vaSavela bedhadhArAmaya upadezavRSTi eka ja prakAranI che, chatAM bhinna bhinna zrotA pAtranI x " teSAmeva svasvabhASApariNAmamanoharam / baLevA varaM te ghawvavo 1 "-zrI hemacaMdrAcAryajIta vItarAgastava,
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (416) gadarisasu thayA cittabhUmimAM paDatAM te bhinna bhinna artha pravAha dhAraNa kare che! A temane apUrva vacanAtizaya sUcave che ! "vANI guNa pAMtrIza anepama, avisaMvAda sarUpe re, bhava duHkhavAraNa zivasukha kAraNa, sUdhe dharma prarUpe re."--zrI devacaMdrajI ane ema paNa guNa nathI ema nathI, te kahe che- yathAbhavyaM ca sarveSAmupakAro'pi tatkRtaH / jAyate'vandhyatApyevamasyAH sarvatra susthitA // 137 // ethI upaje sarvane, yathAbhavya upakAra avasthatA sthita ehanI, sarvatra eha prakAra. 137 artha:-ane yathAbhavya (bhavya pramANe) savene tenAthI karAyele upakAra upaje che; Ama A dezanAnI A avadhyatA (saphaLatA) paNa sarvatra susthita evI che. vivecana "vacanAmRta vItarAganA, parama zAMta rasamULa; auSadha je bhavaraganA, kAyarane pratikULa."--zrImad rAjacaMdrajI ane Ama sarvajJadezane eka chatAM bhinna bhinna zrotAne bhinna bhinna bhAse che, te paNa vizeSa AzcaryakArI te e che ke tenAthI te sarvane yathAbhavyatva pramANe upakAra paNa thAya che. Ama sarvajJa vANInI sarvatra susthita evI avadhyatA-aniSphaLatA upaje che. zrI sarvajJavANI ekarUpa chatAM citrarUpe bhAse che, eTaluM ja nahiM paNa, te pAvana amRtavANuM je sAMbhaLe che, te sarva sAMbhaLanAra zrotAne tenA thakI u5kAra paNa thAya che, kRtti -Ama ra-ane yathAbhavya, bhavyane sada, sarve-sarvene, samaDaji-upakAra paNa, gaNa 5Na, tAtA tenAthI karAyelA, dezanAthI nipana-nIpaje, gAjate-upaje che, prAdavi che, pragaTe che. javADaji-avaMdhyatA paNa, aniSphaLatA paNa, parva-ema, ukta nItithI acA-AnI, A dehanAnI, sarvatra suriyA-sarvatra susthita evI. * "ka$STapuSyAmabAtihAryAnvitaH vagezana zomAnsayamance niyataH | >> -pagabilDa
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamAddhi: rAvaNanI avadhya dezanA (417) ane te upakAra, sAMbhaLanAranuM jevuM jevuM bhavyatva-ogyapaNuM hoya te sarvajJanI pramANe thAya che. jevI jevI jenI jenI yogyatA-pAtratA che, te avaMdhya dezanA te tene tene upakAra thAya che, guNa upaje che, AtmalAbha thAya che. jevI jevI jenI jenI jhalavAnI zakti, je je jene kSayopazamavizeSa, te te badhuM te jhIle che. jema keI amRtasarovara bharyuM hoya, temAMthI jevaDuM pAtra hoya, tevaDuM pAtrapramANa grahaNa thAya che tema A sarvajJa vacanAmRta sAgaramAMthI tathAvidha pAtrapramANa grahaNa thAya che. te amRtasiMdhumAMthI jenAthI jeTaluM bane teTaluM yathAzakti amRtapAna yatheca7paNe sarva kaI zrotA kare che, ane tethI tene tathA prakArane AtmaguNa thAya che, te cekasa. bhava upAdhi gada TALavA, prabhujI che vaidya amegha re; ratnatrayI auSadha karI, tame tAryA bhavijana ogha re. deva vizAla jirNodanI, tame dhyA tatvasamAdhi re."--zrI devacaMdrajI kAraNa ke rogIne sAce vaidya maLe che, ane amegha amRta auSadhine jaga banya che, te tene rega dUra kema na thAya? tema AtmabrAMtithI upajele A bhavarUpa mahArAga jene lAgu paDyo che, evA A bhavya zrotAjanene zrI sarvajJarUpa parama auSadhane guNaka sadyane jaga lAvyo che, ne teoe projelI parama auSadhirUpa videSane nAza amRtavANI kAne paDI che, to pachI teone te rega kema na maTe? kema na haThe? rogIne roga haThe che ke nahiM, tene guNa thAya che ke nahi, te tenA doSa dUra thavArUpa cithI parakhAya che. jema vAta, pitta ne kaphanI viSamatAthI upajelA tridoSathI koI pIDAte hoya, tene auSadha ApavAmAM AvatAM je teno trideSa dUra thate dekhAya te samajavuM ke A auSadhathI tene guNa thaye; tema A bhavarogI rAga, dveSa ne meharUpa tridoSa sannipAtathI pIDAI rahyo che, tene A rAga-dveSa-meharUpa trideva je parama zAMta rasamULa sarvajJa vacanAmRta thI dUra thaye, vA e che thaye, te jANavuM ke A auSadhane A guNa che. ane A sarvajJa vacanAmRta zravaNathI te te zrotAnA rAga-dveSa-meharUpa tridoSa avazya dUra thAya che, dUra haTe che, mALA paDe che, e nizcita che. ema kahevAya che ke, sarvadezanA sAMbhaLI mehapaTala dUra thatAM kaMIka jIvane sarvavirati pariNAma-bhAva upaje che, kaMIka che dezaviratibhAvane pAme che. kaMIka ne samyagadarzana sAMpaDe che, ane kaMIka ja zubhabhAvamAM sthiti kare che. mAhI jIva lehako kaMcana, karave pArasa bhArI ho - samati surataru vana secanameM, vara puSkara jaladhArI he." zrI devacaMdrajI
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) gadaricaya kAraNa ke anaMta anaMta bhAvabhedathI bharelI, tathA anaMta anaMta jayanikSepe vyAkhyAna karelI, evI sarvasavANI sakala jaganI hitakAriNI che, mehanI hAriNI che, bhavasAgaranI tAriNI che, ane mekSanI cAriNuM che. evI sarvasavANIne jinezvarataNuM upamA ApavAnI tamA rAkhavI te phegaTa che, ane upamA ApavAnI zaNa, jANI ke dhRSTatA kare te tenA uparathI tenI potAnI matinuM mApa nIkaLI teNe jANI che" jAya che! AvI parama guNakAriNI sarvajJavANIne bAla jIvo khyAla nathI pAmatA, te guNakhANI vANI te jeNe jANI teNe ja jANI che. ane tevA prakAre zrI "jinezvaranI vANI'nI ananya bhAvathI parama prazaMsA karatA amara kAvyamAM zrImad rAjacaMdrajIe lalakAryuM che - "anaMta anaMta bhAvabhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; sakaLa jagatahitakAriNI hAriNI meha, tAriNI bhavAbdhi mekSa cAriNI pramANa che; upamA ApyAnI jene, tamA rAkhavI te vyartha, ApavAthI nija mati, mapAI meM mAnI che; aho rAjyacaMdra! bAla, khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANuM che." zrImad rAjacaMdrapraNIta mokSamALA. Ama sarvajJavANI zrotAone yathAyogya upakArarUpa guNa avazya kare che, eTalA mATe enuM sarvatra avadhyapaNuM che, aniSphaLapaNuM che, ameghapaNuM che, arthAt sarvadA sarvathA sarvatra saphaLapaNuM che, e nizcita sthiti che. sarvajJavANuM rAmabANa jevI amegha che, kadI paNa khAlI jatI nathI. prakArAntara (bIje samAdhAna prakAra) kahe che - yadvA tattannayApekSA tatkAlAdiniyogataH / RSibhyo dezanA citrA tanmUlaiSApi tattvataH // 138 // tatakAlAdi niyogathI, te te nayasApekSa citra dezanA RSithakI tanmela A paNa vakha, 138 artha--athavA te te te nayanI apekSAvALI citra dezanA te kAla Adi nivegathI traSio thakI pravartI che, A paNa tattvathI te taskUla-sarvajJamUla vANI che. vRtti -ca-athavA te, tattanApekSA-te te nayanI apekSAvALI, dravyAstikAya Adine adhikRta karIAzrIne, tawAiinayota -te kAla AdinA niyogathI, duSabha AdinA vegathI, -RSio thakI, kapila Adi thakI ja, terazanA citrA-dezanA citra che. ane A paNa, nirmala nathI, eTalA mATe kahyuMtanyUTakArate sarvazadezanAla A paNa, tattvata tattvathI, paramArthathI,-tenA pravacananA anusAra thakI tathA prakAre pravRttine lIdhe.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAhaHi kAdi sApekSa RvidezanAnuM mUla savAranA (419) vivecana "racanA jina upadezakI, paramAttama tina kAla; InameM saba mata rahata hai, karate nija saMbhAla"-zrImad rAjacaMdrajI. ahIM vaLI prastuta vAtane bIjA prakAre khulAso karyo che. te kALanA AdinA nirogathI te te nayanI apekSAvALI A citra dezanA kapila Adi RSio thakI ja pravatI che, ane A RSidezanAnuM mUla paNa tatvathI sarvadezanA ja che, kAlAdi sApekSa kAraNa ke sarvajJapravacananA anusAre ja tenI tathA prakAre pravRtti che. Ama citra RSidezanA te te dezanA citra-judI judI bhAse che, tenuM prakArAMtare A yuktiyukta kAraNa paNa saMbhave che ke-tevI judI judI dezanA svayaM traSio thakI ja cAlI AvI che, arthAt kapila Adi RSioe ja tevI bhinna bhinna dezanA pravRtti karI che. ane tema karavAmAM teo deza-kAla Adi joI vicArIne pravaryA che. sarvatra dravya, kSetra, kAla, bhAva Adi jeIne pravartavuM e vicakSaNanuM kartavya che e niyama che. eTale e mahAnubhAvoe duHSama kALa-karAla kalikAla vagere paristhiti lakSamAM - laIne, ane jIvonA sarva-saMvega ne vijJAnavizeSa khyAlamAM rAkhIne anuzAsana karyuM che, vyAstika Adi nayanI apekSAe jAtajAtanI dezanA karI che. zrI siddhasena divAkara sUrIzvare kahyuM che ke - " dezakAlAnvayAcAravayaHprakRtimAtmanAm / vivegavijJAnavizeSa javAnuzAsanam " -Atrizata dvAtri zikA. dezakALAdi jotAM jo nityadezanA upakArI lAgI, te teoe dravyAstika nayanA pradhAnapaNe upadeza karyo, je anitya dezanA upayogI lAgI, te paryAyAstika nayanI mukhyatAthI upadeza karyo, athavA anya koI apekSA kAryakArI lAgI, te tene pradhAnapada ApI upadeza karyo. Ama te te nayane-apekSAvizeSane AzrIne teoe sarvatra tevI tevI upadeza paddhati aMgIkAra karI che kAraNa ke game tema karI jIvanI AtmabrAMti dUra karI, tene nija AtmasvarUpane lakSa karAvI "ThekANe ANu" e ja eka emano mukhya uddeza hatuM. eTale e ja eka viveka teoe sarvatra nija nija darzanamAM gAya che, ane te samajAvavA mATenI judI judI zailI-kathanarIti akhatyAra karI che. je gAye te saghaLe eka, sakaLa darzane eja viveka samajAvyAnI zailI karI, svAduvAda samajaNa paNa kharI." -parama tatvadaSTA zrImada rAjacaMdrajI,
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (420) yogadaSTisamurAya ane "naya' zabdane paramArtha paNa e ja sUcave che, kAraNa ke "nI" dhAtu uparathI naya eTale vastusvarUpa aMza pratye derI jAya , athavA "nAnA svabhAvamAMthI vyAvRtta karI eka svabhAvamAM vastune dorI jAya-pahoMcADe te naya;" athavA "prakRta vastunA aMzanuM grahaNa karate paNa tenA Itara-bIjA aMzane pratikSepa- vidha nahiM karate adhyavasAyavizeSa te naya. " je Itara aMzane apalApa kare-pratikSepa kare, te te naya nahiM, paNa durnaya+ athavA nayAbhAsa bane che athavA naya eTale nyAya. nayarUpa nyAyapaddhatithI niSpakSapAtapaNe anaMtadharmAtmaka vastusvarUpanA aMzonuM anukrame parIkSaNatelana thaI zake che. ane "upadeza che te nanya che,' 'vaso so nAma', arthAt nayajanya upadezamAM naya padane upacAra thAya che. kAraNa ke upadeza paNa amuka apekSAvizeSanA pradhAnapaNathI thaI zake che. eTale upadeza che te paNa naya che, apekSAvizeSathI jIvane sanmArge doravaNIrUpa che, "samajAvavAnI zailI' rUpa che, mATe te te traSidezanAne paNa nayasApekSa kahI te yathArtha che. AvI sApekSa RSidezanAnuM mUla paNa tatvathI-paramArthathI sarvajJadezanA ja che, kAraNa ke parama pramANabhUta sarvajJavANI ja pratyeka vastune-keI naya na dubhAya ema-anaMta naya apekSAe parIkSe che. sarva vANImAM nayavihIna evuM koI sUtra raSidezanAnuM ke artha nathI,x paNa zretAne AzrIne niyavizArada naya kahe-prakAze. bhUla sarvajJadezanA eTale paramArthathI te te naya apekSAe zrotAvizeSane AzrIne karavAmAM AvelI sarva RSidezanAonuM mUla udbhavasthAna sarvajJavANI ja che, ema svayaMsiddha thAya che. jema aneka nadIonuM mUla prabhavasthAna parvata che, tema vividha dezanA-saritAonuM mUla janmasthAna sarvajJavacana che. parama bhAvitAtmA zrImad rAjacaMdrajInuM A sarvajJavANIne parama bhaktibhAvAMjali arpatuM TakotkIrNa vacanAmRta che ke ahe! te satkRSTa zAMtarasamaya sanmArga ! aho ! te sarvotkRSTa zAMtarasapradhAna mArganA mULa sarvajJa deva! + "nAnAsvabhAvebhyo vyAvRttyaikasminsvabhAve vastu nayati prApnotIti nyH|" "prakRtavastvaMzagrAhI taditarAMzApratikSepI adhyavasAyavizeSo nayaH / " -zrI yazavijyajIkRta narahasya. + "je ntawowwwjuvAte custatA durnayAH" -zrI haribhadrasurita paMcAzata. x "nathi naehi vihuNaM suttaM attho a jiNamae kiMci / / gAyajJa 3 loyA nA navavilA kUvA " zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNakRta vizeSAvazyaka sUtra
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImadaSTiH pratikSepa mahAanarthakara (421) aho ! te sarvotkRSTa zAMtarasa supratIta karAvya evA parama kRpALu saddaguru deva! tame A vizvamAM sarvakALa jayavaMta vatte ! jayavaMta vaoN !"--zrImad rAjacaMdrajI Ama sarvajJa pravacana anusAre ja pravartelI te te RSidezanAo eka ja vatsala mAtAnI saMpIlI putrIo jevI che, vividha chatAM mUla te eka ja AzrayavALI che. eTale paramArthathI te paNa abhinna che. "ziSya bhaNI jina dezanA, kahe jana pariNati bhinna kahe muninI naya dezanA, paramArthathI abhina....mana"-zrI . sa. 4-20. AkRti 13 (1) sarva dezanA citra (2) sarvadevanA eka (3) RSidezanA citra (dezakAlAdi pramANe) zrotAbhede citra bhAse sarva dezanA eka paryAyapradhAna dravyapradhAna anidezanA nisaMdezanA (ziSyakalyANa*). tti videzanADamepijhADA sarvajJa pratikSepa niSedha adhikAra prakRta RSiothakI jana kahe che- tadabhiprAyamajJAtvA na tato'gdRizAM satAm / yujyate tatpratikSepo mahAnarthakaraH paraH // 139 // 1 di-taminAtha-teone abhiprAya, sarvane abhiprAya, ajJAtvi-jANyA vinA, ra-nathI, tad -te kAraNathI, arvAdazAM sattAM-avagudaSTi (chaThastha) saMtane, pramAtRone. zuM? te ke-gu tatta gatize teone pratikSepa yukta, ke viziSTa ! te mATe kahyuM-mAnartha-mahA anarthakaraNazIla, mahA anartha karavAnA svabhAvavALo, pa-para, pradhAna x" sunizcitaM naH parataMtrayuktiSu, sphurati yAH kAzcana sUktasaMpadaH / tavaiva te pUrvakALavocittA, jAstranA binavAvavigH " zrI siddhasena divAkarachakRta dvA dvA.
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadacchiA tasa abhiprAya lahA vinA, chavAsthane lagAra; pratikSepa tasa yukta nAka para mahAnarthakAra. 139 artha -tethI karIne tene-sarvajJane abhiprAya jANyA zivAya, arvAdaSTi chastha tene tene pratikSepa (virodha) yukta nathI ke je parama mahAanartha karanAra che. vivecana "saba zAsanake naya dhAri hiye, mata maMDana khaMDana bheda liye; vaha sAdhana bAra anaMta kiye, tadapi kachu haju na pa"-zrImad rAjacaMdrajI. uparamAM kahevAmAM AvyA che te kAraNene lIdhe te sarvane abhiprAya jANyA vinA agadaSTivALA chavAstha saMtajanoe teone pratikSepa kara-virodha kara yukta nathI. te pratikSepa ke che? te ke parama-moTAmAM moTo anartha karanAra e che. sarvajJapratikSepa sarvazadezanAnA bhedanA samAdhAna aMge je je uparamAM kahevAmAM AvyuM, mahAanarthakara te sarva lakSamAM laIne vicArIe te-te sarvajJa Azaya zuM che? tenI samajaNa vinA avagadaSTi pramAtRoe arthAt tavaMgaveSaka chadmastha sajajanee tene pratikSepa kare-virodha karavo ghaTatuM nathI. kAraNa ke chaghasthanuM jJAna AvaraNavALuM hoI ghaNuM ja maryAdita che, atyaMta parimita che. kevalajJAna vinAnA chA kharekhara! acakSu-cakSu vinAnA che, eTale AMdhaLAnI lAkaDI jevA pakSa zAstrajJAna vaDe teone vyavahAra cAle che. AMdhaLe jema hAtha lagADIne vastu pArakhe, tema A zAstrajJAna cakSusaMdhanA hastasparza samuM che. tenA vaDe chaghA yathAvata kema dekhI-jANI zake? mATe sarvajJanA viSayamAM saMsthita ane chadmastha prakAzI zakatA nathI, emAM Azcarya nathI, paNa te kaMI paNa jANe che te ja ati adbhuta-Azcarya che! "sarvajJaviSayasaMsthAMzchanastho prakAzayatyarthAn / rAticaraMtu vira veri " zrI siddhasena divAkarajI kRta hA dvA. 8-1 vaLI upalakSaNathI te te darzanabhedavALI dezanAe paNa sarvajJamUlaka che, mUla temAMthI udbhavelI che, eTale te paNa sarvasavANIne aMgarUpa che. Ama mukhya evA SaDradarzana paNa sarvajJapravacananA aMgabhUta heI, tene pratikSepa kare te paNa sarvajJavANIne cheda karavA barAbara che. zrI AnaMdaghanajInI amRta vANI che ke x "aMtarA kevalajhAnaM chadmasthA khalvacakSuSaH / hastasparzasamaM zAsAnaM bavyavahArakRt / / " zrI yazovijyajIta a panika
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ hari paddha darisaNa jina aMga bhaNaje (23) "SaTuM darisaNa jina aMga bhaNIje, nyAsa SaDaMga je sAdhe re; nami jinavaranA caraNa upAsaka, Sa darisaNu ArAdhe re...Sa... darisaNu. jina surapAda5 pAya vakhAzuM, sAMkhya joga deya bhede re; Atama sattA vivaraNa karatAM, lahe duHkha aMga akhede re....0 bheda abheda saugata mImAMsaka, jinavara kara deya bhArI re; lokAloka avalaMbana bhajIe, gurugamathI avadhArI re...50 lakAyatika kukha jinavaranI, aMza vicAra e kIje re; tatva vicAra sudhArasa dhArA, gurugama viNa kima pIje re ? " jaina jinezvara vara uttama aMga, aMtaraMga bahiraMge re; akSara nyAsa dhuri ArAdhaka, ArAdhe dharI saMge re...10 jinavaramAM saghaLAM darisaNa che, darzana jinavara bhajanAre; sAgaramAM saghaLI taTinI sahI, taTinI sAgara bhajanAre. " mATe te te dazane vicAratAM "cAta " padAMti apekSAvizeSane "dhari'-prathama nyAsa karI, sarvajJanA ArAdhaka saMtajanee tene paNa pratikSepa-virodha karavA gya nathI, eTaluM ja nahiM paNa, syAt padanA nyAsapUrvaka-sthAt pada AgaLa joDIne kalpavRkSa samA SaTa darizana jinadazananA aMgabhUta SaDradarzana paNa ArAdhavA yogya che. ane A jina aMga darzananuM jJAna paNa kAMI khaMDanamaMDanamAM utaravA mATe nathI, paNa tattvano bhaNI je' vinizcaya karavA mATe che, 5ra siddhAMta jANIne sva siddhAMtanA balane* nizcaya jANavA mATe che, svapakSanuM bala cakAsavA mATe che, ane ema karIne paNa kevala AtmArtha sAdhavA mATe che. vaLI sarva zAstranA naya hRdayamAM dhAraNa karI, A jIve anaMtavAra mata khaMDanamaMDananA bheda jANyA, te paNa tenuM kalyANa thayuM nathI ! e sAdhane anaMtavAra karyA chatAM, haju kAMi tava hAthamAM AvyuM nathI ! hAtha haju khAlI ne khAlI che ! mATe AtmAthI saMtajanee koI paNa prakAre pratikSepamAM-khaMDanamaMDanamAM utaravuM yogya nathI. ane temAM paNa sarvajJano ke sarvajJa vANIne pratikSepa karavo te te atyaMta duSTa che, mA anarthakara che, moTAmAM moTo anartha karanAra che. kAraNa ke parama pUjya ArAdhya savajJanI AzAtanA jIvane sanmArga prAptimAM mahA aMtarAyarUpa thaI paDI, parama akalyANane hetu thAya chepratyeka mumukSuo A niraMtara lakSamAM * zakhavA yogya che ke eka saMtanI + "zeya: siddhAMta' zvavaniyopaTa6SyanA pakSamAmAgutya tu sattAmanA cAra-zrI siddhasena divAkarachakRta dvA, dvA 8-19 >> "vArAzAtanAvyatra rAme taravatA anyonyamanuviddhA hi te mAnA - zrI yaze, kRta dva, kA, 21-9
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ (424). yogadaricayurAya AzAtanAmAM sarva saMtanI AzAtanA che, ne eka saMtanI pUjAmAM sarva saMtanI pUjanA che. ahIM ja nidarzana (daSTAMta) kahe che- nizAnAthapratikSepo yathAndhAnAmasaMgataH / tadbhedaparikalpazca tathaivArvAgdRzAmayam // 140 // caMdra taNe pratikSepa ne, bheda kalpanA jema, hoya asaMgata aMdhanA, chadmasthanA A tema, 140 artha :- jema caMdrane pratikSepa ane tenA bhedane parikalpa (kalpanA) AMdhaLAone asaMgata-ayukta che, temaja avane-chadrasthAne A sarvajJapratikSepa ane tenA bhedane parikalpa asaMgata-asaMyukta che. vivecana jema cakSuvikala evA AMdhaLAone caMdrane pratikSepa kare, niSedha kara, te nItithI asaMgata che-ayukta che, ane caMdranA bhedanI parikalpanA karavI te paNa ayukta che; temaja chadmasthAne sarvajJane pratikSepa karavo ke tenA bhedanI parikalpanA sarvajJapratikSepa karavI asaMgata che--ayukta che. aMdhakArane dUra karanArA nizAnAtha-caMdra ayukta adhanuM dUra AkAzamAM rahyo sate cAMdanI relAvI samasta jagatamAM prakAza daSTAMta relAve che; chatAM cakSuvikala AMdhaLA tene dekhI zaktA nathI. caMdra pragaTa che, chatAM te A aMdhajane "caMdra cheja nahiM" ema kahI vAMdho uThAve, tene pratikSepa kare, te te bIlakula behUduM che, aNaghaTatuM che, nItithI asaMgata che. kAraNa ke teo pote ja dekhatA nathI, te A nathI ema kema kahI zake tema hAMdhakArane haranArA sarvajJa-caMdra jJAna-tranA vistArI samasta vizva vastune prakAzita kare che, chatAM dRSTivikala chavA tene dekhI zakatA nathI; sarvajJa pragaTa che, chatAM je A avadaSTi chadmastha, "sarvajJa ja nathI" ema kahI prativAda kare-pratikSepa kare, te te sarvathA ayukta che, sanyAyathI asaMgata che, kAraNa ke pote ja je dekhatA nathI, te A nathI ema kahevAnI dhRSTatA kema karI zake vAru? tRtti-nizAnAthapratiH -caMdrane pratikSepa, cAyanAma-jema aMdhere, cakSuvine, alaMkAraHasaMgata che. nItithI asaMgata che. rAjAjha-ane tenA be parikalpa, caMdranA be parikalpavakrapaNuM, cerapaNuM vagere, tathaiva-temaja, bAdazA-avagu daSTivALAone, eTale ke chAsthAne, barthaA, sarva pratikSepa, ane tenA bhedane parika5 asaMgata-aphakta che.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ prANi: sana bhedakalpanA ayukta-janmAMdha manuSyA ne hAthI (425) vaLI A aMdhajaneAmAM kAi caMdra vAMke che, kAi trAMsA che, keAi ceArasa che, ema kahI tenA bhedanI parikalpanA kare, te te paNa ayukta che, nItithI viruddha che. kAraNa ke je caMdrane dITho ja nathI, tenA svarUpa sabaMdhI game te kalpanA karavI te kalpanA ja che, satya nathI. tema chadmastha janA, sarvajJa AvA che ke tevA che vagere tenA bheda sabadhI parikalpanA kare, te te paNa ayukta che, behUdu che; kAraNa ke je sarvajJane peAte dIThA ja nathI, tenA samI game te kalpanAnA gheADA deDAvavA te mithyA kalpanArUpa ja che, satya nathI. ane je caMdra peAtAne dekhAtA nathI, te caMdranA vividha bheda kalpI, AMdhaLAe te sabadhI jhaghaDA kare, tA te teA keTaluM badhuM behUdu kahevAya ? tema je sajJa pAte dIThA nathI, te saCjJanA jUdA jUdA bheda kalpI, chadmasthA te bheda saMkhazrI mithyA vAdavivAda kare, sAmasAmA pratikSepa kare, paraspara khaDana-maMDanamAM utarI paDe, te tA atyaMta ayukta che ja, e A uparathI phalita thAya che. atre janmAMdha manuSyA hAthInuM dRSTAMta ghaNuM adhakhetu che. te A prakAre-- bheda hepanA ayukta janmAMdha manuSyA ne hAthI kAi eka sthaLe eka hAthI Avyo. ene jovA mATe cha janmAMdha puruSA gayA. te AMdhaLAoe hAthIne hAtha lagADIne tapAsI joyA. ekanA hAthamAM hAthInI sUMDha AvI eTale tene hAthI sAMkhelA jevA lAgyA. khIjAnA hAthamAM datUzaLa AvyuM eTale tene te bhUMgaLA jevA lAgyA. trIjAnA hAthamAM kAna AvyA, eTale tene te sUpaDA jevA lAgyA. ceAthAnA hAthamAM paga Avyo, eTale tene hAthI thAMbhalA jevA jaNAyA. pAMcamAnA hAthamAM udara AvyuM, eTale tene te maSaka jevA jAyA. chaThThAnA hAthamAM pUMchaDuM AvyuM, eTale tene te sAvaraNI jevA jaNAyeA. A uparathI teoe peAtAtAnA abhiprAya bAMdhyA ane pachI eka bIjAne jaNAvyo. pachI dareka pAtapeAtAnA abhiprAyamAM makkama hAI, pAte ja sAcA che ne bAkInA bIjA badhA khATA che, ema Agraha karI paraspara jhaghaDA karavA lAgyA, mithyA carcAmAM utarI paDayA, ne takarAra vadhI paDI ! tyAM kAI eka dekhatA dRSTivALA manuSya AvI caDhyo, ane te tene nivArIne khelyA ke--are ! bhalA mANasA ! A tame phogaTa jhaghaDA zA mATe kare che ? tame badhAya khATA che ne tame badhAya sAcA che ! kAraNa ke hAthI AvA ja che evA tamArA AgrahathI tame khATA che, ane amuka a`ganI apekSAe hAthI AvA che e rIte tame sAcA che. juo ! hAthInI sUMDhane AkAra sAMbelA jevA che, datUzaLanA AkAra bhUMgaLA jevA che, kAna sUpaDA jevA che, paga thAMbhalA jevA che, peTa maSaka jevuM jaNAya che, ane pUcha u'
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (426) sAvaraNI jevuM dekhAya che. eka eka aMgane sparzavAthI tamane hAthI te tevo lAgyo, te te te aMganI apekSAe barAbara che, paNa te uparathI kAMI AkhA hAthIne khyAla che * Ave che! samagra aMga maLIne ja hAthI bane che. mATe tenuM sAMgopAMga svarUpa barAbara samajavuM hoya te tene samayapaNe ja vicAra karavo joIe. tamAre AgraharUpa "ja'kAraekAMtavAda cheDI devo joIe. ema samajI have tamAre jhaghaDo baMdha kare ! baMdha kare ! ema te DAhyA dekhatA dazya puruSe samajAvyA, eTale te vAdIo TADhA paDyA, ne mithyA carcA choDI daI samajIne zAMta thayA.* A dRSTAMta uparathI eTaluM phalita thAya che ke A Ama "ja" che ema vadanArA ekAMtavAdI AgrahI hoya, paNa sarva samanvayakArI anekAMtavAdI te sarvathA sarvatra nirAgrahI ja hoya. theDA paNa mahAgraMthamabhIra zabdamAM samasta ekAMtavAdInuM parama samartha nirasana karatuM zrImad rAjacaMdrajInuM camatkArika subhASita che ke "ekAMtavAda e ja jJAnanI apUrNatAnI nizAnI che vAdIo ! mane tamAre mATe darzAve che. kAraNa zikhAu kavio kAvyamAM jema tema khAmI dAbavA "ja' zabdano upayoga kare che, tema tame paNa "ja' eTale nizcayatA zikhAu jJAnavaDe kahe che. mahAre mahAvIra ema koI kALe kahe nahi; e ja enI sakavinI peThe camatkRti che." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 6 (20) temaja- na yujyate pratikSepaH sAmAnyasyApi tatsatAm / AryApavAdastu punajiMhAchedAdhiko mataH // 141 // pratikSepa sAmAnyane paNa saMtane na yukta; adhika jidvAdazI, Arya apavAda ukta. 141 artha-sAmAnya janane paNa pratikSepa yukta nathI. tethI karIne Arya sathAne apavAda te saMtane mana jihA cheda karatAM adhika che. tti: -nathI yukta, karizeSa-nirAkaraNarUpa pratikSepa. sAmAnyarASimAI sAmAnya puruSa Atrio 5Na ta-vethI karIne savAra-saMva, munione, zApavAnu punaH-gAyane caravA te vaLI, sarvane paribhava te ema artha che. zuM ? to ke-bihAcheDAoi maraH-jihavAkeda karatAM (jIbha kapAI javA karatAM) adhika mata che,-tathAvidha prayapAyanA bhAve karIne. * "WHca vIghaM, niSiddhanAcaMtipuvidhAnam | sakalanayavilasitAnAm , virodhamathanaM namAmyanekAMtam // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta puruSArthasiddhiupaya.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ domApti thaya apavAda jihvAchedathI adhika : bhASAsamiti vivecana (40) kAI sAmAnya puruSanA paNu pratikSepa-virAdha karavA yukta nathI; teTalA mATe Aya evA sajJane viSa karavA te te satajanAne mana svet kAI javA karatAM pazu adhika che. nirAkaraNarUpa pratikSepa karavA, kAraNa ke ApaNA manamAM kAMI sAmAnyanA " koi sAmAnya-sAdhAraNa manuSya hAya, tenA paNa prativAda karavA, virAdha karavA, te sajjanAne ghaTatA nathI. hAya ane enA manamAM kAMI hoya. * apane mana kachu Ara hai, unake mana kachu era. ' ApaNe enA Azaya-abhiprAya jANI zakatA nathI, pratikSepa paNa eTale te jANyA vinA tenA khaMDanamAM utarI paDavuM, tene teDI pADavAnA yukta nathI vikalpa suddhAM karavA, te sAva behUdu che. te pratikSepa karatAM paNu, sAme mANusa kAMi peAtAnA abhiprAya cheDI detA nathI, UlaTA ghaNIvAra tene evaDA jorathI vaLagI rahe che ! vaLI tevA pratikSepathI virodhanI vRddhi thAya che, sAmA mANasanuM mana bhAya che, vaimanasya a`dhAya che, rAgadveSanI gAMTha paDe che, + Artta-raudradhyAna thAya che, peAtAne paNa azAMti rahe che. Ama aneka anatha nIpaje che, mATe satA-munie tevA virAdha kare ja nahiM, te pachI asAmAnya, asAdhAraNa vibhUtirUpa, mahAatizyavaMta evA A sarvajJanA apavAda karavA-avavAda khelavA te te atyaMta atyaMta ayukta ja DAya, emAM pUchavuM zuM...? eTalA mATe evA parama pUjya Aya samA apavAda AmAM apavAda karavA pazivarUpa vidha karavA, tene saMta munijane te Aileda jIvAdothI karatAM adhika mAne che. eTale ke parama arhat saga mATe eka adhika paNa apavAda vacana eTalatAM, temane jIbha kapAI javA karatAM vadhAre duHkha thAya che. ane jIbha kapAi jatAM khelAya ja kema ? ane peAtAnI chA kapAya tevu. khelavA icche paNa kANu ? tAtpa ke saMtajanA kadI paNa A sarvajJanu apavAda vacana uccAravAnA prAraMbha paNa kare nahi, tevuM vacana uccAratAM temanI jIbha upaDe ja nahi; kAraNa ke parama satpuruSa evA sarvajJanA avaOvAdathI mahA anatha paraparA nipaje che, jIva ana ta sasArI thAya che. A temaja + "AttadhyAnopagato vAdI prativAdinastathA svasya / vintaryAta pakSanayahetuzAvAvALasAmarthyam / "--zrI siddhasenadivAkarachakRta aa aa. 8-10
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ (428) yogasarAzaya kudRSTayAdivano santo bhASante prAyasaH kvacit / nizcitaM sAravaccaiva kiMtu sattvArthakRt sadA // 142 // kuSTiAdivALuM veNa te, bhAkhe kadI na saMta; nizcita parahitakara sadA, sAravaMta ja vadaMta. 142 artha -kudaSTi AdivALuM kasya vacana saMte kavacit bolatA nathI, paraMtu sadAya nizcita, sAravALuM ane sattvArtha karanArUM-prANIonuM hita karanArUM evuM vacana bole che. vivecana saMtajane kudaSTi AdinI peThe kadI kudaSTivALuM-kutsita-nigha vacana bolatA nathI, ane bele che te nizcita, sAravALuM ane paranuM hita karanArUM evuM ja vacana sadA le che. kudaSTivaMta avivekI ja hoya te kutsita-niMgha bhASaNa kare che, phAve tema ThekANA vinAnuM bele che, yataddhA DhaMgadhaDA vinAne asaMbaddha pralApa kare che. sAra vagaranuM namAluM bake che, ane bIjA ane duHkha thAya, anartha thAya, ahita saMta kevuM thAya evuM sAvadya vacana uccAre che. paNa je sAcA saMta-munijane bole ? jogIjane che, teo tema kadI karatA nathI, tevuM sAvadya vacana kadI uccAratA nathI. teo bele che te vivekapUrvaka bhASAsamiti sAcavIne, bhASAne viveka AcAra barAbara jALavIne ja sadA bole che. eTale ja teonuM vacana sadA nizcita-asaMdigdha-susaMbaddha hoya che,-saMdehavALuM, ThekANu vinAnuM, asaMbaddha pralApa jevuM hatuM nathI; sArapUrNa hoya che, niHsAra niSpAjana ke nirmAlya hetuM nathI; ane satvArtha karanArUM hoya che, anya chAnuM hita karavAnA svabhAvavALuM ja hoya che,-bIjA jIvane duHkha thAya, anartha thAya, ahita thAya, evuM sAvadya kadI paNa hetuM nathI. Ama saMta janene sadA nizcita, sArabhUta, ne parepakArI evuM niravadya-nirdoSa vacana uccAravAnI Teva paDI hoya che. sAdhujI samiti bIjI Adare, vacana nirdoSa parakAza re; gupti utsargane samiti te, mArga apavAda suvilAsa re." -zrI devacaMdrajIkRta aSTapravacanamAtAnI sajajhAya / iti srvjnyprtikssepnissedhaadhikaarH| S kRtizadaSTayarivA-kudaSTi AdivALuM, kussa ItyAdi, no santo na saMte, munie, mAnti vaLavA-bhAkhe kavacita, tyAre kevuM bhAkhe? te mATe kahyuM - nizcita-nizcita, asaMdigdha, sAvara-ane sAravALuM ja, na apArthaka- nahiM evuM, riMtu sArthaza-paraMtu sattvArthakara, parArthakaraNazIla evuM, sadA bhAkhe che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ do. girAnagaya atIdviyama anumAnaaviSaya (429) sarvajJAdi atIMdriya artha anumAna agocaratva adhikAra upasaMharatAM kahe che- nizcayo'tIndriyArthasya yogijJAnAdRte na ca / gogA #pAnAM vivAna ja ni che rU . nizcaya atIndriyArtha, na gijJAna zivAya; ethIya aMdha samAjanA vivAdathI nahiM kAMya. 143 artha--ane atIndriya ane nizcaya gijJAna zivAya thato nathI; ethI karIne paNa atre sarvajJanI bAbatamAM aMdha jevAonA vivAdathI kAMI nathI. vivecana ane sarvajJa Adi atIndriya arthane nizcaya gijJAna sivAya thatuM nathI, kAraNake tenA thakI ja tenI siddhi thAya che, eTalA mATe atre sarvajJa adhikAramAM aMdha jevA chadmasthAnA vivAdathI zuM? sarvajJa Adi viSaya atIndriya che, iMdriya ane manane agocara che, ane mAtra yegIone ja jJAnagaNya thaI zake evA che. e saMbaMdhI yathArtha nizcayanI bAbatamAM chandrasthAne adhikAra nathI, kAraNa ke vizeSathI tattvane nahi dekhanArA evA aMdha samA te chagha aMdha jane jevA che. mATe e emanA adhikAra bahAranA chaghasthAnA viSayamAM-tatvanizcaya bAbatamAM teone vivAda nakAmo che, teonI vivAthI zuM? carcAnI aca akiMcitkAra che. kAraNa ke je vastu ApaNe dekhatA nathI jANatA nathI, tenA svarUpa bAbatamAM svacchede kalpanA karI, micyA jhaghaDo karo, niHsAra vAyuddha karavuM, vAda-prativAda karI zRMka vAvavuM, khaMDanamaMDanamAM paDI vaimanasya vadhAravuM, te mUrkhatAnI nizAnI che. caMdranA AkAra viSe aMdhajanenI kalpanA jevuM hAsyAspada che, pelA AMdhaLAo jema hAthInA svarUpa bAbata kheTa TaTo karatA hatA, tenA jevuM phegaTa che. tevA mithyA vivAdathI lAbha thavAne badale UlaTI hAni thAya che, kAraNa ke tethI potAnA sat cittane nAza thavArUpa aniSTa phala nIpaje che. arthAt ri-niloDarAica sarva Adi atIndriya arthane nizcaya, zillAnAda na ja -registAna sivAya nathI hota-kAraNa ke tenA thakI ja tenI siddhi thAya che. moDakiA kAraNa thakI batra-ane, sarvajJa adhikAramAM, rAjAnAM-aMdha jevAonA vizeSathI tenA tattvane nahi dekhanArAbAnA, vivAna na zivana-vivAthI kaMi nathI -saccittanAdarUpa zivALA vivAdathI kAMI nathI.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ (430) gakhrisazcaya saddabhAvavALo citta Azaya naSTa thaI duSTa Azaya janme che, rAgadveSAdi deSanI vRddhi thAya che, cittane azAMti ne saMbha upaje che. AvA sacittano nAza karanArA vivAdanuM saMtajanone zuM prajana che? kaMI ja nahiM, kaMI ja nahi. na cAnumAnaviSaya eSo'rthastattvato mataH / na cAto nizcayaH samyaganyatrApyAha dhIdhanaH / / 144 / / yukti viSaya A tatvathI, nahi-ethI anyatra; samyak nizcaya thAya nA, kathya buddhidhana atra-144 atha-ane A sarvajJarUpa artha tatvathI anumAnane viSaya nathI mAnavAmAM Avyo. ane A anumAnathakI anyatra paNa samyakSaNe nizcaya thatuM nathI. buddhidhana bhaharie kahyuM che - vivecana uparamAM ema kahyuM ke sarvajJAdi atIndriya artha gijJAna vinA jaNAtuM nathI, eTale A viSaye aMdha samA chadmasthAnA vivAdathI kaMI prayojana siddha nathI thatuM. tyAre kaI ema kahe ke Apa evuM kema kahe che ? anumAnathI-yuktithI paNa atIMdriya te kema na jANI zakAya? tene ahIM javAba Ape che ke-A artha yuktine sarvajJarUpa atIndriya artha tattvathI anumAna-yuktino viSaya nathI. aviSaya game tevA mahAmatimAna tAkikanI yuktinI tyAM gati nathI; game teTalA yuktivAdathI sAkSAt sarvajJa tava gamya thaI zakatuM nathI. kAraNa ke te tattva atIndriya eTale mana ne iMdriyathI para che-agamya che, ane takavAda buddhine viSaya hoI buddhigamya che. eTale te atIndriya viSayamAM atinI gati kuti thatAM yuktivAda bhoTho paDe che. vaLI A atIndriya viSayanI vAta javA daIe, te paNa anya sAmAnya arthane paNa anumAna thakI samyapaNe nizcaya thato nathI; yuktivAdathI sAmAnyasAdhAraNa bAbatane paNa barAbara nirNaya prApta thatI nathI, te pachI atIndriya arthanuM te pUchavuM ja zuM? AnA samarthanamAM ahIM mahAmati bhatRharinuM vacana TAMkayuM che. * zuM kahyuM che? te kahe che - vRtti - jJAnamAnaviSayo ane anumAnano viSaya nathI, yuktigAcara nathI, ghoDaW--A sarvajJavizeSa lakSaNavALa artha, taravaro mataH-tatvathI mAnavAmAM Avela, paramArthathI daSTa, jAto-ane A anumAnathakI nathI hote, nizcaya: sabhya-nizcaya samyaphapaNe, anyatrAti-anyatra paNa, sAmAnya arthamAM paNa A dhodhanate buddhidhana bhatRharie kahyuM che -
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi: "taka vicAre vAda paraMparA re' (431) yatnenAnumito'pyarthaH kuzalaignumAtRbhiH / abhiyuktatarairanyairanyathaivopapAdyate // 145 // yatnathI paru anumAtRthI, artha anumita thAya; teya yuktatara anyathI, anyathA samarthAya, 145 artha -kuzala anumAnakArothI yatnathI anumAnavAmAM Avela artha paNa, vadhAre yuktiyukta evA bIjAethI bIjI ja rIte sAbIta karAya che. vivecana te buddhidhanavALA zrI bhatRharie zuM kahyuM che? te kahe che-"kuzaLa anumAnakAe yatnathI anumAnele artha paNa vadhAre sabaLa yuktivALA bIjAethI bIjI ja rIte upapAdana karAya che'-sAbIta karAya che. anvaya-vyatireka vagere nyAyapaddhatimAM pAraMgata evA nipuNa yuktivAdIo anvayavyatireka Adi anusAra tatvaparIkSA kare che. temAM anvaya eTale A Ama hoya te A Ama hoya evI vidhAnarUpa hakArAtmaka ukti; ane vyatireka eTale yuktithI maMDanaH A Ama na hoya te A Ama na hoya, evI niSedharUpa nakArAtmaka yuktithI khaMDana ukti. (1) A anvaya-vyatireka pramANe keI kuzala yuktivAdIo prayatnapUrvaka anumAnathI-yuktithI amuka artha sthApita kare, ane kahe ke juo ! A artha A hetuthI A rIte ja ghaTe che, Ama enI tapapatti che A artha AthI anya rIte ghaTato nathI-Ama enI anyathAnupatti che. (2) te tyAM tenAthI caDhiyAtA evA bIjA prakhara tArkiko-yuktivAdIo, vaLI e ja anvaya-vyatireka Adine Azraya karI, te ja arthane anyathA prakAre upapAdita kare che, sAbIta karI batAve che, ane kahe che ke juo! tame kaho che te prakAre A artha ghaTatuM nathI-enI ata papatti che ane A ame kahIe chIe te bIjA prakAre ja e ghaTamAna thAya cheenI anyathopatti che. Ama eka ja arthane amuka vAdI sthApe che, te bIje utthApe che! eka ja arthane samartha tArkika patatAnA matibalathI judA judA prakAre pUravAra karI Ape che! vRtti:- nenAnumitoDaNa-anvaya Adi anusAra atnathI anumAnavAmAM Avela artha paNa, kurAsaiAnamAmi - anvaya AdinA jANanArA kuzala anumAnakArothI-yuktivAdIothI, mithunattamaira:anvaya AdinA jJAtA ja evA abhiyuktatara-vadhAre yuktivALA bIjAothI, arthavopAcate anyathA ja upapAdana karAya che. atathAsiddhi Adi prakAre bIjI rIte ja pUravAra karAya che.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ (432) yogadariTAyurAya Ama A tarkavAda te buddhine akhADe che! akhADAmAM jema zarIrane vyAyAma thAya che, kasarata karAya che, aTApaTA khelAya che, dAvapeca ramAya che, tarkavAda buddhine tema A yuktivAdarUpa vyAyAmazALAmAM buddhine vyAyAma thAya che, akhADe yuktinI kasarata karAya che, takanA aTapaTA khelAya che, chala-jAtinA dAvapeca ramAya che! "sAkSara vijetA pakSanA mavatti !" akhADAmAM jema vadhAre baLavAna malla alpa baLavALA pratimallane mahAta kare che, zikasta Ape che, tema A yuktivAdanI kasaratazALAmAM vadhAre prakhara buddhimAna vAdI alpa buddhivALA prativAdIne parAjita kare che, hAra Ape che! vaLI zerane mAthe savAzera' e nyAye te vijetA malane paNa jema vadhAre baLavAna mala jIte che, tema vijayathI malakAtA ne phelAtA te vAdIne paNa bIje adhika tarkapaTa prativAdI harAve che! Ama jema kustInI paraMparA cAlyA kare che, mallayuddhane cheDo Avato nathI, tema tarkavAdanI paraMparA cAlyA kare che ne buddhiyuddhane Are Avate nathI! paNa Ama anaMta tarkavAda karatAM paNa kaI abhimata vastu vastugate kahI zakavA samartha thatuM nathI ! ulaTuM "paDe pADA laDe temAM jhADane khe nIkaLI jAya," e nyAye A tAmikenI sAThamArImAM tattvavRkSa bApaDuM kayAMya chuMdAI jAya che! tattva vastu kayAMya hAtha lAgatI nathI. mahAtmA AnaMdaghanajInuM mArmika vacanAmRta che ke :"taka vicAre re vAda paraMparA re, pAra na pahoMce koya; abhimata vastu vastugate kahe che, te viralA jaga jeya. paMthaDo nihALuM re bIjA jina taNe re."--zrI AnaMdaghanajI. abhyaracaya kahe che- jJAyeranhetuvAdena padAryA yadyatIndriyAH / jAnaitAvatA ghA chatA nizcaya | 246 padArtho atIndriya ja, hetuvAdathI jaNAta ATalA kALe prANathI, nizcaya tihAM karAta, 146 artha - hetuvAdathI atIndriya padArtho jaNAtA hata, te ATalA kALe prAjJothI te viSayamAM nizcaya karavAmAM Avyo hota. - kRtti-jJAna hetuvAna-hetuvAdathI-anumAnavAthI jANavAmAM AvatA hatA, parALa vaparajiyA je sarva Adi atIndriya padArtho, anaitAvatA-gATa kALe karIne, -mAthI, tArkikAthI, to cAtta-karAyA hatA, tey-te viSayamAM, nizcaya-nizcaya avagama.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIprASTi : mumukSune zuSka taka graha tyAjya ja (433) vivecana "hetu vivAde ho citta dharI joIe, ati durgama nayavAda; AgamavAde ho gurugama ke nahIM, e sabale vikhavAda. abhinaMdana jina darizaNa tarasiye."--zrI AnaMdaghanajI. je yuktivAdathI atIndriya padArthonuM jJAna prApta thaI zakatuM hota, te ATalA kALe prANa janee te saMbaMdhI nizcaya karI nAMkhyo hato. je yukti vaDe karIne indriyane agamya evA atIndriya padArtho jANavAmAM AvatA hota, te ghaNuM hetuvAdathI lAMbA kALathI A mahAbuddhizALI prAjJajane-mahAtAkiko je tevI tanizcaya yukti laDAvatA AvyA che, teone ATalA badhA kALe te atIndriya na thAya padArthane nizcaya thaI javo joIto hato. paNa tevuM to thayuM dekhAtuM nathI, haju tene kAMI niveDo Avyo jaNAto nathI. kAraNa ke A vAdI-prativAdIo haju tevA ne evA jorazorathI te ja vAdavivAda calAvI rahyA che ! haju paNa te bAbatamAM navA nizALIAnI jema tevA ne tevA kerAdhAkaDa rahelA jaNAya che ! teonI vAda-kaMDU haju tevI ne tevI che ! ATalA badhA mahAsamartha vAdI mahArathIoe ATale badho kALa prakhara yuktibala ajamAvyuM, paNa te mahAnubhAvone A mahA prayAsa pANImAM gayo hoya ema jaNAya che! kAraNa ke gabiMdumAM kahyA pramANe "nizcita evA vAda ne prativAde karatAM chatAM teo gatimAM ghANInA belanI peThe, haju tattvanA aMtane pAmyA nathI !" na caitadevaM yattasmAtzuSkatarkagraho mahAn / mithyAbhimAnahetutvAttyAjya eva mumukSubhiH // 147 // ne A ema na te thakI, zuSka kuha mahAna; tyAjya ja hoya mumukSane, mithyA mAna nidAna, 147 artha :-ane kAraNa ke A ema nathI, teTalA mATe mahAna e zuSka tarka graha mithyAbhimAnanA hetupaNAne lIdhe, mumukSuone tyAjya ja che- choDI ja de yogya che. kRtti - jaitavaM ane A ema nathI, du-je kAraNathI, tamAra-te kAraNathI, zudagAtozuSkatarka graha, mAna-maDAna, atiraudra, madhyAmi mAnatulhA-mithyAbhimAnahetuSaNarUpa kAraNathI, cAva zva-tyAjaya ja che, mumukSumi -mumukSa ee, mUkAvA IcchanArAoe.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ (434) yogadarisasurAya vivecana ane A ema te che nahi arthAt ghaNA ghaNA kALe paNa hetuvAdathI atIndriya tatvane nizcaya haju prAsajanathI paNa thaI zakyo nathI, tethI karIne mithyAbhimAnanA heturUpa A zuSka tarkane mahA raudra-bhayaMkara graha, bhavabaMdhanathI zuSka tarka graha kharekhara chUTavA IcchanArA mumukSujane e choDI ja devo joIe, kAraNa mumukSue ke A zuSka tarkavAda kharekhara! "zuSka ja' che. emAM kAMI rasa-AdratA tyAjya nathI. sukkI, hRdaya sparza vinAnI yuktionI vAjAlamaya laDAI ja emAM che. veLune game teTaluM palatAM paNa jema temAMthI telarUpa sAra nIkaLe nahi, tema game teTaluM pIlatAM paNa-piSTapeSaNa karatAM paNa zuSka tarkavAdamAMthI tatvarUpa sAra nIkaLe nahiM. ane mumukSu te tatvane ja khapI che. te AvA nisAra nIrasa zuSka tane kema grahe vAru? vaLI A zuSka tarka graha kharekhara! graha jevo ja che. pUrve kahyuM hatuM tema graha eTale bhUtapizAca, athavA aniSTa graha, athavA magaramaccha. (1) bhUtapizAcarUpa grahathI je grasta hAya, jene jhADa vaLagyuM hoya, tenA bhuDA hAlahavAla thAya che ne tene te grahamAMthI chUTavuM muzkela thaI paDe che tema A zuSka tarkavAdarUpa grahathIbhUtathI je AviSTa thayo hoya, e bhUta jene bharAyuM hoya, tenI bhAre bUrI dazA thAya che, ne tenA grahamAMthI-pakaDamAMthI chUTavuM bhArI thaI paDe che. (2) athavA aniSTa pApa graha jene naDato hoya, tene bhArI vasamI pIDA sahavI paDe che, tema A takavAdarUpa aniSTa grahathI je pIDAtA hoya, tene pitAne hAthe horelI bhArI kanaDagata bhegavavI paDe che, ane tenI asaramAMthI te sahelAIthI chUTI zakatuM nathI. (3) athavA je magarathI prasA hoya, tene tenA jaDabAmAMthI chaTakavuM bhArI kaThina thaI paDe che; tema zuSka takarUpa magaranA grahathI je grahAye haya, tene tenI cuMgAlamAMthI chUTavuM ati duSkara thaI paDe che. Ama traNe arthamAM pite rahelA zuSka takarUpa grahathI zuSkata grAhI pitAnI meLe ja du:khI thAya che. AvA aniSTa duSTa zuSka tarka grahane AtmArthagrAhI mumukSu kema gahe? temaja A zuSka taka graha mahAna che, ati reDha che, mahA bhayaMkara che. enuM pariNAma pitAne mATe te parane mATe mahA raudra che-dAruNa che. kAraNa ke AnaM-raudra dhyAnathI vAdI-prativAdI banene hAni thAya che. mahA tAki kaziromaNi zrI siddhasena divAkarajIe pitAnI lAkSaNika zailImAM varNavyuM che tema-je koI prakAre potAno vijaya thAya che te te eTale badhe pariteSa pAme che ke maryAdAne bhaMga karI e potAnI baDAI hAMkI traNe lokone khala banAve che! ane pote je koI prakAre bIjAthI chavAI jAya che te kapAMdha thaI jaI, prativAdI pratye ghAMTA pADI-barADA pADI, AkramaNa karate sate potAnuM
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAdaSTi mumukSane sarvatra graha ayukta (45) vilakhApaNuM dUra kare che. te vAda kathA khamI zakatuM nathI, ane mAnabhaMgathI uSNa evA lAMbA nisAsA nAkhe che! ramya vastumAM paNa tene arati-javara lAgu paDe che- ramya vastu paNa tene gamatI nathI, ane sahade pratye paNa tenA vacana vaja jevA kaThora nIkaLe che ! ane kha ahaMkAramAMthI upaje che, e A sarvataMtra siddhAMta sarva taMtrane siddhAMta che, tenA para jANe ArUDha thaIne te kharekhara ! tasvaparIkSA kare che ! arthAt ahaMkArajanya duHkhane sAkSAt anubhava kare che!" ItyAdi prakAre zuSka takavAda raudra pariNAmanuM kAraNa thAya che. vaLI zuSka tarkavAda mithyAbhimAnane hetu thAya che. zuSka tarkavAdI pitAne baDo hoziyAra mAne che! tene pitAnI buddhinuM-tarkazaktinuM ghaNuM abhimAna hoya che. meM kevI phakkaDa yukti laDAvI phalANAne chakaDa mArI teDI pADa-harAvyo, e phAke rAkhI te akkaDa rahe che! Ama mahAraudra pariNAmavALa zuSka tarkagraha mithyAbhimAnane hetu hevAthI, AtmahiteSI mumukSuone sarvathA tyAjya ja che. kAraNa ke sAcA mumukSuone mukhya ne eka ja hetu game tema karIne bhavabaMdhanathI chUTavAne che. teone kevaLa eka AtmArthanuM ja kAma che, mAna-pUjA-labdhi-satkAra Adi bIje mana-roga teone hete nathI, ane uparamAM joyuM tema zuSka tarkathI koIpaNa prakArane AtmArtha siddha thatuM nathI, UlaTo mAnAthane lIdhe atyaMta hAni pAme che. kayAM sAcA mumukSu jogIjananuM ekAMta AtmAthI paNuM? ane kayAM zuSka tarkavAdInuM matAthI paNuM-mAnAthIpaNuM? "zreya te eka bAjue rahyA che, te vAdiSo athavA vAdIrUpa baLadIA bIjI bAjue vicArI rahyA che ! munie vAdavivAdane kayAMya paNa mekSa-upAya kahyo nathI." Ama vAdane ane mokSane lAkha gAunuM aMtara che, mATe mAtra mokSane athI e mumukSu jogIjana vAdavivAdamAM kema paDe? zuSka takagrahane kema gahe? *"yadi vijayate kathaMcittato'pi paritoSabhagnamaryAdaH / svaguNavikatthanadUSikatrInapi lokAn khalIkurute // uta jIyate kathaMcit pariSatparivAdinaM sa kopaandhH| galagarjenAkrAman vailakSyavinodanaM kurute // vAdakAM na kSamate dIrgha niHzvasiti mAnabhaGgoSNam / ramye'pyaratijvaritaH suhRtvapi vniikrnnvaakyH|| duHkhamahaMkAraprabhavamityayaM srvtNtrsiddhaaNtH| atha ca tamevArUDhastattvaerIkSA kila karoti // " zrI siddhasena divAkarachakta dvA, dvA, 8, 15-18 x"anyata eva zreyAMsyanyata eva vicaranti vaadivRssaaH| vAkUsaMraMbhaH kvacidapi na jagAda muniH shivopaayH|| zrI siddhasena divAkarachakRta dvA-dvA, 8-7
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ (436 ) yogadaSTisamucaya temaja- grahaH sarvatra tattvena mumukSUNAmasaMgataH / muktau dharmA api prAyastyaktavyAH kimanena tat // 148 // mumukSuone tatvathI, praha ayukta sarvatra; dharmeya prAye muktimAM, tyAjaya-ethI zuM atra? 148 artha-sarvatra graha tatvathI mumukSuone asaMgata-ayukta che. muktine viSe dhame paNa prAye tyajavAnA hoya che, te pachI A grahathI zuM ? vivecana "choDI mata darzana taNo, Agraha tema vikalpa kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA a5."-zrImad rAjacaMdrajI praNIta Atmasiddhi. mumukSue tattvathI kayAMya paNa graha rAkha yukta nathI. kAraNa ke muktimAM dharmo paNa prAye choDI devA paDe che. to pachI A grahathI zuM ? mekSAbhilASI AtmAthI jIve zuSka tarkagraha choDI devo yogya che, eTaluM ja nahi, paNa kayAMya paNa kaI paNa vastune graha paNa tyajI devo joIe. mATe sarva mata darzanane Agraha tema vikalpa cheDI daI, tema ja anya sarva prakArano kayAMya paNa graha graha paNa visarjana karI mumukSue yakta mekSamAga ja ArAdha yukta nathI cagya che, kAraNa ke mumukSune ekAMta hetu koI paNa prakAre mokSanI prApti karavI te ja che. ane mokSamAM te zuddha AtmasvabhAvarUpa kSAyika dharmo sivAya badhuya choDaye ja chUTake che. are ! kSamAdika kSAyopathamika dharmo paNa mokSamAM choDI devA paDe che, tyAM A tuccha aniSTa grahonI te zI vAta karavI? sarva grahathI mukta thayA vinA mArgasamukha paNa na thavAya, te mukta te kema ja thavAya? te pachI A "rAkhanA paDIkA" jevA duSTa grahone mumukSu zA hetue gAMThe bAMdhe? ne e graha jevA grahone grahIne hAthe karIne zuM kAma niSkAraNe du:khathI gRhIta thAya? dhama kSamAdika paNa miTejI, pragaTe dharma saMnyAsa; to jhaghaDA jhaMjhA taNAjI, munine kavaNa abhyAsa. ....manamehana jinajI ! mIThI tAharI vANa."- je. da, sakjhA. 4-22 rUtti sarvajJAhi thatAMtiyAnumAnajovAvAdhidAttA vRtti -pra:-2, savetra-satra, sarva vastumAM, taraverAvathI, paramArthathI, samakSaUAnasaMra:mumukSuone asaMgata che-ayukta che. kayA kAraNathI ! te ke-muphtI dha gari kAyastha vAda-muktine viSe dharmo paNa prAye tyajavA paDe che, prAyanuM grahaNa kSAyika dhamenA vyavaccheda (apavAda) arthe che, vimAna tana-te pachI A grahathI zuM? kaMI nahi, ema arthe che.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ domAdaSTi mahAjanane mArga-parapIDAvana, pare5kAra (437) mahatpuruSa mArga adhikAra kAraNa ke ema che tethI- tadatra mahatAM vartma samAzritya vicakSaNaiH / vartitavyaM yathAnyAyaM tadatikramavarjitaiH // 149 // prAze atra mahaMtane, mArga Azraune sAra; tasa atikrama viNa vartavuM, nyAya taNe anusAra 149 artha -tethI karIne atre mahatva puruSonA mArgane samyapha Azraya karI, vicakSaNoe tene atikrama vajIne, yathAnyAya vartavuM gya che. vivecana mikSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvya saMkSepamAM, sakaLa mArga nigraMtha." - zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi tethI atre A bAbatamAM mahApuruSonA mArgane samyapha Azraya karI, nirIkSaNa karI mumukSujanee te dharmane atikrama na thAya e rIte, yathAnyAye vartavuM egya che. te pachI mumukSu AtmAthI jIve zuM karavuM yogya che te ahIM spaSTa karyuM che. vicakSaNa mumukSue to bIjI badhI mAthApheDa choDI daIne, bIjI badhI mahAjananA bhaMgajAla phagAvI daIne, mata-darzana Agrahane samasta prapaMca visarjana mArgane karI, sarva grahanI cuMgAlamAMthI mukta thaI, mahat puruSonA mArganuM anusaravuM samyapha avalaMbana karavuM yogya che. "mAnano cena jata: 4 prathAH " mahAjana je mArge gayA te mArga che. ane mahAjanene mAge te kevaLa AtmavizuddhirUpa mekSamArga che. eTale mahAjanenA nidiSTa mAge temanA pagale cAlavuM e ja mumukSunuM kartavya che ane te mArge cAlatAM, mahatapuruSoe praNIta karelA nirdoSa dharmamAgane jema atikama na thAya, aticAra na thAya, ullaMghana na thAya, bhaMga na thAya, tema upagapUrvaka sanIti pramANe cAlavuM egya che. Ama mahAjananA mArge niraticArapaNe yathAnyAya pravaktavuM-gamana karavuM e ja mumukSu jogIjananuM kartavya che. nRtti-satra-tethI atra vyatikaramAM, A prasaMgamAM, maMtAM varma-mahata puruSonA mArgane, samAzrityasamAzraya karI aMgIkAra karI, viraH -vicakSaNoe, paMDitoe, tatacaM cAnyA-thathAnyA-nyAya pramANe vartavuM pega che. tarikSamannataiiH -te mahata dharmanA atikramathI-aticArathI rahita evAoe.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ (438) gaTisa thAya eja kahe che- parapIDeha sUkSmApi varjanIyA prayatnataH / tadvattadupakAre'pi yatitavyaM sadaiva hi // 150 // parapIDA ahiM sakSma paNa, varjavI ja prayatna; temaja tasa upakAramAM, kara sadaiva yatna, 150 artha -ahIM sUkama paNa parapIDA prayatnathI vajavI, temaja tenA upakAramAM paNa sadaiva ja yatna kare. vivecana "jovAH puthAra, pApA paravInama"--vyAsajI. te mahata puruSae Acarele mAga karyo che? te ahIM kahyo che. A lekamAM sUkSama paNa parapIDA vajavI, temaja para u5kAramAM paNa niraMtara yatna karo. A jagatamAM potAnAthI bIjA jIvane sUkSma pIDA paNa na thAya, sUkSma bAdhA paNa na upaje, ema prayatnathI-catnAthI vartavuM, e mumukSu AtmAthInuM kartavya che. mumukSu bIjA jIne sUkSama pIDA paNa vaje, te pachI moTI pIDAnI vAta te kyAMya dUra rahI ! manathI, vacanathI ke kAyathI keIpaNa prakAre koIpaNa jIvane pitAnAthI kaMIpaNa pIDAAdhA na upaje, evI satata jAgrati AtmAthI chava rAkhe. "anubaMdhe AtmA dubhAya, jinavaranI tyAM nahi AjJAya; sarva jIvanuM Icche sukha, mahAvIranI zikSA mukhya. sarva darzane e upadeza, e ekAMte nahiM vizeSa; sarva prakAre jinane bedha, dayA dayA nirmaLa avirodha. e bhavatAraka suMdara rAha, dhariye tariye karI utsAha dharma sakaLanuM e zubha mULa, e viNa dharma sadA pratikuLa. tatvarUpathI e oLakhe, te jana pahece zAzvata sukhe zAMtinAtha bhagavAna prasiddha, rAjacaMdra karuNAe siddha." -zrImad rAjacaMdrajImaNuta mokSamALA vRttiH-pasvIkA-para pIDA, para bAdhA, ahIM, lema, mUDhamApi-sUkSma paNa, meTI te dUra raho ! za . to te vakatIrA-vajavA yogya che, parityajavA pAgya che, kathana: prayatnazI, saksa bhAbhAganI, hakUtatenI jemaja, prayatnathI ja, tapazaDajitenA u5kAramAM paNa parivacaM-satna kara ema che, anuSThAna dvArAe (AcaraNa karIne), ravi sidaiva ja.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImAri gurudeva-dvijayatinuM yathAyogya pUjana (439) ane bIjA nA upakAramAM paNa mumukSu jIva sadaiva yatna kare. anya jIvanuM A lekamAM ne paralokamAM je rIte hita thAya evA prakAre tana-mana dhanathI pitAthI banatuM badhuMya mumukSu jIva sadAya sakriya AcaraNa dvArA karI cUke. Ama mumukSu jogIjana paramadayALu ne paropakArane vyasanI-baMdhANI heya. tathA guravo devatA viprA yatayazca tapodhanAH / pUjanIyA mahAtmAnaH suprayatnena cetasA // 151 // guru devatA vine, tapAdhana yatirAja; pUjaya suprayatna cittathI, mahAtmAo sahu A ja, 151 artha- guruo, devatAo, vipro ane tapodhana yatio-e sarva mahAtmAo suprayatnavALA cittathI pUjanIya che-pUjavA yogya che. vivecana temaja-guruo, devatA, kije ane tapodhana yatio,-e sarva mahAtmAo suprayatnata citte yathAyogyapaNe pUjanIya che, pUjavA yogya cheH- guruo eTale mAtA, pitA, kalAcArya, eenA jJAtio-bhAI bahena vagere, tathA dharmane guru-devAdi upadeza karanArA vRddho-jJAnavRddha ane vRddha jane. A ziSTa janene pUjana iSTa evo guruvarga che. tenuM pUjana A A prakAre thAya :-(1) traNa saMdhyA samaye tene namanakriyA karavI, ane te avasaraga na hoya te cittamAM tene atyaMtapaNe ApIne namanakriyA karavI. (2) te Ave tyAre abhyatthAnAdi karavuM, arthAt UThIne sAmA javuM, Asana devuM, te bese eTale parya pAsanA karavI, ItyAdi vinaya AcaraNa karavuM tenI samIpamAM apragalTapaNe-anuddhatapaNe besavuM; asthAne tenuM nAma na levuM; kavacit paNa tene avarNavAda na sAMbhaLa. (3) sArAmAM sArA vastrAdinuM tene yathAzakti nivedana-samarpaNa karavuM, ane tenA hAthe sadA paraka kriyAonuM karAvavuM. (4) tene aniSTa evA vyavahArane tyAga kare, ane ISTa evA vyavahAramAM pravartana karavuM, ane A dhamadine pIDAjha na upaje ema aucityathI-ucitapaNe karavuM, arthAt - kRtti-guNo-e, mAtA-pitA pramukha, vaitA-devatA, sAmAnyathI ja vi-vi, tije, catA-ane yatio, pravati, tapovanI tapAdhana, ta5rUpa dhanavALA, varIyA-pUjanIya che, pUjavA yoga che, mAramAra-mahAtmAo, e savepa, yathAhapaNe thAyegyapaNe kevI rIte te ke-yuina netanAsuprayatnavaMta citathI, AjJApradhAna cittathI, ema artha che. __x" tyAgazca tadaniSTAnAM tadiSTeSu pavartanam / aucityena vida kSeyaM prAhurdharmAdyapIDayA" (AdhAra mATe juo) zrI yogabiMdu, zve 110-115.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ (440) vairgadaSTisaMcaya tene aniSTathI nivattatAM ane ISTamAM pravartatAM je dharmAdi puruSArthane bAdhA upajatI hoya, te tema na karatAM puruSArtha-ArAdhanaparAyaNa rahevuM. (5) tene AsanAdine abhoga kare, arthAt gurunA AsanAdi vAparavA nahi. ane tenA dravyanuM tIrthamAM niyojana karavuM, arthAt tIrthakSetramAM vAparI nAkhavuM, nahiM te te pote grahaNa kare te tene maraNadimAM anumatine prasaMga Ave. (6) temaja tenA pratibimbanI* sthApanAne dhUpa-puSpAdi pUjArUpa saMskAra karavo. ane tenI parama-utkRSTa evI UrvadehakiyA karavI, mRtakArya karavuM. - puSpathI, balithI, vastrothI, ane zobhana tetrothI zauca-zraddhA samanvita evuM devonuM pUjana karavuM. ItyAdi prakAre yathAzyapaNe guru-devanI pUjA karavI. vipro eTale dvi-brAhmaNe. vidyA vaDe je prakRSTa che, arthAt je vidyAnA prakarSane pAmelA che te viprabe vAra jeno janma thayo che, arthAta eka te sthUla deha janmanI apekSAe ane bIjo saMskAranI apekSAe ema be janma jenA thayA che te dvija. brahmane AtmasvarUpane je jANe che, te brAhmaNa. AvA vidyAvaMta, saMskArasvAmI, brahmavettA vidvajanerUpa dvije yathAyegyapaNe pUjavA gya che, sanmAnavA gya che, temaja tapedhana evA yatio paNa pUjanIya che. yati eTale saMyamI puruSa, sAdhujana. jeNe manane ne idrine saMyama karyo che te "yati" athavA "jati". je jIvarakSAmAM ne iMdriyanigrahamAM yatnavaMta che te yati. ta5 jenuM dhana che te tapodhana anazanAdi bAhya tapa, ane prAyazcitta svAdhyAyAdi AvyaMtara tapa niraMtara tapatA rahI taparUpa dhananI jeNe vRddhi karI che, evA tapedhana yatio niraMtara paramAdarathI pUjavA yogya che. Ama guruo, devatAo, vikhe, ane tapodhana yatio-A sarva mahAtmAo jema ucita hoya tema yathAyogyapaNe pUjavA gya che. ane te pUjanA paNa suprayatnavaMta cittathI hovI joIe. arthAt tenA AjJApAlanamAM tatpara evA AjJApradhAna cittathI karavI joIe. pApavatsvapi cAtyantaM svakarmanihateSvalam / anukampaiva sattveSu nyAyyA dharmo'yamuttamaH // 152 // svakarmathI ja haNAyelA, pApI prati atyaMta nyAya anukaMpA ja-A, uttama dharma mahaMta, 15ra vRtti -pAparavi rAcataM- ane atyaMta pApavaMte pratye paNa, lubdhaka-zikArI Adi pratye paNa saMgharmanicvaTaF-atyaMtapaNe svakarmAthI haNAyelA evA, anuvava veNu-so pratye anukaMpA ja, cADyA nyAya che. -nahiM ke matsara, vaDagamuttama-A dhama uttama che,kAraNamAM kAryanA upayogathI. * " tadAsanAdyabhogazva tIrthe tadvittayojanam / tadvimvanyAsasaMskAra UrdhvadehakriyA praa||" - zrI gabiMdu
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAhiH mahata puruSane mAga, upasaMhAra (44) artha -ane svakarmathI atyaMta haNAyelA evA atyaMta pApavaMta cha pratye paNa anukaMpA ja nyAcya che,- A dhama uttama che. vivecana "zAMtinAtha bhagavAna prasiddha, rAjacaMdra karuNAe siddha"zrImad rAjacaMdrajI ane pitAnA ja karmothI atyaMta haNAyelA evA mahApApI jIvo pratye paNa anukaMpA ja nyApya che-A dhama uttama che. mumukSu jIvane sarva jIva pratye dayA-anukaMpA heya emAM te pUchavuM ja zuM? paNa zikArI, mAchImAra vagere jevA mahApApI jIvo pratye paNa te mahApApI pratye anukaMpA ja rAkhe ane e ja nyA che-nyAyayukta che. tenA paNa dayA pratye ghaNA rAkhavI ke tiraskAranI dRSTithI jevuM e yogya nathI, kAraNa ke e bicArA pAmara jI ajJAnanA vize karIne mahA kukarmomAM paDI gayA che, patita thayA che, ane potAnA duSTa karmothI ja atyaMta haNAI gayelA che. evA marelAne mAravuM zuM? "paDatA upara pATu" zI? e bicArA pApI che te atyaMta dayAnuM, anukaMpAnuM ja sthAna che. A kukarmothI A cha bApaDA kevI durgati pAmaze ? e vicAratAM mumukSune tenA pratye anukaMpA ja chUTe. ane tethI prerita thaI pitAnAthI bane te temAMthI tene nivAravA prayatna paNa kare. A ja dhama uttama che. tulasI dayA na chAMDIe, jaba laga ghaTameM prAna." tulasIdAsajI parahita e ja nita hita samajavuM, ane. paradu:kha e potAnuM duHkha samajavuM." "prabhu bhaje, nIti so, paraTho para pakAra."--zrImad rAjacaMdrajI Ama ( 1 ) parapIDAvajana, (2) paropakAra vyasana, (3) gurudevAdipUjana, ( 4 ) pApInI paNa anukaMpA-A dharma uttama che. A mahat puruSane mArga che. A uttama dharma mahAjanee Acaryo che, je darzAvyuM che, tene ja anusaravuM e ja yathAtyAya vattana che. | ri madhumADapis: 1 --- DR =
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSyisamuccaya (4jara) - upasaMhAra karatAM kahe che - kRtamatra prasaMgena prakRtaM prastumo'dhunA / tatpunaH paJcamI tAvadyogadRSTimahodayA // 153 // sarNa atra prasaMgathI, have kahA~e prastuta; te te paMcamI ganI, daSTi mahodaya yukta, 153 artha:- atre prasaMgathI basa thayuM. have ame prakRta vAta prastuta karIe chIe; ane te prakRti te pAMcamI mahodayavatI yogadaSTi che. vivecana uparamAM A je badhuM ya kahyuM te prasaMgavazAt kahyuM che. te mATe ATaluM basa che! vadhAre kahevAnI jarUra nathI. zANA te sAnamAM samajI jAya. eTale sAcA mumukSu vicakSaNa jane ATalAmAMthI badhuM samajI jaze, thoDuM kahyuM jhAjhuM karI jANazo." eTale have ame prakRta-cAlu vAtane prastAva rajU karIe chIe. ane te prastuta vAta te pAMcamI "sthirA nAmanI yogadaSTi che. ane te kevI viziSTa che? te ke mahadayavALI che. mATe ahe mumukSu jogIjano ! sarva abhiniveza choDI daIne cAra daSTinI maryAdA vaTAvI jaIne, tame have A "suyaza' amRta ghanavRSTi karanArI pAMcamI "sthirA" daSTi saMbaMdhI yoga kathA bhAvathI ekacitta zravaNa kare! abhiniveza saghaLe tyajIjI, cAra lahI jeNe daSTi te leze have pAMcamIjI, suyaza amRta ghana vRSTi manamohana jinajI! mIThI tAharI vANu-"zrI ye, da, sajhA 4-23 kRtti-za-paryApta thayuM, basa thayuM, tra-atra vyatikaramAM, kana-prasaMgathI, kAM prastunoDapunA-have ame prakRta (cAlu vAta) kahIe chIe, tapunaH-puna: te prakRta te, vannarI tAvaLadaSTi-pAMcamI yuga tharA nAmanI che. te kevI viziSTa che ? te mATe kahyuM-mothA-mahodayavALI che, nirvANa35 parama kalavAnI che, ema artha che,
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamAdaSTi: romASTine sAra dImAdaSTinuM koSTaka : 10 nAma cathI daSTimAM nedha rzana dIpaprabhA samabodha asaMgha padane lIdhe bodha sthUla-sUkSma nahi. gAMga bhAva prANAyAma recaka -pUraka kuMbhaka parabhAvane reya, AtmabhAvanI pUti ne sthiratA. daSatyAga utthAna deSatAga prazAMtavAhitAne lIdhe yugamAM ulyAnadeSa na hoya. guNaprApti | tattvazravaNuM | dharmazaraNabIjoha-asabhakti tIrthakarazananirvANa. viziSTatA | asaMvedya pada jaya | viSama katakapraha nivRtti. guNasthAna paheluM guNasthAna pahelA "guNasthAna" no prakarSa-chellAmAM chelI hada ahIM prApta thAya. dImA dRSTine sAra cAthI dIpA daSTimAM tenA nAma pramANe dIpaka samAna boSa prakAza hoya che, ane yoganuM cothuM aMga prANAyAma prApta thAya che. temaja atre utthAna nAmanA cothA cittadeSane nAza tathA tavazravaNa nAmanA cethA guNanI prApti hoya che chatAM atre haju sUkSma bedha hete nathI. atre A prANAyAma je hoya che, te bhAvathI hoya che. eTale bAhya bhAvane reca devArUpa recaka prANAyAma, aMtarannAvane pUravArUpa pUraka prANAyAma, ane tene sthiratA guNathI sthira karavArUpa kuMbhaka prANAyAma,-ema svabhAvarUpa bhAva prANAyAma hoya che. A dRSTivALa yogI puruSa prANa karatAM paNa dharmane niHsaMzaya guru-mATe gaNe che, eTale te dharmanI khAtara prANa cheDe, paNa prANasaMkaTa AvI paDaye paNa prANanI khAtara dharma cheDate nathI, e te daDhavamAM hoya che.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ (44) vAgadaripurAtha Ama sadAzayavALe te mumukSu tavazravaNamAM tatpara banI prANa karatAM paNa parama evA dharmane balAtkAre ja bhaje che. jema khAruM pANI choDI mIThA pANInA gathI bIja UgI nIkaLe che, tema tatvakRtithI narane gabIja UgI nIkaLe che-prareha pAme che, ahIM sarva saMsAraga che te khArA pANI barAbara che, ane tattvazruti te madhura jalanA joga samAna che. jethI karIne A tasvakRtithI manuSyane sarva kalyANa sAMpaDe che, ke je gurubhaktinA sukhathI yukta ane banne lekamAM hitAvaha evuM hoya che. A gurubhaktinA prabhAvathI tIrthaMkaradarzana karyuM che, ke je samApatti Adi bhedathI nirvANanuM eka kAraNa che. "tattvazravaNa madhudakeru, IhAM heya bIja praha; khAra udaka sama bhava tyajI, guru bhakti adroha.manamohana" chatAM atre sUkSma baMdhano niSedha kahyo tenuM kAraNa e che ke samakti vinA te bedha hote nathI. te beya vedyasaMvedya pada thakI hoya che, te avedyasaMvedya padamAM jevAmAM AvatuM nathI. vedya eTale baMdha-mekSaheturUpa vedanIya vastu, te vedhasavedya 5da jyAM sadAya che te vevasaMvedya pada che, tethI karIne samyapha hetu Adi bhedathI viddhasamAjamAM je tatvanirNaya thAya che te sUphamabedha kahevAya che. te sUkSamadha haju A daSTimAM hotuM nathI, kAraNa ke ahIM pahelI cAra daSTimAM avedyasaMvedya pada prabaLa hoya che ne vedyasaMvedya pada paMkhInI chAyAmAM jalacaranI pravRtti jevuM paDachAyArUpa-tadAbhAsarUpa atAtvika hoya che. ane avedyasaMvedya pada je che te te paramArthathI apada ja che, yogIonuM pada te vedhasaMvedya pada ja che. kAraNa ke strI Adi vedhanuM jyAM samyapha saMvedana tathA prakAranI AgamathI vizuddha evI nirmala apravRtti buddhithI thAya che, evuM te pada samyapha sthitivALuM hoI te "pada" nAmane barAbara yegya che. AvuM A vedhasaMvedya pada bhinnathi, dezavirati Adi lakSaNavALuM che. A naiRRyika vedhasaMvedya 5da kSAyika samyagadaSTine ja hoya che. ane tenA mahAprabhAvane lIdhe, karmanA aparAdhavaze karIne paNa je kavacit pApamAM pravRtti thaI jAya te te tapelehapadanyAsa jevI hoya, arthAt tapelA leDhA para paga mUktAM jema tarata pAcho kheMcAI jAya che, tema A samyagadaSTine paNa pApa karatAM tarata AMcako lAge che, temAM jhAjhI sthiti nathI, ane A pApa pravRtti paNa chellI ja hoya che. kAraNa ke nizcaya samyagdaSTi puruSane zreNika mahArAjanI jema punaH durgatine yoga heta nathI. te pada graMthi vibhedathI, chellI pA5 pravRtti, tapta lehapada dhRti samIjI, tihAM hoya aMta nivRtti.....manamohana" - tenAthI viparIta te avedhasaMvedya pada che. ane vA jevuM abhedya te pada bhavAbhinaMdI jIvane hoya che. A bhavAbhinaMdI kSudra, lobhI, dIna, matsaravata, bhAyAkala, saDa,
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ homadaSTi homASTino sAra (445) ajJAnI ane niSphala AraMbhathI saMgata evo hoya che. evA avaguNaaghasavedya vaMtane bodha asata pariNAmathI anuviddha-parovAyela hoI viSamizrita pada ane jema suMdara nathI hato. eTale A aghasa vedya padavALA manuSya viparyAsaparAyaNa ne vartamAnadazI hAI hitAhitanA vivekamAM aMdha hoya che, eTale saMsAranuM pragaTa duHkhamaya svarUpa dekhatAM chatAM teo atimohane lIdhe tethI udvega-kaMTALe pAmatA nathI, ane bhegamAM Asakta rahI A jaDa jane pApadhUlithI AtmAne pAza nAMkhe che-bAMdhe che. karmabhUmine viSe manuSyapaNArUpa parama dharma bIja pAmIne paNa A alpamati jano A bIjanI satkarmarUpa khetImAM prayatna karatA nathI, paNa gala jevA tuccha ne dAruNa udayavALA kusukhamAM sakta thaI saceSTA-satUAcaraNa choDI de che! aho ! AvA A dAruNa tamane dhikkAra che! AvuM A adyasaMvedya pada adhapaNurUpa heI durgatimAM pAta karanAruM--pADanAruM che, ane te satsaMga-Agama gavaDe dhuraMdhara mahAtmAothI ja A ja bhUmikAmAM jItavA gya che,-anya samaye jatAvuM azakaya che. "evA avaguNavaMtanuM jI, pada je aveva kaThora sAdhusaMga Agama taNAjI, te ja dhuraMdhara....manamohana" ane A avedhasaMvedya pada chatAyuM hoya che tyAre manuSyanA viSama kutarkagraha ApoApa niyamathI TaLe che. A kutarka bedhane garUpa che, zamane apAyarUpa, che zraddhAne bhaMga karanAra ane abhimAna upajAvanAra che. Ama kutarka pragaTapaNe viSama kutarkagraha cittane aneka prakAre bhAvazatru che. eTalA mATe mumukSuone AvA nivRtti duSTa kutarka mAM abhiniveza-Agraha kara yukta nathI, paNa kRtamAM, zIlamAM, samAdhimAM ane paropakAramAM te kara yukta che. temaja - sarveya vikalpa avidyAsaMgata che. ane teonI yojanArUpa A kutarka che, te ethI zuM prayojana che? vaLI A sarva kutarka jAtiprAya che-zSaNAbhAsapradhAna che, ane pratItithI-phalathI bAdhita che. hAthI mAravA doDate hoya tyAre A hAthI dUra rahelAne haNaze ke nikaTa rahelAne haNaze? evA mUkha vikalpa jevo A kutarka che. ItyAdi aneka prakAranA deSa A kutarkathI upaje che tethI AvA duSTa aniSTa kutarkanuM zuM kAma che? ane vicAravaMta jIvone prayAsa to atIndriya arthanI siddhi arthe hoya che, ane te atIndriya artha kadI zuSka takane gocara hete nathI, paNa Agamane ja gocara hoya che eTale A AgamapradhAna, salTAddha, zIlavAna e yogatatpara puruSa atIndriya arthone jANe che, ane tevA prakAre mahAmati pataMjalie paNa kahyuM che-"AgamathI, anumAnathI ane gAbhyAsarasathI ema prajJAne traNa prakAre prayojatAM puruSa uttama tattvane pAme che." ane tatvathI ghaNA sarva bhinna matavALA nathI, tethI tene bheda mAne te tenA
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ (446) gadaSTisamuccaya atibhaktone maha che. kAraNa ke sarvajJa nAmano je kaI pAramArthika ja che, te vyaktibheda chatAM tatvathI sarvatra eka ja che. tethI tenI sAmAnyathI ja jeTalAonI sarvajJa tava pratipatti-mAnyatA che, te sarveya tene pAmelA che evI para nyAyagati abheda che. ane tene vizeSa te saMpUrNapaNe sarva asavadazIethI jaNAte nathI, tethI sAmAnyathI paNa e sarvajJane je nirvyAja paNe-niSkapaTapaNe tenA AjJApAlanamAM tatpara thaI mAnatA hoya, te teTalA aMzathI ja dhIme tene mana tulya ja che,-eka rAjAnA ghaNu sevakanI jema. atre bIjI yukti paNa che.-devanI bhakti be prakAranI che-citra ane acitra. temAM je saMsArI de che tenI bhakti vicitra prakAranI che, kAraNa ke teonuM svarUpa vicitra prakAranuM che, ane te bhaktimAM mohagarbhapaNane lIdhe pitAnA ISTa deva pratye rAga ane aniSTa deva pratye dveSa hoya che. paNa saMsAratIta evA para mukta tatvanI je bhakti che, te acitra che, ane te saMmehanA abhAvane lIdhe zamasArA ja-zamapradhAna ja hoya che. "nahiM sarva jajuA, tehanA vaLI dAsa; bhakti devanI paNa kahIjI, citra acitra prakAza.manamohana" temaja-samAna anuSThAnamAM paNa abhisaMdhi-Azaya pramANe bhinna phaLa hoya che, ane te ja Azaya ahIM kRSikarmamAM pANInI peThe parama che-pradhAna che. A Azaya paNa rAgAdinI taratamatA pramANe tathA buddhi Adi bedhanA bheda pramANe buddhi-jJAna- aneka prakAranA bheda vALa hoya che, kAraNa ke be traNa prakArane heAya che: asaMmoha (1) buddhi, (2) jJAna, (3) asaMmeha. te badhathakI sarva karmomAM bheda paDe che. temAM ikriyAthane Azraya kare te buddhi che, AgamapUrvaka hoya te jJAna che, ane sadanuSThAna yukta je jJAna te asaha che. kriyAmAM Adara, prIti, avizva, saMpattiprApti, jijJAsA, tajajJa budhajananI sevA, ane temane anugrahae A sadanuSThAnanuM lakSaNa che. prANIonA sarva karmo sAmAnyathI buddhipUrvaka hoya che, ane vipAkavirasapaNane lIdhe te saMsAraphala ApanArA che. kulagInA je karma che te jJAnapUrvaka hoya che, ane te amRta samI zrutazaktinA samAvezathI anubaMdhaphalapaNuMthakI muktine aMgarUpa hoya che, ane asaMmehathI upajatA karmo ekAMta parizuddhithakI zIdhra mekSaphaLa ApanArA hoya che A asaMmeha karma bhavAtIta athagAmI mumukSuone ja hoya che. "buddhi kriyA bhavaphala dIejI, jJAnakriyA ziva aMga; asaMmeha kiriyA dIejI, zIvra mugatiphala caMga....manamehana" ahIM prAkRta bhAvomAM-kAramI pudgala racanAmAM jenuM citta nirutsuka che, te bhava
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImA diH dAmAdaSTine sAra (447) bhegavirakta jane bhavAtIta arthagAmI che. teono mArga eka ja zamaparAyaNa e che, ane avasthAbhedane bheda chatAM te sAgara paranA tIramArganI jema eka ja mumukSune eka che, kAraNa ke saMsArAtIta para tatva "nirvANa" nAmanuM che, te ja zamamArga zabdabheda chatAM tatvathI niyamathI eka ja che. sadAziva, paraM brA, siddhAtmA, tathAtA Adi zabdothI antarthathI oLakhAtuM te eka ja che. kAraNake tenA lakSaNanA avisaMvAdathI nirAbAdha, nirAmaya ane niSkiya evuM A para tattva janmAdinA ayogyathI hoya che. eTale asahathI tattvathI A nirvANutatva jANavAmAM AvyuM, prekSAvatene tenI bhaktinI bAbatamAM vivAda ghaTatuM ja nathI. nirvANa ane A nirvANa tatva niyamathI ja sarvajJapUrvaka sthita che. A tattva eka ja sarvajJarUpa bAju mArga nirvANane nikaTamAM nikaTa mAge che, te te sarvajJane bheda kema hoya? ane te na hoya te tenA bhaktono bheda kema hoya? "pudgala racanA kAramIjI, tihAM jasa citta na lIna, eka mArga te ziva taNejI, bheda lahe jaga dIna....mana" tyAre saheje zaMkA thaze ke te pachI te sarvanI dezanAne bheda kema che? tenuM samAdhAna ema che ke ziSyanA AnuguNyathI-guNa thAya evA anukULapaNathI te citra-nAnA prakAranI che. kAraNa ke bhavarAganA A bhiSavaroe jene je prakAre dezanA bhinna- bIjAdhAna Adine saMbhava thAya tene tevA prakAre upadeza dIdho che. tAne khulAse athavA te bIjuM kAraNa ema che ke enI dezanA eka chatAM ne zrotAonA vibhedathI teonA acinya puNyasAmarthyane lIdhe citra bhAse che, ane tenAthI te sarvane yathAbhavya-gyatA pramANe upakAra paNa thAya che. athavA te te te deza-kAlAdina nigathI te te nayaapekSAvALI citra dezanA RSio thakI ja pravattI che, ane A RSidezanAnuM mUla paNa tattvathI sarvajJa ja che. kutarkagraha eTalA mATe te sarvajJane abhiprAya jANyA vinA tene pratikSepa-virodha tyAjya kara yukta nathI, kAraNa ke te pratikSepa parama mahA anarthakara che. eTale A sarvajJa viSayamAM aMdha jevA chasthAe vAdavivAda kara yukta nathI, mATe mithyAbhimAna hetupaNAne lIdhe zuSka tarka graha mumukSue sarvathA cheDI devA gya ja che. mumukSune te tattvathI sarvatra graha ayukta che. kAraNa ke muktimAM prAye dharmo paNa cheDI devA paDe che, te pachI A tuccha zuSka kutarka grahathI zuM ? "dharma kSamAdika paNa maTejI, pragaTe dharma saMnyAsa; te jhaghaDA jhaMjhA tajI, munine kavaNu abhyAsa ?....mana"
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (448) cagadRSTisasulaya tethI mahat puruSAnA mArgane samyapaNe AzrI vicakSaNeAe tenA atikrama rahitapaNe yathAnyAya vattavA ceAgya che. te mahat puruSAnA mAga sAmAnyathI sakSepamAM A che:(1) ahIM sUkSma paNa parapIDA prayatnathI vavI, ( 2 ) paropakAramAM sadaiva yatna karavA, (3) gurue, devatA, vipro, ane tapeAdhana yatie-e mahAtmAone suprayatna cittathI yathAyAgyapaNe pUjavA, (4) peAtAnA karyAMthI ja atyaMta haNAyelA evA mahApApI prANIe pratye paNa atya'ta anukapA rAkhavI, nahI ke matsara. A dhama uttama che. ityAdi guNagaNa prApta karI, je sa` kutarka-abhiniveza tyajI cAra dRSTi pAmyA che, te have amRta ghanavRSTi samI pAMcamI sthirA dRSTi pAmaze. "abhiniveza saghaLe tyajIjI, cAra lahI jeNe dRSTi; te leze have pAMcamIjI, suyaza amRta dhana vRSTi. ....manamAhana jinajI! mIThI tAharI vANu. " ceA. 6. sAya 5 cAgaSTi kaLaza kAvya : zAlinI : dvIprAmAMDI dIpa zA meSa dvIpe, drupatA te citta utthAna jhIpe; prANAyAme Atmane te bhare che, ne prItethI tattvadyuti kare che. mAhirbhAve recake mhAra kADhe, atarbhAvA pUrake gADha vAdhe; tene yAgI ku'bhake sthira dhAre, bhAve prANAyAma te Ama tyAre. prANAyAme pUrNa te eha sthAne, prANAthIye dhama mATA ja mAne, prANAne te dhama arthe tyaje che, nA prANAthe dharmAMne te tyaje che. 59 suhRd sAcA ekaleA dhama thAye, mUmanI ye pAchaLe jeha jAye; khAkI bIju tA badhuMye maLe che, kAyA sAthe khAkhamAMhI bhaLe che. 60 AvI rUDI dharma'nI bhAvanAthI, tattvazruti tatpare thAya AthI; prANAthIye dhama mATA lahe che, zaNu tenu bhaktibhAve grahe che. khArU pANI choDI mIThA jalethI, Ave khIje akurA je rItethI; tevI rIte tattvamruti prabhAve, akurA tA yAganA bIja pAve. khArA pANI tulya saMsAra pANI, tattvazruti miSTa vAri samANI, kalyANA sau e thakI sAMpaDe che, gurubhakti saukhya lhAvA maLe che. 63 zrI sadguru bhakti kerA prabhAve, tItha svAmI darzona prApta thAve; dhyAne spazI te samApatti bhAve, nirvANe je eka hetu dharAve. 57 58 61 dara 4
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ dImANiH kaLasa kSatra (49) upajAti te na hoye ahiM sakSama che, te vedasaMvedya pade sudha te vedhasaMvedya na atra hoya, avevasaMvedya ja ugra joya. 65 je vevasaMvedya pade Thare che, bhavAMbudhi zIdhra ja te tare che; ne vA te karmarUpI vibhede, sattatvathI reya samagra veda. 66 A vedyasaMvedya pada prabhAve, pApe pravRtti kadIye na thA; ne kadoSe yadi te pravRtti, te tasalehapadanyAsa vRtti. 67 je vedyasaMvedya pade vase che, saMvegarage ati te hase che; tethI ja chellI tasa pApavRtti, nA durgatinI pharane pravRtti. 68 A vevasaMvedya taNA abhAve, adyasaMvedya taNA ja bhAve; na atra tatve kadI sUkSma bedha, paraMtu heye kaMI skUla baMdha 69 nA tatvathI te "pada" che avedya, che gInuM pada eka vedya samyapha sthitithI "paTa" te ja sAcuM, ne graMthibhedAdi svarUpa jAcuM. 70 avedya te che viparIta tethI, bhavAbhinaMdI tasa pAtra ethI; asat pariNAmI na be cAru, kyuM viSasaMpUkta na anna sArUM. 71 ethI viparyAsI avedyavaMtA, hitAhite heya viveka aMdhA; A leka mIThA para koNa dIThA? evuM vicAre jana moha mUThA. 72 saMsAra janmAdithI duHkhI dekhe, udvejatA teya na meha lekhe ! kukRtya te kRtya akRtya kRtya, bhAse-sva pAza karI te kukRtya. 73 le karmabhome nara dharmabIja, sat karma khetI mUDha nA kare ja; dANa phUDA kusukhe ja rAcI, ceSTA tyaje te jaDa sarva sAcI. 74 avedya A aMdhapaNuM naThAruM, che durgatimAMhi ja pADanArUM; te te jIte A ja sudaSTi vege, satasaMga sat AgamanA suge. 75 ne A jIMtAtAM niyame nakI ja, svata: narene ati tatvathI ja; kutarka grAhe vasamo TaLe che, je jIvane te graha zo naDe che. 76 A rega badhe, zahANakArI, zraddhApahArI abhimAnakArI; kutarka pratyakSa aneka rIte, che cittane bhAvaripu ja nitye. 77 tethI kutake graha nA ja yukta, samAdhi ne zIla zrate suyukta; paropakAre paNa suvizuddha,-je cagIne bIja avadhya siddha. 78 mumukSu te zrAddha zrutapradhAna, vai yegamAM tatpara zIlavAna; padArtha atIndriya atra jANe, prajJAbale uttama tattva pAme 79
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ (450) idravaMzA (vaMzastha) sarvajJa jhAjhA nathI bhinna tatvathI, tabheda mAne atibhakta mohathI; sarvajJa je kaI kharekhara ja che, te vyakti bhede paNa eka sarva che. tene ja sAmAnyatha jeha mAnatA, dhImaMtane te sahunI samAnatA; eka rAjAzrita sevake bahu, niyukti bhede paNa mRtyu te sahu. 81 sarvajJa satuM tattva taNuM abhedathI, sarvajJavAdI mahiM bheda te nathI; upAsya jo eka upAsako mahIM, AcAra bhede paNa bhinnatA nahiM. 82 sarvetha sarvajJa mahAtmane khare ! tethI nathI tattvathI bheda Akhare; nAmAdinuM bhinnapaNuM bhale havuM, samyapha mahAtmA jana eha bhAvavuM. 83 zAlinI citrAcitra bhakti je deva kerI, sazAstromAM keganA varNavelI, tethIye A vastu te puSTi pAve, sarvanI ektA siddha thA. je saMsArI devakAye janArA, te saMsArI devamAM bhakti dhAra je saMsArAtIta arthe janArA, te te tehI tattvamAM bhaktikArA. 85 te saMsArI devanI bhakita citra, tenA rAge anya dveSe sahita, ne saMsArAtIta tave acitra, bhakti sarve zaMsArA pavitra. te saMsArI devanA sthAna citra, sthiti Adi sau prakAre vicitra; tethI tene sAdhane pAya citra, raste judA pura nA acitra. kA eke Azayane vibheda, tethI te tat phaloneya bheda, hoye hetu Azayo mukhya AMhI, jevI rIte pANI te khetImAMhi. bhoktA nAnA tata le eha ThAme, te lokonA Azayo bheda pAme; rAgAdinA tAratamya pramANe, ne buddhayAdi bodhabheda pramANe, buddhi jJAna ne asaMhadvArA, bhAkhyA zAse bedhanA triprakAra; tenA bhede sarva prANIgaNanA, ka sa pAmatA bheda nAnA. idri buddhi te AzranArI, hoye ane jJAna zAstrAnusArI; ne sat kriyA yukta je jJAna Ama, tene ApyuM che "asaMmeha' nAma. diyA pratye Adara prIti bhArI, nirvidhdha zrI saMpadAlabdhi sArI; jijJAsA ne tajajJa sevA sujANe ! sakiyAnAM lakSaNe eha jANe. 92 buddhipUrva prANInA kama sarva, te te saMsArI phale the ja sarva; zAstrAnusArIpaNuM ne jyAMhi, vipAke te virasA hoya AMhi. 93 :
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ hi ; kaLasa kAvya (451) ne karmo je jJAnapUrva juone! te mukavyaMgA kulagI jone; sudhA jevI zrutazakti prabhAve, sAnubaMdhI satapha te ja pAve. 94 karyo hoya je asaMmehajanya, te te Ape zIdhra nirvANa dhanya; je saMsArAtIta tat tattvagAmI, te ekAMte zuddhithI siddhi svAmI. 5 jenuM citta prAkRtArthe na sakta, je saMsArI bhoga pratye virakta; evA jIvanmukta je AtmarAmI, te saMsArAtIta tat tatvagAmI. 96 evA te saMte taNe mArga eka, "kSatimo " saMmaniSTho ja cheka; heye jhAjhA tad dazA bheda teye, abdhimAM kyuM tIrane mAga heye. 97 te saMsArAtIta tattva para te, che nirvANuM nAma saMgAdhare te; te te nizce tatvathI eka hoye, siddhAtmAdi zabdabhedo chatAMye. 98 A nirvANa tatvane tatvathI ja, samyapha jAye e asaMmehathI ja tenI bhaktimAM vivekI janene, vivAde te nA ghaTe re! juone ! 99 ne nirvANa hoya sarvajJapUrva, mukto pUrve hoya sarvajJa sarva A sarvajJa bAju nirvANamAga, tethI tene kema re! hAya bheda? 100 sarvanI dezanA citra jeha, kalyANArthe ziSyanA ukta teha, jene Uge bedhabIjAdi jema, tene beThuM janmavaidhe ja tema. 101 zrotAbhede dezanA eka teya, citrA bhAse! puNya sAmarthya je e! sau bhavyane tethI upakAra hoye, ne A rIte tad avadhyatva rahe. 102 vA RSinI dezanA citra hoya, te te kAlAdi apekSA ja joye; ne tenuM mUla sarvajJa jANe, sarvajJavAk siMdhu bindu pramANo. 103 vinA jANe Azaya tAsa AMhitene pratyAkSepa te yukta nAMhi; Ane durvAda bhAkhe kadI ke, te te jivAdathI che adhika. 104 sarvajJAdi A atIdiya heye, vinA gIjJAna niNata ne, ethI atre aMdha jevA janA, vivAdenuM kAma kAMI ja che nA. 105 anuSya zuSka taka taNe tethI, graha raudra mahA ati, mithyAbhimAnane hetu, tyaje mumukSu sanmati. 106 tatvathI graha sarvatra, mumukSune ghaTe nahiM; dharmeya muktimAM tyA, te A grahathI zuM ahiM? 107
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ (452) vaitAlIya ahi Atma ja eka zAzvatA, tasa che dhamA~ ja eka zAzvatA; jana ceAgI pada le sanAtanA. 108 bhajI dharma ja te sanAtanA, mata darzana AgraheA tyajI, sata bhaktipAyaNA thavu, parapIDana sama vavu, sat saMta marhutanA bha; anuka'pAmaya citta dhAravuM. 109 upakAre nita citta apavuM; dayAparA. 110 pUjavA guru Aphri sAdarA, " pApI pratiye vAmaze, samakitAmRta teDhu pAmaze; bhagavAnadAsa amRtatva pAmaze. 111 viSa Agraha ja sananana yAma jAmaze, yogadaSTasamuoya patha // iti maharSizrIharibhadgAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena * sumanonaMdanI - bRhatTIkAnAmaka vivecanena samapazJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre caturthI dIprAdRSTiH // A matRta vivecananuM aa 'sumaneAnanI ' bRhat TIkA' nAma rAkhyuM che.-- bhagavAnadAsa ('mananaMdana")
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirA daSTi ema saprapaMca thI daSTi kahI, pAMcamI kahI dekhADavA mATe kahe che- sthirAyAM darzanaM nityaM pratyAhAravadeva ca / kRtyamabhrAntamanaghaM sUkSmabodhasamanvitam // 154 / / darzana nitya sthiramahIM, pratyAhArathI yukta; kRtya abrAMta adoSa ne sukSma bedha saMyukta, 154. artha -sthira dRSTimAM darzana nitya ane pratyAhAravALuM ja hoya che; tathA kRtya abrAMta, anagha (nirdoSa), ne sUkSamadha saMyukta evuM hoya che. vivecana daSTi thirAmAMhi darzana niye, ratnaprabhA sama jANe re; bhrAMti nahi vaLI bedha te sUkSama, pratyAhAra vakhANe re. te guNa vIra taNe na visAruM." zrI e. 6sakjhAya. 6-1. sthirA nAmanI pAMcamI gadaSTimAM-niraticAra evImAM darzana nitya-apratipAtI hoya che, ane sAticAramAM anitya paNa hoya che ane te darzana pratyAhArathI yukta evuM kRtti - cirA-sthirA dRSTimAM, nai-darzana, bedhalakSaNavALuM, nityaM-nitya, apratipAtI,-niraticAra evI daSTimAM; ane sAticAramAM te-jene nayanapaTalane (AMkhanA paDadAne) upadrava prakSINa che tene tenA ulkApAdinA anavabodha jevuM,-anitya paNa hoya che,-tevA prakAranA atiyAranA bhAvane lIdhe. ratnaprabhAmAM paNa li Adine upadrava hoya che. pratyAhAhA -ane pratyAhAravALuM ja. haviSayAsaMkone vittahAna ja rendriyALAM tyAdA svaviSayanA asaMprayoge svacittasvarUpane anukArI evo dakiyeno pratyAhAra, tenAthI yukta evuM A darzana che. tyA-kaya, vaMdanAdi kriA, abrAnta-abrAMta-kamane adhikta karIneAzrIne, eTalA mATe ja janapaM-anA, niSpApa-nirdoSa,-anaticArapaNane lIdhe. ene ja vizeSaNa aApe che. sahAropasamavibhU-sUkSmadha saMyukta,graMthibheda thakI ghasavedyapadanI u5pattine lIdhe.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ (454) gaSTisamuccaya hAya che. tathA atre vaMdanAdi kriyA kramanI apekSAe abhrAMta, nirdeSa-niraticAra hAya che; ane eTale ja te sUkSmabAdha sahita evI hoya che. kAraNa ke graMthibhedathI ahIM vedyasaMvedyapadanI prApti DhAya che. Ama AgaLa kahelA krama pramANe ahI. pAMcamI dRSTimAM(1) dana ratnaprabhA samAna hAya che, (2) yAgavu. pAMcamuM aMga pratyAhAra sAMpaDe che, (3) bhrAMti nAmane pAMcamA cittadoSa naSTa thAya che, ( 4 ) dha nAmane pAMcame guNa pragaTe che. nitya darzana: ratnaprabhA sama sthira dRSTi e prakAre che-( 1 ) niraticAra, (2) sAticAr. niraticAra dRSTimAM je darzana thAya che te nitya-apratipAtI hAya che, jema che tema avasthita rahe che; ane sAticAramAM je darzana thAya che, te anitya paNa hAya che, yUnAdhika thayA kare che, jema che tema avasthita rahetuM nathI. 6 ratnaprabhA A dRSTinA darzana-dhane ratnaprabhAnI upamA chAje che, kAraNa ke ratnanI prabhA dIpaprabhA karatAM adhika heAya tema A dRSTinA Adha ceAthI dIprA dRSTi karatAM ghaNA vadhAre hAya che. dIpakanI prabhA tela vagere khAdgha kAraNeAne avalakhIne hAya che, jyAM lagI tela DhAya tyAM sudhI dIpaka prakAze che, eTale te asthira hAya sama jANA re' che, paNa ratnanI prabhA tevA khAhya kAraNAne avalaMbatI nathI, te te svAvalaMbI che, eTale te sthira rahe che-kadI nAza pAmatI nathI. tema A dRSTinA edha AtmAvalaMkhI che, para kAraNane apekSatA nathI-parAvalakhI nathI, aparAkSa che, ane Ama A beAdha AtmAlakhI pratyakSa AtmAnubhavarUpa hovAthI sthira rahe che, kadI nAza pAmatA nathI. temAM-(1) niraticAra sthirA dRSTinA Adha nila ratnaprabhA jevA hAI, ni'lapaNAe karIne nitya--sadA sthira ekarUpa hAya che, apratipAtI hAya che, jevA che tevA avasthita rahe che. ane (2) sAticAra sthi| dRSTinA Adha samala ratnaprabhA jevA heAi, aticArarUpa samalapaNAne lIdhe anitya-asthira hoya che, sadA ekarUpa rahetA nathI, malApagama pramANe nyUnAdhika thayA kare che. ratna upara jema DyUla vagere upadrava saMbhave che, ane te dhUla vagerene lIdhe tenI prabhA paNa asthira AMdolanavALI hAya che--nyUnAdhika jhAMkhI vadhAre thAya che, paNa mUlathI naSTa thatI nathI eTale sthira rahe che; tema A dRSTinA bedha aticArarUpa malane lIdhe asthira mAMdolanavALA-anitya hAya che, kSayeApazama pramANe nyUnAdhika thayA kare che, paNa mUlathI naSTa thatA nathI, eTale sthira rahe che. jema keInI AMkha UThI heAya ne te maTavA AvI hoya, tene tenA asara mAlUma paDatI nathI, tenI AMkha have khUba lAlaghUma dekhAtI nathI, utkopa AdinI tene pIDA paNa
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthiSTi: "radI5ka ati dI5tA he lAla (455) thatI nathI, chatAM haju kaMIka vikAranI asarathI te AMkha maTamaTAvyA kare che, ne vacce vacce jhAMkhuM jhAMkhuM dekhe che, tema sAticAra daSTivALAne daSTiroga maTavA Avyo che, eTale tene tenA ukopa AdinI asara mAluma paDatI nathI, daSTirAga paNa dekhAtuM nathI, ane tajajanya pIDA paNa thatI nathI, chatAM haju kaMI aticArarUpa vikArane lIdhe darzanamAM kSapazama thayA kare che, vadhaghaTa thayA kare che. Ama sAticAra sthira dRSTimAM darzananI nyUnAdhikatArUpa asthiratA,-anityatA nIpaje che. chatAM A 'sthirA" dRSTi te enA nAma pramANe sthira ja rahe che, apratipAtI ja hoya che, AvyA pachI kadI paDatI nathI, e pUrvokta niyama te kAyama rahe che. kAraNa ke prAraMbhamAM kahevAmAM AvyuM hatuM ke sthira Adi chellI cAra daSTi apratipAtI che. Ama A sthira daSTi apratipAtI che, chatAM temAM-niraticAramAM prApta thatuM darzana kaI rIte nitya-apratipAtI che ane sAticAramAM prApta thatuM darzana kaI rIte anitya-pratipAtI paNa che, ene Azaya uparamAM vivaravAmAM AvyuM che te uparathI spaSTa thaI jaze. A dRSTimAM thatuM darzana, netraroga dUra thatAM upajatA dazana jevuM che. jema AMkhane roga maTI jatAM-AMkhanuM paDaLa khasI jatAM, tatkALa padArthanuM yathArtha darzana thAya che, tema atre A dRSTimAM anAdi mehasaMtAnathI upajele deha-AtmAnI aikya. daSTiga naSTa buddhirUpa daSTiroga dUra thatAM ne darzanamohane paDado haTI jatAM, takSaNa ja pratibuddha thayelA jIvane padArthanuM samyagra darzana thAya che. eTale A sAkSAt daSTA evA samyagadaSTi puruSane svapara padArthanA vivekarUpa bhedajJAna pragaTe che, ane te samaje che ke huM eka zuddha darzana-jJAnamaya ane sadA arUpI evo AtmA chuM. anya kaMI paNa paramANuM mAtra paNa hAruM nathI." (jue pR. 68 ) . A dazana-bodhane ratnadIpakanI upamA barAbara baMdha bese che. kAraNa ke (1) ratnapradIpathI jema zAMta prakAza patharAya che ne aMdhakAra vikharAya che, tema atre samyaga darzanarUpa ratnapradIpa manamaMdiramAM pragaTatAM parama zAMtimaya anubhava ratnadIpaka prakAza prakAze che, moha aMdhakAra vilaya pAme che, "miTe te moha ati dIpate aMdhAra. (2) ratnapradIpamAM jema dhUmADAnI rekhA hotI nathI ne he lAla citrAmaNa caLatuM nathI, tema samyagadarzana ratna jyAre "anubhava -teje jhaLahaLe che, tyAre kaSAyarUpa dhUmADAnI rekhA paNa dekhAtI nathI, "dhUma kaSAya na rekha" ane cAritrarUpa citrAmaNa caLatuM nathI. "caraNa citrAmaNa navi caLe che lAla." (3) ratnadIpa bIjA dIvAnI peThe pAtra nIce karatuM nathI, " pAtra kare nahiM heTha," tema A samyagadarzana ratna tenA pAtrane adha:-nIce karatuM nathI, arthAt tenuM pAtra adhogatine pAmatuM nathI. (4) ratnadIpa te kadAca sUryanA tejamAM chUpAI jAya, paNa samyagadarzana ratnanuM teja te sUyatejathI chUpAtuM nathI. (5) ratnadIpanuM
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ (456) yogadRSTisamuccaya 6 , teja tA sthira-jema che tema avasthita rahe che, paNa sa tejanu teja evuM A samyagda naratnanu teja tA anubhavaprayAganI khaLavattaratAthI pahelAM karatAM pAchaLathI vadhatuM jAya che. ( 6 ) ratnadIpaka jema pavanathI elavAtA nathI ane caMcalatA-asthiratA pAmatA nathI, tema A samyagdarzanarUpa ranadIpa mAharUpa vAyune gamya nathI ke tethI caMcalatAasthiratA pAmatA nathI. ghAra parISaha ke upasaga bhaye karI, AvI zake nahiM te sthiratAne aMta jo. ' ( jue phUTanoTa pR. 68). (7) ratnadIpaka sadA ramya-suMdara dekhAya che ane kSINu-kRza thatA nathI, tema A samyagdarzanarUpa ratnadIpa sadA ramaNIya-suMdara dekhAya che, tathA puSTa guNe nava kRza rahe ho lAla '-puSTa guNe karIne kadI paNa kRza kSINa thatA nathI, dUbaLA paDatA nathI, paNa AtmadharmAMnI uttarAttara puSTithI nira'tara puSTa ja thayA kare che. (8) ratnadIpakamAM jema tela nAMkhavuM paDatuM nathI tathA dazA' arthAt vATa khaLatI nathI, tema A samyagdarzanarUpa ratnadIvAmAM puddagalarUpa tela nAMkhavu. paDatuM nathI, arthAt parabhAvanu Ala'bana hetu nathI, tathA zuddha AtmadazA khaLatI nathI, jeha na jIdda dazA dahe hai| lAla,' arthAt zudde AtmabhAvamAM sthiti rahe che.-ratnadIpakanA rUpaka parathI phalita thatA A sa. camatkArika bhAva kavivara yavijayajIe peAtAnA A amara kAvyamAM adbhuta rIte saMgIta karyo cheH-- * * sAhelAM huM kuMthru jinezvara deva! ratnadIpaka ati dvIpatA heA lAla; sA. muja manamadiramAMhI, Ave jo ariala jhIpatA hai| lAla. ' i. (jue pR. 69) temaja-ratnanA prakAzanI jema A dRSTinA beSa paNa (1) apratipAtI, ( 2 ) pravaddhamAna, ( 3 ) nirapAya, (4) anyane aparitApahetu, (5) pariteSahetu, (6) parijJAna Adittu janmasthAna, (7) parama maMgalarUpa hoya che. ( spaSTIkaraNa mATe jue pR. 69-70). ityAdi aneka prakAre ratnaprabhA sAthe A sthirA dRSTinA darzInanu -edhanu samAnadhama zuM che, sarakhApaNuM ghaTAvI zakAya che. A upamAne jema jema vizeSa vicArIe tema tema temAMthI era ne era camatkRti bhAse che, ne jJAnInI vANInI parama adbhutatAnI pratIti karAvI bahumAna upajAve che. atre sakSepamAM tenuM digdarzana karyuM che. svamatithI vizeSa vicAravuM. yAganuM pAMcamuM aMga-pratyAhAra 66 * viSaya vikAre na iMdriya joDe, te ihAM pratyAhArA re. "--yA. sajjhAya, 6-4 yeAgavu. ceAthu aMga prANAyAma ceAthI dRSTimAM prApta thayA pachI, svAbhAvika krame pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM ceAgAMga atra sAMpaDe che. pratyAhAra (prati + AhAra ) eTale iMdriyAnu viSayAmAMthI pratyAhata thavuM-pAchuM kheM...cAvuM te. viSayAnA asaprayAga thatAM
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTiH pratyAhAra-viSayavikAre na idriya De" (457 ) svacittasvarUpane anukArI te pratyAhAra che." arthAt cakSu Adi iMdriyane grAhya evA rUpa Adi viSayane asaMprayoga thatAM, eTale ke viSaya sAthe joDANa nahiM thatAM tenuM grahaNAbhimukhapaNuM choDI dIdhAthI svarUpamAtra avasthAna thAya. iMdriye pitAnA viSayamAMthI pAchI phare, eTale jema che tema chAnImAnI besI jAya, ane ema thAya eTale aMta:svarUpanuM anukaraNa thAya, arthAt cittanirodha karavA mATenI sAmagrI sAMpaDe. AnuM nAma cakSu Adi indriyane pratyAhAra che. A pratyAhAra kevo che? te ke indriyonA vazIkaraNarUpa eka phalavALe che. pratyAhArane abhyAsa thatAM, iMdriye evI AyaraAdhIna-tAbedAra thaI jAya che, ke bAhya viSaya pratye laI javAmAM AvatAM paNa te jatI nathI. * cethI dRSTimAM prANAyAma vaDe karIne bAhya bhAvane reca dIdhe, aMtarbhAva pUraNa karyuM, ane tenuM kuMbhana-sthirIkaraNa karyuM; Ama yogamArge AgaLa vadhatA mumukSu jegIjananI vRtti bAhA bhAvamAM ramatI nathI, ane antar bhAvamAM pariName che. eTale have A pAMcamI daSTi prApta thatAM, A gAbhyAsI mumukSu jananI iMdriye pitapatAnA viSayo pratye pravartatI nathI, ane tenA tenA viSayamAMthI vyAvRtta thaI pAchI kheMcAI Ave chepratyAhata thAya che, ane aMta:vyApAramAM vyApRta-pravRtta thaI cittanidhimAM khapa lAge che, ane cittasvarUpanuM anukaraNa kare che. je idri pUve harAyA TheranI jema chUTI pharatI hatI ne raghavAI thaIne svaccheda vicaratI hatI, te have niyamamAM AvI jaI, pAchI kheMcAIne, potAnA citta-gharanA khIle baMdhAya che. viSayagrahaNa mATe jyAM tyAM mukha nAMkhavArUpa bahi"viSaya vikAre mukha vRtti choDI daI, te have DAhIDamarI banI aMtar abhimukha thAya che. na ikiya joDe eTale jenI AMkhe bAhya rUpane dekhatI hatI te yogI have bhAvathI aMtaH svarUpane dekhe che. jenA kAna bAhya zabdo suNatA hatA te have aMtaHnAda sAMbhaLe che. jenuM nAka bAhya sugaMdhathI bhAtuM hatuM, te have bhAva-saurabhathI saMtoSAya che. jenI rasanA bAhya rasathI rIjhatI hatI, te have aMta:caitanyarasanA pAnathI prasanna thAya che. jene sparza bAhya sparzathI sukha mAnato hatuM, te have caitanya svarUpanI sparzanAthI AnaMda anubhave che. Ama iMdriyanI bAhya vRtti virAma pAmI bhAvarUpa AtyaMtara vRtti vase che, kAraNa ke pAMce itirUpa tophAnI gheDAnI lagAma have jAgrata AtmAnA * "viSayAsakayorannAhAnutti vidyA pratyAhAraH pIvALAmetAratADha ." zrI yazA kRta dvADhA, 24-2, "svaviSayAsaMprayoge cittasvarUpAnukAra ivendriyANAM prtyaahaarH| tataH pamA varasendriyALA " -zrI pAtaMjala ya, se. 2-54-55.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ (458) yogadaSTisamuracaya eka citta-sArathinA hAthamAM AvI che, ane Ama bhAvathI anupama caitanyarasane anubhava AsvAda thAya che, eTale pachI iMdriya evI te vaza thaI jAya che, evI te garIbaDI gAya jevI AdhIna thaI jAya che, ke tene pachI bAhya viSayomAM rasa paDato nathI, ne te pratye parANe laI javAmAM AvatAM paNa te jatI nathI ! evuM te tene A citta-ghara goThI jAya che! eTale A caitanya amRtarasano AsvAda cheDIne bhegI te bAkasabukasa rUpa pudgalabhegane icchate nathI !-Ama A daSTimAM sthiti karatA samyagRSTi gIpuruSanuM darzana avasya pratyAhAravALuM ja hoya che, kAraNa ke pratyAhAra-kharekhara aMtaraMga viSayavairAgya na hoya te samyagadaSTipaNuM paNa ghaTe nahi, mATe samyagadaSTi puruSane viSaye pratye atyaMta anAsakti ja hoya, parama vairAgya ja varte bhrAMti deSa tyAga bIjI samajaNa pachI kahIza, jyAre citta sthira thaIza."--zrImad rAjacaMdrajI. ceAthe utthAna nAmane cittadoSa jethI daSTimAM nAza pAmyA pachI, svAbhAvika krame brAMti nAmane pAMcame deSa atre TaLe che. kAraNa ke (1) atre evI prazAMtavAhitA hoya che, cittane evo akhaMDa ekadhAre zAMta pravAha pravahe che, cittanuM evuM TharelapaNuM hoya che ke mekSasAdhaka yugamArga-kriyAmAMthI citta UThatuM nathI. ane je citta svasthAnamAMthI UThe ja nahiM, te tenI brAMti paNa kema thAya? te ADuMavaLuM kema bhame? eTale atre citta abrAMta hoya che sthira hoya che. (2) athavA prastuta gakriyAne choDI cittanuM cArekera bhramaNa-brAmaka vRtti te brAMti. paNa atre to zAMtapaNAne lIdhe cittasthiratA vare che, eTale tevI brAMti hotI nathI, abhrAMti ja hoya che. (3) athavA chIpamAM rUpAnI jema bhramaNuM thavI, tattvane atatva mAnavArUpa viparyAsa thavo te bhrAMti. paNa atre te tatvanA yathArtha nizcayane lIdhe tevI viparyAsarUpa brAMti hotI nathI, abrAMti ja varte che (4) amuka kriyA karI ke na karI, e bhramathI na sAMbhare, eTale evI zubha kiyAthakI paNa arthavidhI evuM akAja thAya, ISTaphalarUpa paramArtha kArya na thAya (juo pR. 86) A paNa bhrAMti che. paNa atre A dRSTimAM te samyam upayogavaMtapaNane lIdhe jAgrativALA samyagadaSTi puruSane tevI bhrAMti paNa upajatI nathI. Ama zAMtapaNAne lIdhe, viparyAsarahitapaNAne lIdhe, ane upayogavaMtapaNAne lIdhe atre citta sarva prakAre abrAMta hoya che-sthira hoya che. eTale samyagadaSTi puruSa je vaMdanAdi kriyA kare che te paNa abrAMta hoya che, arthAt yakta kramane barAbara sAcavIne te te kriyA brAMtirahitapaNe kare che; pUrNa bhAvapUrvaka parama zAMtithI, tAvika lakSathI, ne tanmaya sthira upayogathI kare che. jema ke
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTi : bhrAMti daSatyAga, sUkSma bedha guNaprApti (459) "zuddhAzaya thira prabhu upage, je samare tuma nAmajI; avyAbAdha anaMtuM pAme, parama amRtarasa dhAma. zItala0 "zrI devacaMdrajI. te vaMdanAdi kare che te sthAna, kALa ne kama barAbara sAcave che, sUtra zabdanA arthamAM upayoga rAkhe che, bIjAne saMmeha na upaje-vikSepa na thAya tathA zraddhA-saMvega sUcave evA yukta svare sUtroccAra kare che, ane te vaMdanAdi karatAM tenA bhAva-romAMca zuddhAzaya thira ulase che, zubhAzaya vardhamAna thAya che, ne praNamAdinI saMzuddhi barAbara prabhu upage' jaLavAya che. Ama tenI vaMdanAdi kiyA niraticArapaNAne lIdhe anagha nirdoSa-niSpApa hoya che. (juo pR. 219-220) temaja A vaMdanapratikamaNAdi kriyA sUkSma bodhathI saMyukta evI hoya che. samyagdaSTi puruSa je kaI kriyA kare che, te tenI tAtvika samajaNapUrvaka samyapaNe kare che, kAraNa ke tene tattvanuM samyapha saMvedana hoya che, eTale tene anusarIne sarva kriyA prazAMta vRttithI, sarvatra atyaMta sujyarahitapaNe, tvarA rahitapaNe kare che. Ama samyagadaSTinuM anuSThAna anubaMdha zuddha hoya che. dAkhalA tarIke samyagadaSTi prabhubhakti kare che te tAvika bhaktinuM svarUpa samajIne kare che. te ema jANe che ke A prabhu zuddha AtmasvarUpane pAmyA che, mATe hArA parama pUjya che. je A paramAtmAnuM svarUpa che te mahArA AtmAnuM svarUpa che. eTale hArI zuddha AtmasattAnI pUrNatA pAmavA mATe, zuddha Atmasiddhi karavA mATe, A pratiSThadasthAnIya-zuddha AdarzarUpa prabhu parama hetu heI, mahAre tenuM parama prabaLa avalaMbana levA yogya che. pAmyA zuddha svabhAvane, che jina tethI pUjya samaje jina svabhAva te, AtmabhAnane guMjya." -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi mArI zuddha sattA taNI pUrNatA, te taNe hetu prabhu tuMhI sAce; devacaMdra stavya munigaNe anubhavyo, tatvabhakta bhavika sakala rA."- zrI devacaMdrajI sUkSma bedha guNanI prApti atre bodha nAmane pAMca guNa pragaTe che, kAraNa ke jethI daSTimAM tattvazravaNane guNa pragaTyo, eTale tenA phala paripAkarUpe A pAMcamI daSTimAM boSa guNa svAbhAvika krame pragaTa joIe. ane te bodha paNa atre sUkSamatAvALo hoya che. kAraNa ke atre graMthibhedane lIdhe vedyasaMvedyapadanI prApti hoya che ane A vevasaMvedyapadamAM ja sUkSma bodha ghaTe che, ema AgaLa cothI daSTinA vedasaMvedyapada adhikAramAM vistArathI kahevAI cUkayuM che, te paNa saMkSepamAM bhAvanAthe tenI punarAvRtti karI jaIe, te tenuM lakSaNa A pramANe kahyuM hatuM -samyaphapaNe hetu svarUpa ne phalanA bhede karIne vidvata
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ (460) yogadaSTisamucaya samAjamAM je vedyasaMvedyapada thakI tatvano nirNaya thAya, paramArtha pariccheda karAya, te sUkSma bodha' kahevAya che. ane bhavasamudramAMthI pAra utAravAmAM A bedhanuM kuzalapaNuM che e ja enuM sUkamapaNuM che athavA karma vajAna vibheda karavAmAM enuM tIkSaNapaNuM che e ja enuM sUphamapaNuM che; athavA anaMta dharmAtmaka samagra vastutattvanuM vyApakapaNe nipuNa mAnyapaNuM e ja enuM sUkSmapaNuM che. Ama aneka prakAre A bedhanuM sUkamapaNuM ghaTe che. (juo . 65-66, vivecana pR. 261-266) atre vedhasaMvedyapadanI prApti hoya che. arthAta jyAM vedya-saMvedanIya vastu vastu sthiti pramANe saMvedAya che te vedhasaMvedyapada che. eTale strI Adi padArtha je apAya AdinA kAraNarUpa che, te tenA yathArtha svarUpamAM atre AgamathI vizuddha zuddhAtama evI tathA prakAre apravRtti buddhithI saMvedAya che. arthAt strI Adi anubhava sadA padArtha bhavahetu che, mATe heya ja che, tyAjya ja che, evI nizcayabuddhi pratIti-samajaNa-chApa AtmAne viSe upaje che. (juo-lai. 7075, vivecana pR. ra72-291) tathA jJAna-darzana-cAritrarUpa lakSaNavALe eka zuddha jJAyakasvabhAvI AtmA ja mAtra Adeya che-grahaNa karavA gya che, bAkI bIjuM badhuM ya heya che-tyajavA yogya che, e akhaMDa nizcaya AtmAmAM pragaTe che. zuddha AtmAne je anubhava che te svasamayane vilAsa che, ane jyAM pudgala karmapradezamAM sthitirUpa parabhAvanI chAMyaDI paDe che, te parasamaya nivAsa che, ema vatugate vastu atre prakAze che. zuddhAtama anubhava sadA, te svasamaya vilAsa re paravaDI chAMhaDI je paDe, te parasamaya nivAsa re-- dharama parama aranAthane."--zrI AnaMdaghanajI. myAnathI taravAranI jema, dehAdithI AtmA bhinna che, sadA upayogavaMta ane avinAzI che, ema sadguru upadezathI jANIne atre tenI samyapha pratIti upaje che, AtmasvarUpanuM saMvedana thAya che. AvuM je sahaja AtmasvarUpapada samajyA vinA arthAt jANIne pratItyA vinA pUrve anaMta duHkha pAmyo hato, te AtmasvarUpa "pada' zrI saddaguru bhagavAne samajAvyAthI have A jIvane anubhavagocara thAya che, svasaMvedanathI pratyakSa jaNAya che, ane te ja vedhasaMvedyapada che. saddagurunA upadezathI, AvyuM apUrva bhAna; nija pada nijamAMhi la, dUra thayuM ajJAna."- zrImad rAjacaMdrajIpata zrI Atmasiddhi ane A je AtmasvarUpa anubhava pada athavA vedhasaMvedya pada che te ja ' zabdanA kharekharA artha pramANe "pada" che, kAraNa ke jyAM sthirapaNe pada mAMDI zakAya
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTi : bAladhUligRhakIDA samI sarva bhavaceSTA (461) evuM sthira samyak sthitivALuM je hoya tene ja "pada' nAma ghaTI zake. ane A AtmasvarUpa anubhava pada-vedhasaMvedya pada svabhAvabhUta hoI tevuM samyapha sthitivALuM che, eTale tene ja "pada" nAma barAbara ghaTe che. (juo vivecana pR. 288 thI 291). AvuM sthira AtmasvabhAva anubhavarUpa vevasaMvedya pada graMthibhedathI A sthira daSTimAM prApta thAya che, tethI karIne atre sUkSama bodhanI saMprApti hoya che. ane evA sUkamabedhasaMpanna samyagadaSTi puruSanA AvA sahaja udgAra nIkaLI paDe che ke-Ama nirmala samyagadarzananA pratApe karIne jeNe hAruM pazurUpapaNuM TALIne devarUpapaNuM karyuM, divya sahaja AtmasvarUpa pragaTa karyuM te bhagavAna vIrane amApa upakAra huM kadI visaruM nahi, rAta divasa saMbhAruM chuM. e guNa vIra taNo na visAruM, saMbhAruM dina rAta re; pazu TALI sararUpa kare je, samakitane avadAta re."-zrI . da. sajhAya. pa-2. anaMtakALathI je jJAna bhavahetuM thatuM hatuM, te jJAnane eka samaya mAtramAM jAtyaMtara karI, jeNe bhavanivRttirUpa karyuM, te kalyANamUti sabhya darzanane namaskAra." zrImad rAjacaMdrajI. bAladhUlIgRhakrIDAtulyAsyAM bhAti dhImatAm / tamograMthivibhedena bhavaceSTAkhilaiva hi // 155 // bAla dhUligraha ramata zI, bhavaceSTA ja samarata; tamecaMthibhede dIse, buddhimaMtane atra. 155 artha--A daSTimAM tamograMthinA vibhedane lIdhe buddhimatone akhila ja bhavaceSTA bAlakanI dhUligrahakIDA tulya bhAse che. vivecana bAladhUli gRha krIDA sarakhI, bhava ceSTA IhAM bhAse re; traddhi siddhi savi ghaTamAM pese, aSTa mahAsiddhi pAse re......te guNa vIra." -zrI je. da. sakjhAya. 5-3 vRttisAdhUrI vRkrIetucA-bAlakanI dhUligrahakrIDA sarakhI-prakRtiasuMdarapaNAthI ne asthirapaNathI, a-AmAM, A sthirA dRSTimAM, mAri-bhAse che, dhImatAM-dhImaMta-buddhimaMta puruSone, tamobapivinatamograMthinA vibhedarUpa hetuthI, mavajhAvikaiva hi-akhila ja bhavaceSTA nizcaye-cakravatI Adi ceSTArUpa paNa prakRtiasuMdarapaNuthI ne asthirapaNuthI.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) gadaSTisamuccaya A daSTimAM vattatA megIne tame graMthine vibheda thayo hoya che, eTale tene samasta saMsAraceSTA bAlakanI dhUligraha kIDA jevI bhAse che, kAraNa ke prakRtithI asuMdarapaNAthI ne asthira paNAthI te bannenuM samAnapaNuM che. bAlaka dhULanA kUbA (ghara) bAladhali ghara banAvavAnI ramata rame che. te kUbA prakRtithI-svabhAvathI asuMdara ane kiyA samI hAtha lagADatAM ke Thesa mAratAM paDI jAya evA asthira hoya che. tema sarva bhavaceSTA A sarva saMsAraceSTA paNa prakRtithI asuMdara-aramaNIya ane asthira che, kSaNamAtramAM zIrNa vizIrNa thaI jAya evI kSaNabhaMgura che. Ama e bannenuM tulyapaNuM che. are ! cakravartI AdinI Rddhi ke je saMsAramAM sarvotkRSTa gaNAya che, te paNa tatvathI jotAM dhiSamizrita anna jevI asuMdara ane asthAyI che. je pracaMDa pratApe karIne cha khaMDanA adhirAja banyA hatA, ne brahmAMDamAM baLavAna thaIne bhArI bhUpa" upajyA hatA, e catura cakI cAliyA hetA na hatA heine,' hAtha khaMkherIne AvyA hatA tevA khAlI hAthe cAlI nIkaLyA che. A jagatamAM eTalA badhA cakavattIo thaI gayA che, ke jyAre keI ne cakravattI thAya che, tyAre kiMkiNIratnathI RSabhakUTa parvata para potAnuM nAma utkIrNa karatI veLAe tene eka nAma bhUMsI nAkhavuM paDe che, tyAre te tenA nAma mATe jagyA thAya che! Ama A pRthvInA anaMta svAmI thaI gayA che, ne A pRthvI keI sAthe gaI nathI ke javAnI nathI. Ama A jagatanI sarvocca padavInI paNa A dazA che, te pachI enAthI utaratI evI anya kakSAonI zI vAta karavI? (jue pR. 249-250). Ama bAlakanA kUbA jema sAva takalAdI ne kSaNavAramAM hatA na hatA thaI jAya che, tema A sarva saMsArane khela paNa kSaNavAramAM khatama thaI jAya che, hase na hatuM thaI jAya che. A saMsAramAM jyAM juo tyAM sarvatra kSaNabhaMguratA ne aramyatA ja bharI che. te te bALakanA kubAnI jema khAlajIne ja ruce che,-game che, paNa tevI bAlakanI ramata ramavI jema moTA mANasane na rucenna game, athavA zaramAvA jevI lAge, tema A bhavaceSTArUpa dhUligrahakIDA paNa paMDita janane-jJAnI samyagadaSTi puruSane rucatI nathI, ane bhUlecUke temAM ramavuM-AnaMda mAne te lajajAnuM kAraNa lAge che! zaramAvA jevuM lAge che. ane A sakala bhavaceSTA tene bAladhUligrahakrIDA jevI lAge che, tenuM kAraNa tene tamograMthine vibheda thayo che, te che. A tamograMthinA vibhedathI tene vedhasaMvedyapadarUpa samyagadarzana pragaTayuM che, tethI tene saMsAranuM yathArtha duHkhada svarUpa saMdAya che, mATe A graMthibheda tathA tenA phalarUpe prApta thatA samyagadarzananuM svarUpa saMkSepamAM jANavuM atra prasaMgathI prApta thAya che graMthibheda A pAMcamI sthira daSTine pAmelA samadaSTi puruSane tame graMthine eTale
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAti : thibheda daza namehaupazama-samyagdarzana (463) ajJAna aMdhakArarUpa graMthinA vibheda thayA hAya che, ajJAnamaya meAhAMdhakAranA paDade cIrAI gayA che. A ajJAna kharekhara ! tamasUrUpa-adhakArarUpa ja hAya che, kAraNa ke aMdhakAramAM jema padArthanuM darzana thaI zakatuM nathI, tema ajJAna aMdhakAramAM padArthanuM darzana thaI zakatu nathI. A aMdhakAra samu ajJAna jJAnarUpa prakAza thatAM zIghra nAzI jAya che-ekadama palAyana karI jAya che. lAMkhA vakhatanuM aMdhArU paNa dIvA peTAvatAM tarata ja dUra thAya che, tema anAdinA mehAMdhakAra paNa jJAna-pradIpa pragaTatAM tatkSaNa ja nAza pAme che. eTale samasta vastusvarUpa jema che tema yathAsthita svarUpe A yAgIne dekhAya che. Ama A yeAgI samyagdarzanI, samyagdaSTi jJAnI hAya che. " kama bhAva ajJAna che, meAkSabhAva nija vAsa; adhakAra ajJAna sama, nAze jJAna prakAza. rAga dveSa ajJAna e, mukhya kamanI graMtha, thAya nivRtti jehathI, te ja meAkSanA patha. "--zrI Atmasidi A tamAgraMthi jIvanA karmAMjanita dhana-gADha rAgadveSa pariNAma che; ane te vAMsanI karmAMza, ghana, rUDha ne gUDha gAMTha jevA atyaMta durbhedya che. eTalA mATe ja ene ' graMthi'-gAMTha kahela che. te kaThaNa aTapaTI ( Complex ) paryaMta jevI mahAbalavAna tamAgraMthi atre apUrva AtmapuruSArthanI sphuraNAthI apUraNurUpa tIkSNa bhAvavAvaDe bhedAi jAya che. eTale pachI samyaktvanI prApti karAvyA vinA rahe nahi-nivattuM nahi evA anivRttikaraNavaDe karIne samyagadananI prApti thAya che, jethI vastunuM yathArtha - samyak svarUpa dekhAya che. (vizeSa mATe juo-pR. 3 ane 46-47). samyagadarzana " che dehAdithI bhinna AtamA re, upayegI sattA avinAza;.... mULa mAraga sAMbhaLeA jinanA 2! ema jANe sadguru upadezathI ?, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa ...mULa. je jJAne karIne jANiyuM re, tenI vatta che zuddha pratIta....mULa kahyuM bhagavaMte da+na tene re, jenuM bIjuM nAma samakita....mULa" --zrImad rAjacaMdrajI Ama ukta graMthibhedanA phUla-pariNAmarUpe samyagadarzana upaje che. A samyakta athavA samyagdarzana AtmAnA guNu che, ane te nirvikalpa che. kevalajJAnageAcara che. tathA paramAviSe ane manaH ya jJAnane viSaya che, zrutajJAnanA ke dezAdhinA viSaya nathI. eTale A A sUkSma guNa matijJAnanA ke huM te tevA guNu pragaTyo che ke
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ (464) gadaSTisamuccaya viziSTa jJAnI ja jANe che. A guNa anAdithI darzanamohanA udayathI mithyA svAdarUpa thaI paDyo che -kaDavI tuMbaDImAM nAMkhelA dUdhanI jema daivayoge kAlAdi labdhi saMprApta thaye bhavasamudrane cheDe najIkamAM hoya tyAre bhavyabhAvanA vipAkathI-jIvanI yathAyogyatAthI jIva samyakatva pAme che. A samyaktvanI prAptimAM A pAMca labdhi kAraNabhUta cheH (1) kSApazamika labdhi-kanA kSapazamanI prApti. (2) vizuddhi labdhikarmonA kSapazamathI AtmAnI je vizuddhatA upaje te. (3) dezanA labdhi-saddaguru AdinA upadezane ga. (4) prAyogikI labdhi-ke jethI karIne pAMca labdhiH kamenI sthiti ghaTIne aMtarakaTAkoTimAtra rahI jAya. (5) karaNa darzanamoha labdhi-AtmasAmarthyavizeSa ke jethI karIne karmonI sthitinuM ne rasanuM upazama khaMDana karavAnI zakti upaje che. karaNa labdhi traNa prakAranI che-adha: karaNa, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa. A karaNanuM svarUpa pUrve kahevAI cUkyuM che. A karaNalabdhi pachI aMtamuhUrtamAM darzana mehanA upazamathI avazya samyagadarzana upaje che, arthAt darzananI mithyA avasthA samyak avasthArUpa thAya che. paNa jyAM sudhI anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya hoya tyAM sudhI A samyagadarzanane lAbha thatuM nathI. kAraNa ke tIvra krodha-mAna-mAyA-lobharUpa A duSTa anaMtAnubaMdhI kaSAyacekaDI ja samyakRtvane ghAta karanAra che, avarodhanAra che te anaMta saMsAranA mULa kAraNarUpa mithyAtvane-darzanamohane udayamAM ANe che, eTalA mATe ene " anaMtAnubaMdhI" evI yathArtha saMjJA ApavAmAM AvI che. Ama anaMta saMsArano anubaMdha karanAra A mahA raudra ne dAruNa pariNAmI anaMtAnubaMdhI kaSAya TaLe ja darzanamoha TaLe che, eTalA mATe anaMtAnubaMdhInuM A vyavahArU svarUpa samajI AtmAthIe tene TALavAne pratyeka prayatna kare joIe je saMsAra arthe anubaMdha kare che, te karatAM paramArthane nAme, bhrAMtigata pariNAme asaddaguru, deva, dhamane bhaje che te jIvane ghaNuM karI anaMtAnubaMdhI kodha, mAna, mAyA, lAbha thAya che, kAraNa ke bIjI saMsAranI kriyAo ghaNuM karI anaMta anubaMdha karavAvALI nathI. mAtra aparamArthane paramArtha jANI Agrahe jIva bhajyA kare, te paramArtha jJAnI evA puruSa pratye, deva pratye, dharma pratye nirAdara che ema kahevAmAM ghaNuM karI yathArtha che. te sadagara, deva, dharma pratye asataguruvAdikanA AgrahathI, mAThA bedhathI, AsAtanAe. upekSAe pravate evo saMbhava che. temaja te mAThA saMgathI tenI saMsAravAsanA pariracheda nahI thatI * "khayuvasama visohI desaNA pAugga karaNaladdhie / cattArivi sAmaNNA karaNaM puNa hodi smmtte||" zrI nemicaMdra siddhAMtacakravattakRta zrI gammasAra,
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTi H samyaphaprAptinA upakrama, danamAha upazama (465) haiAtAM chatAM te pariccheda mAnI paramA pratye upekSaka rahe che. e ja ana ta kroSa, mAna, mAyA, lAbhane AkAra che."--zrImad rAjaca', patrAMka 375, 523. (459, 613) vaLI A ukta pAMca labdhinA svarUpa parathI e spaSTa samajAya che ke AmAM madhyavatinI dezanA labdhi samyaktvaprAptinI rahasya cAvI (Master-key ) che. kAraNa ke kramanA kSayApadyamathI jIvanI vizuddhatA thAya ane tene sadgurunA upadezanI prAptinA joga ane, teA pachI tene anukrame samyaktvanI prApti thAya. eTale prathama tA jIvanI vizuddhatA thavI joIe. ane te kema thAya ? satya puruSArthathI prazamAdi guNanI prAptithI. jyAre kaSAyanuM upazAMtapaNuM thAya, mAtra meAkSa sivAya khIjI abhilASA hAya nahi. saMsAra pratye kheda hAya ane aMtamAM kyA varte, tyAre A jIva vizuddhine pAme, ane te ja kharekharI mekSamAnA ' jijJAsu ' kahevAya. AvA vizuddhiprApta supAtra jijJAsu jIvane jo sadgurune bedha thAya te te sakita pAme ane aMtarnI zodhamAM vatte; eTale pachI sadeva-guru-dharmAMnI samyak pratItirUpa vyavahAra samiti, ane tenA phalarUpe zuddha AtmAnubhavarUpa paramArtha samakita-ema sAnukha dhapaNe uttarAttara vadhatI jatI samyaktvanI kakSAene te sparzatA jAya. 8 kaSAyanI upazAMtatA, mAtra meAkSa abhilASa; bhave kheda aMtar yA, te kahiye jijJAsa. jijJAsu jIvane, thAya sadguru khAdha; te pAme samatine, mata darzana Agraha tyajI, vatte lahe zuddha samakita te, vatte ata zASa. sadguru lakSa; jemAM bheda na pakSa. vatta nija svabhAvanA, anubhava lakSa pratIta; vRtti vaDe nija bhAvamAM, paramArthe samakita. vamAna samita thai, TALe mithyA bhAsa; udaya thAya cAritrane, vItarAga pada vAsa."--zrI Atmasiddhi " AtmasiddhimAM traNa prakAranAM samakita upadezyAM cheH--(1) Akhta puruSanAM vacananI pratItirUpa, AjJAnI apUrva rucirUpa, svachaMdanirodhapaNe Apta puruSanI bhaktirUpa e prathama samakita kahyu` che. (2) paramAnI spaSTa anubhavAMze pratIti te samatinA khInne prakAra kahyo che. ( 3 ) nivikalpa paramArtha anubhava te samakitane trIjo prakAra kahyo che. pahelu samakita khIjA samakitanuM kAraNa che. khIju samakita trIjA samatinuM kAraNa che. traNe samakti vItarAga puruSe mAnya karyAM che. traNe samakita upAsavA ceAgya che, satkAra karavA ceAgya che, bhakti karavA cAgya che. "--zrImad rAjaca, patrAMka 689 (751)
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46) gadadisapura A sarva parathI phalita thAya che ke svacchedano tyAga karI zrI saddagurunA caraNanuM samukhAsana karatAM AtmAthI mumukSu jIvane anaMtAnubaMdhI duSTa kaSAya-cekaDI naSTa thaye danamehane upazama thAya che ane tyAre-jema sUryakiraNothI aMdhakArane nAza thaye dizAo prasannatA pAme che ane cotarapha nirmala thaI jAya che, tema sarva AtmapradezamAM zuddhapaNuM hoya che, cittaprasannatA-nirmalatA upaje che, ke jethI traNa prakArane baMdha thara thAya che. athavA jema keIe madirA ke dhatUre pIdhe hoya tene mUcha Ave che, paNa thoDA vakhata pachI tene nazo utarI jatAM te mUccharahita nIrogI thaI jAya che, tema darzana mehanA udayathI jIvane mUcha upaje che, vaicitya heya che-cittanuM ThekANuM hatuM nathI, bebhAnapaNuM hoya che, tathA bhrama hoya che, paNa te darzanamoha zAMta thaye mUchane nAza thatAM jIva nIrogI bane che. "darzana meha vyatIta thaI upa bodha je, deha bhinna kevaLa caitanyanuM jJAna je....(apUrva avasara.)"--zrImad rAjacaMdrajI. te samyagdarzananuM lakSaNa zuM? zraddhAnAdi* guNa samyagadaSTinuM bAhya lakSaNa che. te zraddhAnAdi ja samyaktvarUpa nathI, paNa jJAnanA paryAya che. vaLI AtmAnubhUti AtmAnubhava paNa jJAna che, kAraNa ke te jJAnano paryAya che. mATe te zraddhAna nAnAdi paNa samyakatvanuM lakSaNa nathI. arthAta jJAna che te samyakatva nathI ane bAhya lakSaNa je che ema kahe che te bAhya lakSaNa kahI zakAya. kAraNa ke jema nIrogatA durlakSya che, paNa mana-vacana-kAyAnA utsAhAdika guNarUpa sthUla lakSaNethI jANI zakAya che, tema samyaggadarzana durlakSya che, paNa tasvArthI zraddhAna, AtmAnubhUti Adi bAhya lakSaNathI lakSita thAya che, jANI zakAya che. nirvikalpa vastu kahI zakAya ema nahiM hovAthI tene ullekha jJAna dvArA karAya che, kAraNa ke jJAna ja eka e guNa che ke je savikalpa-sAkAra hoI dIpakanI jema sva-parano grAhaka che, svaparane Avedaka che, sva-parane nizcAyaka-nizcaya karAvanAra che. bIjA badhA guNa nirvikalpa hAI sva-para avedaka che. eTale samyakatva paNa nirvikalpa-nirAkAra heI vastutaH vacanane agocara e sUkSama guNa che. tethI vidhi-kame kaIthI kahI ke sAMbhaLI zakAya tema nathI, mATe AtmAnI sAdhanAdi vidhimAM jJAna ja eka prasiddha che, ane te svAnu x "tatrollekhastamonAze tamo'reriva rshmibhiH| dizaH prasattimAseduH sarvato vimlaashyaa:|| haGmohopazame samyagdRSTerullekha eva saH / zuddhatvaM sarvadezeSu tridhA bandhApahAri yat // " (AdhAra mATe juo) zrI amRtacaMdrAcAryajI (3) kRta zrI paMcAdhyAyI. * "zraddhAnAdi guNA bAhya lakSma samyaghagAtmanaH / tati laiMti jJAnAtha paMcA: "-zrI paMcAdhyAyI,
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthiraSTi : AtmAnubhUti zraddhA ane sabhyanI vyApti (467) bhUtinA eka hetu hoI te ja parama pada che-parama AzrayasthAna che. jJAna ja anya guNAnA lakSya karAvanAra che. nirAqAra aleka saMgrAhaka, bheda grAhaka sAkAre re; dana jJAna dubheda cetanA, vastugrahaNa vyApAre re....vAsupUjya "--zrI AnadaghanajI ane je AtmAnubhUti-AtmAnubhava che te AtmAnA jJAnivazeSa che. A mAtmAnu bhUtinA samyaktvanI sAthe anvaya-vyatirethI avinAbhAvI saMbadha che, eka khIjA vinA na cAle evA saMbadha che. arthAt samyaktva hoya te| AtmAnubhUti AtmAnubhUti hoya, AtmAnubhUti hAya / samyaktva hoya; samyaktva na heAya te ane samyaka AtmAnubhUti na hoya, AtmAnubhUti na DhAya te samyaktva na hoya. tvanI vyAsi Ama bannenI paraspara vyAptinA sadbhAvathI kahI zakAya che ke samyaktva te svAnubhUti che,te svAnubhUti je zuddha nayAtmaka kema te. arthAta zuddha AtmAnA anubhava jyAM varte che tyAM samma che ema samajavuM. Ama zuddha AtmAnubhUti e samyaktvanuM avisaMvAdI mukhya lakSaNa che. 66 vaLI samyakzraddhAna Adi guNa paNu samyagdarzananA lakSaNa kevI rIte che te tapAsIe:--' sattvArthazraddhAnuM sUcavIna'-tattvArthaM zraddhAna te samyagdarzona che evuM lakSaNu zrI tattvArtha sUtramAM kahyuM che. A yathAsnAya tattvArthaM gocara zraddhAtanA AtmAnubhUti cAra prakAra che--(1) zraddA-tattvA abhimukhI mruddhi te. (2) sahita zraddhA ruci-sAtmya, AtmabhAva, (3) pratIti tathA ' tadghatti ' prema samyaktvalakSaNa svIkAra te, (4) caraNu-tene anukUla AcaraNa-kriyA. Ama uttarezattara anukrama che. AmAM prathama traNa te jJAnasvarUpa che, jJAnatA ja paryAya che; ane AcaraNu mana-vacana-kAyAne zubha karmamAM vyApAra che. A cAre samasta ke vyasta-chUTA chUTA samyagda nanA lakSaNu hAya ke na paNa hAya, te samyaktva sAthe paNa hAya ne mithyAtva sAthe paNa hAya, athavA A zraddhA isAthe samyagdarzana heAya ke na paNa heAya, eTale A zraddhAdi pote kAMI samyagdarzananA lakSaNa nathI, paNa jo te svAnubhUti sahita hoya tA ja guNu che-samyagdarzananA lakSaNa che, svAnubhUti vinA guNAbhAsa che arthAt guNA ja nathI. Ama zraddhAdi sarve svAnubhUti sahita hoya te| samyaktva che, paNa zraddhAbhAsa Adi mithyA zraddhAdinI jema samyaktva nathI. tAtpa ke zraddhA Adi hAya paNa zuddha AtmAnubhUti na hoya, teA samyaktva nathI; zraddhA Adi hAya ane zuddha AtmAnu bhUti hoya teA samyaktva che. A zraddhAdinA be prakAra che--samyak ane mithyA. ( 1 )mAtmAnubhUti sahita hAya te samyak zraddhAdi che, ane te ja vAstavika zraddhA kahevA yAgya che. (2) AtmAnu
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ (468) yogadaSTisamuccaya bhUti rahita hoya te mithyA zraddhAdi che, arthAta te zraddhAdi nathI- zraddhA-AtmA- Ama bheda pADavAnuM kAraNa e che ke zraddhA ane svAnubhavanI sama nubhUti vyApti vyApti che, kAraNa ke anupalabdha arthamAM eTale ke jene anubhava nathI thaye evA anubhUta arthamAM zraddhA hovI te kharaviSANa jevI-gadheDAnA ziMgaDA jevI che, arthAta nahiM anubhavelA padArthamAM nizcayathI zraddhA saMbhavatI nathI. vaLI AtmAnubhUti vinA je zraddhA kRtamAtrathI-zAstramAtrathI che, te paNa tattvArthane anusaratI chatAM arthathI zraddhA nathI, kAraNa ke anupalabdhi che-AtmAnubhava nathI tAtparya ke tyAM kharekharI nizcayAmaka zraddhA che tyAM AtmAnabhava che ane jyAM AtmAnubhava che tyAM ja kharekharI nizcayAtmaka zraddhA che. Ama bannenI vyApti che-avinAbhAvI saMbaMdha che. eTalA mATe ja zraddhAne samyakatvanuM lakSaNa kahevAnI yaugikI rUDhi paDI che. temAM paNa svAtmAnubhUti sahita hoya te ja vAstavika zraddhA che, ema Azaya samaja. ane A ja "tAryazraddhAnaM vacanaM -"tatvArthanuM zraddhAna e samyagradarzana che" e mahAsUvanuM rahasya che. kAraNa ke AtmAnubhUti-AtmAnubhava e ja zraddhAnanuM aMtastatva che, AtmAnubhUti vinAnI zraddhA e kharI zraddhA ja nathI. Ama zuddha AtmAnubhUti vinA samyagadarzana hoya nahi, ane AtmAnubhUti vinA sAcI zraddhA hoya nahi, eTale (1) AtmAnubhUti e ja samyagradarzananuM mukhya lakSaNa che, (2) athavA AtmAnubhUtijanya samyaka zraddhA ja samyagadarzananuM lakSaNa che, ema phalita thAya che. atre AtmAnubhUti eTale zuddhanayathI * -bhUtAIthI upajatI zuddha AtmAnubhUti samajavI. eTalA mATe ja zrI samayasArajImAM spaSTa karyuM che-ke- "bhUtArthathI+ jANelA anubhavelA jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ne mokSa e samyakatva che.' "jIva ajIva padArtho, puNya, pApa, Asava tathA baMdha; saMvara nijerA, mokSa, tattva kahyAM, nava padArtha saMbaMdha. jIva, ajIva viSe te na tatvane samAveza thAya; vastu vicAra vizeSa, bhinna prabedhyA mahAna munirAya."- zrImad rAjacaMdrajI. "kAraNa jage he bAMdhe baMdhane, kAraNa mugati mUkAya; Azrava-saMvara nAma anukrame, he pAdeya suNAya....padmaprabhu, "-zrI AnaMdaghanajI. AmAM (1) jIva tatva upAdeya che-grahaNa karavA gya che, (2-3-4) achava * "vavoDamUlyo mUlyo sivo Tu yuddhano ! mUtvamasivo svahu sAddI havA jIvo -zrI samayasAra, + "mUlyamikA nIvALIvA puchApAvuM jo vikSetaLivaMdho jovo satta | >>-zrI samayasAra,
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTi navatatva vivekathI bhedajJAna (469) ane tenA aMgabhUta puNya-pApa heya che-tyAga karavA yogya che. (pa-6) heya evA ajIva tatvane upAdAnahetu Asava che, ane tene AdAnarUpa-grahaNarUpa baMdha navatatva vivekathI che, eTale e bane ya heya-tyajavA yogya che. (7-8-9) saMvara ane bhedajJAna nirjarA e heya evA ajIva tattvanA hAnanA-kSINapaNAnA hetu che, ane te heyanA prahANarUpa-AtyaMtika kSINatArUpa jIvane mokSa che, eTale A traNeya tatva upAdeya che.A he pAdeya viveka samyagadaSTi puruSa kare che (juo - zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta tatvArthasAra). Ama bhUtArthathI-paramArthathI dehAdi samasta para vastuthI bhinna evI pratyaga jyoti prakAze che ke je "aneka varNamALAmAM suvarNa sUtranI jema navatatvagata chatAM ekatva choDatI nathI !" A bhinna jyotirUpa zuddha AtmAnuM bhedajJAna upajavuM, anubhUti thavI, AtmakhyAti pragaTavI te samyagadarzana che, samyaktva athavA samati che. (juo pR. 40) "udayati na nayazrIrastameti pramANaM, kvacidapi ca na vidmo yAti nikSepacakra / kimaparamabhidhmo dhAmni sarvakaSe'sminnanubhavamupayAte bhAti na dvaitameva // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta zrI samayasArakalaza naya nikSepe re jeha na jANiye, navi jihAM prasare pramANa zuddha svarUpe te brahma dAkhave, kevaLa anubhava bhANa...vIra jinezvara paramezvara jaye. alakha agocara anupama arthane, keNuM kahI jANe re bheda? sahaja vizuddha re anubhava vayaNa je, zAstra te saghaLo re kheda vIra."--zrI AnaMdaghanajI AvA AtmAnubhavarUpa samyagdarzananA bIjA bAhya liMga-pragaTa cihno paNa che; ane te prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ne Astikya e pAMca che (juo-pR. 41-42). A prazamAdi guNa paNa bahir daSTithI samyagadarzananA lakSaNa che; AtmAprazamAdi nubhUti athavA samyaktva sAthe je te hoya to te guNa che, nahiM te bAhya lakSaNa guNabhAsa che. arthAt AtmAnubhUti na hoya te prazamAdi samyaga | darzananA lakSaNa nathI. tenuM saMkSepa svarUpa A prakAre : (1) prazamaviSaya kaSAyamAM zithila mana te, arthAt viSayakaSAyanuM upazAMtapaNuM te prazama che. athavA kRtAparAdhI jIvo pratye tene bAdhA upajAvavAnI buddhi na thavI, krodhanuM upazamana karI kSamA dharavI te prazama che. (2) saMvega-(ka) AtmadharmamAM ane dhamaphalamAM parama utsAha, (1) sAdhamikamAM anurAga, (4) parameSThIo pratye prIti, te saMvega che. jemake-() samyaktvamAtra AtmA e ja dharma che, athavA zuddha AtmAno anubhava te ja dharma che, ane tenuM phaLa
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) gadarisaruSNaya atIndriya akSaya ne kSAyika evuM ekSapada che. AvA A Atmadharma ane AtmadharmanA phalarUpa mokSa pratye saMvega (saM + vega)-atyaMta vega dhare, adamya parama utsAha dharAvavo, parama ucharaMga dharAve te saMvega che. (2) AvA Atmadharmane sAdhanArA-ArAdhanArA je sAdhamike che, tenA pratye kevaLa guNanA anurAgathI parama prema dharAvavo te saMvega che. paNa tevA guNa na hoya evA nAmamAtra sAdhamika pratye anurAga have te saMvega nathI, paNa moha che. kAraNa ke atre anurAga eTale abhilASa e artha nathI, paNa guNaprema artha che, athavA adharmathI ke adharmakalathI nivRtti thavI te anurAga che. (2) athavA AvA Atmadharmane ne tene phaLalAbhane jeNe siddha karyo che, athavA tenI sAdhanAnI ucca dazA jeNe sAdhI che, evA parA parameSThI bhagavaMte pratye parama prIti hovI, parama bhakti hovI te saMvega che. arthAt saMvegathI-atyaMta vegathI, parama ulAsathI arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ne sAdhunI ArAdhanA-upAsanA karavI te saMvega che.-Ama Atmadharma ne AtmadharmanA kalarUpa mokSapadanI sAdhanA sivAya bIjI kaI jyAM abhilASA nathI, te saMvega che. mAtra ekSa abhilASa" te vidhirUpa saMvega che, ane sarva abhilASane tyAga te niSedharUpa saMvega athavA niveda* che, ema parama tattvadaSTA zrI paMcAdhyAyIkAra vibhAga pADe che. A saMga te ja dharma che, kAraNa ke mekSa sivAya bIjA abhilASayuktaIcchAyukta hoya te dharmavAnuM nathI. ane kriyA mAtra che te dharma nathI, mithyAdaSTi paNa kiyA kare che, paNa tenI kriyA nitya rAgAdinA sadUbhAvathI ulaTI adharmarUpa ja che, kAraNa ke mithyAdaSTi sadA rAgI ja hoya che, samyagadaSTi sadA vairAgI ja hoya che, sadA saMvegI ja hoya che. (juo pR. 277). "saMvega : paramosAho dhau dharmaphale citaH / sadharmeSvanurAgo vA prItirvA parameSThiSu // dharmaH samyaktramAtrAtmA zuddhasyAnubhavo'thavA / tara# suramacakSamArca kSAvi 2 ca7 ." - zrI paMcAdhyAyI. (3) nirveda-eTale saMsAra saMbaMdhI sarva abhilASane-IcchAne tyAga, vairAgya, saMsArathI thAkI javuM-kaMTALavuM te, saMsArathI kheda pAmavo te. (4) anukaMpA-eTale sarva prANa pratye anugraha buddhi-upakAra buddhi, athavA maiitrIbhAva, athavA mAdhyaracya, athavA vairatyAgathI niHzalyapaNuM. sarva prANI pratye je samatA che te para anukaMpA che, ane arthathI te svAnukaMpA che -zalyavarjanathI zalyanI jema. A svAnukaMpA ja pradhAna che. * "sALa: sarvAmiA ca niro hakArAthA | sa saMvego'thavA dharmaH sAbhilASo na dharmavAn // " (ItyAdi AdhAra mATe juo)-paMcAdhyAyI,
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirASTi : prazaMsAdi sabhyala lakSaNa (471 ) rAgAdi azuddha bhAvAnA sadbhAve adha thAya che, tenA asabhAve adha nathI thatA, ema jANI rAgAdi tyajI AtmA na badhAya ema karavuM te svAnukapA-peAtAnA AtmAnI dayA che. ( 5 ) Astiya--svata:siddha evA tattvanA sadbhAvamAM-hAvApaNAmAM, dhamAM, dharmAMnA hetumAM ane dharmanA phaLamAM,-AtmA AdinA jevA dhama che tevA yathAvat vinizcaya karavA te Astikaya che. A Astikaya je AmAnubhUti sahita haiAya te ja samyaktva che, nahi' tA mithyA Astiya che. 66 AtmA che te nitya che, che kAM nija karma, che lAktA vaLI meAkSa che, mAkSa upAya sudhama ."--zrI Atmasiddhi DhAdhAdika kaSAyetu zamAI javu, udaya AvelA kaSAyeAmAM maMdatA thavI, vALI levAya evI AtmadazA thavI, athavA anAdi kALanI vRttie zamAi javI te zama. mukta thavA zivAya khIjI koI paNa prakAranI icchA nahIM, abhilASA nahi te saMvega. jyArathI ema samajAyuM ke bhrAMtimAM ja paribhramaNa karyu. tyArathI have ghaNI thaI! are jIva! have thANa, e niveda. mahAtmya jenu' parama che evA ni:spRhI puruSAnAM vacanamAM ja tallInatA te zraddhA-AsthA. e saghaLAM vaDe jIvamAM svAtmatulya buddhi te anuka'pA. A lakSaNA avazya manana karavAM cAgya che, smaravAM yeAgya che, IvAM ceAgya che, anubhavavAM yAgya che." --zrImad rAjyanuM patraka 122. (135) Avazyaka AvA A prazamAdi guNa paNa jo AtmAnubhUti-AtmAnubhava sahita hAya te samyagdarzananA bAhya lakSaNu che; AtmAnubhUti sahita na hoya te samyagdarzananA lakSaNa nathI. Ama satra zuddha AtmAnubhUtinu ja prAdhAnya che, zuddha AtmAnuprazamAdi guNa bhavatu'ja mukhyapaNuM che. tathApi A prazamAdi guNu samyagadarzananI prAptimAM kANurUpa che, kAraNa ke jIvamAM jema jema prazamAdi guNunI vRddhi thAya che, tema tema tenAmAM samyagdarzana pAmavAnI cAgyatA-- pAtratA vadhatI jAya che. jyAre viSayakaSAyanuM upazAMtapaNuM thAya, mAtra mAkSa sivAya khIjo abhilASa na hAya, saMsAra pratye tIvra vairAgya varte, tathA sarva prANIo pratye ne potAnA mAtmA pratye anukaMpA bhAva hAya, tyAre tevI vizuddha dazA pAmelA jIva sadgurunA upadezane pAtra bane che; ane te upadeza kheAdhathI sadvicAraNAnI sphuraNA thAya che, eTale mAtmAnA astitvathI mAMDIne mekSapada sudhInA cha astipada samajAya che--Astikaya upaje che, ane AtmAnubhUti-AtmajJAna pragaTI samyagdarzana sAMpaDe che, ane tethI mAhu laya thaI nirvANapada pAme che. mArgaprAptinA A sakala avikala krama mahAsama tattvavettA zrImad rAjaca`drajIe zrI AtmasiddhimAM A atyaMta mananIya subhASitamAM spaSTa prakAzyA che--
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ (472) yogadaSTisamuccaya kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANI dayA, tyAM AtmArtha nivAsa. dazA na evI jyAM lagI, jIva lahe nahi jega; mokSamArga pAme nahiM, maTe na aMtara rega. jyAM Ave evI dazA, sadguru bodha suhAya; te badhe suvicAraNA, tyAM pragaTe sukhadAya. jyAM pragaTe suvicAraNA, tyAM pragaTe nijajJAna, je jJAne kSaya moha thaI, pAme pada nirvANa."--zrI AtmasiddhijI. Ama prazama-tyAga-vairAgyAdi AtmajJAna hoya te saphaLa che, ane AtmajJAnanI prAptinA uttama hetu paNa che. kAraNa ke tyAga-vairAgya jenA cittamAM-aMtaraMgamAM nathI, asthimajAparyata hADohADa vyApyA nathI, tene AtmajJAna thAya nahiM; ane tyAgavirAgyamAM ja je jIva aTakI paDe-AtmajJAnanA ISTa lakSya bhaNI AgaLa vadhe nahi, te te pitAnuM bhAna bhUlI jAya, arthAta je AtmajJAna pAmavAnA mULa hetu athe tyAgavairAgyAdi atyaMta Avazyaka che, te mULa hetu ja te cUkI jAya che. vairAgyAdi saphaLa che, je saha Atama jJAna, temaja AtamajJAnanI, prApti taNuM nidAna. tyAga virAga na cittamAM, thAya na tene jJAna aTake tyAga virAgamAM, te bhUle nija bhAna."-zrI Atmasiddhi. A parama upakArI pramAdi guNa jyAM pragaTayA che, paramArthathI-tatvArthanuM samyaka zraddhAna jyAM uparyuM che, ane jyAM pragaTa AtmajJAna-zuddha AtmAnubhava thAya che, evuM A parama dhanya, parama vaMdya, parama durlabha evuM kalyANamUrti samyagadarzana A pAMcamI sthira daSTimAM sthiti karatA yegIne tamograMthinA vibhedathI sAMpaDe che. ane Ama jene darzana meha naSTa thayuM che, ne spaSTa AtmajJAna prakAza sAMpaDyo che, evA A mahAbuddhimAna vivekI samyagdaSTi daSTA yegIne A saMsAranuM mahAbhayaMkara duHkhada asthira svarUpa saMvedAya che, sAkSAt anubhavAya che, eTale ja A parama dhanya samyagadaSTi puruSane samasta saMsAraceSTA bAladhUligrakrIDA jevI bhAse emAM kAMI Azcarya nathI. kAraNa ke- enuM svane je darzana pAme che, tenuM mana na caDhe bIje bhAme re thAya kRSNane leza prasaMga che, tene na game saMsArane saMga re. hasatAM ramatAM pragaTa hari dekhuM re, mAruM jIvyuM saphaLa tava lekhuM re; muktAnaMdane nAtha vihArI re, odhA jIvanadevI amArI re." zrI muktAnaMdajI.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ritharAdaSTi: "mRgatRSNA jala vailoka. chavyuM dhanya tehanuM (473) Ama saMtajanoe AtmajJAnane-samyagadarzanano khUba mahimA gAyo che. zrImAnuM yazovijayajI kahe che ke-AtmajJAnanuM phala dhyAna che, ane AtmajJAna mukti ApanArUM che, mATe mahAtmA AtmAthI e AtmajJAnane arthe nitya yatna karavA yogya che, kAraNa ke AtmAne* jANya, pachI jANavAnuM bAkI rahetuM nathI ane A AtmA na jANya, te pachI bIjuM jJAna phegaTa che." parama AtmajJAnI zrImad rAjacaMdrajI ane paDe pADe che - jaba jA nija rUpake, taba jA saba leka; nahiM jAne nija rUpake, saba jA se pheka."--zrImad rAjacaMdra mAyAmarIcigandharvanagarasvapnasaMnibhAn / bAhyAn pazyati tattvena bhAvAn zrutavivekataH // 156 // mRgajala gaMdharvanagara ne, temaja svapna samAna; bAhya bhAva tatvathI jue, mRtavivekathI sujANa, 156 artha :-A daSTivALo gI zrataviveka thakI bAhya bhAvone tatvathI mAyAjala, gaMdharvanagara ne svapna jevA dekhe che. vivecana "jene kALa te kiMkara thaI rahyo, mRgatRSNA jala celeka..jIvyuM dhanya tehanuM! dAsI AzA pizAcI thaI rahI, kAma krodha te kedI leka-jIvyuM dhanya tehanuM !" A daSTivALA yogIne zrataviveka pariNata hoya che, ethI te deha-gRhAdi bAhya bhAvene paramArthathI mRgatRSNA jevA, gadharvanagara jevA, svapna jevA dekhe che. A samyagadaSTi puruSa bhAve che ke A sarva jagajajAla mRgatRSNA jevI che, mRgajala jevI-jhAMjhavAnA pANI jevI mithyA che (juo pR. 216). bhara unDALAmAM jaMgalane kRttimArIja-mRgatRSNakA, parvanA gandharvanagara, harizcaMdrapura Adi, svapna - rUma, pratIta ja che, sanimAra-tenA AkAravALA, vAghAna-bAhya, deha-gRha Adi, pati-dekhe che, tana-tatvathI, paramArthathI, mAvAna-bhAvone, padArthone, zA kAraNathI? te ke-kRtiH -zruta viveka thakI, samyaka evA zrutajJAne karIne. x"jhAte hyAtmani no bhUyo jJAtavyamavaziSyate / ajJAte punaretasmin jJAnamanyannirarthakam / / " zrI adhyAtmasAra, AtmanizcayAdhikAra
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ yeALasiyupAya viSe tarasyA thayelA mRgane dUra dUra pANInA AbhAsa thAya che, ne te mRgatRSNA pANI pIvAnI AzAe pUrapATa dADayo jAya che ! paNa te mRgajala te jala bailAka' vastuta: nahi hAvAthI, khAlI AbhAsamAtra hAvAthI, hAthatAlI ine AvuM ne AvuM bhAgatuM jAya che! ne te mRga migrA) tenI khATI ne khATI AzAmAM doDIdeADIne nAhakane leAthapeAtha thAya che ! athavA madhyAhne raNabhUmimAM pasAra thatA musApharane dUra dUra kSitijamAM pANIneA AbhAsa ( Mirage ) thAya che, eTale tarasyA thayelA te te meLavavAnI AzAe doDe che, paNa te pANI teA hatuM teTaluM ja dUra rahe che! kAraNa ke te jala khoTuM che, mithyAkalpanArUpa che, sUryakiraNeAthI upajatA mithyAbhAsarUpa dRzyavibhrama ( Illusion of vision ) che, eTale te bicArAne nirAza thavuM paDe che! tema A deha--gRhAdi bhAvA mRgajaLa jevA che. te peAtAnA nathI, chatAM avivekarUpa dehAdhyAsathI-mithyAbhAsathI-asat kalpanAthI peAtAnA bhAse che ! eTale mRga-pazu jevA mUDha jIva tene peAtAnA gaNI, te meLavavAnI durAzAthI, tenI pAchaLa ' jetI mananI 2 doDa' jeTaluM doDAya teTaluM doDe che! paNa je vastu vastutaH peAtAnI che ja nahiM, te kema hAthamAM Ave ? jema jema A jIva tenI pAchaLa doDe che. tema tema te hAthatAlI Ine dUra te dUra bhAgatI jAya che! te A jIvanI jANe krUra mazkarIrUpa viDaMbanA kare che, ThekaDI kare che! (474) kAraNa ke A anAdi saMsAramAM A jIve ana"ta dehaparyAya dhAraNa karyA, temAM kayA deha A jIvane gaNavA? je dehaparyAyane A jIva mithyA dehrAdhyAsathI peAtAnA mAnavA jAya che, te deha teA khalajananI mAphaka tene| tyAga karIne-geA daIne cAlyA jAya che! ne A jIva meDhAnI jema me me' (mhArUM mhArU) karatA hAtha ghasatA rahe che! A vhAlAmAM vhAleA deDhu paNa jyAM jIvane thatA nathI, te pachI te dehane Azraye rahelIdeDa hAIne rahelI evI gharakhAra vagere parigraharUpa vaLagaNA teA tenI kayAMthI thAya ? je dehamAM dUdha ne pANInI jema eka kSetrAvagAhapaNe A AtmA rahyo che, te deha paNa jo A mAtmAneA nathI thatA, te pachI pragaTapaNe atyaMta atyaMta bhinna evA anya padA te A AtmAnA kayAMthI khane ? mATe A dehAdi bAhya bhAveA tattvathI mithyAbhAsarUpa che, mRgatRSNA jevA ja che, ema A samyagdaSTi puruSa pratyakSa dekhe che. mahAtmA puruSo-dehadhArIrUpe vicaratA mahAtmA puruSanA lakSa sadaiva dehane viSe adhiSThita ajara amara anata evA je dehI-AtmA te prati hoya che. e dehIe deha tA aneka dharyAM hAya, tyAM kayA dehane peAtAnA gaNe ?" zrI manaHsukhabhAI tciMdakRta zrImad rAjaca'dranI jIvanarekhA. athavA tA A deha-gRha Adi bhAvA gagananagara jevA che, AkAzamAM racAyelA
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ zizadaSi"A to svapanuM che saMsAra' -zratavika (475) zahera jevA che! iMdrajAlIyA AkAzamAM nagararacanAne peTe bhAsa ubhuM karAve che, paNa te mithyAbhAsarUpa nagara te kSaNavAramAM kyAMya "chu" thaI jAya che! gagananagara kayAMnuM kayAMya alepa thaI jAya che! athavA te AkAzamAM addhara je saMsAra nirAdhArapaNe evuM nagara racavuM azakya che! havAmAM killA bAMdhavA (Castles in air ) asaMbhavita che, zekhacallInA vicAra jevA mithyA kalpanAnA ghoDA che ! tenI jema A deha-gRha Adi bAhya padArtho kSaNabhaMgura ne mithyAbhAsarU5 che, kSaNavAramAM hatA na hatA thaI jAya che. A dehAdi kharekhara ! AtmAthI bAhya che, parabhAva che, tenI sAthe paramArthathI A AtmAne kAMI levAdevA nathI. zrI devacaMdrajInA zabdomAM "dravya dravya mile nahiM, bhAva te anya avyApta che mitta." jaDa te jaDa ne cetana te cetana ema traNe kALamAM akhaMDa sthiti che. eTale dehAdi sAthe kaMI paNa saMbaMdhanI kalpanA te AkAzamAM nagararacanA jevI mithyA kalpanAmAtra che. zrI pUjyapAda svAmIjIe kahyuM che tema "dehamAM AtmabuddhithI putra, strI Adi ka95nAo upajI che ane tenA vaDe AtmAnI saMpatti mAnatuM jagat are haNAI gayuM che !" "vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te te jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, zuM rAciye tyAM kSaNane prasaMga?-zrImad rAjacaMdrajI. athavA A deha-gRha Adi Atma-bAhya padArtho svapna samAna che. svapnamAM dIThelI vastu jema jAgrata avasthAmAM dekhAtI nathI, mithyA jaNAya che, tema ajJAnarUpa svapna dazAmAM dekhAtI A dehAdi kalpanA AtmajAgratirUpa jJAnadazAmAM A te svapanuM vAstavika dekhAtI nathI, miyANAsarUpa jaNAya che. athavA game tevuM che saMsAra" suMdara svapna AvyuM hoya ane temAM game tevA uttama bhega bhegavyA hoya, chatAM tene kSaNavAramAM vilaya thatAM vAra lAgatI nathI; ane hAya! te bhega cAlyA gayA ne amArA bhega maryA!-e mithyA kheda manamAM bAkI rahe che! tema A deha-gRhAdine suMdara yoga thayo hoya ane cakravartI AdinI Rddhi prApta thaI uttama bhogonI vipulatA sAMpaDI hoya, te paNa te sarva kSaNavAramAM svapnAnI jema jotajotAmAM daSTanaSTa thaI jAya che, ne hAya ! A hAra bhega cAlyA gayA, e vasavase manamAM rahI jAya che! "bhIkhArIne kheda" e mananIya daSTAMta zrImad rAjacaMdrajIe mokSamALAmAM tAdRzya rIte varNavyuM che, te atre barAbara lAgu paDe che. kaI eka bhIkhArIne svapnamAM uttama rAjavaibhava sAMpaDayo che, ne pachI te svapnamAM ne svabamAM romAMca anubhave che, tyAM aphasosa! vaccamAM vizna Ave che-gAjavIjane gaDagaDATa thAya che, ne tenuM svapna adhUruM rahe che, tene kheda mAtra avazeSa rahe che! Ama A saMsAra kharekhara ! svapnA je che, mATe ja sAdA vedhaka zabdomAM cAbakhA mAranArA bhejA bhagate bheLA bhAve sAcuM ja gAyuM che ke prANIo ! bhajI lene kiratAra, A te
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ (476) yogadRSTisamuccaya svapanuM che sa'sAra. '--ityAdi prakAre niraMtara bhAvatA A samyagdaSTi jJAnI puruSane A samasta sa'sAra svapna jevA, mRgajaLa jevA, gagananagara jevA, upalakSaNathI eTha jevA, mULa-rAkha jevA, kAjaLanI kATaDI jevA bhAse che. kAraNake svapnarUpa ajJAna dazA vyatIta thai, tene jJAnarUpa jAgrata dazA prApta thaI che. " jAgIne jou* tA jagata dvIse nahi', UMghamAM aTapaTA bhAga bhAse; citta caitanya vilAsa tadrupa che, brahma laTakAM kare brahma pAse." zrI narasiha mahetA. " sakaLa jagata te eThavat, athavA svapna samAna; te kahIye jJAnirdezA, khAkI vAcA jJAna. '"--zrI Atmasiddhi " A leAka trividha tApathI AkuLavyAkuLa che. jhAMjhavAnA pANIne levA deADI tRSNA chIpAvavA Icche che, evA dIna che. ajJAnane lIdhe svarUpanu vismaraNa thaI javAthI bhayaMkara paribhramaNa tene prApta thayuM che. samaye samaye atuLa kheda, jvarAdi rAga, maraNAdika bhaya, viyAgAdika duHkhane anubhave che; evI azaraNutAvALA A jagatane eka satpuruSa ja zaraNu che; satpuruSanI vANI vinA koi e tApa ane tRSA cheDhI zake nahI. ema nizcaya che. mATe pharI pharI te satpuruSanA caraNanuM ame dhyAna karIe chIe. "--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 184. Ama A sasAra pratye A samyagdaSTi yegI puruSane atyaMta tIvra aMtaraMga vairAgya vo che. AvA gADha savegara'gathI jJAnI puruSa ra'gAyelA hAya che, tenuM kAraNa emane zrutaviveka upajyeA che te che, samyakRpaNe zrutajJAna pariNata thayuM che te che (jue zrutaviveka pR. 19-20) arthAt A samyagdaSTi dRSTA puruSane satpuruSa sadguru samIpe zravaNu karelA 'zruta' jJAnathI viveka upajyA che, zrutajJAna samyapaNe pariNamyAthI sa -asanuM bhAna thayuM che, vastu svarUpa jevuM che tevuM samajavAmAM Avyu che, sva-paranuM bhedajJAna pragaTayuM che, AtmA-anAtmAne pragaTa bheda anubhavavAmAM AvyA che, kevala zuddha AtmAnI anubhUtirUpa vivekakhyAti upajI che, zuddha AtmajJAna thayuM che. jema ke-hu' A dehAdi paravastuthI bhinna evA zuddha caitanya svarUpa avinAzI ajara amara AtmA chuM. A nAzavaMta dehAdi parabhAva huM' nathI. eka zuddha sahAtmasvarUpa ja mhArU' che, khIjuM kaMi paNa mhAru' nathI. huM A dehAdi bhAvanA nathI, ne A dehAdi bhAva mhArA nathI, evo vivekarUpa nizcaya tenA AtmAmAM dRDha thayeA che. "bhAsyuM nija svarUpa te, zuddha cetanArUpa; ajara amara avinAzI ne, dehAtIta svarUpa."--zrI Atmasiddhi
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTi : Rha parabhAvane kema cAkhe?' niHzaMka samyagadaSTi (477) zrI sadgurue kahyAM che evA nigraMtha mArgane sadAya Azraya raho. huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha, strI, putrAdi keIpaNa mahArAM nathI. zuddha citanya svarUpa avinAzI e huM AtmA chauM. ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSane kSaya thAya." -zrImad rAjacaMdrajI. mATe mahAre A hAra eka zuddha AtmabhAva ja Adeya che-grahaNa karavA yogya che, bAkI A bIjA badhA bhAva heya che, tyajavA yogya che mATe huM mahArA AtmabhAvane ja bhaju ne samasta parabhAvaprapaMcane tyaje e ja yaMgya che. ApaNo AtmabhAva je eka cetanAdhAra che, te nija parikara-parivArarUpa bhAva ja A bIjA badhA sAtha soga karatAM sAra che. "e nija parikara sAra re." mATe he cetana ! tuM zAMta thaI A sarva parabhAvathI virAma pAma! virAma pAma! he AnaMdaghana ! e ja A parama zAMtimArga pAmavAne parama upAya che. ene Azraya kara ! Azraya kara ! "ApaNe Atama bhAva je, zuddha cetanAdhAra re; avara savi sAtha sogathI, e nija parikara sAra re....zAMtijina"- zrI AnaMdaghanajI. Ama jJAnI samyagRSTi puruSa svabhAvane Azraya karavAne ne parabhAvane tyAga karavAne vivekajanya nizcaya kare che, temAM dhAbInA gherathI ANelA badalAI gayela vastranuM A daSTAMta barAbara ghaTe che -jema keI eka puruSa bhrAMtithI dhobInA gherathI vastra laI neha parabhAvane AvI, pitAnuM mAnI paherIne sUI gaye. te pote ajJAnI hoI, bIjAe kema cAkhe?' tene cheDe pakaDI tene baLathI nagna karavA mAMDyo ane kahyuM ke "alyA ! jaladI UTha ! A mahArUM badalAI gayeluM vastra ApI de !" ema vAraMvAra vacana sAMbhaLIne teNe badhA cihnothI sArI peThe parIkSA karI, cakkasa A to pArakuM che ema jANyuM, eTale jJAnI thaI teNe te vastra ekadama mUkI dIdhuM. tema jJAtA paNa saMbhrAMtithI pArakA bhAve grahaNa karIne AtmIya pratipattithI-pitAnA mAnI besI paramAM adhyAsa karIne sUte hatuM. te svayaM ajJAnI hoI, guru parabhAvaviveka karI tene "eka karavA mAMDe che ne upadeze che ke-are ! pratibodha pAma! jAga ! A AtmA nizcayathI eka che." ema vAraMvAra zratazrata saMbaMdhI vacana sAMbhaLI te sarva cihnothI sArI peThe parIkSA karI, nizcita A parabhAva che ema jANe che, eTale jJAnI thaI te sarva* bhAvene zIgha mUkI de che. kAraNa ke x "jaha NAma kovi puriso paradavvamiNati jANiduM cayadi / taha savve parabhAve pAUNa vimuMcade NANI // " (AdhAra mATe juo ) zrI samayasAra ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI TIkA.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ egadazirasAya (478) jIva nava puggalI nava puggala kadA, puggalAdhAra niva tAsa ra'gI; parataNA iza nahi. apara azvatA, vastudhame kadA na para saMgI.... ahe| ! zrI sumati jina zuddhatA tAharI saMgrahe nahiM Ape nahi' para bhaNI, nava kare Adare para na rAkhe; zuddha syAdvAda nija bhAva bheAgI jike, te parabhAvane kema cAkhe ?....ahe| zrI sumati. tAharI zuddhatA bhAsa AzcaryathI, upaje ruci tiNe tattva ihe; tattvara'gI thayA doSathI ubhagyA, deSa tyAge DhaLe tattva lIke....mahA ! zrI sumati.' zrI devacaMdrajI Ama zrutajJAna pariNata thavAthI, tattvaviveka upajyeA heAvAthI, sva-paranuM bhedajJAna pragaTathu hAvAthI, AtmasvarUpapada samajAyu' heAvAthI, ne zuddha AtmajJAna sAMpaDayu. hAvAthIA samyagdaSTi yogI puruSane deha-gRhAdi khAdya bhAvA-parapadArtho mRgatRSNAdi jevA bhAse e atyaMta svAbhAvika che, kAraNa ke jJAnI sabhyaSTi puruSanI AtmadazA utkaTa vairAgyamaya ne parama sa Mvegara'gathI raMgAyelI heAya che. kharekhara ! AtmArAmI samyagdaSTi mahAtmAnI dazA parama adbhuta hAya che. jemake kA~kha'dhanI zaMkA upajAvanArA mithyAtvAdi cAra pAdane chede che, te niHzaMka * AtmA sabhyaSTi jANavA. je ka lAmAM tathA sadharmImAM kAMkSA karatA nathI, te niSkAMkSa AtmA samyagdaSTi jANavA. je sarveya dharmomAM jugupsA karatA nathI, te niHzaMka samyag nivicikitsa AtmA samyagdRSTi jANavA. je sa` bhAvAmAM asamUha daSTi kevA hoya ? hAi sadRSTivAnuM che, te amRddhadaSTi samyagdaSTi jANavA. siddhabhaktiyukta evA je sarva paravastunA dharmAnuM upagrahana-geApana kare che, athavA sa AtmadharmAnu'-AtmazaktionuM upamR haNa kare che-vRddhi kare che, te upagrahanakArI-upabRMhanakArI sabhyadRSTi jANavA. unmArge jatA peAtAnA AtmAne je mAge sthApe che te sthitikaraNuyukta AtmA samyadRSTi jANavA. meAkSamAne viSe traNa sAdhuonuM arthAt samyagdarzana-jJAna-cAritranuM je peAtAnAthI abhedabuddhithI vAtsalya kare che, te vatsalabhAvayukta evA mAvatsala samyagdRSTi jANavA. vidyArathamAM ArUDha thayelA jemanerathapathAmAM bhame che, te ceyitA-AtmA jinajJAnanI prabhAvanA karanAra sabhyaSTi jANavA.' X 5 " jo cattArivi pAe chiMdadi te kammabaMdhamohakare / so NissaMko cedA sammAdiTThI muNeyavvo / / " --(jue ) zrI samayasAra, gA. 229-236. ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI TIkA x " vijjArahamA rUDho maNorahapaesa bhamai jo cedA / o jhiLaLaLaLavAthI sammAvikI muLacaLyo || "--zrI samayasAr
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthisAbiH 12 jyoti--parama nidhAna pragaTa sukha AgaLe' avAhyaM kevalaM jyotirnirAbAdhamanAmayam / yatra tatparaM tattvaM zeSaH punarupaplavaH // 157 // abAhya kevala jyoti je, nirAmaya nirAmAdha; parama tattva tehI ja ahIM, zeSa upaplava bAdha, 157 (479) artha :--akhAdya evI kevala, nirAbAdha, nirAmaya jgyAti je atre che te parama tattva che; khAkI zeSa teA upaplava che. vivecana kevala jyaMti te tattva prakAze, zeSa upAya asArA re."--zrI cA. da. sajjA. 6-4 atre akhAdya evI je nirAbAdha ne nirAmaya kevala jJAnayeAti che, te ja pama tattva che. te ja amUttapaNAne lIdhe nirAbAdha ane anAmaya che. eTalA mATe ja parama tattva che. e sivAyanuM bAkI bIju badhuya upaplavarUpa che. A jagatamAM jo kAi parama, sarvotkRSTa, paramAttama tattva heAya te te aMtaramAM jhaLahaLI rahelI kevaLa eka jJAna jyAti ja che. e tattva abAhya che, aMtaramAM jhaLahaLI rahyu che. te nirAkhASa che, kaI paNa prakAranI bAdhAthI-pIDAthI rahita amAE kevala che, kAraNa ke te amUtta-arUpI che, eTale tene keAi khAdhA spazI nyAti para zakatI nathI. vaLI te nirAmaya-Amaya-rAga rahita, aregI che, bhAvaArAgyasa'panna che. kAraNa ke te arUpI-amRtta che. Ama nirAkhAdha ne tattva nirAmaya hAvAthI te parama sukhamaya, parama AnaMdamaya che. koi paNa khAdhA --pIDA vinAnA ane rAga vinAnA svastha manuSya jema peAtAnA sahaja (Normal & Natural) kudaratI saMpUrNa ArAgyamaya svarUpamAM dIpI nIkaLI pU khuzamIjAjamAM-Ana dehvAsamAM dekhAya che, tema koI paNa prakAranI khAdhAthI ne rAgathI rahita, evI A kevala jJAnajyoti peAtAnA sahaja sapUrNa avyAbAdha ArAgyamaya-svAsthyamaya svarUpamAM prakAzI nIkaLI parama nirbhIya sukhamaya-parama Ana Mdamaya dIse che. A abhyAmAdha Arogyamaya evA sahajAtmasvarUpe sthita kevala eka jJAnajyeAti ja parama tattva che. naiti neti' ema bIju dhuMya khAdhya khAdha karatAM, te chevaTa-parama akhAdhya anubhavarUpa rahe che, vRttiH --AvAduM-mabhAva, Antara, va-kevala, eka, jyotti:-z2yAti, jJAna, anarthaM-anAbAdha -amUttatAthI pIDArahita, anAmaruM-anAmaya, aAgI,-eTalA mATe ja, catra-je atre-lekamAM, saspara sattva--te para tattva varte che, saddA tathAbhAvane lIdhe, roSaH puna:-zeSa-khAkIneA puna:, upava:-upaplava che,tAra rUpe bhAcI.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ (480) gadaSTisamuccaya teTalA mATe te parama che; athavA enAthI para-moTuM koI nathI, e ja sarvotkRSTa che, e ja sarvottama che, teTalA mATe te parama che. ane tyAM kevala mAtra, eka, zuddha, advaita evI te jJAti ja che, eka caitanya camatkAra sivAya bIjuM kAMI nathI. "akhaMDa anAkula ne anaMta evI te parama jyoti aMdaramAM ne bahAramAM sadA sahaja vilasI rahI che, caitanyanA uchALAthI te nirbhara heI, mIThAnA gAMgaDAnI peThe sadAkAla ekarasane AlaMbe che. X mIThAne gAMgaDo game tyAMthI cAkhe paNa sadA eka lavaNarasarUpa ja lAge che, tema A caitanyaghana jJAnati sadA eka caitanyarasarUpa ja anubhavAya che. zuddha buddha caitanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma; bIjuM kahiye keTaluM kara vicAra te pAma."-zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI AtmasiddhijI. ane AvuM A parama tirmaya tatva abAhya che, aMtaramAM ja vate che, AtmAmAM ja sthita che, pitAmAM ja rahe che, AtmAthI bAhya-nhAra nathI. e AtmAnuM aMtastatva che, ane te ja potAnuM che. te kaMI hAra khoLavA javAnI parama nidhAna jarUra nathI. te te AtmAmAM ja raheluM heI, AtmAmAMthI ja oLakhIne pragaTa mukha kheLI kADhavAnuM che. paraMtu kasturI jema mRganI nAbhimAM ja che, paNa AgaLa' ajJAna mRgane tenuM bhAna nahiM hovAthI te DhuMDhavA mATe bIje deDe che! tema ajJAnI jIvane A parama tatva je potAnA AtmAnI aMdaramAM ja raheluM che, je AtmA pote ja che, tenuM bhAna nahiM hevAthI, te tenI zodhamAM bahAra bhamyA kare che! paNa aMtarmukha thaI pitAnI aMdara avelekate nathI ! Ama parama nidhAna je pragaTa mukha AgaLa rahyo che, tene A ajJAnI jagat ullaMdhI jAya che ! ne tenI zodhamAM hAra nIkaLI paDe che! keDe chokaruM ne zodhavA cAlI" enA jevo ghATa thAya che! khulle khajAno Ave che, tyAM AMkha mIMcIne cAlatA, chatI AMkhe AMdhaLA banelA mUkhe janenA jevI A vAta bane che! teo nikaLyA'tA te khajAne zodhavA, paNa jyAM khajAne Ave che, tyAM "AMdhaLA zI rIte cAlatA haze te joIe te kharA !" ema tukko UThatAM teo AMkho mIMcIne cAlavAne akhataro kare che ! ema karatAM teo khajAno ullaMghI jAya che-TapI jAya che ! ane te zedhavA mATe AgaLa doDyA jAya che ! paNa pragaTa moDhA AgaLa ughADo paDele khajAne dekhatA nathI ! tema anaMta jJAna-darzanacAritra-vIrya-AnaMda Adi guNaratnono parama nidhAna, sauthI moTAmAM moTo ne kiMmatImAM x akhaNDitamanAkulaM baladanantamantarbahi-mahaH paramamastu naH saha jamudvilAsaM sadA / ciducchalananirbhara sakalakAlamAlambate, yadekarasasamullasallavaNakhilyalIlAyitaM // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta samayasArakalaza,
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTi: karma Adi AtmAthI bAhya (481) kiMmatI khajAne, evo A AtmA mukha AgaLa pragaTa ughADe paDyo che-sAva khulle paDayo che, chatAM A ajJAnI jagat aMdhanI jema tene ullaMghI jAya che! te Ama kare che tenuM kAraNa tene A parama jJAnajyotine prakAza sAMpaDyo nathI te che, eTale ajJAnarUpa aMdhakAra vyApI rahyo hoI, te bicArUM A parama nidhAna dekhatuM nathI, ane "aMdhe aMdha palAya" AMdhaLAnI pAchaLa AMdhaLA deDatA hoya evI ceSTA kare che ! parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa, jagata ullaMghI he jAya....jinesara! joti vinA jue! jagadIzanI, aMdhe aMdha palAya...jinesara ! dharma." -zrI AnaMdaghanajI. paNa A gadaSTivALA samyagdaSTi puruSane te abAhya evI AMtaru tinuM pragaTa darzana thayuM che, jagadIzanI tine prakAza sAMpaDyo che, eTale teNe te A parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa" dIThe che. evA samyagdaSTi puruSane te pitAnI pUrva ajJAna avasthAnuM smaraNa thatAM potAnA pratye hasavuM Ave che ! te vicAre che ke A5 A5kuM bhUla gayA !" pote potAne bhUlI gaye enAthI te bIjuM moTuM adhera karyuM? e pharI pharI yAda karatAM karatAM amane hasavuM Ave che ! paNa have te ame pharIthI nahi bhUlIe ! parama bhAvagI zrImad rAjacaMdrajIe atyaMta mArmika vacane kahyA che ke - Apa ApakuM bhUla gayA, Inase kayA adhera? sumara sumara aba hasata he, nahi bhUlege phera."--zrImad rAjacaMdrajI. A kevala jJAnati ja abAhya che, bAkI bIjuM badhuMya bAhya che, arthAt karma, karma Adi AtmAthI bAhya che, teno AtmAmAM aMtaHpraveza nathI. kAraNa ke 4 "pragaTapaNe anaMta zaktivALI vastu paNa bhale hAra ALoTyA kare, paNa vartu x"bahilaThati yadyapi sphuTadanaMtazaktiH svayam, tathApyaparavastuno vizati nAnyavastvantaram / svabhAvaniyataM yataH sakalameva vastviSyate, svabhAvacalanAkulaH kimiha mohita: klizyate / vastu caikamiha nAnyavastuno, yena tena khalu vastu vastu tat / nizcayo'yamaparo'parasya kaH, kiM karoti hi bahi Thannapi / / yattu vastu kurute'nyavastunaH, kiMcanApi pariNAminaH svayaM / vyAvahArikadRzaiva tanmataM, nAnyadasti kimapIha nizcayAt // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta samayasAra kalaza.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ (482) gadaSTisamuccaya karma Adi taranI-bIjI vastunI aMdara pravezI zakatI nathI, kAraNa ke sakala ja AtmAthI bAhya vastu svabhAvaniyata kahI che, potAnA svabhAvathI niyata-nizcayathI maryAdita kahI che, te pachI maha pAmI te svabhAva pheravavA mATe Akula thaI zAne kaveza pAmavAmAM Ave che? kAraNa ke ahI kaI vastu anya vastunI nathI, tethI vastu te vastu ja che, A nizcaya che hAra leTatAM chatAM anya anyanuM zuM kare che? ane svayaM pariNamI evI anya vastunuM anya vastu kaMI paNa kare che, te te vyavahAra dRSTithI mAnyuM che, nizcayathI te ahIM bIjuM kaMI paNa nathI.' Ama karma Adi AtmAthI bAhya che, to pachI AtmAne ane jJAnAvaraNIyAdi kamane, zarIrAdine tathA rAgadveSAdi bhAvakane paraspara zo saMbaMdha che? te prasaMgathI atra samajavA mATe saMkSepa vicAra kartavya che. atre zilpInuM*-kArIgaranuM daSTAMta ghaTe che - jema keI nI vagere kArIgara kuMDalAdi padravya pariNAmarUpa karma kare che, hatheDI vagere paradravya pariNAmarUpa karaNa vaDe kare che, haDI vagere paradravya pariNAmarUpa karaNe grahe che, ane kuMDalAdi nimitta nimi. karmanA phaLarUpe paradravya pariNAmarUpa prAmAdi bhogave che, paNa aneka ttika vyavahAra dravyapaNAne lIdhe tenAthI anyapaNuM-jUhApaNuM hoI tanmaya thato nathI. tethI nimitta-nimittika bhAva mAtrathI ja temAM koM-karmavano ne bhekartAbhegyatvane vyavahAra che. tema AtmA paNa puNya-pApAdi pudgala pariNAmarUpa karma kare che, pudgala dravya pariNAmarUpa mana-vacana-kAya karo vaDe kare che, pudgala dravya pariNAmarUpa mana-vacana-kAya karaNe grahe che, ane puNya pApAdi karmaphalarUpa pudgala dravya pariNAmAtmaka sukha duHkhAdi bhegave che, paNa aneka dravyapaNAe karIne tenAthI anyapaNuM-bhinnapaNuM hoI tanmaya thatuM nathI. tethI nimitta naimittika bhAva mAtrathI ja temAM karNa-karmavana ne bhokatR-bhegyatvane vyavahAra che. ane jema te ja kArIgara kAma karavAne icchate sata, ceSTAne anurUpa AtmapariNAmarUpa karma kare che, ane ceSTAne anurUpa duHkhalakSaNavALuM AtmapariNAmarUpa karmaphaLa bhegave che, ane eka dravyapaNue karIne tenAthI ananyapaNuMpariNAma-pari abhinnapaNuM hoI tanmaya thAya che, tethI pariNAma-pariNAmI bhAvathI bhumI nizcaya temAM ja tuM-kamavana ne bhakatR-bhegyatvane nizcaya che. tema AtmA paNa karavA Iccho te, ceSTArUpa AtmapariNAmarUpa karma kare che, *"jaha sippio u kammaM kumvai Na ya so u tammao hoi / taha jIvovi ya kammaM kuvvadi Na ya tammao hoi / " (AdhAra mATe juo)-zrI samayasAra gA. 349-355 ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI parama addabhuta TIkA,
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ sidaSTi khaDI ane bhIMta, AtmAnuM zuddha svarUpa (483) ceSTArUpa duHkhalakSaNavALuM AtmapariNAmarUpa karmaphaLa bhegave che, ane eka dravyapaNAe karIne tenAthI ananyapaNuM-abhinapaNuM hoI tanmaya thAya che. tethI pariNAma-pariNAmI bhAvathI temAM ja karyuM-karmavana ne bhokatR-bhegyatvano nizcaya che. Ama dravya karma sAthe jIvane vyavahArathI nimitta-naimittika saMbaMdha che, ane azuddha nizcayathI bhAvakama sAthe pariNAma-pariNAmI saMbaMdha che. paNa zuddha nizcaya nayathI te AtmA sarva karmakalaMka-paMkathI rahita e zuddha svabhAvI "deva svayaM zAzvata" che. vaLI jema bhIMta para hAra lagADelI khaDI bhItarUpa nathI, bhIMtathI bAhya che, bhIMtathI jUdI che, eTale khaDI bhItanI nathI, khaDI te khaDI ja che; tema jJAyaka evA AtmAnuM vyavahArathI pudgalAdi dravya ya che, paNa te jJAyaka yathI bAhya che, khaDI ane zeyathI judo che, eTale te jJAyaka ya evA paradravyane nathI, jJAyaka bhIMtanuM dRSTAMta te jJAyaka ja che, ema nizcaya che. jema zveta guNavALI khaDIne svabhAva bhIMtane veta karavAno che, tema jJAnaguNuvALA AtmAne svabhAva reyane jANavAno che. khaDI jema vyavahArathI bhItarUpa paradravyane zrata kare che, tethI te kAMI bhItanI thaI jatI nathI, arthAt bhItarUpa banI jatI nathI, paNa nizcayathI khaDInI khaDI ja rahe che; tema AtmA paNa vyavahArathI ya evA padravyane jANe che, tethI te kAMI paradravyano thaI jato nathI, arthAt paradravyarUpa banI jato nathI, paNa nizcayathI jJAyakano jJAyaka ja rahe che. kAraNake e ja ene svabhAva che. (AdhAra mATe juo samayasAra gA. 356-365 ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI alaukika "AtmakhyAti' TIkA) __"jaha seDiyA du Na parassa seDiyA seDiyA ya sA hoi / tad nAno Tu na paNa nAno gALo so Tu -zrI samayasAra "bhAva sagajA kama udayAgatA, karama navi jIva navi mUla te navi chatA; khaDIyathI bhItimAM jema hoe tatA, bhIti navi khaDIya navi teha bhramasaMgatA; deha navi vacana navi jIva navi citta che, karma navi rAga navi cheSa na vicitta che, puli bhAva pudgalapaNe pariName, dravya navi juo juo eka have kime." -zrI yazovijyajIkRta sADA tra0 gA, sta, ane jJAyakapaNuM AtmAno svabhAva hoI te vizvane prakAze che, tethI te kAMI vizvarUpa thaI jato nathI,-vizvaprakAzaka "caMdra bhramirUpa thato nathI" tema (juo pR. 75 ). jJAna Neyane sadA jANe che, paNa zeya kadI tenuM thatuM nathI. Ama yajJAyaka saMbaMdhanI vyavasthA che jJAna svabhAvI AtmA svarUpasthita rahI vizvarUpa Neyane jANe che.Ama jIva deha nathI, vacana nathI, mana nathI, karma nathI, rAga nathI, dveSa nathI, pudgala nathI, ke anya dravyarUpa nathI. jIva A sarvathI juda che-bhinna che. A sarva te bAhya bhAve che,
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ (484) gadaSTisamuccaya eka kevalajJAnati ja AtmAno abAhya bhAva che; kAraNa ke nizcayathI-zuddhanayathI A AtmA abaddhapRSTa, ananya, niyata, avizeSa ne asaMyukta che. (juo gAthA, phuTaneTa pR. 72) deha pratye jevo vacano saMbaMdha che te AtmA pratye jeNe dehane saMbaMdha yathAtathya dITho che, myAna pratye taravArane jevo saMbaMdha che te deha pratye jeNe AtmAne saMbaMdha dITho che, abaddhaspaSTa AtmA jeNe anubhavyo che, te mahata puruSane jIvana ane maraNa banne samAna che." -parama AtmadaSTA zrImad rAjacaMdrajI. (1) anAdi baMdha paryAyanI apekSAe AtmA baddhaspaSTa che, chatAM ekAMte pudgalathI aspRzya evA AtmasvabhAvane apekSIne AtmA jalamAM kamalanI jema abaddhaskRSTa che. (2) naranarakAdi anyAnya paryAya dhAraNa karyAthI anyarUpa chatAM sarvatra AtmAnuM zuddha akhaMDa evA AtmasvabhAvanI apekSAe, ghaTa Adi sava paryAyamAM svarUpa vattatA akhaMDita mRttikA svabhAvanI jema, AtmA ananya che. (3) samudranI jema AtmAnA vRddhi-hAni paryAyathI aniyata chatAM, samudrasvabhAva jevA nitya vyavasthita AtmasvabhAvanI apekSAe AtmA niyata che. (4) bhArI, pILuM, cIkaNuM ema sonuM aneka paryAyarUpa dIse che, paNa paryAyadaSTi na daIe ne dravyadaSTithI joIe to eka abhaMga senuM ja dekhAya che. tema paryAya dRSTithI AtmA jJAna- darzanAdi aneka paryAyavizeSarUpa dIse che, paNa avizeSa evA AtmasvabhAvane apekSIne joIe ne nivikalpa rasanuM pAna karIe te zuddha niraMjana eka AtmA ja bhAsyamAna thAya che. (5) jema agnisaMge prApta uSNatva paryAyanI apekSAe jalamAM uSNapaNAnuM saMyuktapaNuM che chatAM, ekAMte jalanA zIta svabhAvanI apekSAe tevuM saMyuktapaNuM nathI; tema karmasaMge prApta mAhaparyAyanI apekSAe AtmAnuM mehasaMyuktapaNuM che, chatAM ekAMte AtmAnA svayaM bAdhabIja svabhAvanI apekSAe tevuM saMyuktapaNuM nathI, arthAt AtmA asaMyukta che. Ama paryAyadaSTi cheDI daI, zuddha dravya dRSTithI jotAM AtmA abaddhapRSTa, ananya, niyata, avizeSa ne asaMyukta che. (AdhAra mATe juo zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasArIkA gA. 14-15) bhArI pILo cIkaNe, kanaka aneka taraMga re; paryAyaSTi na dIjIe, eka ja kanaka abhaMga re..dharama parama aranAthana darazana jJAna caraNathakI, alakha svarUpa aneka re; nirvikalpa rasa pIjIe, zuddha niraMjana eka re.... dharama" -zrI AnaMdaghanajI AvI zuddha, niraMjana, eka, advaita evI kevala jJAnajyoti ja abAhya che, AtmAnuM parama evuM aMtastattva che. e sivAyanA zeSa bhAvo te bAhya che, AtmAthI
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTi : "g je tANa "---bAkI badho upaSNava (485) para che, ne te upappavarUpa che. upaplava eTale aMdhAdhuMdhI, Aphata, bAkI badhe Apatti, durbhAgya, vijJa, bhaya, kSobha-khaLabhaLATa, ariSTa, graha ItyAdi. upaplava kevala jJAnati sivAyanA je je bhAve che-parabhAve che, te te kharekhara! upappavarUpa ja che. jema keI paracakanA AkramaNathI nagaramAM upaplava macI rahe, aMdhAdhuMdhI phelAI jAya, khaLabhaLATa vyApI jAya, nAzabhAga thaI rahe, saMpatti lUMTAI jAya, ne vipattino pAra rahe nahiM; tema paravastunA AkramaNathI A caitanyamaya puruSanA caitanyapuramAM upaplava mace che, AtmapradezaparispaMdarUpa saMkSebha upaje che, ajJAnanI aMdhAdhuMdhI vyApe che, AtmAnA jJAna-darzanAdi guNaratnono khajAna lUMTAya che, ane anaMta bhavaparibhramaNarUpa Apattine pAra raheto nathI. "pArake peTho vinAza kare" te kahevata atra sAcI paDe che ! "paraH praviSTaH kurute vinAzam, lokoktireSA na mRSeti manye / nirvirA jumiyA vikra jiM, jJAnAno ne samAri vaSTa "--zrI zAMtasudhArasa. A karmAdi parabhAva te bAhya bhAvo che, kharekhara ! para che arthAt zatrunuM kAma karatA hovAthI "para" che, AtmAnA bhAvazatru che. paramArthathI AtmAne enI sAthe kAMI levAdevA nathI. paNa anAdi adhyAsanI kuvAsanAthI temAM ahevamamatva karIne te baMdhAya che. te eTale sudhI ke parapariNatinA rAgIpaNe, te pararasanA raMgathI rakta thAya che, pararasaraMge raMgAI jAya che, ane parane grAhaka tathA rakSaka banI parabhegamAM Asakta bane che! A parapariNatinA raMgathI ja A jIva anaMta du:kha pAme che. eTale A parabhAvarUpa paracakranuM AkramaNa kharekhara ! upappavarUpa che, Aphata che, Apatti che, durbhAgyarUpa che, vizvarUpa-bAdhArUpa che, ariSTa-aniSTarUpa che, graharUpa che, aMdhAdhuMdhIrUpa che. para pariNati rAgIpaNuM, para rasa raMge rakta re, para grAhaka rakSakapaNe, parabhege Asakta re...jagatAraka prabhu vinavuM" zrI devacaMdrajI. "ego me sAsao appA nnaanndNsnnlkkhnno| senA ne jAti mavA sarve saMkoravaLa ." --zrI ArSa vacana. paNa jene kevala jJAnatine prakAza sAMpaDyo che, e samyaggadaSTi jIva te ema bhAve che ke-jJAnadarzana lakSaNavALo eka zAzvata AtmA ja mahAre che, bAkInA saMjogalakSaNa bhAve te bAhya che-AtmabAhya che, mahArA AtmAne tenI tAro sAthe kaMI levAdevA nathI-kaMI nisbata nathI. ema samajI te parapariNati ApA' tyaje che, ne AtmapariNatine bhaje che paramAtmasvarUpa zuddha svajAti tatvanA bahumAnamAM tallIna banI, virasa evA vijAti parabhAva rasane cheDI de che, ne sarasa evA svasvarUpa rasanA pAnathI pIna-puSTa thAya che, dhIgodhaDa bane che!
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ (486). gaNirAmuccaya zuddha svajAti tattvane, bahumAne tallIna re; te vijAti rasatA tajI, svasvarUpa rasa pIna re...jagatAraka"--zrI devacaMdrajI. ane AvA kevalajJAna-tirmaya parama AtmatatvanuM jene darzana sAMpaDayuM che, AtmasAkSAtkAra thayuM che, evA samyagadaSTi puruSane pachI koI paNa prakArano saMzayane aMza paNa rahetuM nathI. "jJAna tihAM zaMkA nahiM thApa.' jema sUryane kiraNasamUha prasaratAM aMdhakAra raheto nathI, tema paramAtmadarzana thaye leza paNa saMzaya rahetuM nathI, sarvathA parama nizaktA-nirbhayatA varte che, ane "dukha dehaga dare TaLe che. kAraNa ke jyAM zaMkA che tyAM ja saMtApa che, ane jyAM jJAna che tyAM zaMkA nathI. "jyAM zaMkA tyAM gaNa saMtApa, jJAna tihAM zaMkA nahi thApa."--zrImad rAjacaMdrajI. darazana dIThe jinataNe re, saMzaya na rahe vedha; dinakara karabhara prasaratAM re, aMdhakAra pratiSedha...vimala."--zrI AnaMdaghanajI. evuM niHzaMka sahajAnmasvarUpanuM darzana thatAM parama nirbhayapaNAne prApta thayelA mahAtmA anubhavajJAnI samyagdaSTionA AvA parama dhanya uddagAra nIkaLI paDe che - "mAraga sAcA mila gayA, chUTa gaye saMdeha; hatA se te jala gayA, bhinna kiyA nija deha." ogaNIsaseM ne suDatAlIsuM, samakti zuddha prakANyuM re; zruta anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyuM re. dhanya re divasa A aho ! jAgI je re zAMti apUrva re."--zrImad rAjacaMdrajI. "duHkha dehaga dvare TaLyA re, sukha saMparazuM bheTa; dhI*ga dhaNI mAthe kiye re, kuNu gaMje nara eTa ? vimala jina dIThA leyaNa Aja, mahArA sikhkhayAM vaMcchita kAja. abhiya bharI mUrati racI re, upamA na ghaTe keya; zAMtasudhArasa jhIlatI re, nirakhata tRpati na hoya....vimala0"--zrI AnaMdaghanajI. evaM vivekino dhIrAH pratyAhAraparAyaNAH / dharmabAdhAparityAgayatnavantazca tattvataH // 159 // 158 kRttiH-vajU-ema, ukta nIti pramANe, vini -A vivekI, ghI-dhIra, acapala, pratyAhArapUjA-ukta lakSaNavALA pratyAhArapradhAna, tathA-te prakAre, dharmAdhAparityAnacattavana-ane dhamabhAdhAnA parisamAgamAM kanavaMta, taravara - taravathI, ema ukta nItithI vivekavarDa karIne pariddhine lIdhe tarasathI-paramA* thI. kAraNa ke teo bhinayaMthipaNuthakI uttama zrutapradhAna hoI ema Alece che.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthiSTi : vivekakhyAti-anubhava haMsU zuM pekha re' (487) ema vivekI dhIra A, pratyAhAra karaMta; tavathI dharmabhAvanA, tyAre prayatnavaMta 158 artha -ema vivekI evA e dhIrajane tevA prakAre pratyAhAraparAyaNa hoya che, ane tatvathI dhamabAdhAnA parityAgamAM yatanavaMta hoya che. vivecana uparamAM kahI te nIti pramANe vivekI evA A dhIra-acapala jane ukta lakSaNavALA pratyAhAramAM tatpara hoya che, ane te vivekathI upajelI parizuddhine lIdhe teo tatvathIparamArthathI dharmanI bAdhAnA parityAgamAM yatnavaMta hoya che. te A prakAre - vivekakhyAti uparamAM sva-para bhAvane spaSTa viveka batAvyuM ke deha-gRhAdi bhAva bAhya che; mRgajalAdi jevA anitya, azaraNa ne azuci che; para che pArakA che, potAnA nathI. ane nirAbAdha nirAmaya evI kevala eka jJAnajyoti ja abAhya che; zAzvata, zaraNarUpa ne zuci bhAva che; AtmIya-pitAne che, pArake nathI; ane e ja parama tattva che, bAkI bIjuM badhuMya upappavarUpa-AphatarUpa-aMdhAdhuMdhIrUpa che. mATe eka A kevalajJAnajyoti ja Adeya che, grahaNa karavA yogya che, bAkI bIjuM badhuMya heya che-tyAga karavA yogya che. bhUlathI bebIne gherathI pArakuM vastra AvI gayuM hoya te tenA mULa dhaNIne pAchuM ApI devuM joIe, e nyAye pramANika vivekI samyagadaSTi puruSa ema jANe che ke A sarva parabhAvane-paravastune mahAre tyAga karI devo joIe, temAM neharUpa "AsaktithI huM baMdhA chuM, mATe mahAre te Asakti choDI devI joIe. kAraNa ke dehamAM svabuddhi AtmAne e deha sAthe nizcaya joDe che, svAtmAmAM Atmabuddhi e dehathI AtmAne vije che-vikhUTo pADe che. dehamAM Atmabuddhi e ja saMsAra duHkhanuM mULa che, mATe huM dehAdimAM AtmabuddhirUpa dehAdhyAsa choDI daI AtmAmAM ja Atmabuddhi karUM. (juo pR. 302). Ama sva-parabhAvane viveka upaje hevAthI, bhedajJAna pragaTayuM hovAthI, zuddha AtmajJAna thayuM hovAthI, tene nirmala AtmAnubhava sAMpaDe che. eTale-"bhUtaka vartamAna x "bhUtaM bhAntamabhUtameva rabhasA nirbhidya baMdhaM sudhI yadyantaH kila ko'pyaho kalayati vyAhatya mohaM haThAt / yAtmAtmAnubhavaikAmyamahimA vyakto'yamAste dhruvaM, nityaM karmakalaGkapavikalo devaH svayaM zAzvataH // " zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasAra kalaza,
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ (488) gadaSTisamuccaya ne bhAvI baMdhane ekadama nibhedIne A subuddhivaMta mehane haThathI anubhava haMsa haThAvI aMtamAM nihALe che, te eka AtmAnubhavathI ja jene mahimA zuM pekha re" gamya che e A pragaTa AtmA dhruvapaNe "sthita che, ane te nitya karmakalaMka paMkathI rahita e svayaM zAzvata deva che". Ama haMsa jema kSIra-nIrano viveka kare che, dUdha ne pANI jUdA kare che, tema A AtmAnubhavI samya dRSTi puruSa AtmA-anAtmAne viveka kare che, sva-parane judA pADe che. dehathI jema vastra juduM che, myAnathI jema talavAra judI che, tema jaDathI cetanasvarUpa AtmA pragaTa lakSaNe juda che, ema te anubhave che; sarva avasthAmAM je sadAya tyAre-judo ne judo jaNAya che ane je pragaTa caiitanyamaya svarUpa che, e AtmA te sAkSAt saMvede che. citrazALA nyArI-judI che, temAM palaMga nyAro-jude che, temAM seja-pathArI nyArI che tenI cAdara paNa nyArI che, A paravastu sAthene hAra saMbaMdha che, emAM hArI sthApanA karavI-Atmabuddhi karavI juThI che,-ema samajI samyagadaSTi bhedajJAnI puruSa acetanatAbhAva tyAgIne, tyAgI cetana banI, dRSTi khelIne dekhe che, te pitAnuM-AtmAnuM svarUpa dekhe che. "nija guNa saba nijamAM lakhe, na cakhe paraguNanI rekha re; khIra nIra vivara kare, anubhava haMsa zuM pekha re....praNamuM padapaMkaja pArzvanA." -zrI AnaMdaghanajI. "citrasArI nyArI, parajaMka nyAre, seja nyArI, cAdara bhI nyArI, IhAM jUThI merI thapanA; atIta avasthA sena, nidrA vahI keu paina, vidyamAna palaka na, yAmeM aba chapanA; zvAsa o supana dou, nidrAkI alaMga bujha, sUjhe saba aMga lakhI, Atama darapanA; tyAgI bhaya cetana, acetanatAbhAva tyAgI, bhAle daSTi khelike, saMbhAle rU5 apanA." -kavivara banArasIdAsajI, ane te dekhe che te svarUpa kevuM che? AtmAthI ja, AtmAmAM, AtmAne huM je anubhavuM chuM te huM chuM, "soDathuM'. te nathI napuMsaka, nathI nara, nathI nArI, nathI eka, nathI be, nathI baha, neti neti. jenA abhAve huM suSupta-sUto hato, ane jenA sadUbhAve huM jAgrata thaye-UDyo, te atIndriya anidezya e svasaveva huM chuM. (juo pR. 280-81) Ama samyagRSTi puruSane nija svarUpanuM bhAna pragaTatAM anAdinI pramAda nidrA TaLI che, ane sabhya jJAnasudhArasadhAma e AtmA jAgyo che ne bolI UThe che ke* " yenAtmanA'nubhUye'hamAtmanaivAtmanAtmani / so'haM na tanna sA nAsau naiko na dvau na vA bahuH / / yadabhAve suSuptA'haM yadbhAve vyutthitaH punaH / atIndriyamanirdezyaM tatsvasaMvedyamasmyahaM // " zrI pUjyapAdasvAmIjI kRta zrI samAdhizataka,
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthi zadRSTi : sasa bhayarahita jJAnInuM parama niHzaMkapaNu (49) " jagata divAkara zrI namIzvara svAma jo, tuja mukha dIThe nADI bhUla anAdinI re lA. jAgyA samyag jJAna sudhArasa dhAma jo, chAMDI duya mithyA niMda pramAdanI 2 le. sahaje pragaTayA nija parabhAva viveka jo, atara Atama harpI sAdhana sAdhave re le. sAdhyAlakhI thaI jJAyakatA cheka jo, nijapariNatithira nija dharmarasa ve re le." tattvaraMgI mahAmuni zrI devacaMdrajI dhIratA-nibha yatA. 6 "dhIMga dhaNI mAthe kriyA re, kuNu gaje nara kheTa ? vimala0"--zrI AnadaghanajI. A samyagraSTi mahAtmAe AvA vivekI DAya che, eTalA mATe ja dhIra hAya che, acapala-aca'cala hoya che, parama niya hoya che, kAraNa ke bhaya--caMcalatAnuM kAraNa AtmasvarUpanuM ajJAna che, paNa jene peAtAnA svarUpanu bhAna pragaTyuM che, evA samyagdaSTi puruSA tA dRDha nizcayapaNe jANe che ke mhAruM kAMI cAlyuM javAnuM nathI, mhAruM che te te mhArI pAse ja che, khAkI bIjuM badhuMca aneru che. avadhU kayA terA ? kayA merA ? terA he se terI pAse, avara samahI anerA.' mATe mhAre bhaya ze ? ci MtA zI ? vikalpa ze? "sathI sarva prakAre huM bhinna chu, eka kevala zuddha caitanyasvarUpa paramAtkRSTa, arcitya sukhasvarUpa mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM cha. tyAM vikSepa zA ? vikalpa ze bhayazA ? kheda zA ? mIjI avasthA zI? yud zuddha prakRSTa zuddha parama zAMta caitanya hu' mAtra nirvikalpa chuM. nija svarUpamaya upayAga karU chuM. tanmaya thAuM chuM. zAMtiH zAMtiH zAMtiH " chuM. AvA samyagdaSTie ja A parama sAhasa karavAne samartha thAya che ke- jyAre vA paraMtu hAya ne bhayathI kapAyamAna thatuM leAkaya tenA mArga cheDatu hAya, tyAre nisaga - nirbhayatAthI sa ja za`kA cheADI dai, tee svayaM peAtAne na haNI sapta bhayarahita zakAya evA avadhya jJAnadeharUpa jANatA hAI kheAdhathI zruta thatA jJAnInuM padma nathI,' ( jue pR. 68, phruTaneTa ). ane Ama jene jJAnadehamaya nija niHzaMkapaNuM sahajAtmasvarUpanA parama akhaMDa nizcaya upajyeA che evA dhIra samyagadRSTine sAta bhayamAMthI koi paNa prakAraneA kaMi paNa bhaya rahetA nathI. evA te parama niHzaMka hoya che, kAraNa ke (1-2 ) sarvathI* judA evA A * A sAta bhakhkhu vistarathI parama manena vadhyut zro amRtacaMdrAcArya cha(?)kRta pa'cAdhyAcImAM ApyuM che. tyAM jijJAsue jovuM. tenuM sArabhUta saMkSepa paNu sa MpUNaeN vadhuna zrI amRtacaMdrAcAryajIe parama suMdara rIte atre AdhArarUpa lIdhelA parama adbhuta camatkArika samayasArakalazamAM lalakAyu" che. jemake-- " lokaH zAzvata eSa eka sakalatyakto vivitAtmanacillokaM svayameva kevalamayaM yallokayatyekakaH / dd loko yanna tavA parastava parastasyAsti tadbhIH kuto, niHza4H satata marca sa sattva jJAna savA nivRtti " ityAdi
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ (490) yogadaSTisamuccaya vivikta AtmAno te sarvathI rahita e A eka zAzvata leka che. evA A kevala caiitanya lekane ekAkI svayameva je anubhave che, ane A aparaleka ke paraloka hAre nathI ema je ciMtave che, tene te IhalokabhIti ke paralobhIti kayAMthI hoya? Ama satata ni:zaMka evo jJAnI te svayaM sahaja jJAna sadA anubhave che. (3) nibhedapaNe udita-udaya pAmelA evA vedya-vedakanA balathI eka acala evuM jJAna sadA anAkula janathI je svayaM vedAya che, te A eka ja vedanA che, bIjI AvI paDelI vedanA hoyaja nahiM, tethI jJAnIne te vedanAbhIti kyAMthI hoya? (4) je "sat ' che te nizcaya nAza pAmatuM nathI, evI pragaTa vastu sthiti che ane jJAna svayameva sat che, te pachI enuM bIjAothI zuM trANa karAyuM che? eTalA mATe enuM atrANa evuM kaMI nathI, te pachI te atrANu bhIti jJAnIne kyAMthI hoya? (5) "sva rUpa" e ja kharekhara ! vastunI parama gupti che, kAraNa ke svarUpamAM koI paNa bIje pravezavA zaktA nathI, ane akRta-akRtrima evuM sahaja jJAna ja svarUpa che. eTale pachI enI agupti kaI hoya nahiM. tethI agupti bhIti jJAnIne kyAMthI hoya ? (6) prANunA ucchedane maraNa kahe che, ane A AtmAnA prANa to nizcayathI jJAna che. te svayameva zAzvatatAe karIne kadI paNa ucchadAtuM nathI, ethI karIne tenuM maraNa kaMI hoya nahiM, te pachI jJAnIne mRtyubhIti kyAMthI hoya? (7) eka evuM jJAna anAdianaMta ne acala che, ane e kharekhara ! svata:siddha che. game tyAM A sadaiva ja che, atre bIjAne-dvitIyane udaya nathI. tethI Akasmika evuM kAMI atre hoya nahiM. te Akasmika bhIti jJAnIne kyAMthI hoya ? satata nizaka e jJAnI te svayaM sahaja jJAna sadA anubhave che. Ama IhalokAdi sAta bhaya jene TaLyA che, evo samyagadaSTi jJAnI te sadA parama nirbhaya, parama niHzaMka ja hoya che. bhayane ja bhaya lAgI temanAthI dUra bhAgI jAya che ! pratyAhAra. "papariNAmikatA che, je tuja pudgala bhega he mitta ! jaDa cala jaganI eDane, na ghaTe tujane bhoga ho mitta!" -zrI devacaMdrajI, samyagadaSTi puruSa AvA vivekI ne dhIra hoya che, teTalA mATe ja teo pratyAhAramAM tatpara bane che, arthAt viSayavikAramAM iMdriya joDatA nathI, viSayavikAramAMthI iMdriyene pratyAhata kare che-pAchI kheMcI le che, parabhAvamAMthI AtmAne pAcho sakaLa jagatuM " vALI svacittasvarUpane anukArI kare che, paraMparikRtine vamI Atmate eThava" pariNatimAM rame che. teo potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che ke-he Atmana ! he mitra! je tuM pudgalaga kare che, te parapariNatipaNuM che, * "saviddI navA nirNavadA hari nidamathA tenI hattama vAghamujI nA tahAM Tu baserA || "--zrI samayasAra,
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTi: pratyAhAra-viSayavAsanA tyAge cetana !' (491) para pariNatibhAva che. A jaDa ne cala jagatanI eThane he mitra ! tane bhoga ghaTate nathI. A muddagala sarva jIvoe anaMta vAra bhogavIne mUkI dIdhelA che, te teonA ucchiSTa bhajana jevA che, eTha jevA che. AvI pragaTa azucirUpa eTha kaNa khAya? ne pitAnA parama zuci AtmasvarUpane ke bhraSTa kare? vaLI he cetana ! A pudgalabhoga anitya che, kSaNavivaMsI che. je paugalika viSayabhoga sarasa ne priya lAgatA hatA, te kSaNavAramAM virasa ane apriya thaI paDe che, kAraNa ke rUpa-rasa-gaMdha-varNanA vipariNAmathI pugalamAM tevA tevA vikAra-pheraphAra thayA ja kare che. rAjasaMpadAthI ke svarga saMpadAthI prApta thatA bhega paNa durgathI kadanna jevA che, mATe nitya sarasa evA caitanyarasamaya nijAtmasvarUpane AsvAda cheDIne tevA anitya virasa pudgala kadanane keNa cAkhe? "ka sAcA raMga jinezvara, saMsAra viraMga sahu anya re; surapati narapati saMpadA, te te duragaMdhi kadana re....kare sAcA AstAga jina guNarasa ramI, viSaya vikAra virUpa re; viNa samakita mata abhiSe, jiNe cAkhyo zuddha svarUpa re...kare sAcA " zrI devacaMdrajI. pAMca iMdriyanA viSayabhAga pariNAme atyaMta duHkhadAyI che. je "ApAtamAguM-AraMbha mAtra sukhadAyaka lAge che, te viSayabhoga vipAke kipAka phala jevA dAruNa pariNAmI che. A bhoga kharekhara ! sApanI pheNa jevA AtmaghAtI che. viSayamAM ne viSayavAsanA kAlakUTa viSamAM meru ne sarasava jeTaluM aMtara che." ekeka iMdriyane tyAge cetana !" paravazapaNathI hAthI Adine prApta thatA A pratyakSa bhayaMkara pariNAma tuM je ! (juo pR. 318-319 ) te pachI pAMca iMdriyanA prabaLapaNathI te keTaluM badhuM duHkha thAya? mATe he saccidAnaMda Atmana ! tuM viSayavAsanA cheDIne nijasvabhAvamAM sthiti kara ! vaLI he cetana ! A anAdi saMsAramAM te aneka vAra deva kAdinA anaMta sukha bhegavyA, chatAM tane tRpti upaja nathI, ane haju bhUkhALavAnI jema jANe kaI divasa dIThA na hoya ema tuM A manuSyalakanA turacha kAmabhoganI vAMchA kare che! te tethI tane zI rIte tRpti upajaze ? sAgarajalathI je tRSA nathI chIpI, te gAgarajalathI kema chIpaze ? pANInA pUrathI samudra kaI rIte tRpti pAme, iMdhanethI agni tRpti pAme, paNa ati cirakALa bhegavela anaMta kAmagathI paNa prANI tRpti pAmate nathI, mATe AvA tRSNa-tApa upajAvanArA dAruNa viSayasukhathI saryuM.x-Ama A pudgalabhaga sarvathA azuci, anitya, duHkhamaya ane tRSNAtApa upajAvanAra che. ane hAruM svarUpa te he cetana ! parama zuci, nitya, parama sukhamaya, ne AtmatRptijanya parama zAMti upajAvanAruM che, mATe have tuM parapariNatirasarUpa pudgala bheganI Asakti cheDI de, ne svasvarUparasanA bhegane AsvAda le ! >> vizeSa AdhAra mATe juo jJAnArNava, adhyAtmasAra Adi graMtharatna.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadisamuccaya jAgI che nija mAtama anubhava iSTatA 2 lA jAlima e pragaTI che sA~vara ziSTatA hai le. " --zrI devaca'jI ityAdi prakAre viSayAmAMthI iMdriyAne pAchI khecanArA A samyagdaSTa jogIjanane bhAga pratye atyaMta anAsakti ja hAya che, parama vairAgya ja varte che; kAraNa ke--(1) jenuM mana mU`ge| anAhata nAda sAMbhaLI rahyuM che, evA A jogIjanane AvA jogIne kAlinA kala svara kema AnaMda Ape ? anubhUti naTIe lalakArelA bhAga kema game ? priya sa'gItamAM je rata thayA che, te kAminInA komala karaka kaNanA avAjathI kema dhUrNAMyamAna thAya ? (2) avinAzI ne nisaga-nima la evA svarUpane je dekhe che, te ceAgIpuruSane nAzavaMta ne zukra-zANitathI upajeluM rUpa kema game ? ( 3 ) zIla saurabhathI je prasanna thAya che, tene kastUrI-caMdanAdi sugadhI dravyeAthI kema AnaMda upaje ? kAraNa ke bIjI sugadhI teA jhAjhIvAra TakatI nathI, vAyuthI zIghra UDI jAya che, paNa zIlasaurabha tA lAMkhA vakhata upayeAgamAM Ave che ane tene vibhAvarUpa vAya| harI zakatA nathI. (4) jenuM mana satata avikArI evA navamA zAMta rasamAM magna thayuM che, te yAgIjana AraMbhe sukharUpa paNa pariNAme vasamA evA raseAthI kema rIjhe ? je madhura rasane cAkhatAM rasalelupInI rasanAmAMthI rasa paDe che-jIbhamAM pANI chUTe che, te rasane bhayaMkara viSAka ciMtavatAM A viraktajanAnI AMkhamAMthI pANI paDe che--AMsu Ave che. (5) jyAM guNapuSpAx bIchAvelA che evI nirmIla suvikalparUpa taLAimAM je kRti-patnIne AliMgIne sUtA che, te samyagdaSTijaneA bAhya sparzImAM kema rata thAya ? Ama A leAkanA viSaye| A viraktacitta samyagdaSTijanAne AnaMdadAyI thatA nathI. are! A mahAnubhAve paramAna MdarasanuM pAna karIne dhIgAdhaDakhA banI eTalA badhA ALasu banI gayA che, ke te paraleAka sukhamAM paNa ni:spRha hAya che ! dhamayatanA AvA vivekI dhIra ne viSayavirakta samyagdaSTi mahAjanA dharmoMkhAdhAnA parityAgamAM yatnavaMta heAya che. AtmadharmAMmAM jema khAdhA na upaje tema pravarttavA tee satata yatnazIla rahe che, arthAta jema bane tema AtmapariNatimAM vattavA prayAsa kare che; parabhAvamAMthI (492) " tyAgIne sahu parapariNatirasa rIjha jo, saheje chUTI Azrava bhAvanI cAla jo, x 'd ce muLapuvavRtti, vRttinImupazudgha rote / vimale suvikalpatalpake, va bahiH sparzaratA bhavaMtu te // tadime viSayAH kilaihikA, na mudde ke'pi viraktacetasAm / paralokasukhe'pi niHspRhAH paramAnaMdara sAlasA amI // " (ityAdi AdhArarUpa hRdayaMgama vaNuna mATe juo) adhyAtmasAra vairAgyaadhikAra.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTi: dha mama-dharmanuM vAstavika svarUpa (493) AtmAne pratyAhata karI-pAchA kheMcI laI, te svabhAvarUpa dharmamAM sthiti karavAno prayatna kare che, ne temAM bAdhA-hAni AvavA detA nathI. parama dharmamUtti zrImad rAjacaMdrajIe pitAne tAdRzya AtmAnubhava Alekhyo che ke - eka AtmapariNati zivAyanA bIjA je viSayo tene viSe citta avyavasthitapaNe varte che. x x x acalita AtmarUpe rahevAnI sthitimAM ja cittecchA rahe che. * * * eka AtmapariNAma zivAya sarva bIjAM pariNAmane viSe udAsInapaNuM varte che." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 492. dharma eTale vastuno svabhAva bhulAvo dhamo ' vastune svabhAva te dharma. Atmavastune svabhAva te Atmadharma. jJAna-darzanacAritra athavA TaMketkIrNa eka zuddha jJAyaka bhAva e AtmAne svabhAva che, mATe temAM vartavuM te ja dharma eTale? vAstavika kharekharo dharma che. athavA zrI pravacanasAramAM kahyuM che tema "cAritra e ja dharma che, je dharma che te sAmya che, ane je sAmya che te meha-kSebha vinAno AtmAno pariNAma che.' AmAM "svarUpamAM caraNa te cAritra che, arthAta svasamayapravRtti te cAritra che. te ja vastusvabhAvapaNAthI dharma che. arthAt zuddha caitanya prakAzana te dharma che. ane te ja yathAvasthita AtmaguNapaNathI sAmya che. ane sAmya to darzanamohanIya ne cAritramehanIyanA udayathI upajatA samasta mehakSobhanA abhAvathI atyaMta nirvikAra e javano pariNAma che. Ama cAritra, dharma ne sAmya e traNe ekArNavAcaka che. Ama AtmAnuM jJAna, AtmAnuM darzana ne AtmAnuM cAritra-e ratnatrayIrUpa zuddha AtmadharmamAM jema bAdhA na pahoMce, tema vartavAna samyagadaSTi jIva satata upayoga rAkhe che. tAtparya ke jema bane tema AtmA zuddha upayogamAM sthiti kare tema karavA mathe che. dharmanuM vAstavika svarUpa e ja che. bAkI vyavahAradharmanA prakAro paNa je uparokta nizcayarUpa bhAvadharmanA sAdhaka thatA hoya te ja bhalA che, rUDA che,-bhAva vinA te e badhAya phegaTa che. (juo pR. 244-245) sakala jagat "dharama dharama" karatuM phare che, paNa te dharmane marma jANatuM nathI. te te kaI viralA ja jANe che. dharmane marma te upara kahyo te-AtmasvabhAvamAM vartavuM te che. je dehAdhyAsa chUTe, dehamAMthI Atmabuddhi ___x "svarUpe caraNaM cAritraM svasamayapravRttirityarthaH / tadeva vastusvabhAvatvAddharmaH / zuddhacaitanyaprakAzanamityarthaH / tadeva ca yathAvasthitAtmaguNatvAtsAmyam / sAmyaM tu darzanacAritramohanIyodayApAditasamastamohakSobhAbhAvAdatyantanirvikAro jIvasya prinnaam.|" -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta pravacanasAra TIkA
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ (494) gadaSTisamuccaya jAya ne AtmAmAM ja Atmabuddhi thAya, te tuM karma kartA ane bhaktA paNa nathIe ja dharmane marma che. " chUTe dehAdhyAsa te, tuM kartA nahiM kama; tuM bhaktA nahi tehane, e ja dharmane mama."--zrI Atmasiddhi Ama AtmAnuM svasvabhAvamAM vartavuM te dharma che, ane vibhAvamAM vartavuM te adharma che. je vibhAva che te nimittika che-nimittathI utpanna thAya che, ane te nimitta viSayasaMgAdika che. A azuddha nimittathI AtmA saMsAramAM saMsare che-rajhaLe che, ane parabhAvane kartA thAya che. paNa jyAre A zuddha buddha caitanyaghana AtmA zuddha nimittamAM rame che, tyAre te nija bhAvane kanna thAya che. "pariNAmika je dharma tamAre, tevo ama dharma zraddhA bhAsana ramaNa viyege, vaLagya vibhAva adharma ... re svAmI ! vinaviye mana raMge. jeha vibhAva teha nimittika, saMtati bhAva anAdi; paranimitta viSayasaMgAdika, hAya sAdigbare svAmI ! - azuddha nimitte e saMsaratA, attA kattA parane; zuddha nimitta rame jaba cighana, kartA bhoktA gharano....re."--zrI devacaMdrajI AvuM dharma-adharmanuM parama sArabhUta paramArtha svarUpa jANa samyagadaSTi puruSa vibhAvarUpa adharmanA nimittone tyAga kare che, ane svabhAvarUpa dharmane sAdhaka kAraNone sat sAdhanene Azraya kare che. arthAt samyagra jJAna-darzana-cAritranI pragaTe teha vRddhinA upAyonuM avalaMbana le che, AtmasvarUpanA bAdhaka kAraNone amAro re !' tyaje che ne sAdhaka kAraNane bhaje che, ane temAM paNa jene e zuddha svabhAvarUpa vastu dhama pragaTa che, evA paramAtmA prabhunI dRDha Azrayabhakti parama avalaMbanabhUta-AdhArabhUta gaNIne te paramapreme bhaje che. ane te prabhune bhajatAM te, "he prabhu! he sahajAnmasvarUpa svAmI ! Apane je zuddha dharma pragaTe che, te zuddha dharma ane pragaTa !" ema niraMtara ajapA jApa jape che. te prabhune avalaMbatAM parabhAva parihare che, ane AtmadharmamAM ramaNatA anubhavatAM tene AtmabhAva pragaTe che. zrI sImaMdhara jinavara svAmI, vinataDI avadhAra; zuddha dharma je pragaTayo tuma, pragaTo teha amAre re....svAmI ! zuddha deva avalaMbana bhajatAM, parahariye parabhAva; AtamadhamaramaNa anubhavatAM, pragaTe AtamabhAva re....svAmI."--zrI devacaMdrajI.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitharAdaSTi : pApasakhA manahiMsAdi pApamaya bhoga (495) ane samyagRSTinI AvI pravRtti tatvathI-paramArthathI hoya che, kAraNa ke tene nizcayapaNe graMthibheda thayo che. eTale vivekanI parizuddhine lIdhe te uttama zrutapradhAna heI ema vicAre che. na hyalakSmIsakhI lakSmIryayAnandAya dhImatAm / tathA pApasakhA loke dehinAM bhogavistaraH // 159 // alakSmasakhI lakSmI na de, dhImaMtane AnaMda pApasakhA tyama prANine, ahIM bhegane vRda. 159 artha :-kharekhara alakSmInI sakhI evI lakSamI buddhimaMtone AnaMda mATe thAya ja nahi; tema lekamAM pApane sakhA evo bhegavistara prANuone AnaMda mATe thatuM nathI. vivecana alakSmI jenI sakhI che, evI lakSmI buddhimaMtone AnaMdadAyaka thatI nathI, tema pApa jene sakhA che evo bhegavistara prANIone AnaMdadAyI thatuM nathI. sAmAnya lekavyavahAramAM paNa manAya che ke alakamI jenI bahenapaNI che arthAt je lakSmInI sAthe alakSmI sahacarIrUpe joDAyelI che, je lakSmInA pariNAme alakSmI prApta thAya che, tevI lakSmI DAhyA mANasone AnaMdanuM kAraNa thatI nathI. pApasakhA kAraNa ke je lakSmI anubaMdhe alakSmI Ape, je karelI kamANI bhega dhULadhANI thaI nirdhanapaNuM Ape, ne aMtamAM dAha daIne cAlI jAya, tevI lakSamIthI budhajana kema rAce? tema samasta prakArano je bhogavistAra che tene sakhA-mitra pApa che. bheganI ane pApanI evI gADha mitrI che, evI dile jAna dastI che ke, jyAM jyAM bhegapravRtti che, tyAM tyAM tene sahacara dilejAna dasta pApa avazya hAjara hoya ja che. arthAt bhagapravRtti pApa vinA thaI zakatI nathI, e e banene eka bIjA vinA na cAle e-cena na paDe e avinAbhAvI saMbaMdha che. A pAparUpa mitravALe athavA pApano mitra-goThIo bhegavistara prANIone AnaMdadAyI thatuM nathI, ane bhUtapaghAtathI pApa che, ema bhAvanA che. ane pApathI te vRtti --nahiM ja, aTakavI strI-alakSmInI sakhI evI lakSmI, athavA alakSmI jenI sakhI che evI lakSmI,-tathAprakAre ubhayanA paribhogathI, caNAnAra dhImatAma-jevA prakAre dhImAtAnA AnaMbathe,-tathA tevA prakAre, pAparatA-pApana sakhA, athavA pApa jene sakhA che e, Dho-lokamAM -tenA avinAbhAvathI, tenAM mojavitADa-prANIono bhogavistara, AnaMdAthe thatuM nathI,-bhUtano upaghAta karyA vinA bhAga saMbhava nathI, ane bhUtapaghAtathI pApa che ema bhAvanA che,
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ (496) gadaSTisamuccaya du:kha ja che, te pachI jenAthI pAchaLa duHkha che evA pApasakhA bhegathI sukha kema thAya ? zrImad rAjacaMdrajInuM saMkIrNa amRta vacana che ke - paravastumAM nahiM muMjhavo, enI dayA mujane rahI; e tyAgavA siddhAMta ke pazcAtuM duHkha te sukha nahiM-zrI mekSamALA sarva prakArane bhogavistara pApamaya ja che. kAraNa ke tenI utpattimAM, tenI prAptimAM, ane tenA upabhogamAM sarvatra pApa, pApa ne pApa ja che : (1) sarva prakAranA viSayabhoganI utpatti nA upaghAta-hiMsA vinA thaI zakatI nathI. hiMsAdi pApa- kAmabhoganI utpatti mATe AraMbha-parigraha sevavA paDe che, kAraNa ke maya bhega paMca viSayanI kaI paNa sAmagrI AraMbha-parigraha vinA upajatI nathI. spaze driyano viSaya che ke rasaneMdriyane viSaya , dhrANedriyane viSaya lyo ke cakSurindriyane viSaya , zrotraMdriyane viSaya lyo ke anya koI viSaya , paNa kaI paNa bhogya vastu prANIonA upamaI-upaghAta vinA upajatI nathI. A mATe khAnapAnano eka dAkhalo ja basa che. A be iMcanI jIbhaDIne rAjI rAkhavA khAtara jagamAM keTalI badhI hiMsA thAya che? rasane driyanA rasane saMteSavA mATe keTalA badhA muMgA nirdoSa jene ghAta karAya che? mAMsAhArIonA kSaNika svAdanI khAtara roja lAkhe-karaDe prANIonI katala A sudhareluM kahevAtuM jagat karI rahyuM che! madirA AdinI banAvaTamAM paNa tevI ja bhayaMkara hiMsA thAya che, chatAM tenuM hase hase pAna karI unmatta leka mehamadirAmAM masta banI potAne saMskArI (civilised) mAnatAM zaramAtA nathI ! te ja prakAre rezamI vagere mulAyama va mATe, kozeTAnA kIDAnI keTalI kAramI hiMsA karavAmAM Ave che, te te tenI vidhi jANanArA sahu kaI jANe che. Una-cAmaDA vagerenI vastuo mATe, pIMchAMvALI-rUMchAvALI TepIo mATe, pheTa haeNTa (markaTa-mukuTa !) sAheba TepI vagere mATe, hajAra-balka lAkhe prANIonA ghAtakIpaNe balidAna levAya che, tyAre aMga paridhAna karI A bezarama mAnava-pazu pitAnI vikRta virUpatA-beDeLapaNuM DhAMke che, ane tema karI pote kevuM rUDuM rUpALuM dIse che ema arisAmAM moTuM joI malakAya che ! paNa te bApaDAne khabara nathI ke - mukhaDA kayA dekhe darapanameM, dayA dharama nahiM dilameM.mukhaDA"zrI kabIrajI. vaLI pote regana bhoga na bane teTalA khAtara lAkho nirdoSa prANIono bhoga laI banAvavAmAM AvatI kaoNDalivara, cIkana Isensa vagere hiMsAdUSita davAone A leka hasathI upabhoga kare che! ne AthI jANe amarapaNuM pAmI javAnA hoya, ema AMkho mIMcIne bATalAnA bATalA peTanI gaTaramAM gaTagaTAvatAM chatAM mAnavamo game teTalA upAya kaye" paNa chevaTe maraNazaraNa thAya che!--A badhA skUla daSTAMta che, paNa koI paNa
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAiSTi : dharma janya bhAgA paNa anatha hetu (497 ) nhAnAmAM nhAnI bhogasAmagrI evI nathI ke jenI utpattimAM hi'sAna haiAya. Ama bhAgasAmagrImAM sarvAMtra hi`sA vyApta che; ane hiMsA e moTAmAM meATu' pApa che, eTale samasta bhAgAtpatti sAthe pApa sadA sa'kaLAyeluM heAya che. (2) vaLI A pApa-sakhAvALI bhAgasAmagrInI--viSayasAdhananI prApti karavA mATe manuSyAne prAye pApApAnathI dhanaprApti karavI paDe che, Ara'bhaparigraha sevavA paDe che, ane tethI paNa mahApApa thAya che. paisAnI kamANI mATe bhAgye ja koi evA dhaMdhA haze ke je sathA pApamukta te anavadya hoya. temAM paNa agnikarma-vanakama vagere padara karmAdAnI dhaMdhA te vizeSa vizeSa pApanA kAraNu heAi atyaMta nidya che, ane AtmAthI ne sathA varjya che--dUrathI tyajavA yAgya che. Ama bhAgasAdhana evA dhananA upArjanamAM paNa mahApApa che. (3) temaja bhAganA upabhAgamAM paNa mahApApa che, kAraNa ke te te bhAgasAmagrI bheAgavatI veLAe rUpa-rasAdi viSayeAnA abhilASathI jIvanA rAga-dveSa-mAha Adi vikAranI vRddhi thAya che. tethI nija AtmAnA guNanA ghAta thavAthI AtmaghAtarUpa bhAvahiMsA thAya che, AtmAnuM kSaNe kSaNe bhayaMkara bhAvamaraNa thAya che. A pragaTa pApa che. sukha prApta karatAM sukha TaLe che, leza e lo laheA; 66 kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe, kAM aheA rAcI raheA ?"--zrI meAkSamALA. Ama bhAganI utpattimAM pApa che, bhAganI prAptimAM pApa che ane bhAganA upabhAgamAM paNa pApa che. eTale bhAgane sakhA pApa che ema kahyu te sathA yathAtha che, ane eTalA mATe ja AtmAthI mumukSune samasta bhAgapravRtti varjya che, temaja bhogasAdhanarUpa AraMbha-parigraha paNa tyAjya che, ema jANI sa`vegara'gI samyagdaSTi puruSA samasta viSayabhega pravRttithI satata dUra rahevA prayatnazIla rahe che, ane jema bane tema Arbhaparigrahune saMkSepa kare che. dhama bhoga sudara che evI paNa AzakA dUra karavA mATe kahe che-- dharmAdapi bhavan bhogaH prAyo'narthAya dehinAm / candanAdapi saMbhUto dahatyeva hutAzanaH // 160 // vRtti:-dharmAvi mana moLa:-- dhamathakI paNa upajatA bhAga-devalAkAmAM, kAcoprAye, bAhulmathI, banAya pheniAm-prANIone ana` artha thAya che, tathAprakAre pramAdavidhAnathI. prAyaHnuM grahaNa zuddha dharmAkSepI (zuddha dhane AkanArA--kheMcI lAvanArA ) bheganA nirAsa athe' che,-tenA pramAchavatvanA yAgane lIdhe, atyaMta anavadya tItha karAdi lazuddhine lIdhe, tathA puNyazuddhi AdimAM mAgamAbhiniveza thakI dhama sAra cittanI upapattine lIdhe, sAmAnyathI dAMta kacuM"--nApi saMmUta-tathAprakAre zaitya prakRtivALA zItala cA~danathakI pazu upajele, zu ? te ke vyeva dhrutAzana:-hatAzana--agni he ja che, dajhADe ja che,-tathAsvabhAvapaNAne lIdhe prAya: A Ama ja che, (tathApi) kASTha nathI paNa hatA,-satya matrathI abhisaMskRta agnithakI dADhanI asiddhine lIdhe. A sakatra lesiE che.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ (498 ) dha thakI paNa bhoga te, anarthaMkara prAye ja; caMdanathI paNa upajatA, agni ahI bALe ja, 160 yogadRSTisamuccaya aH--dharma thakI paNa upajele bhAga prANIone prAye anatha arthe thAya che. caMdanathakI paNa upajelA agni dajhADe ja che. vivecana " zItala caMdanathI paNa upanA, agni dahe jima vanane re; dharmAMjanita paNa bhAga IhAM tima, lAge aniSTa te manane re....te guNu zrI cA sajjhA 1-5 ,, . uparamAM bhAgamAtrane pApasakhA kahyo ne tethI gabha tapaNe mumukSune tenA niSedha ryAM, paNa dharmothI-puNyathI prApta thatA bhAganuM zuM ? e praznanuM atra samAdhAna karyuM che kedharmAMthI eTale zubhaka rUpa dha kRtyathI upArjana karela puNyanA udayathI dharmajanya bhAga paNa devale ka-manuSyalAka AdimAM je bhAgavistaranI prApti thAya che, te paNa anahetu paNa ghaNu karIne prANIone anarUpa thai paDe che, kAraNa ke te tevA prakAre pramAda upajAve che. ahIM ghaNuM karIne ' ema kahyuM te zuddha dhamane AkSepanArA-khecI ANanArA bhAgane apavAda sUcavavA mATe che, kAraNa ke tevA bhAga pramAdajIvI nathI, ane temAM atyaMta nirdoSa evA tIrthaMkarAdilanI zuddhi hAya che, temaja AgamAbhiniveza vaDe karIne dharmAMsAra-dhamA~pradhAna cittanuM hAvApaNuM che. atre leAkaprasiddha dRSTAMta ApyuM ke, caMdana zItala prakRtivALuM che; chtAM tethI pragaTelA agni jarUra khALe ja che-dajhADe ja che. kadApi keAi sAcA maMtrathI saskArela caMdananA agni nathI paNa khALatA, A leAkamAM pratIta che. 5-A devalAkanAM sukha temAM prathama devalAkamAM kevI rIte pramAdAcaraNa thAya che te jIva zubha dharmAMkaraNInA puNyAdayathI upaje che. tyAM ati bhavya tapAsIe!-- devaleAkamAM vimAnane viSe kuda jevA kemala upapAda zilA-gabhamAM devA svaya utpanna thAya che. te sthAna sa` iMdriyAne sukha ApanArU evuM ramya che, nitya utsavathI virAjamAna che, gIta-vAjiMtranI lIlAthI bharacaka che, ' jaya' ' jIva' zabdathI gAjatuM che. tyAM divya AkRti-rUpa susaMsthAnavALA, sAta dhAtuthI rahita, ane dehakAMtijalanA pUrAthI dvigatarAne prasAdita karatA evA vajrakAyane mahAbalavAn sarvAMgasuMdara devA acintya puNyayeAgathI uttama divya zarIra dhAraNa kare che. jANe sukhA + " tatrAtibhavyatAdhAre vimAne kundakomale / upapAdizilAgameM saMbhavanti svayaM surAH / / " ( ityAdi parama sundara vaNuMnanA AdhAra mATe jume )--zrI zubhacaMdrAcAryajI kRta zrI jJAnAva, pra0 35.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTi : sukhamama deva-rAdinuM pramAdajIvana (49). mRtanA mahAsAgaranI madhyethI bahAra nikaLyA hoya ema te devo tarata ja kSaNamAM navayauvanavALA thAya che. jema keI sukhanidrAmAMthI ALasa maraDIne UThe, tema A deve upapAdazayAmAMthI UThI AMkha ughADIne jue che te parama ramaNIya svargabhUmi ne tenI vipula bhegasAmagrI najare paDe che. eTale te Azcaryacakti thaI ciMtave che-aho ! meM pUrve anya janane dura evuM tapa AcaryuM hatuM, ane kavitAthI prANIone abhayadAna dIdhuM hatuM, manaHzuddhithI darzana-jJAnAdi catuSTaya ArAdhyuM hatuM, ane jagannA nAtha sarvajJa paramezvarane ArAdhyA hatA; viSaya araNyane meM bALI nAMkhyuM hatuM, kAma vairIne haNyA hatA, kaSAya taruone chedI nAMkhyA hatA, ne rAgazatrune niyaMtrita karyo hato. A badhe tene prabhAva che ke jenAthI Aje durgatimAMthI uddharIne mane devavaMdita svarga rAjyamAM sthApavAmAM Avye che.' "nita nita nava nava raMga, gIta jaya jaya sadA ho lAla gIta sAta dhAtu viNa deha, rUpa sukhakara mudA ho lAla0 rU50 ati sukamAla zarIra, catura paMDitavaru he lAla0 catura0 deSa kaleza bhayahIna, zAMta jima nizakaru he lAla0 zAMta puNya ude lahe sukha, sadA mana Umahe ho lAla0 sadA devalokanI bhUmi sadA, sukha guNa gahe ho lAla0 sadA surapati cetana tAma, kAma e puNyanA ho lAla0 kAma pUravakRta tapa zIla, caraNa vara dAnanA he lAla caraNa0 piNa zivasAdhaka mAga, eNa game nahIM te lAla0 eNa0 eha vinAzI sukha, duHkha giNaje sahI he lAla0 duHkha0 " -zrI devacaMdrajIta zrI jJAnArNava anuvAda, ane pachI Ama zubhakaraNIjanya puNyadayathI sAMpaDelI svargasaMpattino upabhegI de kare che. tyAM paMcaviSayanA sukhe paga sAdhananI eTalI badhI vipulatA hoya che, ane devo bhegasAgaramAM eTalA badhA nimagna thaI jAya che-mazagula banI pramAdamAM jAya che, ke te ADe teone bIjuM kAMI sUjhatuM nathI. rAtadivasa jIvanavyaya! kayAM jAya che tenI paNa temane khabara paDatI nathI ! are ! aneka sAgaropama jeTaluM temanuM dIrgha AyuSya paNa ema ne ema pANInA relAnI mAphaka kayAM cAlyuM jAya che tenuM paNa temane bhAna rahetuM nathI! AyuSyanA mAtra chellA cha mAsa bAkI rahe che tyAre emanI phUlanI mALA karamAvA lAge che, netronuM animeSapaNuM TALe che-cakSu maTamaTe che, tyAre temanI AMkha ughaDe che ke-are ! mahAre aMtakALa have najIkamAM che. are re ! mahAruM AyuSya meM viSayatallIna banI pramAdamAM gumAvyuM: "A suramya svargabhUmi! A sarvAMgasuMdara devAMganAo ! A parama praNayI mitra
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ (500) gadaSTisamucaya devo! A svAmIbhakta sevako ! A naMdanavana ! A kalpavRkSo ! A paMca viSayanI saMpUrNa sAmagrI ! are re ! A badhuM choDIne hAre have cAlyA javuM paDaze. AnA mane punaH kayAre darzana thaze?" ItyAdi aMtastA5pUrvaka ciMtavatA te ciMtAsAgaramAM nimagna thaIne chellA cha mAsa yugonI jema aphasosamAM ne aphasamAM keme karIne vItAve che. Ama devalekamAM prAyaH dharmathI prApta thayela bhoga bhogavatAM pramAdamAM jIvana vyatIta thAya che, ane svarUpaSTatAthI te AtmAne anarthane hetu thaI paDe che. A svargalokanI vAta javA daIe, ane pratyakSa dazyamAna evA manuSyAdinI sthitine vicAra karIe, te paNa temaja pratIta thAya che. prabaLa puNyadayathI uttama rAjyalakSmIne pAmela evA rAjAdinuM AMtaru jIvana je tapAsIe, te rAjAdinuM te bhogavilAsAdimAM ke rAjyaciMtAdimAM eTalA badhA vyagra thaI pramAda jIvana gayelA dekhAya che, eTalA badhA pramAdamAM patita-paDI gayelA jaNAya che, ke teone "dharmakArya mATe "kurasada" maLatI nathI ! navarAza jaDatI nathI ! eTaluM ja nahiM paNa rAjyabhArarUpa puSpazapyAmAM nahiM-paNa kaMTakazAmAM poDhI gayelA te mahAnubhAvone "dharma" jevI kaI vastu jagatamAM che ke nahiM tenI paNa bhAgye ja khabara paDe che! je dharmanA ja prasAdathI A puNyavaibhava sAMpaDyo che, te upakArI mULa dharmanuM ja vismaraNa karI A bApaDA duHkhIA ja kRtajJapaNuM Acare che ! ne pramAdamAM avatAra eLe gumAve che! "Unhappy lies the head, that wears the crown.' athavA te mahAzvarya saMpanna evo kaI zrImaMta dhanADhya hoya, to tenI paNa e ja bUrI dazA che. kAraNa ke lADI, vADI ne gADInuM sukha jene ghera hoya che, bAga, baMgalA ne bagI sadA jenI tahenAtamAM hoya che, pANI mAgatAM dUdha jenI pAse zrImatanA hAjara thAya che, evA zrImaMta dhanADhya jananI jIvanacaryA nIrakhIe paNa e ja te te paNa evI ja pramAdAcaraNathI bharelI hoya che. kAraNa ke traddhihAla! gArava, rasagArava ne zAtAgAravanA gArAmAM guMcIne garakAva thaI gayelA hoI, teo kAM te ezaArAmamAM ne vaibhavavilAsamAM eTalA badhA "paDI gayA" hoya che, cAra divasanI cAMdanI jevA jIvananI "be ghaDI moja' mANavAmAM eTalA badhA apramAdI banI gayA hoya che, hAya! rahI jaze ema jANI jIvanano lhAvo lUMTavAnI tAlAvelImAM eTalA badhA laTTa banI gayA hoya che, ke dharma jevI koI cIja jagamAM astitva dharAve che ke kema, tenuM paNa temane bhAna rahetuM nathI ! ke te teo dhananA madamAM eTalA badhA chakI gayA hoya che, dolatanI do-lata emanI chAtImAM eTalA badhA jorathI lAgI hoya che, "cittastabdhatA' nAmanuM vilepana chAtI para lagAvI teo jANe AkAzanA tArA nihALatA hoya ema eTalA badhA akkaDa ne
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTiH apavAdarUpa tIrthaMkarAdi sapuruSe (101) phakakaDa banIne cAle che, ke teo samasta jagatune pitAnI pAse tRNavat tuccha gaNe che ! are ! pote mUrkhaziromaNi chatAM sAcA paMDita samartha vidvajAjanone paNa hase cheapamAne che ! ane kAM te A bicArA zrImaMtajano pote pAtharelI parigrahanI jAlamAM eTalA badhA guMthAI gayA hoya che, mila-kArakhAnA vagere pApo pAdAnarUpa karmAdAnI dhaMdhAonI dhAMdhalamAM ne parajaNamAM eTalA badhA parovAI gayA hoya che, pArake paraseve saMcaya karela dhanarAzi kaI gAMThe bAMdhavo ne kyAM roko tenA prapaMcanI vimAsaNamAM eTalA badhA otaprota thaI gayA hoya che, zerasaTTAnI uthalapAthalanI gaDamathalamAM ahIMnA ahIM ja pAchaLa mUkI javA mATenA dhananA DhagalA zIdhra bhegA karavAnI vetaraNamAM eTalA badhA vyagra banI gayA hoya che,-ke A bApaDA gaddhAvaitaruM karanAra zrImatI zAMtithI bhejana paNa letA nathI ! ciMtAmagna thaI rAte nirAMte UMghatA paNa nathI ! ane AvI A dhana-madhanI madhamAkhIo je dhana-madhane pote saMcaya kare che, tene AsvAda levAthI pote ja vaMcita rahe che! je dhananA madhapuDA pite bAMdhe che, te jANe pArakA mATe mUkI javAne" ja hoyanI ema paragaju-paropakArI bane che ! veThIA piThIka banI pArakI veTha kare che ! paNa pramAda cheDI, je dharmathI A ezvaryanI prApti thaI che, thAya che, ne thavAnI che, tene saMbhAratA paNa nathI ! kharekhara ! zrImaMta dhanavAna jevuM bIjuM keI vadhAre dayApAtra prANI duniyAmAM jaDavuM muzkela che. soyanA nAkAmAMthI UMTa nIkaLI jAya e banavAjoga che, paNa zrImaMtane prabhunA dhAmamAM praveza thavo saMbhava nathI, evA AzayanuM mahAtmA isu khrIstanuM vacana bAIbalamAM che, te atre barAbara lAgu paDe che - 'It is easier for a camel to pass through the eye of a needle than for a rich man to enter the kingdom of heaven.' sAhyabI sukhada hoya, mAna taNe mada hoya, khamA khamA khuda hoya, te te kazA kAmanuM ? juvAnInuM jora hoya, ezane aMkera hoya, delatano dora hoya, e te sukha nAmanuM vanitA vilAsa haya, prauDhatA prakAza hoya, dakSa jevA dAsa hoya, hoya sukha dhAmanuM, vade rAyacaMda ema, saddharmane dhAryA vinA, jANI leje sukha, e to bee ja badAmanuM." - zrImad rAjacaMdrajI Ama svargamAM ke manuSyamAM jyAM dharmapasAthe puNyodayathI bhAgasaMpatti sAMpaDe che, tyAM jIvana prAye viziSTa dharmasAdhana vinA pramAdamAM vyatIta thAya che, ne AtmasvarUpa bhUlAI jAya che. eTale pariNAme ramA dharmajanita bhegasaMpatti paNa paramArthathI AtmAne anarthakAraka thaI paDe che, ahitarUpa bane che, AtmArthathI sUkAvI denAra-vaMcita karanAra nIvaDe che; mATe A dharma janita bhega paNa prAye aniSTa che, paramArthathI duHkharUpa ja che. atre prAye-ghaNuM karIne ema kahyuM che te zuddha dharmane AkSepanArA-AkarSanArA
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ (502) gadaSTisamuccaya evA puNyAnubaMdhI puNya phalanA bhegane apavAda sUcavavA mATe che, kAraNa ke temAM pramAdane aAga hoya che, AtmasvarUpanA bhAnathI bhraSTapaNuM hotuM nathI. apavAdarUpa tIrthakara Adi uttama samyagadaSTi jJAnI puruSavizeSanI vAta nyArI che. satpuruSo teone aciMtya puNyasaMbhArathI tIrthaMkara padavI Adi puNyaphala prApta thAya che, ane gRhasthAvAsamAM paNa teo puNyAnubaMdhI puNyathI prApta thayela bhegasAmagrIne upabhoga le che, te paNa teone te upaga atyaMta anAsakta bhAve hovAthI teo baMdhAtA nathI. jema sukkI bhIMta para mATIne gaLo caeNTa nathI. tema ni:sneha-anAsakta evA teone karmabaMdha thatuM nathI, paNa nirjarA ja thAya che, ne bhogakarmathI te chUTe che. kAraNa ke bhoga-paMkanI madhye rahyA chatAM teo jalamAM kamalanI jema sarvathA alipta ja rahe che, e emanuM AzcaryakAraka citra caritra che! bIjA prAkRta sAmAnya janone je bhoga baMdhanuM kAraNa thAya che, te A asAmAnya-asAdhAraNa atizayavaMta tIrthaMkarAdi samyagadaSTi jJAnI puruSavizeSane nirjarAnuM kAraNa thAya che ! eTale sAmAnya prAkRta keTinA janone niyama AvA asAmAnya puruSottamone lAgu paDato nathI. teo temAM apavAdarUpa che. "Exception proves the rule"--apavAda niyamane siddha kare che, e aMgrejI kahevata atra ghaTe che. rAjamArgo -dhorImAge te sahu kaI cAlI zake che, paNa sAMkaDI keDI-ekapadI para cAlavuM te kaI viralAonuM ja kAma che. mATe Ajanma parama vairAgI evA tIrthaMkarAdi samyagadaSTi jJAnI puruSo bhoga bhogavatAM chatAM, temanuM citta te dharmasAra ja hoya che--dharma pradhAna ja hoya che, AtmadharmanI bhAvanAthI ja bhAvita ne vAsita hoya che. 4 (juo pR. 274-ra75). "rAga bhare jana mana rahe, paNa tihu kALa vairAga; citta tamArA re samudrane kaI na pAme ho tAga...zrI zreyAMsa kRpA kare!" zrI yazovijayajI A uparathI e phalita thAya che ke viSayanuM sevana-asevana e vairAgyanuM mukhya lakSaNa nathI, paNa anAsakta bhAva e ja mukhya lakSaNa che; kAraNa ke viSayanuM sevana na kare, paNa anAsakta bhAva na hoya ne aMtaramAM bhogAdinI kAmanAajJAnIne vAsanA heya te vairAgya nathI; ane viSayanuM sevana kare, paNa anAbaMdha: jJAnI saktabhAva heya ne aMtarumAM bhogAdinI kAmanA-vAsanA na hoya to abaMdha vairAgya che. temAM paNa viSayanA asevana sAthe anAsakta bhAva hoya te te sarvottama che, tathApi keI apavAdarUpa viziSTa samyagadaSTi samartha jJAnI puruSane anAsaktabhAva chatAM pUrva prArabdhadayathI viSayasevana hoya, te paNa tenA x" ata eva mahApuNyavipAkopahitazriyAm / narmAtA vaiSaM noratAnAM vidute " zrI adhyAtmasAra
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthiSTiH ajJAnIne badha, jJAnI abaja (503) vairAgyane bAdha Avato nathI. eTale "viSayanA baMdha utpAdanamAM niyama che nahi. ajJAnIone tenAthI baMdha che, jJAnIone kadI baMdha nathI-nirjarA ja che; kAraNa ke jJAnI sevatAM chatAM sevatA nathI -bhegavatAM chatAM bhegavatA nathI ! ane "ajJAnI nahiM sevatAM chatAM seve che"--nahiM bhogavatAM chatAM bhogave che! A AzcaryakAraka paNa satya ghaTanA che. * kAraNa ke jema koI vANetara zeThanI vatI vyApAra kare-levaDadevaDa kare, paNa te kAMI lAbhahAnine svAmI thatuM nathI, tenA naphA-ToTAmAM tene kAMI levAdevA nathI, te te mAtra cIThThIne cAkara che; ane zeTha pote besI rahe che, ne kAMI karato nathI, chatAM te naphA-ToTAne mAlIka che, lAbha-hAnino svAmI che; tema samyagadaSTi jJAnI puruSa pUrva karmodayathI sAMpaDelA viSaye sevatAM chatAM, rAgAdi bhAvonA abhAve viSayasevanaphalanA svAmitvanA abhAvathI asevaka ja-nahiM sevanAro che; ane mithyAdaSTi te viSaya nahiM sevatAM chatAM rAgAdi bhAvanA sabhAve viSayasevanaphalanA svAmitvane lIdhe sevaka-sevanAra che. Ama samyagadaSTi jJAnI puruSa bhega bhagave che chatAM baMdhAtA nathI ne karma nijare ja che! ne ajJAnI bhogavatAM baMdhAya che! kAraNa ke "padravya upabhogavatAM satAM tenA nimitte sAta-asAta vedanAnA udayathI jIvane sukharUpa vA du:kharUpa jJAna-vairAgyanuM bhAva niyamathI udayamAM Ave che. paNa te jyAre vedAya che tyAre sAmarthya mithyAdaSTine rAgAdi bhAvanA sadUbhAvathI baMdhanimitta thaIne nirja rAto chatAM ajIrNa hoI baMdha ja thAya che; paNa samyagadaSTine rAgAdi bhAvanA abhAvathI baMdhanimitta thayA vinA kevaLa nirjarAte sate jIrNa thaIne nirjarA ja thAya che.* Ama kaI kama bhegavatAM chatAM karmothI baMdhAtuM nathI ! te jJAnanuM ja sAmarthya che ke virAganuM ja sAmarthya che: (1) jema viSa khAtAM vaidya puruSa maraNa nathI pAmate, tema pudgala kamane udaya jJAnI bhagave che paNa baMdhAtuM nathI. koI viSavaidya, bIjAone maraNanuM kAraNa evuM viSa khAtAM chatAM, amegha vidyAnA sAmarthya vaDe tenI * "viSayANAM tato baMdhajanane niyamo'sti na / ajJAninAM tato baMdho jJAninAM tu na karhi cit // sevate'sevamAno'pi sevamAno na sevate / ko'pi pArajano na syAcchrayan parajanAnapi // " -zrI yazovijayajI kRta zrI adhyAtmasAra, "sevaMtovi Na sevai asevamANovi sevago koii| vALA #vi ja ya pAcaLotti do."-zrI kuMdakuMdacAryajI kRta zrI samayasAra. * A viSaya vistArathI samajavA mATe atre AdhArarUpa lIdhela, zrI samayasAranI gA. 194-198 tatha te paranI zrI amRtacaMdrAcAryajInI paramasuMdara AtmakhyAti TIkA avagAhI,-temaja zrI adhyAmasArano virAma adhikAra avaloka. + "tat jJAnava sAmarthya virALatha ja vA vAjI yatko'pi karmabhiH karma bhuJjAno'pi na badhyate // " -zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta zrI samayasAra kalaza.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ (504) gadaSTisamuccaya zaktinI niruddhatAthI marate nathI; tema ajJAnIone rAgAdi bhAvenA sadUbhAvathI baMdhakAraNa e pUrva karmane udaya upabhegavatAM chatAM, amogha jJAnasAmarthyavaDe karIne rAgAdi bhAne abhAva sate tenI zaktinI niruddhatAthI jJAnI baMdhAto nathI.-Ama jJAnanuM sAmarthya che. (2) jema madha pIte puruSa aratibhAve karIne madavALo thato nathI, tema dravyanA upabhegamAM arata e jJAnI baMdhAtuM nathI. koI puruSa madya prati tIvra aratibhAva pravartate heI madya pItAM chatAM tIvra aratinA sAmarthyathI madavALe thatuM nathI, tema rAgAdi bhAvanA abhAve sarva dravyoga prati tIvra virAgabhAva pravartate hoI, viSaye upabhegavatAM chatAM, jJAnI tIvra virAgabhAvanA sAmarthyathakI, baMdhAto nathI.-A vairAgyanuM sAmarthya che." Ama tIrthaMkarAdi samyagadaSTi samartha jJAnI puruSanI vAta nyArI che. teo pUrva karmathI prerAIne prArabdhodayathI saMsAramAM rahyA hoya to paNa te saMsArathI para-asaMsArI che, ne bhega bhegavatAM chatAM nathI bhegavatA,-e parama adbhuta mokSe nitta vairAgya temane hoya che! kAraNa ke temanuM zarIra-kheLIyuM saMsAramAM che, mare tana: > paNa citta to mokSamAM ja che. zrImAna haribhadrasUrijIe kahyuM che tema mokSe vitta ma tanu " "lekamAM vartatA jJAnI gInI pravRttio kAjhayaMtranI pUtaLIonA nRtya jevI hoI temane bAdhArthe thatI nathI, ane kAnugrahanA hetupaNAthI A "yogamAyA" che, ema anya darzanIo paNa kahe che, ane emAM paNa dUSaNa nathI." "dAruyaMtrasthapAMcAlInRtyatulyAH pravRttayaH / yonino naiva vadhArca jJAnino DhortinaH " -zrI adhyAtmasAra. ane AvA apavAdarUpa parama samartha jJAnI samyagadRSTi AtmAnuM dRSTAMta zodhavAne ApaNe vadhAre dUra javAnI jarUra nathI. haju hamaNAM ja vartamAna yugamAM thaI gayelA parama tatvadraSTA zrImad rAjacaMdrajInA parama adhyAtmamaya jIvanavRttamAMthI AnuM jvalaMta udAharaNa maLI Ave che. e parama samyagdaSTi jJAnI puruSane pUrva prArabdhadayathI anicchatAM chatAM saMsAraprasaMgamAM rahevuM paDyuM hatuM, chatAM pratikSaNe temane tene atyaMta * "jaha visamuvabhujjato vejjo puriso Na maraNamuvayAdi / poggalakammarasudayaM taha bhuMjadi Neva bajjhae NANI // jaha majz2a pibamANo aradibhAveNa majjadi Na puriso / vumone karo : vi ja varlsari tadeva | "--zrI samayasAra, "kA virNa sukAye, paMtamUvinAyA ! vikalA phauiti mahaiiM, to te dhruva nirivarsa "--zrI vaMdittAsUtra,
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTi : dharmajanya bhAga paNa aniSTa,-caMdanaagnivata (505) atyaMta kheda vatto hato, ane mahAmunivarone paNa durlabha evI parama udAsIna adbhuta vairAgyamaya bhAvanigraMthadazA ne utkaTa Atmasthiti temane vartatI hatI, akhaMDa AtmasamAdhi anubhavAtI hatI,-e emanA AtmAnubhavamaya vacanAmRta parathI niSpakSapAta avalakanArane pade pade supratIta thAya che. paNa AvA apavAdarUpa (Exceptional -Extraordinary) jalakamalavat nilepa mahAnubhAva samyagadaSTi mahAtmAo virala ja hoya che, ati ati alpa hoya che. trikALa vairAgyavaMta temanA cittasamudrano tAga levAnuM ke anukaraNa karavAnuM bIjAnuM gajuM nathI; tema karavA jatAM bIjA prAkRta ane te kharA ja khAya! A aMge zrImad rAjacaMdrajInuM ja mananIya vacanAmRta che ke - "viSayAdi icchita padArtha bheLavI tethI nivRtta thavAnI IcchA rAkhavI ane te kame pravartAvAthI AgaLa para te viSayamUrchA utpanna thavI na saMbhave ema thavuM kaThaNa che, kemake jJAnadazA vinA viSayanuM nimULapaNuM thavuM saMbhavatuM nathI. mAtra udaya viSaya bhogavyAthI nAza thAya; paNa je jJAnadazA na hoya te viSaya ArAdhatAM utsuka pariNAma thayA vinA na rahe ane tethI parAjita thavAne badale viSaya vardhamAna thAya. jene jJAnadazA che tevA puruSa viSayAkAMkSAthI athavA viSayano anubhava karI tethI virakta thavAnI IcchAthI temAM pravartatA nathI, ane ema je pravartAvA jAya to jJAnane paNa AvaraNa AvavA yogya che. mAtra prArabdha saMbaMdhI udaya hoya eTale chUTI na zakAya tethI ja jJAnI puruSanI bhogapravRtti che. te paNa pUrvapazcAt pazcAttApavALI ane maMdamAM maMda pariNAma saMyukta hoya che. sAmAnya mumukSu jIva vairAgyanA udbhavane atheja viSaya ArAdhavA jatAM te ghaNuM karI baMdhAvA saMbhava che, kemake jJAnI puruSa te prasaMgane mAMDa mAMDa jItI zakyA che, te jenI mAtra vicAradazA che evA puruSane bhAra nathI ke te viSayane evA prakAre jItI zake."-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 499 (591). Ama sAmAnyapaNe dharmajanita bhoga paNa anartharUpa thaI paDe che e niyama che, chatAM samyagadaSTi jJAnI puruSavizeSane tema nathI paNa thato e apavAda che. atre caMdananuM dRSTAMta ghaTe che. caMdana je ke svabhAvathI zItala ja che. chatAM caMdanane caMdanano agni agni vanane bALe ja che, kAraNa ke te tene svabhAva che. tema dharma paNa bALe paNa svabhAve zItala-zAMtiprada chatAM, dharmajanita bhega paNa atadAha | upajAve ja che. kavacit apavAde caMdanane agni maMtrathI saMskAravAmAM AvatAM maMtrasiddha vidyAdhara puruSane nathI paNa dajhADe. tema keI apavAdarUpa tIrthaMkarAdi samyagadaSTi jevA uttama puruSavizeSane dharmAnita bhoga anartha hetu nathI paNa thato. kAraNa ke tevA bhAvitAtmA te Atma-vidhAdhara puruSoe anAsakta bhAvathI vAsanAnuM viSa kADhI nAMkhyuM hoya che. eTale temane bhoganuM jhera caDatuM nathI ! bIjA ajJAnI janone
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ (56) yogadaSTisamuccaya je AzravanuM-karma AgamananuM kAraNa thAya che, te ja teone parizravanuM-kanigamananuM kAraNa thAya che! ne jANavA je sivA, parisaMvA re AvA - zrI AcArAMga sUtra "hata AsavA parisavA, nahiM inameM saMdeha; mAtra daSTi kI bhUla hai, bhUla gaye gata eha"--zrImad rAjacaMdrajI A uparathI phalitArtha e che ke samyagdaSTi puruSane dharmajanita bhega paNa manane aniSTa lAge che, puNyodayathI sAMpaDela bhoga paNa akAre lAge che, kAraNa ke te sArI peThe che ke-A viSayabhoga AtmAne pramAdanA-svarUpabhraSTa karavAnA dharmajanya bhega kAraNa che, mATe enI aMDAse paNa utaravA yogya nathI. ema samajI paNa aniSTa te viSayabhoga icchatA ja nathI ane tethI bhAgato ja phare che. paNa pUrva prArabdhadayathI kavacit tema na banI zake, te satata ceta rahI anAsakatabhAve-anAtmabhAve bhogavI te kamane kheravI nAMkhe che, paNa baMdhAte nathI ! te avinAzI jANe pudgalajAlano tamAso joI rahyo hoya ema kevaLa dRSTAbhAvesAkSIbhAve varte che. tathA bhogAtadicchAviratiH skaMdhabhArApanuttaye / skaMdhAntarasamAropastatsaMskAravidhAnataH // 161 // tti -monA-bhegathakI, taSiAvitiH-tenI-bheganI IcachAnI virati,-tAkAlikI, zuM? te ke - raMdhamApanutta-kaMdhabhAra dUra karavA mATe, sRdhAntaramAro-ske dhAntara samArapa varte che, bIjI khadha pAdavA barAbara che,-zA kAraNathI? ke-tarasaMvidhAna -tenA saMskAravidhAnathI. tathANakAre karmabaMdhathI aniSTa evA bhAgasaMskAranA vidhAnathI, tatvathI tenI icachAnI anivRttine lIdhe. ema pAMcamI daSTi kahI. A daSTi sate, bIjA yogAcAryoe paNa alau-alelupatA Adi guNo kahyA che. kahyuM che ke " alaulyamArogyamaniSThuratvam , gandhaH zubho mUtrapurISamalpam / kAntiH prasAdaH svarasaumyatA ca, yogapravRtteH prathamaM hi cihnam // maitryAdiyuktaM viSayeSvacetaH, prabhAvavaddhairyasamanvitaM ca / dvandvairadhRSyatvamabhISTalAbhaH, janapriyatvaM ca tathA paraM syAt / / doSavyapAyaH paramA ca tRpti-raucityayogaH samatA va gurvI / vaidrinAroDatha mA thI-rnivanacAca tu vimetA ityAdi. arthAta-(1) alaulya-alelu55NuM, (2) Arogya. ( 8 ) aniSpharapaNuM-akaThorapaNuM,
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdaSTi : bhegathI IrachAnivRtti na thAya (507) bhegathakI icchA-virati te, tasa saMskAra kare5;. aMdhabhAra utAravA, sakaMdhAtara Aropa, 161. artha :-bhegathakI tenI IcchAvirati te khAMdha para bhAra dUra karavA mATe bIjI khAMdha para lAdavA barAbara che,-tene saMskAra vidhAnane lIdhe. vivecana tyAre kaI kaheze ke-viSayabhegathI tenI icachAnI nivRtti thaze, bhega bhegavyAthI enA pratye kaMTALo-vairAgya Avaze, te te mAnavuM paNa khoTuM che. kAraNa ke bhegathI tenI IcchAvirati thavI, te to eka khAMdhethI bhAra utArI bIjI khAMdhe bhogathI bhAra ApavA barAbara che, kAraNa ke tenA saMskAra te cAlu ja che. IcchAnivRtti jema kaI bhAravAhaka eka khAMdhe bhAra upADatAM thAkI jAya, eTale na thAya bIjI khAMdhe bhAra Ape che, paNa bhAra mUkI dete nathI; tema bhagavAMcchaka eka viSayathI thAke-kaMTALe eTale tenI IcchAthI virAma pAmI bIjo viSaya pakaDe che, paNa mULabhUta viSayavAsanAne mUkI dete nathI, mATe bhegathI tenI IcchAvirati thavI zakya nathI. kAraNa ke bhegasaMskAra chUTayo nathI-vAsanA TaLI nathI, eTale viSayamAMthI viSayAMtara thayA ja kare che. Ama bhoga thakI je IcchAvirati thavI te te tatvathI IcchA anivRttirUpa ja che, kAraNa ke vAsanAne anubaMdha cAlu ja che !* Ama jANI A samyagadaSTi puruSa bhogecchAthI dUra rahe che; viSayavAMcachA tyaje che, viSayavAsanAno tyAga kare che ane kadAcit pUrvakarmavege puNyAnubaMdhI puNyanA prabhAve - prApta bhAgasaMpattine upabhoga kare che, te paNa anAsaktabhAve-anAtmapudgala jAla bhAve jalakamalavat nilepa rahIne ja kare che, eTale te temAM baMdhAte tamAsI re" nathI ane karma bhogavIne chUTI jAya che. A samyagadaSTi puruSanI (4) zubha gaMdha, (5) alpa mUtra-purISa -A gaprattinuM prathama cihna che. (6) maitrI AthiI yukta citta, (7) viSamAM aceta evuM citta, (8) prabhAvavaMta citta, (9) ane haiyathI yukta evuM citta. (10) dhaMdhothI adhRSyatva - ISTa aniSTa, lAbha-alAbha Adi ThaMdhothI nahi gabharAvApaNuM. (11) ane janapriyapaNuM-A bIjuM cihna che. (12) doSane apAya-dUra thavuM te, (13) ane parama tRpti, (14) aucitya yoga, ( 15 ) ane bhArI samatA, ( 16 ) vairAdine nAza, ( 17 ) ane RtaMbharA buddhi,-A niSpanna veganuM cihna che. ahIM paNa A akRtrima guNasamUha ahIMthI ja (A daSTithI ja) AraMbhIne joDavo. x "siddhathA viSayasaukhyasya vairAgyaM varNayati ye / mataM na yujyate teSAM yaavdrthprsiddhitH| apraastvbhrmaaduccairvaaptessvpynNtshH| kAmabhogeSu mUDhAnAM samIhA nopazAmyati // viSayaiH kSIyate kAmo nedhanairiva pAvakaH / pratyuta prollasacchaktirbhUya evopavardhate // " adhyAtmasAra,
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ (508) gadaSTisamuccaya Azcarya ghaTanA che. kAraNa ke te zuddha AtmasvarUpane daSTA-jJAtA heI, pudgalanI bAjumAM sapaDAtuM nathI, ane A badhuM rUpa-rasa-gaMdha-parza -zabdamaya pudgalane tamAse che, "avadhU! naTa nAgaranI bAjI" che ema jANI, mAtra dRSTArUpe-sAkSIbhAve te tamAso joyA kare che, ane maphatamAM AnaMda mANe che ! kAraNa ke je cidAnaMdaghananA suyazane vilAsI che, te para vastunI AzA kema rAkhe? aMze hoya Iha avinAzI, pudgala jAla tamAsI re; cidAnaMdaghana suyaza vilAsI, te kima parane AzI re? te guNa", da, sajhA.1-6 jagatane, jagatnI lIlAne beThA beThA maphatamAM joIe chIe. "zrImad rAjacaMdrajI. UR yogasAdhanAthI prApta guNagaNa A pAMcamI daSTimAM vaLI alaulyAdi bIjA guNo je anya yogAcAryoe paNa kahyA che, te paNa ghaTe che, te A prakAre -(1) alelupatA-samyagadaSTi puruSane viSaya vAsanA naSTa hoya che, athavA ati maMda hoya che, meLI paDI cogapravRttinA gayelI hoya che, eTale tene viSayalelupatA saMbhavatI nathI. samyagaprathama cihana dRSTi jIva viSaya mATe jhAMvAM nAkhatuM nathI ke te mATe talapApaDa thata ja nathI. pUrva prArabdhodayathI prApta bhoga paNa te anAsaktapaNe amUcchitapaNe bhogave che. (2) Arogya-gasAdhananA prabhAvathI samyagadaSTine Arogya varte che. mana-vacana-kAyAnA ganI zuddhithI tathA viSaya alelupatAthI roga hoya te nAbuda thAya che ne na thatuM nathI. Arogya sAMpaDe che. (3) anipparapaNu-samyagadaSTinA manapariNAma atyaMta komaLa thaI jAya che, dayA-anukaMpAthI A bhInA bane che. eTale tenAmAM kaI paNa prakAranuM niSpharapaNuM hotuM nathI, paNa kusuma samuM kamaLapaNuM, mRdupaNuM ne dayAdrapaNuM ja hoya che. devacaMdrajIe gAyuM che tema "bhAva dayA pariNAmane eha ja che vyavahAra." (4) zubhagadha-yegI puruSane yogasiddhinA prabhAvathI zarIrane parimala paNa sugaMdhI-suvAsita banI jAya che, kAMti prasannatA Adi paNa vadhe che. (5) apa mUtra-purISa-yegasAdhanAthI zarIramAM koI evI prakriyA thAya che ke jethI zarIranA mala sukAI jaI malamUtra paNa thaDA thAya che, laghunIti-vaDInIti alpa bane che. ItyAdi gapravRttinA prathama cihna che, prathama vAnakIrUpa che. A badhAM lakSaNe yogasAdhanAnA prAraMbhamAM jaNAya che. "acapala roga rahita niSphara nahi, a95 hoya doya nIti; gaMdha te sAro re kAMti prasannatA, susvara prathama pravRtti... dhana dhana zAsana zrI jinavarataNu!" zrI e. sa. -1
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirASTi : yogasAdhanAthI prApta guNagaNuM (509) (6) maitrI Adi yukta citta--AgalI dRSTiemAM karelI ceAgasAdhanAthI citta maitrI Adi bhAvathI bhAvita hoya che. (7) viSaye| . pratye aceta--viSaye pratye citta aceta hAya che. (8) prabhAvava'tapaNu--yoga prabhAvathI cagI puruSane khIju` cihna kAi Ara prabhAva jhaLake che. jethI sAmeA mANasa ajAI jAya che, ne tenA para camatkAranI svAbhAvika chApa paDe che. ceAgI puruSane jotAM ja A kAI prabhAvika puruSa che evI svayaMbhU sahaja asara upaje che. (9) dhairya vaMtapaNu - parama AtmanirbhayatAthI yAgI samyagdaSTi puruSanuM dhairya asAdhAraNa-alaukika hAya che. (10) * adhRSTatra--sukha-duHkha, rAga-dveSa, lAbha-hAni, mAna-apamAna, hu zeka, janma-mRtyu Adi dvandvothI yAgInuM adRSyapaNuM hAya che. arthAt te te ndrothI samyagdRSTi puruSa kSeAbha pAmatA nathI, calAyamAna thatA nathI, gAMjyA jatA nathI, DaratA nathI, gabharAtA nathI. te te dvandvone| bhAra nathI ke yegI puruSaneA vALa vAMkA karI zake. (11) janapriyatva--AvA samyagdaSTi puruSa leAkapriya heAya che. emanu da"na thatAM leAkeAne AnaMda upaje che, ane kudaratI prema sphure che, evA te priyadarzana heAya che.--A badhA ceganA bIjA cihana che. zvIra prabhAvI r Agale cegathI, mitrAdika yuta citta; lAbha iSTanA rai dvaMdva aSTatA, janapriyatA hAya nitya....dhana dhana0" -zrI cAga sa. 6-2. (12) doSa vyapAya--rAga, dveSa-mAThu Adi doSa dUra thAya che, athavA atyaMta maDha thAya che, meLA paDe che. jema jema samyagdaCnanI dRDhatA thAya che, tema tema rAgadveSa-maiAha e trideSanu jora evuM thatu jAya che. (13) parama tRptiniSpanna ceAganA AtmASIna evA AtmAnubhavathI upajatA sukhathI samyagdaSTine parama tRpti upaje che. zuddha caitanyarasanA AsvAdathI te eTalA badhA AtmatRpta thaI gayela heAya che, eTalA badhA dharAI gayela hAya che, ke tene pachI cihna mAkasabukasa jevA bIjA rasa gamatA nathI. (14) aucitya yAga----samyagdaSTi sarvAMtra aucityathI-ucitapaNe, ghaTitapaNe pravarte che. jyAM jyAM je je ceAgya che tyAM tyAM te te Acare che. (15) bhArI samatA--samyagdRSTine satra koI apUrva' samatA varte che. (16) vaidi nAza--samyagdaSTine vaira-virodha, kaleza AdinA nAza sahajamAM thai jAya che, kAraNa ke vaira vidhAdi karIne kai gAMThe bAMdhavA che? ema sabhyadRSTi vicAre che. temaja ahiMsaka sabhyaSTinA sannidhAnamAM vairAdinA nAza thAya che, evA temanA ugra mahAprabhAva varte che. cegI puruSAnI hAjarImAM hiMsaka prANIo paNa peAtAnA jAtivaira bhUlI zAMta thaI jAya che. (17) RtaMbharA buddhi- 'RRtuM vimaItti RRrtamA'arthAt Rta eTale satyane ja je dhAraNa kare che, kadI paNu viparyayathI AcchAdita thatI nathI te Rta bharA
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ (510) yogadRSTisamuccaya buddhi samyagdaSTine pragaTe che. A RRtabharA buddhine prAtibha jJAna paNa kahe che. te zrutajJAna ne anumAna karatAM adhika che, kAraNa ke zruta ne anumAnane viSaya sAmAnya che, RtaMbharAnA viSaya vizeSa che. A RtabharA buddhi adhyAtmaprasAdathI-adhyAtmanI prasannatAthI upaje che- atyaMta AtmazuddhithI pragaTe che.--A badhA niSpanna--siddha yAganA lakSaNa che. ane te pAMcamI dRSTithI mAMDIne pragaTatA pAme che. " nAza doSane re tRpti parama lahe, samatA ucita sayeAga; nAza vairanA re buddhi RtabharA, e niSpannaha yAga....dhana dhana cihna caiAganA 2 je paragraMthamAM, ceAgAcAraja dITha; pAMcamI dRSTithakI savi joDIe, ehavA teha garITha....dhana dhana " E pAMcamI sthirA dRSTinA sAra zrI yA. sajjhA0 6-3-4 A sthirA dRSTimAM--(1) dana ratnaprabhA samAna, nitya-apratipAtI evu... hAya che, ( 2 ) pratyAhAra nAmanuM pAMcamu ceAgAMga prApta thAya che, (3) bhrAMti nAmane pAMcamA cittadoSa TaLe che, ane (4) sUkSmaSa nAmanA pAMcamA guNa sAMpaDe che. A dRSTivALA samyagdarzanI jJAnI puruSane ajJAnAMdhakArarUpa tame'thinA vibheda thayeA hAya che, eTale tene samasta sa'sArasvarUpa tenA kharA svarUpamAM dekhAya che. A sarva bhavaceSTA te buddhimaMtane mana khAlakanI dhUligRhakIDA jevI asAra ane asthira bhAse che, samyak pariNata zrutajJAnathI prApta thayelA vivekane lIdhe te sa bAhya bhAvene mRgajala jevA, gaMdhava'nagara jevA, ane svapna jevA dekhe che, amAhya-AMtar evI kevala nirAbAdha ne nirAmaya je jJAnajyAti che te ja atre parama tattva che, bAkI bIjo badhA uplava che,-ema jene viveka upajyA che evA A samyagdaSTi dhIra satpuruSA tathAprakAre pratyAhAraparAyaNa hAya che; arthAt viSayAmAMthI iMdriyAne pAchI khecI le che-- viSayavikArAmAM iMdriyAne joDatA nathI; ane dharmane bAdhA na upaje ema tattvathI yatnavaMta rahe che. alakSmInI sakhI evI lakSmI jema buddhimatAne AnaMdadAyI thatI nathI, tema pApanA sakhA evA bhAgavistara prANIene AnaMdadAyI thatA nathI, kAraNa ke pApane ane bhAgane saMbaMdha eka bIjA vinA na cAle evA avinAbhAvI che, arthAt bhAga che tyAM pApa hAya che ja. prANIonA upaghAta sivAya bhoga sabhavatA X adhyAtmaM nirvicAratvavaizAraye prasIdati / RtaMbharA tataH prajJA zrutAnumitito'dhikA / " ic --zrI yazAkRta dnA dvA
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthirAdadi:sthirAdaSTino sAra, kaLaza kAvya (511). nathI, mATe bhegathI pApa ja che, ema jANI dharmiSTha evA samyagdaSTi puruSa viSayabhogathI virAma pAmavA ja Icche che. vaLI dharmathI paNa upajate bhega prAye anarthakArI thaI paDe che, kAraNa ke te tevA prakAre AtmasvarUpathI bhraSTatArUpa pramAda upajAve che. jema zItala caMdanathI upajele agni paNa dajhADe che, tema dharmajanita bhega paNa tApa pamADate hoI samyagadaSTi puruSane aniSTa lAge che. tema ja-bhegathI bhega-IcchAvirati mAnavI, te te eka khAMdhethI bhAra utArI bIjI khAdha lAdavA barAbara che. tethI kAMI bhAra utaratuM nathI, paNa bhArane saMskAra cAlu ja rahe che. tema bhogathI bhoganI IcchA virAma pAmaze ema mAnavuM te bhrAMti che, kAraNa ke tethI te UlaTo bhogecchAne na na saMskAra cAlu rahe che, ane viSayatRSNAne lIdhe bhogecchAnI nivRtti thatI nathI.-ema samajI samyagadaSTi puruSa jema bane tema bhogane dUrathI vajevA prayatnazIla rahe che, arthAt viSayamAMthI iMdriyane pAchI kheMcI levArUpa pratyAhAra kare che. vaLI yogasAdhanAthI prApta thatA bIjA alelupatAdi cihna paNa je anya gAcAryoe kahyA che, te paNa A pAMcamI dRSTithI mAMDIne pragaTe che. (juo pR. 506 ) sthirAdaSTinuM keSTaka 11 darzana | gAMga | detyAga | guNApti | guNasthAna ratnaprabhAsama pratyAhAra bhrAMtityAga 4-5-6 nisa sUkSmabedha alelupatAdi - kaLaza kAvya : copAI darzana ratnaprabhA sama nita, pratyAhAre iMdriya jIta; kRtya kare sahu bhrAMti rahita, yogI sUphama subodha sahita. 112 graMthibheda taNe suprabhAva, vedyasaMvedya pade sthira bhAva; vItI moha aMdhArI rAta, bhedajJAnanuM thayuM prabhAta. 113 kSIra-nIra jyama jANuM bheda, svapara vastune karI vibheda; yogI haMsa zuddha mAnasa rame, para pariNati AtmAnI vame. 114 bAla dhUligrahakIDA samI, bhavaceSTA lAge vasamI, mRgajalane svapnAdi samAna, dekhe bhAvo bAhya sujANa. 115
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ (512) yogadaSTisamucaya abAhya kevala ti eka, nirAbAdha nirAmaya cheka; teja parama ahiM tatva pramANa, bAkI badhA upaplava jANuM. 116 ema vivekI dhIra mahaMta, pratyAhAra sadAya karaMta, viSayomAMthI iMdriya hare, Asakti bhoge nA dhare. 117 jeha harAyA che jemAM viSayamAM dharatI bahu prema haThathI haThAvI iMdriya teha, svarUpamAM joDe guNageha 118 pApa taNe mitra ja che bhoga, yoga pratye roga ja che bhoga; bhoga bhujaMga taNe che bhoga, iche kayamayegI te bhoga? 119 dharmathI paNa sAMpaDate bhoga, tene paNa game nahi ga; upa zItala caMdana thakI, te agniya vana bALe nakI. 120 bhogathI icchA taNe virAma, kadI na thAye-vadhe ja kAma; eka khAMdhethI utArI bhAra, bIje lAda te avadhAra! 121 ema ciMte yegI niSkAma, AtmArAmI te guNadhAma; viSayaviSane dUrathI tyaje, AtmasvarUpa amRtane bhaje. 122 aSTa mahAsiddhi nava nidhi, yogane heye saMnidhi; vibhUti sau dAsI thaI phare, AvI svayaM yegIne vare. 123 te sAmI nava daSTi kare, gI samyagadaSTi khare! anaMta jyAM AtmAnI Rddhi, tyAM kuNa mAtraja labdhi siddhiH 124 besI svarUpanA gharamAMhi, yegI sAkSI bhAve AMhi; pudgalajAla tamAse juve, lIlA lahera maphata anubhave. 125 dharmataNI bAdhA parihara, tatvathI dharma yatna ja kare; AtmadharmamAM sthiratA dhare, bhagavAn mananaMdana pada vare. 126 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne paJcamI sthiraadRssttiH||
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtA daSTi ane tathA prakAre chaThThI daSTi kahI dekhADavA mATe kahe chejAntAvAtAM zI dhAra I ato'tra nAnyamunnityaM mImAMsA'sti hitodayA // 162 // kAMtA daSTi chaThThImAM, je kahyuM hamaNAM ja teha badhuMye hoya che, anya prItine kAja, heya para ahiM dhAraNA, ethI anyamuda naya; mImAMsA vaLI sarvada, hiteyayuta hoya, 16ra artha-kAMtA daSTimAM A nitya darzanAdi anyane prIti kAraNa thAya che, tathA parA dhAraNa hoya che; ethI atre anyamud hotI nathI ne nitya hiteAdayI mImAMsA hoya che. vivecana chaThThI diThThI re have kAMtA kahuM, tihAM tArA prakAza; tatvamImAMsA re daDha hoya dhAraNA, nahiM anya kRta vAsa... dhana dhana zAsana zrI jinavarataNu!'"--zrI. e. da. sajhAya -5 vRtti:-hanAthAma-kAnA dRSTimAM, taTu-A, anaMtara-hamaNuM ja kaheluM nityadarzanAdi bIra-bIjAonI prIti artha thAya che nahi ke dveSa arthe. tathA bAraNA pA-parA-pradhAna dhANA hoya che. "cittane dezabaMdha' e dhAraNAnuM lakSaNa che. kahyuM che ke-"sezavapattitha dhANA" (pA. rU. 1). bato-A dhAraNAthakI, zatra-A dRSTimAM, nAthakuTu-anyamud nathI hatI, anyatra harSa nathI hota,-tyAre te te pratibhAsanA aAgane lIdhe. tatha-nitya-nitya, sarva kALa, mInasADatti-savicArAtmikA mImAMsA hoya che, eTale ja kahyuM-tiyA-hiteAdayavALI,-samyagrajJAnanA phaLapaNue karIne.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ (514) yeAgasimuccaya A chaThThI kAMtA dRSTimAM (1) A je hamaNAM ja kahyuM te nitya dazanAdi aya hAya che, ane te khIjAone prIti upajAve che--nahi ke dveSa. (2) parama dhAraNA heAya che. dhAraNA eTale cittanA dezama`dha. (3) ane A dhAraNAne lIdhe atre anyamudda aAtI nathI, arthAt anyatra harSa hAtA nathI, kAraNake tyAre te te pratibhAsaneA ayeAga hAya che. ( 4 ) tathA nitya-savakALa sadvicArAtmaka mImAMsA-tattvavicAraNA heAya che, ke je samyagajJAnanA phaLapaNAe karIne hitAyavatI hAya che. A sRSTine ' kAMtA" nAma ApyuM che, te yathAya che. kAraNa ke A dRSTimAM kAMtA eTale pativratA strI jevA paramAbhAva hoya che. jema pativratA strI gharanA bIjA badhAM kAma karatAM paNa patinuM ja ciMtana kare che, tema A dRSTivALA sabhyaSTi puruSa bhale bIjuM saMsAra saMbaMdhI kAma karatA hAya, tepaNa tenuM citta sadAya zrutadhama'mAM ja lIna rahe che. athavA kAMtA eTale priyA-vhAlI lAge te. A dRSTimAM sthiti karatA puruSa kAMta-kamanIya-parama ramya bhAse che, eTale anya jIvAne bahu priya-vhAlA lAge evA janapriya hAya che, eTale A dRSTine paNa * kAMtA' nAma ghaTe che. athavA A STi yAgIjanAne bahu priya che, eTale paNa te kAMtA che. Ama kharekhara 'kAMtA' evI A chaThThI sRSTimAM pAMcamI STinA je nitya dazanAdi guNagaNu kahyo, te teA hAya ja che, paNa te vizeSa ni`LapaNe. eTale nityadaza na, sUkSma bedha, pratyAhAra, bhrAMtityAga Adi atre avazya anuvarte che ja, ane tenI era maLavattaratA varte che. " prakAza atre je darzIna thAya che te sthirA dRSTinI peThe nitya-apratipAtI hAya che, paNa vadhAre nimA~la ane baLavAn hAya che. tene tArAnI upamA ghaTe che, kAraNa ke tArAnA prakAza ratnanI jema sthira hAya che, paNa tenA karatAM vadhAre baLavAna tejasvI hAya tihAM tArAja che. tArAneA prakAza AkAzamAM nitya camake che, sadA sthira hoya che, tema A dRSTivALA sabhyaSTi puruSane samyagdaOnamaya edha-prakAza cidAkAzamAM nitya jhaLahaLe che, sadA sthira prakRtithI sthita ja varte che. atre dana arthAt AtmAnubhavajanya sazraddhAvata beSa eTale badhA spaSTa hAya che ke te tArAnI peThe cidAkAzane niraMtara udyotamaya karI mUke che. vaLI tArA jema AkAzamAM nirAlaMbana chatAM nitya prakAzI rahe che, tema A dRSTineA edha paNa nirAlaMbana chatAM sadA cidAkAzane prakAzamAna kare che. ane jJAnInuM A nirAlaMbanapaNuM paNu prathama te paramajJAnI evA prabhunuMparamAtmAnuM avalakhana levAthI pragaTe che, kAraNa ke A dustara bhavasamudra paNa te zud sahajAtmasvarUpa prabhunA pramala avalakhanathI geApada samAna banI jAya che, ane te prabhunA ja avalaMbanakhalathI AtmA nirAvala'banapaNuM pAmI nija gurUpa zuddha naMdanavanamAM rame che. eTale ja mAvA A samyagdarzanI puruSanA bedha atyaMta sUkSma hAya che. dravyAnu
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtA dRSTi : tArA sama prakAza-sumabAdhAdi, dhAraNA (515) sUkSma bAdha yoga ne tenA mamdarUpa rahasyane samyagdaSTi puruSa tattvathI sabhyapaNe jANe che. tenI zruta-anubhavanI dezA pratisamaya vadhatI jAya che ne tene zuddha sahajAtmasvarUpane avabhAsa thAya che. sva-para bhAvane parama viveka karavArUpa sUkSma khAdha atre adhika baLavattara heAya che, atyaMta sthira hAya che. huM dehAddhithI bhinna evA zuddha caitanyasvarUpI AtmA chuM, evu* pragaTa bheda jJAna atra atyaMta dRDha bhAvanAvALuM hAya che. eTale te samyagdaSTi puruSa bhAve che ke-caitanya* zaktimAM jenA saCsva sAra vyApta che evA A AtmA ATaleA ja che, enAthI atirikta (judA) A sarveya bhAvA paulika che. A anAdi avivekarUpa mahAnATyamAM varNAmiAn pudgala ja nAce che-anya nahi; ane A jIva tA rAgAdi puddagala-vikArathI viruddha evI zuddha caitanya dhAtumaya mUttirUpa che.'-evI dRDha AtmabhAvanAne lIdhe caitanyathI rikta-khAlI evuM badhuMya ekadama cheADI i, atyaMta sphuTa evA citazaktimAtra AtmAne avagAhIne tee vizvanI upara taratA rahI, A anaMta evA sAkSAt paramAtmasvarUpa AtmAne AtmAmAM anubhave che.' AvA sUkSma medha hovAthI samyagdRSTine kayAranIce mithyAtvajanya zrAMti TaLI che ane parama zAMti maLI che, kAraNa ke anAtma evI para vastumAM Atmabuddhi e ja mukhya bhrAMti che, e ja mithyAtva athavA avidyA che, AtmAmAM ja Atmabuddhi e ja samyaktva athavA vidyA che, e ja vizrAMti che, e ja ArAma che, e ja virAma che, e ja virati che, ane e ja zAMti che. para vastumAM AtmabrAMti e ja jIvanA meATAmAM meATo rAga che, ane te AtmabrAMtithI ja cittabhrAMti ane bhavabhrAMtirUpa anaMta duHkha upaje che. samyagdaSTi jJAnI puruSane te| A AtmabrAMtirUpa mahAroga sarvathA dUra thayA che, eTale tee svasvarUpamAM vizrAMta thai, svarUpaikaniSTha banI parama AtmazAMti anubhave che. Ama parabhAvamAM AtmabuddhirUpa mUlagata bhrAMti TaLI heAvAthI, ane AtmAmAM ja AtmabuddhirUpa svarUpavizrAMtimaya parama zAMti maLI heAvAthI, A jJAnI samyagdRSTi satpuruSa parabhAvamAMthI AtmAne pAchA khecI le che-pratyAhata kare che. eTale te pratyAhAra parapariNatimAM ramatA nathI, paravastumAM AtmAne muMjhavavA detA nathI-- mehamUcchita thavA detA nathI, paNa nija AtmapariNatimAM ja rame che. * "cicchaktivyApta sarvasvasArA jIva iyAnayam / ato'tiriktAH sarve'pi bhAvAH paugalikA amI // asminnanAdIni mahatyavivekanATaye, varNAdimAnnaTati pudgala eva nAnyaH / rAgAdipudgalavikAra viruddha zuddha - caitanyadhAtumayamUrttirayaM tu jIvaH // sakalamapi vihAyAhnAya cicchaktiriktam, sphuTataramavagAhya svaM ca cicchaktipAtram / imamupari tarantaM cAru vizvasya sAkSAt, kalayatu paramAtmAtmAnamAtmanyanantam // " zrI amRtacaMdrAcArya chakRta --zrI samayasAra kalaza.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ (516) yogadRSTisamuccaya te paudbhagalika viSayabhAgathI nira Mtara dUra dUra bhAge che, ane kAcabAnI jema viSayeAmAMthI iMdriyAneA pratyAhAra kare che-pAchI khecI le che. eTale emanI AzravabhAvanI cAla sahejeanAyAse chUTI jAya che, ane ugra savara dazA pragaTe che. jethI teone AtmA pAte ja sAkSAt savararUpa thAya che, svarUpagupta ane che.-Ama nityadarzana-pratyAhAra Adi pAMcamI dRSTinA guNagaNane AtmalAbha atra chaThThI sRSTimAM vizeSa prakhaLapaNe-ni`LapaNe anuvaro che ja. AvA parama udAra guNasa panna sabhyadRSTi satpuruSane dekhIne anya jIvAne paNa temanA pratye svAbhAvika prema sphure evI temanI janapriyatA hAya che. A mahetAnA svarUpAcaraNarUpa cAritranA kAI evA muMgA mahAprabhAva svaya' sphure che, ke temane jotAM ja khIjA jIvAne temanA pratye kudaratI prema-bahumAna upaje che. ceAganuM chaThThuM aMga-dhAraNA jinarAjanI sevanA karavI, dhyeya dhyAna dhAraNA dharavI."--zrI devaca'drajI. A sRSTimAM dhAraNA nAmanu' cha uN cega aMga prApta thAya che, kAraNu ke pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM aMga sAMpaDyA pachI svAbhAvika krame dhAraNA thAya che. dhArA eTale cittane dezamadha, cittane amuka maryAdita dezamAM-kSetramAM bAMdhI rAkhavuM-dhArI vibhAva nivRtti rAkhavuM te dhAraNA, ema tenI vyAkhyA che. maneAmarkaTa cAre kAra bhramaNa svabhAva pravRtti karavAne ati caMcala svabhAva dharAve che, tene nAsAgra AdimAM sthira karavuM, athavA zrutaskaMdhanA niraMtara ArehaNu-avarohaNamAM rokI rAkhavuM, prabhubhaktirUpa khIlAmAM premanI sAMkaLathI bAMdhI rAkhavuM, athavA zuddha AtmaciMtananA vyApAramAM dhArI rAkhavuM te dhAraNA che. (jue pR. 212-213) AtmAne parabhAvamAMthI pratyAhata karavA- pAchA khecavA te pratyAhAranuM kAma che, ne tene AtmabhAvamAM dhArI rAkhavA te dhAraNAnuM kAma che. Ama cittane viSayeAmAMthI vyAvRtta karI AtmabhAvamAM ja pravRtta karavu, AtmasvarUpa dharmAMmAM ja dhArI rAkhavuM evI zuddha dhAraNA sabhyaSTi ceAgI puruSa dhare che, ke je aMte tattvAnaMdamaya pUrNa samAdhimAM layane pAme che. AvI uttama AtmadhAraNAvALA samyagdaSTi jJAnI puruSa 'paraparaNita* cheADI dai, bhedavAdonuM khaMDana karI, uti akhaDa evA pracaMDa jJAnamaya svabhAvamAM sthiti kare che, te pachI tene bIjI kartA-kama pravRttine avakAza kayAMthI hAya ? athavA paulika karmabaMdha kayAMthI hoya ?' AvI adbhuta AtmasvabhAva dhamaca *"parapariNatimujjhat khaMDayadbhedavAdA - nidamuditamakhaNDaM jJAnamuJcaNDamucaiH / nanu kathamavakAzaH kartRkarmapravRtteriha bhavati kathaM vA paudgalaH karmabandhaH || " (pratyadi vizeSa mATe jue)--zrI samayasArakalaza,
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtA duSTi : anyamuda-"mane na game te bIjAne saMga' (517) dhAraNavALA bhedajJAnI samyagadaSTi puruSa AtmapravRttimAM ati jAgarUka-jAgatA hoya che, ane parapravRttimAM baherA, AMdhaLA ne mUMgA hoya che ! "aramakavRttAvattinA :, pavRttI viSayUH zrI yazovijyajIkRta adhyAtmapaniSada. anyamud doSane nAza. "dharma jinesara gAuM raMgazuM, bhaMga ma paDaze ho prIta...jinesara ! bIje mana maMdira ANuM nahiM, e ama kulavaTa rIta...ji." zrI AnaMdaghanajI. ane atre AvI svasvarUpamAM daDha avadhAraNarUpa dhAraNa hoya che, eTalA mATe ja A daSTimAM sthiti karatA daDha yegIne anyamud hotI nathI, anya sthaLe harSa upajate nathI, eka AtmA sivAya bIje kyAMya AnaMda thato nathI, kAraNa bIje mana- ke parama AnaMdanA nidhAna saccidAnaMdarUpI bhagavAna AnaMdaghana maMdira ANuM AtmAnA parama amRta sukhane rasAsvAda jeNe cAkhe heya, tene nahiM tenAthI anya evA "bAkasa bukasa" jevA tuccha viSayasukhamAM kema rasa AtmA ane Atmadharma zivAya tene bIjuM kaMI paNa kema game? AvA AtmArAmI samyagadaSTi jJAnI puruSane kevaLa AtmanimagnatAmAM ja AnaMda upaje che. eka kSaNa paNa e sukhane viraha te khamI zakatA nathI. ane anicchatAM chatAM kadApi karmajanya bAhya upAdhi prasaMgathI te amRtasukhasiMdhunA akhaMDa anubhavanamAM vipna Ave, te tethI tene AtmA atyaMta saMvedanavALe prazasta kheda anubhave che. -evI utkRSTa AtmAkAratA jJAnI puruSanI varte che. "manamehana tuma sanamukha nirakhata, AMkha na tRpatI amacI; mahatimira ravi harSa caMdra chavi, mUrata e UpazamacI.... huM te vAri prabhu ! tuma mukhanI."--zrI devacaMdrajI. kAraNa ke jJAnI samyagadaSTi puruSa parama AtmatatvanA evA parama bhakta hoya che, tenA pratye emane evI ananya prIti pragaTI hoya che, evo parama premapravAha pravahata hoya che, ke e zivAya bIje kayAMya emanuM citta caMcamAtra paNa rati mane na game che pAmatuM nathI. zuddha sahajAnmasvarUpa prabhu pratye temane evI apUrva bIjAne saMga prItaDI baMdhANI che, ke tene bIjAne saMga gamatuM nathI. mAlatI phUle je mahyo hoya te bhamaro bAvaLanI DALa para kema bese ? pavitra pravAhI ne zItala sugaMdhI gaMgAjalamAM je haMsa jhIlyo hoya, te azuci baMdhiyAra ne duHkhada dudhI khAciyAnA pANImAM kema rame ? atyaMta utkaMThAthI je "pIu pIu" japI
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 518) gadaSTisamuccaya jaladharanA jalanI pratIkSA karatuM hoya, te cAtaka bIjA jala sAmuM paNa kema jue? zItala chAyAprada ne phalabhArathI namra evA AmranI paMjarI maMjarI pAmI je madhura TahUkA karatI hoya, te kenilane phalakUla rahita uchA ne uMcA tADa jevA jhADa kema game? kamalinI dinakaranA kara vinA bIjAne kara kema rahe? kumudinI caMdra zivAya bIjAnI prIti kema kare ? gaurI girIza vinA ne lakSamI giridhara vinA potAnA cittamAM anyane kema cAhe? tema jJAnI puruSanuM citta paNa eka paramAtma tatva zivAya anyatra prIti kema dhare? (juo pR. 381-382) Ama A parama AtmatatvanA ananya premane lIdhe jJAnI puruSane temAM eTaluM badhuM tanmayapaNuM-ekAgrapaNuM thaI jAya che, ke tethI tenI dRSTimAM anya viSayane pratibhAsa paNa thatuM nathI ! samyagRSTi sapuruSanuM citta svarUpa-svadezamAM eTaluM badhuM rokAyeluM rahe che ke te ADe bIje kayAMya zuM banI rahyuM che, tenuM paNa te parama saMta avadhUtane bhAna rahetuM nathI ! -AvA parama adbhuta ananyamud bhAvanuM jIvatuM jAgatuM javalaMta udAharaNa zrImad rAjacaMdrajInA svAnubhavajanya sahaja vacanegAramAM sthaLe sthaLe sujJa vivekIne pratyakSa thAya che. jemake - rAtrI ane divasa eka paramArtha viSayanuM ja manana rahe che, AhAra paNa e ja che, nidrA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svapna paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhega paNa e ja che, parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che. adhika zuM kahevuM ? hADa mAMsa ane tenI miMjAne eka ja e ja raMganuM raMgana che. eka roma paNa ene ja jANe vicAra kare che, ane tene lIdhe nathI kaMI jevuM gamatuM, nathI kaMI cAkhavuM gamatuM, nathI kaMI sAMbhaLavuM gamatuM, nathI kaMI cAkhavuM gamatuM, ke nathI kaMI sparzavuM gamatuM, nathI bolavuM gamatuM ke nathI mauna rahevuM gamatuM, nathI besavuM gamatuM ke nathI uThavuM gamatuM, nathI suvuM gamatuM ke nathI jAgavuM gamatuM, nathI khAvuM gamatuM ke nathI bhUkhyuM gamatuM, nathI asaMga gamata ke nathI saMga gamate, nathI lamI gamatI ke nathI alamI gamatI; ema che. ityAdi" (juo) zrImad rAjacaMdra. patrAMka 120. (133) kharekhara jJAnI samyagadaSTi puruSane ananyamubhAva AvI parAkASThAne prApta thayele varte che, tenuM A diggadarzana mAtra che. Ama A chaThThI daSTimAM anyamud nAmano chaThTho cittadoSa naSTa thAya che. Atmatattva karatAM anya sthaLe AnaMda-maMda pAma te anyamud athavA Ama mAMDelI gakriyA avagaNIne bIje ThAme harSa dharo, te paramArtharU5 ISTa kAryamAM aMgArAnA varasAda je che. (juo, pR. 86) mImAMsA tathA A chaThThI draSTimAM mImAMsA nAmane chaThTho guNa pragaTe che. pAMcamI daSTimAM sUkSmadha nAmane guNa pragaTyA pachI svAbhAvika krame mImAMsA guNa upaja joIe.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtA dRSTi: hiteAdayavatI mImAMsA (519) kAraNa ke jene sUkSmadha upaje che, te pachI te bedhanuM mImAMsana kare che, talasparzI savicAraNuM kare che, ahoniza UhApoha kare che, nitya manana-nididhyAsana kare che, niraMtara tatvaciMtana kare che. jema keI kherAka khAya te barAbara rasapUrvaka cAve te hojarImAM pAcaka rasanI barAbara utpatti thAya, ne tenI pAcanakriyA uttama thAya, ane pachI te rasa lehamAM ekarasa thaI sarva aMgane mAMsala kare, puSTa-bharAvadAra banAve; tema samyaga bedharUpa AhAra paNa rasapUrvaka barAbara cAvavAmAM Ave, arthAt punaH punaH manana karavAmAM Ave te uttama bhAvarUpa rasanI niSpatti thAya, ne zuddha AtmapariNatirUpa uttama pAcanakriyA thAya, ane pachI te pariNata rasa AtmAnA aMgeaMgamAM-pradezepradezamAM vyApta thaI tene zuddha AtmadharmanI puSTithI mAMsala kare, puSTa-bharAvadAra banAve. A daSTAMtathI mImAMsAno paramArtha samajAya che. eTale jJAnI samyagadaSTi puruSa dravya, guNa, paryAya, tene bhaMga, naya, pramANa, sat svarUpa, utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa tripadI, saptabhaMgI, AtmA, karma, vega Adi dravyAnugAMtagaMta sUkSama viSayonI talaspezinI avagAhanA kare che; svadravya-kSetra-kAla-bhAvathI AtmAnuM astipaNuM che, paradravya-kSetra-kAla-bhAvathI AtmAnuM nAstipaNuM che, evuM UMDuM gaMbhIra tattvaciMtana kare che. A dravyAnuyoganA parama rahasyabhUta-kaLazarUpa parama AtmatatvanuM-bhagavAna samayasAranuM arthAt zuddha AtmAnA sahaja svarUpanuM parizIlana karI, tene AtmasvabhAvabhUta karI mUke che. "guNa paryAya anaMtatA re, vaLI ya svabhAva agAuM re; naya gama bhaMga nikSepanA re, he pAdeya pravAha re...kuMthu jinesa! nija bhAve sIya astitA re, 5ra nAstitva svabhAva; astipaNe te nAstitA re, sIya te ubhaya svabhAve re...kuMthu.--zrI devacaMdrajI. ane AvI sUkSma mImAMsAtatvavicAraNuM hiteAdayavALI hoya che, AthI hitedayasarva prakAranA AtmakalyANanI saMprApti thAya che. udaya eTale caDhatI kaLA. jema sUryane udaya thaI te uttarottara vadhatI tejasvitAne pAmI madhyAhune pUrNapaNe pratApe che, tema atre paNa AtmahitarUpa sUryane udaya thaI, uttarottara caDhatI AtmadazAne pAmI, pUrNa AtmasvarUpa madhyAhnane pAme che. athavA jema bIjane caMdra uttarottara caDhatI kaLAne pAmI, pUrNimAe pUrNa svarUpane pAme che, tema atre paNa AtmahitarUpa caMdra uttarottara caDhatI kaLAne pAmI, pUrNa zuddha sahajAnmasvarUpanI prAptimAM paryApti pAme che. sahastradalakamalakalikA jema uttarottara vikAsane pAmI, pUrNapaNe khIlI UThe che, tema atra hitodayarUpa sahastradala kamala sAnubaMdha vikAsane pAmI pUrNa svarUpe khIlI nIkaLe che. nave nidhAna ane aSTa mahAsiddhi Adi kikara thaIne jJAnI puruSane anusare che, paNa avadhUta nirapekSa jJAnI te tenI sAmuM paNa pAchuM
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ (para0) yogadaSTisamuccaya vALIne jotA nathI, tenI tamA paNa karatA nathI ! e parama addabhuta guNavairAgya jJAnI puruSane hoya che! te AtmasvarUpathI mahatuM evuM kaMI nathI. e A sRSTine viSe kaI prabhAvajoga utpanna thayo nathI, che nahI, ane thavAnuM nathI ke je prabhAvajega pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya; tathApi te prabhAva jogane viSe vartAvAmAM AtmasvarUpane kaMI kartavya nathI, ema te che, ane jo tene te prabhAvanegane viSe kaMI kartavya bhAse che te te puruSa AtmasvarUpanAM atyaMta ajJAnane viSe vase che, ema jANIe chIe." bAkI jeTalAM samyakatvanAM sthAnaka che, ane jyAM sudhI samyak pariNAma AtmA che tyAM sudhI te eke jogane viSe jIvane pravRtti vikALe saMbhavatI nathI." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 337, 369. (411, 450) A ja artha spaSTa karatAM kahe che- asyAM tu dhrmmaahaatmyaatsmaacaarvishuddhitH| priyo bhavati bhUtAnAM dharme kAgramanAstathA // 163 // AmAM dharma mAhAsyathI, heya vizuddhAcAra; tethI hoya priya prANine, dharma ekamana dhAra. 163 artha ane A ja dRSTimAM dharmanA mahAvyathakI samyaka AcAranI vizuddhine lIdhe, yogI prANIone heya priya che, tathA dharmamAM ekAgra manavALo hoya che. vivecana A kAMtA dRSTimAM ja niyame karIne dharmanA mAhAbhyarUpa kAraNa thakI samyapha AcAravizuddhi hoya che ane tethI karIne ja atre sthiti karate samyagadaSTi yogI puruSa prANIone ApoApa priya thaI paDe che, tathA te dharmamAM ekAgra citta dharAve che. dharmane marma dharmane apUrva mahimA. "jina hI he AtamA, anya haI se kama; karma kare so jina bacana, tattvajJAnIke marma. " -zrImad rAjacaMdrajI. vRttiH-zalyAM su-A ja kAMtA daSTimAM-niyegathI, niyamathI, dharmamAcA-dhama mAhAtmarUpa kAraNa thakI, samAvAvizuddhita-samad AcAravizuddhirUpa hetune lIdhe, zuM ? te ke-biyo mavati mutanAmabhatene-prANIone priya hoya che, ghaAjAbamanAstathA tathA dharmamAM ekAma manavALo hoya che,
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtA daSTi: dharmane samavibhAva te kama, svabhAva te dharma (521) dharmano mahimA keI apUrva che. A dharmanuM vAstavika svarUpa samajavA yogya che. atre "dharma eTale sanAtana-zAzvata evo Atmadharma samaja. jinadharma e enuM paryAya nAma che, kAraNa ke zuddha sahajAnmasvarUpane prApta thayelA zuddha AtmA tenuM nAma ja "jina" arthAta vItarAga prabhu che; ane evA te jinane arthAt zuddha AtmAne dharma te ja jinadharma che, ane tenAthI anya te karma che. te karmane je kATe-kApe te jinavacana che. Ama tattvajJAnIono marma che. A Atmadharma AtmAne svabhAvabhUta heI sanAtana che, zAzvata che, trikAlAbAdhita che. AvA AtmabhAvamAM sthiti karavI, AtmAne dhArI rAkhavA tenuM nAma "dharma' che; ane te ja vAstavika e vastu-dharma che. kAraNa ke jJAnadarzanacAritrAdi AtmAnA svabhAvabhUta guNa che, athavA te jemAM aMtarbhAva pAme che e zuddha eka TaMke kIrNa jJAyaka bhAva e ja AtmAne svabhAva che, temAM vartavuM, temAM sthiti karavI, AtmAne dhArI rAkhavo te Atmavastune dharma che. "raghurAvo mo' vastuno svabhAva te dharma. Atmavastune svabhAva te Atmadhama. Ama nirmala jJAna darzanamaya AtmabhAvamAM vartavuM te ja dharma che. paNa dharmanA A vAstavika svarUpanuM jagatane bhAna nathI. dharama dharama karato sahu jaga phire" AkhuM jagat "dharma " "dharma" karatuM phare che, paNa tene dharmanA marmanI khabara nathI. nahi te A dharma jinezvaranuM caraNa grahyA pachI kaI karma bAMdhe ja nahi,-ema mahAgItArtha mahAtmA AnaMdaghanajI gAI gayA che. leke pArake ghera dharma zodhatA phare che, paNa pitAnA ghera ja dharma che te jotAM nathI ! A te teo kastUrIA mRga jevuM AcaraNa kare che ! kasturI mRganI nAbhimAM ja kastUrIne vAsa che, chatAM te mRgane tene parimala kyAMthI Ave che kasturI mRganuM tenuM bhAna nathI. eTale te bicAre tenI zodhamAM bahAra cotarapha dRSTAMta bhamyA kare che! tema A dharma te potAnA AtmAnI aMdara ja rahyo che, kAMI gAma gayo nathI, chatAM ahIMthI maLaze ke nahIthI maLaze evI khoTI AzAe ajJAna leka tene TUMDhavA mATe cArekera jhAMvA nAMkhI nakAmA herAna thAya che, ne niSphaLa kheda dhare che. potAnA mukhanI AgaLa ja je parama nidhAna pragaTa khulle paDyo che, tene ulaMghI jaIne, teo tenI zodhamAM hAra nIkaLI paDe che!! (juo pR. 480). para ghare jatAM re dharma tume phare, nija ghara na lahe re dhama; jema navi jANe re mRga kastUrIo, mRgamada parimala marma. zrI sImaMdhara sAheba sAMbhaLe." -zrI yazovijyajI kRta sa. gA, sta, Ama A dharma te potAnA AtmAmAM ja rahyo che, athavA AtmA pote ja
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ (522) yogadaSTisamuccaya dharma che, eTalI sIdhI sAdI vAta leka samajatA nathI. jema nirmalatA e sphaTika ratnane svabhAva hoI tene dharma che, tema kaSAyaabhAvarUpa nimalatA e ja sphaTika daSTAMtaH AtmAne zuddha svabhAva hoI AtmAne dharma che. arthAt zuddha AtmA nirupadhipaNuM e ja dharma che, Atmazuddhi e ja dharma che, tethI viparIta te te dharma adharma che. paNa sphaTika ratnane svabhAva nirmala chatAM, pAse rAtuM phUla hoya te temAM rAtI jhAMI-chAyA paDe che, kALuM phUla hoya te kALI jhAMI paDe che. Ama bAhya upAdhine lIdhe sphaTikanI nirmaLatAmAM uparAgarUpa AvaraNa Ave che, tema kamarUpa bAhya upAdhine lIdhe rAga-dveSa-mahAdi vibhAva pariNAmenI utpattithI AtmAnI nimaLatA avarAya che. te upAdhi dUra thAya eTale sphaTika jema svayameva zuddha sahaja svarUpe prakAze che, tema rAgAdi vibhAva upAdhi dUra thaye AtmA svayaM zuddha sahaja svarUpe prakAze che. AtmAne nimala zuddha svabhAva te trikAlAbAdhita ne svayaMsthita che ja, AvaraNa dUra thayuM ke te basa pragaTa ja che. Ama jeTale jeTale aMze AvaraNa dUra thAya, vibhAva upAdhi TaLe, nirupAdhipaNuM Ave, eTale teTale aMze AtmadhamanI siddhi che, ane tevuM nirupAlikapaNuM samyagdaSTi guNasthAnathI mAMDIne mokSa prApti payata uttarottara pragaTatuM jAya che. jima nirmalatA re ratna sphaTika taNI, temaja jIva svabhAva; te jina vIre re dharma prakAzIo, prabaLa kaSAya abhAva...zrI sImaMdhara. jema te rAte re phUle rAtaDuM, spAma phUlathI re zyAma; pApa puNyathI re tema jagajIvane, rAga dveSa pariNAma.....zrI sImaMdhara. dharma na kahIe re nizca tehane, jeha vibhAva vaDa vyAdhi, pahele aMge re eNI pere bhAkhiyuM, karame hoye upAdhi.zrI sImaMdhara. je je aMze re nirupAdhikapaNuM, te te jANe re dharma, samyagradaSTi re guNaThANAthakI, jAva kahe zivazarma....zrI sIma dhara." -yazovijayajI. jema jema para5riNati sajAtI jAya che ane AtmapariNati bhajAtI jAya che, tema tema A zuddha Atmadharma unmIlana pAmate jAya che-vikasato jAya che, yAvata mokSamAM zuddha dharmamUrti svarUpa AtmA siddha thAya che, saMpUrNa AtmavibhAva te karma siddhirUpa mokSane pAme che. tAtparya ke zuddha AtmAnI siddhi e ja svabhAva te dharma dharma che. jema jema kama-upAdhi TaLe che, tema tema dharma-samAdhi pragaTe che, kAraNa ke vibhAvapariNatirUpa upAdhi te karma che ane svabhAvapariNatirUpa samAdhi te dharma che. Ama dharmanI spaSTa vyAkhyA che. dharmanA dravya
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtA daSTi : dharmane apUrva mahimA, samyapha AcAravizuddhi (523) dharma Adi bIjA prakAro paNa A ukta bhAvadharmanI-AtmadharmanI utpattimAM-siddhimAM jeTale aMze kAraNabhUta thAya teTale teTale aMze ja tenI saphaLatA che, nahiM te vastunA svabhAva dharmanI siddhi vinA niSphaLatA che. mahAmunIzvara zrI devacaMdrajIe kahyuM che tema bhAva vinA sahu Ala'. A A AtmanirmalatArUpa svabhAva-dharma A dRSTimAM sthiti karatA megIne atyaMta Avirbhata thayo hoya che, atyaMta pragaTayo hoya che, kAraNa ke A dRSTivALA samyagra daSTi gIpuruSa atyaMta AtmasthitimAM sthita hoya che, parapariNatine tyajI AtmasvarUpane bhaje che, evA te dharmamUrti mahAtmA hoya che. "dhammo maMgalamukkiTuM, ahiMsA saMjamo tvo|| sevA vi << THsati, nara gha ca maLo " -zrI dazavaikAlika sUtra, A ukta AtmasvabhAvarUpa dharmano mahimA keI apUrva che. ciMtAmaNi, kAmakuMbha, kalpavRkSa * Adine mahimA tenI pAse tuccha che. A dharma jyAre kharekharA svarUpamAM AtmAmAM pragaTe che, tyAre sarva labdhi-siddhi, sarva vibhUti tenI pAse dharmane apUrva dAsI thaIne kara joDI UbhI rahe che, chatAM A Atmanimagna avadhUta mahimA mahAtmA tenI paravAha paNa karatA nathI ! tenI sAme jovAnI paNa takalIpha letA nathI ! kharekhara ! dharmamAM jenuM mana sadA lIna hoya che, evA mahAtmA gIne deve paNa namaskAra kare che. kAraNa ke ahiMsA, saMyama ane tapa e dharmanA prakAra che ane tenI A mahAtmAe atyaMta siddhi karI hoya che. parabhAva-vibhAva pariNatithI te AtmasvarUpanI ghAtarUpa hiMsA thavA detA nathI, ane svasvarUpamAM niraMtara sthiti kare che, tethI te atyaMta ahiMsaka hoya che. AtmAne te svasvarUpamAM ja saMyamI rAkhe che-dAbI rAkhe che, bahAra paravastumAM javA detA nathI, tethI te pUrA saMyamI hoya che. Ama parabhAvamAM nahiM javArUpa ahiMsanathI, ane svabhAvamAM sthitirUpa saMyamanathI samartha AtmavIryane saMcaya thAya che, ane tethI A gI puruSa svasvarUpanA parama tejathI pratApe che, parama tapodhana hoya che. AvA ahiMsaka, saMyamI ane tapasvI sAcA saMta puruSane deve paNa namaskAra kare emAM zI navAI ? * 'dharmaH zrI vazamaMtra eSa paramo dharmazcaH kalpadrumo, dharmaH kAmagavIpsitapradamaNidharmaH paraM daivatam / dharmaH saukhyaparaMparAmRtanadIsaMbhUtisatparvato. gha rAtavAdghatAM ziva chuawtai: >> zrI padmanadipaMcaviMzatika.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) yogadaSTisamuciya samyak AcAravizuddhiane AvA zuddha dharmanI siddhinA mahimAthI samyapha AcAravizuddhi hoya che, arthAta jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAranI cokta vizuddhi thAya che. eTale (1) "jJAnacaraNathe A yegI puruSa svAdhyAya kAla avaleke che, aneka prakAre vinaya prapaMce che, duddhara upadhAna vidhipUrvaka Adare che, sArI peThe bahumAna vistAre che, nitava deSApatti atyaMta nivAre che, artha--vyaMjana ane tadubhaya zuddhimAM nitAMta sAvadhAna rahe che. (2) darzanacaraNathe prazamarasanimagna, daDha saMvegaraMgI, parama vairAgyasaMpanna, anukaMpAparAyaNa ane AstikyavaMta evA teo zaMkA, kAMkSA, vicikitsA ane mUDhadaSTitAne UThatAM veMta ja dAbI devA mATe nitya baddhaparikara-bheTha bAMdhIne taiyAra rahe che ane upavRMhaNa, sthitikaraNa, vAtsalya, tathA prabhAvanAne bhAvatAM vAraMvAra utsAhanI abhivRddhi kare che. (3) cAritracaraNathe hiMsA, asatya, steya, abrA ane parigrahathI samasta viratirUpa paMca mahAvratamAM teo taniSThavRttivALA hoya che samyam yeganigraharUpa lakSaNavALI guptimAM atyaMta ughogI hoya che, IrSA, bhASA, eSaNa, AdAnanikSepa ane utsargarUpa samitiomAM atyaMta prayatnazIla rahe che. (4) tapa AcaraNathe teo anazana, amadarya, vRttiparisaMkhyAna, rasaparityAga ane vivikta zayyAsanamAM pratikSaNe utsAha dharAve che; prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, vyutsarga, svAdhyAya ane dhyAnaparikarathI teo potAnA aMtaHkaraNane aMkuzamAM lAve che. (5) vIryacaraNArthe teo karmakAMDamAM sarvazaktithI vyApRta thAya che." Ama kaMI paNa aticAra doSa na lAge ema teo paMcAcAranuM Adarza paripAlana kare che. AvuM teonuM niraticAra bhAva anuSThAna, sakriyAcaraNa hoya che. "mArgAbhimukha thayelA samyagadaSTi jIvone e AcaraNo parama kalyANanA heturUpa che. mATe teoe te avazya AcaravAM ghaTe che, AcaravAno khaMtathI prayAsa karavo ghaTe che. abhyAsa karI vizuddha AcaraNa thaze. ahe! kevA anupama AcAra!" (A paMcAcAranuM hRdayaMgama spaSTa svarUpa vistArathI samajavA mATe juo) -zrI manasukhabhAI kIracaMdata dAnadharmapaMcAcAra, jJAnane anusaratI-anukULa je sat kriyA tenuM nAma " anuSThAna" che, eTale A samyagadaSTi puruSane je AtmajJAna uparyuM che, te AtmajJAnane anurUpa-chAje evI AtmAnucaraNarUpa bhAvakiyA karavAne-saccAritra pALavAne A yegI puruSa satata prayatnapUrvaka parama puruSArtha kare che. A sAcA sAdhupuruSane vaMdanAdi anuSThAna uttama bhAvavALA hoya che. + "jJAnavALA svAdhyAyAsTamaroyanto, ghaNA vinacaM pazcAtto) -(ityAdi AdhArarUpa paramasuMdara varNana mATe juo) zrI amRtacaMdrAcAryajIta paMcAstikAya TIkA gA. 172.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ katA daSTi: Adarza niyathacaryA, dhamamAM ekAgra mana (525) eTale ja A daSTivALA parama bhAvitAtmA yogIpuruSanuM samasta AcaraNa-cAritra niraticAra, zuddha upayogane anusaranAruM, viziSTa apramAdathI yukta, viniyogapradhAna ane gaMbhIra udAra AzayavALuM hoya che. (juo pR. 72, tathA pR. 25, zrImad rAjacaMdrajInuM "apUrva avasara vALuM apUrva kAvya.) te aNagAra bhagavate isamita, bhASAsamita, eSaNAsamita, AdAnabhaMDamAtra nikSepaNa samita, pArikApanikA samita, manasamita, vacana samita, kAyasamita, mana, vacanagupta, kayagupta, gupta, gukheMdriya, gupta brahmacArI, akodha, amAna, amAya, abha, zAMta, prazAMta, upazAMta, parinivRta, anAzrava, agratha, chinnazrota, nipalepa, kazyapAtra jevA muktajala, zaMkha jevA niraMjana, jIva jevA apratihatagati, gaganatala jevA nirAlaMbana, vAyu jevA apratibaMdha, zAradajala jevA zuddhahRdaya, puSkarapatra jevA nirupalepa, kUrma jevA guptadriya, vihaga jevA vipramukta, geMDAnA zIMgaDA jevA eka jAta, bhAraMDapakSI jevA apramatta, kuMjara jevA zauDIra, vRSabha jevA sthira, siMha jevA dugharSa, maMdara jevA aprakaMpa, sAgara jevA gaMbhIra, caMdra jevA saumyulezyAvaMta, sUrya jevA dIptateja, jAtya suvarNa jevA jAtarUpa, vasuMdharA jevA sarvasparza viSaha, suhuta hutAzana jevA tejathI jvalaMta hoya che. te bhagavatene kayAMya paNa pratibaMdha hete nathI. ane AvI samyapha AcAravizuddhine lIdhe A zuddhopagamaya nigraMtha zramaNa ApoApa janatAne priya thaI paDe che. A svayaMbhU (spontaneous) prIti saMpAdana karavA mATe tene kAMI bolavuM paDatuM nathI, ke bIje kaI kRtrima prayAsa kare paDato nathI. mAtra A nigraMtha mahAtmAnuM sahaja svabhAve siddha evuM zuddha AtmAnucaraNarUpa pavitra cAritra ja jANe lokone pokArIne bedha ApI AkarSe che! seMkaDo vAcAnI vANI je bodhI nathI zakatI, te eka jJAnI muninuM mauna bedhe che pustaka-paMDitanA vAgajAlarUpa hajAre upadeza ke vAcaspationA lAkhe vyAkhyAne je bAdha nathI ApI zakatA, tenAthI anaMtagaNa samartha bodha eka sAcA sapuruSanuM zuddha sahajAtmasvarUpamaya nirmala AtmacAritra mUka vANIthI Ape che! ane tethI tenA pratye kene naisargika prema pravAha pravahe che. dharmamAM ekAgra manaane AvA zuddha AcArasaMpanna, dharmamUrti, paramArthanA avatAra samA A samyagudaSTi yogIpuruSanuM citta sadAya dharmamAM ekAgra ja hoya, emAM pUchavuM ja zuM ? dharma te re gadA gAmaNa jApA marato rUriyAmiyA mAtAniyA I (juo nigraMthacaryAnA A parama suMdara hadaya gama varNana mATe zrI sUtrakRtAMga, kiM. zru rUM. sUtra 70)
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ (pa26) daSTisamuccaya enA prANarUpa ja hoya che, jIvanarUpa ja thaI paDe che, evo asthi-majajA paryata avihaDapAko dharmaraMga temane lAgyo hoya che. AvA dharmamUrti yogIndranuM javalaMta udAharaNa A rahyuM "dhama ja jenAM asthi ane dharma ja jenI miMjA che, dharma ja jenuM lehI che, dharma ja jenuM AmiSa che, dharma ja jenI tvacA che, dharma ja jenI iMdriya che. dharma ja jenuM calana che, dharma ja jenuM besavuM che, dharma ja jenuM ubhuM rahevuM che, dharma ja jenuM zayana che, dharma ja jenI jAgRti che, dharma ja jene AhAra che, dharma ja jeno vihAra che, dharma ja jene nihAra (?) che, dharma ja jene vikalpa che, dharma ja jene saMkalpa che, dharma ja jenuM sarvasva che, evA puruSanI prApti durlabha che. ane te manuSya dehe paramAtmA che. e dazAne zuM ApaNe nathI icchatA ?" -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 117. (130) Ama A yogI puruSa dharma-dhAraNAmAM A parama daDha dhIra hoya che, te tenI atyAra sudhInI dIrgha gasAdhanAnuM phaLa che. kAraNa ke ApaNe pUrve AgalI dRSTiemAM prApta thatA AdhyAtmika vikAsakramamAM joyuM tema, teNe prathama to maitrI dIrgha coga. Adi bhAvanAo vaDe cittaparikamathI-cittasudhAraNAthI potAnA aMta:sAdhanAnuM phaLa karaNane vAsita karyuM; pachI yama-niyamane sArI peThe abhyAsa karyo; Asanane jaya karyo-dehAdhyAsa choDI AtmabhAvamAM Asana jamAvyuM; prANuvikSepane pariharyo-AtmabhAvanI sthiratArUpa bhAva prANAyAma sAthe; iMdriyagrAmane viSayomAMthI pAchI kheMcI levArUpa pratyAhAra karI kAyAne trAju karI-sIdhI karI; rAga-dveSa, sukha-du:kha Adi DhaMDhone jaya karyo, saMprajJAta samAdhinA abhyAsamAM atyaMta praveza karyo; ane nAbhicakra-nAsAgra Adi dezamAM cittane baMdha karyo,-viSayAntara parihArathI arthAt bIje badhe viSaya cheDI daI cittanA sthirIkaraNarUpa dhAraNa karI.-Ave dhAraNAmAM susthita-samyaphapaNe vyavasthita mahAyogI zrImad puruSa jagajanane priya kema na hoya ? tathA dharmamAM ekAgramanA kema na hoya ?ja e ja kahe che- zrutadharme mano nityaM kAyastvasyAnyaceSTite / atastvAkSepakajJAnAnna bhogA bhavahetavaH // 164 // | kRtti -zrata -zratadharmamAM, AgamamAM, mana niyaM-mana nitya hoya che,-tenI bhAvanAnI u5pattine lIdhe. -kAya ja, maca-A adhikRta duTivaMtanI, anyUrti -anya cekhitamAM, sAmAnya evA bIjA kAryamAM, ataz-A ja kAraNathI, AkSepa jJAnAnna hetubhUta evA samyagu AkSepaka jJAnalakI, moLar:bhege, IdriSArtha saMbaMdhe, matavaH-saMsArahetuo, nathI hotA. x"dezabandho hi cittasya dhAraNA tatra susthitH| priyo bhavati bhUtAnAM dharphakAgramanAstathA // " - AdhAra mATe juo) zrI dvA. dvA. 24-9.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtA daSTi: sAmAkSepakavata-"mana mahilAnuM vahAlA upare? (527) zratadharma mana tasa sadA, anya kArya tana ga; etha AkSepaka jJAna, bhavahetu nahi bhega. 164 artha -enuM mana nitye kRtadharmamAM hoya che, kAya ja anya kAryamAM hoya che; AthI karIne ja AkSepaka jJAnane lIdhe ene bhege bhavahetu thatA nathI. | vivecana A prastuta dRSTivALA bhegInuM mana mRtadharmanI daDha bhAvanAne lIdhe zrutadharmamAMAgamamAM hoya che, ane enI kAyA ja sAmAnya evA anya kAryamAM hoya che. A ja kAraNathI AkSepaka jJAnane lIdhe bhego ene bhavahetu-saMsArakAraNa thatA nathI. A daSTimAM sthiti karatA samyagadaSTi yogI puruSane AtmadharmanI evI daDha bhAvanA upaja hoya che, ke tenuM mana zrImad satparuSa saddaguru bhagavAna pAsethI zravaNa karelA te zratadharmamAM-AgamamAM niraMtara lIna rahe che. bhale tenuM zarIra saMsAra AkSepaka jJAna saMbaMdhI bIjA sAmAnya kAryamAM pravRtta hoya, paNa tenuM citta to te AjJArUpa-kRtadharmamAM ja cUMTeluM hoya che. A dharmanuM tene koI evuM ajaba AkarSaNa-AkSepaNa hoya che, ke game te kArya karatAM paNa tenA cittane potAnA bhaNa AkSepa-AkarSaNa kare che. lehacuMbaka jema leDhAne kheMcI rAkhe che, tema zratadharma pratye AvuM sahaja svabhAve AkSepanArUM AkarSanAruM-kheMcI rAkhanArUM jJAna AkSepaka jJAna kahevAya che. ane tevuM sahaja svabhAvasiddha jJAna dharAvanArA A jJAnI puruSa jJAnAkSepakavaMta" kahevAya che. atre A lekaprasiddha daSTAMta ghaTe che. mahilAnuM arthAt pativratA strInuM mana ghara saMbaMdhI bIjA badhAM kAma karatAM paNa potAnA priyatamamAM ja lagna thayeluM hoya che. tema jJAnAkSepakavaMta jJAnI puruSanuM citta paNa saMsAra saMbaMdhI anya kArya karatAM chatAM, ke bhoga bhogavatAM chatAM paNa niraMtara zratadharmamAM ja lIna hoya che, Asakta hoya che. A mahAmumukSunuM mana mekSamAM ane kheLIu saMsAramAM--evI sthiti hoya che. zrImad rAjacaMdrajIe prakAze addabhuta paramArtha. "mana mahilAnuM vahAlA upare, bIjA kAma karaMta re; tima zrata dharme mana daDha dhare, jJAnAkSepakavaMta re....dhana."--zrI. yo, da, sakjhAya 6-6 A vacana upara sUkSma mImAMsana karatAM prakhara tattvavettA zrImad rAjacaMdrajIe parama mananIya vivecana karyuM che ke-"ghara saMbaMdhI bIjA samasta kArya karatAM thakAM paNa jema pativratA (mahilA zabdane artha) strInuM mana pitAnA priya evA bhartArane viSe lIna che, tema samyagadaSTi evA jIvanuM citta saMsAramAM rahI samasta kArya prasaMge vartavuM paDatAM chatAM, jJAnI saMbaMdhI zravaNa karyo che e je upadeza dharma tene viSe vInapaNe
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) yogadaSTisamuccaya varte che. samasta saMsArane viSe strI puruSanA nehane pradhAna gaNavAmAM AvyuM che. temAM paNa puruSa pratyeno strIne prema e kaI prakAre paNa tethI vizeSa pradhAna gaNavAmAM AvyuM che. ane emAM paNa pativratA evI strIne pati pratyeno sneha te pradhAnane viSe paNa pradhAna e gaNavAmAM AvyuM che. te sneha e pradhAna-pradhAna zA mATe gaNavAmAM AvyuM che? tyAre jeNe siddhAMta baLavAnapaNe darzAvavA te daSTAMtane grahaNa karyuM che, e siddhAMtakAra kahe che ke te snehane eTalA mATe ame pradhAnane viSe paNa pradhAna gaNIe chIe, ke bIjAM badhAM ghara saMbaMdhI (ane bIjA paNa) kAma karatAM chatAM, te pativratA evI mahilAnuM citta patine viSe ja lIna paNe, premapaNe, smaraNapaNe, dhyAnapaNe, icchApaNe vare che, eTalA mATe. paNa siddhAMtakAra kahe che ke e snehanuM kAraNa te saMsArapratyayI che, ane atra to te asaMsArapratyayI karavAne arthe kahevuM che mATe te sneha lInapaNe, premapaNe, smaraNapaNe, dhyAnapaNe. IcchApaNe, jyAM karavA yogya che, jyAM te sneha asaMsAra pariNAmane pAme che te kahIe chIe. te sneha te pativRttArUpa evA mumukSue jJAnI saMbaMdhI zravaNarUpa je upadezAdi dharma tenI pratye te ja prakAre karavA gya che; ane te pratye te prakAre je jIva varte che, tyAre "kAMtA" evA nAmanI samakita saMbaMdhI je dRSTi tene viSe te jIva sthita che, ema jANIe chIe. evA arthane viSe pUrita evAM e be pada che. te pada te bhaktipradhAna che. x x x bhaktipradhAna dazAe vartavAthI jIvanA svacchedAdi deSa sugamapaNe vilaya thAya che, evo pradhAna Azaya jJAnI puruSane che. te bhaktine viSe niSkAma evI alpa paNa bhakti je jIvane utpanna thaI hoya che te te paNa deSathI nivRtta karavAne yogya evI hoya che. a95 evuM jJAna athavA jJAnapradhAna dazA te asugama evA artha pratye, svacchedAdi doSa pratye, athavA padArtha saMbaMdhI brAMti pratye prApta kare che. ghaNuM karIne ema hoya che. temAM paNa A kALane viSe te ghaNuM kALa sudhI jIvanaparyata paNa jIve bhaktipradhAna dazA ArAdhavA yogya che, evo nizcaya jJAnIoe karyo jaNAya che. (amane ema lAge che, ane ema ja che)."- zrImad rAjacaMdra, patrAMka 320 (394) vaLI "tema chatame mana daDha dhare, jJAnAkSepakavaMta re' e pada para punaH parama paramArthamaya talasparzI vivecana karatAM teozrI-zrImad rAjacaMdrajI prakAze che ke - vikSepa rahita evuM jenuM vicArajJAna thayuM che, e jJAnAkSepakavaMta AtmakalyANanI IcchAvALo puruSa hoya, te jJAnI mukhethI zravaNa thayo che evo je AtmakalyANarUpa dharma tene viSe nizcaLa pariNAme manane dhAraNa kare, e sAmAnya bhAva uparanAM padono che. atyaMta samartha e siddhAMta pratipAdana karatAM jIvanA pariNAmamAM te siddhAMta sthita thavAne arthe samartha evuM dRSTAMta ghaTe che, ema jANI graMthakartA te sthaLe jagatmAM, saMsAramAM prAye mukhya e je puruSa pratyene kalezAdi bhAva rahita evo kAmya prema strIne, te ja prema
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtA daSTi : jJAnIne "bhAga nahiM bhavaheta", "dhAra taravAranI (para9) sapuruSathI zravaNa thayo hoya je dharma tene viSe parimita karavA kahe che. te puruSadvArA zravaNa prApta thayela che je dharma temAM sava bIjA je padArtha pratye prema rahyo che, tethI udAsIna thaI eka lakSapaNe, eka dhyAnapaNe, eka layapaNe, eka smaraNapaNe, eka zreNIpaNe, eka upayogapaNe, eka pariNAmapaNe sarva vRttimAM rahele je kAmya prema te maTADI, mRtadharmarUpa karavAne upadeza karyo che; e kAmya premathI anaMtaguNaviziSTa evo zrata pratye prema karavo ghaTe che, tathApi daSTAMta parisImAM karI zakayuM nathI, jethI daSTAMtanI parisImA jyAM thaI tyAM sudhIno prema kahyo che, siddhAMta tyAM parisImApaNAne pamADyo nathI."-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 321 (395) ane bIjA lokaprasiddha daSTAMta paNa ghaTe che. jemake-gAya vanamAM cAro caravA jAya che, cAre dizAmAM phare che, paNa tenuM mana to pitAnA parama priya vatsa-vAcharaDAmAM ja hoya che. cAra pAMca sAhelIo haLImaLIne pANI bharavA jAya che, te pANInuM beDuM mAthA para mUkIne jhapATAbaMdha rUvAbabhera cAle che, vAto karatI jAya che, tAlI dIe che ne khaDakhaDATa hase paNa che, paNa tenI najara te "gaguriAmAMya"--tenI gAgaramAM ja hoya che. tema parabhAvanA vikSepathI rahita evA jJAnAkSepakavaMta jJAnInuM mana paNa saMsAra saMbaMdhI anya kArya karatAM thakAM paNa sadAya kRtadharmanA ja dhyAnamAM lIna hoya che. "jina carane citta lAva, vaise jina carane citta lAva, cAre caranake kAraNe re, gauA banameM jAya; cAre care phire cihu dizi, vAMkI najara bahuriA mAMhya vaise jina cAra pAMca sAheliA milI, hilamila pAnI jAya; tAlI dIe khaDakhaDa hase, vAMkI najara gaguriA mAMhya...se."--zrI AnaMdaghanajI. "nizadina sutAM jAgatAM, haIDAthI na rahe dUra re; jaba upagAra saMbhArIe, tava upaje AnaMdapUra che."-zrI yazovijayajI. ane AvA sahaja svabhAvabhUta AkSepaka jJAnanA prabhAvane lIdhe ja A jJAnI samyagRSTi puruSane bhoge paNa bhavahetu thatA nathI-saMsArakAraNa banatA nathI ! je sAMsArika bhege bIjA sAmAnya prAkRta janane saMsArahetu hoya che, te "bhaga nahi bhego paNa A daSTivALA jJAnI puruSane saMsArakAraNa thatA nathI, e vaheta' atyaMta AzcaryakAraka paNu parama satya ghaTanA che. Ane khulAse ema che ke-sAmAnya saMsArI ajJAnI jIvane viSayonuM AkSepaNaAkarSaNa hoya che, ane A jJAnI puruSane te niraMtara zratadharmanuM ja AkSepaNa-AkarSaNa hoya che. ajJAnI jIva sadAya viSayAtta heI, viSayAkAra vRttine bhajate rahI viSayane ja Icche che ke te pratye doDe che. ane jJAnI puruSa te uparamAM joyuM tema sadAya zruta
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ (530) yogadaSTisamuracaya dharmane ja-AjJApradhAna svabhAva dharmane ja Icche che, e viSayane nahi IcchatAM tethI dUra bhAge che, chatAM pUrva prArabdhadayathI bhegavavA paDe te alelu55Ne-anAsakta bhAve bhogavI nirjarI nAMkhe che. jyAre ajJAnI jIva te atyaMta upapaNe-Asakta bhAve jogavI punaH baMdhAya che. Ama jJAnI-ajJAnInI vRttimAM ne daSTibindumAM AkAza-pAtAlanuM aMtara che. eTale ja bhegane niraMtara Icchate e ajJAnI bhaga nahiM bhagavatAM chatAM baMdhAya che! ane bhegane anicchate e jJAnI AvI paDela bhega bhegavatAM chatAM baMdhAtuM nathI ! e AzcaryakAraka ghaTanA satya bane che. (juo pR. 502-504). kAraNa ke yaMtranI pUtaLIo jema dorIsaMcArathI nAce che, tema niriccha evA jJAnI puruSanI badhI pravRtti pUrva prArabdhanA sUtrasaMcArathI ja cAle che. eTale te kavacita pUrva prArabdhodaya pramANe sAMsArika bhegAdi pravRtti paNa kare, te paNa vicare pUrva jalakamalavata nilepa evA te jJAnInuM citta te mekSamAM ja lIna prayoga' rahe che. saMsAramAM rahelA jJAnI puruSa jANe bhegamAyA prakaTa karatA hoya, ema jaNAya che ! ane kAnugrahanA hetupaNAthI AmAM paNa dUSaNa nathI. Ama lekavatI jJAnI yegI puruSa kvacit apavAdavizeSe saMsAramAM-gRhavAsAdimAM rahyA chatAM, sAMsArika bhegAdi bhogavatAM chatAM paNa baMdhAtA nathI, ane ajJAnI nahi jogavatAM chatAM paNa baMdhAya che! e vilakSaNa vAta AkSepaka jJAnane mahAprabhAva sUcave che. bhega bhegavatAM chatAM paNa jJAnI baMdhAtA nathI, tenuM kAraNa temanAmAM Asaktinasnehane abhAva e che. jema reNubahulaka vyAyAmazALAmAM keI snehAbhyakta-tela cepaDele manuSya vyAyAma kare te tene raja cUMTe che; paNa snehAbhyakta na hoya-tela copaDela na hoya, tene neharUpa-telarUpa cIkAzanA abhAve reNu cuMTatI nathI; tema ajJAnIne neharUpa, AsaktirUpa, rAgarUpa cIkAzane lIdhe karma paramANurUpa raja cAMTe che, paNa niHsnehavItarAga-anAsakta evA "kerA dhAkaDa" jJAnI samyagadaSTi puruSane saneharUpa-AsaktirUpa cIkAzanA abhAve kamaraja vaLagI zaktI nathI. Ama samartha evA jJAnInI vAta nyArI che, te jalamAM kamalanI jema alipta ja rahI zakavAnuM adbhuta sAmarthya dharAve che, mUrkha ajJAnImAM tenuM anukaraNa karavAnuM gajuM nathI, ne tema karavA jAya to khattA ja khAya! dhAra taravAranI sohalI, dehalI caudamA jinataNI caraNa cevA; dhAra para nAcatA dekha bAjIgara, sevanA dhAra para rahe na devA."-zrI AnaMdaghanajI. saMsAramAM rahIne paNa sarvathA nilepa rahevAnuM AvuM mahAparAkrama te kaIka viralA apavAdarUpa asAdhAraNa jJAnI ja karI zake; AvI bedhArI talavAra para cAlavAnuM kAma X "rva sanmAdi va vastuvidejoyu, jo kavaLone siMgharU ! " (juo) zrI samayasAra-gA0 242-246,
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ katA daSTi : jJAnInuM bhega-mRgajala seMsarU paramapada gamane ( 31) te samartha yegI puruSe ja karI zake. bAhya upAdhi madhye rahyA chatAM dhAra taravAranI' akhaMDa AtmasamAdhi jALavavI e kAMI jevuM tevuM vikaTa kArya nathI, paNa "AMkha pAse retI upaDAvavA jevuM mahAvikaTa che'--ema parama adhyAtmarasanimagna samartha mahAyogI zrImad rAjacaMdrajIe AtmAnubhavathI yathArtha ja kahyuM che,-jemanA vacanAmRtamAM A AkSepaka jJAnanA camatkAra pade pade dagocara thAya che. bAhya upAdhi maLe paNa e mahAtmA parama jJAnI puruSanI AtmasamAdhi kevI akhaMDa hatI, zuddhopAgamaya AtmajAgRti kevI apUrva hatI, saMsArasaMgamAM paNa asaMgatA kevI adbhuta hatI te temanA AtmAnubhavamaya vacanAmRtamAM sthaLe sthaLe niSpakSapAtI vicakSaNa vivekI janane svayaM pratyakSa thAya che. "pAtro di vijJAna e pAtaMjala yogabhAganuM vacana paNa AvI jJAnAkSepakavaMta jJAnadazAnI sAkSI pUre che. A ja artha daSTAMtane AzrIne kahe che- mAyAmbhastatvataH pazyannanudvignastato drutam / tanmadhyena prayAtyeva yathA vyAghAtavarjitaH // 165 // mRgajala tAvathI dekhate, te te viNa udvega; te madare vyAghAta viNa, jAya ja jema savega, 165 artha -mAyAjalane taravathI dekhate puruSa tenAthI anuddhipaNe tenI madhyethI jema vyAghAta pAmyA vinA zIgha cAlyo ja jAya che - vivecana mAyAjalane-mRgajalane je tatvathI-mAyAjalapaNe dekhe che, te tenAthI udvega pAmate nathI-gabharAtuM nathI. eTale te te tenI madhyethI jhapATAbaMdha cAlyo ja jAya che; ane tema karatAM tene vyAghAta-bAdha upajato nathI, kAraNa ke mAyAmAyA pANI re jala tatvathI vyAghAta-bAdha upajAvavAne asamartha che. mRgajala-jhAMjhavAnuM jANI tehane pANI e vAstavika rIte mithyA che-beTuM che. evA mAyAjalanuM tattvathI kaI svarUpaastitva che ja nahi, te mithyAbhAsarUpa hoI cheTuM ja che, ema je jANe che, te tethI udvega-kSobha pAmato nathI, rakhene huM AmAM - vRtti -nayAma -mAyAjalane taravara: riyana tatvathI mAyAjathapaNe dekhate, anuhUinattaro-te mAyAjalathI nadina heI, tama-za dhra, tanmathe-te bhAyAjala madhyethI, pratyeva-cAlyA ja jAya che. yathA-jema, e udAharaNanA upanyAsa athe che, thAkAtavarSita-bhAdhAta pAmyA vinA, -mAyAjalanA tatvathI vyAdhAtanA asamarthapaNune lIdhe.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ (532) yogadaSTisamuccaya bUDI jaIza ema Darate nathI. eTale te te te mAyAjala madhyethI sasaro jhapATAbaMdha bedhaDakapaNe cAlyo jatAM AMcake khAte nathI, nirbhIkapaNe tene ullaMghIne cAlyA ja jAya che. ane tema karatAM tene keI paNa vyAghAta-bAdhArUpa aMtarAya upajato nathI, kaMI paNa Alaavala AvatI nathI. mAyA pANI re jANI tehane, laMghI jAya aDola; sAcuM jANuM re te bIte rahe, na cale DAmADola dhana dhana." zrI je. 6. sajhAya -8 bhogAn svarUpataH pazyaMstathA mAyodakopamAn / bhujAno'pi hyasaGgaH san prayAtyeva paraM padam // 166 / / tyama bhego mRgajala samA, tatvathI je dekhe ja; bhogavatAMya asaMga te, para padane pAme ja. 166 artha -tema bhegane svarUpathI mAyAjala sarakhA dekhate puruSa, bhogavatAM chatAM, asaMga heI, parama pada pratye jAya ja che. vivecana te ja prakAre bhegene samArepa sivAya tenA svarUpe karIne je mRgajala jevA asAra dekhe che, te karmathI AkarSAIne parANe AvI paDelA bhogone bhegavatAM paNa asaMga heI, paramapada pratye jAya ja che-kAraNa ke anabhigvagaMthI-anAsaktithI paravaza bhAva che mATe. bhoga arthAt iDhiyArtha saMbaMdhone koI paNa prakAranA samApa zivAya tenA vastusvarUpe joIe te mAyAjala sarakhA-mRgajala jevA mithyA che. mRgajala mAtra mithyAbhAsarUpa che, vastutaH svarUpathI tenuM kaMI astitva nathI, eTale viSaya mRgajala temAM jalabuddhine samAropa kare mithyA che, khUTe che, tenA pratye prAptinI AzAe doDavuM te paNa mithyA che, tenAthI kaMikALe tRSA chIpavAnI nathI, ane te mithyA hovAthI ja tene ullaMghIne cAlyA jatAM-tenI madhyethI seMsarA pasAra thatAM DUbAtuM paNa nathI. tema viSayabhega mRgajala jevA che, niHsAra che. AtmasvarUpanI apekSAe te kaI cIja che nahiM,-paramArthathI AtmasvarUpane tenI sAthe vRtti -mobAna-bhogena, kriyAthe saMbaMdhane, svAta. parana-samAropa zivAya svarUpathI jote, tavA-tema, mAyopamAna-mAyAjala jevA asAra, munnAnoDaji-kamakSipta -karmathI AkarSAIne AvI paDelA bhoge bhegavatAM paNa vAsa: saja-asaMga haI, vAghera para pam parama pada pratye jAya ja che-anabhiLaMgatAthI (anAsaktithI) paravaza bhAvane lIdhe.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ katA daSTi : jJAnIne anAsakatayoga-trikALa vairAgya (533) kAMI levAdevA nathI. eTale evA niHsAra micchA viSayabhogamAM Atmabuddhine samApa kara mithyA che-khoTe che, tenA pratye tenI prAptinI tRSNAe-durAzAe doDavuM te paNa mithyA che, kAraNa ke je vastu pitAnI nathI te kadI hAthamAM AvavAnI nathI ane tenAthI kaI kALe tRSNA chIpAvAnI nathI. ane Ama te sarvathA niHsAra-mithyA hovAthI ja temAM Atmabuddhi karyA vinA, asaMga rahIne, tenI madhyethI tene ulaMghIne seMsarA cAlyA jatAM paNa DUbAtuM nathI, eTale viSayenuM AvuM mRgajala jevuM mithyAbhAsa svarUpa je tattvathI jANe che, te asaMga-anAsakta jJAnI puruSa temAM DUbate nathI paNa avazya bhogya karma kavacita AvI paDe te paNa tenI madhyethI seMsare bedhaDakapaNe aviSama bhAve pasAra thaI jAya che. atre bhogane "mithyA' kahyA che, tene artha keI svarUpastitva na hovuM e kare che tema nathI. paNa atre "mithyA' zabdano artha svarUpAstitva hovA chatAM para mArthathI niHsAra evo spaSTa karyo che. jema mRgajalamAM kaMI jalarUpa jJAnIne anA- sAra nathI, ane tenI pAchaLa doDavAthI kAMI vaLatuM nathI, tema anAtma sakta roga svarUpa bhogemAM kaMI AtmatatvarUpa sAra nathI, ane te pratye anu dhAvanathI-doDavAthI AtmAnuM kAMI vaLatuM nathI. athavA "micyA" eTale nahiM hevApaNArUpa asatpaNuM nahi, paNa khoTApaNArUpa asapaNuM. kAraNa ke AtmatatvanI apekSAe paravaturUpa bhoga asat arthAt beTA che, viparyAsarUpa che. Atmatatvane vastutaH te paravastunI sAthe levAdevA che nahiM, chatAM tenI asat-beTI paravastumAM Atmabuddhi karIne rAgadveSajanya IcchAniSTa bhAvathI mahamUDha AtmA niSkAraNa muMjhAya che ne baMdhAya che. paNa amehasvarUpa evA vItarAga jJAnI puruSa te temAM Atmabuddhi nahi karatAM, ISTAniSTa bhAvanAne tyAga karI muMjhAtA nathI ne baMdhAtA nathI. A uparathI tAtparya e che ke-je bhogane svarUpathI mAyAjala jevA nisAra ne khoTA jANe che, te jJAnI puruSa kavacit pUrva karmanA-prArabdhanA megathI AkSipta-kheMcAIne AvI paDelA bhogo bhogavatAM chatAM paNa asaMga hoI, paramapadane pAme ja che. sAcA jJAnI puruSa bhogapaMkanI madhye paNa kadI kharaDAtA nathI-lepAtA nathI, jalamAM kamalanI jema alipta ja rahe che, mohamalathI aspRzya evA parama udAsIna ja rahe che. AnuM nAma ja gItAmAM kahele anAsakta coga che. "bhoga paMka tyajI upara beThA, paMkaja pare je nyArA; siMha pare nija vikama zUrA, tribhuvana jana AdhArA. dhanya te munivarA re je cAle samabhAve."--sA, tra, ga, sta. AtmajJAnI puruSa AvI rIte anAsakti-asaMga bhAva rAkhI zake che, tenuM kAraNa ema che ke-te sAcA aMtarAtmAthI nizcaya jANe che ane niraMtara bhAve che ke-A
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ (534) gadaSTisamuccaya paravatumAM paramANu mAtra paNa hAruM nathI. huM te eka zuddha darzana-jJAnamaya caitanyasvarUpI arUpI AtmA chuM. A samasta paravastunI sAthe mahAre kaMI paNa levAdevA nathI. pUrve mehathI A paravastumAM Atmabuddhi bAMdhIne huM je pudgala karmabaMdhathI baMdhAyo chuM, te A kamapudgale potAnuM jUnuM leNuM vasula karavA AvyA che, te bhale potAnuM leNuM laI laI mane jhaTa RNamukta kare ! bAkI "hute paravastu nathI ne paravastu te huM nathI. te mahArI nathI ke huM hene nathI." huM te huM chuM, te te te che. hArUM te mhArUM che, tenuM te tenuM che. he cetana ! hArUM che te hArI pAse che, bAkI bIjuM badhuM ya aneruM che, mATe A paravastumAM tuM huMkAra huMkAra zuM kare che? mAruM mAruM zuM kare che? AtmAne huMkAra karI e huMkAra tuM toDI nAMkha. 'mAruM 'ne mAruM ema nizcaya kara. AvI parama udAsIna vRttivALI akhaMDa AtmabhAvanAnA mahAprabhAvane lIdhe ja jJAnI puruSa paravastunA bhAga maLe rahyA chatAM paNa bhogathI lipta thatA nathI, paraMtu kAjaLanI keTaDImAM paNa asaMga rahI, DAgha lAgavA dIdhA vinA bhogakarmane bhogavI jJAnIne trikAla nirjarI nAMkhe che, paNa baMdhAtA nathI ! e parama Azcarya che. parama vairAgya jJAnI tIrthakara bhagavAnanA bhogAvalI karmanA bhogavaTAnuM A ja parama rahasya che. Ajanma parama vairAgI evA tIrthakara devane pUrva prArabdhadayathI anicchatAM chatAM kaMIka vakhata gRhavAsamAM sthiti karavAno prasaMga paNa paDe che, paNa zratadharma mAM daDha jJAnAkSepakavaMta parama AtmajJAnI evA te parama puruSa bhogakarmane bhegavatAM chatAM paNa baMdhAtA nathI,-ulaTA te bhogAvalI kama bhogavIne nirjarI nAMkhe che, kheravI nAMkhe che. A vAta zAzvaprasiddha che. (jue, pR. 273-274) e ja prakAre keI apavAdarUpa samartha jJAnI vizeSane pUrva prArabdhanA yogathI. kharekharA aMta:karaNathI anicchatAM chatAM, saMsAravAsamAM rahevAne prasaMga parANe AvI paDe, te te parama samartha yegI atyaMta AtmajAgRtipUrvaka te saMsAraprasaMgamAM AvA jJAnI paNa asaMga rahI, temAMthI nileSapaNe uttIrNa thavAne parama puruSArtha apavAdarUpa kare che; ane dhAra taravAranI sehalI-dehalI caudamAM jina taNuM caraNasevA"nI jema, saMsAra upAdhi maLe sthita chatAM parama AtmasamAdhi jALavI, zuddha AtmAnucaraNamaya cAritranI bedhArI talavAra para cAlavAnuM addabhuta bAjIgarapaNuM dAkhavI, pite sAdhelA parama addabhuta AtmasAmarthyogane para batAve che ane sAnaMdAzcarya upajAve che. paNa AvA apavAdarUpa gIo te kaIka viralA ja hoya che, kAraNa ke tyAga avasthAmAM AtmasamAdhi jALavavI duSkara chatAM sukara x"ahamedaM edamahaM ahamedaraseva homi mama edam / aNNaM jaM paradavvaM saJcittAcittamissaM vA // eyattu asaMbhUdaM AdaviyappaM karedi saMmUDho / bhUdatthaM jANaMto Na karedi du taM asaMmUDho / zrI samayasAra gA. 20-22, (AnA addabhuta paramArtha mATe juo zrIamRtacaMdrAcAryajInI TIkA)
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMta daSTi : AvA jJAnI apavAdarUpa,-bIjAnuM gajuM nathI. (535) sohalI che, paNa gRhasthAvasthAmAM tathArUpa AtmasamAdhi jALavavI te te duSkara duSkara ne dahalI che. cekhA oraDAmAM DAgha na lAge e dekhItuM che, paNa kAjaLanI koTaDImAM rahIne paNa jarA paNa DAgha na lAgavA de, e kAMI jevA tevA puruSArtha kauzalyanuM kAma nathI. paNa punaH kahevAnuM ke AvA apavAdarUpa parama yogIo te kaIka viralA ja hoya che. AnuM javalaMta udAharaNa vartamAnamAM parama gasiddhisaMpanna zrImad rAjacaMdrajInA jIvanacaritramAMthI maLI Ave che. anichatAM chatAM pUrva prArabdhadayathI parANe saMsAraupAdhi maLe rahIne paNa, temaNe kevI akhaMDa AtmasamAdhidazA jALavI che, te temanA vacanAmRtamAM DokiyuM karatAM kaI paNa niSpakSapAta vivekI vicArakane saheje supratIta thAya che. anya darzAnIomAM paNa janaka videhI-zrI kRSNa AdinA dRSTAMta suprasiddha che. paNa AvuM bedhArI talavAra para cAlavA jevuM parama durghaTa kArya te koI viziSTa sAmarthyanA svAmI evA siddhahasta gArUDha puruSo ja karI zake. bAkI bIjA sAmAnya prAkRta jane, ke sAmAnya koTinA yegIjane ke gaprAraMbhaka Arohaka bIjAnuM gaju' sAdhake, tenuM je AMdhaLuM anukaraNa karavA javAnI dhRSTatA kare, to nathI tenuM te adhaHpatana thavAnuM ja nirmANa thayeluM che, kAraNa ke tema karavAnuM tenuM gajuM nathI, sAmarthya nathI. eTale saMsAraprasaMgamAM rahI kevaLa asaMga rahevAno akhataro sAmAnya prAkRta jano ajamAvavA jAya to te prAye niSphaLa thavAne ja sajAyele che, eTaluM ja nahiM paNa tene ulaTo mahAanarthakAraka thaI paDavAne pratyeka saMbhava che. hAlamAM svacchaMda matikalpanAe adhyAtmazAstra vAMcI tathArUpa dazA vinA anAsakta ganI dAMbhika vAto karanArA ane khoTo phAMke rAkhanArA ghaNA jane daSTigocara thAya che, paNa te mahAnubhAvo kSaNavAra je pitAno daMbha ane phAMke chaDI daI svastha aMtarAtmAthI vicAre te teone A uparathI ghaNe dhaDo levAnuM prApta thAya ema che. kAraNa ke chaThThI dRSTi jeTalI UMcI paripakava gadazAne pAmelA jJAnAkSepakavaMta gIvizeSa ja je kArya karavAne samartha che, te kAcI dazAvALA yogyatAvihIna jana kema karI zake? jene haju ekaDo paNa AvaDatuM nathI e bAla, snAtaka padavIne pAmelA vidyApAraMgata paMDitane kema pahoMcI zake ? moTA mANasanA jeDAmAM jema nhAnAne paga na mUkAya, tema mahAjJAnI mahApuruSanA AcaraNanuM anukaraNa sAmAnya manuSyo na ja karI zake, ane megyatA vinA karavA jAya te ulaTuM ahitakAraka ja thaI paDe. zrI narasiMha mahetAne kahevuM paDayuM che ke - amArUM gAyuM gAze, te jhAjhAM khAsaDAM khAze; je samajIne gAze, te helAM vaikuMTha jaze." mATe sAMkaDI keDI-ekapadImAMthI te kaI virala manuSya ja jaI zake che ne rAjamArgo
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ (536) yogadRSTisamuccaya tA sahu kAI jaI zake che, ema jANI, bhAga madhye paNa nilepa rahevArUpa ekapaTTI para cAlavAnuM dudhaTa kAra kaI viziSTa jJAnIvizeSane mATe rahevA i, itara janeAe te viSayatyAgarUpa rAjamAge ja cAlavAmAM peAtAnuM dhyAna kendrita karavA ceAgya che, e ja atra tAtpaya che. ( jue, adhyAtmasAra ). eTale jJAnI puruSAnA adhyAtma vacanA vAMcI peAtAnI tathArUpa AtmadazA thayA vinA, peAtAnI tevI dazA kalpI lai, je zuSka jJAnIe saMsAramAM rahIne bhega bhAgavatAM chatAM niSkAmapaNuM bhajavAnA khATA DALa-dabha kare che, te ajJAnIe da'bhI ajJAnIneA kharekhara ! AtmavacanA ja kare che, ane yAga-adhyAtmanI hAMsI-viDa'* kaNu phaija ! khanA ja mAtra kare che ! kAraNa ke sakAmapaNAnA bAhya nimitto tene niSkAma rahevA detA nathI, eTaluM ja nahiM paNa tenu ghAra adhaHpatana kare che. mATe kharekhara jo niSkAmapaNuM bhajavu ja hAya tA tevA mAhya nimitta prasaMgane pazu tyAga karavA atyaMta Avazyaka che. saMsAraprasa`gamAM paNa asaMga rahI niSkAmavRtti akhaDapaNe jALavanArA parama puruSa te atyaMta atyaMta viralA ja che, apavAdarUpa ja che, ema jANI mumukSue sAMsArika bhAga prasaMgane! jema bane tema parityAga karatAM ja rahevuM e utsargamAga che. A anAsakta caiAga te koIka viralA parama cAgasiddha puruSA ja sAdhI zake che. khAkI tathArUpa ceAgyatA vinAnA je te sAdhavAnI dhRSTatA vA sAhasa karavA jAya che, te te bicArA khattA ja khAya che, nAmeAhu upajAvanArA bAhya nimitto tene satsvarUpathI bhraSTa kare che-pADI nAMkhe che, ane mAyAnI bhUlabhUlAmaNImAM bhUlA paDI te yAgIne badale ' bhAgI' ane che! eTalA mATe ja jJAnI puruSAe viSayaleAga sAdhanane patanasthAna jANI khAhya sagA paNa sathA niSedha karyAM che, te sahetuka che. paramANu mAtra pazu paravastune leza paNa saMga karavA cegya nathI, e emanA nira'tara upadeza che. ane eTalA mATe ja anAsakta niSkAma yeAga sAdhavA pravarttavAnI ceSTA karanArane cetavaNIrUpa 'lAlabattI' teee AgaLa dharI che. jemake-- he jJAnI! kadI paNa kaika X karavuM ucita nathI. huM tA bhAgavuM chuM, paNa paradravya kadI mhArUM nathI,' te arthAt je thArUM nathI te bhAgave che, eTale tuM duSTa tathApi jo tuM ema kahe ke are! tu durbhukta ja che, bhAgavanAra che. ane jo tuM kahe ke * upabhAgathI khaMdha nathI, kAraNa ke paradravyanA upaleAgathI khaMdha nathI ema * " jJAnin karma na jAtu kartumucitaM kiMcittathApyucyate, bhuMkSve haMta na jAtu me yadi paraM durbhukta evAsi bhoH / baMdhaH syAdupabhogato yadi na tatki kAmacAro'sti te, jJAnaM sanvasa baMdhameSyaparathA svasyAparAdhAdhUdhruvam // " --zrI amRtacaMdrAcArya kRta zrI samayasArakalaza,
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMta daSTi : "mana guNa avaguNa kheta', balIyasI dhamazakti (537) zAstramAM kahyuM che,' te zuM A hArI gapravRtti kAmacAra che-IcchA pravRtti che? ane ema che te zuM baMdha nathI ? mATe he jJAnI ! tuM jJAnarUpa thaIne vasa, nahiM te cokkasa hArA pitAnA aparAdhathI tuM baMdhane pAmIza. temaja-karmanayanA avalaMbanamAM parAyaNakriyAmAM racyApacyA rahenArA evA kriyAjaDa je jJAnane nathI jANatA te magna che, saMsArasamudramAM DUbI gayelA che. jJAnanayane icchanArAo paNa je svacchedathI maMda udhyamavALA che te paNa magna che, saMsArasAgaramAM DUbelA ja che. vizva upara te te tare che, ke je satata svayaM jJAna thaI-jJAnarUpe pariNamI karma kadI paNa karatA nathI, ane kadI paNa pramAdane vaza thatA nathI. ' vaLI atre jJAnAkSepakavaMta kavacit bhAga bhogavatAM chatAM paNa asaMga hoI nirlepa rahI zake che ema kahyuM, te tenI abhuta gasiddhinuM sAmarthya sUcavavA mATe kahyuM che, te bhega bhegave ja ema kahevA mATe kahyuM nathI, paNa kavacita jJAnI bhegI koI yogIvizeSane pUrva prArabdhodayathI tevI saMbhAvanAnI apekSA lakSamAM chatAM abhegI ! rAkhI, tenuM asAdhAraNa atizayavaMta daDhayegIpaNuM darzAvavA mATe kahyuM che. kAraNa ke jJAnI samyagadaSTi puruSa viSayane para padArtha jANe che, temAM AtmabhAva karatA nathI, te pitAnA nathI ja ema daDha AtmapratItithI mAne che. ane temAM svapnAMtare paNa paramANu mAtra paNa Asakti rAkhatA nathI. eTale sukko goLo jema bhIMtane lAgatuM nathI, tema kharekharA anAsakta jJAnI puruSa viSayothI baMdhAtA nathI, kevaLa alipta ja rahe che. pUrva prArabdhodayathI kadAcane bhoga bhogavavuM paDe, te paNa temAM sarvathA asaMgapaNAne lIdhe jJAnI lapAtA nathI, evI apUrva upagajAgRti rAkhe che. A kharekhara ! teonA jJAnanuM ja sAmarthya athavA vairAgyanuM ja sAmarthya che. temaja- viSayo je che te pite tenA svarUpathI guNarUpa paNa nathI ke deSarUpa mana guNa paNa nathI. eTale "viSayone baMdha utpAdanamAM niyama nathI; ajJAnIne avaguNa kheta tethI baMdha thAya che, jJAnIne kadI thato nathI. je sevatAM kadI jenI azuddhi thAya che, tenAthI ja tenI kadAcit zuddhi thAya che, ema zAstravacana che." (juo adhyAtmasAra) paNa te viSayanA nimitte je ISTa-aniSTha buddhi upaje che, te ja baMdhanuM kAraNa che. tethI mana ja guNa-avaguNanuM kSetra che, utpattisthAna che. mana ga manuSyALAM jAuM vaMdhamokSayo " ane vItarAga jJAnI puruSane te e parama vairAgya varte che ke tene viSayomAM lezamAtra paNa IcchAniSNa buddhi hotI ja nathI, nimULa ja + "manA zarmanAvaTa-vanapA jJAnaM nAnaMti re, magnAH jJAnanayaiSiNo'pi yadatisvacchaMdamaMdodyamAH / vizvasyopari te taraMti satataM jJAnaM bhavaMta: svayaM, je kutti ja gAtu na va yAMti kamAya -zrI samayasAra kalaza ,
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ (538) yogadaSTisamuccaya thayelI hoya che, eTale pUrva karmavazAt kavacita viSaya bhogavatAM chatAM paNa te parama udAsIna rahI, te viSayabhoganA guNadoSathI lepAtA nathI, evA te parama samartha hoya che. "kaleze vAsita mana saMsAra, kaleza rahita mana te bhavapAra."--zrI yazovijayajI. "evA jJAne re vighana nivAraNe, bhoga nahiM bhavaheta; navi guNa deSa na viSaya svarUpathI, mana guNa avaguNa kheta..dhana." -zrI yo.sakjhAya -7 Ama je bhegAsAgaramAM bhogI DUbI mare che, tene samartha yogI zIvra tarI jAya che ! je bhogathI bIjAnA bhoga mare che, te bhoga paNa AvA uttama bhegIne gabAdhaka thatA nathI, bhavahetu thatA nathI ! kAraNa ke "A kAMtA daSTimAM kamakSipaNAthI bhogazakti nirmala hoya che, te niraMtara svarasathI pravartatI evI balIyasI dharmazaktine haNatI nathI -dIpane je vAyare bUjhAvI nAMkhe che, te prajavalita evA dAvAnalane bUjhAvI zako nathI, paNa ulaTe tene sahAyatA kare che, tema atre bhogavyA vinA chUTake ja nathI evA karmane kSaya thatuM hovAthI baLavAna dharmazaktine bhogazakti sahAyatA ja kare che, paNa nibaLapaNAne lIdhe tene virodha karatI nathI. hAthIne magataruM zuM karI zake ? mahAmallane nirbala bAlaka zuM karI zake? je ke sthira daSTimAM paNa jJAnanI tAkAta eTalI badhI hoya che ke tene bhoge kAMI karI zake ema nathI, to paNa tyAre haju kaMIka aMze paNa pramAdanI saMbhAvanA che. paraMtu A kAMtA daSTimAM te dhAraNa jJAnI gRhastha vaDe karIne jJAnanuM evuM parama baLavAnapaNuM thayuM hoya che, ke te bhogo paNu bhAvasAdhu paNa leza paNa pramAda upajAvI zaktA nathI ! arthAt bhoga maLe paNa tevo viziSTa jJAnI svasvarUpathI pramatta-bhraSTa thato nathI, svarUpasthita apramatta ja rahe che, e te baLavAna sAmarthya saMpanna hoya che. Avo apramatta gRhastha yogI paNa bhAvasAdhu ja che. ane Ama havAthI atrasthita asaMga jJAnI gIpuruSa nirvine nibaMdha paNe parama pada pratye akhaMDa prayANa karate AgaLa vadhe ja che. "te e daSTi re bhavasAgara tare, lahe muni suyaza saMga."--. sajhAya. bhogatattvasya tu punarna bhavodadhiladhanam / mAyodakadRDhAvezastena yAtIha kaH pathA // 167 // vRtti-moravaca subhagatatvane te, bhegaparamArthane to, arthAta bhega jene mana paramArtha che evAne, punaH-punaH, 7 morakuna-bhodadhinuM baMdhana nathI, bhavasAgara ullaMghA nathI,-tevA prakAranI buddhithakI tenA upAyamAM apravRttine lIdhe, ane e ja kahe che-mAyodaveza:-mAyAjalamAM jene daDha Ave che evo -tevA prakAranA vipasane lIdhe, jene mRgajalamAM daDha abhiniveza che e, tena cAvI : pathA- keNu ahIM te paMthe-mArge jaya, ke jyAM mAyAmAM jalabuddhi che. x "dharmazakti na hantyasyAM bhogazaktirbalIyasIm / / tti rIpavNo vAyurghaTAM vAnarama "--yazavakRta dvA. dvA. 24-15
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ katA daSTi bhagatatva bhavAbdhi na tare, viSaya mRgajaa (539) bhagatatvane bhavAbdhinuM, laMghana te na ja thAya; mRgajala daDhAveza che, te mArge kuNa jAya? 167 artha-paNa jene mana bhega e tatva che, evAne te bhavasamudranuM ullaMghana thatuM nathI. jene mRgajalamAM daDha Aveza che, e keNa ahIM te mAge -ke jyAM mAyAmAM jalabuddhi che tyAM-jAya? vivecana "sAcuM jANuM re te bIte rahe, na cale DAmADela...dhana dhana gataravane re e bhaya navi TaLe" -zrI je. da. sakjhAya. paNa bhegane je tatvarUpa-paramArtharUpa mAne che, evA bhagatatva puruSane te bhavasAgaranuM ullaMghana thatuM nathI. kAraNa ke tevA prakAranA viparyAsane lIdhe, mAyAjalamAM jene daDha abhiniveza che evo koNa ahIM-jyAM mAyAmAM jalabuddhi che evA te mArge jAya? bhega jene mana tatvarUpa che, paramArtharUpa lAge che, sAcA bhAse che, e bhogatatva puruSa kadI bhavasamudra oLaMgI zakatuM nathI. kAraNa ke tevI mithyAbhAsarUpa buddhine lIdhe te tenA ullaMghananA upAyamAM pravartatuM nathI. ane tenuM kAraNa paNa bhegatatva ema che ke jene mAyAjalamAM dRDha Aveza-gADha abhiniveza hoya, bhavAbdhinatare te te mAge kevI rIte jAya? vipasane lIdhe tene sAcuM jANata hoya te tene ullaghI javAnI hAma kema bhIDe? eTale rakhene huM DUbI jaIza ema Darate rahI, DAmADoLa banI, te mAyAjalane oLaMgI javAno puruSArtha karatuM nathI, ane tyAM ja paDyo rahe che! tema viparyAsathI-viparIta matithI je mAyAjala samA viSayabhogane sAcA mAne che, te temAMthI nibaMdhapaNe pAra utaravAne puruSArtha karate nathI, ane tyAM ja paDyo rahe che! tema viparyAsathI-viparIta matithI je mAyAjala samA viSayabhogane sAcA mAne che, te temAMthI nibaMdhapaNe pAra utaravAne puruSArtha karatuM nathI, tene niHsAra asatya jANI tenI seMsara nirbhayapaNe pasAra thaI jato nathI, paNa temAM ja nimagna banI DUbI jAya che, guMcI jAya che, pacyo rahe che. atre viSayane je mRgajalanI-jhAMjhavAnA pANInI upamA ApavAmAM AvI che, te atyaMta yukta che. kAraNa ke grISmamAM dUra dUra kSitijamAM-jyAM pRthvI ne AkAza maLatA dekhAya che tyAM daSTimaryAdAnA cheDe jalane AbhAsa thAya che, tene mRgaviSaya mRgajala jala kahe che. te jala kaI vastutaH che ja nahiM, paNa daSTivibhramathI viparyAsa (Illusion of vision) tene AbhAsa mAtra thAya che. evA te mRgajalane sAcuM ja mAnIne tRSAtura mRga te pIvAnI AzAe te
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ (540) yogadRSTisamuccaya pratye dADe che, paNa te mithyA jala teA jANe hAthatAlI daine AvuM ne Adhu' bhAgatuM ja jAya che ! kAMi hAthamAM AvatuM nathI, ane deDavAnA niSphaLa zramathI bicArA mRganI tRSNA chIpavAne badale ulaTI vadhatI jAya che! tema jaDa evA viSayapadArtha ane cetana evA AtmAne saMbaMdha thavA asa Mbhavita che, tathApi vipaCsarUpa dRSTivibhramathI (Illusion and Delusion) te jaDapadArthamAM AtmabuddhinA samAreApathI tevA saMbadha bhAse che. te ja viSaya mRgajala che. evA te jhAMjhavAnA pANIne sAcuM mAnIne, viSayatRSNAthI Akula aneleA mehamUdra jIvarUpa mRga tenuM pAna karavAnI durAzAthI pUra vege te pratye dADe che, te jhAMjhavAnA pANIne mATe khUba jhavAM nAMkhe che, paNa mahAmAyAvI evuM te mAyAjala te lAMkhethI laTaka salAma karI jANe jIvanI viDaMbanA karatuM hAya, ema dUra ne dUra bhAgatu ja jAya che! ane A niSphaLa viSayAnudhAvanathI bhavabhramaNujanya khettune lIdhe, pathru samA viSayapipAsu jIvanI tRSNA zamavAne badale ulaTI abhivRddhi pAme che, ane tethI mahA bhavabhramaNa du:kha sahavu paDe che. A viparyAsa ja sarva duHkhanu mULa che. te ja jIvane uMdhA pATA badhAve che, anAtmAmAM Atmabuddhi upajAve che, para vastumAM svabuddhinA vibhrama karAve che. A anAdi avidyArUpa viSaryAsathI bhAgasAdhanarUpa dehAdimAM Atmabuddhi upaje che, Apa ApakuM dehAdithI AtmAne abhinna mAnI hu' dehArdirUpa chuM evI mithyAmati bhUla gayA ! ' udbhave che. eTale pachI svasvarUpathI bhraSTa thayele AtmA iMdriyadvArAthI pravartAtA rahI viSayeAmAM paDI jAya che, ane te viSayeAne pAmIne peAte peAtAne tattvathI jANatA nathI, pAte peAtAne bhUlI jAya che! zrImad rAjacaMdrajIe lAkSaNika zailImAM bhAkhyA pramANe 'Apa Apaku bhaTTa gayA, inase kayA aMdhera ? ' enA jevI mahAhAsyAspada vArtA ane che! "huM cheADI nija rUpa, ramyA para pudgale; jhIlyeA UlaTa ANI, viSaya tRSNAjale.--zrI devaca'drajI 66 vicAranI utpatti thayA pachI vamAna svAmI jevA mahAtmA puruSe pharI pharI vicAyu" ke A jIvanuM anAdikALathI cAre gati viSe ana MtathI anaMtavAra janmavuM maravuM thayAM chatAM, haju te janma-maraNAdi sthiti kSINa thatI nathI; te have kevA prakAre kSINu karavAM ? ane evI kai bhUla A jIvanI rahyA karI che ke, je bhUlanu' ATalAM sudhI pariNamavu thayu che? A prakAre pharI pharI atyaMta ekAgrapaNe sadbeAdhanAM vamAna pariNAme vicAratAM vicAratAM je bhUla bhagavAne dIThI che te jinAgamamAM ThAma ThAma kahI che; ke je bhUla jANIne tethI rahita mumukSu jIva thAya jIvanI bhUla jotAM teA anaMta vizeSa lAge che, paNa sa bhUlanI bIjabhUta bhUla je jIve prathamamAM prathama vicAravI ghaTe che,
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 kAMtA dRSTi viSayanA bhikhArI 'nipuNya ra'ka' (541) ke je bhUlanA vicAra karyAthI sarve bhUlaneA vicAra thAya che; ane je bhUlanA maTavAthI kadApi nAnA prakAranI bhUlane vicAra karI te bhUlathI chUTavA ane tevI aneka bhUlathI chUTavAnI icchA mULa bhUlathI che. "--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 413. (100) save bhUla maTe che. kAI jIva Icche, teApaNu te jtavya che, chUTavAnu saheje kAraNa thAya dd viSayanA A sarva bhUtanI bIjabhUta bhUla te AtmasvarUpanuM ajJAna athavA paravastumAM AtmabuddhirUpa viparyAsa che, Apa ApakuM' bhUla gayA !' e ja meTAmAM mATI kendrastha bhUla che. te mUlagata bhUlathI bIjI bhUlAnI para'parA nIpaje che, te eTalI hada sudhI AtmAnuM patana thAya che ke tenI vRtti viSayAkAra bhikhArI khanIjAya che. pAMca iMdriyanA viyeAmAM te eTaleA badhA tanmaya thaI nipuNyaka raka jAya che ke te peAtAnuM mULa svarUpa sAva bhUlI jai, viSayeAmAM ja sarvasva mAnI tenI gaveSaNAmAM aheniza maDaDyo rahe che! ane viSayatRSNAthI Artta ne tapta anI nira Mtara du:kha anubhave che, chatAM te viSayane kIDA viSayAnA keDA mUkatA nathI! ne viSTAnA bhramaranI peThe tenI pAchaLa pAchaLa bhamyA kare che ! Ave| te viSayamukSu jIva zrI upamiti bhavaprapaMca kathAmAM mahAtmA siSie anupama zailIthI tAdRzya varNavelA te nipuNyaka ra'kanA jevu samasta ceSTita kare che, ne karamAM ghaTapAtra lai rAtadvivasa viSayakadannanI bhikSArthe bhame che! jemake-- " A jIva A saMsAranagamAM aparApara janma lakSaNurUpa U'cA-nIcA gRhAmAM viSaya-kadananA AzApAzane vaza thai avirAmapaNe bhamyA kare che. "kSudhAthI jasa durgaMla deha, gRhe gRhe bhikSAthe teha; karamAMhi grahIne ghaTapAtra, nindAte bhamatA dinarAtra sarvAMgI mahAghAta utApa, tihAM anugata cetana Apa; * vAya mADI ! re karajo trANu !' pAkAre evI dIna vANu. jvara kruSTha unmAda saMyukta, zUlapaDita ne pAmA yukta; sava rAganA teha nivAsa, vedanAvege vila khAsa. pAmIza bhikSA te te geha,' ityAdika citavatA eha; vikalpAkula manamAM thAya, raudradhyAna bharatA jAya. saMtAne karuNAnuM sthAna, mAnIene hAsya nidAna; khAlene krIDana AvAsa, udAharaNa pApIne khAsa." --zrI u. la. pra. kathA, pra. 1 (DaoN. bhagavAnadAsakRta sadyagadya anuvAda) sa'sArane viSe aheniza paTana karatA A jIvanA je A zabdAdi viSaye ane je A khaMvarga-dhana-suvarNAdi, ane je krIDA-vikathA Adi anya paNa sa'sAra
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ (542) gadaSTisamuccaya kAraNa heya, te gRddhihetupaNAthI rAgAdi bhAvonA kAraNapaNAne laIne viSaya kadannanA ane karma saMcayarUpa mahA ajIrNanA nimittapaNane laIne kadanta jANavA manoratha yegya che." (u. bha. pra. kathA) evI te kadannarUpa bhikSA bhakSaNa karavA Icchato A jIva nAnA prakAranA viSaya saMbaMdhI mAro kare che,thAvat te cakravartIpaNAne mane ratha paNa kare che. ane A cakravattI paNa bhagavAna satasAdhuone kSudra raMka jevo pratibhAse che, te pachI zeSa avasthAonuM te pUchavuM ja zuM?" ane AvA kadanta jevA A dhana-viSaya-kalatrAdithI pUrAI rahyA chatAM A jIvane abhilASAne viccheda thatuM nathI, eTaluM ja nahiM paNa tenI tRSA vizeSa gADhapaNe abhivRddhi pAme che. kAraNa ke jema gADha grISmamAM davadAhathI tApa pAmela zarIravALA, pipAsAthI-tarasathI abhibhUta cetanAvALA, mUcchathI DhaLI paDelA evA keI pathikane tyAM ja svapnadarzanamAM, prabala kallebamAlAthI Akula evA ghaNuM ghaNuM mahA jalAzayasamUhe pItAM paNa jarAya tRSAnI nyUnatA upajAvatA nathI, tema A jIvane paNa A viSayAdi vatta che. te A prakAre:-anAdi saMsAramAM parAvartana karI rahelA A jIve pUrve devane viSe anaMtIvAra nirupacarita evA zabdAdi bhego prApta karelA che, anaMta amUlya ratnarAzio meLavelA che, patinA vizvamene khaMDita kare evA vilAsinIvRdo sAthe vilAsa karelA che, tribhuvanAtizAyinI nAnA prakAranI kIDAethI kIDana kareluM che. tathApi jANe mahAbubhakSAthI-bhUkhathI kRza udaravALo hoya ema A jIva zeSa dinanA bhakta vRttAMtane kAMI paNa jANa nathI !! kevala tenA abhilASathI zoSAya che !!! -tethI tRpti na tene thAya, paNa bubhakSA vadhatI jAya !" ' -zrI u. bha. pra. kathA (DI, bhagavAnadAsa ma, mahetAkRta anuvAda) AvI kadannarUpa A viSaya mRgatRSNAnI pAchaLa doDavAthI A jIvane A badhI anartha paraMparA sAMpaDe che, ane tene bhavasAgaranuM ullaMghana thatuM nathI, kAraNa ke mAyAjAlarUpa te mAyAjalamAM tene gADha abhiniveza-mithyA Agraha che, eTale te tene ullaMghI javAnI hAma bhIDate nathI, ane jyAM che tyAMne tyAM eTale ke viSaya-kAdavamAM DukkaranI jema paDayo rahe che !! sa tatra bhavodvigno yathA tiSThatyasaMzayam / mokSamArge'pi hi tathA bhogajambAlamohitaH // 168 // vRttiH-sa-te, mAyAmAM jene jalane daDha Aveza che te, tA-tyAM ja, pathamAM, mArgamAM moniHbhadvigna hoI, caNA-jema, e udAharaNanA upanyAsa athe che, tiraMgAya-niHsaMya sthiti ja kare che.-jalabuddhinA samAcatho, mokSamADapi hi-nAnAdi lakSavALA mokSamArgamAM paNa, tathA-tema asaMzaya rithati kare che. monarannATohita -bhegajaMbAlathI-bheganibaMdhana detAdi prapaMcathI mehita evo te ema artha che.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtA dRSTi : bhavamAM sthiti, bahirAbhA-dehamAM Atmabuddhi tyAM ja ni:zaka sthiti kare, bhavAdvigna te jema bhAgaja mAle mAhiyA, mekSapathe paNa tema. 168 (543) artha :--te jema tyAM ja-mAgama, bhavAdvigna hoI, niHsa`zaya sthiti kare che, tema mAkSamAga mAM paNa bhAgaja mAlathI mAhita evA te sthiti kare che. vivecana mAyAjalamAM jene jalanA dRDha abhiniveza che, evA te bhAgatattva puruSa jema jalabuddhinA AvezathI, bhavAdvigna rahI, tyAM ja mAgamAM asaMzaya sthiti kare che, tema jJAnAdi lakSaNavALA meAkSamAga mAM paNa bhAganA kAraNarUpa dehArdi prapa'cathI mAhita evA te ni:saMzaya 'sthiti kare che. Ane Azaya ema samajAya che ke-mAyAjalamAM jene jalabuddhinA abhiniveza che, evA bhAgatattva puruSa, A jala sAcuM che-kharekharU che, evA bAMdhI lIdhelA pUrvAMgraharUpa mithyAbhAvane lIdhe, sa'sArathI udvega-duHkha pAmatA rahI, tyAM ja mAga mAM bhavamAM sthitiH sthiti kare che; paNa AmAM kAMi sAra nathI ema jANI te sa`sAramAkSamAge sAgarane eLaMgI javA AgaLa vadhatA nathI, puruSAtha karatA nathI, paNa ' sthiti eTale te bhAgamAM ja sthiti kare che, bhAgamAM racyA-pacyA rahe che. temaja bhAgakAraNarUpa dehAdi prapa`cathI mehamUDha banIne, te jJAnAdi lakSaNavALA meAkSamArgImAM paNa ' sthiti' kare che, eTale ke jyAM che tyAMnA tyAM aTakI rahe che-thAbhI rahe che, paDagho rahe che, paNu AgaLa vadhatA nathI. tAtparya ke jema te bhavamAga"mAM nivAsarUpa sthiti kare che, tema mekSamAga mAM paNa AgaLa pragati na karavArUpa 'sthiti' kare che. arthAt te bhavasamudramAM nimagna rahe che, ane meAkSamAge AgaLa vadhatA nathI. te A prakAreH-- A AtmA anAdithI peAtAnA mULa sahaja zuddha svarUpane bhUlI gayA che. A svarUpaajJAnarUpa avidyA athavA mithyAtvathI te parapadAmAM Atmabuddhi karI rahyo che. anAdi kALanA adhyAsathI dehArdi paravastumAM tenI Atmabuddhi eTalI ahirAtmA: adhI sajjaDa thaI gaI che, eTalA badhA UMDA mULa ghAlI gai che ke dehamAM 'dehAdi te ja hu'' evI viparyAsa buddhi-viparIta ti tene upajI che. Atmabuddhi jaDanA DhIkAlanA sahavAsathI te jANe jaDa jevA thai gayeA che ! Ama kAyAdikamAM AtmabuddhithI grahAyele jIva ahirAtmA kahevAya che. AtmajJAnathI parAmukha evA A ahirAtmA peAtAnA svarUpanuM bhAna bhUlI, IMdriyadvArAthI skurAyamAna thaI, peAtAnA dehane AtmApaNe mAnI bese che. manuSya dehamAM
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ (544) gadaSTisamucaya rahelA AtmAne te manuSya mAne che, tiryaMca dehamAM rahelA AtmAne tiryaMca mAne che, deva dehamAM rahelA AtmAne deva mAne che, ane nAraka dehamAM rahelA AtmAne te nAraka mAne che, paNa tatvathI huM pote tevo nathI, te te dehaparyAyarUpa nathI, huM te anaMtAnaMta jJAnazaktine svAmI saMvedya e acala sthitivALe zAzvata AtmA chuM, ema te mUDha jANatA nathI. Ama potAnA dehamAM AtmAne adhyAsa karatA e A bahirAtmA paranA AtmAne jyAM vAsa che evA svadeha sadeza acetana paradehane A pArake deha mAnI bese che. ane Ama dehamAM svaparanA mithyA adhyavasAyanemAnyatAne lIdhe, jene AtmAnuM bhAna nathI evA anAtmaNa janane strI-putrAdi saMbaMdhI vibhrama varte che, ane temAMthI avidyA nAmane daDha saMskAra janme che, ke jethI leka puna: deha e ja AtmA evuM abhimAna dhare che. A dehamAM Atmabuddhi e ja saMsAra duHkhanuM mULa che." jaDa cala jaDa cala karma je dehane hejI, jANyuM Atama tatva; bahirAtama bahirAtamatA meM grahI hojI, caturage ekatva. namiprabha0"-zrI devacaMdrajI. dehamAM A Atmabuddhine lIdhe ja jIva tenA lAlana-pAlanAthe viSayamAM pravRtti kare che, ane te viSayaprAptinA sAdhanarUpa dhanAdinA upArjanamAM pravRtta thAya che, tenI prAptimAM anukULa thAya te pratye rAga kare che, pratikULa pratye dveSa dhare che. temAM koI vacce ADuM Ave tenA pratye krodha kare che. tuccha kadana jevA kaMIka viSayanI prApti thatAM te anaMtagaNuM abhimAna dharI kAkIDAnI jema nAce che. ane vizeSa vizeSano lobha dharate rahI tenA lAbha mATe aneka prakAranA chaLaprapaMca-mAyAkapaTa karI potAne ane parane chetare che. ItyAdi prakAre jIva viSayane arthe kaSAya kare che, ane tethI hAthe karIne A bhavaprapaMca ubhuM karIne, saMsAra paribhramaNadu:kha pAmI, te bhadvigna bane che. Ama dehamAM AtmabuddhirUpa mULathI upajatA viSaya-kaSAyathI A jIvanuM saMsAracakra cAlyA kare che. x"bhiraatmendriydvaaraigtmjnyaanpraangmukhH| sphuritazcAtmano dehamAtmatvenAdhyavasyati / / naradehasthamAtmAnamavidvAnmanyate naram / tiryaJcaM tiryagaGgasthaM surAGgasthaM suraM tathA // nArakaM nArakAGgasthaM na svayaM tttvtstthaa| anaMtAnaMtadhIzaktiH svsNbedyo'clsthitiH|| svadehasadRzaM dRSTvA paradehamacetanam / parAtmAdhiSThitaM mUDhaH paratvenAdhyavasyati // svaparAdhyavasAyena deheSvaviditAtmanAm / varttate vibhramaH pusAM putrabhAryAdigocaraH / / avidyAsaMjJitastasmAtsaMskAro jAyate dRDhaH / yena loko'Ggameva svaM punarapyabhimanyate / / mUlaM saMsAraduHkhasya deha eva AtmadhIstataH / tyasvainAM prvishedntrbhirvyaapRtendriyH||" -zrI pUjyapAdasvAmIjIta zrI samAdhizataka
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtA dRSTi : bhAgatattvanI meAkSamArge apragati-sthiti' " rAga dveSe bharyAM mAha vairI naDayo, lekanI rItamAM ghaNuMya rAtA; krodha vaza dhamadhamyA, zuddha guNa nava ramyA, bhamyA bhavamAMhi hu' viSaya mAtA.... tAra heA tAra prabhu! muja sevaka bhaNI."-zrI devaca'drajI (545) vaLI smaraNa thAya che ke e paribhramaNa kevaLa svaccha MdathI karatAM jIvane udAsInatA kema na AvI? bIjA jIvA paratve krodha karatAM, mAna karatAM, mAyA karatAM, lAbha karatAM ke anyathA karatAM te mAThu che ema yathAyeAgya kAM na jANyu^? arthAt ema jANavuM joitu hatu, chatAM na jANyu. e vaLI pharI paribhramaNa karavAnA vairAgya Ape che." I. --zrImad rAjaca'dra, patrAMka 115 (128) ane pachI te te tuccha kadanna jevA viSayasukhamAM A mehamUDha jIvane eTale adho raMga lAgI jAya che, eTalA badhA tanmaya rasa jAme che, ke tenI prAptimAM niratara nimagna rahe che, ane tene ja suMdara mAne che, bIju kAMI te khApaDA jANatA nathI. kAraNa ke susvAdu bhojanane svAda tene svapne paNa lAdhyo nathI. eTale Dukkarane jema kAdavamAM paDayA rahevu game che, tema tene viSaya -kadantamAM racyA-pacyA rahevu game che. te viSTAnA bhramarane jema viSTAnI sugadhI ja sArI lAgatI hatI, tema A viSayanA bhramarane viSayanI gadha ja sArI lAge che! "tene suMdara mAne rAMka, khIjuM na jANe teha varAka; susvAdu bhojanane svAda, svapne paNa ene na prApta." u. bha. pra. 1 (Do. bhagavAnadAsa ma. mahetAkRta anuvAda) Ama parapariNatinA rAgIpaNe, para rasara`ge rakta thayeleA A jIva, para vastune grAhaka ane rakSaka banI, paravastunA bhogamAM Asakta thaIne anaMta kALa paryaMta sa'sAramAM rakhaDe che. ane Ama peAtAnuM Atmadgita cUkI, A mahAmehamUDha jIva veThIA peThIAnI peThe pArakI veTha uThAvI, hAthe karIne nAhakanA herAna herAna thAya che! bhAvitAtmA mahAtmAonA vacanAmRta che ke- parapariNati rasa raMgatA, paragrAhakatA bhAva....nAtha re ! para karatA para bhogatA, kSA thayA eThu svabhAva ?....nAtha re !"-zrI devaca`drajI, "je kriyAne viSe jIvane raMga lAge che. tene tyAM ja sthiti hAya che, evA je jinaneA abhiprAya te satya che. trIza mahAmahanIyanAM sthAnaka zrI tIrthaMkare kahyAM che te sAcA che."--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 148 (hAthaneAMdha, 2-19)
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ (546) yAgadadisamuccaya ane Ama bhAgarUpa niHsAra mAyAjalamAM ja jene dRDha ra'ga lAgyA che, dRDha abhiniveza upajyo che, evA bhAgatattva puruSane potAnA zuddha AtmasvarUpanuM darzana hetu nathI, eTale mAkSamAga mAM tene praveza paNa kayAMthI hoya ? dehArdinI bhUlabhUlAmaNIbharI jakhAlamAM je sAi gayA che, dehArdi mAyAprapa`camAM AtmabuddhinA vyAmAhathI je mujhAI gayA che, mAyAjalarUpa viSayanI aTapaTI mAyAvI jAlamAM je aTavAi paDayo che, tenA nimitte rAgadveSa karatA je kaSAyaraMgathI raMgAI rahyo che, ane tethI je bhavaprapa`canA anaMta cakrAvAmAM paDI gayA che,- evA A mahAmehamUDha jIvane meAkSamA pAmavA paNa muzkela thai paDe che. tenI mithyAtvamAM ja sthiti hAya che, tethI te AgaLa vadhatA nathI, pragati karatA nathI; kAraNa ke jyAMlagI kaSAyanI upazAMtatA na thai hAya, viSayAdi pratye aMtaraMga vairAgya na vattA hAya, mAkSa zivAya trIjI kaI abhilASA na heAya, tyAMlagI meAkSamAga mAM praveza karavA yeAgya ceAgyatA paNa prApta thatI nathI, sAcuM mithyAtva * guNasthAnaka' paNa prApta thatuM nathI, ne prathama mitrAdaSTi paNa khUlatI nathI, teA pachI ukta bhegatattva puruSanA meAkSamAga mAM praveza kayAMthI hAya? ne temAM te AgaLa kayAMthI vadhe? uttarottara guNasthAnanI prAptithI pragati kema kare ? mekSamA apragatisthiti Ama jene bhAgamAM tattvamuddhi che evA bhAgatattva puruSa sasAramAM 'sthiti' kare che, arthAt ana ta kALasthiti paryaMta anaMta paribhramaNa du:khane pAme che. ane meAkSamAga mAM paNa te ' sthiti 'ja kare che. arthAt guNavakAsa pAmI AgaLa pragati karatA nathI, gaLIyA aLadanI jema jyAMne tyAM paDyo rahe che! ane Ama tenuM paribhramaNa du:kha cAlu rahe che, ne tenA nivAraNanA upAya tene maLatA nathI. eTale banne rIte te duHkhI thAya che. U2 5 mImAMsAbhAvato nityaM na moho'syAM yato bhavet / atastavasamAvezAtsadaiva hi hitodayaH // 169 // nitya mImAMsA bhAvathI, mAhu ehamAM nhoya; ethI tattvasamAvezathI, sadA hidaya hoya. 169 a:--nitya mImAMsA bhAvane lIdhe A dRSTimAM mAha hAtA nathI, ethI karIne tattvasamAvezane lIdhe sadaiva hiteAdaya ja hAya che. vRtti:-mImAMsAmAvato-mImAMsA bhAvathI, sadvicAra bhAvathI, nisyaM-nitya. savakALa, na moddoDA yato mavet kAraNa ke A dRSTimAM mADu hotA nathI, ataH-ethI karIne saravasamAveza--tavasamAvezarUpa kAraNa thakI, savaiva hi hitotya:-A dRSTimAM cokkasa sadaiva hitAya ja hoya che.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMta daSTiH tharSada mImAMsA, dazanAmImAMsA (547) vivecana vaLI nitya mImAMsAnA bhAvathI A daSTimAM meha hoto nathI. ethI karIne tatvanA samAvezarUpa kAraNa thakI nizcaya ene sadAya hiteAdaya ja hoya che. tattva mImAMsA A daSTimAM sthiti karata samyagadaSTi jJAnI puruSa samartha tatvaciMtaka-tatvamImAMsaka hoya che. eTale niraMtara savicArarUpa mImAMsAnA-sUma tattvapaSaNanA hevApaNAne lIdhe atre keIpaNa mohane saMbhava hoto nathI. kAraNake je tattva samaje che, te meha pAmata nathI. ane samyagdaSTine darzanamaha te kArano kSaya thaI cUka che, tathA yogamArgamAM AgaLa vadhatAM ene cAritramehanI paNa uttarottara kSINatA thatI jAya che, eTale sarvathA mehano abhAva hoya che. samyagadaSTi puruSa aneka prakAre tatvane sUma vicAra kare che. jema ke zuddha AtmasvarUpane pAmyA che evA jJAnI puruSoe nIce kahyAM che te cha padane samyaggadarzananAM nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka kahyAM che -(1) paheluM pada AtmA che. jema ghaTapaTa Adi padArtho che tema AtmA paNa che. papada mImAMsA amuka guNa hovAne lIdhe jema ghaTapaTa Adi hovAnuM pramANa che, tema svaparaprakAzaka evI caitanya-sattAne pratyakSa guNa jene viSe che evo AtmA hovAnuM pramANa che. (2) bIjuM pada-AtmA nitya che. ghaTapaTa Adi padArtho amuka kALavarti che. AtmA trikALavatti che. ghaTapaTAdi saMge karI padArtha che. AtmA svabhAve karIne padArtha che, kemake tenI utpatti mATe keIpaNa sago anubhava cogya thatA nathI. koI paNa saMyegI dravyathI cetana-sattA pragaTa thavA yogya nathI, mATe anutpanna che. asaragI hovAthI avinAzI che, kemake jenI kaI saMgathI utpatti na hoya, teno koIne viSe laya paNa hAya nahi. (3) trIju' pada-AtmA kartA che. sarva padArtha artha kriyA saMpanna che. kaMI ne kaMI pariNAma kiyA sahita ja sarva padArtha jovAmAM Ave che. AtmA paNa kriyA saMpanna che, mATe kartA che. te kartApaNuM trividha zrI jine vivecyuM che, paramArthathI svabhAvapariNatie nija svarUpane kartA che. anupacarita (anubhavamAM AvavA cogya vizeSa saMbaMdha sahita ) vyavahArathI te AtmA dravyakarmano kartA che. upacArathI ghara, nagara Adine kartA che. (4) cothuM pada AtmA bhoktA che. je je kaMI kriyA che te te sarva saphaLa che, nirarthaka nathI. je kaMI paNa karavAmAM Ave tenuM phaLa bhogavavAmAM Ave e pratyakSa anubhava che. viSa khAdhAthI viSanuM phaLa; sAkara khAvAthI sAkaranuM phaLa agnisparzathI agnisparzanuM phaLa; hImane sparza karavAthI hImasparzanuM jema phaLa thayA vinA rahetuM nathI, tema kaSAyAdi ke akaSAyAdi je kaMI pariNAme AtmA pravarte tenuM phaLa paNa
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ (548) yogadaSTisamuccaya thavA yogya ja che, ane te thAya che. te kriyAne AtmA kartA hovAthI bhaktA che. (5) pAMcamuM pada-ekSapada che.-je anupacarita vyavahArathI kamanuM kartApaNuM nirUpaNa karyuM, kartApaNuM hovAthI bhaktApaNuM nirUpaNa karyuM, te karmanuM TaLavApaNuM paNa che, kemake pratyakSa kaSAyAdinuM tIvrapaNuM heya, paNa tenA abhyAsathI, tenA aparicayathI, tene upazama karavAthI tenuM maMdapaNuM dekhAya che, te kSINa thavA yogya dekhAya che; kSINa thaI zake che. te te baMdhabhAva kSINa thaI zakavA yogya hovAthI tethI rahita evo je zuddha AtmasvabhAva te rUpa mokSapada che. (6) chaThTha pada-te mokSane upAya che. je kadI karmabaMdha mAtra thayA kare ema ja hoya te tenI nivRti kaI kALe saMbhave nahI; paNa karmabaMdhathI viparIta svabhAvavALAM evA jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhakatyAdi sAdhana pratyakSa che. je sAdhananA baLe karmabaMdha zithila thAya che, upazama pAme che, kSINa thAya che. mATe te jJAna, darzana saMyamAdi mekSa padanA upAya che." - (vizeSa mATe juo) zrImad rAjacaMdra, patraka 406 (493) AtmA che te nitya che, kartA nija karma che bhaktA vaLI mokSa che, mokSa upAya sudhama. SaTU sthAnaka saMkSepamAM, SaT darzana paNa eha; samajAvA paramArthane, kahyAM jJAtie eha."-zrI Atmasiddhi. "munisuvrata jinarAja ! muja eka vinati nisuNa; Atama tatva kayuM jANyuM jagataguru ! eha vicAra muja kahiye; Atama tatva jANyA viNa nimala, cittasamAdhi navi lahiye mu"-zrI AnaMdaghanajI. vaLI A Atmatatva saMbaMdhI darzananI te tatvajJa puruSa A pramANe vizeSa paryAcanA kare che: (1) keI Atmatatvane abaMdha mAne che, paNa A AtmA kiyA karate dekhAya che, te te kriyAnuM phaLa keNu bhagavaze? (2) jaDa-cetana SadRrzana A banne eka ja AtmArUpa che, sthAvara-jaMgama banne sarakhA che ema mImAMsA keI kahe che. paNa temAM sukha-duHkha vyavasthA nathI ghaTatI, ane saMkara nAmanuM dUSaNa Ave che, ema cittamAM vicArI parIkSA karatAM jaNAya che. (3) AtmadarzanamAM lIna evo koI kahe che ke "Atmatattva nitya ja che, paNa temAM te karelA karmanA vinAzarUpa kRtavinAza doSa, ane nahiM karelA karmanA AgamanarU5 akRtAgama doSa Ave che, te matihInane dekhAtA nathI. "kaI abaMdha Atama tatta mAne, kiriyA karate dase; kriyAtaNuM phala kahe kuNu bhagave ? Ima pUchyuM citta rIse. munisuvrata,
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ katA daSTi padanamImAMsA, AtmatatvamImAMsA (549) jaDa cetana A Atama eka ja, sthAvara jaMgama sarikhe; duHkha sukha saMkara dUSanuM Ave, citta vicArI je parikhe. muni eka kahe nitya ja Atama tatva, Atama darizaNa lIne; kRtavinAza akRtAgama dUSaNa, navi dekhe matihINe. muni--zrI AnaMdaghanajI (4) koI kahe che ke "A AtmA kSaNika che ema jANe. paNa tema mAnatAM baMdhamekSa ke sukha-duHkhanI vyavasthA nahiM ghaTe, e vicAra manamAM lAvavA egya che. (5) kaI vaLI ema kahe che ke "cAra bhUta zivAyanI aLagI-judI evI AtmasattA ghaTatI nathI." paNa AMdhaLe gADuM najare na bhALe temAM gADAMne ze doSa?--ema aneka vAdIonA matavibhramarUpa saMkaTamAM paDI gayeluM citta samAdhi pAmatuM nathI, ane yathArthapaNe Atmatatva samajyA vinA te samAdhi upaje ema nathI, te mumukSue kema karavuM? "saugata matirAgI kahe vAdI, kSaNika e Atama jANo, baMdha mekSa sukha dukha navi ghaTe, eha vicAra mana ANe. muni bhUta catuSka varjita Atamatatta, sattA alagI na ghaTe; aMdha zakaTa je najara na dekhe, te zuM kIje zakaTe? muni ema aneka vAdi matavibhrama, saMkaTa paDi na lahe; cittasamAdhi-te mATe pUchuM, tuma viNa tatta keI na kahe muniva"--zrI AnaMdaghanajI. tyAre tene aMtarAtmA (athavA paramAtmA) jANe javAba Ape che ke-aho Atmana ! tuM sarva pakSapAta cheDI daI, rAga-dveSa-moha pakSathI varjita evA eka AtmatattvamAM raDha lagADIne maMDI paDa! je koI A AtmAnuM dhyAna kare che te pharI AmAM AvatuM nathI, ane bIjuM badhuMya vAjAla che ema jANe che, A tatva cittamAM lAve che, mATe jenA vaDe karIne deha-AtmAne viveka upaje te ja pakSa grahaNa kare yogya che, ane te ja tattvajJAnI kahevAya. eTale ene aMtarAtmA punaH belI UThe che ke he AtmasvarUpa AnaMdaghana prabhu! "munisuvrata ! je kRpA kare che, "AnaMdaghana pada lahIe." "vaLatuM jagaguru INi pere bhAkhe, pakSapAta saba ThaMDI; rAga-dveSa-meha pakha varjita, Atama zuM raDha maMDI-munisuvrata Atama dhyAna dhare je kou, so phira INameM nA've, vAjAla bIjuM sahu jANe, eha tatva citta lAve. muni jiNe viveka dhariye pakha gRhiye, tattajJAnI te kahiye: munisuvrata je kRpA kare che, AnaMdaghana pada lahiye. muni" -zrI AnaMdaghanajI. ItyAdi prakAre padanI ane te parathI phalita thatA paDradarzananI mImAMsA karanAra
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ (550) yogadaSTisamuracaya A mahAtattvajJAnI puruSa bIjI badhI paMcAta cheDI daI, zuddha AtmadhyAnamAM lIna thAya che, ane dhyAve che ke huM dehAdithI bhinna e zuddha caitanyasvarUpa AtmA Atmatattava chuM. "A mahArA svarUpathI4 cuta thaI huM idriyadvArothI viSayamAM patitamImAMsA paDI gayo hato. te viSayane pAmIne huM" ema mane meM pUrve tatvathI oLakhe nahiM ! je agrAhyane graDatuM nathI ne grahelane mUkatuM nathI, je sarvathA sarva jANe che, evuM svasaMvedya te tahuM chuM. tattvathI bodhAtmA-bedhasvarUpa evA mane samyaphapaNe pekhatAM, rAgAdi atre ja kSINa thAya che tethI kaI mahA zatru nathI, ke kaI mahAro priya mitra nathI. mane nahiM dekhate e A leka nathI mahAro zatru ke nathI mAre mitra." Ama bahirAtmAne tyajI aMtarAtmAmAM vyavasthita thayela jJAnI puruSa bhAve che ke-je paramAtmA che te huM chuM, ne je huM chuM te parama chuM. tethI huMja mahArAthI upAsya chuM, anya koI nahi ema sthiti che. viSayamAMthI mane prazruta karAvI, svArathI ja hArAmAM sthita evA paramAnaMdamaya bedhAtmAne huM prapanna thayela chuM, prApta thayela chuM.' ityAdi prakAre AtmabhAvanAnA paribhAvathI te darzanamohane kSaya kare che. ane tethI karIne dehathI bhinna evA kevala zuddha caitanyanuM AtmAnubhavamaya jJAna jyAM varte che, e parama sUkSmabodha tene upaje che. eTale pachI tene te zuddha svarUpanuM evuM dhyAna pravarte che ke te cAritrahane prakSINa-atyaMta kSINa karavA bhaNI pravarte che. jemake-- cAritra maha parAjaya | sarva bhAvathI te audAsInya vRtti-udAsIna bhAva kare che, ane tene deha mAtra saMyamanA hetue ja hoya che, bIjA keI kAraNe tene bIjuM kAMI kalpatuM nathI, ane dehamAM paNa tene kiMcit mUccha hotI nathI. mana, vacana, kAyAnA sarvatra dA yogane te jema bane tema saMkSipta kare che, ane te traNe saMkSipta yoganI sInya: gupti AtmAmAM sthiratA kare che, te paNa mukhyapaNe te dehanI sthiti parvatasamiti cAvajajIva varte che. te AtmasthiratA eTalI badhI daDha hoya che ke ghera parISaha ke upasarganA bhayathI paNa tene aMta AvI zakato nathI. *"matta cyutvendriyadvAraiH patito viSayeSvaham / tAnprapadyAhamiti mAM purA veda na tattvataH / / yadagrAhyaM na gRhNAti gRhItaM nApi muJcati / jAnAti sarvathA sarva tatsvasaMvedyamaramyaham // kSIyante'traiva rAgAdyAstattvato mAM prpshytH| bodhAtmAnaM tataH kazcinna me zatrurna ca priyH|| mAmapazyannayaM loko na me zatrurna ca priyH| mAM prapazyannayaM loko na me zatrana ca piyH|| yaH parAtmA sa evAhaM yo'haM sa prmsttH| ahameva mayopAsyA nAnyaH kazciditi sthitiH|| pracyAvya viSayebhyo'haM mA mayaiva mayi sthitam / bodhAtmAnaM prapanno'smi paramAnandanirvRtam // " -zrI pUjyapAdasvAmIjI kRta zrI samAdhizataka,
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMtA daSTi cAritra mehaparAjaya, sadAya hiteAdaya (551) ane te saMkSipta mana-vacana-kAyAnA yuganI pravRtti karavI paDe che te mAtra saMyamanA hetuthI ja kare che, ane te paNa nija AtmasvarUpane niraMtara lakSa rAkhIne ane bhagavAnuM vItarAga devanI AjJAne AdhInapaNe rahIne. te saMkSipta pravRtti paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jAtI sthitimAM hoya che, ane chevaTe nija svarUpamAM lIna thAya che. (juo pR. 25, parama AtmadaSTA zrImad rAjacaMdrajIe AtmAnubhavasiddhapaNe saMgIta kareluM "apUrva avasara vALuM apUrva ananya kAvya.--jene bhAva atra avatAryo che). sarva bhAvathI audAsInya vRtti karI, mAtra deha te saMyama hetu hoya jo; anya kAraNe anya kazuM kape nahiM, dehe paNa kiMcit mUcha nava jaya jo. apUrva avasara evo kyAre Avaze ? " I -zrImad rAjacaMdrajI paMca indriyanA viSayamAM tene rAgadveSa virahitapaNuM hoya che, ITa-aniSTa buddhi hatI nathI; pAMca prakAranA pramAdathI enA manane kSebha upajatuM nathI; dravyathI, kSetrathI, kALathI ne bhAvathI kyAMya pratibaMdha karyA vinA te nirlobhapaNe pUrva prArabdha viSayakaSAyajaya: karmanA udayane AdhIna thaIne vicare che. krodha pratye te tene svaapramAda- bhAvapaNuM varte che ! mAna pratye dInapaNAnuM mAna hoya che! mAyA pratye apratibaMdha te sAkSIbhAvanI daSTAbhAvanI mAyA kare che ! ane lebha pratye te lAbha samAna thatuM nathI kaI bahu upasarga karanAro hoya te tenA pratye te kepatuM nathI. cakravatI AvIne vaMdana kare te paNa tenAmAM mAna gesuM jaDatuM nathI, deha chUTI jAya te paNa tenA premamAM paNa mAyA upajatI nathI. prabaLa labdhi-siddhi pragaTe te paNa tene lebhane aMza paNa spazata nathI. zatru-mitra pratye tene samadarzipaNuM varte che, mAna-apamAnamAM paNa teno te ja svabhAva varte che, jIvitamAM ke maraNamAM te nyUnAvikapaNuM-ochAvattApaNuM mAnato nathI, ane saMsAra ho ke mekSa che te pratye tene zuddha samabhAva varte che. sarvatra samabhAva: te ekAkIpaNe smazAnane viSe vicare che, vaLI parvatamAM ke jyAM vAghajinakapIvat siMhane saMyoga hoya che tyAM paNa vicare che; chatAM tenuM Asana caryA aDola rahe che ne manamAM keIpaNa prakArano bha upajato nathI, paNa jANe parama mitrane vega pAmyA hoya ema te jANe che. ghora tapazcaryA karatAM paNa tenA manane tApa thatuM nathI, ane sarasa anathI tenA manane prasannabhAva upajato nathI. rajakaNa ho ke vaimAnika devanI Rddhi che, te sarveya eka pudgala svabhAvarUpa che ema te mAne che. Ama te cAritramohane paNa parAjaya kare che, eTale sarvathA mohanA abhAvathI tatvasamAvezarUpa kAraNane lIdhe-atyaMta tavapariNatine lIdhe tene sadAya hiteAdaya ja
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ (552) ceAgaSTisamuccaya hAya che. mAhAMdhakAra haranArI mImAMsAIpikAnAX tattvaprakAzavaDe sadAya hiteAdaya karIne tene sadAya AtmakalyANanI dhamanI vRddhi thayA ja kare che. tene vastusvabhAvarUpa Atmadhama adhikAdhika aMze umIlana pAmatA jAya che, pragaTatA jAya che. Ama tenI AtmadazA uttarAttara caDhatI kaLAne pAmatI jAya che, te uttarAttara uttama AtmaguNunI zreNI para ArUDha thatA jAya che. jema khIjanA caMdramA uttarAttara caDhatI kaLAne pAmI prAMte pUrNatAne pAme che, tema A sabhyadRSTi mahAtmA yeAgInA hitarUpa caMdra uttarAttara caDhatI kaLAne pAmI pUrNasvarUpapaNAne pAme che. " bhAgatattvane 2 e bhaya niva TaLe, jUThA jANe re bhega; te e dRSTi re bhavasAyara tare, lahe muni suyaza sayeAga. dhana dhana zAsana zrI jinavarataNuM ! "--zrI cA. 6. sAya. 6-9 Wan kAMtA dRSTi: koSTaka 12 nitArA samAna yegIMga-dhAraNA anyamud cittadoSa tyAga mImAMsA-guNuprApti -- kAMtA dRSTinA sAra H-- chaThThI kAMtA dRSTimAM, galI dRSTimAM je nityadarzana, pratyAhAra, aSrAMti, sUkSmadreSa vagere kahyuM, te teA hAya ja che, ane te bIjAone prIti upajAve evuM hAya che. te uparAMta atre dhAraNA nAmanuM chaThThu ceAgAMga prApta thAya che. e parama dhAraNAne lIdhe atre anyamudde nAmane cittadoSa heAtA nathI, arthAt citta dha zivAya kaI anya sthaLe AnaMda pAmatuM nathI. ane hitAya karanArI evI nityamImAMsA-sadvicAraNA atra hAya che. A sRSTimAM dharmAMnA mAhAtmyane lIdhe samyak AcAravizuddhi DhAya che. ane tethI karI A dRSTivALA yAgI satpuruSa prANIone priya thai paDe che, ane te dhama mAM ekAgra manavALA hAya che. enuM mana sadAya zrutadhamamAM lIna rahe che, ane kAyA ja khIjA kAmamAM hAya che, -- jema pativratA strInuM citta gharanAM khIjA badhAM kAma karatAM pazu + 'mImAMsATIviyA pAsyAM moddAntavinAzinI| tattvalokena tena syAnna kadApyasamaJjasam ||" --zrI dvA, dvA. 24-15
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAMta daSTi : sAra, gadaSTi kaLaza kAvya (553) pitAnA patimAM ja lIna rahe che, tema. ethI karIne AkSepaka jJAnane lIdhe ene bhegA bhavahetu-saMsArakAraNa thatA nathI. mAyAjalane tattvathI-tenA svarUpathI dekhanAre puruSa jema bedhaDakapaNe zIdhra tenI madhyethI, tyAghAta pAmyA vinA, cAlyo jAya ja che; tema mAyAjalanI upamA jene ghaTe che, evA bhegene tenA svarUpathI dekhanAre samyagadaSTi dechA puruSa, te bhegavatAM chatAM asaMgaanAsakta heI, paramapada pratye jAya ja che. paNa bhega jene mana tavarUpa-sAcesAcA bhAse che, evA bhagatatva puruSane te bhavasamudranuM ullaMghana thatuM nathI. kAraNa ke tenI tathA prakAranI buddhithI tenA upAyamAM tenI apravRtti hoya che. mAyAjalamAM jene tevA vipasane lIdhe daDha abhiniveza-Agraha che, evo ke ahIM mAyAmAM-jyAM jalabuddhi che te mAge jAya? eTale te te bhadvigna-bhavathI duHkha pAmate rahI, jema tyAM ja-mArgamAM ja niHsaMzaya sthiti kare che, tema bhogajaMbAlathI mohita evo te mokSamArgamAM paNa sthiti' kare che, jyAM che tyAMne tyAM ja paDayo rahe che, paNa AgaLa pragati karato nathI. sadA saddavicArarUpa mImAMsA bhAvathI A dRSTimAM kadI moha heta nathI, ethI karIne amehasvarUpa' evA "bedhamUtti' jJAnI puruSane sadaiva hiteAdaya ja hoya che, arthAt uttarottara AtmadazAnI pragatirUpa hitano--AtmakalyANane samudaya thayA ja kare che. yogadaSTi kaLaza kAvya harigIta kAMtA samI nita kAMta kAMtA daSTi gijana taNI, tArA samI darzanaprabhAthI camakatI nitye ghaNuM; sUphamadha prakAza kAMti cidAkAza jhagAvatI, puSTa tatvavicAraNAmaya mImAMsA balathI ati. 127 myAnathI asi jema AtmA bhinna dehAdi thakI, avinAzI ne upayogavata dekhate nitye naka; yegI parA dhIra dhAraNA AtmasvarUpa dhAra, parabhAva tema vibhAvamAM kadI moda te na dharAvate. 128 Atma svabhAve vartanArUpa dharmamAM vartana thakI, AcAranI zuddhi parA A pAmate yegI nakI; dharmamAM ekAgramana A dharmamUrtAi mahAtmane, A dharmanA mahimA thakI hoye ati priyatA jane. 129
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamuccaya zrata dharmamAM nita citta dhAre, kAya kArya bIjA mahIM, mana jema mahilAnuM sadAye lIna hAlAmAM ahIM, jyama gAya vanamAM jAya, cAra care, cAra dizA phare, paNa daSTi te tenI sadA nija vatsa vhAlA para dhare. 130 zrata dharma jenuM citta Ama ja nitya AkSepe ahIM, te jJAnAkSepakavatane bhego ya bha vahe tu nahiM ! mohamayI mAyAmahIM paNa amehasvarUpI sadA, duSkarakarA te kamalavat jalamAM na lepAye kadA. 131 mRgajala ahIM mRgajalapaNe je tatvathI jana pekhate, te seMsara bedhaDaka te bAdhA vinA cAlyo jate; tyama bhaMga mAyAjala samA je svarUpathI ahIM dekhate, bhega'tAMya asaMga rahI te pada parama pratye jate. 132 bhega tatva ja mAnate te bhavasamudra tare nahi, mAyAjale Aveza daDha te te pathe vicare nahi; te tyAM ja bhavaudvigna tyama mAyAjale sthiti dhAro. tyama mokSamArga paNa kare sthiti bhegamala mehita thatA. 133 huM eka zuddha ja jJAnamaya, bAkI badhuMya aniSTa che, e puSTa tattva sudhAtaNa rasapAnathI nita puSTa che; te yogI mananaMdana dhare kayama moha ke parabhAvamAM? hita udaya te pAme sadA bhagavAnadAsa svabhAvamAM. 134 // iti maharSi zrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAkhe SaSThI kAntA dRSTiH //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhA STi chaThThI sRSTi pratipAdana karavAmAM AvI. have sAtamI kahevAmAM Ave cheH-- dhyAnapriyA prabhA prAyo nAsyAM rugata eva hi / taccapratipattiyutA satpravRttipadAvahA + // 170 // dhyAna priyA prAye prabhA, ethI atra na roga tattva pratipatti ahIM, satpravRtti pada yAga 170 aH--prabhA dRSTi prAye dhyAnapriyA hAya che, ethI karIne ja nAmanA doSa hAtA nathI. A sRSTi tattvapratipatti yukta arthAt yathA hAya che, ane satpravRtti padane ANanArI hAya che. vivecana " aka prabhA sama edha prabhAmAM, dhyAna priyA e diThThI, tattvataNI pratipatti vaLI iMDAM, roga niha' sukha puDDI.... ' AmAM roga ' aAtmAnubhavayukta 2 bhavikA ! vIra vacana citta dharIe ''--zrI ce. 6. sajja. 7-1 , A sAtamI prabhA dRSTimAM pUrvokta niyamAnusAra sUryaprabhA samAna kheAdha, sAtamu yeAgAMga dhyAna, sAtamA * rug ' doSane abhAva ne sAtamA tattvamatipatti guNanA sAva hAya che. AvI A dRSTi prAye dhyAnapriyA DhAya che, tathA vizeSe karIne zamasaMyukta ane tethI satpravRttipadAvahA-satpravRttipada ANanArI hAya che. vRtti:-ema A dRSTi ' satpravRttipAvaDA' che ema piDA che, arthAt satpravRttipadane lAvanArI che. + pAThAMtara :--vizeSeLa zamAnvitA| arthAt vizeSe karIne thama saMyukta evI hAya che. atre vRtti paNa apUNu athavA khaMDita jaNAya che.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadRSTisamuAya (556) prabhA A sRSTine sUrya prabhAnI upamA ApI, te yatheAcita che. kAraNu ke tArA karatAM sUryanA prakAza anekagaNA baLavAn hAya che, tema chaThThI kAMtA dRSTi karatAM sAtamI prabhA dRSTinu darzana-mAdhaprakAza anekaguNaviziSTa baLavAn, parama avagADha hAya che. Ane nAma ApyuM te paNa yathArtha che: pra+bhA arthAt prakRSTa dhaprakAza jeneA che te prabhA. jema sUryanI prabhA ati ugra tejasvI che, tema A dRSTinI medha-prabhA ati ugra tejasvI, khaLavAn kSayApazamasa'panna vhAya che. sUryaprakAzathI jema sarva padArthanu kharAkhara darzana thAya che, samasta vizva prakAzita thAya che, tema A dRSTinA medhaprakAzathI sarva padArtha sAthenuM yathArtha dana thAya che. cAganuM sAtamu aMga; dhyAna ane A sRSTinA Ave| prakRSTa medha-prakAza hAya che, tethI ja A beSa niraMtara dhyAnanA hetu thaI paDe che, kAraNa ke jJAnapramANa dhyAna thAya che; jevuM jJAna maLavAn tevuM dhyAna paNa khaLavAn heAya che. Ama A sRSTi dhyAnapriyA hAya che, dhyAnanI vhATTI priyatamA jevI hAya che, jyAM dhyAna yAgIne atyaMta priya hAya che evI hAya che.eTale ahIM sthiti karatA ceAgI jJAnI puruSa peAtAne parama priya evuM akhaDe AtmadhyAna dhyAve che. ane A AtmadhyAna tIkSNa AtmApayeAgavALuM-AtmajAgRtivALu hAvAthI, temAM prAye-ghaNuM karIne keAi paNa vikalpa UThavAnA avakAza heAtA nathI, evuM te nirvikalpa hAya che. dhANA nAmanuM chaThThuM yeAgAMga sAMpaDaghA pachI svAbhAvika krame sAtamu dhyAna nAmanuM ceAgAMga prApta thAya che. kAraNa ke dhAraNA eTale amuka viSayamAM pradezamAM cittakhaMdha thAya, eTale tenA punaH puna: saskArathI tenA aMtastattva pratye citta dvArAya che, ane temAM ja ekAgra thAya che. AtmAne AtmasvabhAva abhimukha dhArI rAkhavArUpa dhAraNAthI AtmAmAM ekAgratArUpa dhyAna pragaTe che. 'yogazcittavRttinizeSa: ' (pA0 -1). dhArAmAM svarUpAbhimukha pravRttimAM cittanuM avadhAraNa hAya che, ane dhyAnamAM zuddha AtmatattvanuM sAkSAt anusa dhAna heAya che. ' taMtra pratyayaitAnatA dhyAnam / ' (pA0-2 ). cittanA dhAraNA--dezamAM pratyayanI ekatAnatA thavI arthAt dhAraNA pradezamAM eka sarakhA akhaMDa pariNAmanI dhArA rahevI te dhyAna che. (jue dvA. dvA. ) je sthira adhyavasAya te dhyAna che, ane asthira citta te bhAvanA, anuprekSA, vA ciMtA ema traNa prakAre che. eka amAM mananI aMtarmuhUtta' sthiti te dhyAna che. aneka aCsakramamAM lAMkhI paNa sthiti hoya, te acchinna-akhaMDa evI dhyAnasaMtati che. ' (jue adhyAtmasAra). dhyAnanA mukhya cAra bheda che--(1) Atta, (2) raudra, (3) dharma, (4) zukala. temAM Artta-raudra e e durdhyAna sa`sAranA kAraNa hAi aprazasta ane aniSTa che,
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazA dRSTi: dhyAna, cAra bhAvanAthI sthicittasthitaprajJa dhyAtA (557 ) ane AtmAthI mumukSune savathA heya che--tyajavA yAgya che. bAkInA e dhama ane zukla meAkSanA kAraNa hAi prazasta ane iSTa che, ane AtmAthI mumukSune sarvathA Adeya che, parama AdarathI AdaravA cAgya che. athavA padastha, piMDastha, rUpastha ane rUpAtIta ema dhyAnanA cAra prakAra pazu samajavA yeAgya che. A sa dhyAnaprakAra vistArathI samajavA mATe jijJAsue zrI jJAnAva, adhyAtmasAra, yAgazAstra, mAkSamALA Adi graMtharatne avaleAkavA. A sarva prakAranA dhyAnaneA aMtima uddeza zuddha AtmAnA dhyAna para ArUDha thavAnA che. eTale AtmadhyAna e ja mukhya dhyAna che. atre dhyAnanuM svarUpa kharAkhara samajavA mATe dhyAtA-dhyeya AdinuM svarUpa samajavA ceAgya che-- dhyAtA svarUpa A dhyAna dharanAra dhyAtA caiAgI puruSa paNa te mATenI yathAyAgya caiAgyatAvALA hAvA joie, ane te mATe jJAna, darzIna, cAritra ane vairAgya e cAra uttama bhAvanAothI+bhAvitAtmA DhAvA joIe-dRDha bhAvara'gI hAve cAra bhAvanAthI joie. kAraNa ke jJAnabhAvanAthI nizcalapaNuM thAya che, danabhAvanAthI sthira citta asaMmeAha haiAya che, cAritrabhAvanAthI pUrva karmInI nirjarA thAya che ane vairAgya bhAvanAthI sa`ganA AzasAnA ne bhayanA uccheda thAya che; arthAt vairAgyane lIdhe citta kayAMya paNa sa`ga-Asakti karatuM nathI, ane A leAka-paraleAkAdi saMbadhI kaI paNa Aza'sA-icchA karatuM nathI, ane kAI paNa prakAranA bhayakAraNathI kSeAbha pAmatuM nathI. Ama je cAra bhAvanAthI bhAvita heAya che, tenuM citta sthira thAya che. ane Ave je sthiracitta hoya che, te ja dhyAnanI ceAgyatA pAme che, bIjAne-asthiracittane tenI yAgyatA heAtI nathI. dhyAnanI siddhi mATe cittasthiratA e sauthI prathama Avazyaka che. parama AtmadRSTA zrImad rAjacaMdrajInuM parama ga'bhIra tattvavacana che ke aujI samajaNa pachI kahIza, jyAre citte sthira thaIza.' temaja gItAmAM paNa kahyuM che ke '*asa yatAtmAne yoga pAmavA durlabha che ema mhArI mati che, paNu jene AtmA-mana vaza che te yatnavatane yoga upAyavaDe karIne pAmaveA zakaya che. '-A badhuya uparakta bhAvanAthI bhAvitAtmAmAM kharAkhara ghaTe che. zrI nemicaMdrAcAya jIe bRhad drabyasaMgrahamAM bhAkhyuM che ke- jo tame vicitra prakAranA dhyAnanI prasiddhine arthe " nizcalattramasaMmoho nirjarA pUrvakarmaNAm / saGgAzaMsA bhayocchedaH phalAnyAsAM yathAkramam // sthiracittaH kilaitAbhiryAti dhyAnasya yogyatAm / yogyataiva hi nAnyasya tathA cokta N parairapi / " --zrI yazAvijayajIkRta adhyAtmasAra * k d asNytaatmne| yogo duHprApya iti me matiH / vayAbhanA tu catatA rAjjoDavAnumuyata: || "--gItA a. 6.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ (558) gadaSTisamuccaya cittane sthira IcchatA ho, te ISTa aniSTa arthomAM maha ma pAme, rAga ma kare, dveSa ma karo.' " mA mujjaha mA rajjaha mA dussaha iNi?atthesu / thiramicchaha jai cittaM vicittajjhANappasiddhie // " -zrI nemicaMdra siddhAMtacakravattakRta bRhad dravyasaMgraha, Ama mananA ane indriyanA jayathI je nirvikAra buddhivALo che, te dhyAtA zAMta ane dAMta evo hoya che, arthAt kaSAyanI upazAMtatAthI te zAMta hoya che, ane iMdriyAdinA damanathI te dAMta hoya che. gItAmAM kahelA sthitaprajJanA zAMta, dAMtaH lakSaNa A zAMta-dAMta yogImAM saMpUrNa paNe ghaTe che- "he arjuna ! sthitaprajJa jyAre sarva manogata kAmane-icchAone choDI de che, tyAre AtmAthI AtmAmAM ja tuSTa e te sthitaprajJa kahevAya che. du:khamAM tenA manane udvega upajatuM nathI ane sukhamAM te spRhA karatA nathI. vItarAga, vItabhaya, vItakodha heya e te muni sthitaprajJa kahevAya che. AtmArAmapaNAe sthita e zAMta-dAMta puruSa kharekhara ! AvA lakSaNavALo hoya che. ane A sAtamI dRSTivALA yogI puruSa to AvA uttama koTinA dhyAtA hoya ja che, kAraNa ke atyAra sudhInI uttama yogasAdhanAthI te atyaMta sthiracitta ane sthitaprajJa thaI cUkyA che. (1) sUkSma tatvabodha ane tenI mImAMsAthI-sUkSama A daSTivALo saduvicAraNAthI tene jJAna-darzananI uttama bhAvanA thaI hoya che. (2) uttama yAtA ahiMsAdi pAMca yamanA pAlanathI, zauca sa teSAdi niyamanA sevanathI citta samAdhAnakArI sukhAsananI daDhatAthI, bAhya bhAvanA virecana ane aMtar AtmabhAvanA pUraNa-kuMbhanarUpa prANAyAmathI, iMdriyone viSayamAMthI pAchI kheMcI levArUpa pratyAhArathI ane cittane dharmadhyAnamAM dhArI rAkhavArUpa daDha dhAraNathI,Ama yogagAnA niraMtara abhyAsathI-punaH puna: bhAvanathI tenI cAritrabhAvanA uttama prakAranI thaI hoya che. (3) ane jJAna-darzana-cAritranI AvI uttama bhAvanAvALA A samyagadaSTi jJAnI puruSa parama vairAgyabhAvanAthI raMgAyelA hoya che, tethI parama udAsIna evA te vItarAga puruSa kayAMya paNa saMga-Asakti karatA nathI, A leka-paraleka saMbaMdhI keipaNa icchA dharatA nathI, jIvavAnI temane tRSNa nathI ne maraNuyogathI te kSobha pAmatA x" prajahAti yadA kAmAnsarvAnpArtha manogatAn / AtmanyevAtmanA tuSTaH sthitaprajJastadocyate / / duHvedanuddiAnamanA supu vitara: vItarAmacakrodhaH sthitIniyate "--gItA, "suvididapadatyasutto saMjamatavasaMjudo vigtraago| samaNo samasudukkho bhaNido suddhovaogotti // " -zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta zrI pravacanasAra
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhA dRSTi : vastasvarUdhyAna, arihaMtadhyAna, siddhAkhyAna (559) nathI, evA te sarva bhayathI muktaparama nirbhaya avadhUta hoya che. yogIzvara rAjacaMdrajInuM TakelkIrNa vacanAmRta che ke : nahiM tRSNa jIvyA taNI, maraNa pega nahiM kSobha; mahApAtra te mAganA, parama yoga jitabha."-zrImad rAjacaMdrajI. ane Ama jJAna, darzana, cAritra, vairAgyanI utkRSTa bhAvanAothI asthimajajA paryata hADohADa raMgAyelA, ne AtmabhAvanAthI, atyaMtapaNe bhAvitAtmA evA yogIne, cittavikSepa upajAvanArA doSa nivRtta thaI gayA hovAthI, cittanI atyaMta sthiratA varte che. eTale A AvA sthiracitta, sthitaprajJa, AtmArAmI zAMta-dAMta, vItarAga yogIzvara samagra dhyAnasAmagrIthI saMpana heI, kayAMya paNa ISTa-aniSTa arthamAM moha pAmatA nathI, rAga dharatA nathI, dveSa karatA nathI ane eTale ja A parama nigraMtha vItarAga munIzvara parama nizcaya dhyAnane mATe-zuddha AtmadhyAnane mATe parama gya hoya che. dhyeya svarUpa dhyeya eTale dhyAna karavAne viSaya-AlaMbana. kaI paNa dhyeya citavavAne aMtima (Ultimate) hetu AtmadhyAna para ArUDha thavAno che. je kaMI ciMtavatAM AtmA nirIha vRttine pAmI ekAgrapaNAne pAme te dhyeya che. temAM mukhya dhyeya A che - (1) cetana ke acetana evI mUdamUrta vastu, (2) paMca parameSTi, (3) AtmA. 1. vastu cetana-acetana ema be bhAgamAM vibhakta che. te utpatti-sthiti-layarUpa sat svarUpa saMpanna che. nija nija guNaparyAyathI yukta evuM pratyeka dravya potapotAnI svarUpasattAmAM avasthita che. sva dravya-kSetra-kAla-bhAvathI astirUpa evI pratyeka vastu, para dravya-kSetra-kAla-bhAvathI nAstirUpa che. arthAt koI vastu svarUpa cheDI pararUpane bhajatI nathI, svasamayanI maryAdA ullaMghI parasamayamAM jatI nathI. jaDa che te jaDa bhAve ja pariName che, ane cetana che te cetana bhAve ja pariName che. emAM kaI pitAne svabhAva choDI palaTatuM nathI. jaDa te traNe kALamAM jaDa che, ane cetana te traNe kALamAM cetana che. A pragaTa anubhavarUpa che, emAM saMzaya kema hoya? ItyAdi prakAre koI paNa dhyeya vastunA svarUpaciMtana parathI AtmA zuddha svavastunA svarUpaciMtana pratye DhaLe che, ane zuddha AtmAnA dhyAna para caDhe che. "jaDa bhAve jaDa pariName, cetana cetana bhAva; kaI kaI palaTe nahiM, chaDI Apa svabhAva. jaDa te jaDa traNa kALamAM, cetana cetana tema; pragaTa anubhavarUpa che, saMzaya emAM kema ?"-zrImad rAjacaMdrajI.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ (560) yogadaSTisamuccaya 2, athavA paMca parameSThine parameSTivAcaka nAmamaMtrothI japa kare (padastha dhyAna ) te paNa dhyAnane uttama viSaya che, uttama dhyeya che. "namo arihaMtANaM, namo siddhANa, namo AyariyANaM, namo uvajhAyANaM, namo loe sabvasAhUNaM / " (1) jenA cAra ghAtikarma naSTa thayA che, ane tethI karIne ja anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta vIrya, anaMta AnaMdamaya che, e je zubhahastha* zuddha AtmA te " ahaMtu dhyAna karavA yogya che." dhyAnanA phalarUpa parama AtmaarihaMtanuM samAdhine pAmI je deha chatAM dehAtIta kAryotsarga dazAe vicare che, dhyAna evA sahajAnmasvarUpe sthita zuddha AtmA te ja ahaMta-jina bhagavA-sarvajJa paramAtmA che. A jIvanamukta dehadhArI paramAtmAnuM tAtvika zuddha svarU5 AtmAthI mumukSune parama dhyeya che, dhyAna karavA yogya che; kAraNa ke A sahajAnmasvarUpa zuddha AtmAnA dhyAnathI AtmA zuddha AtmasvarUpanA dhyAna para ArUDha thAya che. eTale A "parameSThi'nuM dhyAna mumukSune hastAvalaMbanarUpa hovAthI parama ISTa che. jinavaranA AlaMbanathI AtmA AtmAvalaMbanI thaI nija svarUpane dhyAtA thAya che. nemi prabhu dhyAne re ekatvatA, nija tatve ektAne; zukala dhyAne re sAdhI susiddhatA, lahiye mukita nidAne."-zrI devacaMdrajI. daha teya jehanI dazA adeha vartAtI, vRtti AtmabhAvamAM sadA svayaM pravartatI; ginAtha je dharI rahyA chavanavimuktine, vizvanI viziSTa zreSTha vaMduM e vibhUtine." zrI arihaMtastotra (DaoN. bhagavAnadAsa ma. mahetA viracita) (2) jenA aSTama karma ane deha naSTa thayA che, kAlekanA je jJAyaka ne daSTA che, evA puruSAkAra siddha AtmA kazikhara sthita che te dhyAvavA." sarva karma kalaMkane kSaya jyathI jeNe zuddha AtmA siddha karyo che, deha rahita evA zuddha AtmA siddhanuM dhyAna pragaTa karyo che, sahajAnmasvarUpane prApta evA je zuddha AtmA thayA che, kevala caitanyamaya Atmatatva avasthAnA pragaTapaNAthI je svarUpapratikatvarUpa kaivalyane pAmyA che,-evA zuddha AtmArUpa siddha bhagavAna te parama dhyeya che-- x" NaTThacadughAikammo dasaNasuhaNANavIriyamaIo / suhadehatyo appA suddho ariho viciMtijjo // " - zrI nemicaMdra siddhAMtacakavarIkRta zrI bRhad dravyasaMgraha, +" le jhoyAsToransa gALo vA kurilAyA pA siddha kSa sosiddo." -zrI bRhad dravyasaMgraha,
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhA daSTi : siddhanuM dhyAna, AcAryAdinuM dhyAna (561) parama dhyAna dharavA yogya che. kAraNa ke te bhagavAnane zuddha Atmavastu-dharma pragaTayo che, sarva AtmaguNunI saMpUrNa zuddhatA prApta thaI che, nija svarUpanA kartA-bhoktA thaI te temAM ramaNatA-pariNAmatA anubhavI rahyA che, sarva AtmapradezanI zuddhatA temane upajI che, caitanyamaya tattvapaNuM temane pragaTa prApta thayuM che, temane grAhya paNa cetana che ne grAhaka paNa cetana che, vyApya paNa cetana che ne vyApaka paNa cetana che,-evI caitanyamaya tatva avasthA-siddha dazA pragaTI che. "dharma prAgubhAvatA, sakala guNa zuddhatA, katRtA bhegyatA, ramaNa pariNAmatA; zuddha svapradezatA, tattva caitanyatA, vyApya vyApaka tathA grAhya grAhakagatA... dharma jaganAthano dharma zuci gAIe, ApaNe AtamA teho bhAvIe!"--zrI devacaMdrajI. "prabhupada vaLagyA te rahyA tAjA, alaga aMga na sAjA re; vAcaka yaza kahe avara na dhyAuM, e prabhunA guNa gAuM re."--zrI yazovijayajI. "khAtAM karI khatama kamataNA samasta, pAmyA gati ja apunarbhava je prazasta; jeNe sUryA caugati ratha caka cAre, te siddhane caraNa ho zarANuM amAre! -zrI siddhastotra (Do. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA viracita) AvA pragaTa sahajAnmasvarUpa siddha prabhunA dhyAnathI AtmA nija svarUpane dhyAtA thAya che, kAraNa ke te paramAtmAnI ne AtmAnI Atmatva jAti eka che. je te dharmamUtti dhamanAtha paramAtmAne zuddha dharma che, tevo ja A AtmAne tiNe manamaMdire mULa svabhAva dharma che. Ama je vastunI jAti ekatA che, te kadI dharma prabhu palaTatI nathI-pharatI nathI. mukta paramAtmAmAM sarva saMganA parihArathI dhyAe" te parama AnaMdamaya paramAtma tatva vyaktapaNe rahyuM che, ane saMsArI AtmAmAM upAdhirUpa parabhAvanA prasaMgane lIdhe te AvRtta hovAthI avyaktapaNe-zaktirUpe* rahyuM che, arthAt saMsArI jIvamAM zaktithI paramAtmapaNuM che, ane siddhamAM vyaktithI paramAtmapaNuM che. eTale te zaktirUpa paramAtmapaNAnI vyakti mATe, jene tenI vyakti-pragaTatA prApta thaI che evA sAkSAt paramAtma tattvanI bhaktimAM raMga lagADI, tenuM tanmaya dhyAna karavuM joIe. tevA tanmaya dhyAnathI samApti thAya che, eTale ke samarasIbhAva upaje che, ekIkaraNa thAya che, ke jyAM AtmA apRthaphapaNe-abhinnapaNe paramAtmAmAM laya pAme che. Ama zuddha paramAtmAnA dhyAnathI zuddha AtmA pragaTe che, tethI A siddha parameSThinuM dhyAna manamaMdiramAM mumukSune sadA dhyAvavA yogya che-parama ISTa che. +" mama zaktyA guNagrAmo vyaktyA ca parameSThinaH / etAvAnAvayorbhedaH zaktivyaktisvabhAvataH / / so'yaM samarasIbhAvastadekIkaraNaM smRtam / apRthaktvena yatrAtmA lIyate paramAtmani / / " -zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnAva.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ (562) yogadaSTisamuccaya "tiNe muja AtamA tuja thakI nIpaje, mahArI saMpadA sakaLa muja saMpaje; tiNe manamaMdire dharma prabhu dhyAIe, parama devacaMdra nija siddhi sukha pAIe." "pragaTa tattvatA dhyAvatAM, nija tattvane dhyAtA thAya re; tattvaramaNa ekAgratA, teha pUraNa tatva samAya re." "INI pare vimala jinarAjanI vimalatA, dhyAna manamaMdire jeha dhyAve; dhyAna pRthaphatva savikalpatA raMgathI, dhyAna ekatva avikalpa Ave. dhanya tuM! dhanya tuM! dhanya jinarAja tuM!"-zrI devacaMdrajI. (3-4-5) temaja-"darzana-jJAnapradhAna evA uttama vicAra, cAritrAcAra ane tapAcAramAM je AtmAne ane parane je che, evA te AcArya muni dhyeya che-- dhyAna karavA yogya che. je ratnatrayayukta che ne nitya dharmopadezamAM nirata che, AcAryAdi yativaravRSabha evA upAdhyAya AtmA che, tene namaskAra he! (te paNa dhyeya dhyeya che) dazana-jJAnasamagra evuM mokSanA mArgarUpa nitya zuddha cAritra je sAdhe che te sAdhu evA muni che, tene namaskAra he !' A paNa dhyAna karavA yogya che.-A AcArya, upAdhyAya ne sAdhu e zuddha AtmAnA sahajAnmasvarUpanI sAdhanAmAM-sahaja zuddha svabhAvabhUta AtmasvarUpanI ArAdhanAmAM niraMtara pravRtta thayelA ane ucca guNasthAne sthiti karatA, evA AtmArAmI mahAtmAo che. eTale evA e zuddha AtmArUpa parameSionuM svarUpadhyAna AtmArthIne AtmadhyAnArUDha thavAmAM apUrva preraNAdAyI hovAthI parama ISTa che.-Ama paMcaparameSTi Adi A sava dhyeya-AlaMbanane hetu AtmasvarUpanA dhyAnapara ArUDha thavAne-caDhavAno che, kAraNa ke "je kaMI ciMtavatAM sAdhu jyAre ekatva pAmI nirIha vRttivALo thaI jAya che, tyAre tene nizcaya dhyAna hoya che, arthAt zuddha AtmasvarUpanuM dhyAna hoya che. prAsAda para caDhavA mATe jema nIsaraNI vagere AlaMbananI jarUra paDe che, tema AtmadhyAnarUpa nizcaya dhyAna para caDhavA mATe parameSThi Adi dhyeyanuM AlaMbana parama upakArI thAya che. 3. athavA AtmA e ja mukhya dhyeya che-dhyAnane viSaya che. uparokta anya sarva dhyeyanuM aMtima lakSya ane phaLa paNa A AtmadhyAna ja che. kAraNa ke e arihaMta siddha Adi zuddha AtmArUpa dhyeyanA ciMtanathI cittanI zuddhi ane sthiratA-ekAgratA *"dasaNaNANapahANe vIreyacArittatavAyAre / appaM paraM ca jujai so Ayario muNI jheo| jo rayaNattayajutto NiccaM dhammovaesaNe Nirado / so uvajjhAo appA jadivaravasaho Namo tassa // dasaNaNANasamaggaM maggaM mokkhassa jo hu caritaM / sAdhayadi NiccasuddhaM sAhU sa muNI Namo tassa / / jaM kiMcivi citaMto nniriihvitt| have jadA sAhU / ladhdhUNaya eyattaM tadAhu taM tassa NicchayaM jhANaM // " -zrI badu dravyasaMgraha
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ mabhA daSTi : zukala AtmadhyAna, prabhunuM piMDasthadhyAna thAya che,-jethI sarvatra nirIha evA yogI puruSa zukala AtmadhyAnarUpa nizcaya dhyAnane mATe parama yogya thAya che. eTale te parama guNavaMta paramAtmAnuM tanmaya dhyAna je nizcaya dhyAnamAM dhyAve che, te zuddhAtmAne anubhava AsvAdI te paramAtmapadane pAme che. "paramaguNI tanmayatA sevana, nizcaya dhyAne dhyAvejI; zuddhAtama anubhava AsvAdI, devacaMdra pada pAve che. zrI caMdraprabhaP-zrI devacaMdrajI, ane A dRSTivALo mahAyogI te thakala evA A zuddha AtmadhyAnanA prAraMbha mATe parama yegya thaI gaye hoya che, kAraNa ke atyAra sudhInI dharmadhyAnanI utkRSTa ArAdhanAthI A AtmajJAnI samyagadaSTi yogI puruSa e zAMta, dAMta A daSTimAM ne apramatta thaI gayo hoya che, AtmabhAvathI e bhAvitAtmA zukaladhyAnanI ane sthitaprajJa AtmArAma thaI gayo hoya che, ke teNe zuddha AtmAnA cogyatA dhyAnarUpa zukaladhyAnanI zreNIe caDhavA mATe Avazyaka upayogI evo apUrva AtmavIya-AtmasAmarthyano adbhuta saMcaya karI lIdho hoya che, eTale A AtmadhyAnI puruSa apUrva AtmavIryanI phuraNAthI bhAve che ke"anaMta guNa-kamalane vikAsa karanAra e huM sUrya samAna chatAM ahe! A mahAbhayAraNyamAM pUrve karma-vairiothI vaMcita karAye ! AtmabrAMtithI upajelA rAgAdi atula baMdhanethI baMdhAyela huM anaMtakALa A durgama bhava-vanamAM viDaMbita thayo! have Aja hAre rAga-javara naSTa thayo che, Aja mahArI mehanidrA cAlI gaI che, tethI dhyAnarUpa khazdhArAthI huM karmazatrune haNI nAMkhuM vaLI te bhAve che ke jenA abhAve huM sUte hatuM, ane jenA sabhAve huM UDyo chuM, te atIndriya anidezya svasaMvedya huM chuM. je paramAtmA che te ja huM chuM, je huM chuM te parama che, tethI huM ja mahArAthI upAsya chuM, anya kaI nahi, ema sthiti che.' "namo muja Ama je AtmabhAvanA bhAve che, te kayAMya rAga-dveSa karate nathI. namo muja re" kAraNake te ciMtave che ke-"A acetana* che te dazya che, ne cetana che. te adazya che. te huM kyAM reSa karuM? kyAM teSa karuM? ethI huM "jananattamuLajIvavapuravyatra cataH ho mavamahA kSe vAe varmavaidifma che. svavibhramasamudbhUtai rAgAdyatulabandhanaiH / baddho viDambitaH kAlamanantaM janmadurgame / / adya rAgajvaro jIrNo mohanidrAdya nirgatA / tataH karmaripuM hanmi dhyAnanistrizadhArayA // " -zrI zubhacaMdrAcAryajIta zrI jJAnArNava. "tamiTuM daphathamadarayaM vetana tataH. tra sthApi luNAI madhyasthoDaduM mAra: "--zrI samAdhizataka
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ (564) gadarisamuccaya madhyastha thauM chuM." ane sarvatra vItarAga evo te AtmAmAM ja rata thaI zukala evA AtmadhyAnane pAme che, ne tenA parama dhanya uddagAra nIkaLI paDe che ke ahe ! aho ! huM mujane kahuM, name muja name muja re; amita phala dAna dAtAranI, jehane bheTa thaI tuja re. ... zAMtijina ! eka muja vinati."--zrI AnaMdaghanajI, A AtmA jemAM dhyeya che, tene zAstraparibhASAmAM piMDastha dhyAna kahe che. dehapiMDamAM sthiti karatA AtmAnuM, deha-devaLamAM birAjamAna AtmadevanuM jyAM dhyAna dharAya che te piMDastha dhyAna che. parameSThivAcaka namaskArAdi maMtra vAkayane japa ya bhede cAra jyAM dhyeya che, te padastha dhyAna che. jyAM sadehe vatA, sAkAra-rUpI dhyAna bheda evA sarvajJa paramAtmA dhyAnane viSaya che, te rUpastha dhyAna che. ane - jyAM dehAtIta-rUpAtIta evA niraMjana nirAkAra siddha paramAtmA dhyAnane viSaya che, te rUpAtIta dhyAna kahevAya che.* "dehAdevali jo vasai, deu aNAi aNatu / kevalaNANaphuraMtataNu, so paramappu NibhaMtu // " - zrI yogIndradevaviracita paramAtmaprakAza gA. 33 emAM paNa khAsa karIne jIvatamUtti evA rUpI-dehapiMDastha sarvajJa bhagavAnanuM dhyAna jIvane parama upakArI thAya che. kAraNa ke A deha chatAM dehAtIta dazAvALA parama AtmasamAdhimaya prabhunuM anupama rUpa dekhIne bhakta jananuM mana capaLa prabhunuM piMDastha svabhAva choDIne TharI jAya che-sthira thAya che. eTale e bhakta jana dhyAna bhAvAvezamAM gAya che ke-he bhagavAna ! jo A hArUM rUpI svarUpa jagamAM na dekhAyuM hota, te amAruM mana tenA upara hasata-harSa pAmata? hIMcyA vinA zuddha svabhAvane kema Icchata? IDyA vinA hArA pragaTa bhAvane kema prIcchata - eLakhata ? prIyA vinA dhyAna dazAmAM te kema lAvata? lAvyA vinA rasasvAda te kema pAmatI mATe ame te mAnIe chIe ke he prabhu! hArI bhakti vinA koI bhaktane mukti hotI nathI. he sarvajJa paramAtmA ! amArA sat puNyanA bhegathI tame rUpI dehadhArI thayA ne amRta samANu dharmanI vANI kahI gayA. Ama he bhagavAna! A hAre deha-piDa ghaNu guNanuM kAraNa che, ane te sevavAmAM AvatAM mahAbhayanuM vAraNa thaI paDe che, mATe he prabhu! ame to hAruM piMDastha dhyAna ekamanA thaIne karavAno nizcaya karIe chIe. "rUpa anUpa nihALI sumati jina tAharu, chAMDI capala svabhAva Tha" mana mAruM; rUpI sarUpa na hota jo jaga tuja dIsatuM, te kuNa upara mana kahe ama hIMsatuM. *"padasthaM mantravAkyasthaM piNDasthaM svAcitanama / rUpasthaM sarvacidrUpaM rUpAtItaM niraJjanam // "
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA daSTi : AtmayAnanI mukhyatA, rega dezane nAza hiMsyA viNa kima zuddha svabhAvane IcchatA ? IcchA viNa tuja bhAva, pragaTa kima prIchatA ? prIchayA viNa kima dhyAna, dazAmAMhi lAvatA? lAvyA viNa rasasvAda, kaha kima pAvatA? bhakti vinA navi mukti, have kaI bhaktane, rUpI vinA te te na, have kaI vyaktine ama satapuNyane yoge, tame rUpI thayA, amiya samANI vANa, dharamanI kahI gayA. te mATe tuja piMDa, ghaNA guNa kAraNo, sevya dhyAye have, mahAbhayAraNo zAMtivijaya budha ziSya, kahe bhavikA janA ! prabhunuM piMDastha dhyAna karo thaI ekamanA." -zrI rUpavijayajI. "hAruM dhyAna te samakita rU5, teha ja jJAna ne cAritra teha che; tehathI jAye saghaLA he pApa, dhyAtA dhyeya svarUpa have pacha."-zrI yazovijayajI. A sarvajJa paramAtmAne parama zAMta, prazamarasanimagna vItarAga bhAva jemAM mUrtimaMta thAya che, evI tenI taDAkAra sthApanArUpa jinapratimA paNa dhyAna mATe teTalI ja upakArI thAya che. jina ane jinapratimA banne nimitta jinapaDiyA samAna che, evI Agama vANI che. eTale A sthApanArUpa jinapratimA jina sArikhI" sAthe paNa je abhedatA vadhI, te A AtmAnA svasvabhAva guNanI vyakta-pragaTa gyatA sAdhI ema jANavuM. ane AvA A rUpI bhagavaMtanuM adbhuta rUpa dekhIne Azcarya che ke bhavyajana-gya evA gIjana arUpIpada vare che! "nimitta samAna thApanA jinajI, e AgamanI vANI re." jinapaDimA jina sArikhI, kahI sUtra majhAra." ThavaNuM samavasaraNa jina seMtI, je abhedatA vALI re, e AtamanA svasvabhAva guNa, vyakta yogyatA sAdhI re."-zrI devacaMdrajI. "dekhI abhuta tAharuM rUpa, acarija bhavikA arUpI pada varejI; hArI gata tuM jANe he deva! samaraNa bhajana te vAcaka yaza kareche."--zrI yazovijayajI. temaja rUpAtIta Adi dhAna prakAre paNa AtmAne svarUpAvalaMbanamAM parama upakArI thaI AtmadhyAne caDhAve che. A AtmadhyAna ja mukhya evuM bhegasAdhana che, kAraNa ke tenAthI ja vegane mukhya uddeza siddha thAya che, zuddha svabhAvarUpa mokSa sAthe yujana thAya che, zuddha AtmatatvanA anusaMdhAnarUpa yeAga nIpaje che. A dhyAna karanAra dhyAtA pote dhyeyarUpa-paramAtmArUpa banI jAya che. "karmayogane samyaka abhyAsa karI, jJAnayegathI samAhita evo yegI, dhyAna para caDhI, muktiyogane pAme che."* x"karmayogaM samabhyasya jJAnayogasamAhitaH / dhyAnayogaM samAruhya muktiyogaM prapadyate / / " zrI adhyAtmasAra,
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ (566) yogaSTisamuccaya dhyAnanA ghaNA ghaNA prakAra che, e savamAM zreSTha evuM te AtmA jemAM mukhyapaNe varte che te dhyAna kahevAya che; ane e ja AtmadhyAnanI prApti ghaNuM karIne AtmajJAnanI prApti vinA thatI nathI, evuM je AtmajJAna te yathArtha edhanI prApti sivAya utpanna thatuM nathI. e yathA edhanI prApti ghaNuM karIne krame karIne ghaNA jIvAne thAya che, ane tenA mukhya mArga te AdhasvarUpa evA jJAnI puruSane Azraya ke saMga ane tene viSe bahumAna, prema e che." (jue) zrImad rAjaca', patrAMka 342. rAga doSanA nAza " dhyAtA dhyeya samAdhi abhede, parapariNati ucchede. "--zrI devaca'drajI. 8 rAga ' nAmane! sAtamA cittadoSa atre naSTa thAya che. rAga eTale rAga-dveSa-meAha e trideoSarUpa mahAreAga-bhAvarega tene atra abhAva thAya che. athavA sAcI yathArtha samajaNu vinAnI kriyA karavAmAM Ave te zuddha kriyAnA uccheda thAya, eTale tridoSa zuddha kriyAne je pIDArUpa athavA bhaMgarUpa thAya, te rAga che. (jue sannipAta pR. 86) ane AvI mAMdalI azuddha kriyAnuM phaLa vAMjhayuM che. (1) AtmasvarUpanA ajJAnathI jIva parabhAvamAM muMjhAya che, mUti thAya che,-A ja mAha che. ane tene lIdhe paravastumAM AtmabuddhinA kAraNe A jIva rAga- dveSa kare che. eTale e parabhAva pratye gamana kare che, parapariNatine bhaje che. Ama meAharAga-dveSa e ja jIvanA meATAmAM meTo rAga che. jema tridoSa sannipAtane rAgI peAtAnu bhAna bhUlI jAya che, bebhAnapaNe phAve tema make che, peAtAnuM te pArakuM ne pArakuM te peAtAnu evu' yadvAtadvA asamaMjasa khele che, TUMkAmAM jANe badalAI gayeA hAya ema peAtAnA mULa asala svabhAvathI viparItapaNuM-vibhAvapaNe varte che, ane peAtAnA sat svarUpathI nipAtane pAmI peAtAnA sannipAtI ' nAmane yathArtha kare che; tema rAga-dveSa-meAharUpa tridoSa sannipAta je jIvane lAgu paDayA heya che, te jIva peAtAnA AtmasvarUpanuM bhAna bhUlI jAya che, pAraku te peAtAnuM ne peAtAnu' te pAra' evuM ebhAnapaNe phAve tema pralape chelave che, peAtAnA mULa asala sahaja svabhAvathI viparItapaNe-vibhAvapaNe vatta che. Ama tridoSa sannipAtathI jIvaneA nija svarUpathI nipAta-adha:pAta thAya che, eTale tenA AtmapariNamanamAM bhaMga paDI, te parabhAva pratyevabhAva pratye gamana, pariNamana ne ramaNa kare che. A ja jIvane mukhya mahArAga che. (ra) athavA yathArtha sAcI samajaNu vinAnI je kriyA karavAmAM Ave te paNa rAga che, kAraNa ke tethI zuddha kriyAnA uccheda thAya che, eTale ke zuddha kriyAne pIDA upaje che athavA tenA bhaMga thAya che. mAMdA mANasanI gamanAdi kriyA jema madalI heAya che, tema A rAgadoSavaMtanI koi paNa kriyA mAMdalI rAgiSTa hAya che. tAtparya ke zuddha kriyA eTale zuddha AtmapariNatine je pIDA upaje,
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalA daSTika tatvamatipatti-masArayAna sukha anubhava (567) zuddha svarUpamaNutArUpa cAritrane je bhaMga thAya te ja roga che. A banane vyAkhyAna tAtparyAthe eka ja che. Ama zuddha AtmapariNatinA laMgarUpa athavA para pariNatimAM gamanarUpa rogane atra nAza thAya che.-eTale parapariNatimAM gamana thatuM nathI ane AtmapariNatimAM ja ramaNa thAya che.-A "prabhA" daSTimAM sthiti karate mahAgI parabhAvane pariharI niraMtara zuddha AtmapariNatine ja bhajyA kare che, zuddha sahajAnmasvarUpI zuddha Atmadevane avalaMbatAM parabhAvane parihare che, ane AtmadharmamAM ramaNa anubhavatAM AtmabhAvane pragaTAve che. AvI ucca AtmadazAnA svAnubhavanuM tAdazya Alekhana A rahyuM - eka AtmapariNati sivAyanA bIjA je viSaye tene viSe citta avyavasthitapaNe varte che. " "atre AtmAkAratA vate che." ItyAdi. (juo) zrImad rAjacaMdra. tattvamatipatti e Azcarya jANe te jANa, jANe jyAre pragaTe bhANa."- zrImad rAjacaMdrajI. chaThThI dRSTimAM mImAMsA'-sUkSama tatvavicAraNA nAmane guNa pragaTayA pachI tenA svAbhAvika pariNAmarUpe sAtamI dRSTimAM tattvamatipatti nAmanA guNane avirbhAva thAya che. tattvamatipatti eTale yathAsthita-jema che tema Atmatattvane anubhava. "zuddhAtama anubhava sadA". Ama atre AtmAne pratyakSa anubhava-sAkSAtkAra thAya che. eTale jemAM tenuM pakSa varNana che, evA anya zAstro akiMcikara thaI paDe che, nakAmA-aNakhapanA thaI paDe che, kAraNa ke zAstra ne mAtra mArganuM dizAdarzana karAve che, ane je Atma-vastutatvane lakSa karAvavA mATe zAstranuM mukhya prayojana che, te vastutatva te atre sAkSAt anubhUtimAManubhavamAM AvyuM che, eTale have tenuM zuM kAma che ? tenuM have kaMI prajana rahyuM nathI. "agama agocara anupama arthane, keNuM kahI jANe re bheda ? sahaja vizuddha re anubhava vayaNa je, zAstra te saghaLe re kheda...vIra jinezvara paramezvara jaye. jeha agocara mAnasa vacanane, teha atIndriya rU5; anubhava miro re vyakti zakti zuM, bhAkhyuM tAsa svarUpa vIra."--zrI AnaMdaghanajI. je mana-vacanane agocara che, jyAM vANI ane manane mauna bhajavuM paDe che, jyAM vikalpa-japane avakAza nathI, evuM atIndriya AtmasvarUpa anubhava mitranA prasAdathI atre sAkSAt jaNAya che. je naya-nikSepathI jaNAtuM nathI, ane jyAM pramANane prasara nathI, gati nathI, te zuddha svarUpI brahmane kevaLa anubhava-bhAnu ja dekhADe che. (juo pR. 30 )
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ (568) yogadaSTisamuccaya dhyAna mukhamasyAM tu jitamanmathasAdhanam / vivekabalanirjAtaM zamasAraM sadaiva hi // 171 // dhyAnajanya sukha ehamAM, manmathane oNtanAra, vivekabalathI upajatuM, sadaiva je zamasAra, 171 artha:-ane A dRSTimAM kAmanA sAdhanane jItanArUM evuM dhyAnajanya sukha hoya che, ke je vivekabalathI upajeluM haI sadeva zamasAra ja hoya che. vivecana "kAyAnI visArI mAyA, svarUpe zamAyA evA, nigraMthano paMtha bhavanaMtane upAya che. "--zrImad rAjacaMdrajI. A prastuta sAtamI daSTimAM ja dhyAnajanya sukha hoya che. ane te kevuM viziSTa hoya che? te ke manmathanA-kAmanA sAdhanene jItanAruM, arthAt zabdAdi viSayano jaya karanArUM evuM hoya che. vaLI te vivekabalathI-jJAnasAmarthyathI utpanna heI, sadAya zamasAra-zamapradhAna ja hoya che, kAraNa ke vivekanuM phaLa zama che. A daSTimAM ja dhyAnanuM kharekhara sukha anubhavAya che; zuddha AtmAnA dhyAnathI ke nivyaja sAcesAco AnaMda upaje che, te atra saMvedAya che. nirvikalpa dhyAnarUpa parama amRtarasasAgaramAM nimagna thayela girAja je sahajAnmasvarUpanA dhyAna sukha AnaMdanI zItala laharIo anubhave che, tenuM avAcya sukha te te anubhava pote ja jANe che. A dhyAnajanya sukha viSayajanya sukhathI ulaTA prakAranuM che. kAraNa ke atre te kAmanA sAdhanarUpa zabdAdi viSayone* jUtti-dAnavuM sumisyAM su-AmAM adhikRta daSTimAM ja mAnajanya sukha hoya che kevuM viziSTa che ke sitamathaSanaM-mamathanA-kAmanA sAdhanane jItanArUM, zabdAdi viSayane badasta karanAruM kaNAnI denA. Ane ja vizeSaNa Ape che-viveivanitavivekanA balathI upajeluM, jJAna sAmarthyathI upana, eTalA mATe ja, mAruM sadaiva -sadaiva ja zamasAra-zamapradhAna -vivekanA zamaphalapaNAne lIdhe. - "indriyasukhabhAjaneSu hi pradhAnAH divaukasaH / teSAmapi na khalu svAbhAvikaM sukhamasti, pratyuta teSAM svAbhAvikaM du.khamevAvalokyate / yataste paJcendriyAtmakazarIrapizAcapIDayA parava prapAtasthAnIyAnmanojJaviSayAnabhipatanti | xxx tadaduHkhavegamasahamAnA anubhavanti ca viSayAn jalathakA phuva tAvavAvata kSaya thAni | ' i (vizeSa mATe juo) -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta pravacanasAraTIkA gA. 71-77.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhA daSTi Idriyasukha te dukha ja, vivekabalajanya dhyAnasukha (59) jaya hoya che, jitendriyapaNArUpa "jinatva hoya che. zabdAdi viSaye je lekamAM sukhasAdhana manAya che te te paramArtha dRSTithI jotAM duHkhasAdhana ja che, athavA kalpita sukhAbhAsa ja che. kAraNa ke puNyaparipAkane lIdhe devatAone utkRSTa iMdriyasukhanI prApti hoya che, "teone paNa svAbhAvika sukha nathI, ulaTuM svAbhAvika duHkha ja dekhAya che. kAraNa ke teo pacendriyAtmaka zarIra-pizAcanI pIDAthI paravaza thaI bhRguprapAta samA managamatA viSaye pratye jhavAM nAMkhI jhaMpalAve che." puNya balathI IcchA mujaba hAjara thatA bhegothI teo sukhIA jevA pratibhAse che, paraMtu "duSTa rudhiramAM jaLanI peThe ' teo viSayomAM atyaMta Asakta hAI viSayatRSNAduHkha anubhave che. kharAba lehI pIvA IcchatI hItarasI jaLa jema rudhira pAna karatAM pote ja pralaya pAmI kaleza bhogave che, tema viSayatRSNAvaMta A puNyazALIe paNa viSayone icchatA ane bhegavatA rahI pralaya-AtmanAza pAmI kaleza anubhave che. Ama zubhapayogajanya puNyo paNa sukhAbhAsarUpa duHkhanAM ja sAdhana che. jyAM mahA puNyazALI devAdinA sukha paNa paramArthathI duHkharUpa ja che, tyAM bIjA sukhanuM to pUchavuM ja zuM ? vaLI puNyajanya iMdriyasukha sukhAbhAsarUpa che eTaluM ja nahi, paNa bahu prakAre dukhasvarUpa paNa che. kAraNa ke te parAdhIna che, bAdhA sahita che, vicchinna-khaMDita che. baMdhakAraNa che, viSama che. eTalA mATe iMdriyethI je sukha prApta thAya che, te duHkha ja che. AtmAthI atirikta-jUdA evA para nimittathI upajatuM hovAthI, te iMdriyasukha parAdhIna* che. zruSA-tRSAdi tRSNA prakArathI atyaMta AkulatAne lIdhe te *bAdhA sahita che. eka sarakho akhaMDa zAtAdanIyane udaya rahete na heI, zAtA-azAtA vedanIyanA udayathI te khaMDakhaMDa thAya che, eTale te vicchinna-khaMDita che, upabhegamArgamAM rAgAdi dezasenA te pAchaLa pAchaLa lAgelI ja che, ane tenA anusAre ghana kamarapaTala paNa sAthe sAthe hoya ja che, tenA vaDe karIne te baMdhakAraNa che. ane sadA vRddhi-hAni pAmavAthI viSamapaNAe karIne te viSama che. Ama puNya paNa pApanI jema duHkhasAdhana siddha thayuM. "saparaM bAdhAsahidaM vicchiNNaM baMdhakAraNaM visamaM / jaM iMdiehiM laddhaM taM sokhaM duHkkhameva tdhaa||" -zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta zrI pravacanasAra. ane "Ama puNya-pApamAM taphAvata nathI ema je nathI mAnate te mahAcchAdita jIva apAra ghara saMsAramAM bhame che." * kAraNa ke senAnI beDI hoya ke leDhAnI beDI hoya, paNa baMne baMdhanarUpa beDI ja che; tema puNyabaMdha hoya ke pApabaMdha hoya, paNa bane 4 juo-zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta pravacanasAra TIkA, gA. 76.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ (570) yAgadaSTisamusUya bhavakha dhanarUpa kheDI ja che, eTale puNya-pApamAM keAI phUlabheda nathI, arthAt puNyalarUpa sukha paNa kadayarUpa hAi duHkha ja che; ' pariNAmathI tApathI, sa'skArathI, ane guNavRttinA virAdhathI puNyajanya sukha te duHkha ja che.' jeneA varSe karAvAnA che evA gheTAnI dehapuSTinuM pariNAma jema ati dAruNu hAya che, lAhItarasI jaLeA jema aMte dAruNa dazAne pAme che, tema puNyajanya viSaya@Agane vipAka paNa ati dAruNa hAya che. autsukayane lIdhe jyAM viSayatRSNAtApathI iMdriyAnuM saMtaptapaNuM rahe che, tyAM sukha zenuM heAya ? eka khAMdhethI bIjI khAMdhe bhAra AreApavAnI peThe iMdriyanA AhlAda chatAM tattvathI duHkhanA saMskAra dUra thatA nathI. sukha, du:kha ane meha e traNeya guNavRttie viruddha che, chatAM e traNeya duHkharUpa ja che. ityAdi prakAre puNyajanya viSayasukhanuM je pragaTa du:kharUpapaNuM jAr3e che, evA parama vairAgyavAn jJAnI caiAgI puruSa A tuccha viSayasukhamAM kema rAce ? manmathanA sAdhanarUpa zabdAdi viSayane jaya kema na kare ? jaDe cala jaganI eTha' * jina nA jevA pudgala bhegane dUrathI kema phagAvI na de parama amRta jevA viSayajaya dhyAnasukhane rasAsvAda jeNe cApyo hAya, te tuccha khAkasabukasa jevA duSi viSaya--dannane kema cAkhe ? kAraNa ke viSayasukha parAdhIna che, tyAre dhyAnasukha svAdhIna che. viSayasukha khAdhA sahita che, tyAre dhyAnasukha mAdhA rahita che. viSayasukha vicchinna-khaDita che, tyAre dhyAnasukha avicchinna-akhaMDita che. viSayasukha khadhakAraNa che, tyAre dhyAnasukha mekSakAraNa che. viSayasukha viSama che, tyAre dhyAnasukha sama che. AvuM paramAttama dhyAnasukha jene prApta thayuM hAya, te pachI tuccha viSaya bhaNI najara paNa kema nAMkhe ? AvuM dhyAnasukha vaLI vivekanA baLathI-jJAnanA sAmarthya'thI utpanna thayeluM heAya che. svapara vastunA bhedavijJAnathI je viveka upaje che, AtmajJAna sAMpaDe che, tenA sAmarthyathI A dhyAna prApta thAya che. A vivekajanya jJAnanI kSayApazamanI jevI viveka alajanya tIvratA hAya che, tevI ja dhyAnanI tIvratA nIpaje che; ane jevI dhyAna sukha dhyAnanI tIvratA nIpaje che, tevI AtmasukhanI tIvratA upaje che. * Na hi maNNadi jo evaM Natthi visesotti puNNapAvANaM / (" hiMndra ghomArM saMsAra mosaMcho || '" zrI pravacanasAra, 66 na hyAsasya baMdhasya tapanIyamayasya ca / pArataMtryAvizeSeNa phalabhedo'sti kazcana // " --( ityAdi juo ) zrI adhyAtmasAra, AtmaniyAdhikAra, . 60-74 * bAmAtha tAvAca saMskArAnca sudhaiRtam / muLavRttioiSAya du:stra pukhtamana sulam II " --zrI adhyAtmasAra
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhA daSTi : "samajyA te samAyA" zamanA vividha arthanI ektA (571) kAraNake haMsa jema kSIra-nIrane viveka kare che, dUdha ne pANI judA pADe che, ane pachI pANIne cheDI dUdha grahe che, tema munirUpa paramahaMsa yogirAja AtmAanAtmAne viveka kare che, ane anAtmArUpa samasta parabhAvane heya-tyajavA yogya jANI tene tyAga kare che, tathA jJAnadarzanamaya zuddha AtmasvarUpane parama Adeya grahaNa karavA gya jANI AtmasvabhAvamAM cittavRttine joDe che. A AtmasvarUpanA ekAgra ciMtanamAM anusaMdhAnarUpa cittavRttine nirodha tha, te ja mukhyapaNe "ga" che, ane tene ja jaina paribhASAmAM dhyAna" nAmathI oLakhavAmAM Ave che. ane e zukala dhyAnarUpa heLInI javALA kaThera karma paNa bALI nAMkhe che. zukala dhyAna herIkI javAlA, jAle karma kaThora re....nija sukhake sayA; zeSa prakRti dala kSIraNa nijerA, bhasma khela ati jora re.....nija "-zrI devacaMdrajI. Ama A dhyAnasukha vivekabalathI-jJAna sAmarthyathI utpanna hoya che, eTalA mATe ja te sadAya zamasAra-zamapradhAna hoya che. kAraNa ke "samajyA te samAyA." jJAnanuM arthAt vivekanuM phala virati-zama che. "jJAnastha zreSTha vitti:'- e jinapravacananuM mahAsUtra che. "jema che tema AtmasvarUpa jANyuM tenuM nAma samajavuM che. tethI upayoga anya vikalpa rahita thayo tenuM nAma zamAvuM che. vastutAe bane eka ja che. jema che tema samajAvAthI upaga svarUpamAM zamA, ane AtmA svabhAvamaya thaI rahyo e prathama vAkya "samajIne zamAI rahyA" tene artha che. anya padArthanA saMyogamAM je adhyAsa hite, ane te adhyAsamAM AtmApaNuM mAnyuM hatuM, te adhyAsarUpa AtmApaNuM zamAI gayuM. e bIjuM vAkya samajIne samAI gayA" tene artha che. je je samajyA teNe teNe mArUM tArUM e Adi ahaM mamatva zamAvI dIdhuM kemake koI paNa nija svabhAva te dITho nahi; ane nija svabhAva te aciMtya avyAbAdhasvarUpa, kevaLa nyAro che. eTale temAM ja samAveza pAmI gayA." (juo)-zrImad rAjacaMdra, patrAMta pa6. (651) Ama svarUpamAM je samAyA che, evA jJAnI puruSanA cittanI prazAMtavAhitA heya che. jema taraMga rahita zAMta saritAne pravAha akhaMDa ekadhAre vahyA kare, tema atre yogInI zAMta citta-saritAne pravAha e akhaMDa ekadhAro prazAMtavAhitA zAMtapaNe pravahyA kare che, ke temAM kaI paNa vikalpataraMga UThata nathI, vikSepa dUra karyo hovAthI sadeza eka sarakhA pravAhavALI pariNamitA hoya che. A prazAMtavAhitA nirodhajanya saMskArathI upaje che* ( AnI vizeSa samajUtI mATe juo pAta. ye. rU -10, tathA dvA. dvA. 24. ) "taraNa karAvAhitA saMsAra - pAtaMjala yuga 2-10
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ (572) yogadRSTisamunzaya zama eTale ( 1 ) kaSAyanuM zamana, ( 2 ) virati, ( 3 ) vItarAgabhAva, ( 4 ) samabhAva, ( 5 ) sAmyabhAva, ( 6 ) dharma, (7) cAritra, ( 8 ) AtmazAMti-vizrAMti. Ama zama zabdane lakSyA eka che. te A prakAre:--( 1 ) vivekane zamanA vividha lIdhe vastusvarUpanI yathArtha samajaNu Ave, sva-paranA bheda parakhAya, anI ekatA te pachI AtmA zivAyanI samasta vastu pArakI che ema jANe, eTale te viSayarUpa paravastune nimitte niSkAraNu kaSAyanI utpatti na thAya, rAga dveSa aNuhetu' na upaje, ane krAdha-mAna-mAyA-lAbhanuM zamana thAya, zAMtapaNuM thAya, maMdapaNuM thAya. Ama vivekathI kaSAyazamana thAya che. ( 2 ) vivekathI sva-parane bheda jANe, eTale pachI parabhAvathI virAma pAme-vikRti pAme. je viSayane mATe jhavAM nAMkhavArUpa mananI dADAdoDa thatI hatI, te badhI aTakI jAya, viramI jAya. Ama * jJAnanuM lavirati ' e sUtra riztA ane che, ( 3 ) sva-para bheda jANe, eTale para vastumAM muMjhAya nahi, mAha pAme nahiM, geAthuM khAya nahi. eTale parabhAva pratyenA rAga chUTI jAya, Asakti chUTe, snehAnubaMdha truTe, Ama vItarAga bhAvarUpa zama pAme. (4) Ama vItarAga bhAva pAme, satra rAga-dveSa virahita mane, eTale satra samabhAvI thAya, kayAMya paNa ISTa-aniSTa buddhi ciMtave nahi, samadarzI ane, vaMka nizvaka sama gaNe ' ityAdi prakAre samabhAvane pAme (5) Ama samabhAvane pAme eTale sAmyabhAvane pAme. jevuM AtmasvarUpa che, tenuM samAnapaNuM-sadezapaNuM pAmavuM tenuM nAma sAmya che, eTale svarUpasthitirUpa sAmyane pAme. (6) ane A sAmya pAme eTale dha pAme. kAraNa ke dharmAM eTale vastune svabhAva. vaghusAvo dhammo / ' AtmasvabhAvane pAmavA tenuM nAma dharmo mATe svarUpasAmya thayu. eTale Atmadharma pAmyA. ( 7 ) Atmadhama pAmyA eTale cAritra yukta thayA. kAraNa ke 'svarUpe caLa cAtri-Atma svarUpanu anucaraNa te cAritra. jevu AtmAnuM svarUpa khyAta che, prasiddha che, tevuM yathAkhyAta cAritra arthAt sva svarUpamAM ramaNupaNuM Ama prApta thAya. ( 8 ) ane ApaNA AtmabhAva je eka ja caitanya AdhArarUpa che, te ja nija parikara-nija parivAra khIjA sa sAtha saoNMceAga karatAM sAra che. te ja nija parikarUpa AtmabhAvanI sAkSAt atra prApti thai, eTale parama AtmazAMti upajI, ane AtmA svarUpamAM vizrAMta thayA, svarUpavizrAMti pAmyA, svarUpamAM zamAi gayA. Ama samajyA eTale zamAyA. 9 ** zatru mitra pratye varte samadarzitA, mAna amAne varte te ja svabhAva jo, jIvita ke maraNe nahiM nyUnAdhikatA, bhava mekSe paNa vaktta zuddha samabhAva jo. apUrva avasara evA kayAre Avaze ? ''--zrImad rAjaca'drajI. Ama sva-paranA bheda jANyA-viveka thayA, eTale kaSAya upazAMti thai, virati thai, Asakti gaI, vItarAgatA AvI, samatA upajI, svarUpa sAmya thayuM, AtmadhamanI siddhi
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhA dRSTi : 'saghaLuM paravaza te duHkhalakSaNa ', 'pratikramaNa' kaye* chUTakA (573) thai, yathAkhyAta cAritra pragaTyuM, AtmA parama zAMtimAne pAmyA, svarUpe zamAyA svarUpamAM vizrAMta thayA, svarUpa samajIne temAM ja zamAi gayA. A evA' badhA 'zama nA prakAra che. athavA tA saravALe pariNAme eka ja che. AvA apUrva zamanI atra prApti hoya che. eTale ja A dhyAnasukhane zamasAra-zamapradhAna kahyu` che. temaja-- ' Wan sarva paravazaM duHkhaM sarvamAtmavazaM sukham / etaduktaM samAsena lakSaNaM sukhaduHkhayoH // 172 // paravaza saghaLuM duHkha che, nijavaza saghaLuM sukha; lakSaNa e sukha du:khanuM, kahyu.. sakSepe mukhya. 172 artha :--paravaza hoya te badhuya du:kha che, ane Atmavaza hAya te badhuMya sukha che, A saMkSepamAM sukhaduHkhanuM lakSaNa kahyuM che. vivecana " saghaLuM paravaza te du:khalakSaNu, nijavaza te sukha lahIe; e dRSTa AtamaguNu pragaTe, te viSNu sukha kuNu kahIe ? ''--zrI ceA. sajjhAya. 7-2 je kAMI paravaza che--parAdhIna che, te badhuMya duHkha che; ane je svavaza che-Atmavaza che. te badhuya sukha che; kAraNake temAM sukha-du:khanA lakSaNane yAga che. A sakSepamAM sukhadu:khanuM lakSaNa-svarUpa munie kahyuM che. sAmAnya leAvyavahAramAM paNa kahevAya che ke pArakI Aza te sadA nirAza ' parAdhInatA-parata...tratA jevu' keAI du:kha nathI ne svAdhInatA-svataMtratA jevuM kei sukha nathI. kei pArakI Aze ezIyALA thaIne paDyo hAya, tenuM duHkha te 'saghaLuM paravaza pAte ja jANe che. parAdhIna-parataMtra rASTra ke prajAne kevuM du:kha bhAgavavu te duHkhalakSaNa' paDe che, te hAlanA jamAnAmAM sa kaI jANe che. Ama jema vyavahAramAM, tema paramAmAM paNa parAdhInatA-paratatratA e duHkha te svAdhInatA-svataMtratA e sukha che. paramAthI parAdhInatA eTale AtmAthI atirikta jUdI evI vastune AdhIna pazu-parataMtrapaNu, svAdhInatA eTale nija AtmasvarUpane AdhInapazu -svataMtrapaNuM. jemAM para vasturUpa viSayanI apekSA rahe che, te viSayajanya sukha te vRtti:-sarca' pavAM duHlam-paravaza te saryAM duHkha che,-tenA lakSaNanA yoga thakI, sarvamAmanAM khullam Atmavaza te sa` sukha che-e ja hetuthakI, tavu M-A karyuM che. munie, sanAsena-samAsathI, saMkSepathI kSaLam--lakSaNa, svarUpa, suvavuM vaco:"sukha-duHkhanuM,
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ (574) gadaSTisamuccaya sukha nathI, paNa duHkha ja che, athavA kevala sukhAbhAsa ja che, ema ApaNe pUrve viratArathI vicArI gayA. jemAM eka zuddha AtmavastunuM ja avalaMbana che, evuM nirapekSa Atmasukha e ja vAstavika sukha che kAraNake "sApekSa garamartha, nirapekSa samartha ' sApekSa te asamartha che, nirapekSa te samartha che, Ama paramArtha paribhASA che. AzA eranakI kayA kIje ? gAna sudhArasa pIje...AzA bhaTake dvAra dvAra lekanake, kukara AzA dhArI...AzA AzA dAsIke je jAye, te jana jagake dAsA.AzA "--zrI AnaMdaghanajI, athavA AkulatA e duHkhanuM lakSaNa che, ane nirAkulatA e sukhanuM lakSaNa che, e vyAkhyA paNa uparokta vyAkhyA sAthe baMdhabesatI che, ne tene puSTa kare che; kAraNa ke jyAM eka karatAM vadhAre maLe-bhaLe, jyAM ta che tyAM AkulatA che; AkulatA te ane jyAM eka zuddha nirbheLa vastu hoya che, jyAM advaita che tyAM duHkha nirAkulatA che. eTale paravastunA saMyoga saMbadhathI jyAM parAdhInatA che tyAM AkulatA che; ane jyAM AkulatA che, tyAM duHkha che, e sarva keIne pratyakSa anubhava che, tathA paravastunA saMga saMbaMdhathI rahita evI jyAM svAdhInatA che tyAM nirAkulatA che, ane jyAM nirAkulatA che tyAM sukha che. A paNa sarvane sAkSAt anubhava che. Ama A baMne vyAkhyAne sumeLa che. AtmAthI atirikata-jUrI evI je anya vastu-kama, tenA vaDe karIne ja A AtmAne anaMta saMsAra paribhramaNa duHkha prApta thayuM che beDIthI jakaDAyelA parAdhIna - kedIne jyAM laI javo hoya tyAM parANe laI javAya che, tema karmabaMdharUpa pArake peThe beDIthI baMdhAyelA parAdhIna jIvane karma game tyAM ghasaDI jAya che, ane vinAza kare" janma-jarA-maraNAdi anaMta duHkhethI duHkhI kare che. Ama "pAraka peTho vinAza kare '-'paraH vidaH te vinArAM" -e lekakti sAcI kare che. AtmAe svasamayane arthAta AtmavastunI svarUpamaryAdAne ullaMghI, parasamayamAM- pArakA pudgala kSetramAM-pArakI hadamAM praveza karyo, atikramaNa (Transgression, Trespass ) karyo. anAdithI AtmAe parapudgala pradezamAM mAthuM mAryuM hastakSepa karyo, paravastumAM Asakti karI, tenI sAthe nehasaMbaMdha (!) bAMdhyo. eTale te pudgala balAe badalAmAM karmarUpa bhUta te AtmAne vaLagADayuM, ane AtmAne pitAnA kSetramAM AkramaNanA gunhAnA badalAmAM potAnA viSaya-kSetramAM pUrI rAkhavArUpa daMDa dIdhe ! athavA te snehasaMbaMdhanA badalAmAM tene gADha baMdhane bAMdhI saMsArarUpa heDamAM pUrI rAkhyo ! Ama parAdhInatAthI ja badhI mahekANa thaI che ! paNa jyAre AtmA parakSetramAM AkramaNarUpa atikramanuM prAyazcita kare che, te pitAnA
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhA daSTi : puNyAkSI sukha te dukha, dhyAnasukha AtmAdhIna (575) kSetramAM pAchA javArUpa pratikramaNa kare che, punaH parakSetramAM nahiM javAnuM pratyAkhyAna kare che, svarUpamAM samavasthita rahI zuddha sAmAyikarUpa AtmasvabhAvane pratikamaNu" bhaje che; svasvarUpanA sparzanarUpa sAcuM AtmavaMdana kare che; "name karyo chUTake muja ! namo muja !" ema AtmastutinI parama dhanya yogyatAne prApta thAya che, ane "kAyAnI visArI mAyA, svarUpe zamAyA evA nigraMthanA paMthane pAme che, arthAt deha chatAM dehAtIta dazAne pAmI niraMtara kAyetsarga bhAvane sAdhe che;-tyAre A AtmA svAdhIna-AtmAdhIna evA parama sukhane anubhave che. ane AvI A kAryotsarga dazAne pAmele A daSTimAM sthita yegI te paravazapaNAthI dukhasvarUpa evA sarva viSayane tyAga kare che, ane svavazapaNAthI sukhasvarUpa evA zukala AtmadhyAnane Azraya kare che, tethI te paramAnaMda laharIomAM niraMtara nimajajana kare che. SR puNyApekSamapi hyevaM sukhaM paravazaM sthitam / / tatazca duHkhamevaitattallakSaNaniyogataH // 173 // puNya apekSaka sukha paNa paravaza sthita che Ama; tasa lakSaNa niyagathI, duHkha ja eha tamAma. 173. arthA-ema puNyanI apekSAvALuM sukha paNa paravaza sthita che, ane tethI karIne A tenA lakSaNanA niyegathI duHkha ja che. (ane dhyAnajanya sukha ja tAvika sukha che.) vivecana ema upara kahI te nIti pramANe puNyanI apekSAvALuM sukha paNa paravaza rahyuM che, kAraNake puNyanuM parapaNuM che, eTale te paNa tenA lakSaNanA niyogathI duHkha ja che. tethI Ama dhyAnajanya sukha e ja tArika sukha che, kAraNa ke tenuM aparAdhInapaNuM che ane karma- viyega mAtrathI upajavApaNuM che. uparamAM je sAmAnya niyamathI kahyuM ke jeTaluM paravaza che teTaluM badhuMya duHkha che, ane svavaza che teTaluM badhuMya sukha che, te niyamanI nIti pramANe je sukhamAM puNyanI apekSA vRttaH-guthApi -puNyAkSI paNa, puNyanI apekSAvALuM paNa, ghara-ema, ukta nItithI, murNa vAM thiram-sukha paravaza sthita che, puNyanA parapaNane lIdhe tatadu:khevaitata tarthakSaniyota -ane tethI karIne A tenA lakSaNa niyAmane lIdhe dukha ja che. tethI mAmadazAnazuM tAtti purva-dhyAnajanya e ja tArika sukha che-aparAdhInapaNane lIdhe, karmaviga mAtra janyapaNAne lIdhe [ dhyAna rAri suvanae pAThAMtara che.] -zrI adhyAtmasAra
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ (576) yogadaSTisamuccaya rahe che, arthAt puNyodayathakI je je sukhaprApti thAya che, te paNa puNyApekSI sukha duHkha ja che. kAraNa ke te puNya paNa paravastu che, eTale tene parAdhIna te duHkha evuM sukha te te duHkha ja che, e duHkhanuM lakSaNa atra prApta thAya che. puNyane paravastu kahevAnuM kAraNa e ke-puNya e zubha karma che ane zubha karma e AtmAthI atirikta-judI evI paravastu che. Ama paravaturUpa puNyanA udayathI deveMdra-manujedra AdinA je je sukha sAMpaDe che, te paramArthathI duHkha ja che, athavA sukhAbhAsa ja che. iMdra-cakravattI AdinI aDhaLaka Rddhi ane tethI prApta thatA paMca viSaya saMbaMdhI kahevAtA sukha te duHkha ja che. atre zrI upamitibhavaprapaMca kathAmAM kahela nipuNyaka raMkanuM tAdazya citAra khaDo karatuM prastuta daSTAMta yAda Ave che. temAM puNyodayathI cakravattInI addhi pAmelAne paNa paramArthathI "nipuNyaka' arthAta dharmadhanathI rahita e nidhanIo mahAdaridrI ne duHkhI kahyo che. te samasta addabhuta rUpaka varNana (Allegory) mahAtmA siddharSinI jema pitAnA AtmA upara ghaTAvI AtmAthI mumukSu jIve punaH punaH manana karavA yogya che. je kadI baMdhanane sukha mAnI zakAya te puNyane sukha mAnI zakAya, paNa tema te mUkha gamAra paNa mAne nahi. kAraNa ke puNya e senAnI beDI ne pApa e loDhAnI beDI, paNa banne baMdhana to che ja che. popaTane senAnA pAMjarAmAM pUryo hoya ke leDhAnA, paNa te baMne baMdhanarUpa pAMjarA che ja. eTale je payapradhathI saMsArabaMdhana cAlu rahe che. viSaya tRNA udI rahe che. che. viSaya tRSNA udIrNa rahe che, tene sukha kema kahI zakAya? A vagere uparamAM vistArathI vivecAI cUkayuM che. A uparathI sArarUpa tAtparya eka ja che ke-tAtvika-pAramArthika sukha kevaLa dhyAnathI ja upaje che, kAraNa ke AtmadhyAnamAM parAvalaMbananI apekSA nathI, athavA pragaTa zuddha AtmArUpa paramAtmAnA ja avalaMbananI apekSA che, eTaledhyAnasukha te kevala AtmAdhIna che, ane te karmaviyogamAtrathI upaje che, AtmAdhIna eTale temAM karmanuM paravazapaNuM nathI. Ama svAdhIna evA AtmadhyAnamAM AtmA dhyAtA che, dhyeya AtmA che, ne dhyAna AtmA che. dhyAtAdhyAna-dhyeyanI tripuTInI atra ekatA thAya che, parama zuddha aMta thAya che. sahajAtmasvarUpa e ja sAdhya, sahajAnmasvarUpa e ja sAdhana, ne sahajAnmasvarUpa e ja siddhiema abheda ekatA atra thAya che. eTale keI paNa prakAranI kaI paNa vikalparUpa AkulatA thatI nathI, parama nirvikalpa zAMti thAya che, parama svasthatA upaje che, te ja parama sukha che, te ja parama AnaMda che. evA paramottama dhyAna sukhanI tuccha viSayasukhamAM rAcanArA pAmara janene zI khabara paDe ? nagaramAM rahenArA nAgara jananA sukhanI gamAra gAmaDIAne zI gama paDe ? tema anubhava vinA te dhyAnasukha kema kahI zakAya ? "nAgara sukha pAmara navi jANe, vallabha sukha kumArI re; anubhava viNa tyama dhyAnataNuM sukha, kaNa lahe nara nArI re."--zrI . sakjhA. 7-3
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ mamata: nima badhe sadA AbhayAna: hema sadA kalyANa (577) "A dhyAna* jyAre parama paripAkane pAme che tyAre tenI pAse IMdrapada tRNa sarakhuM che. svaprakAzamaya-sukhamaya-bedhamaya evuM A dhyAna ja bhavane nAza karanAruM che. AtmAne paramAtmAmAM je bhedabuddhikRta vivAda hatuM, ene A dhyAnarUpa saMdhikAra jhaTa dUra karI, e bene abheda karI Ape che. arthAta AtmA-paramAtmAnI abhedatA thatAM AtmAne paramAtmAmAM laya thAya che. " dhyAna sudhArasa pAna maganatA, bhajana svaguNa upaga re....nija sukhake savaiyA; rIjha ekatvatA tAnameM vAje, vAjiMtra sanmukha ga re....nija "--zrIdevacaMdrajI. dhyAnaM ca nirmale boghe sadaiva hi mahAtmanAm // kSINaprAyamalaM hema sadA kalyANameva hi // 174 // nirmala bodha sate sadA, mahAtmAone dhyAna; kSINaprAya mala hoya te, hema sadA ja kalyANa. 174, artha:-ane nirmala bedha sate, mahAtmAone sadaiva ja dhyAna hoya che. kSINaprAya malavALuM senuM sadAya kalyANa ja hoya che. vivecana "eha daSTimAM nirmala , dhyAna te heye sAcuM; dUSaNa rahita niraMtara ti, ratna te dIpe jAcuM."--zrI je. sakjhA. 7-4 spaSTa kSApakSamAMthI upajela nimala baMdha hatAM, mahAtmAone-munione sadaiva ja dhyAna hoya che. atre prativastuupamA ApI che ke-kSINaprAya malavALuM senuM sadAya kalyANa ja heya che. kAraNa ke tenI tathA prakAranI avasthAnI upapatti che. jeTaluM AtmajJAna thAya teTalI AtmasamAdhi pragaTe."--zrImad rAjacaMdra. ttiH--thAnaM 2 nirmaNe ghoSe-ane spaSTa kSayopazamathI upajelo nimala edha sate Ana, zuM? te -rara di mAtmanA sadaiva ja mahAtmAone, munione heya che. A ja prativastupamAthI kahe che-zIkhAmaDha ma-kSINujhAya malavALuM hema-senuM, ra vanyANameva sidA kalyANa ja hoya che tathA prakAranI avasthAnI u5pattine lIdhe. x" yatra gacchati para paripArka, pAkazAsanapadaM tRNakalpam / svaprakAzasukhabodhamayaM taddhathAnameba bhavanAzi bhajadhvam // Atmano hi paramAtmani yo'bhUteMdabuddhikRta eva vivAdaH / nibaMdhinuM kathAnIya TrAimekanarvataneti | ">zrI adhyAtmasAra , a 17.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ (578) yogadarisasurIya A sAtamI prabhA daSTimAM bodha eTale badhe nimala thaI gayuM hoya che, spaSTa kSapazamanuM bala eTaluM badhuM vadhI gayuM hoya che, ke A daSTivALA mahAtmA gI munIzvarone sadAya-niraMtara dhyAna vatte che. A AtmArAma jJAnI AtmadhyAnathI puruSe niraMtara AtmadhyAnamAM nimagna rahe che, evI adbhuta sahaja AtmaprApti dhyAnadazA temanI va chekAraNa ke jJAnapramANa dhyAna thAya che. ane atre yegIne jJAnAvaraNIya kamane kSayopazama eTale badhA vadhI gayo hoya che, satuzraddhAsaMgata bedha eTale badho spaSTa ne utkRSTa thaI gayo hoya che, jJAnadazA eTalI badhI AkarI-tIvra thaI gaI hoya che, ke evA yogIzvarene sahaja svabhAve niraMtara akhaMDa AtmadhyAna varte che. A AtmadhyAnIjha puruSa "puNya-pApa yoga viSayamAM AtmAne AtmAthI rudhI, tathA paravastu pratyenI icchAthI virata thaI, darzana-jJAnamAM sthita thAya che. ane sarva saMgathI mukta evA te AtmAne AtmAthI dhyAve che, karmane ke nekamane dhyAvatA nathI, ane cetayitA-AtmAnubhavI evA te ekatane ciMtave che. Ama dazana-jJAnamaya ne ananyamaya evA jJAnI puruSa AtmAne dhyAvatAM karmavipramukta evA AtmAne ja zIdhra prApta kare che." A AtmadhyAnanI siddhimAM jeNe zuddha AtmAnI sAkSAt siddhi prApti karI che, evA paramAtmAnuM avalaMbana parama upakArI thAya che. zuddha AtmasvarUpa paramAtmAnI bhajanAthI pitAne zuddha AtmA pragaTe che, eTalA mATe yegI puruSo pitAnA manamaMdiramAM paramAtmAnuM niraMtara dhyAna dhare che, kAraNa ke evA puSTa nimitta AlaMbanarUpa paramAtmAnA dhyAnathI laya sthAne svAlaMbanaAtmAlaMbana thAya che, ane Ama "devacaMdra' paramAtmAnA guNanI sAthe ekatAnatA thatAM, AtmA pUrNa sthAne pahoMce che, paramAtmapadane pAme che. "puSTa nimittAlaMbana dhyAne, svAlaMbana laya kAne; devacaMdra guNane eka tAne, pahoMce pUraNa thAne." mArA svAmI he tere dhyAna dharije, dhyAna dharije ho, siddhi varIe, anubhava amRta pIje."--zrI devacaMdrajI. atre lokaprasiddha daSTAMta ApyuM che ke-jemAMthI mela lagabhaga gALI nakhAyo hoya, zuddha karAye heya, evuM hema-sanuM "kalyANa" tarIke oLakhAya che, ane te sadAya x " ajALama:5 iMdhira puupAvagoNuM ! daMsaNaNANajhi Thido ijchAvirao ya aNNasi / / jo savvasaMgamukko jhAyadi appANamappaNo appA / Navi kammaM NokammaM cedA citedi eyattaM // appANaM jhAyaMto daMsaNaNANamao annnnnnmo| 26 jiLa aogrLameva rAmavika che - zrI samayasAra gA. 187-189,
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA draSTi: asagAnuSThAna sati sAmavRttipada (579) kalyANa" svarUpa ja rahe che. tema atre paNa karmamala lagabhaga kSINa kalyANa suvarNa thayuM hovAthI-kSIprAya hevAthI, nimala evA utkRSTa kSapazamathI je baMdha thAya che, te parama kalyANarUpa ja hoya che, kAraNake te parama kalyANusvarUpa utkRSTa sAcA jJAnano hetu thaI paDe che. jema dUSaNa vinAnuM, niraMtara jyotivALuM ratna kharekharUM dIpe che-jhagArA mAre che, tema A nirmala bedharUpa sAcuM ratna aMtaramAM jhagArA mAre che, atyaMta jhaLakI UThe che. A parama prakAzamaya-prakAza. dhAmarUpa bAya sadAya parama kalyANusvarUpa ja che, kAraNake parama kalyANamaya svasvabhAvarUpa mekSapadanI prApti atre nikaTamAM nikaTa vatta che. vaLI jema zuddha "kalyANa" suvarNa kadI bagaDe nahiM, vipariNAma pAme nahiM, paNa jema che tema kalyANusvarUpa ja rahe tema zuddha kalyANamaya nirmala bodha kadI viNase nahi, vipariNAma pAme nahiM, paNa jema che tema zuddha kalyANusvarUpe ja rahe. eTale A nirmala bAdha sate atre niraMtara dhyAna vatte che, e yathArtha kahyuM che. satpravRttipadaM cehAsaGgAnuSThAnasaMjJitam / mahApathaprayANaM yadanAgAmipadAvaham // 175 // ne saspravRttipada ahI, che asaMga anuSThAna; mahApathataNuM prayANa je, Ape pada nirvANa, 175 artha :-ane ahI-tatvamAgamAM, "asaMgAnuSThAna" e saMjJAo oLakhAtuM evuM sapravRttipada vate che, ke je mahApatha-prayANurUpa hoI, apunarAvarta pada-nitya pada pamADanArUM che. vivecana ane ahIM tatvamArgane viSe, "asaMgaanuSThAna" e saMjJAo oLakhAtuM evuM samavRtti pada prApta varte che. kAraNa ke tathA prakAre svarasapravRtti hoya che. te asaMgAnuSThAna nAmanuM sapravRttipada mahApathanA prayANarUpa che, ane anAgAmipadAvaha che, arthAta apunarAvarta pada pamADanAruM-nitya pada pamADanAruM che. asaMga-anuSThAna uparamAM je satyavRttipada kahyuM te zuM ? tenuM atra svarUpa kahyuM che. ahIM tattva vRtti-saMbavRttiparva veda-ane ahI eTale ke tatvamAga mAM satapravRtti 56, zuM? te ke aSAnaWArasahitay -asaMgAnuSThAna saMrita saMjJAvALuM vate che; tathA prakAre varasapravRttine lIdhe. magruthayA 26-je asaMgAnuSThAna mahApatha prayANa che. manA[[nAvaNa-anAgAmi padAvaha che, (apunarAvartA 58 pamADanAra che ), nityapada prApaka-pamADanAra che.
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ gidaSTisamuccaya mArgamAM arthAt zuddha AtmatatvanI siddhi sAdhanArA yogamArgamAM, sapravRttipadane asaMgAnuSThAna' saMjJA ApavAmAM AvI che. A asaMgAnuSThAna" saMjJA-nAma uparathI enuM svarUpa saMjJAta thAya che, samyaphaprakAre jaNAya che, eTale ene "asaMganuSThAna saMjJA barAbara ghaTe che. "saMjJAcakta ane rUti saMjJA." A asaMga anuSThAna eTale zuM? te barAbara samajavA mATe A cAra prakAranA anuSThAnanuM svarUpa jANavuM joIeH (1) prIti anuSThAna, (2) bhakti anuSThAna, (3) vacana anuSThAna, (4) asaMga anuSThAna. je anuSThAnamAM parama Adara-prayatnAtizaya hoya che, parama prIti upaje che, ane zeSatyAgathI eTale ke bIjAM badhAM kAma eka kera mUkI daI je karAya che, te prIti anuSThAna che. * e prIti anuSThAnanI tulya chatAM, pUjyapaNAnI buddhithI prIti-bhakti je vizuddhatara vyApAravALuM hoya che, te bhakti anuSThAna che. eTale anuSThAna bIjI badhI rIte prIti anuSThAna barAbara chatAM, A bhakti anuSThAnamAM pUjyabhAvano aMza vizeSa hoya che, tethI te vadhAre vizuddhagavyApAravALuM hoya che. A prIti-bhakti e bane anuSThAnanuM svarUpa samajavA mATe patnInuM ane mAtAnuM udAharaNa che. patnI che te atyaMta vallabha-priya che, temaja jananI hitarUpa che, patnIne je bhajana-vastrAdi ApavAmAM Ave che te prItithI apAya che, ane mAtAne je ApavAmAM Ave che te bhaktithI apAya che. ATale e baMne vacce phera che. zA arthanA anusaMdhAnapUrvaka sAdhupuruSanI je sarvatra ucita pravRtti, te vacanAnuSThAna che. arthAt cAritravaMta satpaSanI zAstravacanane anusaratI, "jyAM jyAM je je yogya che evI sarvatra ucita gavALI pravRtti, zAstramAM kahyA vacana-asaMga pramANe yathAsUtra Adarza ( Ideal) AcaraNa, te vacanAnuSThAna che. anuSThAna dA. ta. aDhAra hajAra zIlaaMgane dharanArA te sAcA sAdhu athavA muni che, tevuM zAstravacana anusAranuM yakta Adarza AcaraNa hoya te vacanAnuSThAna. vyavahArakAle zAstravacanathI je nirapekSa hoya che-zAstravacananI jyAM apekSA rahI nathI, ane atidaDha saMskArane lIdhe caMdanagaMdha nyAye je AtmArUpa thaI gayuM hoya che, evuM je jinakalpI AdinuM kriyAsevana-sarva para bhAvanA saMgasparzarahita zuddha x " yatrAdaro'sti paramaH prItizca hitodayA bhavati kartuH / zeSatyAgena karoti yacca tatpItyanuSThAnam // gauravavizeSayogAdbuddhimato yadvizuddhatarayogam / kriyayetaratulyamapi jJeyaM tadbhaktayanuSThAnam // atyantavallabhA khalu patnI tadvaddhitA ca jananIti / sunyamari OMcamanojJapta thAtotimati " "--Dizaka, 10, 3-5
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhA daSTi: prIti Adi : anuSThAna, anAlaMbana yuga (581) AtmAnucaraNa te asaMgAnuSThAna che. kahyuM che ke-"abhyAsAtizayane * lIdhe tethI je sAtmIbhUta jevuM AcarAya che, evuM asaMgAnuSThAna te vacananA saMskAra thakI heya che. paheluM cakrabhramaNa daMDavyApArathI hoya che ane tenA abhAve pachInuM hoya che, A vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAnane vizeSa jaNAvanArUM daSTAMta che." arthAt hAthe halAvatAM caka bhame che, temAM pahela AMTe hAthe halAvavAthI phare che, ane pachI hAthe mUkI daIe te paNa pUrva saMskArathI cakra pharyA kare che. AmAM pahelA ATA barAbara vacanAnuSThAna che ane pachInA AMTA barAbara asaMgAnuSThAna che. eTale bhikSATanAdi viSayI vacanAnuSThAna vacanavyApArathakI hoya che, ane asaMgAnuSThAna vacana abhAve paNa kevala tajajanita saMskArathakI hoya che, vacanavyApAra nahi chatAM tenAthI upajelA daDha abhyAsa saMskArathI ApoApa (Automatic) thayA kare che. Ama asaMgAnuSThAna eTale vyavahAra kAle vacananuM AlaMbana lIdhA vinA, atizaya abhyAsane lIdhe upajelA gADha saMskAra thakI, caMdanagaMdhanyAye sAtmIbhUta thayeluM-AtmAnA svabhAvabhUta thaI gayeluM anuSThAna-jema caMdanagaMdha AkhA vanane suvAsita karI mUke che, tema A anuSThAna A cAritravaMta mahAgIne eTaluM badhuM AtmArUpa thaI gayuM hoya che, ke te tene sakala AtmapradezamAM vyApta thaI jaI tene zIlasaurabhathI suvAsita karI mUke che. te anuSThAnane tene AtmAne eTalo badho daDha abhyAsa thaI gayA hoya che, ne zAstravacanane tene eTale badhe gADha saMskAra lAgI gaye hoya che, ke vacanAlaMbana vinA paNa enI meLe svarasathI tenI tathA pravRtti thayA ja kare che. AvuM te mahAtmAnuM sahaja svabhAvarUpa asaMga AcaraNa te asaMga anuSThAna che. anAlaMbana yoga A je asaMgAnuSThAna che, te ja anAlaMbana yoga kahevAya che, kAraNa ke anAlaMbana e saMgatyAganuM ja lakSaNa che. A anAlaMbana yeganuM svarUpa samajavA mATe AlaMbana yuganuM svarUpa jANavuM joIe. te A prakAre ahIM AlaMbana paNa A cherUpI ane arUpI evA parama; ane te arUpI paramAtmAnA guNanI pariNatirUpa e je sUkSama che, te anAlaMbana yoga che." " AlaMcaNaM pi eya rUvamarUvI ya ittha paramutti / tagguNapariNairUvo, suhumo'NAlaMbago nAma // " -zrI haribhadrasUrikRta yogavizikA, gA. 19 " yattvabhyAsAtizayAtsAtmIbhUtamiva ceSTyate sadbhiH / tadasaGgAnuSThAnaM bhavati tvetattadAvedhAt / / cakramramaNaM daNDAttadabhAve caiva yatparaM bhavati / vacanAsaGgAnuSThAnayostu tajjJApakaM jJeyam // " maharSi haribhadrAcArya praNIta choDazaka 10-7, 8.
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ (582) yogadaSTisamuccaya ahIM (1) rUpI eTale samavasaraNasthita jinarUpa; ane tenI pratimAdi lakSaNavALuM AlaMbana. (2) arUpI parama eTale siddha paramAtmA. temAM-te arUpI paramAtmarUpa AlaMbananA je kevalajJAnAdi guNo, tenI samApattirUpI pariNatithI je jaNAya che, te taddaguNapariNatirUpa anAlaMbana nAmano yoga che. atIndriya viSayapaNAne lIdhe te sUkSma che; athavA te sUkSma AlaMbanavALe A yoga che, tethI A ISadU-kicita AlaMbanarUpa hoI anAlaMbana yuga kahevAya che. * ane A je anAlaMbana yoga che, te sAmarthya yogamAM prApta thatI paratatvadarzanecchArUpa che. "zAstramAM jene upAya batAvavAmAM Avyo che, paNa jene viSaya zAstrathI para che, evo vizeSathI zaktiudrekathI prApta thato A sAmarthya paratattva nAmane uttama yoga che."--ema A graMthaprAraMbhamAM (le. 5) darzanechA vyAkhyA karavAmAM AvI hatI. A sAmarthya yoga kSapakazreNIgata dvitIya apUrvakaraNamAM prApta hoya che, ane temAM kSamA Adi kSApazamika dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che. AvA svarUpavALA A dharmasaMnyAsarUpa sAmarthyoga thakI je niHsaMga evI paratattvadarzane chA* akhaMDapaNe pravarte che, tadurUpa A anAlaMbana yoga jANo. arthAt eka paramAtmA sivAya bIje kayAMya saMga na kare- cUMTe nahiM evI asaMga zaktithI, akhaMDa pravRttithI pUrNa evI je paramAtmadarzananI IcchA te anAlaMbana yoga che. ane te paratavanuM darzana jyAMlagI nathI thayuM, tyAM lagI ja A hoya che; paNa paramAtma svarUpanuM darzana thaye kevalajJAna upajatAM, anAlaMbana yuga heto nathI, paNuM sAlaMbana hoya che A samajavA mATe bANunuM daSTAMta che : kSapakarUpa dhanurdhAra-bANAvaLI che. kSapakazreNIrUpa dhanuSya che. paramAtmA e lakSya-tAkavAnuM nizAna che. tenA vedhamAM khAlI na jAya, acUka je bANa tAke che, tenA sthAne A anAlaMbana yoga che. jyAM lagI te bANa choDavAmAM AvyuM nathI, tyAM lagI ja anAlaMbana yoga vyApAra che. paNa te choDavAmAM AvyuM, acUka evA tenA patanamAtrathI ja lakSyavedha hoya che. zIdhra paramAtmadarzana thAya che. eTale bANapAta bANunA paDavA jevo sAlaMbana kevalajJAna prakAza ja hoya che, * " rAjyane nirATana : je krUipA zeyaH ttinapadhyAna havAiratattaravasvara : "--SoDazaka 14-1. " sAmarthya yogato yA tatra didRkSetyasaGgazacyADhayA / sA'nAlambanayogaH proktastadadarzanaM yAvat // tatrA pratiSThito'yaM yataH pravRttazca tattvatastatra / sarvottamAnujaH khalu tenAnAlambano gItaH // draagsmaattdrshnmissugtjnyaatmaatrte| jJeyam / pata varTa tatta jJAnaM cazvaranAM cotiH | >>-SoDazaka 11-8, 9, 10,
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ tApI sabhA daSTi: paratatpadane chA, "asaMga anuSThAna'nuM tAtparya (583) nahi ke anAlaMbana yoga vyApAra. kAraNa ke phalanuM siddhapaNuM che. vizeSa jijJAsue garvizikA para zrI yazovijayajInI TIkA tathA cheDazaka zAstra avalakavAM.) A sarva uparathI tAtparya A che ke-(1) asaMga anuSThAna eTale zAstravacanane saMga-avalaMbana vinA, tajajanya daDha saMskArathI ApoApa svarasathI pravartAtuM evuM, nirgatha vItarAga muninuM AtmasvabhAvarUpa thaI gayeluM asaMga AcaraNa asaMganuM A nigraMtha mahAmuninuM AtmacAritra eTaluM badhuM Adarza paNe asaMga hoya che, ke temAM koI paNa prakAranA parabhAvano kaMI paNa saMga nathI hato. saMga be prakAranA che-bAhya ane atyaMtara. dhana dhAnyAdi parigraha te bAhya saMga che, rAga-dveSa-mahAdi aMtaraMga bhAvo te atyaMtara saMga che. A baMne prakAranA saMgane jyAM sarvathA abhAva varte che, te asaMga anuSThAna kahevAya che. dravya-bhAva nigraMthapaNAnI ane temAMya mukhya karIne Adarza bhAva nircathapaNAnI jyAM saMpUrNa saMsiddhi varte che, te asaMga anuSThAna che. (2) A asaMga anuSThAna e ja anAlaMbana ga che. arUpI paramAtmAnA guNa sAthe samApatti thavI, samarasabhAva pariNati thavI te anAlaMbana yoga che. bIje kyAMya paNa saMga-Asakti karyA vinA kevaLa eka paramAtmAmAM ja citta jeDI, paramAtmAnA ane AtmAnA guNanI ekatvatAnA ciMtanathI tanmayatA thavI, te asaMga anuSThAnarUpa anAlaMbana yuga che. (3) ane A anAlaMbana yoga te sAmarthyogamAM pragaTatI utkaTa paratattvadarzanecchA che. A paratattvadarzananI IcchA eTalI badhI utkaTatIvra hoya che, ke tyAM pachI bIje kyAMya parabhAvamAM saMgaAsakti hotI nathI, bIje kyAMya citta cuMTatuM nathI, kevaLa paratatvanA darzananI ja jhaMkhanA vate che. Ama anyatra kyAMya saMga vinA-Asakti vinA, AlaMbana vinA, pratibaMdha vinA, je asaMga nigraMtha AcaraNa thAya, eka paramAtmAnA dhyAnarUpa je anAlaMbanaga pragaTe, paramAtmadarzananI je utkaTa icchA pravarte, te sarva asaMga anuSThAna che. A "anuSThAna' zabdanuM artha rahasya samajavA yogya che. jJAnane anusaratI, anukULa, aviruddha kriyA karavI, tenuM nAma anuSThAna che. eTale je prakAre daDha nizcayapUrvaka jJAna thayuM ke dehAdi paravatuthI AtmA bhinna che, te nizcaya jJAnane anuSThAna'nuM vartanamAM -AcaraNamAM mUkavuM arthAt dehAdi paravastu pratyenA rAgAdi rahasya bhAvane tyAga karI, zuddha AtmAnI siddhi karavA pravartavuM, te anuSThAna che. dehAdithI pragaTa bhinna evuM je AtmAnubhavarUpa AtmajJAna thayuM, tene anurUpa-chAje ema dehAdi parabhAvanA saMsargathI rahitapaNe zuddha AtmasvabhAvanuM AcaraNa karavuM, te anuSThAna che. eTalI tenI sAdhaka evI kriyA te paNa anuSThAna nAmathI oLakhAya che. AvA AtmAne amRtarUpe pariNamatA amRta anuSThAnanI sAdhanA karatAM karatAM
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ (584) cAgaladisamuma sabhyadRSTi ceAgI puruSa, samasta parabhAva-vibhAvanA saMga-sparza' vinAnA parama asaMga anuSThAnane pAmI, parama amRtamaya AtmadhyAnadazAne pAme che. "prIti bhakti anuSThAnathI re....mana. vacana asa'gI seva re....bhAvi kartA tanmayatA lahere....mana prabhu bhakti svayameva re....bhavi. ''--zrI devaca'drajI, Avu. parama amRtamaya asaMga anuSThAna mahApathanA prayANurUpa che, mahAmAkSamArga pratyenA sAkSAt gamanarUpa-chellI majalarUpa che. A asaMga anuSThAnathI ja sAkSAta mekSamAganI prApti hoya che. ane eTalA mATeja A asaMga anuSThAnane ahIM 'anAgAmipadAvaha ' kahyuM che, arthAt apunarAvartta pada ke jyAMthI puna: pAchu pharavAnuM nathI, evuM nityapada, zAzvata mekSapada te prApta karAvanAra che. A asaMga anuSThAna thakI ja nitya-sadA sthira evA meAkSapadanI prApti hoya che. kAraNake A asa'gAnuSThAna te uparamAM kahyuM' tema paramAtmAnA tanmaya dhyAnarUpa anAlaMbana yAga che, ane paramAtmAnA svarUpadhyAna AlaMbane AtmA avazya paramAtmA thAya che,-iyaLa jema bhamarInA dhyAnathI bhamarI ane che tema. 66 jina bhaktirata cittane rai, mana. vedhaka rasa guNaprema re. bhavi sevaka jinapada pAmaze re, mana0 rasaveti aya jema re. bhavi. "-- zrI devacaMdrajI " jina thai jina je ArAdhe, te sahI jinavara hAve re; bhRMgI ilikAne caTakAve, te bhRMgI jaga jove re. "--zrI AnadaghanajI. 5 AnA nAmA kahe che-- prazAntavAhitA saMjJaM visabhAgaparikSayaH / zivavartma dhuvAdhveti yogibhirgIyate hyadaH / / 176 // visabhAgaparikSaya ane, zAMtavAhitA nAma; dhruvamA zivapatha A, gIta yAgIthI Ama. 176, artha :--prazAMtavAhitA saMjJAvALuM A asaMga anuSThAna visabhAgaparikSaya, zivavam, dhruvamAga' ema yAgIothI gavAya che. vivecana visabhAgakSaya zAMtavAhitA, dhruvamAraga ziva nAma; kare asaMga kriyA ihAM yeAgI, vimala suyaza pariNAma re."--ya. sajjhA, 7-1. vRtti:-trAtijAtiAsaMjJam--prazAMtavAhitA saMttAvALuM, sAMkhyAnu. vilamALavayaH--visabhAgaparikSaya, bauddhonuM. zivavatma-zivavatma, zivamAtra, zaivAnuM-dhruvadhyA-dhruvamAga,--mahAvratikrAnuM, kRti--ema, cezimi yate hava:-khA asaMga anuSThAna yAgIothI gavAya che. 66
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ sabhA dariH asaMgAnuSThAnanA nAma-52 zAMti anaMta sudhAmaya je (585) A je asaMga anuSThAna kahyuM, tene yegIoe bhinna bhinna nAme gAyuM che kaI tene prazAMtavAhitA kahe che, kaI vibhAgaparikSaya kahe che, kaI zivavarmA kahe che, kaI dhruvamAga kahe che. (1) sAMkhyadazanI-gadazanIo A asaMga anuSThAnane prazAMtavAhitA nAme oLakhe che. jyAM prazAMta-atyaMta zAMtavAhitA-vahana bhAva che, arthAt jyAM akhaMDa zAMta sudhArasane prazAMta ekadhAre pravAha vahyA kare che, te prazAMtavAhitA asaMgAnuSThAnanA che. jyAM akhaMDa AtmasthitirUpa parama prazAMta caitanya rasAmRtasAgaramAM vividha nAma nimajjanamaya akhaMDa ekadhAre AtmabhAva pravAha vahyA kare che, te prazAMtavAhitA Xche. (2) bauddha dazanI tene "visabhAgaparikSaya" kahe che. jyAM vibhAgane parikSaya che te visabhAgaparikSaya. Ane paramArtha ema samajAya che ke-anAdi kuvAsanAmaya viSane jyAM parikSaya-sarvathA kSaya hoya che te visabhAgaparikSaya che. A kuvAsanAmaya viSano sarvanAza thatAM, parama amRtasvarUpa AtmA jyAM svasvabhAve pragaTa thAya che, te visabhAgaparikSaya che. (3) tene zivavarmA-zivamArga kahe che. ziva eTale parama tatvarUpa mekSa athavA kalyANa-niHzreya; tene pAmavAne mArga, tenA pratye jate mArga te zivavarmA, zivamArga, mokSamArga. athavA ziva eTale zAMti, parama AtmazAMti pAmavAne mArga te zivavakma. (4) mahAvratike tene yuvAdhvaprava mArga nAma Ape che. dhruva eTale traNe kALamAM je kadI cale nahiM, phare nahi evuM acala 58. jema dhruvane tAre kadI phare nahiM, cale nahiM, dhruva ja rahe, tema je kadI phare nahiM, cale nahiM, dhruva ja rahe te dhruva pada. te dhruvapada pratye javAne mAge te dhruva mArga, Ama je parama vItarAga bhAvarUpa asaMga AtmacAritrane jene asaMgAnuSThAna nAme oLakhe che, tene ja anya darzanIoe paNa judA judA nAme gAI tene mahAmahimA vistAryo che. ane Ama paramANumAtra paNa parabhAva-vibhAvanI vAsanAnA sparza lezathI rahita evuM A parama asaMga vitarAgapada-jinapada, zivapada, buddhapada, viSNupada che; ane te pAmavAne mArga paNa te ja asaMga anuSThAnarUpa che. sakala bhegamArganA parama rahasyarUpa "ie che je jogIjana" vALuM parama addabhuta amara kAvya ke je gIzvara * kAMtavAhitA H saMsthAnikolasAna prAdurbhAvatiromAthI tadgulyAnagocam | "--dhA. ThA, 24, 25. arthAta-prazAMtavAhitA eTale vikSepanA parihatapaNuthI sadapravAha pariNAmitA, eka sarakhI pravAha35 parimitA. te vRtti eTale vRttimaya cittanA nirAdhajanya saMskArathI hoya che. " tatha vAtavAditA saMvata -(aa. 20-10). A nirodha te zuM ? te ke nirodhajana ane vyatyAnajanya saMskAranA anukrame prAdurbhAva-tirabhAva te nirodha che,
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ (586) gadaSTisamuccaya zrImad rAjacaMdrajInI aMtima kRti che, tenI A aMtima gAthAmAM uparokta sarva nAmene paramArthabhAve suMdara sarala ne spaSTa zailImAM uttama rIte guMthela dazya thAya che - sukhadhAma anaMta susaMta cahI, dinarAta rahe tada dhyAna mahIM; para zAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te, vara te, jaya te."-zrImad rAjacaMdrajI. sukhanA dhAmarUpa anaMta-zAzvata-dhruva evA A parama padane saMtajane-jogIjane cAhe che, niraMtara Icche che, eTale ja rAtadivasa tenA ja dhyAnamAM rahe che. sudhAmaya amRtamaya evI parama zAMti jyAM pravahe che evA A padane namaskAra " parazAMti ho! e pada "vara' che arthAt yegIoe vareluM-pasaMda kareluM anaMta ( Choicest ) parama pada che. evuM te pada jayavaMta vaheM ! atre sudhAmaya je" "sukhadhAma" zabdathI tenuM zivapaNuM ane "anaMta" zabdathI dhruvapaNuM batAvyuM che. "sudhAmaya' zabdathI visabhAgaparikSayanuM sUcana che, ane para zAMti anaMta" padathI prazAMtavAhitA pradarzita karI che. Ama eka ja kaMDikAmAM sarva dazanenA yogazAstrone parama saMmata evI yagaparibhASAne parama rahasyarUpa anupama paramArtha kevI apUrva saralatAthI prakAze che! kharekhara ! zrImadane A chellAmAM chelle zabda e sarva yogazAstrano paNa chellAmAM chelle (last word) zabda ja che. etatprasAdhayatyAzu yadyogyasyAM vyavasthitaH / etatpadAvahaiyaiva tattatraitadvidAM matA // 177 // eha prasAdhe zIgha ahiM sthita gijana zi; tethI eha-5dAvahA, A ja tattane ITa. 177 artha -kAraNa ke A dRSTimAM vyavasthita saMta yogI A asaMga anuSThAnane zIvra prasAdhe che. tethI karIne e pada pamADanArI A ja daSTi tyAM A pada jANanArAone ISTa che. vivecana A asaMga anuSThAnane A dRSTimAM vyavasthita gI zIghra prasAdhe che. eTale A vRttiH-par-A, asaMga anuSThAna, prayatyAsu-zIdhra prasAdhe che, vat rojI-kAraNake megI, -AmAM, A daSTimAM, yavasthitaH-vyavasthita sata, gagva-e padAvatA A ja che. e 5 pamADanArI A ja dRSTi che, tA-tethI karIne, tatra-temAM, inivAM-e padane jANanArAone, katA-mata che, iSTa che.
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhA daSTi asaMganuSThAnasiddhi-praNamuM pada te, vara te, jaya he. (587) asaMgapadAvahA-asaMga padane pamADanArI A ja dRSTi, te gamArgane viSe e padanA jJAtA gI puruSone mata che, ISTa che, abhimata che. A je asaMga anuSThAna kahevAmAM AvyuM, te asaMga anuSThAnane A sAtamI prabhA dRSTimAM sthiti karate thegI zIdhra prasAdhe che. atre yegI parama vItarAga bhAvarUpa A asaMga padane pAme che, ke jyAM anAdi kuvAsanAmaya viSane asaMgAnuSThAna. parikSaya-visabhAgaparikSaya thatAM, parama amRtasvarUpa AtmA zuddha siddhi sahajAnmasvarUpe pragaTa thAya che, ane jyAM parama zAMta sudhArasano prazAMta akhaMDa pravAha vahyA kare che-prazAMtavAhitA varte che, eTale akhaMDa AtmasthitirUpa parama prazAMta caiitanya rasAmRtasAgaramAM AtmA niraMtara nimajjana kare che. atre ja te parama bhegI jJAna-darzana-cAritranI abheda ekatArUpa paramArtha mokSamAgane-zivamArgane sAkSAt pAme che, mokSarUpa dhruvapada pratye laI janArA pratyakSa dhruvamAgane prApta kare che. "ema parAjaya karIne cAritramehane, AvuM tyAM jyAM karaNa apUrva bhAva je." -zrImad rAjacaMdrajI AvA asaMga-vItarAga vegInI AtmadazA parama addabhuta hoya che. temane AtmA eTale badhe udAsIna-vItarAga vate che, ke te sarvatra asaMga bhAvane ja bhaje che, eka javalaMta AtmA sivAya anyatra kyAMya saMga karatuM nathI. AvI parama addabhuta asaMgaudAharaNu udAsIna vItarAga dazAnuM zrImad rAjacaMdrajInuM zreSTha udAharaNa A rahyuM - cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che." eka purANa puruSa ane purANa puruSanI prema saMpatti vinA amane kaMI gamatuM nathI, amane kaI padArthamAM ruci mAtra rahI nathI; kaMI prApta karavAnI icchA thatI nathI; vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI; jagata zuM sthitimAM che tenI smRti rahetI nathI. keI zatru-mitramAM bhedabhAva rahyo nathI; koNa zatru che ane koNa mitra che enI khabara rakhAtI nathI; ame dehadhArI chaIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chaIe." ityAdi. juo -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 217 (25). A asaMga anuSThAna atre sAtamI daSTimAM prApta thAya che, eTalA mATe A sAtamI daSTi ja paramapadane-mokSapadane ANanArI, pamADanArI heI, legIone parama ISTa che, abhimata che. kAraNa ke e padane-zAzvata padane athavA praNamuM pada te. asaMgAnuSThAnarUpa sapravRttipadane jeo svarUpathI jANe che, te zAzvata vara te, jaya te AtmasvarUpa padano-mokSapadane mahimA jenA hRdaye vasyuM che, evA
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ (588). darisamuccaya tajajJa yogIone, te padanI sAkSAt prApti karAvanArI A daSTi ja parama priya, atyaMta vahAlI heya, emAM Azcarya zuM? eTale yegIe niraMtara A dRSTinI ja jhaMkhanA karyA kare che, niraMtara bhAvanAmaya IcchA rAkhe che, ane tevI asaMga jJAnadazAsaMpanna jJAnIne stave che ke deha chatAM jenI dazA, vate dehAtIta; te jJAninA caraNamAM, he vaMdana agaNita."--zrI Atmasiddhi : prabhA daSTino sAra : sAtamI prabhA daSTi dhyAnapriyA che. ethI karIne ja AmAM "roga" nAmane sAtame cittadoSa heta nathI, ane A daSTi tatvamatipatti nAmanA sAtamA guNathI yukta, tathA vizeSa karIne zamasaMyukta evI heI, satupravRttipadAvahA-satapravRtti pada pamADanArI che. A daSTimAM dhyAnajanya sukha hoya che, ke je zabdAdi viSayarUpa kAmasAdhanane jItanAruM hoya che, tathA vivekabalathI-jJAnasAmarthyathI upajeluM evuM hoI sadaiva zamasAra ja hoya che, kAraNa ke vivekanuM phala zama che. temaja sarva paravaza te duHkha che, ne sarva Atmaviza te sukha che. A saMkSepamAM sukha duHkhanuM lakSaNa munie kahyuM che. ema puNyanI apekSA rAkhavAvALuM sukha paNa paravaza sthita che, kAraNa ke puNyanuM parapaNuM che, ane tethI karIne A puNyanI apekSAvALuM sukha tenA lakSaNanI prAptithI duHkha ja che. mAtra dhyAnajanya sukha te ja tAtvika sukha che, kAraNa ke tenuM aparAdhInapaNuM che, ane karmaviyegamAtrathI upajavApaNuM che. atre nirmala baMdha hoI, mahAtmA munione dhyAna sadeva hoya che, kAraNa ke jene mala lagabhaga kSINa che evuM suvarNa sadA kalyANa ja hoya che. asaMgAnuSThAna saMjJAthI oLakhAtuM sapravRttipada atra prApta hoya che. te mahApathanA prayANurUpa heI nitya pada pamADanAruM che. A asaMgAnuSThAna prazAMtavAhitA, vibhAgaparikSaya, zivavarmA, dhruvabhAga-ema aneka nAme yegIothI gavAya che; Ane atra sthita yegI zIdhra sAdhe che. tethI A pada pamADanArI A daSTi ja yogavidene ISTa che. prabhASTinuM keSTaka : 13 darzana | yogaga ! daSatyAga | guNagrApti anya viziSTatA, guNasthAna dhyAne sadAya sUrya'prabhAsama satmavRtti roga doSa | tattapratipatti padAvahapaNuM, tyAga satapravRttipada -zramasAra = asaMgAnuSThAna sy -nimala badhA anupama sukha
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhA dRSTi: sAra, prabhA daSTinA kaLaza kAvya (589) kaLaza kAvya mAlinI dinakara zuM prakAzI A prabhA nAma daSTi, zama amRta ghananI atra uddAma vRSTi, niramala pratipatti tattvakerI prava, rugarahita kiyA sau sarvadA zuddha vaoN. 135 viSaya sukhataNuM sau sAdhane jItanAruM, balathI svapara bhedajJAnanA janmanAruM; prazamarasatha sAra dhyAnanuM saukhya evuM, ahiM anubhava cAkhe yogI-auSamya kevuM? 136 paravaza saghaLaye lekamAM duHkha jANe, nijavaza saghaLuMye sukha te te pramANe, lakhaNa sukhaduHkhanuM e saMkSepamAMhi, paravaza sukha puSpApekSau te duHkha AMhi. 137 niramala ati badhe AtmanuM zula dhyAna, nizadina ja mahAtmA jJAnIne eha sthAna; mala galita thaye te hema kalyANa jAcuM, tyama amala kahe "hyAM dhyAna kalyANa sAcuM. 138 viSama viSaya Adi viSa-jyAM kSINa varte, apunaragatidAyI satupravRtti pravarte, parama pravahatI jyAM zAMti sudhA saritA, dhruva ziva pathadAtrI yogIne nitya prItA. 139 parapariNati ke saMga jyAM no'ya kAMI, para samayana jemAM hAya svane na chAMI; samaya paNa na jemAM hAya vibhAva vRtti, sthiti ja svasamaye te sat asaMgI pravRtti. 140 sata pravRttipadaM te' hyAM asaMgAnuSThAna, mahata patha prati te yoginuM che prayANa parikhaya visabhAga zAMtasaMvAhitAya, zivapada dhruvabhAga githI te gavAya. 141 sakala sthala asaMgI A asaMgAnuSThAna, sthita ahiM jhaTa yogI sAdhato eha sthAna; nizadina mananI Atma AnaMda jAme, para pada bhagavAne dAsa te zIdhra pAme 142 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAnA makavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne saptamI kamAdaSTiH ||
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ parA daSTi sAtamI daSTi kahI, have te pachInI kahevAmAM Ave che. te kahe che - samAdhiniSThA tu parA tadAsaGgavivarjitA / sAtmIkRtapravRttizca taduttIrNAzayeti ca // 178 // samAdhiniSThA daSTi para, tasa AsaMga vihIna; AtmArUpa pravRtti jyAM, Azaya tethI uttIrNa. 178. athara-AThamI para daSTi samAdhiniSTha ane tenA AsaMgadoSathI vivarjita evI hoya che tathA sAtmIbhUta pravRttivALI ane tenAthI uttIrNa AzayavALI hoya che. vivecana AThamI dRSTi sAra samAdhi, nAma parA tasa jANuMjI; Apa svabhAve pravRtti pUraNa, zazi sama bodha vakhANuMcha" -e. sajhA. 8-1 A parASTi samAdhiniSTha ane te samAdhinA AsaMga doSathI sarvathA rahita evI hoya che. vaLI te caMdanagaMdha nyAye sAtmIbhUta pravRttivALI ane te pravRttithI uttIrNa AzayavALI hoya che, kAraNake vAsaka cittane abhAva hoya che. A AThamI daSTi "para" nAmanI che, ane tenuM A "para" nAma sarvathA yathArtha che, kAraNa ke enAthI para keI nathI, ane e sarvathI para che, parama che, satkRSTa che, jika-rApinir gm -AThamI parAdaSTi to samAdhiniSTha hoya che. samAdhi te dayAnavizeSa che, athavA dhyAnanuM phala che ema bIjAne kahe che. kahyuM che ke- terAparistha dhAra ' (T. -1), "tatra pratyenAnatA dhyAna' (-2), "tadevArzamAtranirmAtaM sva camitra samAdhi:' (. 2-3 ). talAvivarjitA-tenA-samAdhinA AsaMgathI vivajita, samItaravRtti-sAtmIkRta pravRttivALI, sAtmIbhUta pravRttivALI A,caMdana dhanyAye. taduttIrAyA-tenAthI pravRttithI uttIrNa AzayavALIvAsaka cittanA abhAve.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ para daSTiH samAdhiniSTha para daSTi, zazi sama be vakhANuM , (591) UMcAmAM UMcI ne chevaTamAM chevaTanI e che eTalA mATe ene "para" kahI che. atre ja AdhyAtmika vikAsarUpa ganI parAkASThA-chelAmAM chellI hada prApta thAya che, parama tatvanI sAkSAt pravRtti atra hoya che, arthAt atre AtmA sAkSAt paramAtmA bane che. vaLI A "para" daSTine pAmele gIzvara saMsArathI para thAya che, eTale paNa ene "parA" nAma ghaTe che. AvI A yathAthabhidhAnA AThamI para dRSTimAM pUrvokta krama pramANe caMdraprabhA samAna bedha, yeganuM AThamuM aMga samAdhi, AThamA AsaMga deSane tyAga ane AThamA pravRtti guNanI saMprApti hoya che. A daSTimAM prApta thatuM be caMdranI prajA sarakhe hoya che, kAraNa ke sAtamI dRSTi ke jene badha-prakAza sUryaprabhA samAna hoya che, tenA karatAM A AThamI daSTine baMdha adhikatara hoya che. sUryane prakAza tejasvI che, paraMtu tApa pamADe che, zazi sama bodha ugra lAge che, ane caMdrane prakAza te kevala saumya ne zAMta hoI vakhANuMjI zItalatA upajAve che, parama AlAda Ape che ane bannenuM vizvaprakAzakapaNuM te samAna che, eTale caMdranA prakAzanuM sthAna sUrya karatAM adhika mAnyuM che. Ama pUrNa caMdranI jema jyAM pUrNa jJAnacaMdrane prakAza soLe kaLAe khIlI UThe che, evI A dRSTine baMdha paramAtkRSTa hoya che, ane te badha-caMdranI jJAna snA samasta vizvane prakAzita kare che, paNa te vizvarUpa thato nathI. (juo pR. 757-487) Ama A parASTine caMdranI upamA sAMgopAMga saMpUrNapaNe ghaTe che, kAraNa ke caMdranI jema svarUpamAM samavasthita rahI atre bodhanI vizvaprakAzakatA hoya che, paNa vizvavyApakatA nathI hotI; Apa svabhAvamAM ja paripUrNa pravRtti hoya che, parabhAvane leza paNa praveza hetuM nathI, kevaLa nirbheLa zuddha advaita avasthA ja hoya che, ane Ama bedhanI parAkASThA prApta hovAthI atre yoganuM AThamuM aMga samAdhi prApta thAya che. A daSTi samAdhiniSTa hoya che-sadA saddhayAnarUpa ja hoya che. A samAdhi e dhyAnavizeSa che, athavA dhyAnanuM phaLa che ema bIjAo samAdhiniSThatA kahe che. cittane dezabaMdha te dhAraNa, temAM pratyayanI ekatAnatA te dhyAna, ane te ja dhyAna artha mAtra nirmAsarUpa heI jANe svarUpazUnya hoya che te samAdhi che. arthAt jyAM theya vastumAtra ja dekhAya che ne dhyAnanuM svarUpa rahetuM nathI, ane Ama jyAM dhyAtA, dhyAna ne dhyeyanI tripuTInI ekatA thAya che,kevaLa eka sahaja evuM AtmasvarUpa ja sahaja svarUpe bhAse che, tenuM nAma samAdhi che. atre niraMtarapaNe AvI parama AtmasamAdhi ja varte che, eTale A daSTimAM sthiti karatA yogIzvaranI sahAtmasvarUpe akhaMDa sthiti hoya che, kAraNa ke parabhAvanuM je drata hatuM te sarvathA TaLI gayuM,
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ (592) gadarisaruccaya eTale ene parama zuddha advaita bhAve kevaLa eka AtmasvarUpamAM ja sthitirUpa sahaja niHprayAsa ramaNatA varte che. Ama A daSTi samAdhimAM niSThAne-aMtima AtyaMtika sthitine pAme che, eTale ja ene atre "samAdhiniSTha kahI che. zuddha ni:prayAsa nija bhAva bhogI yadA, Atma kSetre nahi ane rakSaNa tadA; eka asahAya niHsaMga nidraDhatA, zakti utsaganI hoya sahu vyaktatA."-zrI devacaMdrajI. A parama saddhayAnarUpa AtmasamAdhi nivikalpa ja hoya che, kAraNa ke atre upara kahyA pramANe badha paNa caMdra jevo nirmala tathA nirvikalpa hoya che. eTale emAM kyAreya paNa koI paNa prakArane keI paNa vikalpa UThavAno sarvathA asaMbhava ja nirvikalpa dazA che. Ama atre nirvikapa akhaMDa AtmasamAdhi hoya che, eTale dhyAtA dhyAna ne dhyeya e traNane bheda paNa maTI jAya che, jJAtA, reya ne jJAnanI tripuTI paNa laya pAme che, jJAna-darzana-cAritra e triguNa paNa eka abheda AtmasvarUpe pariName che. atra samasta dvaitabhAva asta pAmI jAya che, ne eka zuddha AtmA svabhAvasamavasthita rahe che, zuddha jJAna-darzanamaya AtmasvabhAvamAM niyata caritavaMtacaraNavaMta varte che, svasvabhAvamAM vikase che. "nirvikalpa susamAdhimeM hai, triguNa bhaye he abheda." "dhyAtA dhyeya samAdhi abhede, para pariNati vicchede re; dhyAtA sAdhaka bhAva ucchede, dhyeya siddhatA vede re....prabhu aMtarajAmI ! -zrI devacaMdrajI. te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre te te AtmArUpa...mULa mAraga. teha mAraga jinane pAmiye re, kivA pAmyA te nijasvarUpa...mULa."-zrImad rAjacaMdrajI. A parama gIdra AvI nirvikalpa dazA AvA akhaMDa AtmadhyAnathI pAme che - "sarvathI sarva prakAre huM bhinna chauM, eka kevala zuddha citanya svarUpa, parameskRSTa, aciMtya sukhasvarUpa, mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chauM. tyAM vikSepa che? vikalpa ? bhaya che? kheda che? bIjI avasthA zI? zuddha zuddha, prakRSTa zuddha parama zAMta caitanya huM mAtra nirvikalpa chaG. nija svarUpamaya upayoga karUM chaG. tanmaya thAuM chauM. zAMtiH zAMtiH zAMtiH" zrImad rAjacaMdra, patraka 760. (833) Ama vikalpajAlathI cuta thaI zAMta cittavALA je gIzvare nayapakSapAta cheDI, nitya svarUpagupta thaIne nivase che, teo ja sAkSAt amRta pIe che. arthAt jeo nirvikalpa evuM zuddha-zukala AtmadhyAna dhyAve che, teo ja parama
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ para havA nikala za, savarUpagusa' amRtapAna (pa93) svarUpaguptanuM jIvanmuktadazArUpa parama amRta samA sahaja samAdhi sukhano sAkSAt amRtapAna anubhava kare che. e pramANe tAvikaziromaNi zrI amRtacaMdrA cAryajIe zrI samayasAra kalazamAM parama AtmabhAvanA ullAsamAM lalakAyuM cheH "ya eva muktvA nayapakSapAta, svarUpaguptA nivasanti nityam / vikalpajAlacyutazAstacittAsta eva sAkSAdamRtaM pibanti // " AvI parama AtmasamAdhi jyAM pragaTe che, evI A AThamI daSTimAM Aga nAmanA AThamA cittadoSane sarvathA tyAga hoya che. amuka eka ja gakriyAnA sthAnamAM raMga lAgavAthI, te sthAnamAM ja-te ja kriyAmAM Asakti thaI javI AsaMga te AsaMgadoSa che. je kriyA karatuM hoya, temAM "Idameva suMdara' A ja deSayAga suMdara che-rUDuM che-bhaluM che, e je raMga lAgavo, Asakta bhAva the, temAM ja guMdarIyA thaIne ceTayA rahevuM, te AsaMga arthAt Asakti che. kAraNa ke ema eka ja sthAne jIva je Asakta thaIne eMTI rahe-maMDayo rahe, te pachI tyAM ja guNasthAne sthiti rahe, AgaLa na vadhe, pragati (Progress, Advancement) na thAya, AgaLanuM guNasthAna ne sparzIya, ane tethI paramArtharUpa saphaLa-mokSaphala na maLe. (juo pR. 86). caMdana gaMdha samAna kSamA IhAM, vAsakane na gavejI; AsaMge varajita vaLI ehamAM, kiriyA nija guNa lekheche. "--. sajhA0.8-2 athavA para dravya tathA parabhAvanA prasaMgamAM Asakti upajavI te AsaMga che. A daSTivaMta vItarAga mahAyogInI paradravya-parabhAvanA paramANu pratye paNa lezamAtra Asakti hetI nathI, svapnAMtare paNa samaya mAtra paNa te pratye AtmabhAva upajato nathI; kAraNa ke eka zuddha AtmA sivAya paramANu mAtra paNa hArUM nathI, evI akhaMDa AtmabhAvanA te bhAve che. AvA parama bhAvitAtmAne parabhAva pratye Asakti kema hoya ? are ! anyatra AsaMga te dUra rahyo, paNa uparamAM kahyuM tema yoga-samAdhi kriyAmAM paNa tene AsaMga hete nathI! ane tethI karIne ja uttarottara samAdhi prakarvane pAmate A yogIzvara ucca ucca guNasthAnanI prApti karate AgaLa vadhe che; eka ja sthAne paDayo raheto nathI, paNa samaye samaye anaMta saMyama vardhamAna karate rahI te jhapATAbaMdha guNasthAna zreNIe caDhate caDhate utkRSTa AtmasamAdhi dazAne pAme che. "anukrame saMyama spazatejI, pAmya kSAyika bhAva; saMyama zreNI kulaDeja, pUje pada niSpAva."--zrI yazovijayajI
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ (pa94) gadaSTisaMjIra T ane sAtamAM pratipatti-tatvAnubhavarUpa guNa pragaTayA pachI, svAbhAvika krame A AThamI daSTimAM AThame pravRtti guNa pragaTe che, jethI yathAtattva pravRtti hoya che. eTale ke * jevA prakAre zuddha AtmatattvanuM svarUpa anubhavamAM AvyuM, tevA prakAre A5 svabhAve pravartanarUpa, AcaraNarUpa cAritrarUpa sthiti pravarte che, AtmAnucaraNe pravRtti pUraNa" hoya che. arthAt AtmAne svabhAva jJAna-darzanarUpa che, te svabhAvamAM niyata carita hovuM, AtmasvabhAvamAM pUrNapaNe pravartavuM, "Apa svabhAve pravRtti pUraNa" thavI, evo utkRSTa pravRtti guNa atre pragaTe che. Ama A svabhAva pravRtti sAtmIrUpa-AtmabhUta thaI jAya che, AtmAnucaraNarUpa pravRtti AtmAmaya banI jAya che. AtmAkAra thaI jAya che. AtmA svayaM cAritramUrti bane che, AtmAnA nAma cAritra pradeza pradeze zuddha cAritra guNa vyApta thAya che. jene vAsakanI-suvAsita te aNaliMga" karanAranI apekSA nathI, e caMdanane gaMdha vanamAM sarvatra prasarI jaI tene suvAsita kare che, tema A svarUpAcaraNamaya AtmapravRtti guNa sahaja svabhAve sarva AtmapradezamAM vyApI jaI saMpUrNa zIlasugaMdhathI tene suvAsita karI mUke che. jema jema A pravRtti guNa vikasatuM jAya che, tema tema mehanIya kamarane kSaya thatuM jAya che, ne vItarAgatAnI mAtrA vadhatI jAya che, chevaTe yathAkhyAta parama vItarAga cAritra pragaTe che. eTale ke jevuM AtmAnuM zuddha svarUpa khyAta che-prasiddha che, athavA te jevuM cAritranuM zuddha niSkaSAya svarUpa AkhyAta che-jJAnIoe bhAkhyuM che, tevuM atra pragaTa thAya che. jema AvI pratIti jIvanI re, jA sarvethI bhinna asaMga; mULa mAraga te sthira svabhAva je upaje re, nAmacAritra te aNaliMga mULa"--zrImad rAjacaMdrajI. vaLI A dRSTi pravRttithI uttIrNa AzayavALI hoya che-vAsaka cittanA abhAvane lIdhe. eTale ke have citta-Azaya pravRttithI uttIrNa-pAra utarI gayela hoya che. cittane kaMI pravRtti karavApaNuM rahyuM nathI, eTale tenI samasta pravRtti nivRtta pravRtti anaMta thAya che, badhI doDAdoDa baMdha thAya che ne te AtmAmAM laya pAme che. apahArI he' atyAra pahelAM vAsanAnaMta AtmAnI badhI pravRtti cittadvArA thatI hatI, jyAM sudhI lezarUpa vAsanA hatI tyAM sudhI vAsanAvAsita citta jIvane badhA kArabhAra calAvatuM hatuM. paraMtu have te kalezarUpa vAsanA nimULa thatAM, vAsanAnuM bIja sarvathA baLI jatAM, AtmA pite ja AtmasvarUpamAM pravRtti kare che, vacce maphatIA mAraphatIA (agent) cittanI Dakhala rahetI nathI. Ama padabhraSTa maMtrInI jema vAsanAvAsita citta atra nirvAsita thAya che ! eTale "zcittavRttinidhaH " cittavRttinirodharUpa yoganI saMpUrNa siddhi atra saMprApta thAya che. sarva pradeza pragaTa samaguNathI, pravRtti anaMta apahArI he; parama guNa sevanathe sevaka, aprazastatA vArI ho."--zrI devacaMdrajI.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ pA dRSTi : ApavabhAve pravRtti pUraNa, (595) leze vAsita mana saMsAra, kleza rahita mana te bhavapAra."--zrI yazeAvijayajI, jihAM rAga ane vaLI dveSa, tihAM sadA mAne kleza; udAsInatAnA jyAM vAsa, sakala du:khane che tyAM nAza. Avye bahu sama dezamAM, chAyA jAya samAI; Avye tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI."--zrImad rAjaca`drajI, nirAcArapadro syAmaticAracAra vivarjitaH / ArUDhArohaNA bhAvagativattvasya ceSTitam // 179 // nirAcAra cegI ahI", niraticAra ja hoya; tasa ceSTita-ArUDhanuM, ArohaNa jyama nALya. 179 atha :--A dRSTimAM ceAgI nirAcAra padavALA, aticArathI vivajita-rahita evA hAya che. ArUDhanA ArehaNu abhAvanI gati jema enuM ceSTita hAya che. vivecana A dRSTimAM ceAgI nirAcAra padmavALA hAya che. kAi paNa AcAra karavAnuM prayAjana tene hetu nathI. tethI tene pratikramaNa Adi AcAraneA abhAva hoya che. vaLI te aticArathI vivarjita-savathA rahita hAya che, kAraNa ke kAi paNa aticAra lAgavAnuM kAraNa tene hetu nathI. ArUDhane ArAhaNunA abhAvanI jema A cegInuM ceSTita hAya che, kAraNa ke AcAra vaDe jItavA ceAgya evA kamaneA tene abhAva thayeA che. eTale keI AcAranuM pALavApaNuM tene khAkI rahyuM nathI. Ama te sarva AcArathI para evA nirAcAra padane prApta thaye! hAya che. "niraticAra padma ehamAM yAgI, kahiye nahi* aticArIjI; AreDe ArUDha girine, tyama ehanI gati nyArIjI." yA. da. sajjA. 8-1. jyAre cegI A AThamI paNa daSTine prApta thAya che, tyAre tene kaI AcAra pALavApaNuM rahetuM nathI, te AcArathI para evA 'kalpAtIta' thAya che. atyAra sudhI vRttiH--nivAro phri-nirAcAra pALe ja, acAM-mAmAM, mA dRSTimAM yegI heAya che.-pratikramaNAdinA abhAvathI, pratijJA vicalita:-atiyAra vijita-rahita -tenA niSTha dhananA abhAvane lIdhe A haDhohaLAmAvaLattis taMtrasya ceTaram-ADhanA ArehaNa abhAvanI gati jema AnuM-yAgInuM ceSTita hAya che. AcArathI jeya-jaya karavA yogya evA kanA abhAvathI nirAcAra padavALA hAya che, ema atha' che.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ (56) gadaSTibhramuccaya yogasAdhanA mATe je je AcAra Avazyaka hatA, avazya karavA yogya nirAcAra pada hatA, te have atre saMpUrNa yogasiddhi sAMpaDatAM nirupayogI banI jAya ehamAM yogI' che, niSpojana thAya che. pUrve prAraMbhika sAdhakane je pratikramAdi sAdhana gabhUmikA para caDhavA mATe upakArI hatA, te have gArUDha evI samAdhidazA pAmyA pachI yogasiddha puruSane akiMcitkara-nakAmA thaI paDe che. gAraMbha dazAmAM je pratikramaNAdi Avazyaka AcAra amRtakuMbharUpa hoya che, te ja sAdhanane je niSpanna-siddha yogadazAmAM paNa vaLagI rahevAmAM Ave che te viSakuMbharUpa thaI paDe che; kAraNa ke akhaMDa AtmasamAdhirUpa AtmasthitimAM te te kriyA ulaTo vikSepa pADe che pratikramaNAdi kriyA karavAno hetu anukrame AtmasamAdhidazA pAmavAne che, te hetu siddha thaI gayA pachI te te sAdhananuM koI prayojana rahetuM nathI. atre zaMkA thavI saMbhave che ke-"A zuddha Atma upAsanathI zuM ? kAraNa ke pratikramAdithI ja AtmA niraparAdha thAya che. apratikramaNAdi sAparAdhane-aparAdhIne aparAdha dUra nahi karanAra hovAthI viSakuMbharUpa che, ane pratikramaNAdi pratikamaNudi aparAdha dUra karavApaNAthI amRtakuMbha che. tenuM samAdhAna-pratikramaNAdi viSakuMbha kema? apratikramaNadinA traNa prakAra che -(1) ajJAnI jananuM je aprati kramazudi che te te sAkSAt viSakuMbha ja che. kAraNa ke temAM te zuddha Atmasiddhine abhAva ja che, eTale e svayaM aparAdharUpa ja che, (1) (4) bIju je dravya pratikramaNAdi zuddha AtmasiddhirUpa trIjI bhUmikAnA lakSya vinAnuM hoya, te paNa viSakuMbha ja thaI paDe che, kAraNa ke te AtmArtharUpa svakArya sAdhatuM nathI, ane mAnArtha Adipa viparIta kArya sAdhe che, eTale AtmAne viSarUpe ja jherarUpe ja pariName che. (5) paNa te dravya pratikramaNAdi je zuddha AtmasiddhirUpa tRtIya bhUmikAnA lakSyavALuM hoya, Atmasiddhine lakSya rAkhIne karavAmAM AvatuM hoya, te vyavahArathI te amRtakuMbharUpa hoya che, arthAta AtmAne amRtarUpe pariNamavAnuM kAraNa thAya che. (3) trIju jJAnIjananuM je tRtIya bhUmikArUpa-zuddha AtmasiddhirUpa apratikramaNAdi che, te te sAkSAt svayaM amRtakuMbha che, arthAt AtmAne sAkSAta amRtarUpe pariName che. eTale zuddha AtmasiddhisaMpanna AvA gArUDha jJAnInI apekSAe teone dravya pratikramaNAdi viSakuMbha che, ane apratikramaNAdi amRtakuMbha che *(sarakhA-viSa, amRta Adi anuSThAna svarUpa). *" paDikamaNaM paDisaraNaM parihAro dhAraNA NiyattI ya / jiMdA garahA sohI aTThaviho hoi visakuMbho // apaDikamaNa appaDisaraNaM apparihAro adhAraNA ceva / aNiyattI va aNiMdA garahA sohI amayakuMbho // " (juo ) samayasAra gA. 301-307 ane amRtacaMdrAcAryajInI parama addabhuta TIkA,
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ para dara nirAzAra pada ehamAM gI?-gArUDhanI vAta nyArI (597) ane eTalA mATe ja A daSTimAM sthiti karatA siddha yogI jJAnI puruSa A amRtakuMbha samI apratikamaNadirUpa trIjI bhUmikAne prApta hevAthI, temane sAdhakopayogI evI dravya pratikamaNAdi AcArakiyA hotI nathI; apratikramaNadi kAraNa ke samasta kriyAkalApane eka ISTa uddeza zuddha Atmasiddhi e ja amRtakuMbha che, ane te zuddha AtmAnI siddhi te atre prApta thaI cUkI che. eTale have tenuM kaMI prajana rahyuM nathI. kAraNa ke * "kama je pUrvakRta zubhAzubha aneka vistAra vizeSavALuM che, tenAthI je AtmAne nivartAve-pAcho vALe te pratikamaNa che." athavA te "svasthAnamAMthI je pramAdane vaza thaI parasthAne gayo hoya, tenuM punaH pAchuM tyAM ja mULa sthAne kamaNu-gamana te pratikramaNa kahevAya che.' arthAt zuddha AtmasvarUpa padamAMthI je bhraSTatA thaI hatI, tyAM "mULa zuddha te Atmapada 'mAM pAchuM AvI javuM tenuM nAma pratikramaNa che; AvuM zuddha sahaja AtmasvarUpamAM punarAgamanarUpa bhAvapratikamaNuparamArtha pratikramaNa atre niSpanna gIne prApta thaI cUkayuM che. eTale emane evI parama niraparAdha-nirdoSa AtmadazA pragaTI che, ke tyAM leza paNa aparAdhane punaH saMbhava nathI. te pachI aparAdhanA prAyazcittarUpa pratikramaNane avakAza kyAMthI hoya? Ama temane zuddha AtmasvabhAvamAM sthitimaya parama amRtasvarUpa apratikamaNa dazA ghaTe che. te ja prakAre apratyAkhyAnAdi bAbata samajI levuM. atre A dRSTAMta ghaTe che-parvata para caDhavA mATe ArehaNakriyA-caDhavAnI kriyA karavI paDe che, paNa parvatanI Toce caDhI gayA pachI kAMI caDhavAnI kriyA karavI paDatI nathI. tema yogagiri para caDhavA mATe uttarottara yogabhUmikA vaTAvavArUpa gArUDhanI ArehazukriyA karavI paDe che, paNa gagirinA zRMga para ArUDha vAta nyArI thayA pachI kaMI paNa yogasAdhanarUpa ArohaNakriyA karavI paDatI nathI. sAdhaka dazAmAM vattatA gAhakane je avalaMbana-sAdhana anivArya paNe Avazyaka che, avazya jarUranA che, te niSpanna gadazAne pAmelA gArUDha jJAnI puruSane kaMI paNa kAmanA nathI. kAraNa ke caDhelAne caDhavAnuM zuM? pAmelAne pAmavAnuM zuM? dharAyelAne jamavAnuM zuM? Ama parama addabhuta AtmasamAdhimaya parama jJAnadazA pAmelA jJAnayogInI vAta e che, nyArI che. tyAM prAkRta janane kAyado kema lAgu paDe? sAmAnya jananA anumAnanA kATale jokhavAnuM kema pAlave? ane sAmAnya prAkRta jana tevA jJAnIjananuM anukaraNa karavAnI dhRSTatA kare te paNa kema kAma Ave? bhUkhyAne bhejana + " vaM puchavayaM suhAgumaLAvityaviSe to citta avayaM tu go to vimaLA"--samayasAra gA. 383. "svasthAnAtyatparasthAna pramAdasya vazAd gataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH pratikramaNamucyate "
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 598) yAgadRSTisasukSaya karavAnI jarUra paDe che, paNa dharAyelAne-tRpta thayelAne kAMi jarUra rahetI * AnaMdaghana nathI. tema parama jJAnAmRtanA pAnathI je AkaMTha paritRpta thayA che, tene prabhu jAge re' have keAI AlaMbana-sAdhananI apekSA rahetI nathI, kAraNa ke AlaMbanasAdhanane tyAgI jeNe parapariNatine bhagADI che, evA sahajAtmasvarUpI AnaMdaghana prabhu akSaya evA darzana-jJAna-vairAgyamAM jAgyA che, arthAt zuddha AtmasvarUpamAM akhaMDa sthitirUpa sadAti jAgrata evI ujAgara dazAmAM khirAjamAna thayA che. Ama sAdhya siddha thayu' hAvAthI sAdhananI kai apekSA rahetI nathI, kRtakRtya thayA DAvAthI ene have kaMi karavAnuM rahyuM nathI. " AlaMbana sAdhana je tyAge, parapariNatine bhAge re; akSaya darzana jJAna vairAgye, AnaMdadhana prabhu jAge re. ''--zrI AnanajI. dazA A parama jJAnI puruSa parama kRtakRtya, pUrNakAma thai cUkayA che; kAraNa ke jyArathI cetana pAte vibhAvathI ulaTA thai-vimukha thai, samaya pAmI peAtAne svabhAva grahaNa karI lIdhA che, tyArathI ja je je levA yAgya hatuM te te sa teNe kRtakRtya jJAna- laI lIdhu che, ane je je tyAga yAgya hatuM, te te sava cheDI dIdhuM che. eTale tene have kaMi levAnuM rahyuM nathI ke mUkavAnuM khIjuM kAMi rahyuM nathI, tA have tene bAkI navIna kArya zuM rahyuM che? kAraNa ke saMganA tyAgI, aMganA tyAgI, vacana-taraMganA tyAgI, mananA tyAgI, buddhinA tyAgI evA A parama vItarAga ceAgIzvare AtmAne zuddha karI dIdheA che. " jamahiM te cetana vibhAvase uTi Apu, samA pAI apane subhAva gaDhI lInA hai, tamahi' te jo jo lena joga seA se| sakha lInA, jo jo tyAga joga seA se| sakha chAMDI dIneA hai. levekI na rahI ThAra tyAgiyekA nAMhi aura, bAkI kahA umaryAM ju, kAraja navIneA hai; saMga tyAgI, aMga tyAgI, vacanataratra tyAgI, mana tyAgI, buddhi tyAgI, ApA zuddha kInA hai. --zrI manArasIdAsakRta hiMdI samayasAra, AvI parama adbhuta vItarAga jJAnadazAne jeNe peAtAnA jIvanamAM sAkSAt anubhava karyAM che, evA parama yogI zrImad rAjacaMdrajI A subhASitamAM vadhu vela jJAnadazAnI mukta kaMThe praza'sA karatAM parameAllAsathI kahe che ke:-~~ "" levekI na rahI Thora, tyAgIvekI nAhi aura; AkI kahA ukha^ ju. kAraja navIna hai." " svarUpanuM bhAna thavAthI pUrNa kAmapaNu' prApta thayu. eTale have bIju kAI kSetra kaI paNa levAne mATe rahyuM nathI. svarUpanA te koI kALe tyAga karavAne mUkha paNa icche nahi; ane jyAM kevala svarUpasthita che, tyAM te pachI bIjuM kaI rahyuM
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 di: utakRtya jJAnadazA, lekI na rahI Thora' (599) lekI na nathI, eTale tyAgavApaNuM paNa rahyuM nahIM. have jyAre levuM devuM e rahI Thera bane nivRtta thaI gayuM tyAre bIjuM kaI navIna kArya karavAne mATe zuM ugayuM ? arthAt jema thavuM joIe tema thayuM, tyAM pachI bIjI levAdevAnI jaMjALa kayAMthI hoya? eTale kahe che ke ahIM pUrNakAmatA thaI." - zrImad rAjacaMdra, aM. 275. (328) kevI adbhuta dhanya dazA ! AvA kRtakRtya, pUrNa kAma jJAnI puruSane grahaNa-tyAgarUpa ka AcAra AcaravAnA bAkI rahyo hoya? kAraNa ke "mUDha jIva mhAramAM grahaNatyAga* kare che, AtmavettA adhyAtmamAM-aMtaramAM grahaNa-tyAga kare che, paNa kahIye nahiM niSThitAtmAne hAra ke aMdara grahaNatyAga hotA nathI." Ama nirAcAra aticArIjI' padane pAmyA hevAthI atre tene kAraNanA abhAve kaI paNa aticArane saMbhava rahetuM nathI. kAraNa ke AcAramAM aticAra lAge, paNa atre te AcAra ja nathI, te aticAra kayAMthI lAge ? AvI nirAcArapadavALI UMcI AtmadazAne pAmelA mahAtmAonuM vartamAna udAharaNa zrI cidAnaMdajI mahArAjanA adhyAtma jIvanamAMthI maLI Ave che. A age zrImad rAjacaMdrajIe kahyuM che ke jaina muni thayA pachI pitAnI parama nirvikalpa dazA thaI javAthI kamapUrvaka dravya-kSetra-kAla-bhAvathI yama-niyama teo have pALI zakaze nahIM, tema temane (cidAnaMdajIne ) lAgyuM. je padArthanI prApti mATe yamaniyamanuM kramapUrvaka pAlana karavuM che, te vastunI prApti thaI te pachI te zreNIe pravattavuM ane na pravartAvuM bane sama che. Ama tattvajJAnIonI mAnyatA che. " ItyAdi.- zrImad rAjacaMdra, patrAMka 9 (2) (22) Ane bhikSATanAdi AcAra kema heya? evI AzaMkA dUra karavA kahe che- ratnAdizikSAdRgbhyo'nyA yathA dRk tanniyojane / tathAcArakriyApyasya saivAnyA phalabhedataH // 180 // kRtti -trAphizikSado -ratnAdinI zikSAdaSTi karatAM, anyA-anya, bhinna ja, athA-jema, -ji. tarikone-te ratnAdinA niyojanamAM--zikSita hotI, tathA tema. AnA DyiALAA gInI AcArakriyA paNa, saiva- te ja, bhikSATanAdi lakSaNavALI, cA-anya, bhinna, judI ja hoya che. kayA kAraNathI ? te ke ramata-bheda thakI-pUrva sAMparAyika karmakSaya phaLa hatuM, ane hamaNAM te bhapagrAhI karmakSaya phaLa che. x " tyAgAdAne bahirmUDhaH karotyadhyAtmamAtmavit / nAnsaddiAne na cAre niSThitAtmanaH >> samAdhizataka.
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ (620) yogadadisamuracaya ratnAdizikSA daSTithI, nijana daSTi bhinna; tyama AcAra kriyA ya tasa, te kula be bhinna, 180 artha:-ratnAdinI zikSAdaSTi karatAM jema tenA nijana saMbaMdhI daSTi bhinna hoya che, tema AnI te ja AcArakriyA paNa phalazedane lIdhe bhinna hoya che. vivecana "zikSAthI jyama ratana niyojana, daSTi bhinna tyama ehe.--zrI , sajhA, 9-2 ratnAdikanI zikSAdaSTio karatAM, jema zikSita thatAM tenA niyojana viSayamAM dRSTi anya ja hoya che, bhinna ja hoya che, tema A yogInI te ja bhikSATanAdi AcArakriyA paNa anya ja-bhinna ja hoya che. zA kAraNathI? to ke phatabhedathI, pUrve sAMparAyika karmakSaya phaLa hatuM, have bhapagrAhI karmakSaya phaLa che. prathama zikSA letI veLAe ratnaparIkSA viSaye zikhAunI je daSTi hoya che, te karatAM zIkhIne pAra utarI gayA pachI te ratnanuM niyojana kare che evA te zikSitanI daSTi jUdI ja hoya che, kAraNa ke prathama te zikhAune te viSaya saMbaMdhI zikSAthI jyama kaMI jJAna hotuM nathI. ratna kevuM che? tenuM svarUpa zuM? tenA prakAra zuM ? ratana niyojana' tenA guNa-doSa zuM? tenuM mUlya zuM? ItyAdi bAbata tene sAva ajJAta hoya che. eTale tene te saMbaMdhI kutUhala buddhi hoya che. ethI te jijJAsApUrvaka te te ratnanI parIkSA saMbaMdhI jJAna meLavavA pravarte che. Ama abhyAsa karatAM karatAM te taddaviSayaka jJAnamAM niSNAta thAya che. ane pachI ratnaparIkSAmAM suzikSita e te upalabdha jJAnane vyavahAramAM viniyoga kare che, jya-vikrayAdi prayoga kare che. prathama avasthAmAM mAtra zikhAu jJAna (Theoretical knowledge) hatuM, tyAre have te tene anubhavasiddha prayoga (Practical application) hoya che. eTale pahelAMnI zikhAu daSTi karatAM A viniyoga dazAnI daSTi bhinna ja-jUdA ja prakAranI hoya che. tema atre paNa gInI te ja bhikSATana Adi AcArakiyA paNa bhinna ja-era prakAranI ja hoya che. pahelAM paNa e ja bhikSATanAdi kriyA hatI, ane hamaNAM paNa e ja bhikSATanAdi kriyA che, chatAM ane daSTimAM mahad aMtara che. athavA te ekaDIAne prathama te mAtRkAkSaranuM-bArAkhaDInuM jJAna paNa nathI hotuM, ekaDo paNa nathI AvaDatuM. paNa te khaMtIle vidyArthI banIne ekaDo ghuMTatAM ghuTatAM, krame karIne zikhAu jJAna prApta karato karate, vidyApAraMgata snAtaka thAya che, jJAna-gaMgAmAM nAhIne bahAra paDe che! ane pachI jIvanavyavahAramAM zikhelA jJAnane vyavahAra upaga kare che-cathAyogya viniyoga kare che. tenI nizALIA tarIkenI zikhAu avasthAnI
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ para daSTi : zikSA daSTithI nijana daSTi bhina, niSkaSAya 'sAdhu' (61) daSTimAM ane jIvana-vyavahAra zALAnI zikSita anubhavasiddha daSTimAM ghaNo ja pharaka hoya che. tema atre paNa AcAranI bAbatamAM prAraMbhika sAdhaka yegInI dRSTi karatAM, yegArUDha siddha yegInI daSTi bhinna-judA prakAranI hoya che. athavA te saMgIta zAstrathI anabhijJa-ajANa jema pahelAM te AlApa letAM zIkhe che, svaranA prakAra vagere saMbaMdhI jJAna meLave che. Ama zIkhatAM zIkhatAM anukrame te saMgIta kalAmAM pravINa bane che, ane temAM ene hAtha evo besI daSTi bhinna jAya che ke grAma-mUchanAdi prakAra tene sahaja siddha thAya che, game tyama ejI" tyAre game te rAga cheDI tanmayatA sAdhI te ustAda jana-manaraMjana na karI zake che. Ama prathamanI azikSita AlApalA karatAM tenI havenI suzikSita AlApakalA sAva jUdI ja tarI Ave che. tema atre paNa AcAra para prathamanI abhyAsadazAmAM sAdhaka yogInI je dRSTi hoya che, tenA karatAM gItArtha niSpanna jJAnadazAmAM daSTi bhinna hoya che. Ama ratna, ke mAtRkAkSara, ke saMgIta Adi che te tene te, paNa tenA pratyenI zikhAunI draSTimAM ne zikSitanI daSTimAM pragaTa bheda hoya che, tema bhikSATanAdi AcArakriyA che te tenI te, paNa tenA pratyenI sAdhaka yogInI dRSTi karatAM atre siddha niSpanna gInI daSTi bhinna ja-jUdA ja prakAranI ora ja hoya che. kAraNa ke pUrva sAMparAyika-kaSAya saMbaMdhI karmakSaya e AcAra kriyAnuM phala hatuM, have bhavepagrAhI karmakSaya e phala che. pUrve nigraMtha muninI samasta pravRtti kaSAya - saMbaMdhI karmakSaya karavA mATe hatI, jema bane tema sUphamamAM sUkSama labheda kaSAyane paNa kSaya karavA arthe hatI, te saMyamIne deha paNa mAtra saMyamane mATe hatuM, ane te deha dvArA saMyamayAtrAnA nirvAha athe ja bhikSATanAdi kiyA Avazyaka hatI, tathA e badhuMya kaSAya-bhAva dUra karavA mATe ja-pUrNa vitarAgatA ANavA mATe ja hatuM. kAraNa ke sAcA "sAdhu "ne kavacit hoya te ati ati sUkSma e saMjavalana kaSAya ja hoya, ethI adhika kaSAya* hoya ja nahi, chatAM 4 zrImAna haribhadrasUrijI zrI paMcAzaka sa@AsamAM spaSTapaNe kahe che ke- sAdhu " ne kAladoSathI hoya te kavacita saMjavalana kaSAyane udaya hAya, bAkI to kaSAya hoya ja nahiM, ane je hoya to te sAdhu ja nathI. kAraNa ke sarve ya aticAro saMjavalananA udayathI hoya che, paNa anaMtAnubaMdhI Adi bAra kaSayanA udayathI te saDe vratabhaMga thato hovAthI mUlachagha prAyazcitta lAge che " carimANa vi taha NeyaM saMjalaNakasAyasaMgama ceva / mAIThANaM pAyaM asaI pi hu kAladoseNa // savveviya aiyArA saMjalaNANaM tu udayao hoti / mUche = pukha do vArasaNuM sAthALa | "--zrI paMcAzaka,
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ (602) thAgadaSTisamuccaya te mahAmuni AMkhanA kaNAnI jema te kaSAyakaNikAne paNa sAMkhI zakatA nathI, eTale sarva AtmapradezamAMthI paramANu mAtra kaSAyakaNane paNa kADhI nAMkhavA mATe te sarvAtmAthI pravarte che, ane niSkaSAyatArUpa vItarAga bhAvane sAdhe che. paNa have atre te te ati ati alpa kaSAyabhAva paNa sarvathA dUra thaI gayuM che, vItarAgatA prApta thaI cUkI che, ghAtikane kSaya thaI cUkyo che, eTale aghAtI evA bhopagrAhI karmane kSaya eka ja atra hetu che. atre A parama yogI je deha dhAraNa karI rahyA che, te nAma-gotra-AyurvedanIya e cAra, A carama dehamAM bhogavavA gya prArabdha karmanA kSaya arthe ja dhAraNa karI rahyA che. eTale te dehanA nirvAhAthe je bhikSATanAdi kriyA kare che, te paNa te bhayagrAhI karmanA kSaya athe ja kare che. Ama pUrve sAMparAyika karmakSaya e bhikSATanAdi kriyAnuM phala hatuM, ane atre bhapagrAhI karmakSaya e phala che. Ama kulabhedathI daSTibheda pragaTa thAya che. A uparathI tAtparya e che ke-jene sarva kaSAyane kSaya thayo che evA vItarAga parama bhegI jyAM lagI A chellA dehanI Ayusthiti che tyAM lagI pUrva prArabdhadayathI vicare che, ane ema karIne potAnA zeSa kamane trANAnubaMdha cUkavI ApI deha chatAM jenI nirjarI nAMkhe che. Ama pUrva prayogathI vicaratA jJAnI puruSa, deha dazA, varte chatAM dehAtIta evI parama adbhuta kAyotsarga dazA-jIvanmukta dehAtIta" dazAne anubhava karatA satA, sadehe mukta varte che. AvA videhadazA saMpanna kevali bhagavAna paramArtha meghanI vRSTi karI bhavyajanone bodha karatA bhUtala para vicare che, ne parama janakalyANalakepakAra kare che ane AvA jagama kalpavRkSa samA zuddha AtmasvarUpa jinarAjane dhanya AtmAo seve che. jema ke - "ajitavIrya jina vicaratA re... mana puSkara adha videha re....bhavi. jaMgama surataru sAri re..mana seve dhanya dhanya teha re...bhavi-zrI devacaMdrajI. "deha chatAM jenI dazA, vatte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, he vaMdana agaNita."-zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi. tanniyogAnmahAtmeha kRtakRtyo yathA bhavet / tathAyaM dharmasaMnyAsaviniyogAnmahAmuniH // 181 // -Annize-tenA niyagathI, ratnanA niyagathI, mAtma-mahAtmA ahIM lekamAM, tyo cA mA-jema kRtakRtya hoya che, kaI ratvavaNipha kRtakRtya hoya che; tathAthaM-tema A, adhikRta vegI, dharmasaMnyAviniyoniA-dharmasaMnyAsanA viniyogathakI, mAmuni -mahAmuni, kRtakRtya hoya che.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ para daSTi: dharmasaMnyAsaviniyogathI muni-rAvaNi; kRtakRtya (603) tasa viniyege te ahIM, kRtakRtya jyama thAya; dharma saMnyAsa vigathI, tema mahAmunirAya. 181 artha -te ratnanA viniyogathI ahIM jema te mahAtmA kRtakRtya thAya che, tema A mahAmuni dharmasaMnyAsanA viniyegathI kRtakRtya thAya che. vivecana "tAsa niyoge karaNa apUrva, lahe muni kevala gejI."--. sakjhA. 8, 2, te rananA viniyogathI jema ahIM lekamAM kaI mahAtmA-ratnAvaNika kRtakRtya thAya che, tema A daSTivALo yegI mahAmuni dharmasaMnyAsanA viniyegathakI kRtakRtya thAya che. ratnaparIkSA karI jANanAre ratnAvaNi cekasI, jhaverI zuddha dRSTithI jyAre ratnane yatheccha vyApAra kare, tyAre ja te kRtakRtya thayo kahevAya che. kAraNa ke ratna parIkSA saMbaMdhI game teTaluM jANapaNuM hoya, paNa jyAM sudhI vyavahAramAM-vyApAravinimayamAM ratnAvaNiphanuM tene prayoga na karavAmAM AvyuM hoya, tyAM sudhI tenuM sArthakapaNuM- dRSTAMta kRtArthapaNuM thayuM kema kahevAya ? paNa ratnanA kayavikrayamAM, levaDadevaDamAM upayogI thAya tenI khAtara ja je ratnaparIkSAnuM jJAna anivAryapaNe Avazyaka hatuM, te jJAnane vyApAramAM jyAre viniyega (Practical application) karavAmAM Ave, ne tene yatheccha lAbha uThAvavAmAM Ave, tyAre ja tenuM kRtakRtyapaNuM gaNAya, tyAre ja tenuM kAma thayuM kahevAya. te ja prakAre A dRSTivALe yegI mahAmuni ahIM dharmasaMnyAsanA viniyogathI, arthAt zuddha dRSTithI tAvika AcaraNarUpa viziSTa prayogathI-dharmavyApArarUpa prajanathI kRtakRtya thAya che, kAraNa ke dharmasaMnyAsa saMbaMdhI game teTaluM jANapaNuM hoya, dharmasaMnyAsa game teTalI tAlIma lIdhI hoya, paNa jyAM sudhI haju tene nizcayazuddha viniyoga vyavahAramAM tAtvikapaNe upaga na karavAmAM AvyuM hoya, tyAM sudhI paramArthathI tenuM sArthakapaNuM thayuM kema kahevAya ? paNa prastuta dharmasaMnyAsanI yegyatA prApta thAya te khAtara ja je atyArasudhInI jJAna-darzana-cAritranI akhaMDa ArAdhanArUpa tAlIma atyaMta Avazyaka hatI, tene have ahIM tArika dharmasaMnyAsapaNe vyavahArU prayoga karavAmAM Ave che, ane tajajanya parama AtmalAbha UThAvavAmAM Ave che. eTale ahIM A dRSTimAM ja dharmasaMnyAsanA viniyogathI (Practice) kRtakRtyapaNuM hoya che. arthAt atre ja zuddha ratnatrayIne vyApAra karanAre mahAmunirUpa ratnAvaNika dharmasaMnyAsa yogarUpa ratnavANijya vaDe, yatheccha AtmalAbharUpa na meLavI kRtakRtya thaI jAya che, ahIM ja tene beDo pAra thaI jAya che, ahIM ja tenuM AtmasiddhinuM kAma thaI
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ (604) yogadaSTisamuccaya jAya che, ahIM ja te sAce "dharmasaMnyAsa' yogI-saMnyAsI' banI parama AtmakalyANane pAme che. kAraNa ke A daSTi pUrvene atyAra sudhI je dharmasaMnyAsayoga hatuM, te tAttvika hete, atAvika hatuM. temAM pravRtti-lakSaNa dharmane saMnyAsa-tyAga jarUra hato. eTale ja atAtvika chatAM "dharmasaMnyAsa' nAmane yogya hatuM temaja te tAtvika dharmasaMnyAsanI yogyatA pAmavA mATe paNa Avazyaka ne upakArI hatA, eTale paNa tene upacaritapaNe te dharmasaMnyAsa nAma ghaTatuM hatuM. paNa ahIM te tAtvika dharmasaMnyAsacoga hoya che. dharma eTale kSApathamika bhAva, tene ahIM saMnyAsa-tyAga hoya che, mATe te dharmasaMnyAsayoga atre yathArtha paNe paramArthathI hoya che. tathA-- dvitIyApUrvakaraNe mukhyo'yamupajAyate / kevalazrIstatazcAsya niAsapatnA sadodayA // 182 // bIjA karaNa apUrvamAM, mukhya eha upajata; (tethI tene nirAvaraNa nidayA, kevalalakSmI varata. 182. artha -bIjA apUrvakaraNamAM mukhya e A dharmasaMnyAsa upaje che, ane tethI karIne A gIne niHsapannA-nirAvaraNa evI sodiyA kevalalI hoya che. vivecana zreNIvattI evA bIja apUrvakaraNamAM mukhya e A dharmasaMnyAsayoga upaje che,-upacarita te pramatta saMyatathI AraMbhIne hoya che. ane te dharmasaMnyAsanA viniyoga thakI A gIne nirAvaraNa evI kevalazrI upaje che ke je pratipAtanA abhAve karIne sadedayA hoya che. A dharmasaMnyAsa lega je kahyo, te mukhya arthAt tAtvika koTine dharma saMnyAsa kyAre hoya che ? tenuM ahIM spaSTIkaraNa che. mukhya-tAtvika dharma saMnyAsa zreNImAM AvatA bIjA apUrvakaraNa samaye prApta hoya che,-jo ke upacaritatAtvika atAttvika e dharma saMnyAsa pramattasaMyata guNasthAnathI mAMDIne hoya dharmasaMnyAsa che, ane te anukrame tAtvika dharmasaMnyAsa pAmavAnI yogyatA mATe adhikArI thavA mATe parama upakArI thAya che. A atAvika dharmakRtti - dUtIyApUrvajaLe-dvitIya apUrvakaraNamAM, zreNIvattI evA apUrvakaraNamAM, mughoDatha-mukhya evo A dharmasaMnyAsa; EvjJAnta-upaje che, -upacarita te pramatta saMyatathI AraMbhIne upaje che. devazItata-ane kevalazrI tethI karIne-dharma saMnyAsa viniyoga thakI, aca-A piMgIne, ni sannA-niHsa patnI, pratipakSa rahita (nirAvaraNa), soyA-sadAya, -pratipAtanA abhAve karIne.
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ para daSTi tAtvika dharmasa-kevalazrI: "zrImada' jina bhagavAna (605) saMcAsamAM pravRttilakSaNa dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che, ane tAtvika dharmasaMnyAsamAM kSayopazamabhAvarUpa dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che, eTale dharmasaMnyAsa saMjJA yathArtha che, ahIM "bIjA" apUrvakaraNamAM A tAtvika dharmasaMnyAsa pragaTe che ema kahyuM te sahetuka che, kAraNa ke paheluM apUrvakaraNa je graMthibhedanuM kAraNa che, temAM A prastuta dharmasaMnyAsa hoI zake nahi. eTalA mATe bIjAmAM ema kahI tene apavAda sUcavyo. Ama A apUrvakaraNa be che:-(1) graMthibhedanA kAraNarUpa te paheluM; (2) kSapakazreNI veLAnuM te bIju. A "apUrvakaraNa eTale zuM? "apUrva " eTale anAdikALanA bhavabhramaNamAM je kadI paNa pUrva prApta thayo nathI, e zubha-prazasta AtmapariNAma. temAM pahelA apUrvakaraNanuM phaLa graMthibheda che ane te graMthibhedanuM phaLa samyagadarzana che. ane pachI karmasthitimAMthI saMkhyAta sAgaropama vyatIta thaye A bIjuM apUrva karaNa-apUrva AtmapariNAma prApta thAya che, tyAre A tAvika dharmasaMnyAsa yoga kSepaka zreNImAM caDhatA sAmarthyayogIne heya che. (Ane "apUrvakaraNa" kahevAnA kAraNa mATe juo pR. 43-44). A apUrvakaraNarUpa apUrva AtmasAmarthya pAmIne, parama AtmavIlAsa skurAvIne je yogIpuruSa kSakazreNa para ArUDha thAya che, tene A tAvika dharmasaMnyAsa nAmane sAmarthya yoga hoya che, kAraNa ke te kSayapazamarUpa dharmonuM kSapakazcaNa kSapaNa karate karato AgaLa vadhe che, karma prakRtine sarvathA khapAvate kevalathI khapAvate, khatama karate karate, uDAvate uDAvate, guNasthAnakanI zreNI para vege caDhato jAya che. ane Ama karmazatruno kSaya karato karato, kSApazamika dharmone saMnyAsa karate karate, A parama samartha vIra saMnyAsI" 8-9-10-12 guNasthAnane vaTAvI jaI, teramAM sagI kevali guNasthAne pahoMcI "nija kevalajJAna nidhAna" pragaTAve che. (juo AkRti 3-pR. 50) ane Ama dharmasaMnyAsanA viniyogathI A sAmarthagIne kevalalakSmInI-kevalazrInI prApti hoya che, arthAt kevalajJAna-darzananI utpatti hoya che, ke jemAM koIpaNa pratibaMdhaka viredhaka pratipakSarUpa AvaraNa hotuM nathI. AvI A nirAvaraNa kevalazrI zrImad sadIdayA hoya che, arthAt keipaNa kALe tenA pratipAtane abhAva bhagavAna hovAthI sadA udayavaMtI ja hoya che. eTale AvI anupama kevalazrI saMpanna A "zrImadda bhagavAn jinarAjarAjezvara AtmasAmrAjya lakSamIthI sadA virAje che. tenuM apUrva varNana lAkSaNika zailImAM kavirAja devacaMdrajIe gAyuM che:
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) yogadaSTisamuccaya "mahAbhadra jinarAja ! rAjarAja virAje che Aja tamAraDojI; kSAyika vIrya anaMta, dharma age tuM sAhiba vaDe.... huM balihArI re zrI jinavara taNI re. kartA bhaktA bhAva, kAraka kAraNa che te svAmI chatejI; jJAnAnaMda pradhAna, sarva vastune ho dhama prakAzajI.huM balihArI samyagadarzana mitta, sthira niddha re avisaMvAditAjI; avyAbAdha samASi, keza anadhara re nija AnaMdatAjI."--zrI devacaMdrajI, kAraNa ke A AtmasAmrAjyanA svAmI zrImadda bhagavAnamAM rAjarAjezvaranA samrATana saMpUrNa lakSaNa jovAmAM Ave che. jemake-temanAmAM anaMta evuM kSAyika vIya pragaTayuM che, ane tethI AtmasvabhAvarUpa dharmanA abhaMgANAe karIne zrI jinarAja e "vaDA sAheba" moTAmAM moTA sAheba thayA che. te AtmabhAvanA rAjarAjezvara katta-bhaktA, kAraka kAraNa che, eTale te chatA-pragaTa evA svasvarUpanA - svAmI thayA che. temane jJAnAnaMda nAmano pradhAna che ke je sarva vastune dhama prakAze che; ane samyagadarzana nAmane mitra che ke je sthira evI avisaMvAditAne nirdhAra kare che, badhuM barAbara che enI takedArI rAkhe che. temane avyAbAdha samAdhirUpa nijAnaMdamaya avinazvara keza che, akhUTa khajAne che. asaMkhya AtmapradezarUpa tenA deza che ke je potapotAnI rIte guNasaMpattithI bharyA che emane cAritrarUpa abhaMga durga che, ajeya killA che, ke je AtmazaktithI paraparabhAvarUpa zatrune jaya karavA saMcaryA che. kSamAdi dharmarUpa temanuM sainya che. pariNati prabhutvarUpa-AtmapariNatinA svAmitvarUpa temanuM AkarUM bala che AvA A prabhue sakala tatvane pragaTabhAva sAdianatI rIte dhAraNa karyo che. dravya-bhAva sarva zatrune nAza karIne AvA A "sAhiba" avataryA che, ane te sahaja svabhAva vilAsanA bhogI, upayogI evA jJAnaguNe bharyo che. deza asaMkhya pradeza, nija nija rIte re guNasaMpatti bharyAjI; cAritra dugara abhaMga, Atamazakta ho para jaya saMcayajI....huM balihArI, dharma kSamAdika sainya, pariNati prabhutA he tuja bala AkarejI; tattva sakala prAbhAva, sAdi anaMtI je rIte prabhu dharyo che. balihArI, dravyabhAva ari leza, sakala nivArI re sAhiba avataryojI; sahaja svabhAva vilAsa, bhogI upayogI re jJAnaguNe bhajI."--zrI devacaMdrajI siMhAvalokana nItithI adhikRta vastunA nirdhAraNArthe kahe che -
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ para daSTi : zrI jinarAjarAjezvara : Atma-caMdra, jJAna-caMdrikA (607) sthitaH zItAMzuvajjIvaH prakRtyA bhAvazuddhayA / caMdrikAvacca vijJAnaM tadAvaraNamabhravat // 183 // bhAvazuddha prakRti thakI, sthita caMdra zuM chava eha; jJAna caMdrikA sama ane, tadAvaraNa che meha. 183 artha :-jIva, caMdranI jema, bhAvazuddha evI prakRtithI sthita che; ane vijJAna caMdrikA jevuM che, tenuM AvaraNa azva-vAdaLA jevuM che. vivecana AtmA caMdranI peThe pitAnI-AtmIya bhAvazuddha evI prakRtithI sthita che, kAMI sthApita karavAnuM nathIane je vijJAna che te snA jevuM-cAMdanI jevuM che. A kevalAdinuM upamA mAtra che. ane tadAvaraNa arthAt jJAnAvaraNa te aA jevuM vAdaLA jevuM che. pratyeka vastu bhAvazuddha prakRtithI-zuddha svabhAvathI nija nija svarUpamAM sthita che ja, kAMI navI sthApavAnI nathI. tema Atma-vastu paNa bhAvazuddha evI prakRtithI-sva bhAva sthita ja che, kAMI navI sthApita karavAnI nathI. atre caMdranI Atma-caMdra upamA sAgapAMga sughaTapaNe ghaTe che. caMdra jema AkAzamAM prakRtithIjJAna-caMdrikA kudaratI-svabhAvathI sthita che, tema AtmA paNa nija prakRtithI-kudaratI sahaja svabhAvathI cidAkAzamAM sthiti karI rahyo che. AkAzamAM svasthAne sthita rahyo chate caMdra jema caMdrikA prasAre che, tema sthira evA svasvarUpa padamAM sthita AtmA jJAnarUpa tsanA-caMdrikA vistAre che. paNa cAMdanIthI bhUmi Adine prakAzita karatAM chatAM caMdra kAMI bhUmirUpa banI jato nathI, tema AtmA paNa jJAnajyotsanAthI vizvane prakAzatAM chatAM, kAMI vizvarUpa banI jato nathI. Ama sva-para prakAzaka caMdrikA relAvate caMdra svasthAne sthita rahyo che, tema sva-para avabhAsaka jJAna-caMdrikA vistArate AtmA paNa nija svabhAvapadamAM samavasthita ja rahyo che. A pramANe nizcayavArtA che, tavazuddha prakRtithI-svabhAvathI sthiti che. ane je svabhAva che te kadI anyathA thatuM nathI, kAraNa ke anya dravyarUpa thavuM te te svabhAva nahiM, paNa parabhAva ja che (juo pR. 483, tathA . pR. 75) AtmAne sva-paraprakAzaka evo jJAyaka svabhAva che, eTale te vizvane kRtti-thitaH-sthita che, nahiM ke sthApanIya, sthApavAne nathI, zIrvAzuva7-zItAMzu-caMdranI jema, lIva-jIva, AtmA, kanyA-AtmIya-pitAnI prakRtithI. mAvA -bhAvaza evI, tatvazaha evI ema artha che. temaja-ddhiAvadara-ane caMdrikA jevuM, jyanA-cAMdanI jevuM, vijJAnavijJAna kevalAdina A upamAmAtra che, tavA -tAvaraNa, jJAnAvaraNa. jhava-abhra jevuM, medhaTapala jevuM che ema artha che.
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ (608) gadaSTisaMmuzmAM jANe che, paNa tethI te kAMI vizvarUpa banI jato nathI. A aMge parama tatvadaSTA zrImad rAjacaMdrajInuM A parama rahasyamaya vacanAmRta punaH punaH manana karavA yogya che caMdra bhUmine prakAze che, tenA kiraNanI kAMtinA prabhAvathI samasta bhUmi ta thaI jAya che, paNa caMdra kaMI bhUmirUpa koI kALe tema thatuM nathI. ema samasta vizvane prakAzaka e A AtmA te kayAre paNa vizvarUpa thatuM nathI, sadA sarvadA caitanyasvarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedatA mAne che e ja brAMti che."- zrImad rAjacaMdra. 760 (433), "ya jJAna zuM navi mile re lAla, jJAna na jAye taththa re; prApta aprApta prameyane re lAla, jANe je jima jaththa re."--zrI devacaMdrajI. ane Ama zuddha svabhAvathI svasthAne sthita chatAM caMdrane jema meghapaTala-vAdaLAM Avare che, DhAMkI che, ne tethI tenuM yathArtha darzana nathI thatuM; tema zuddha svabhAvasthita AtmAne jJAnAvaraNAdi karmarUpa meghapaTala AvRta kare che-DhAMkI de che, jJAnavaraNa- ane tethI tenuM yathAsthita darzana thatuM nathI. tathApi meghapaTala game megha teTaluM gADha hoya chatAM, jema caMdranI kaMI ne kaMI chAyA dekhAyA vinA rahetI nathI, tenI kaMI ne kaMI caMdrikA vAdaLane vIdhIne bahAra nikaLyA vinA rahetI nathI, "caMdra chupe nahiM bAdala chAyo'; tema kevalajJAnasvarUpa Atma-caMdra game teTalA gADha karmapaTalanA AvaraNathI AvRta hoya, to paNa tenI koI ne kAMI jhAMkhI thayA vinA rahetI nathI, tenI kaMI ne kaMI jJAna-jyotsanA DokIuM karI caitanya svarUpane khyAla ApyA vinA rahetI nathI. eTalA mATe ja akSaranA anaMtamAM bhAga jeTalo kevalajJAnano bhAga nitya ughADe ja rahe che ema zAstramAM + kahyuM che. nahi te te paNa je avAI jAya te jIva ajIvapaNane pAmI jAya. eTale kevalajJAnAvaraNane lIdhe je ke jJAnane pUrNa prakAza prApta thatuM nathI, tepaNa aMzaprakAzarUpa maMda prakAza te sadAya avazya dazyamAna hoya ja che. ane te maMda prakAzanuM kAraNa paNa prastuta kevalajJAnAvaraNa ja che. Ama kevalajJAnAvaraNarUpa eka ja kAraNane lIdhe pUrNa prakAzarUpa kevalajJAna upajatuM nathI, ane maMda prakAzarUpa chAvasthika jJAna upaje che * suvi mevamudra ti mAM vALAM?? :-zrI naMdIsatra, 42 A maMda prakAzamAM paNa je taratamatA dekhAya che, nAdhikatA dekhAya che, citrax "sabajIvANapi ya NaM akkharassa anantatamo bhAgo NiccugghADio ciTThai, so viza karU varijJA te vIvo nIvattaLa pavajhA -zrI naMdIsutra, 42 * " ayaM ca svabhAvaH kevalajJAnAvaraNAvRtasya jIvasya ghanapaTalacchannasya, vevi maya%ArA rUtyutha tatra detu varajJAnAvaraNameva " -zrI jJAnabiMdu,
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ para daSTi: kevalajJAnAvaraNa megha, maMda prakAza-kSayopazama (609) vicitra bheda dekhAya che, tenuM kAraNa matijJAnAvaraNAdi itara karma che. vastranA vivaramAMthI ke bhItanA vivaramAMthI (chidramAMthI) dekhAtA abrAcchAdita sUryanA kSapazama: maMda prakAzamAM paNa taratamatA hoya che, tema aMtarAlamAM rahelA mati anaMta bheda Adi Itara jJAnAvaraNa kamane lIdhe kevalajJAnAvaraNachAdita AtmAnA jJAnarUpa maMda prakAzamAM paNa taratamatA hoya che-nyUnAdhikatA, ochAvattApaNuM hoya che. ane tethI karIne mati Adi te te jJAnAvaraNa karmono kSayopazamanA anaMta bhedathI mati Adi jJAnanA anaMta bheda janme che. + game tema ho, paNa AtmacaMdranI caMdrikAne kaMI ne kaMI prakAza avazya anAvRta hoya che-aNuDhAMkyo ja rahe che. eTalA mATe ja kahyuM che ke-jJAna e AtmAne svaparAvabhAsaka asAdhAraNa guNa che. " tatra jJAnaM tAvadAtmanaH svaparAvabhAsakaH asAdhAraNoH gunnH|" -zrI yazovijayajIkRta jJAnabiMdu prakRtinuM jana kahe che - ghAtikarmAbhrakalpa taduktayogAnilAhateH / yadApaiti tadA zrImAn jAyate jJAnakevalI // 184 // ghAtikarma vAdaLa samuM, vAtAM ga suvAya; dUra thAya tyAre zrImAna, jJAnakevalI thAya. 184 artha -ghAtika vAdaLA jevuM che, te ukta yogarUpa vAyunA AghAtathI (sapATAthI) jyAre dUra thAya che, tyAre te zrImAnuM jJAnakevalI arthAt sarvajJa thAya che. vivecana jJAnAvaraNIyAdi je ghAtikarma te abhra jevuM-vAdaLA jevuM varte che. te ghAtikarmauparamAM hamaNAM ja kahevAmAM AvelA dharmasaMnyAsa garUpa pavananA sapATAthI,-jyAre kRtti -pati-dhAtikarma, jJAnAvaraNIya Adi, tathA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya. A agavaDatAma-anna, vAdaLA jevuM varte che. tatte ghAtakarma, swyomniH -ukta-hamaNAM ja kathA te yoga-vAyunA AghAtathI-sapATAthI (ema artha che ). cAti-jyAre dUra thAya che-zreNInI parisamApti veLAye tAtyAre, zrImAna zrImAna, zrImad te mukhya evA vikrama nathI, parAkramayogathI, nA jJAnadevI-jJAnakevalI thAya che, sarvajJa thAya che, ema artha che. +"sa ca apAntarAlAbasthitamatijJAnAdyAvaraNakSayopazamabhedasaMpAditaM nAnAtvaM bhajate / ghanapaTalAcchannaraveH maMdaprakAza iva antarAlasthakuTakuTayAdyAvaraNavivarapravezAt // " -ityAdi (juo)-zrI jJAnabindu,
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamuccaya zreNInI parisamApti veLAye vikherAI jAya che, tyAre mukhya evA parAkramayoge karIne te zrImAnuM jJAna kevalI-sarvajJa thAya che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya e cAra "ghAtikarma" kahevAya che. te AtmAnA mULa svabhAvabhUta guNanI vAta kare che, mATe "ghAti"--ghAta karanArA che. jJAnAvaraNIya karma AtmAnA jJAnasvabhAvaguNane AvRta ghAtikarma-anna karI tenI ghAta kare che. darzanAvaraNIya karma AtmAnA darzana guNane AvarI tenI ghAta kare che. mehanIya karma AtmAnA parama nizcayasvarUpa samyakatva guNane tathA jJAnadarzana svabhAvamAM sthitirUpa cAritra guNane haNe che, ghAta kare che. aMtarAya kama AtmAnA anaMta vIrya guNane haNe che, ghAta kare che. Ama AtmAnA svabhAvabhUta mULa guNanI ghAta karatA hovAthI A cAreya karmone "ghAtikarma evI yathArtha saMjJA ApavAmAM AvI che. AkRti: 14 /jJAna-drikA AtmA dharmasaMcAla caga-vAyu ghAtikarma-meghapaTala " tatra dhAtIni catvAri karmANyanvarthasaMjJayA / / pAtatvAr guNAnA hi nIvaaiti vAsthatiH II -zrI paMcAdhyAyI. A cAra ghAtikarmamAM paNa mehanIya karma sarvathI vadhAre baLavAna che. te karmane rAjA kahevAya che, kAraNa ke jJAnAvaraNIyAdi bIjAM karmo jyAre AtmAnA te te guNone AvaraNa mAtra kare che, tyAre A mehanIya karma te AtmAnA te te mehanIyaH guNane viparIta svAdavALe banAvI de che. darzana mehanIya AtmAnA kamena rAjA samyagU nizcaya-zraddhAnarUpa samyakatva guNane viparIta-mithyA zraddhAnarUpa
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ para daSTi mehanIya-karmone rAjA, ghAti-aghAti prakRti (11) mithyAtvamAM pheravI nAMkhe che. ane cAritra mohanIya AtmAnA svabhAvasthitirUpa guNane vibhAva sthitipaNAmAM palaTAvI nAMkhe che. Ama AtmAnA parama amRtamaya guNane viSamaya vikRta sthiti paNamAM palaTAvI nAMkhavAnuM mahAduSTa adhama kRtya (villain's action) mehanIya karma kare che. bIjAM kama te mAtra AvaraNa ke aMtarAya karIne aTake che, tyAre A mahAnubhAva (!) mehanIyakama te potAnuM doDhaDahApaNa vAparI ulaTa bagADo karI mUke che ! eTale ja e AtmAne bhayaMkaramAM bhayaMkara ne moTAmAM moTo duzmana (Ring-leader) che. te nAyakanA jora para ja bIjAM karmonuM baLa nabhe che, tenuM jera kSINa thatAM anya karmonuM baLa paNa kSINa thAya che. Ama anya karmone AzrayadAtA- "annadAtA" hevAthI nekanAmadAra mohanIyane karmone "rAjA" kahyo che te yathArtha che. "kama anaMta prakAranA, temAM mukhya ATha; temAM mukhya mehanIya, haNAya te kahuM pATha. kama mohinIya bheda be, 1 darzana 2 cAritra nAma; haNe 1 baMdha ra vItarAgatA, acUka upAya Ama. "--zrI Atmasiddhi kamanI mULa prakRti ATha, temAM cAra ghAtinI ane cAra aghAtinI kahevAya che. cAra ghAtinIne dharma AtmAnA guNanI ghAta karavAno arthAt (1) te guNane AvaraNa karavAne, athavA (2) te guNanuM baLa-vIya radhavAne, athavA (3) tene vikaLa karavAne che. ane te mATe ghAtinI evI saMjJA te prakRtine ApI che. AtmAnA guNa jJAna, darzana tene AvaraNa kare tene anukrame (1) jJAnAvaraNIya ane (2) darzanAvaraNIya evuM nAma ApyuM. aMtarAya prakRti e guNane AvaratI nathI, paNa tenA bhaMga upaga Adine, tenAM vIya-baLane roke che. A ThekANe AtmA bhogAdine samaje che, jANe dekhe che eTale AvaraNa nathI; paNa samajatAM chatAM bhegAdimAM vikta-aMtarAya kare che, mATe tene AvaraNa nahiM paNa aMtarAya prakRti kahI. Ama traNa AtmaghAtinI prakRti thaI, cothI ghAtinI prakRti mehanIya che. A prakRti AvaratI nathI, paNa AtmAne mUcchita karI, mohita karI vikaLa kare che, jJAna, darzana chatAM, aMtarAya nahi chatAM paNa AtmAne vakhate vikaLa kare che, UMdhA pATA baMdhAve che, muMjhave che, mATe ene mehanIya kahI. Ama A cAre sarvaghAtinI prakRti kahI. bIjI cAra prakRti je ke AtmAnA pradeza sAthe joDAyelI che tathA tenuM kAma karyA kare che ane udaya anusAra vedAya che, tathApi te AtmAnA guNanI AvaraNa karavArUpe ke aMtarAya karavArUpe ke tene vikaLa karavArUpe ghAtaka nathI mATe tene aghAtinI kahI che. "--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 793. (upadeza nedha, 39) A cAra ghAti karma zivAyanA zeSa-bAkInA je cAra karma che, te "aghAti
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) gadaSTisamuccaya karma kahevAya che. Ayu, nAma, gotra ne vedanIya e "aghAti" karma che, kAraNa ke te AtmAnA mULa svabhAvabhUta jJAna-darzana guNanI ghAta karatA nathI. hA, aghAti karma te ghAti karmone sahAyaka avazya thAya che, paNa svayaM AtmAne te mULa jJAna-darzana svabhAvaguNane haNatA nathI. tathApi te te kama pitapitAnI viziSTa zakti jarUra dAkhave che. jemake-Ayu karmathI jIva amuka maryAdita samaya sudhI te te gatine viSe te te dehamAM sthiti kare che, arthAt Ayukarma jIvane catugaMtimaya saMsAramaya baMdikhAnAmAM jakaDI rAkhe che, ane tethI AtmAnA avagAhana guNane hAni pahoMce che. nAmakarma AtmAnA amUltatva-sUphamatva guNane dhokhe pahoMcADe che, jethI karIne AtmAnA gati-jAti-zarIra Adi sthala-mUrta paya pragaTe che eTale nAmakarma citArAe citrelA citrAmaNa jevA citravicitra nAma pAmI AtmA bahurUpIvizvarUpI bane che ! gotrakama AtmAnA agurulaghu guNane hAni kare che, jethI karIne eka zuddha samasvarUpa AtmA ucca-nIca gotrarUpa viSamatAne pAme che. vedanIya karma AtmAnA avyAbAdha sukhaguNane haNe che, jethI karIne madhuthI kharaDAyela khaDUgadhArA jevA zAtA-azAtA vedanIyanA udayathI sukhaduHkha bhegavavA paDe che. Ama A cAra aghAtix karma paNa mULa AtmaguNaghAtI nahi chatAM potapotAnI viziSTa asara jarUra nIpajAve che, pitApitAne bhAva jarUra bhajave che. - Ama A ATha prakAranA karmamAMthI je jJAnAvaraNIyAdi ghAtakarma che, te vAdaLa jevuM che. te jyAre dharmasaMnyAsa yogarUpa pavananA sapATAthI zIvizIrNa thAya che, vikharAI jAya che, tyAre mukhya evA parAkrama yege karIne te zrImAna dharmasaMnyAsa jJAnakevalI arthAt sarvajJa paramAtmA thAya che. vAdaLAM jema vAyunA vAyuH kSapakazreNuM holenAthI vikharAI jAya che, tema dharmasaMnyAsarUpa pavananA AghAtathI sapATAthI ghAtakarmarUpa meghapaTala vikharAI jAya che. A hamaNAM ja kahyo te tAvika dharmasaMnyAsa nAmane sAmarthya vega AThamA "apUrvakaraNa" guNasthAnathI zarU thAya che, ke jyAM kSapakazreNIne prAraMbha thAya che. atre A samartha yegI apUrva AtmaparAkrama-apUrva AtmavIllAsa dAkhavate kSapakazreNI para ArUDha thAya che, ane karmone kSaya karato karato, khapAvate khapAvate, khatama karato karato, "mahA vIra nI piThe AtmasthAne vIrapaNuM prakaTa kareta sata, AgaLa vadhe che. samaye samaye AtmasthitimAM saMyamanarUpa anaMtA saMyama vardhamAna karate karate, ne kamaMdane uDAvate uDAvate, te mahAgI uttarottara guNasthAna bhUmikAo kUdAvate jAya che, ane kSAyika bhAvanI vRddhi karato jAya che. yAvat bAramAM guNasthAnanA aMte mehanIya karmane sarvasaMkSaya karI, te parama cegI parama amehasvarUpa evA parama vItarAga bhAvane pAme che. * "tataH zeSAjaM cA vAri vivAnA ! gunAnAM bAtamIvarAvo vyAtmirAttini " -zrI paMcAdhyAyI,
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ para daSTi dharma saMthI ghAti-anna vilaya ne Atma-caMdrane prakAza (613) vIra paNuM te Atama ThANe, jANyuM tamacI vANe re; dhyAne nANe zakti pramANe, dhruva nija pada pahicANe re."zrI AnaMdaghanajI. ane jevuM mehanIya karma kSaya pAme che ke tahmaNa ja tenA avaSTa bhe-ethe rahelA jJAnAvaraNAdi bAkInA traNa ghAti kama kSaya pAme che, arthAt kevalajJAnAvaraNa, kevala darzanAvaraNa, ne aMtarAya kamanI tripuTIne sarvanAza thAya che. Ama kevalajJAna maharipuno jaya thatAM AtmAne jayapaTaha vAgI rahe che, chata-nagArUM vAge che, ane AtmA kamaripu jaya karanArA "jina" tarIke, "arihaMta' tarIke, "vIra' tarIke jagatamAM prasiddha thAya che. "sahaja guNa Agare, savAmI sukha sAgare, jJAna vayarAgare prabhu sevAye; zuddhatA ekatA tophatA bhAvathI, meha ripu jItI jayapaDaha vAya."--zrI devacaMdrajI. vIrajIne caraNe lAguM, vIrapaNuM te mAguM re; mithyA meha timira bhaya bhAguM, jIta nagArUM vANuM re."--zrI AnaMdaghanajI. ane Ama Atma-caMdrane AvaraNa karI rahela vAdaLA jevA cAra ghAtikarma dUra thAya che, ke tatkSaNa zuddha prakRtisthita jhaLahaLa jyoti svarUpa AtmA svarUpe pragaTa thAya che. jema vAdaLAnuM AvaraNa dUra thatAM caMdra svayaM pUrNa svarUpe prakAze che, tema ghAtikarmarUpa meghapaTala TaLatAM paraM tisvarUpa Atma-caMdra, jinarAja-caMdra svayaM pUrNa kevalajJAna svarUpe prakAze che, zuddha sahajAtmasvarUpe jhaLahaLe che. cAra kama ghanaghAti te vyavachaMda jyAM, bhavanA bIja taNe AtyaMtika nAza je; sava bhAva jJAtA dachA saha zuddhatA, kRtakRtya prabhu vIya anaMta prakAza je. apUrva avasara."- zrImad rAjacaMdrajI. eTalA mATe ja kahe che- kSINadoSo'tha sarvajJaH sarvalabdhiphalAnvitaH / paraM parArthaM saMpAdya tato yogAntamabhute // 185 // kRtti-zIkhavo-kSINa doSa jenA thayA che te, sakala rAgAdinA parikSayathI. -tyAre ja sarvajJo-sarvajJa, nirAvaraNa jJAnanA bhAve karIne, sarvagihhyAnvita --sarva labdhi phaLathI yukta, - sarva sukyanI nivRttithI. paraM pArtha saMvAgha-parama parArthe saMpAdana karI, athAbhavya samyapha vAri lakSaNavALe parAtha-paropakAra karI, to yorizmanune -pachI eganA aMtane pAme che, emanA parya tane pAme che.
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) cogadadisamuccaya kSINa doSa sarvajJa taba, sarva labdhi phalavaMta, 5rama parArthe karI pachI, lahe yegane aMta 185, artha-pachI kSINa delavALA, sarvajJa, sarva labdhi phalathI yukta evA te parama parArthanuM saMpAdana karI yoganA aMtane pAme che. vivecana Ama je kSINadoSa thayA che evA te tyAre ja nirAvaraNa jJAnanA bhAve karIne sarvajJa hoya che; ane sarva suyanI nivRtti thakI sarva labdhiphalathI yukta evA hoya che. AvA sarvalabdhisaMpanna sarvajJa, bhavya janenI yogyatA pramANe temane samyaktyAdi paramArthalAbha ApI, parama paropakAra kare che, ane pachI yoganA aMtane pAme che. jenA rAgAdi sarva doSa kSINa thAya che te vItarAga-jina thAya che, ane je vItarAga thAya che te tatkSaNa ja sarvajJa heya che. A niyama che. sarva de traNa mukhya doSamAM samAya chejhAga dveSa ane maha. A tridoSa" jenAmAMthI gayA che, tridoSa" te sarva doSathI mukta evA parama vItarAga hoya che, kAraNa ke A vijetA mahAdeva "tridoSathI ja jIvane "sannipAta' lAgu paDe che, arthAta AtmAnA zuddha sat svarUpathI nipAta-adhaHpatana hoya che. paNa jyAre A deSa naSTa thAya che tyAre sat svarUpathI nipAtarUpa sannipAta hotuM nathI, paNa AtmAnA sahaja sata svarUpamAM saMsthiti ja hoya che. AtmA sahajAbhasvarUpe sthita thAya che. A ja parama vItarAga dazA che, ane A ja parama divya evuM kharekharUM "mahAdevapaNuM" che. eTalA ja mATe kahyuM che ke jene saMkaleza upajAvanAre rAga sadAyane mATe che ja nahi, ane zamarUpI iMdhana pratye dAvAnala je prANa pratye dveSa paNa che ja nahiM, ane sajJAnane AcchAdana karanAra tathA azuddha cAritra karanAre meha paNa che ja nahiM,-te trikaprasiddha mahimAvALo "mahAdeva' kahevAya che." " yasya saMklezajanano rAgo nAstyeva sarvadA / na ca dveSo'pi sattveSu zamendhanadavAnalaH // na ca moho'pi sajjJAnacchAdano'zuddhavRttakRt / trilokakhyAtamahimA mahAdevaH sa ucyate // " -zrI haribhadrAcAryajIta aSTaka aSTAdaza doSa rahita zrImadda vitarAga jinadeva athavA prakArAMtare, jenAmAMthI aDhAra deSa gayA che, te parama nirdoSamUrti vItarAga hoya che. bIjAo je doSane ati Adara Ape che, je rAgAdi deSathI yuktamAM paNa
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ para daSTi vizeSavijetA "mahAdeva'-18 doSa rahita jinadeva (15) pUjyapaNuM Ape che, te dene A bhagavAna jine-vItarAge te mUlathI nivAryA hoya che, jaDamULathI ukheDI nAMkhyA hoya che, jemake"sevaka kima avagaNIe he mallijina ! e aba zobhA sArI; avara jehane Adara ati dIe, te teM mUla nivArI. "--zrI AnaMdaghanajI. anAdi evuM AtmAnuM jJAnasvarUpa ke jenA para anaMta kALanA ajJAna AvaraNanA anaMta thara bAjhI gayA hatA, tene A bhagavAna vItarAge vhAra kheMcI kADhI prakaTa karyuM. anAdinI sAthe saMlagna thayelI ajJAnadazAne rIsAvI te juo te turIya avasthA kharA ! ane te rIsAIne cAlI jatAM tenI kANuM paNa na mAMDI ! tene AvI' mATe aphasesa vIka paNa na karyo ! Ama A bhagavAne ajJAna deSane nivRtta karyo. nidrA, svapna, jAgrata ane ujajAgrata e cAra dazAmAMthI cethI ujAgara avasthA bhagavAne prApta karI. arthAt sahaja AtmasvarUpamAM akhaMDa jAgrata Atmapayogamaya satata atyaMta jAgratine pAmyA; ane nidrA svapna e be dazA rIsANI jANI te cAlavA mAMDI, te paNa A svasvarUpanA svAmIe tene manAvI nahi ! te cirakAlanI priyAnuM manAmaNuM karyuM nahi ! Ama atyaMta jAgrata-ujAgara evI parama jJAnadazAne pAmelA bhagavAne nidrA dezanI AtyaMtika nivRtti karI. jJAna ravarUpa anAdi tamArUM, te lIdhuM tame tANa; jue ajJAna dazA rIsAvI, jAtAM kANa na ANI. he maNijina ! nidrA supana jAgara ujAgaratA, turIya avasthA AvI nidrA supana deya dazA rIsANI, jANI na nAtha mAnavI... he maNijina !" mithyAmati nAmanI je kulaTA A jIva sAthe anAdithI joDAyelI hatI, saMlagna hatI, tene aparAdha-duSTa doSavALI duHzIla vyabhicAriNI jANIne A mahAtmAe AtmagRhamAMthI bahAra kADhI mUkI, ane saparivAra samakita sAthe sagAI samakita sAthe kIdhI, gADha sagapaNa saMbaMdha bAMdhyuM. Ama samyagadarzanane pAmelA sagAI kIdhI" bhagavate mahAmithyAtva deSane-darzanamohane kSINa karyo. "samakita sAthe sagAI kIdhI, saparivAra zuM gADhI; mithyAti aparAdhaNa jANI, gharathI bAhira kADhI malijina !" hAsya, arati, rati, zoka, dugacchA, bhaya,-e tuccha kRSipaMkti jevA, DhIlA mATInA DhephAM jevA deSa te bicArA kyAMya kacarAI gayA ! e pAmara magatarAM jevA nekaSAya deze te bhagavAna jyAre kSapakazreNIrUpa gajarAja para caDhyA
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) gadaSTisamuccaya bhaya pAmara tyAre,-zvAnanI gati dhAraNa karI ! paNa "hAthInI pAchaLa kUtarAM bhase" karasAlI' tenI jema te bApaDA bhasatA ja rahyA ! ane bhagavAnanI svArI te tenI upekSA karI AgaLa cAlI ! arthAt A tuccha pAmara doSe A parama samartha givara pAse akiMcikara thaI paDayA, temanA para pitAnI kAMI paNa asara nIpajAvavA sarvathA asamartha nIvaDyA ! hAsya arati rati zeka dugacchA, bhaya pAmara karasAlI; nokaSAya gaja zreNa caDhatAM, zvAna taNI gati jhAlI...he maNijina !" rAga, dveSa ane avirati pariNAma ke je cAritramehanA jabarajasta yoddhA hatA, te te jevI A bhagavAnanI vItarAga pariNati pariNamI ke tatpaNa bAghA banI uThIne nAThA vaLI vedayarUpa je kAmavikAra pariNAma-kAmya karma te sarvane caraNa mehanA paNa A bhagavAne tyAga karyo. Ama cAritramohane sarvanAza karI, ddhA" niSkAraNa karuNarasanA sAgara evA A parama kRpALu deve anaMta catuSka pada pragaTa karyuM, arthAta anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta AnaMda ne anaMta vIryanI prApti karI. rAga dveSa aviratinI pariNati, caraNa mahinA dvA; vItarAga pariNati pariNamatAM, UThI nAThA badhA.... he maNijina vedodaya kAmA pariNAma, kAmya karama sahu tyAgI; niSkAraNa karuNarasa sAgara, anaMta catuSka pada pAgI. mallijina !" AvA A parama vItarAga prabhu dAna saMbaMdhI vighane-aMtarAyane nivArI sarvajanane abhayadAnapadanA dAtA thayA. lAbha saMbaMdhI vighane nivArI parama lAjarasathI masta evA A prabhu jagane vinna karanArA lAbhavikmanA nivAraka thayA. parama lAbha paMDita vaye karIne vIryaviddhane-vItarAyane haNIne A prabhu pUrNa rasa mAtA" padavInA yogI banyA ane bhoga-upabhoga e baMne vina nivArIne pUrNa bhoganA subhAgI thayA. "dAna vighana vArI sahu janane, abhayadAna pada dAtA; lAbha vighana jaga vighana nivArI, parama lAbha rasa mAtA he...mallijina ! vIya vighana paMDita vIye haNI, pUraNa padavI gI; bhagopaga deya vighana nivArI, pUraNa bhAga subhagI he....malijina !" Ama (1) ajJAna, (2) nidrA, (3) mithyAtva, (4) hAsya, (5) arati, (6) rati, (7) zeka, (8) dugacchA, (9) bhaya, (10) rAga, (11) dveSa, (12)
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ para daSTi ! ahAra dUSaNavajita jinadeva-savajJa (617) avirati, (13) vedodaya (kAma), (14) dAnAMtarAya (15) munijana vRMde lAbhapaMtarAya, (16) vayatarAya, (17) bhegAMtarAya, (18) upagAyA " bhegAMtarAya,-e aDhAra dUSaNathI rahita A jina-vItarAga paramAtmA hoya che, ke jenA ananya guNonuM saMkIttana munijanavRMda gAya che, ane je nirdUSaNa evA prabhu manane ruce evA game evA che. ane A AvA parama nirdoSa guNamUtti zrImad vItarAga devanI A prakAre svarUpaparIkSA karI, A manavizrAmI jinavaranA guNa je gAya che, te paNa A dInabaMdhunI mahera najarathI-kRpA daSTithI AnaMdaghanapadane pAme che, arthAt te paNa jinezvara tulya paramAnaMdamaya sahaja AtmasvarUpa padane pAme che. eha aDhAra dUSaNa varajita tana, munijana vaMde gAyA; aviratirUpaka deSa nirUpaNa, nirdUSaNa mana bhAyA he....mallijina ! Ividha parakhI mana vizarAmI, jinavara guNa je gAve re; dinabaMdhunI mahera najarathI, AnaMdaghanapada pAve re he." - zrI AnaMdaghanajI. Ama A bhagavAnanA deSa-AvaraNanI niHzeSa hAni-AtyaMtika kSINatA hoya che - svahetuothI jema bAhya-abhyatara mala kSaya thAya che tema. dhAtupASANane bAhyAbhaMtara mala jema potAnA hetue karIne kSaya pAme che, tema samyagadarzanAdi deSa-AvaraNa svahetuo vaDe karIne bhagavAnanA bAhyAbhyatara malane kSaya thayo hoya che, kSayaH sarvajJa eTale mehanIya ne aMtarAyarUpa doSa, tathA jJAnAvaraNadarzanAvaraNarUpa AvaraNane AtyaMtika kSaya hoya che. ane Ama pratibaMdhaka evA doSa-AvaraNane kSaya thatAM, kSINudeSa evA te avazya sarvajJa thAya che, arthAt nirAvaraNa evA kevalajJAnane pAme che, jethI lekAlekanA sarva bhAvane te sAkSAt dekhe che, sarva dravyanA sarva paryAya jANe che. (juo pR. 356, tathA pR. 349 phuTanaTa.) A sarvasiddhi viSayamAM A pramANe che:-*sUkSma, aMtarita ne dUra padArtho koIne pratyakSa hoya che,-anumeyapaNuM che mATe, agni AdinI jema. arthAt sUma eTale svabhAvathI viprakRNa (vikhUTA paDelA), aMtarita eTale kALathI viprakRSTa ne dUra eTale dezathI viprakRSTa evA padArtho keIne paNa pratyakSa hoya che, kAraNa ke te anumeya-anumAnagamya che, athavA prameya che. ane je prameya che te kaI puruSavizeSane pratyakSa hoya che, athavA je anumAnagamya che te keIne pratyakSa hoya che. jemake-agni Adi. vaLI sarvajJa *" sUkSmAntaritadUrArthAH pratyakSAH kasyacidyathA / mevatoDAvipiti sarvazasthitiH zrI AsamImAMsA,
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) gadarisasusthaya siddhi bAbata bIja pramANabhUta yukti A che ke-je vastu taratamabhAvayukta hoya che, tene prakarSa-chevaTanI hada hoya che. jemake mahattva, e taratamabhAvavALo guNa che. tene prakaaMtima maryAdA AkAzamAM prApta thAya che, arthAt AkAza sauthI mahAna che, tema jJAna guNa taratamabhAvathI yukta hoya che. eTale tenI kavacit--kaI puruSavizeSamAM prakarSa prApti avazya saMbhave che. ane jenAmAM te jJAnane prakarSa prApta hoya che, te ja sarvajJa che. Iyala prasaMgena ! (juo-zrI haribhadrasUrikRta sarvajJAsiddhi prakaraNa, jJAnabindu, AptamImAMsA Adi). AvA kSINadoSa-parama nirdoSa, guNavatAra zrImad sarvajJa bhagavAn sarva labdirUpa phalathI saMyukta hoya che. kevalajJAna labdhi, kevaladarzana labdhi, anaMta dAnalabdhi, anaMta lAbha labdhi, anaMta bhAga labdhi, anaMta upaga labdhi, anaMta vIrya sarva labdhi labdhi Adi sarva labdhi A kevalI bhagavaMtanA ghaTamAM vase che. aNimAphala bhegIjI mahimA Adi aSTa mahAsiddhi emanI kikarI thaIne phare che. pAtaMjala Adi yogazAstromAM tathA jinAgamAM varNavela sarva vibhUtionuM A bhagavAna eka dhAma hoya che. sarva padArthanA sarva paryAyamAM vyApaka evA sarvajJapaNane lIdhe A jJAnavaDe karIne sarvavyApaka zrIpati "viSNu bhagavAnane ausuSanI sarvathA nivRtti hoya che, kyAMya paNa kaMI paNa utsukapaNuM hotuM nathI, eTale te sarva labdhionA phalanA bhogI hoya che. te AtmasvarUpathI mahatuM evuM kaMI nathI. e A sRSTine viSe kaI prabhAvajoga utpanna thayo nathI, che nahI ane thavAnuM nathI ke je prabhAvajoga pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya." zrImad rAjacaMdra, aMka 337. (411). kAraNa ke nija jJAne karI jJAyaka padanA Iza evA A vItarAga prabhu senA jJAtA hoya che, nija svarUpanuM darzana karI A prabhu nija sAmAnya evuM dazya dekhe che, AtmasvabhAvarUpa cAritramAM ramatArAma evA A prabhu nija ramyamAM "anaMta catuSka ramaNa kare che, bhagya evA nija svarUpanA anaMta bhegane A bhoktA pada pAgI" svAmI bhogave che. mahAna dAtA evA A prabhu nitya dAna dIe che, ane nija zaktinA grAhaka-vyApakamaya evA A deva pote ja te dAnanA pAtra che. nija jJAne karI seyane, jJAtA jJAyaka pada Iza re; dekhe nija dazana karI, nija dazya sAmAnya jagIza re,
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ pasa daSTi : "sava udhi phala bhegI" dhruva5darAma (19) nija rame ramaNa kare, prabhu cAritre ramatA rAma re; bhogya anaMtane bhega, bhege tiNe bhoktA svAma re. deya dAna nita dIjate, ati dAtA prabhu svayameva re, pAtra tame nija zaktinA, grAhaka vyApakamaya deva re. zrI zreyAMsa " zrIdevacaMdrajI. dAnAMtarAyane kSaya thayo hovAthI A bhagavAna zuddha sahaja AtmasvarUpanuM dAna AtmAne kare che, lAbhAMtarAyane kSaya thayo hovAthI aNaciMtavyo evo sahaja AtmasvarUpa lAbha niraMtara pAme che, bhegAMtarAyanA kSayane lIdhe zuddha AtmasvarUpa zuddha svaguNa saMpattine ayane bhegA kare che, vIryaMtarAyanA kSayane lIdhe zuddha svaguNane upabhega" niraMtara upabhoga le che, upabhogatarAyanA kSayane lIdhe svarUparamaNane viSe aprayAsavaMta hoya che-prayAsa vinA sahajapaNe anaMta Atmazakti saphurAyamAna kare che. "akSaya dAna aciMtana, lAbha ane bhoga...ho jinajI! vIrya zakti aprayAsatA, zuddha svaguNa upabhega....ha."--zrI devacaMdrajI. ane Ama anaMta dAnAdi labdhithI svarUpane viSe paryApta hovAthI, A parama prabhu dhruva evA sahajAnmasvarUpa padamAM ja ramaNa karanArA hoya che. eTale ja A "dhruvapada rAmI' prabhune koI kAmanA nathI hotI, te niHkAmI ja hoya che. jene "dhruvapadarAmI ghera vipula paripUrNa saMpatti bharI hoya, te anya vastunI IcchA kema he svAmI kare? tema jenuM Atma-gRha vipula paripUrNa guNasaMpattithI saMbhUta che, mAharA" te dhruvapadarAmI niSkAmI guNarAya bIjI kaMI kAmanA kema dhare? kevala eka "dhruva' evA zuddha Atmapada zivAya anyatra A "kevalI" bhagavAna upayoga kema dIe? dhruvapadarAmI chesvAmI mAharA, ni:kAmI guNarAya sugyAnI ! nikAmI he pAmI tuM dhaNI, dhruva ArAmI thAya."--zrI AnaMdaghanajI. A labdhi viSaya aMge talasparzI mImAMsA karatAM parama tatvadraSTA zrImada rAjacaMdrajIe parama adbhuta paramArtha prakAzya che ke - cAra ghanaghAtI karmane kSaya thatAM aMtarAya kamanI prakRtine paNa kSaya thAya che. ane tethI dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, vItarAya, bhegAMtarAya ane upabhogavaMtarAya e pAMca prakArane aMtarAya kSaya thaI anaMta dAnalabdhi, anaMta lAbha labdhi,
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ra0) yogadaSTisamucaya dAnAdi anaMta vIrya labdhi, ane anaMta bhega upaga labdhi saMprApta thAya labdhine adda che. jethI te aMtarAya karma kSaya thayuM che evA parama puruSa anaMta dAnAdi bhuta paramArtha ApavAne saMpUrNa samartha che. tathApi pudgala dravyarUpe e dAnAdi labdhinI parama puruSa pravRtti karatA nathI. mukhyapaNe te te labdhinI saMprApti paNa AtmAnI svarUpabhUta che, kemake kSAyakabhAve te saMprApti che, udayikabhAve nathI, tethI AtmasvabhAva svarUpabhUta che, ane je anaMta sAmarthya AtmAmAM anAdithI zaktirUpe hatuM te vyakta thaI AtmA nija svarUpamAM te ApI zake che, tadurUpa zuddha svaccha bhAve eka svabhAve pariNumAvI zake che, te anaMta dAnalabdhi kahevA yogya che. temaja anaMta AtmasAmarthyanI saMprAptimAM kiMcit mAtra viyoganuM kAraNa rahyuM nathI tethI anaMta lAbha labdhi kahevA yogya che. vaLI anaMta AtmasAmarthyanI saMprApti sapUrNapaNe paramAnaMda svarUpe anubhavAya che, temAM paNa kiMcit mAtra paNa temAM viyoganuM kAraNa rahyuM nathI, tethI anaMta bhoga upaga labdhi kahevA yogya che. temaja anaMta AtmasAmarthyanI saMprApti saMpUrNapaNe thayAM chatAM te sAmarthyanA anubhavathI Atmazakti thAke ke tenuM sAmarthya jhIlI na zake, vahana na karI zake, athavA te sAmane keIpaNa prakAranA dezakALanI asara thaI kiMcitmAtra paNa cUnAdhikapaNe karAve evuM kazuM rahyuM ja nahIM, te svabhAvamAM rahevAnuM saMpUrNa sAmarthya trikALa saMpUrNa baLa sahita rahevAnuM che te anaMta vIrya labdhi kahevA gya che. kSAyaka bhAvanI daSTithI jotAM upara kahyA pramANe te labdhina parama puruSane upayoga che. vaLI e pAMca labdhi hetuvizeSathI samajAvA arthe judI pADI che, nahIM te anaMtavIrya labdhimAM paNa te pAMce samAveza thaI zake che. AtmA saMpUrNa vIryane saMprApta thavAthI e pAMce labdhino upayoga pudgala dravyarUpe kare che tevuM sAmarthya temAM vate che, tathApi kRtakRtya evA parama puruSamAM saMpUrNa vItarAga svabhAva hovAthI te upayogane tethI saMbhava nathI. ane upadezAdinA dAnarUpe je te kRtakRtya parama puruSanI pravRtti che te yogAzrita pUrvabaMdhanA udayamAnapaNathI che, AtmAnA svabhAvanA kiMcit paNa vikRta bhAvathI nathI." -zrImad rAjacaMdra, patraka 840 (3) (915) ane pachI AvA sarva labdhisaMpanna A sarvajJa vItarAga deva prArabdhadaya pramANe parama paropakAra karatA satA vicare che. pitAnA zeSa je cAra aghAti karma-bhapagrAhI karma che, tenAthI prApta udaya pramANe bhUtala para vihAra karatA A niSkAraNa kaNa kRtakRtya prabhu, sadezanA dAnavaDe anya AtmAo pratye parama paropakAra rasasAgara' karI, teone kRtakRtya thavAno mahA mokSamArga badhe che. "niSkAraNa karuNa rasa sAgara' evA A paramakRpALu deva paramArtha meghanI vRSTi karI saMsAratApathI saMtapta jagajajaMtuone parama AtmazAMtirUpa zItalatA Ape che.
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ para daSTiH dAnAdi labdhine paramArtha : parama paraMpakAra (21) je svarUpa samajyA vinA A jIva anaMta paribhramaNa duHkha pAme che, te "svarUpa pada' samajAvI, A parama jagadguru parama lokakalyANu-kasaMgraha-lakAnugraha kare che. "bhavaduHkhavAraNa ziva sukhakAraNa" evo zuddha dharma prarUpI A bhagavAna vizvabaMdhu parama zAMti sanmArga pravahate kare che, ke jemAM nimajajana karI bhavya AtmAo parama AtmazAMtine anubhave che. Ama A dharmamUrti-dharmAvatAra vItarAga paramAtmA saddharmanI saMsthApanA karI, samuddhAra karI, bhavyajanenI yathAbhavyatA pramANe-pitApitAnI yogyatA anusAre temane samyakatvAdi guNanI prApti karAvI, yathAyegyapaNe dharmalAbha Ape che. A kevalI bhAskara bhavyajana-kamane prabodhI vikasita karatA satA jagamAM vihare che. "kevala jJAna anaMta prakAzI, bhavijana kamala vikAsI re....prabhu aMtarajAmI. cidAnaMda ghana tattva vilAsI, zuddha svarUpa nivAsI re....prabhu Atama dharma taNe ArAmI, papariNati niSkAmI re...prabhutra "- zrI devacaMdrajI. ane Ama AyuSya sthiti paryata duSTa asAdhujanene duSTa mArga cheDAvI, ane ziSTa sAdhujanene ISTa paramArtha mAge caDhAvI, sarva jagajaMtunuM hita karavArUpa parama kAnugraha AcarI, pachI A vizvavatsala paramAtmA yeganA aMtane pAme che, gaparyatane arthAt zailezI avasthAne pAme che. kSINadoSa sarvajJa mahAmuni, sarva labdhi phala bhegIjI; para upakAra karIne ziva te, pAme vega aAgI."-zrI . dasakjhA, 8-3 tatra drAgeba bhagavAnayogAdyogasattamAt / bhavavyAdhikSayaM kRtvA nirvANaM labhate param // 186 // aga garama thakI, zIgha ja tyAM bhagavAna kSaya karI bhavyAdhine pAme para nirvANa, 186. artha -tyAM zIdhra ja te bhagavAna, gasattama evA agathI bhavyAdhine kSaya karIne parama nirvANune pAme che. tti-tatra-sAM, eTale ke yogAntamAM, zailezI avasthAmAM, dravi-zIdhra ja, jhapATA baMdha ja, harava paMca akSara uccAraNamAtra kALamAM, mAvAna-bhagavAna te kayoTu-ayoga thakI, avyApAra thakI. jorAvaranA7-yogAsattama thakI, yogapradhAna thakI, zaile zrI yoga thakI ema artha che. zuM? to ke mavaDyAdhikSa vA-bhavavyAdhino kSaya karI,-sarva prakAre, nirvA 4te pat-parama nirvANune pAme che, bhAva nirvANane pAme che, ema artha che.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ (622) gadaSTisamuccaya vivecana pachI tyAM-cogaparvatarUpa zelezI avasthAmAM zIdhra ja te bhagavAna sarva yegamAM pradhAna evA "aga" vegathI arthAt zailezI yogathI, sarva prakAre bhavavyAdhine kSaya karI, parama evA bhAva nirvANane pAme che. zelezI avasthAmAM A kevalI bhagavAna sava yogamAM uttama evA "aga" nAmanA parama yogane pAme che, arthAt sarva maneyoga, sarva vacanayoga, ne sarva kAya ganI kriyA virAma pAme che, evI samasta yogavyApAra rahita parama "agI " dazAneguNasthAnane pAme che. mana vacana kAyA ne kamanI vagaNa, chUTe jahAM sakaLa pudgala saMbaMdha che; evuM agI guNasthAnaka tyAM vattatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa abaMdha jo... apUrva avasara0"--zrImad rAjacaMdrajI, atre utkRSTa evA kSAyika vIryanA baLathI mana-vacana-kAyAnA yoganI capaLatA rodhIne, A gIzvara bhagavAna cetanane zuci-zuddha ane alezI-lezyA rahita kare che. ane zailezI arthAta meruparvata jevI niSpakapa-nizcala AtmasthiratAzailezIkaraNa rUpa zelezI avasthAmAM sthiti karI, parama saMvarane pAmelA A aga parama "zIleza" prabhu parama akriya thaI, sUma evA cAra zeva kane cogAsattama kSaya kare che. Ama jyAre utkRSTa AtmavIryanI phuraNa hoya che, tyAre yoga-kriyAne praveza hote nathI, eTale A zailezIkaraNamAM ganI evI dhruvatA-nizcalatA hoya che ke te zaileza-meru jevI acala aDola Atmazaktine khesavI zakatI nathI--calAyamAna karI zakatI nathI. (juo pR. 45-46). ane A agI dazAguNasthAnaka paMca hastAkSara uccAraNamAtra kALa rahe che; arthAt a, I, u, R -e pAMca laghu akSara uccAratAM eTale samaya lAge teTale vakhata ja rahe che. eTale A aga" gasattama pAmIne zIdhra ja-tarata ja A prabhu bhavavyAdhine kSaya karI parama nirvANane pAme che. jene laine bhavanI sthiti hatI-punaH punaH dehadhAraNarUpa sthiti hatI, te bhavanA mUla kAraNabhUta sarva karmane atra sarvathA saMkSaya thAya che. eTale kAraNanA abhAve kArya na hoya e nyAye, bhava-saMsArane AtyaMtika uccheda thAya che. jema bhavanA bIja reganuM mULa kAraNa nirmULa thatAM raMga nirmULa thAya che, tema bhavaraganuM taNe AtyaMtika kamarUpa kAraNa nimULa thatAM bhavaraga nirmULa thAya che. eTale pachI nAza jo' punaH janma dhAraNa karavApaNuM rahetuM nathI. jema bIja baLI gayA pachI
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa dari: zelezIka2tha-ayoga gasattathI nirvANa (23) aMkura phUTa nathI, tema karmarUpa bhava-bIja baLI gayA pachI, bhavarUpa aMkura phUTato nathI. "dagdhe bIje yathA'tyantaM prAdurbhavati nAGkuraH / karmabIje tathA dagdhe na rohati bhavAGkuraH // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta zrI tatvArthasAra. ane rogane nAza thayA pachI jyAM reganuM rajakaNa paNa nathI, evI taMdurastI- saMpUrNa Arogya avasthA prApta thAya che; tema bhavavyAdhine nAza thayA pachI jyAM kama roganuM eka paramANuM paNa nathI, evI AtmAnI saMpUrNa bhAva Arogya sarva vyAdhi laya avasthA pragaTe che. jema rogane nAza thayA pachI manuSya potAnI asala mULa sahaja svasthatAne pAme che, tema bhavarUpa bhAvagane nAza thatAM AtmA pitAnI asala mULa sahaja "svasthatAne-sahajAnmasvarUpa sthitine bhaje che, arthAt sahaja-yathA jAta AtmasvarUpamAM "susthita' evo bhagavAna zuddha AtmA pragaTe che. ane jema regane nAza thayA pachI nIrogI manuSya Arogyane sahaja tAtvika AnaMda anubhave che, tema bhavarogano kSaya thayA pachI bhAva ArogyasaMpanna AtmA bhAva-Arogyane sahaja zuddha tArivaka paramAnaMda anubhave che. paramAnaMda vilAsI anubhave re, devacaMdrapada vyakti... pUjanA te kIje re bAramA jinataNI re." -zrI devacaMdrajI. ane Ama bhavavyAdhino kSaya thAya che, eTale bhagavAna parama evA bhAva nirvANune pAme che. dIpakanuM tela khUTI jatAM jema dIpaka nirvANane pAme che-bUjhAI jAya che, tema kamarUpa tela khUTI jatAM bhagavAna paNa nirvANa pAme che. kAraNa ke bhAva nirvANa karma-telanA abhAve temane saMsAra-dI nirvANa pAme tevAthI- holavAI gayuM hovAthI, bhagavAna paNa "nirvANa pAmyA kahevAya che. athavA jenuM idhana-baLataNa baLIne khAkha thaI gayuM che, evo upAdAnasaMtati vinAne agni jema nirvANune pAme che-bUjhAI jAya che, tema sarva karma idhana baLIne khAkha thaI jatAM upAdAna-saMtati vinAno saMsAra agni nirvANane pAme che, holavAI jAya che. eTale bhagavAna "nivaNa pAmyA ema yathArtha kahevAya che. "kRtsnakarmabhayAdUrdhva nirvANamadhigacchati / yathA dagdhendhano vahninirupAdAnasaMtatiH // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta zrI taravAthasAra hAtA so te jala gayA, bhinna kiyA nija deha." zrImad rAjacaMdrajI "sarva zatru kSaya sarva vyAdhilaya, pUraNa sarva samItAjI; sarva aratha vege sukha tehathI, anaMta guNa nirIhA.-zrI . 6, sajhA, 8-3 ET
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ (624) yoga thrisamuccaya parA dRSTinA sAra parArdaSTi samAdhiniSTha che. te samAdhinA AsaMga deSathI rahita evI hAya che, ane caMdanagaMdha nyAye te sAhmIbhUta pravRttivALI heAya che, arthAtu AtmasvabhAve pU pravRttivALI hoya che. AmAM cegI sarva AcArathI para evA nirAcAra padmavALe hAya che. ane kAraNu abhAve tene aticAra hAtA nathI; arthAt tene keAI AcAra pALavApaNuM rahyuM nathI ane tethI tene kAi aticAra doSanI sabhAvanA paNa nathI. ArUDhane ArehaNunA jema abhAva hAya che, caDhelAne jema caDhavAnuM hotu nathI, tema A yeAgArUDha puruSane AcAra vaDe jItavA ceAgya karmAMnA abhAve nirAcAra pada heAya che. tA pachI tene bhikSATana Adi AcAra kema DhAya che? te zaMkAnuM nivAraNa e che ke--ratna AdinI zikSArdaSTie karatAM jema tenA niyeAjana viSayamAM zikSitanI dRSTi jUdI hAya che, tema A yegInI te ja AcArakriyA paNa bhede karIne jUdI hAya che; kAraNa ke pUrve tenuM sAMparAyika ( kaSAya sadhI ) ka kSaya la hatu, ne have teA bhavApagrAhI kakSaya phUla che. te ratnanA niyeAgathI-vyApArathI ahIM lekamAM te mahAtmA ratnavarNam jema kRtakRtya thAya che, tema dha*saMnyAsa viniyAgathI-vyApArathI A mahAmuni kRtakRtya thAya che. A mukhya dharmasaMnyAsa bIjA apUrNAMkaNumAM upaje che, ane tenA thakI nirAvaraNa evI kevalazrI hAya che, ke jenA kadI pratipAta na thatA haiAvAthI sadAyAsadA udayavaMta hAya che. cadranI jema jIva pe!tAnI bhAvazuddha prakRtithI-svabhAvathI * sthita ja' che, kAMI sthApavAnA nathI. ane je vijJAna che te caMdrikA jevu che. te jJAnanuM AvaraNa te medhapaTala jevuM-vAdaLA jevuM che. A vAdaLA jevuM ghAtikama che, te A dharmasaMnyAsa yeAgarUpa vAyunA sapATAthI jyAre kSapakazreNInI parisamApti veLAye dUra thAya che, tyAre te zrImAn mukhya evA parAkramayeAgathI jJAnakevalI thAya che. eTale ke sakala rAgAdi doSanA parikSaya thakI kSINudoSa evA te tatkSaNa ja nirAvaraNu jJAne karIne sarvajJa hoya che, ane sa* labdhilanA bhAgI hoya che. AvA te zrImad sajJa bhagavAn mahAmuni parA --paropakAra karIne pachI yeganA aMtane pAme che. tyAM yAgAntamAM zailezI avasthAmAM zIghra ja pAMca hasva akSara uccAraNa mAtra kALamAM te bhagavAn yAgAttama evA ayega thakI bhavavyAdhine kSaya karI parama bhAva nirvANane pAme che. " kSINu doSa sarvajJa mahAmuni, savalabdhi phala bhAgIjI, para upagAra karI zivasukha te, pAme cega ayAgIjI; sarvAM zatru kSaya sarva vyAdhi laya, pUN sava samIhAjI, sava' aratha yeAge sukha tehuthI, anaMta guNu nirIhAjI. "--zrI cA. sajjhAya.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ paza daSTi sAra: aSTAMga yoganI pUrNAhuti, rUpakaghaTanA ' dana 6 caMdraprabhA sama saMpUNa kevala- darzana jJAna yAgAMga samAdhi parA dRSTi kASTaka : 14 doSatyAga guNaprApti Asa gatyAga pravRtti 8 Apa svabhAve pravRtti pUraNa (625) guNasthAna 8-9-1 -12-13-14 dhama sanyAsayega | kSapakazreNI | kevalajJAna--nirvANu 5 aSTAMga yAganI pUrNAhuti : rUpakadhaTanA Ama aSTa cittadASanI nivRtti thatAM, tathA Apa svabhAve pUrNa pravRttirUpa AThamA pravRttiguNanI pravRtti thatAM, tathA AThamA samAdhi cegAMganI siddhi sAMpaDatAM, atre AThamI ceAgaSTi pUrNa kaLAe khIlI nIkaLe che, ane tethI karIne yAgacakranI pUrNatA thatAM bhavacakranI paNa pUrNatA thAya che, arthAt bhavacakranA aMta Ave che. A ceAgacakra kharekhara ! bhavacakranA uccheda karanArU ameAgha zastra che tenA vaDe karIne A parama caiAginAtha bhavaarine haNI ' arihaMta' evA yathArtha nAmane pAme che, ane svarUpanI siddhi karI siddhi' nAmane sArthaka kare che. aSTa ceAgAMga e A yAgacakranA ArA che, te AtmasvabhAvayu'janarUpa ceAganI dharI sAthe gADha saMbaddha hAi tenI AsapAsa phare che. athavA yAgarUpa puruSa che. tenA aSTa yAgAMgarUpa ATha aMga che. temAM yama-niyamarUpa be caraNu che, Asana-prANAyAma e hAtha che, pratyAhAra udara che, dhAraNA vakSasthala (chAtI) che, dhyAna grIvA-DAka che, samAdhi uttamAMga-mastaka che. A AThe aMganu cAga-puruSa sa pUrNa paNuM-avikalapaNuM thAya te ja yAga puruSanI anikala saMpUrNatA aSTAMga yoga che,--jema avikala sa`pUrNa aMgopAMgavALA puruSanI hAya che tema. eka paNa aMganI vikalatAthI-apUrNatAthI-yeAga puruSanI vikalatA-apUrNatA che,-jema hIna aMgavALA khADakhAMpaNavALA puruSanI hAya che tema. jema puruSa zarIranA pratyeka aMganu yathAyAgya samucita sthAna ne upayAgIpaNuM hAya che, tema A yAgazarIramAM paNa pratyeka yAgAMganuM yathAyeAgya samucita sthAna ne upayAgIpaNu che. jema zarIranA saMga-pratyaMga eka bIjA sAthe sahakArathI-sahayAgathI ekapaNe vattI ( Co-ordination ) eka zarIra sadhI sava` kriyA sAdhe che, tema cega puruSanA A sarva aMga ekakhIjA sAthe sahkArathI-sahayogathI ekapaNe vattI ( organic unit ) eka
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) yogadaSisasurAya yugapuruSanI sAdhaka evI sarva prakriyA kare che. ItyAdi aneka prakAre A upamAnuM ghaTamAnapaNuM atra yathAmati A vivecanakAre vivecyuM che. te vizeSa svamatithI ciMtavavuM. athavA garUpa aSTa kamaladalavALuM kamala che. ATha gaNirUpa tenI ATha pAMkhaDIkamaladala che. ane te pAMkhaDInuM milanasthAna AtmasvabhAvathuM janarUpa yoga-karNikA che. te AtmasvabhAvarUpa kaNikAmAM bhagavAna AtmA-parabrahma birAje che. garUpa aSTadala yogadaSTirUpa dala jema jema vikAsane pAme che, tema tema yaMga-kamala kamala vikAsane pAmatuM jAya che. ekeka yogadaSTirUpa pAMkhaDI khulatAM anukrame ekeka cittadoSa nivRtta thatuM jAya che, ekeka guNa vikAsa pAmate jAya che, ane ekeka gAMga pragaTatuM jAya che. Ama saMpUrNa gadaSTi vikasatAM garUpa aSTadala kamala saMpUrNa vikAsane pAme che. A sarvano saMpaNa khyAla saMkSepamAM A vivecanakAre svayaM khAsa jelI A graMthanA prAraMbhamAM mukhapRSTha para mUkelI sarvagrAhI mukhya AkRti parathI Avaze. yogadaSTi kaLaza kAvya vasaMtatilakA haiye samAdhimahiniSTha para sudaSTi, saddha caMdramaNI zAMti sudhA suvRSTi, seLe kaLAthI ahiM Atama caMdra khIle, snA sujJAnamayamAM traya leka jhIle. 143 sarve vibhAva parabhAva samAI jAya, AtmA svabhAvamahiM zuddha sadA samAya; thAye vilIna mana AtmamahiM sadAya, evI samAdhi pragaTe para saukhyadAya. 144 sata saMyame ja samaye samaye anaMtA, vRddhi lahe amala Atama bhAvavaMtA; evuM apUrva ahiM zukala sadA sudhyAna, AsaMga varjita akhaMDa praviddhamAna. 145 jyAM vAsanAmaya mana: varate vilIna, AtmA thayo nija svarUpa viSe ja lIna; sarva pradezamahiM caMdana gaMdha nyAye, AtmapravRtti sahajAnmasvarUpa thAya. 146 AvI asita samI caraNekadhArA, vatte sadA sahaja niraticAracArA; AcArathI para suduSkarakAra te che, ArohavAnuM zuM ja ArUDhane rahe che? 147 je yuganA parama bhRga pare caDhayA che, ne je apUrva guNazreNI pare vadhyA che; te sarva ka5thI atIta ja nirvikalpa, sAmarthyayegI jinakalpa tule ana5. 148 nAdi zikSaNanI daSTi zikhAu jevI, tethI jUdI tasa nijana daSTi evI; AcAranI tyama kriyA paNa te ja AMhi, yegInoM anya phalabhedatha lekamAMhi. 149 ratno nirdho yama ratnAvaNika kRtArtha, nirjI ratnatrayI tema muni yathArtha saMnyAsa dharma viniyogathI atra vegI, thAye kRtArtha paramArtha sutattva bhegI. 150 saMnyAsa dharma saghaLAya taNe karIne, kSAyika bhAva sahu aMtaramAM bharIne; saMnyAsa dhama para vega muni kahe che, zreNI apUrvakaraNe guNanI vahe che. 151
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ para daSTi para daSTinA kaLaza kAvya (627) sAkSAta mokSapada nIsaraNa samANI, evI apUrva guNazreNI caDhata nANI; cogIzvara parama kevalazrI vare che, je nitya udayI nirAvaraNa Thare che. 15ra AkAzamAM prakRtithI sthita jema caMdra, zuddha svabhAva sthita che tyama AtmacaMdra; sacaMdrikA sama ja kevala jJAna levuM, te jJAna AvaraNa meghasamUha jevuM. 153 te ghAti karma ghana zuM vikhare jhapATe, saMnyAsa dharmarUpa vAyu taNA sapATe tyAre zrImAna parama kevalajJAna pAme, ne jJAnakevalI kahAya yathArtha nAme. 154 sarveya doSa kSINu sAva ja vattanArA, sarvajJa labdhiphala sarve ja bhaga'nArA; sAdhI parArtha para teha para kRpALu, gAMta zrImada munIMdra lahe dayALu. 155 zailezamAMhi sahajAnmasvarUpa svAmI, pAmI ja zIgha para bega aga nAmI; vyAdhi bhava kSaya karI niravANa pAme, susthita teha bhagavAn nita saukhya dhAme. 156 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanAnaMdanIbRhatTIkAkhyavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre aSTamI parA dRSTiH //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukta tattva mImAMsA * tyAM ( nirvANumAM ) A kevA heAya che? te kahe che-- vyAdhimuktaH pumAn loke yAdRzastAdRzo hyayam / nAbhAvo na ca no mukto vyAdhinA vyAdhito na ca // 187 // vyAdhimukta puruSa ahI, jevA tevA A ja; na abhAva na vyAdhithI nA, mukta-avyAdhita nAja. 187 artha :--aAkamAM vyAdhimukta puruSa jevA hAya che, tevA ja A heAya che. te abhAvarUpa nathI ane vyAdhithI mukta nathI ema nathI, ane te abhyASita paNa nathI. vivecana A lekamAM vyAdhimukta puruSa jevA hAya che, tevA A nirvANa pAmelA mukta puruSa hAya che. (1) te abhAvarUpa nathI, paNa mUjhAI gayela dIpakalikAnI upamA jene ghaTe che evA te sadbhAvarUpa hAya che. (2) vaLI te vyAdhithI mukta nathI thayA ema nathI, paNa bhavyatvanA parikSayathI mukta ja heAya che. (3) temaja te abhyAdhita paNa nathI, vyAdhivALA nhAtA ema paNa nathI, kAraNa ke pUrva tathAprakAre vyAdhinA sadbhAva tene hatA. koI cirakALanA mahAreAgI che. ghaNA ghaNA lAMkhA vakhatathI ati duHsAdhya vyAdhithI pIDAya che. vividha rogavikArothI duHkhAkula thai te 'trAhi mAm' peAkArI rahyo che. tenA zarIramAM ugra vartAva bharAyelA che. vAta-pitta-kaph rAgInuM dRSTAMta e doSanI viSamatAthI tene tridoSa sannipAta upajyuM che. tethI te vRtti:-vyAdhimuH--vyAdhithI mukta, vyAdhi jenA parikSINu che te, pumAr-puruSa. cAdo yAda, jevA hoya che, tAdazo yam--tevA A nivruta-niprApta hoya che. nAmAvo-abhAva nathI, mUjhAI gayela dIpakalikAnI upamA jene dhaTe che evA. 6 5 no munne vyAdhinA-ane vyAdhithI mukta nathI thayA, ema nathI arthAt mukta ja che-bhavyatvanA parikSayane lIdhe. anyASito 6 6ane avyAdhita pazu nathI, vyAdhivALA haeNtA ema paNa nathI,- pUrva tathAprakAre tadbhAvane lIdhe. * A siddhasvarUpavicAra vAstavika rIte parA dRSTinI cUlikArUpa ja che. te viSayanI vizuddhatAthe atra alaga adhikArarUpe mUkayo che.
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukta tattva sImAMsA : jIvanA bhavarUpa bhAga (69) peAtAnu bhAna bhUlI jai jema tema akI rahyo che, unmatta ceSTA karI rahyo che. AkhA zarIre tIvra asahya dADuvedanA tene thai rahI che. hRdayamAM tIkSNa zUla bheAMkAi rahyuM che. ema aneka prakAranI rogapIDAthI AkulavyAkula evA te herAna herAna thaI rahyo che. AvA mahA rAgAtta du:khI jIvane uttama sarvaidyanA upadezathI uttama auSadhanA joga maLI Ave ne tenA yathAnirdiSTa pathyapUrNAMka prayAga karavAmAM Ave, tA rAgInA rAga nimU La thAya; tene vara-tAva utarI jAya, trideSa-sannipAta cAlyeA jAya, te kharAkhara peAtAnA bhAnamAM Ave, tenI dADuvedanA dUra thAya, hRdayazUlya nIkaLI jAya, ne pachI sa pUrNa rogamukta thai, tadna sAkSetAjo-hRSTapuSTa banI te saMpUrNa AragyanesvAsthyane anubhave. ane AvA A AreAgyasa'panna ' svastha 'puruSa rogamukta thayAnA koI adbhuta AnaMdarasa AsvAde. A prakAre lekamAM pragaTa dekhAya che. sAvarAga te ja prakAre A jIvane anAdi kALathI A bhavarUpa mahArega lAgu paDayo che. A mahA kaSTasAdhya vyAdhithI te ghaNA ghaNA dIrgha samayathI herAna herAna thai rahyo che. te rAganA vikArAthI duHkhI duHkhI thai te * vAya mADI re! karajo trANu ' jIvanA bhavarUpa ema pokArI rahyo che. tenA jJAnamaya dehamAM rAgarUpa ugra javara caDhI AnyA che, meharUpa trideSa sannipAta tene thayA che, eTale te nija bhAna ' bhUlI jaI unmatta pralApa-ceSTA karI rahyo che. AkhA zarIre tene viSayatRSNAjanya asahya tItra dAvedanA vyApI rahI che-baLatarA thaI rahI che; hRdayamAM dveSarUpa zalya bheAMkAi rahyuM che. AvA ugna bhavarAgathI Akula jIvane zrImad sadgururUpa uttama sarvaidyanA ' joga ' khAjhatAM, temanA sadupadezathI samyagdarzana-jJAnacAritrarUpa auSadhatrayInI prApti thAya che. ane guruAjJArUpa pRthya anupAna sAthe te ratnatrayIrUpa auSadhatripuTInuM samyak sevana karatAM anukrame tenA bhavaregane nimULa nAza thAya che. tenA rAga-javara utarI jAya che, dveSazalya nIkaLI jAya che, mAha sannipAtanuM patana thAya che, AtmabhAna pAchuM Ave che, viSayatRSNAthI upajatI dADuvedanA--khaLatarA zamI jAya che. ane te nija sahuja AtmasvarUpanuM darzona karI, jJAna pAmI, AtmasvarUpanuM anucaraNa kare che; kevala zuddha AtmAne jANI, zraddhI, kevala jJAnamaya AtmAmAM sthiti karI, svastha ' thaI, kaivalya dazAne anubhave che. ane pachI te carama dehanA AyuSyanI sthiti paMta aLelI sIMdarI jevA AkRtimAtra rahelA zeSa cAra karmane prArabdhAdaya pramANe bheAgavI nirI nAMkhe che, ane prAMte te karmane pazu saCthA parikSINa kare che. Ama sathA kamukta thayela bhavarogathI mukta bane che. ane AvA A bhavavyAdhithI mukta thayelA, parama bhAvArAgyasa'panna, sahajAtmasvarUpa susthita, evA A parama 8 svastha ' parama puruSa parama AnaMdamaya evI bhAva-ArAgya dazAnA kAi avaNaeNnIya AnaMdarasa bhAgave che.
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ (630) gadaSTisamuccaya Ama jema lekamAM vyAdhimukta puruSa je nIrogI, jevo svastha, je AnaMdamaya hoya che, te A bhavavyAdhithI mukta A zuddha caitanyasvarUpa puruSa (AtmA) parama nIrogI, parama "svastha ', parama AnaMdamaya hoya che. (1) A nirvANa prApta mukta mukta abhAva puruSa kAMI abhAvarUpa nathI, arthAt keTalAka (bauddha Adi) mAne che tema rUpa nathI nairAmya avasthArUpa nathI, Atma vastunA abhAvarUpa nathI, paraMtu vastu sadbhAvarUpa che. eTale ke kevala, zuddha, vivikta, nirmala AtmatattvanuM ja tyAM hovApaNuM che, ke je zuddha Atmatattva "siddha" nAmathI oLakhAya che. rogathI mukta thayela puruSa rogathI mukta thatAM kAMI puruSa maTI jato nathI, tema bhavarogathI mukta thayele caitanya maya puruSa-AtmA bhavarogamukta thatAM kAMI puruSa-AtmA maTI jato nathI. roganA abhAve kAMI puruSano abhAva thato nathI, paNa kevala tenI zuddha nIrogI avasthA ja pragaTe che. tema bhavaroganA abhAve kAMI AtmAne abhAva thatuM nathI, paNa tenI kevala zuddha nIrogI nirAmaya tattvakAya avasthA pragaTe che, AtmAnI saMsArI avasthA dUra thaI siddha-mukta avasthA AvirbhAva pAme che; dehAdika saMgane jayAM AtyaMtika viga che, evI zuddha nija svabhAvarUpa mekSadazA prakaTa thAya che. (juo AtmasiddhinI gAthA, pR. 404). vaLI (2) A puruSa-AtmA vyAdhithI mukta nathI thayo ema paNa nathI, paNa bhavyatvanA parikSayathI mukta hoya ja che. keI (sAMkhyAdi ) ema mAne che ke A AtmA te sadAya mukta ja che, abaMdha ja che-baMdhAyele ja nathI. paNa A mAnyatA bahu mukta nathI thaye bhUlabharelI che; kAraNa ke tema je mAnIe te baMdha-kSa, sukha-duHkha ema paNa nathI Adi vyavasthA ghaTaze nahiM, kRtanAza-akRtAgama Adi aneka doSa Avaze, ane je mokSane mATe ja te te darzananuM prayojana che te prajana paNa niSphaLa thaze ! kAraNa ke baMdhAyela hoya tene mukata thavApaNuM hoya, paNa je baMdhAyelo ja na hoya te mukta thavAnuM kyAM rahyuM ? jo baMdhana ja na hoya te mukti kayAMthI hoya ? kAraNake baMdhana-mecana, baMdhanathI chUTavuM tenuM nAma ja mekSa che. A baMdhanamocanarUpa mekSa atre bhavyatvanA parikSayathI hoya che. eTalA mATe je mekSa pAme che, mukta thAya che, te bhavavyAdhithI mukata nathI thaye ema nathI, paraMtu mukta thaye ja che, jema "nIrogI " manuSya rogathI mukta nathI ema nathI, paNa chatAM evA rogathI mukta thaye ja che, ane eTale ja te nIrogI-rogamukta kahevAya che, tema mukta AtmA bhavarogathI mukta nathI thaye ema nathI, paNa chatAM-pragaTa astitvarUpa bhavarogathI mukta thayo ja che, eTale ja te "mukta"--bhavarogamukta kahevAya che. (3) ane te "avyAdhita"--vyAdhi vagarano hato ema paNa nathI, kAraNa ke pUrve tene tathA prakAre pragaTa avyAdhita vyAdhine sadbhAva hato ja. vyAdhimukta puruSane mATe kaI ema kahe paNa nathI ke pUrve tene vyAdhi ja , te temAM dRSTa-ISTa bAdhA. pratyakSa virodha Ave che. kAraNa ke te te "mahArA meDhAmAM jIbha nathI ' ema
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukta tattava mImAMsA: regamukata je bhavamukta (631) belanAranI jema vadate vyAghAta che. kAraNa ke je vyAdhi ja hote, te vyAdhimukta thaye zI rIte? mATe ema kahevuM te sAva behUduM che. kAraNa ke te bhavarogathI duHkhI thaI rahyo hato te pratyakSa pragaTa hakIkata (Real fact) che. ane temAMthI chUTayo-mukta thayo, tyAre ja te bhavyAdhi rahita-mukta kahevAya che. Ama sarvathA, vyAdhimukta puruSa jevo lekamAM hoya che, te ja-tAdaza ja A nirvANa prApta mukta puruSa (AtmA) hoya cheH (1) vyAdhimukta puruSa jevo svastha AnaMdI hoya che, te A mukta AtmA parama svastha-parama AnaMdaregamukta je nimagna hoya che. (2) jema roga dUra thatAM kAMI rogI puruSane bhavamukta abhAva thaI jatuM nathI, tema bhavavyAdhi dUra thatAM kAMI zuddha caitanya mUrti AtmAno abhAva heta nathI. 3) te vyAdhimukta puruSa jema vyAdhithI mukta nathI hote ema nahi, paNa mukta ja hoya che, tema A nirvANaprApta mukta AtmA bhavyAdhithI mukta nathI ema nahiM, paNa mukta ja hoya che. (4) ane te vyAdhimukta puruSa jema pUrve avyAdhita hete, vyAdhi vagarane hote, paNa vyAdhivALe hate ja; tema A nirvANa prApta mukta AtmA paNa pUrve avyAdhita hete, bhava vyAdhi vagarano hote, paNa bhava vyAdhivALe hatuM ja. nahiM te, vyAdhi ja na hota, te tene nAza paNa kema heta ? tethI muktapaNuM kema hota? mUruM nAsti kutto lA? Ama A dRSTAMta uparathI supratItapaNe phalita thatI cakakhI dIvA jevI spaSTa hakIkata bAlaka paNa samajI zake ema che, te sAdI samajavALa keI paNa manuSya kema na samaje? tathApi mahAmati gaNatA keTalAka darzanavAdIoe A mokSa saMbaMdhI aneka prakAre asatu kaha5nAo ubhI karI che te Azcaya che ! jemake- mokSa Ama abhAva5 che. " " A AtmA nitya mukta ja che," "A AtmAne bhavyAdhi lAgela ja nathI," ItyAdi. AvA badhA vikalpa daSTa-ISTa bAdhita hoI, viveka vicArathI kSaNabhara paNa TakI zakatA nathI. A saMbaMdhI vizeSa prakAzanA jijJAsue zrI Sadarzanasamuccaya, zAstravArtAsamuccaya, batrIza batrIzI, tavArthasAra Adi mahAgraMtharatno avagAhavA bhalAmaNa che. atra vistAra bhayathI digdarzanarUpa nidezamAtra karyo che. A ja arthane spaSTa karatAM kahe che bhava eva mahAnyAdhirjanmamRtyukkiAravAn / vicitramohajananastIvrarAgAvivedanaH // 188 // vRtti -maya pa-bhava ja, saMsAra ja, mahAvyAdhi-mahAvyAdhi che, ke viziSTa ? ke-sanmamRtyuviravAna-jama, mRtyurUpa vikAravALe, AnuM jarA Adi upalakSaNa che. vinitrokanano vicitra moha upajAvanAro,-bhiThThAvanA udaya bhAvathI, toDyA vinA-tIva rAgAdi vedanAvALe,-trI AdinA abhiLyuM gabhAvathI (Asakti bhAvathI).
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ (632) yogadaSTisamuccaya saMsAra ja mahA vyAdhi che, janma mRtyu vikAra; tIvra rAgAdi vedanA, citra meha karanAra, 188 artha:-bhava ja mahAvyAdhi che. te janma-maraNarUpa vikAravALo che, vicitra meha upajAvanAra ane tIvra rAgAdi vedanAvALe che. vivecana A bhava-saMsAra e ja mahAvyAdhi che. te kevo che? janma-maraNarUpa vikAravALe che, upalakSaNathI jarA Adi vikAravALo che; mithyAtvanA udayabhAvathI vicitra prakArane meha upajAvanAro che; tathA strI AdinA Asakti bhAvathI tIvra rAgAdi vedanAvALe che. uparamAM je vyAdhinI vAta kahI te vyAdhi kayo? tenI ahIM graMthakAra maharSie ja spaSTatA karI che. paramArthathI joIe te A jagatamAM moTAmAM moTo je kaI vyAdhi hoya, te te A bhava eTale saMsAra ja che. A saMsArane mahAreganI upamA barAbara ghaTe che; kAraNa ke cihnathI, svarUpathI, kAraNathI, vikRtithI, cikitsAthI, pariNAma AdithI bannenuM aneka prakAre sAmya che. te A prakAre - roga jema manuSyanA zarIra para AkramaNa karI tene taraphathI gherI le che, tema bhavarega AtmAnA jJAnamaya zarIra para AkramaNa karI ene copAsathI gherI le che. roga jema zarIranA paramANue paramANumAM vyApta thaI pitAnI asara nIpabhavareganuM jAve che, tema bhavaraga AtmAnA pradeza pradezamAM vyApI jaI potAnI AkramaNa asara nIpajAve che. roga jema zarIranI zaktine kSINa karI nAMkhe che, nara-teja uDADI de che, rakta-mAMsa Adi dhAtuone zoSI le che, tema bhavaroga paNa AtmAnI anaMta zaktine kSINa karI nAMkhe che, AtmAnuM nUra-teja uDADI de che, jJAna-darzanAdi AtmasvabhAvarUpa dhAtuone zoSI le che. roga jema doSaprakopa kare che, tema bhavaroga rAgadveSAdi deSano prakepa kare che. roga jema manuSyane pathArIvaza karI parAdhIna ne pAMgaLa karI mUke che, tema bhavaroga AtmAne zarIra-zasyAmAM suvaDAvI para pudgala vastune AdhIna pAMgaLo karI mUke che. roga jema mANasanI AkhI sakala evI pheravI nAMkhe che ke tenuM oLakhANa paDavuM muzkela thaI paDe che, tema bhavaroga AtmAnI asala sIkala evI palaTAvI nAMkhe che ke tenuM oLakhANa thavuM kaThina hoya che. rega e jema manuSyanI anAregyarUpa aprAkRtika-akudaratI-vikRta avasthA che, tema bhavaraga e AtmAnI anArogyarUpa akudaratI aprAkRtika-vikRta avasthA che. roga jema manuSyanA zarIranI asvastha sthiti che, tema bhavaroga e bhavarega AtmAnI asvastha sthiti che. roga jema manuSyanA prakRtiviruddha aprAkRtika vartAnanI-adharmanI sajA che-daMDa che, tema bhavaroga e AtmAnA saheja avasthA prakRti viruddha vartAnanI-adharmanI sajA che, daMDa che, roga jema zarIranI
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adi suktatatvamImAMsAH bhavaga aprAkRtika vikRta avasthA, cihno (633) dhAtuonI viSamatAne AvirbhAva che, tema bhavaraga e AtmAnI svabhAva-dhAtunI viSamatAne AviSkAra-prakaTa prakAra che. rogane jema niyata cokkasa kAraNukalApa hoya che, tema bhavarogane niyata cokkasa kAraNakalApa hoya che. malasaMcaya, deSa prakopa, dhAtuvaiSamya, prakRtiviruddha AcaraNa, bhaya, udvega Adi sva-gya kAraNathI jema reganI utpatti hoya che, tema bhAvamalasaMcayathI, rAgAdi doSaprakopathI, svabhAvadhAtuvaiSamyathI, AtmAnI sahaja svabhAvasiddha prakRti viruddha AcaraNathI-adharmathI, AtmapariNAmanI caMcalatArUpa bhayathI, sanmArga pratye kaMTALArUpa udvegathI,-ityAdi svayegya vividha kArathI mahAbhavaraga upaje che. (1) rogathI jema agnimAMdya thAya che, anna pratye aruci upaje che, khAvAnuM bhAvatuM nathI, tema bhavarogathI AtmatejanI maMdatArUpa agnimAMdya upaje che, sanmAgarUpa paramAna prati aruci-abhAve Ave che. regathI jema meLa Ave che, rogacihano vamana thAya che, tema bhavaragathI savacana pratye aNagamArUpa meLa agnimAMdya Ave che, ne svarUpavismaraNarUpa vamana thAya che. regathI jema malA varSobha thAya che, athavA ajIrNa-visUcikA upaje che, tema bhavarogathI kamasaMcayarUpa bhAvamalane avarNabha thAya che, athavA viSayavikArarUpa ajIrNa-vicikA upaje che. (2) rogathI jema hRdayamAM zUla bheMkAya che, tathA hAMpha caDhe che, tema bhavaragathI TheSarUpa zULa AtmAne bheMkAya che, tathA sanmArga pratye bedarUpa hAMpha caDhe che. (3) regathI jema prANu vadha thAya che, zvAsevAsa jorathI cAle che, khAMsI Ave che, kapha paDe che, tema bhavaregathI jJAnadazanarUpa bhAvaprANane avarodha thAya che, janma-maraNarUpa zvAsocchavAsa jorathI cAle che, kaSAyarUpa khAMsI Ave che, te viSayarUpa kapha paDe che. (4) regathI jema zarIrane kSaya-kSINatA-ghasAro lAgu paDe che, tema bhavaregathI jJAnamaya Atmadehane kSaya-kSINatA-ghasAro lAgu paDe che. (5) rogathI jema zuddha raktAbhisaraNa (circulation) barAbara thatuM nathI, zarIra pAMDu-phIkakuM-nisteja (anaemic) thaI jAya che, tema bhavarogathI zuddha caitanyapravAharUpa raktanuM abhisaraNa (circulation ) barAbara thatuM nathI, AtmAne jJAnadeha pAMDu-phIkko-nisteja banI jAya che. (6) regathI jema zarIranA rudhira-mAMsAdi dhAtu sukAI jAya che ne zarIra asthimAtrAvazeSa rahe che, tema bhavarogathI AtmAnA jJAnadarzanAdi svabhAvarUpa dhAtu zeSAya che ne atyaMta maMda caitanyacihnarUpa Atmadeha avazeSa rahe che. (7) rogathI jema magajanuM ThekANuM rahetuM nathI. magajanuM kedra (centre) khasI jAya che, mANasa pite pitAnuM bhAna bhUlI jAya che, "cakrama' thaIne yadvAtA phAve tema bake che, ne tridoSa sannipAtane pAme che; tema bhavarogathI AtmAnuM
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) gadarisamuccaya tridoSa svarUpa padamAM sthitirUpa kaI ThekANuM rahetuM nathI, svarUpabhraSTatAthI unmAdAdi svarUpa kedra khasI jAya che, AtmA pote pitAnA sahaja nija svarUpanuM bhAna bhUlI jAya che, unmatta "cakrama' banIne paravastune pitAnI kahevArUpa yadvADhA pralApa-akabakATa kare che, ane meha-rAga-dveSarUpI trideSanI vRddhithI sasvarUpathI nipAtarUpa sannipAtane pAme che. (8) regathI jema khasa thAya che ne khUjalI-mIThI caLa upaDe che, ane tethI pariNAme lAhya baLe che, tema bhavarogathI viSayavikArarUpa khasa thAya che ne bhogecchArUpa khajavALa-mIThI caLa-"kaM' Ave che, ne tethI pariNAme bhavabhegarUpa lAhya baLyA kare che. (9) regathI jema zarIramAM ugra-Akare tAva bharAya che ane bhArI tarasa lAge che, tema bhavagAthI rAgarUpa ugra javara bharAya che ane viSayatRSNArUpa bhArI tRSA upaje che. (10) vaLI regathI jema vividha vikAro ubharI Ave che, tema bhavaregathI janma-maraNAdi vikAre upaje che. pharI pharIne janmavuM, pharI pharIne maravuM, pharI pharIne mAtAnA udaramAM zayana karavuM, pharI pharI ghaDa5Na, rega, zeka, ciMtA, daubhAMgya, dAridra Adi duHkha anubhavavuM,-e badhA bhavaraganA vikAra che. (11) regathI jema vicitra prakArano meha upaje che, tema bhavarogathI vicitra prakArane meha upaje che. rogathI jema kamaLArUpa pittavikArane lIdhe ghaLI vastu paNa pILI dekhAvArUpa daSTidoSa thAya che, tema bhavaregathI mithyAtva udayane vicitra meha lIdhe asatamAM sabuddhi ne samAM asaMtabuddhirUpa daSTideSaAdi darzanamoha upaje che. regathI jema raMgAkula daradI pote potAnuM bhAna - bhUlI jAya che, tema bhavaregA jaMtune AtmAnA svasvarUpanuM bhAna rahetuM nathI. bebhAnapaNamAM jema daradI pitAnI vastune pArakI ne pArakI vastune potAnI kahevArUpa brAMtine seve che, tema AtmasvarUpanA abhAnapaNamAM bhavaragI paravastune pitAnI ne svavastune pArakI gaNavArUpa mithyA bhrAMtine seve che. (12) rogI jema potAnI mULa Arogyamaya asala svabhAvasthitimAM hoto nathI, paNa rogakRta vikRta avasthAmAM hoya che, tema bhavarogI pitAnI mULa asala sahaja svabhAvasthitimAM varnAte nathI, paNa bhavagakRta vibhAvarUpa vikRta dazAmAM vatto hoya che. (13) rogathI muMjhAI gayelA-mehamUDha regInuM AcaraNa jema viSama hoya che, tema bhavarogathI mehita thayelA-muMjhAI gayelA mehamUDha jIvanuM AcaraNa paNa mahAmehamaya viSama hoya che, svabhAvathI viparIta hoya che. (14) regathI jema svabhAva cIDhIye thaI javAthI daradI vAtavAtamAM cIDhAI jAya che, tema bhavarogathI cIDhIye thaI gayela A bhavarogI paNa vAtavAtamAM krodhAdi kaSAyAkula thaI AvezamAM AvI jAya che ! "kama jora ne gussA hota" kare che ! (15) rogathI jema zarIre tIvra vedanA-pIDA upaje che, tema bhavaregathI AtmAne strI Adi pratyenA AsaktibhAvane lIdhe rAgadveSAdi tIvra vedanA upaDe che.-Ama amuka amuka cokkasa cihno parathI
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktatattvamImAMsA : bhavarAga cihnonI tulanA, sAdhyAsAdhya niya (635) jema rAganuM nidAna-parIkSA (Diagnosis) thaI zake che, tema nAnA prakAranA pratiniyatacAkkasa cihno parathI bhavarAganuM nidAna thai zake che. ane rAgInI tathAprakAranI avasthA uparathI jema rAganI susAdhyatAnA ke duHsAdhyatAnA ke asAdhyatAne nirNaya karI zakAya che, tema jIvanI tathAprakAranI bhavyatA--abhavyatArUpa, ceAgyatA-aAgyatArUpa dazAvizeSa uparathI A jIvanA bhavarAga susAdhya sAdhyAsAdhya che ? ke du:sAdhya che? ke asAdhya che? tenA prAkRniNaya (Prognosis) niya thai zake che. jemake (1) rAgI upara ajamAvavAmAM Avela auSadhinI tAtkAlika ghaNI suMdara asara thAya te jema rAgIne roga susAdhya che ema jaNAya che, tema samyagdarzanAdi yathAyeAgya auSadhinA prayAgathI je jIvanA para tAtkAlika prazasta AtmapariNAmarUpa-bhAvarUpa ghaNI suMdara asara thAya che, te jIva nikaeNTabhavya che ane teneA bhavarAga susAdhya che, ema nizcita thAya che. (2) rAgI para prayeAjela auSadhinI lAMbA vakhate kaika asara thAya te jema A rAga du:sAdhya che ema khAtrI thAya che, tema ratnatrayIrUpa saauSadhanA prayAgathI je jIvanA para cirakALe zubha bhAvarUpa kaMika suMdara asara thAya, te te jIva dUbhavya che, ne tenA bhavarAga duHsAdhya (Difficult to cure) che ema samajAya che. (3) rAgI para game teTalA uttama auSadheAnA prayAga karavAmAM Ave chatAM ati ati cirakALe paNa jenA para kaMI paNa asara upajatI nathI, davAnI kauMi paNa DhALyA' jevu thAya che, ne roga ulaTA vadhatA kaeNTimAM (Incurable) Ave che; tema je jIva para game teTalA uttama danAdi sa auSadheAnI mAtrA ajamAvavAmAM Ave, paNa ghaNA lAMkhA vakhate paNa kaMi paNa sadbhAvanI utpattirUpa suMdara asara nIpajatI nathI, kaMI paNa guNu upajatA nathI, ghaDAkAro ne kArA dhAkaDa' rahe che, ne ulaTI abhimAnAdi kavipariNAmarUpa asara thai rAga ulaTA vRddhi pAme che, te jIva abhavya-asAdhya keTinA (Incurable) che, ane tenA bhavarAga asAdhya che ema pratIta thAya che. Ama rAgInA cihna uparathI-dazAvizeSa uparathI jema rAganA bhAvi pariNAmanuM anumAna (Prognosis) agAuthI khaMdhAya che, tema bhavaregInA cihna uparathI-dazAvizeSa uparathI tenA bhavarAganA pariNAmanuM anumAna agAuthI karI zakAya che. 6 TIkI ' lAgatI nathI, jAya che, te rAgIne patthara para pANI rAga jema asAdhya vaLI rAgI-rAgImAM paNa pharaka hAya che; kAI samaju, keAI aNusamaju hAya che, kAI khAla, koI vRddha, ityAdi prakAra hoya che. tema bhavaregImAM paNa taphAvata hoya che; keAI samaju, keAI aNusamaju, kAi khAla, koi vRddha, ityAdi prakAra hAya che. kAraNa ke upara kahyA pramANe reganA duHkhamaya svarUpane je jANe che, te vivekI sujJa rAgI jema bane tema jaladI roga nirmULa thAya ema rAgInI vividhatA
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ (636) gadaSTisamuccaya kharA aMtaHkaraNathI Icche che. eTale te DAhyo samaju rogI jema kuzaLa savanuM zaraNa le che, ane pitAnuM DahApaNa DahoLyA vinA vaidyanI sUcanA mujaba auSadhaprayoga kare che, ane tethI karIne rogamukta thAya che. tema samyapha samajaNavALe DAhyo samaju "paMDita' jIva saddagururUpa sujANa savaiidyanuM zaraNu le che, ane potAnI matikalpanArUpa svacchedanuM DoDhaDahApaNa choDI daI zrImad sadgurunI AjJAnusAra ratnatrayI auSaSanuM pratisevana kare che, ane tethI te bhavarogathI mukta thAya che. paNa kupaththasevanamAM Asakta evo aNasamaju rogI jema mIThuM mIThuM anukULa vadanArA UMTavaidyane (Quack) pakaDe che, ane teNe batAvela UMTavaiduM sevIne ulaTo hAthe karIne herAna thAya che ne rogamukta thatuM nathI; tema viSaya-kadannamAM Asakta e bAla aNasamaju jIva viSayAnukULaprathama daSTie mIThA lAgatA paNa pariNAme hAlAhala jhera jevA vacana vadanArA mithyAdaSTi asaddagururUpa UMTavaidyane Azraya kare che, ane te anADI vaidyanA anADI upAyathI hAthe karIne vikRpamAM UMDo utare che ne bhavarogathI mukta thatuM nathI. ityAdi prakAre rAgI regInA prakAra hoya che, ane te uparathI paNa roganI sAdhyatA-asAdhyatAnA prAthanamAM (Prognosis) paNa pharaka paDe che. temaja-roga jema yathAyogya cikitsAthI (Right treatment) kAbUmAM Ave che. ne maTe che, tema bhavaga paNa yathAyogya cikitsAthI kAbUmAM Ave che ne maTI jAya che. ragacikitsAmAM prathama jema roganA mULa nidAnane, kAraNane, svarUpane, rogacikitsA cihane, pariNAmane ane cikitsAne barAbara jANanArA kuzaLa niSNAta | (Expert, Specialist) savaidyanI jarUra che tema bhavaroganI cikitsAmAM paNa bhavaraganA mULa nidAnane, kAraNane, svarUpane, cihnane, pariNAmane ane nivAraNarUpa cikitsAne yathArtha paNe barAbara jANanArA kuzaLa jJAnI saddagururUpa "sujANa" sadavaidyanI anivArya jarUra paDe che. vaLI roganA nivAraNamAM jema uttama auSadhanI jarUra paDe che, tema bhavaroganA nivAraNamAM samyagudarzana-jJAna-cAritrarUpa sad auSadhatrayInI jarUra paDe che. pathya anupAna sAthe esaDanuM barAbara sevana karavAmAM Ave te ja te phAyade kare che, guNakArI thAya che, nahiM to ulaTuM anarthakAraka thaI paDe che; tema guru AjJArUpa pathya anupAna sAthe je parama amRtasvarUpa ratnatrayI auSadhinuM samyapha sevana karavAmAM Ave, te ja te guNakArI-AtmapakArI thAya che, nahiM te AtmArtha-hAnirUpa anartha vipariNAma nIpajAve che. parama AtmadraSTA zrImad rAjacaMdrajInuM subhASita che ke: "AtmabrAMti sama rega nahi, sadguru vaidya sujANa; guru AjJA sama paya nahiM, auSadha vicAra dhyAna."-zrI Atmasiddhi ane Ama yathAyogyapaNe auSadha prayogathI roga nimULa thatAM rogI jema nI regI bane
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukatatavamImAMsAH bhagInI vividhatA, cikitsA, "mahA" rega kema ? (637) che, sAjotA-hRSTapuSTa thAya che, ane AnaMdanimagna svastha avasthA mANe che, tema yathAyogyapaNe samyapha ratnatrayIrUpa auSadha prayogathI bhavaroga nimULa Arogya thatAM jIva nIrogI-bhAvaArogya saMpana bane che, sAjetAjo-nirAmaya svAthya tathA zuddha caitanyarasanA pAnathI haSTapuSTa thAya che, ane paramAnaMda nimagna sahajAnmasvarUpa sthitimAM parama svastha avasthA anubhave cheItyAdi aneka prakAre bhavanuM roga sAthe sAmya-sarakhAmaNuM ghaTAvI zakAya che, tethI tene roganI upamA barAbara chAje che. e atra saMkSepamAM yathAmati digadarzanamAtra darzAvyuM che. vizeSa svamatithI samajI levuM. vaLI A bhavarogane "mahA' kahyo te paNa sahetuka che, kAraNa ke potapotAnA vargamAM-jAtimAM je zreSTha-moTo hoya te "mahA" kahevAya che. dA. ta. mahAkavi, mahArAjA, mahAvIra, mahAmuni ane bhavareganuM mahatpaNuM-moTApaNuM aneka prakAre mahA" roga che. jemake-(1) mANasanA zarIramAM upajato roga amuka maryAdita kema kaho? samaya sudhIne athavA vadhAremAM vadhAre yAjajIva-A jIdagI paryata Take e hoya che paNa A bhavarega te anAdi kALathI A jIvane lAgu paDe ane bhavabhava cAlI Avele heI, haju paNa A jIvane keDo mUkta nathI! Ama ati ati dIrgha sthitine (Duration) laI A bhavaraga "mahAna " che. (2) manuSyanA zarIramAM dazya thate roga che ke tIvra vedanA upajAve che, te paNa bhavarogathI rakAdimAM (juo gAthA pR. 202 phUTaneTa) upajatI vedanA eTalI badhI tIvra hoya che ke tenI pAse game tevo Akaro roga kaMI visAtamAM nathI. rogathI je zArIrika-mAnasika dukha bhogavavuM paDe che tenA karatAM anaMtagaNuM zArIrika-mAnasika duHkha Adhi, vyAdhi, upAdhirUpe bhavarogathI veThavuM paDe che. cAra gatimAM janmamaraNAdithI anaMta anaMta duHkha vedanA-yAtanA khamavI paDe che Ama tIvratAne laI (Acuteness & Intensity) paNa bhavaroganI mahattA che. (3) bAhya rogane sAdha-maTADe e kAMI eTalI badhI muzkela vAta nathI, paNa A bhavarUpa bhavaroga sAdha-maTADe e mahA mahAduSkara vArtA che. eTale kuchUsAdhyatAthI athavA asAdhyatAthI paNa A bhavaraga mahAna" che- meTo che. (4) bAhya roga ati tIvra hoya te kavacit eka ja vAranA maraNamAM pariName che, paraMtu A ati tIvra bhavaroga te sadAya anaMtavAranA janmamaraNamAM pariName che. Ama pariNAmadaSTithI paNa A bhavaroga ati maTe che. ItyAdi prakAre A bhava-saMsAra kharekhara mahAraga ja che. ene mITAvavAne vivekI baddhaparikara thaI jarUra kammara kase ja, sarvAtmAthI sarva prayAsa karI chUTe ja. kSaNika jIdagInA eka sAmAnya rogane maTADavAne leke keTalI badhI jahemata ya UThAve che ? kevA AkAzapAtALa eka kare che ? keTalA vaidya-DAktara
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) yogadaSTisamucaya bhegA kare che? auSadhAdi aMge keTale badho kharca kare che ? te pachI AvA A anAdinA mahArogane mITAvavAne mATe AtmAthI mumukSu kema bane teTalI jahemata na UThAve ? kema apUrva Atma-puruSArtha na kare? pitAnA tana-mana-dhana-vacananI samasta zakti kema na khacI nAMkhe? ratnatrayI auSadhinuM parama amRtapAna parama premathI kema na kare ? saddaguru AjJArUpa pathyanuM parama utsAhathI kema pAlana na kare ? mukhyo'yamAtmano'nAdicitrakarmanidAnajaH / tathAnubhavasiddhatvAtsarvaprANabhRtAmiti // 189 // mukhya A jIvane upaje, anAdi citra kaja; tema anubhavasiddha che, sarva prANIone ja 189 artha -A bhavyAdhi AtmAne mukhya-nirupacarita evo vyAdhi che; ane te anAdi evA vicitra karmanA nidAnathI-kAraNathI upajela che; kAraNa ke sarva prANIone tenuM tevA prakAre anubhavasiddhapaNuM che. vivecana jIvane A je bhavyAdhi che te mukhya che, nirupacarita e kharekhara che. ane te anAdi evA dravya-bhAva bhedathI bhinna vicitra karmanA balathI utpanna thayeluM che; kAraNake janma-maraNAdi vikArenA pratyakSa anubhava vaDe karIne, te tiryaMca vagere sarva prANIone paNa anubhavasiddha che. uparamAM je bhavavyAdhine ulekha karavAmAM AvyuM te bhavyAdhi kAMI kalapanArUpa nathI, kAlpanika nathI, kathanamAtra upacArarUpa nathI, paraMtu kharekhara che, mukhya che, nirupacarita e pAramArthika che. te kAMI ubhekSArUpa kavikalpanAno bhavavyAdhi taraMga nathI, kalpita nathI, paNa kharekharI vastusthitirUpa satya hakIkata mukhya paramArtha (Actual Fact, Reality) che. kAraNake je pAramArthikasatu vastusvarUpe satu nirupacarita hoya te "mukhya" kahevAya che. ane upacAra paNa je mukhya-pAramArthikasatu vastu hoya te ja thaI zake che, nahi te nahi, je bhavarUpa vastu ja na hota, te tene vyAdhirUpe upacAra paNa na thaI zakata. paNa bhava vRttiH-muc:-mukhya, nirupacarita, -A, bhavyAdhi nAmano-AtmAne jIvane, kevA prakArano? to-anAriritravArbaninAda-anAdi evA citra kamarUpa kAraNuthI janmele,dravya-bhAva bhedathI bhinna evA kamaranA balathI utpanna ema artha che. kayA kAraNathI ? te ke-tathanubhavasiddhatvAna-tathA prakAre anubhavasiddhapaNAne lIdhe, janmAdinA anubhavathI. sarvakAgmitAmiti-sarvaprANIone paNa,-tiyaya pramukhane paNa.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ maktatavamImAMsA : lava vyAdhi mukhya paramArthasata, anAdi (639) te kharekharI vastusthitirUpa-sabhAvarUpa che ja, eTale ja tene vyAdhirUpe upacAra paNa karI zakAya che. vyAdhi e rUpaka-kalpanA-upacAra bhale he, paNa "bhava e kAMI rUpaka- kalpanA-upacAra nathI. bhava e te satya hakIkata (Absolute reality) nirupacarita ghaTanA che, mukhya evI pAramArthika vastusthiti che. e mukhya "chatI" pragaTa vastu che, tene yathArthapaNe samajavA mATe A vyAdhirUpa rUpaka ghaTanA-upacArakathana che. ane A upacArarUpa vyavahAra paNa paramArtharUpa mukhya vastunA sadbhAve ja ghaTe che, zobhe che. jemake-vAstavika vyAdhinuM astitva che, te tene upamArUpe upacArarU54 vyavahAra karI zakAya che, vAstavika siMhanuM astitva che, te "siMha-mANavakane'-bIlADIne siMhanI upamAne upacAra karAya che, puruSa-siMhane vyavahAra karAya che, paNa tenuM astitva ja na hota te te kaI upacAra vyavahAra banI zata nahiM. dAkhalA tarike-vadhyAsutanuM, ke AkAzapuSpanuM, ke zazazaMganuM astitva ja nathI, eTale tene upacAra paNa saMbhavatA nathI. A bhavaga anAdi evA vicitra karmarUpa kAraNathI utpanna thayela che. koI paNa kAryanuM kaMI ne kaMI kAraNa hovuM ja joIe, e sanAtana niyama pramANe bhavarUpa kAryanuM kaMI ne kaMI kAraNa tevuM ja joIe. eTale roga jema cokkasa kAraNakalApathI upaje che, tema A bhavaga paNa dravya-bhAva bhedathI bhinna evA vicitra karmarUpa kAraNathI utpanna thayela che. ane A karmarUpa nidAna-kAraNa anAdi che. eTale A karma A AtmA sAthe anAdinuM joDAyeluMsaMlagna che, saMga saMbaMdhathI baMdhAyeluM che. prakRtinI ane puruSanI A joDI anAdi che,kanakapASANamAM senAne ne mATIne saMga jema anAdi che tema. "kanake palavat payaDi puruSa taNI, jeDI anAdi svabhAva; anya sagI jihAM lagI AtamA, saMsArI kahevAya."-zrI AnaMdaghanajI jaDa cetana saMga A, khANa anAdi anaMta; keI na kartA tehane, bhAkhe jina bhagavaMta."--zrImad rAjacaMdrajI. karma-AtmAne A saMga saMbaMdha je anAdi na mAnIe te Ama virodha Ave che - karmane paheluM mAnIe te AtmA vinA karma karyA keNe? ane te lAgyA kene? je kevala zuddha AtmAne pahele mAnIe te zuddha AtmAne karma lAgavAnuM prayajana zuM? ane lAge che ema mAnIe, te zuddha evA siddha AtmAne paNa kema nahiM lAge? vaLI maraghI pahelI ke IMDuM paheluM ? vRkSa paheluM ke bIja paheluM ? tene x"upacAro'pi ca prAyo loke ynmukhypuurvkH| daSTastatoDavaH sarvamithameva racathita " zrI gibiMdu, zle, 15
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ (640) yogadaSTi murA nirNaya jema kahI zakAtuM nathI ne bane anAdi ja mAnavAnuM prApta thAya che, tema atre paNa karma-AtmAno saMbaMdha anAdi ja saMsiddha thAya che. "jIva pahelo ke kama?-bane anAdi che. jIva pahele hoya te e vimaLa vastune maLa vaLagavAnuM kaMI nimitta joIe. karma pahelA kaho te jIva vinA karma karyA keNe? e nyAyathI bane anAdi che." -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI mokSamALA. A anAdi karma vicitra che-aneka prakAranuM che, ane te dravya-bhAva bhedamAM vibhakta thayeluM che. dravya karma te pudgala paramANurUpa, ane bhAvakama te AtmapariNAmarUpa che. rAga-dveSa-moha e azuddha AtmapariNAma te bhAvakama che, ane jJAnAvaraNIyAdi ATha karma te dravya karma che. te ATha karmanI sAmAnya samaja A prakAre - jJAnAvaraNaya eTale AtmAnI jJAna saMbaMdhInI je anaMta zakti che tene AcchAdana thaI javuM te. darzanAvaraNaya eTale AtmAnI je anaMta darzanazakti che tene AcchAdana thaI javuM te. vedanIya eTale deha nimitta sAtA asAtA be prakAranAM vedanIya karma, ethI avyAbAdha sukharUpa AtmAnI zakti rokAI rahevI te. mehanIyakarma eTale AtmacAritrarUpa zakti rekAI rahevI te. Ayukarma eTale akSaya sthiti guNa rokAI rahe che. nAmakarma eTale amUrtirU5 divya zakti rokAI rahevI te. gotrakama eTale aTala avagAhanArUpa Atmika zakti rokAI rahevI te. aMtarAya kama" eTale anaMta dAna, lAbha, vIrya, bhega ane upabhega zakti rokAI rahevI te." -zrI mokSamALA, pA. 102 A ATha mULa prakRtinA vaLI uttara aneka bheda che. ane tenA baMdhanA cAra prakAra cheH prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha, pradezabaMdha. temAM sthitibaMdha-rasabaMdha kaSAyathI thAya che, ane prakRtibaMdha-pradezabaMdha mana-vacana-kAyAnA yegathI thAya che. te te karmonA baMdha, udaya, udIraNa, sattA, karmaviccheda, ghAti, aghAti vagere aneka sUma prakAre karmagraMtha, paMcAdhyAyI, gomasAra Adi mahAgraMtharatnathI tattvarasike samajavA yogya che. padmaprabha jina ! tujha mujha AMta, kima bhAMje bhagavaMta ? karma vipAke che kAraNa joIne, koI kahe matimaMta padma pacaDi kiI aNubhAga pradezathI, mULa uttara bahu bheda; ghAti aghAti baMdha udaya udIraNa, sartA karmaviccheda...padma"-zrI AnaMdaghanajI. x" yogyatAmantareNAsya saMyogo'pi na yujyte| tA ja tattvamitrevaM taraMgoDathanAvimAna "--zrI yogakhindu ple, 10
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ suktatattvamImAMsA : dravya-bhAva kanI sarjIkalanA ( 641 ) A bhAvakama-dravyakarmAnA paraspara kArya-kAraNa saMbaMdha che. rAgAdi bhAvakanA nimittathI jJAnAvaraNIyAdi dravya kamanI utpatti thAya che, ane dravya karmAMnA nimittathI punaH rAgAdi bhAvakanI utpatti thAya che. Ama eka bIjAnI sAMkaLa cakrabhramaNa nyAye cAlyA kare che, ane duSTa anaMtacakra (Vicious circle) sthApita thAya che. paNa rAgAdi bhAvakama jo aTakAvI devAmAM Aveje aTakAvavuM meTaranI preikanI jema AtmAnA peAtAnA hAthanI vAta che--- te te duSTa cakra ApAApa truTI paDe che, ne kama cakragati aTakI paDatAM bhavacakragati aTakI paDe che. A sabadhI ghaNA sUkSma vivekavicAra zrI samayasAra, pravacanasAra Adi graMtharAjomAM pradarzita karavAmAM AvyA che, je mumukSue atyaMta manana karavA yogya che. dravya-bhAva kaeNnI sakalanA AkRti : 15 bhAvakama kacakra | bhaka dravyakama Ama anAdi evA vicitra kamathI utpanna thayelA A bhavarAga mukhya-nirupacarita kahyo, tenuM pramANu zuM? ema kei pUche te tenA sIdhA, saraLa ne sacATa javAba e che ke-te sarva prANIone anubhavasiddha che. eTale ke anubhavarUpa prakhaLa pratyakSa pramANa atra che. kAraNake ti"cAdi sarva prANIone A bhavavyAdhi tathAprakAre peAtAnA anubhavamAM AvI rahyo che; teo janma-jA-maraNa-roga-zeka-bhaya ArUipe A bhavavyAdhinuM mahAdu:kha-vasamI pIDA pratyakSa veThI rahyA che. A janmamaraNAdi ApanAra bhavyAdhi e kalpanA nathI, paNa sarvane sAkSAt anubhavasiddha ' hakIkata ' che, vastusthitirUpa siddha vArtA che; teApachI AthI vadhAre bIjuM pramANu geAtavA dUra javAnI jarUra nathI. ' X " jIvapariNAmahedu kammattaM puggalA pariNamaMti / punajALimitta taheva jhIve viLimara ||...zrI kuMdakuMdAcArya kRta zrI samayasAra.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ (642) gadaSTisamuracaya bhava ane vyAdhinI tulanA-keSTaka 15 jIva-rogI abhavya= asAdhya regI bhava = vyAdhi-mukhya dUrabhavya = du:sAdhya rogI janma maraNa vikAra Asannabhavya = susAdhya rogI meha = pariNAma sadguru = suvaidya rAgAdi= vedanA ratnatrayI = auSadha kama-dravya-bhAva=bhavaroga hetu | bhavamukta-mukta = vyAdhi mukta etanmuktazca mukto'pi mukhya evopapadyate / janmAdidoSavigamAttadadoSatvasaMgateH // 190 // ethI mukta paNa muktanuM, ghaTatuM mukhyapaNuM ja; (kAraNa) janmAdi doSa TaLe ghaTe, adaSatva tenuMja. 190 artha:-ane A bhavavyAdhithI mukta thayele mukta paNa mukhya ja evo ghaTe che, kAraNake janmAdi doSanA dUra thavAthakI, tenA adeSapaNAnI saMgati hoya che. vivecana uparamAM "suSya" e je bhavyAdhi kahyo, tenAthI mukta thayele mukta-siddha paNa mukhya ja ghaTe che, kAraNa ke pravRtti nimittane bhAva che. eTale ke janmAdi doSanA dUra thavArUpa kAraNa thakI tenA adeSapaNAnI saMgati che-ghaTamAnapADyuM che. bhavavyAdhi je mukhya-nirupacarita sAbIta karavAmAM AvyuM, te bhavavyAdhimAMthI mukta thayele mukta-siddha paNa mukhya ja, nirupacarita ja, pAramArthika sat ja hova ghaTe che. kAraNa ke pravRttinimitta tevA prakAre pravRttinuM nimitta-kAraNa je mukhya mukta paNa hoya te kArya paNa mukhya heya, A niyama che. ane ahIM janmAdi mukhya ja doSa dUra thavArUpa kAraNa mukhya che, eTale mukta thavArUpa kArya paNa mukhya che. ane Ama janmAdi doSanA dUra thavAthI ene adeSapaNAnuM saMgatapaNuM hoya che. kAraNa ke rogayukta sAga puruSa rogamukta thatAM arega kahevAya che, kRtti-pata-muzca-ane A bhavyAdhithI mukta e, muttoDaji-mukta 5Na, siddha, mulya gojA-mukhya ja upapanna che, ghaTe che,-pravRti nimittanA bhAvane lIdhe. ane tevA prakAre kahe chesamAvilopavitAnA janmAdi doSanA vimamarUpa-haLavArUpa kAraNuthakI, toSaainte -te doSavaMtanA adoSapaNAnI prAptine lIdhe.
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktatavamImAMsA : mukta paNa mukhya ja, deSa abhAve adoSa tema janma maraNAdi doSathI yukta sadeSa puruSa te janmAdi deSathI mukta thatAM "adoSa" kahevAya che. Ama doSanA apagamarUpa-cAlyA javArUpa kAraNathI doSavaMtanuM adeSapaNuM ghaTe che, mATe "sukta" e mukhya ja e ghaTe che. tAtparya ke-roga naSTa thatAM kAMI puruSa naSTa thaI jato nathI, paNa rogamukta puruSane sadbhAva ja hoya che, tema bhavaraga naSTa thatAM kAMI puruSa-AtmA naSTa thaI jatuM nathI, paNa bhavarogamukta puruSane-mukta AtmAne sadbhAva ja hoya che. je daSavaMta hoya te tenA doSano abhAva thatAM adoSa hoya che, tema janmAdi deSavaMta A AtmA te deSane abhAva thatAM adeSa e siddhamukta AtmA hoya che. paNa doSa abhAve kAMI adeSa puruSane abhAva hoto nathI, tema janmAdi doSa abhAve kAMI adoSa AtmAne abhAva hotuM nathI. jema adeSapaNuM e puruSanI deza-abhAvAtmaka avasthA che, paNa puruSa abhAvarUpa nathI; tema adeSa evuM muktapaNuM e AtmAnI janmAdi deSa abhAvAtmaka avasthA che, paNa Atma-abhAvAtmaka nathI. dukAmAM roga abhAve nirogI puruSa ja bAkI rahe che, tema bhavaroga abhAvex nirogI zuddha AtmA ja bAkI rahe che. AkRti 16 roga abhAve bhavarAga abhAve rogI puruSa bhivaragI saMsArI AtmA puruSa |=| AtmA mukta A ja arthane spaSTa karatAM kahe che - tatsvabhAvopamarde 'pi tattatsvAbhAvyayogataH / tasyaiva hi tathAbhAvAcadadoSatvasaMgatiH // 191 // te AtmanA svabhAvane che upamarda chatAMya, tenA te ja svabhAvanA yoga taNe supasAya; te ja Atmana upaje, nicce ja tathAbhAva, tethI ghaTe che tenuM aSatva ahiM sAva, 191 gttiH -tatvamAMDaji-te AtmAnA svabhAvane upamadda chatAM. janmAdi bhAvanA vikame karInedara thavApaNAe karIne, tattarAmAyora -tenA tatasvAbhAvyanA vegathI; eTale tenuM tasvAbhAvya, tenI sAthe nathI. te A prakAre-tene evA prakArane ja svabhAva che jethI te ja "tathA hoya che. ane 2 tathaiva hi-tenA ja, tamArA-tathAbhAvathI, janmAdinA sAgathI, janmAdi atIta paNe bhAvathI, zuM ? te ke-toSavarNAtiH -tenA aSatvanI saMgati hoya che. doravavaMtanI ja aSatvaprApti hoya che, ema artha che x"naSTa vasne yathAtmAnaM na naSTaM manyate tathA / na deDavyAtmAnaM mate yudhaH " -zrI samAdhizataka.
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ (644) yogadaSTisamucaya artha - te AtmAnA svabhAvane upamada chatAM, tenA tasvAbhAvyanA-tevA svabhAvapaNAnA vegathI, tenA ja tathAbhAvane lIdhe, tenA adeSapaNAnI saMgati hoya che. vivecana te AtmAne svabhAva upama chatAM, janmAdi bhAvanA dUra thavAthI tene tasvAbhAvya sAthe yoga hoya che; ane tethI karIne tene janmAdi atItapaNe "tathAbhAva" hoya che, eTale tenA adeSapaNunI saMgati hoya che. arthAt delavaMtane adeSapaNAnI prApti ghaTe che. anAdi kALathI A AtmAnA svabhAvane upamanda thayo che-kaccaraghANa nIkaLI gayo che. vibhAvanA AkramaNathI te svabhAva kacarAI gayo che, dabAI gayo che, gherAI gayuM che, AvRta thayo che, paNa mULa nAza nathI pAme. nija svarUpanA jJAnasvabhAva upamanda dazana-caraNarUpa svabhAva dharmanA viyege che ke tene vibhAvarUpa adharma vaLagyo che, to paNa vastune je svajAti svabhAva che, tene kadI samULago abhAva thato nathI. mAtra thAya che eTaluM ja ke-para vibhAvane anugata-anusaratA evA cetanathI te kameM karIne avarAya che-DhaMkAI jAya che. arthAt AtmA paravaturUpa vibhAvane anusaryo, tethI te karmathI avarAyo che. svabhAvarUpa "svadharma cheDI, te vibhAvarUpa "para dharma ne anusaryo. tethI karmarUpa bhUtanA vaLagADathI te paradharma tene saMsAra paribhramaNa duHkhavaDe karIne kharekhara ! "bhayAvaha" thaI paDayo che! "vadharmo macAvaDA A para e je vibhAva che, te paNa naimittika arthAta nimittathI utpanna thanAro hoI saMtatithI anAdi che, ane tenA nimittarUpa je parabhAva che-te viSayasaMgAdika che, te saMge karIne sAdi che. Ama viSayAdirUpa parabhAvanA nimittathI rAgAdi vibhAvarUpa adhama upaje che, ane tethI zuddha svabhAvarUpa dharmathI bhraSTa thaI AtmA saMsAramAM rakhaDe che ne parabhAvane kartA thAya che. Ama parabhAva-vibhAvathI AtmAnA svabhAvane upamada thAya che-kacarAvApaNuM thAya che, abhibhUtapaNuM-dabAI javApaNuM thAya che. (juo pR. 494). "vastu svabhAva svajAti tehane, mUla abhAva na thAya; para vibhAva anugata cetanathI, kameM te avarAya."--zrI devacaMdrajI. cetana je nija bhAnamAM, kartA Apa svabhAva varte nahiM nija bhAnamAM, kartA kamaM prabhAva."--zrI Atmasiddhi. jema paracakranA AkramaNathI puramAM upamada-upaplava macI rahe che, aMdhAdhuMdhI (chaos) phelAI jAya che, sva-parane bheda parakhAtuM nathI, ne arAjakatAthI sarvatra bhayanuM sAmrAjya vyApI jAya che, tema vibhAvarUpa paracakranA AkramaNathI
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktatanavamImAMsA: ravabhAvaupama, "tathAbhAvathI adeSapaNuM (645) vibhAva paraca- caitanya-puramAM upamada thAya che, upaplava mace che, aMdhAdhuMdhI vyApe che, kathI upaplava sva-parano bheda parakhAte nathI, sva-paranI seLabheLa-goTALo thaI jAya che, ane cetana rAjanA "padabhraSTapaNAthI arAjaktAne lIdhe sarvatra bhayanuM sAmrAjya jAmI jAya che! Ama vibhAvarUpa adharmanA sevanathI, svasthAnathI cuta thayelo ThekANAM vinAne, svarUpapadathI bhraSTa e A AtmA caturgatimaya saMsAramAM rakhaDe che, ne janmamaraNAdi anaMta duHkha bhogave che. AvA A svarUpa-padabhraSTa cighana AtmAne punA jyAre janmAdi bhAvanA vigame karIne tasvAbhAvya sAthe arthAta tenA pitAne svasvabhAva paNa sAthe "ga" thAya che, tyAre tene tathAbhAva hoya che. eTale ke tene je mULa svabhAva che, tathA prakArano tasvAbhAvya bhAva tene upaje che. Ama AtmA jyAre pratikramaNa karI-pIchehaTha karI sAthe yoga mULa asala sahaja tathAbhAvarUpa svarUpasthitine bhaje che, vibhAvarUpa para dhara" choDI daI nija svabhAvarUpa gharamAM Ave che, tyAre tene janmamaraNAdirUpa saMsAra virAma pAme che, ane svabhAvasthitirUpa mokSa pragaTe che, ne nija ghara maMgalamALa' thAya che. "Atamaghara Atama rame re, nija ghara maMgalamAla re." (devacaMdrajI). ane Ama tathAbhAva arthAt je mULa svabhAva che te bhAva thavAthI ja tenuM aSapaNuM ghaTe che, te janmAdi dezavaMta maTI adeSa bane che. kAraNa ke svabhAva upamanda karanArA vibhAvarUpa doSathI te deSavaMta ho; te vibhAva deSa TaLavAthI tene tathAbhAvathI svabhAva upama thato aTakyo, eTale te adoSa thayo, jevo hato adeSapaNuM te rahyo. svabhAva padathI-pitAnA ThekANAthI bhraSTa thayo-kho e teno doSa hatuM, svabhAvamAM Avyo eTale te deSa TaLe, ane svabhAvapadamAM sthiti thavAthI-"ThekANe AvyAthI te adeSa thayo -rogIno raMga TaLatAM jema te arogI hoya che tema. tAtparya ke-adeSa hatAM, te tathAbhAvayukta hoya che, arthAta svasvabhAvapaNAnA yogathI je asala sahaja svabhAve-sahajAnmasvarUpe hatuM te hoya che. Ama kharekharA-mukhya evA janmamaraNAdi ApanArA svabhAva5mardarUpa vibhAvadeSa mukhya hate, e jema kharI vAta che, tema vibhAvedeSa TaLI svabhAvamAM AvyAthI te " adaSa" thaye. e paNa tevI ja kharekharI mukhya vAta che. mATe adoSa" evo A svabhAva mukta AtmA mukhya che, kharekharo che, nirupacarita che, paramArthasatu che, ema A uparathI sAbita thayuM.
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ (646) yogadakTisamucaya AkRti 17 svabhAvoparTathI doSathI sadoSa (. puruSa AtmA ) vibhAva oNSayukta AtmA svabhAvapamada-vibhAva doSa abhAve dau abhAve nirdoSa ( purUSa svabhAva 2thata AtmA, ] adoSa ane A Ama aMgIkAra yogya che te kahe che - svabhAvo'sya svabhAvo yanijA sattaiva tattvataH / bhAvAvadhirayaM yukto nAnyathAtiprasaGgataH // 192 // svabhAva tasa svabhAva che, tatvathI nija sattA ja bhAvAvadhi A anyathA, atiprasaMgathI nA ja, 192 artha -A AtmAno svabhAva te svabhAva che, kAraNa ke tatvathI nija sattA ja svabhAva che. A svabhAva bhAvAvadhi (bhAvanI avadhi paryata) yukta che, anyathA nahiM,atiprasaMgane lIdhe. vivecana A AtmAne svabhAva te svabhAva che, ane paramArthathI-tatvathI je nija sattA ja te svabhAva che. A je svabhAva che te bhAvAvadhi ja yukta che, eTale ke bhAvanI avadhimaryAdA paryata ja yukta che, -nahiM te yukta nathI, kAraNa ke atiprasaMga deSa Ave che. uparamAM AtmAnuM svabhAvamAM AvyAthI adoSapaNuM hoya ema kahyuM, te svabhAva eTale zuM? tenI spaSTa maryAdA atra batAvI che. A AtmAne "sva bhAva" te svabhAva che. arthAt paramArthathI-tatvathI je prakAre nija sattA che, te svabhAva che. je prakAre vRttiH -svamAvoca-A AtmAne svabhAva, svamAva:- svabhAva che, catta-kAraNa ke, zuM kahyuM ? te ke-nikottara tarataH-nija sattA ja tatvathI, paramArthathI, mAvAvahiM yuro-A hamaNAM ja kahyo te svabhAva bhAva avadhivALA yukta che; nAnyathA-anyathA yukta nathI. zA kAraNathI ? te ke atiprasAraatiprasaMgane lIdhe.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhakatatattvamImAMsA svabhAva-maryAdA dhama', nija sattA nija bhAvathI re' AtmAnI svarUpa sattA che, je prakAre AtmAnuM zuddha sahaja AtmasvarUpa che, te prakAre svanuM bhavana-hovuM te svabhAva che. nija svarUpe tevuM te "svabhAva che. (juo ka pR. 75 phUTaneTa ). ane A svabhAva paNa bhAvAvadhi ja yukta che, eTale ke jeTalI sva bhAvanI avadhi-maryAdA che, teTalI avadhi-maryAdA paryata ja svabhAva ghaTe che, -nahiM ke anya prakAre. zuddha cetanabhAvamAM hovuM-vartavuM e AtmAnI svabhAva-maryAdA che, svabhAva- e ja ene "maryAdA dharma" -marajAda che. eTale zuddha cetana maryAdA dharma? bhAvamAM vatte te ja "svabhAvamAM Avyo kahevAya, nahiM te nahi. kAraNa ke svabhAva maryAdAmAM arthAt zuddha cetanabhAvamAM na vattatAM, parabhAva-vibhAvamAM varte, te te svabhAvamAM vanya na kahevAya, ne vatye je kahIe to atiprasaMga doSa Ave; kAraNa ke zuddha dravyanuM je svarasabhavana te ja svabhAva che, ane je te anya dravyarUpa thAya to te ene svabhAva nathI, paNa vibhAva ja che. tAtparya ke-jema che tema, jeTalI che teTalI svabhAvanI avadhimAM-maryAdAmAM hovuMnija sattA nija vartavuM, tattvathI nija sattAe sthiti karavI, te ja svabhAva che. te svabhAva bhAvathI re" maryAdAmAM na levuM-na vartavuM te svabhAva nathI, paNa vibhAva che, parabhAva che. ane A je svabhAvamAM hovuM-vattavuM te ja adoSa evuM muktapaNuM che; "nija bhAvathI nija sattA" e ja anaMta guNanuM sthAna evuM zuddha siddhapaNuM che. ane tene je pAmyA che te ja parama nirdoSa mukta, siddha evA "devacaMdra" jinarAjajI che. "nija sattA nija bhAvathI re, guNa anaMtanuM kANuM...jinavara pUje devacaMdra jinarAja re, zuddha siddha sukhakhANa..jina- "-zrI devacaMdrajI A ja kahe che- anantarakSaNAmUtirAtmamUda thaze tuA. tayAvirodhAnnityo'sau syAdasanvA sadaiva hi // 193 // AgalI pAchalI kSaNe, AtmA taNe abhAva; je mAne che tehane, ahiM lekamAM sAva; te ja mAnyatA sAthamAM, virodhabhAva vinA ja hoya nitya te AtamA athavA asat sadAja. 193 --- vRtti-banattAkSamUri-anaMtarakSaNe abhUti-abhAva, pUrva-pazcAta kSaNe abhUtiabhAva, ema artha che, kAmamUte ratha su-jene ahIM AtmabhUta che, je vartamAnanI athavA vAdInI AtmabhUta che, tene deSa che che -te sAthe. te anaMtara kSaNa abhUti sAthe, virodhA-avireSarUpe kAraNa thakI, vartamAnabhAve karIne zuM ? te ke-nityogasau-nitya e te vartamAna hoya 'tadUta nA tadrAvAva, "sadA tabhAva thakI tata hoya " eTalA mATe. pakSAntara kahe che-ghasavA laiva 6i-athavA sadaiva asat hoya-te anaMtara kSaNeamati sAthe avirodhathI tenA prastapaNAne lIdhe.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ (648) gadaSTisamuccaya artha - anaMtara kSaNe abhUti ahI jene (vartamAnane vA vAdIne) AtmabhUta che, tene tenI sAthe avirodhathI te vartamAna nitya heya, vA sadaiva asata ja heya. vivecana anaMtara arthAta AgalI-pAchalI kSaNe abhAva-nahi hovApaNuM, e je vartamAnavAdInA abhiprAye AtmabhUta che, arthAta AtmAne je AgalI-pAchalI kSaNe abhAvarUpanahiM hovArUpa mAne che, mAtra vartamAna kSaNe ja bhAvarUpa-hovArUpa mAne che, tene aneka deSa Ave che. te AgalI-pAchalI kSaNe abhAva sAthe tenA vartamAnabhAvane avireAdha che, tethI te vartamAna (1) kAM te nitya hovo joIe, ane (2) kAM te sadAya asat ja avidyamAna ja hovuM joIe,-Ama A be pakSa ane saMbhave che. A banne pakSa dUSita che, ane tethI kSaNikavAdane mata khaMDita thAya che. te A prakAre - (1) kSaNikavAdI ema mAne che ke AtmAdi vastu kSaNasvarUpa che, AgalI-pAchalI kSaNe avidyamAna-abhAvarUpa che, mAtra vartamAna kSaNe ja vidyamAna-bhAvarUpa che. A mata - jenA AtmabhUta che, tene potAnA AtmA upara ja A ghaTAvIe te vadanAre te Ama virodha Ave che :-AgalI-pAchalI kSaNe abhAva che evI tenI kSaNika nahiM" mAnyatAnI sAthe aviredhane lIdhe, vartamAna bhAve te te pite che. kAraNake AgalI-pAklI kSaNe ja nahiM hovApaNuM te kahe che, eTale te benI vaccenI vartamAna kSaNe te tenuM vidyamAnapaNuM-vattamAnapaNuM te svIkAre che. Ama je vartamAnabhAve vartamAna che, te nitya have joIe, kAraNake "sadA tadbhAva thakI tadvata' te bhAvavaMta hoya ema niyama che. arthAta je je bhAvavALe hoya te taddabhAvathI sadA te bhAvavALo hovo joIe. eTale vartamAna bhAvavALe te sadA vartamAna bhAvavaMta have joIe. arthAt te nitya hovo joIe. ane Ama nitya pakSanI siddhi thatAM, kSaNikavAda UDI jAya che. (2) vaLI AgalI-pAchalI kSaNe abhAva che ema je jANe che ne kahe che, te pite je AgalI-pAchalI kSaNe vidyamAna na hoya, te tema kema jANI-kahI zake vAra? eTale te pote je vartamAna kSaNe vidyamAna che, te AgalI-pAchalI kSaNe paNa vidyamAna hovo ja joIe. Ama je vastu kSaNika che ema jANI vade che, te vadanAre pote kSaNika nathI, ema anubhavathI nizcaya jaNAya che. (juo pR. 81, AtmasiddhinI gAthA). tAtparya ke AtmA kSaNika nahi, paNa nitya che.-eTale vAdIe kAM te nitya pakSane svIkAra karavo joIe, ane kAM te pitAnA vartamAna kSaNe paNa vidyamAnapaNAno pakSa choDI de joIe. ane ema je kare te te sadAya asat ja-avidyamAna ja thaI paDe ! kAraNake teonA mate AgalI pAchalI kSaNe te abhAvarUpa che, ane Ama vartamAna kSaNe paNa je na hoya, te te sadAya abhAvarUpa ja hovAthI sadAya asata ja hoya, avidyamAna ja hoya.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ suktatattvamImAMsA : kSaNikavAdanu enA ja nyAye khaMDana (649) vamAna kSaNe paNa te sat nahi rahe. ane te vadanArA kSaNikavAdInuM peAtAnuM astitva nahi rahe ! eTale tenA vAda ja kayAMthI ubhA raheze ? ema AgaDhI-pAchaThThI kSaNe AtmAnA abhAva mAnanArA kSaNikavAda kSaNabhara paNa TakI zakate nathI. 5 pAkti mAtranA parihArAthe kahe che-- sa eva na bhavatyetadanyathA bhavatItivat / viruddhaM tanayAdeva tadutpattyAditastathA // 194 // ' te ja che na' e 'anyathA, te che' enI jema; viruddha tasa nyAye ja-tasa, utpatyAdithA~ tema, 194 ' artha :-- te ja nathI heAtA ' -A ' anyathA DhAya che'-enI jema viruddha che; tenA nyAyathI ja tadutpatti Adine lIdhe tathAprakAre viruddha che. vivecana abhAva ja' e bhAva sUcave che, 1 matti -nathI hAtA e te ja nathI hAtA ' e ' anyathA mavatti te anyathA hAya che enI peThe, viruddha che, virAdha pAme che. tenA peAtAnA nayathI ja-nyAyathI ja Ama che. kAraNa ke te kSaNivAdI 'te ja anyathA bhavati--anyathA thAya che,' ema kahe Ama kahe cheH te anyathA kema hAya ? jo anyathA hAya, te te kema hoya ? " ane A nyAya te ja bhAva na matti' nathI hotA, emAM paNa samAna ja che. te A prakArejo te ja che, teA te 6 mati' kema ? nathI heAtA kema ? ane je abhavat * che-che nahiM, teA te ' bhAva ' kema ? ema A viruddha che. abhAvAtpatti Adine lIdhe A tathA prakAre-tevA prakAre viruddha che. " la kSa' te sUcave che. eTale te ja bhAva abhAva-A viruddha vRtti:--sa ztra-te ja ema bhAva parAmaza' che, ane 1 mati-nathI hotA,--ema abhAva abhidhAna che, tAt--A zuM! to ke--AnyayA mavattotiya--'anyathA bhavati'-anyathA hoya che enI jema, ema nidarzana che, vistR--viruddha, vyAhata che, sannAdeva-tenA naya thakI ja, tenA nyAyathI ja. kAraNa ke te 'te ja anyathA thAya che' ema kahyuM Ama kahe che--prema anyathA thAya? jo anyathA thAya, to te kema ?' ane A te ja nathI. hai|tA'-emAM atre paNa samAna ja che. te A prakAre:--jo te ja che, tA te kema '6 matti'na hoya ? abhavatpaNAthI--na hovApaNAthI te kema ? evA prakAre viruddha che. ammuccaya kahe che-tadutvacAvitaH-tenI utpatti addi thakI, abhAveAtpatti Adi thakI, tathA tevA prakAre viruddha che,
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ (650) gadaSTisamuccaya AkRti: 18 bhAva abhAva? kSaNikavAdI { bhAva abhAva * bhAva abhAva | no abhAva bhAva ( abhAva bhAva ? ahIM kSaNikavAdI je yuktithI potAnA matanuM samarthana kare che, te ja yuktithI te kSaNika matanuM khaMDana zAstrakAra maharSie kuzaLa nyAyazAstrInI jema ajaba kuzaLatAthI na karI batAvI, vAdInI dalIla vAdInA mukhamAM pAchI ApI che, tyAre enA ja nyAye tene niruttara-mauna rahevA zivAya chUTake nathI. te A prakAre -pUrva enuM khaMDana kSaNe je bhAva che, te ja uttara kSaNe paryAyAMtara pAmI anyathA hoya che "anyathA bhavati,' ema kAI kahe che. tyAre kSaNikavAdI A pramANe dalIla karI tenuM khaMDana kare che-"te anyathA kema hoya? je anyathA hoya, te te kema hoya? arthAt te bhAva bIjA prakAre kema hoya ? ane bIjA prakAre hoya te te bhAva kema hoya? mATe anyathA bhavati-te bhAva anyathA hoya che te ghaTatuM nathI." have e ja nyAye, AgalI-pAchalI kSaNe che te ja vartamAna kSaNe nathI ema mAnI, "s a = mavatti' -te ja che nahiM, ema je kSaNikavAdI kahe che, te paNa ghaTatuM nathI. kAraNa ke te ja e bhAva-hovApaNuM batAve che, ane "che nahi' e abhAva-nahiM hovApaNuM batAve che. Ama eka sthaLe bhAva-abhAva paraspara viruddha che. kAraNa ke te ja bhAva che, te te kema na bhavati -kema nathI hota ? ane je te abhavat che-che nahi, te te bhAva kema? arthAta je "bhAva" che te "na bhavati" kema? ne je "na bhavati' che te "bhAva kema...? Ama A viruddha che. mATe te ja nathI hete e kSaNika pakSa ghaTatuM nathI. vaLI vartamAna kSaNe ja "bhAva"ne kSaNikavAdI svIkAra kare che, paNa AgalI-pAchalI kSaNe te "na bhavati" te nathI hota-abhAva che ema te kahe che. temAM paNa aneka virodha Ave che, kAraNa ke pUrva kSaNe na hoya, te vartamAna kSaNe heya, te asat utpAda thaye, arthAta abhAvamAMthI bhAvanI utpatti thaI, A deSa che. tema ja vartamAna kSaNe hoya te uttara kSaNe na hoya, te sata vinAza thayo, arthAta bhAvamAMthI abhAva thaye, A paNa pragaTa doSa che. ItyAdi aneka virodha atra Ave che. (juo . phUTaneTa pR. 81) AnA bhAvana arthe ja kahe che- sato'sattve tadutpAdastato nAzo'pi tasya yat / tannaSTasya punarbhAvaH sadA nAze na tatsthitiH // 195 / / kRttiH -so-satanuM, bhAvanuM, ala-asatva mAnavAmAM AvyuM ('sa va mavati' te ja nathI hate" e vacanathI.) zuM ? to ke tadubhaH -tene utpAda, eTale asatvane utpAda thaze,-kAdAcitkapaNAthI (kadAcita hevApaNAne lIdhe). to-tethI karIne, te utpAdane lIdhe, nAro itaca-te asattane nAza paNa thaze.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktatattvamImAMsA: kSaNikavAdamAM asata utpAda Adi deSa (651) satanuM 5satapaNuM sate-utpatti tasa hoya; tethI teha asavano, ahiM nAza paNa joya; ne tethI karI naSTane, upaje punarbhAva; athavA nAza sadA kalle, sthiti na tenI sAva, 15 artha -satanuM asatva-asatupaNuM mAnavAmAM AvyuM te asattvane-asatapaNane utpAda thaze, tethI karIne te asatvane nAza paNa thaze; teTalA mATe naSTa asatvane punarbhava thaze, ane sadA nAza mALe tenI sthiti ja nahi heya. vivecana sa parva mavati:-"te ja nathI hote" e vacana uparathI satanuM-bhAvanuM asatva-abhAva mAnavAmAM AvyuM, kavacit hovApaNane lIdhe asatvane utpAda thaze, ane te utpAdane lIdhe te asattane nAza paNa thaze kAraNa ke "je utpattivALuM asat utpAda heya te anitya heya" evo niyama che. ane tethI karIne naSTa evA Adi doSa asatvane te ja rUpe punarbhava thaze, kAraNa ke asattvanA vinAzanI anyathA anupapatti che, arthAt bIjI koI rIte ghaTamALapaNuM nathI. have nAza te nAzAtmaka bhAvane lIdhe pUrvapazcAtu-AgaLapAchaLa avasthita ja che, ema keI kahe to e AzaMkIne kahe che-sadA nAza je mAnavAmAM Ave te tenI sthiti ja nahiM hoya, vivakSita kSaNe paNa te nAza pAme. te ja nathI hota" e vacananA AdhAre ja satanuM asapaNuM mAnavAmAM Ave, bhAvanuM abhAvapaNuM mAnavAmAM Ave, te asatanI utpatti thaze, abhAvano uddabhava thaze. eTale je vastunuM mULa astitva ja che nahi, te navI AvIne kato sadA sat : utpanna thaze, abhAvamAMthI bhAva upajaze, zUnyamAMthI jagat pedA thaze! kAMte sadA asat Ama AkAzapuSpa, zazazuga, athavA vaMdhyAsuta ke jenuM astitva ja che nahiM, te ApameLe AkAzamAMthI ubhA thaze ! Ama A asat utpAda pratyakSabAdhita che, aneka prakAre doSayukta che. (1) tathApi dhAra ke asata utpAda thaze, te te asatane nAza paNa sAthe AvIne ubhuM raheze. kAraNa ke jenI utpatti hoya tene nAza paNa hoya ja evo niyama che. tethI asatvane vinAza thaze, te asatva paNa UDI jaze. eTale naSTa evA asavane te ja rUpe punarbhava thaze, kAraNa ke asatvane vinAza "vahuttimattanatya' je utpattivALuM hoya te anitya heya, eTalA mATe. caMduje kAraNathI, jethI karIne. ema tana-tethI karIne, naB%-naSTane, asattva, punarmAva:-te ja rUpe punarbhava thaze,-te asavanA vinAzanI anyathA anupattine lIdhe (te asattvano vinAza bIjI koI rIte nahiM ghaTe mATe). have "nAza te nAzAtmaka bhAvane lIdhe pUrva-pazcAta avasthita ja che" e AzaMkAne kahe che-sA -sadA nAza mAnavAmAM Avya, zuM? te ke-tatithatiH-tenI sthiti nahiM hoya, vivakSita kSaNe paNa te nAza pAme che.
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52) yogadarisamucaya bIjI kaI rIte ghaTaze nahiM. Ama satva ja raheze, satapaNuM ja raheze, vastu sadA satasvarUpa ja sAbita thaze, mATe tame mAneluM satanuM asatva ayukta che-mithyA che. (2) eTale sakaMjAmAM Avela vAdI muMjhAIne satavinAza pakSane pakaDIne kahe che kenAzAtmaka bhAvane lIdhe AgalI-pAchalI kSaNe nAza te che ja ema ame paNa mAnIe chIe. tyAre teno javAba Ape che ke-sadA nAza mAnavAmAM AvyuM tenI sthiti ja nahi hoya. tame kaho cho te vivakSita kSaNe paNa tenuM astitva ja nahiM rahe, eTale tame mAneluM sata sadA asat ja thaI paDaze. Ama satanuM asattva mAnavAthI (1) asata utpAda- abhAva bhAva thaze, (2) eTale asatva vinAza thaze arthAta abhAva bhAvane abhAva thaze, (3) eTale ke bhAvane te ja rUpe punarbhava thaze. arthAta bhAva bhAva thaze, vastu sadA bhAvarUpa ja siddha thaze. athavA-satavinAza mAnavAthI vastu sadAya abhAvarUpa siddha thatAM, kyAreya paNa tenI sthiti nahi hoya. AkRti H 19 | i0 0 0. bhAva bhAva bhAva [ abhAva utpAdaabhAva nAza ] kSaNikavAdI { abhAva abhAva abhAva abhAva [ sadA nA] X lAva x x x sa kSaNasthitidharmA ced dvitIyAdikSaNe sthitau / yujyate hyetadapyasya tathA coktAnatikramaH // 196 // kSaNasthiti dharma yuta vaLI, jo mAne te nAza; te dvitIya Adi kSaNe, hetAM sthiti ja tAsa: kSaNasthiti dharmakapaNuM, e ja yukta enuMya; ane tema te je kahyuM, te yathArtha badhuMya, 1960 artha :-te nAza kSaNasthiti dharmavALe che ema je kahe, te dvitIya Adi kSaNe sthiti sate, A adhikRta bhAvanuM A kSaNasthitidharmakapaNuM yukta che, ane ema sate uktane anatikrama heya che, arthAta je kahyuM tenuM ullaMghana thatuM nathI. vivecana te nAza je kSaNasthiti dharmavALe bhAva ja che, ema je kahe, te dvitIya Adi kSaNe sthiti sate A prastuta bhAvanuM kSaNasthitidharmakapaNuM paNa yukta che, ane ema sate uparamAM kahelI vAtanuM ullaMghana thatuM nathI. vRtti:-sa: te nAja, kSatiSa jeta-je kSaNasthitidharmavALe bhAva ja che, A AzaMkAne kahe che-hUitIyAkSike citau-dvitIya Adi kSaNe sthiti sata, zuM? to ke-purAte hetari-A paNa yukta che, kSamusthitidharmakapaNuM paNa yukta che, baca-AnuM, adhikRta bhAvanuM, tathA 2-ane tevA prakAre, ema sate, sAratima -uktane anatikrama che.
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ suktatattvamImAMsA : kAMtA sadA sthiti, kAMtA sadA asthiti (653) uparanA AAkamAM kahyu* kesadA nAza mAnavAmAM Avye vastunI kSaNubhara paNu sthiti ja nahi rahe, eTale kSaNikavAdI kahe che ke te nAza kSaNasthiti dha vALA che. tenA javAba ApatAM zAstrakAra kahe che-(1) bIjI vagere kSaNe paNa A tame je kSaNasthitidhama zuM kaheA che te ghaTe che, eTale bIjI vagere kSaNe paNa A kSaNasthitivALA dhama AvIne ubhA raheze. ema anaMta kSaNu paryaMta cAlyA ja karaze, teA pachI kSaNasthiti dhama ivanAnI khAlI kaI kSaNa haze? e khatAveA. arthAt anavakAza evI trikALa sthiti ja prApta thaze. Ama vastunI akhaMDa sthiti siddha thatAM kSaNikapaNuM kayAM raheze? (2) athavA ema jo kaheA ke-nAza kSaNasthitidharmavALA-kSaNabhara rahenArA che, te pachI bIjI vagere kSaNe paNa te kSattusthitivALA nAza prApta thaze. eTale tame mAnelA kSaNasthiti dhavALA nAza vinAnI khAlI-avakAzarUpa evI kai kSaNu haze ? te kaheA. evI eka pazu kSaNa nahi' hAya ke jyAre nAza nahivattA hAya, athAt sadAya nAza ja prApta thaze, ane vastunI kSaNabhara paNa sthiti ja nahiM rahe. Ama kAM te sadA sthiti-sazu' ja prApta thaze, ane kAM te| sadA asthiti-masaNuM ja prApta thaze, eTale kei paNa rIte tamArA kSaNikavAda kSaNa paNa Takaze nahi. ane Ama uparamAM je kahyuM hatuM te adhuMya kharAkhara ja che, ema atre puSTi maLe che. kAMtA sadA sthitiH kA tA sadA asthiti kevA prakAre ? te kahe che-- kSaNa sthitau tadaivAsya nAsthi tiryuktatya saMgateH / na pazcAdapi setyevaM ste| 'sattvaM vyavasthitam // 197 // kSaNasthiti tyAreja ehanI, asthiti nahiM cukta; na pachI paNa asthiti te, ema vyavasthita ukta athaH--kSaNasthiti sate, tyAre ja A vivakSita bhAvanI asthiti nathI,yuktinI asa'gatine lIdhe; ane pachI paNa te asthiti nathI, evA prakAre sattu asattva vyavasthita che. vivecana kSaNasthiti sate tyAre ja-vivakSita kSaNe A vivakSita bhAvanI ja asthiti nahi~ vRtti :-sthitI--kSaNasthiti aMte, sauna-tyAre ja, vivakSita kSaNe, ca-trAnI, vikSita bhAvanI ja, nAsthiti:-asthiti nathI. zA kAraNathI ? te cusyasaMgate:-yuktinI asaMgatine lIdhe,-- tyAre ja asthitinA virodha thakI, evA prakAre yukti che na pacAyatti-pachI paNa dvitIya kSaNe paNa nahiM, sA--te asthiti nathI, -yukti asaMgati thakI ja. ' tyAre avasthitimAM tenI asthitinA virAdha thI,' evA prakAre yukti che. phleva evA prakAre, toDAG-sanuM asanna vyavasthita che, ane tethI karIne sattA asatyamAM tenA utpAda ityAdi anuvartta ja che.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ (654) yogadisamuccaya DAya; kAraNake nahi te tyAre ja asthitine virodha Ave, ema yuktinI asa`gati hAya. pachI paNa dvitIya kSaNe paNa te asthiti nahi. hAya, yuktinI vivakSita Adi asa'gatine lIdhe ja. ' tyAre avasthitimAM tenI asthitinA virAdha che'-- kSaNe na asthiti e prakAre yuktinI asaMgati hAya che mATe. evA prakAre sattu asattva vyavasthita che. ane tethI karIne toDasarave tanuAva: 'sattu asattva sate tenA utpAda ityAdi anuvartta ja che. AgalA eAkamAM nAza kSaNasthitidhama vALA che, ityAdi kahyuM, tenuM atra spaSTIkaraNu karyuM" che. ( 1) bhAvanI kSaNasthiti veLAye tyAre ja-amuka cAkkasa vivakSita kSaNe te vivakSita bhAvanI asthiti nahi hoya, arthAt sthiti ja hoya. kAraNa ke nahi te yuktinI asagati thAya. jyAre sthiti che tyAre asthitine virodha che, arthAt jyAre sthiti hoya tyAre asthiti hoya nahi~ e pramANe yukti che, te ghaTe nahi. eTale vastu jo kSaNasthiti dharma vALI hoya teA vivakSita kSaNe vivakSita bhAvanI sthiti heAvI ja joie. (2) ane pachI paNa khIjI kSaNe paNa tenI asthiti nathI, kAraNa ke nahiM te yuktinI asati thAya; 'tyAre avasthitimAM asthitinA viredha Ave che' e prakAre yuti che, tenI asa'gati thAya; arthAt jyAre avasthiti hoya tyAre asthiti hoya nahi, e prakAre yukti che, te ahIM ghaTe nahi' eTale bIjI kSaNe paNa prastuta bhAvanI asthiti nathI, paNa sthiti ja che. ema aparApara kSaNa mATe samajavuM. sthiti eTale prastuta bhAvanI trikALa sthiti siddha thaI -Ama sattuM asattva sate asattva utpAda vagere je kahyuM hatuM, te khadhuMya kharAkhara ja che, ema sAbita thayu' eTale kSaNikavAdIe mAnelA kSaNika evA sat svarUpanu asattva sthApita thayuM; arthAt asatapaNuM-asatyapaNuM mithyApaNuM pUravAra thayuM. Ama sathA kSaNikavAda asat che. / iti ekAnta anityapakSa nirAkaraNam / nitya pakSane adhikRta karI kahe che-- bhavabhAvA nivRttAvapyayuktA muktakalpanA / ekAntaikasvabhAvasya na hyavasthAdvayaM kvacit // 198 // bhavabhAvaneAya jo vaLI hAya nahiM abhAva; mukta bhAvanI kalpanA, tA ghaTe nahi...ja sAva; kAraNa ke ekAntathI jenA eka svabhAva; tenA kadIya hAya nA, hraya avasthA bhAva, 198 vRtti:-mavamAvAnivRttavavi-bhavabhAvanI anivRttimAM paNu, ekAnta nitmatAmAM paNu, zuM? tA ke--yuhA muddaRvanA-AtmAnI muktikalpanA ayukta che. kema ayukta che? te ka-jAtteja svamAvaya-ekAnta eka svabhAvanuM,-apracyuta anutpanna sthira eka svabhAvatAnuM sa~di-kAraNa ke nathI, jAya dUrya-avasthAta,--sa MsArI ane mukta5, cit--kavacit ,-ekAMta ekasvabhAvapaNAnA virAdhane lIdhe.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtatvamImAMsA : kSaNikavAda asata, ekAMta nityamAM mokSa nahiM ghaTe artha -bhavabhAvanI anivRttimAM paNa muktakalpanA ayukta che, kAraNa ke ekAMta eka svabhAvanI kavacita be avasthA hAya nahiM. vivecana bhavabhAvanI - saMsArabhAvanI anivRttimAM paNa, arthAt ekAnta nityatA mAnavAmAM AvatAM paNa, AtmAnI muktakalpanA ayukta che. kema ayukta che ? te ke ekAMta eka svabhAvanuM avasthAdvaya kadI heya nahiM; arthAt apracuta, anutpanna, ekAMta nityamAM sthira e jene ekarUpa svabhAva hoya, tene saMsArI ne mukta evI mokSa nahiM ghaTe be avasthA kadI hoya nahi, kAraNa ke tema te tenA ekAMta eka svabhAva5Nune virodha Ave. uparamAM kahyA pramANe ekAMta abhAvarUpaanitya pakSamAM jema mekSa ghaTatuM nathI, tema ekAMta bhAvarUpa nitya pakSamAM paNa mekSa ghaTate nathI. kAraNa ke bhavabhAva-saMsArabhAva hoya, te nitya pakSanA abhiprAye tenI kadI nivRtti thaze nahiM, eTale sadAya bhavabhAva ja-saMsArabhAva ja rahyA karaze, ane AtmAnI kadI paNa mukti thaze nahi. Ama ekAMta nitya pakSamAM muktakalpanA ghaTatI nathI, kAraNa ke ekAMte eka svabhAvarUpa je hoya, tene kadI paNa be avasthA hoya nahi. ekAMta nitya pakSanA abhiprAya pramANe apracuta, anutpanna, sthira, eka svabhAvarUpa hoya te nitya che. eTale ke je svarUpathI pracuta-bhraSTa nahiM hovAthI apracuta che, utpanna nahiM thatuM hovAthI je anutpanna che, sadA sthiratAvALuM hovAthI je vidhAtmaka sthira che, ane advitIya evA ekasvabhAvavALuM hovAthI je ekarUpa nitya vyAkhyA che,-te nitya evuM sat che, ema teonI "nitya zabdanI vyAkhyA che. " zakatrutAnunarthika sa' -A teonI mAnyatA pramANe bhAva-varatu nitya heI, sadA sthira ekasvabhAvarUpa hoya che, te ja pramANe jema che tema sadA avasthita rahe che, eTale temAM koI bIjo pheraphAra ke pariNAma ke avasthAtara ghaTatuM nathI; ane Ama tenI sadA jema che tema eka ja avasthA rahe che, bIjI avasthA saMbhavatI nathI. nahi te tenA ekAMta ekasvabhAvapaNAne virodha Ave. eTale je saMsArabhAva haze te sadAya saMsAra bhAva ja raheze. temAMthI kadI paNa muktapaNArUpa bIjA bhAvano avasthAne saMbhava nahi ja thAya. Ama ekAMta nitya pakSamAM kadI paNa muktapaNuM ghaTaze nahiM, ane "muktapaNuM" e kalpanA mAtra thaI paDaze ! ane A mukti mATe yogamArga paNa "kalpane mAtra bhadraka" thaI paDaze ! arthAt ekAMta nitya pakSamAM kadI paNa gamArgane saMbhava ja nahiM rahe. (juo . pR. 80)
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ (656) yogadaSTisamucaya ___ tadabhAve ca saMsArI muktazceti nirarthakam / tatsvabhAvopamardo'sya nItyA tAttvika iSyatAm / / 199 // ane be avasthA taNe, hotAM ema abhAva; saMsArI ne mukta e, kathana nirarthaka sAva; tethI eka svabhAvathI, bIjA taNe abhAva, nyAyathI tAttvika mAna, e ja iSTa che bhAva. 100 artha-ane te avasthADhayanA abhAve saMsArI ane mukta ema kahevuM nirarthaka thaI paDaze. tethI A AtmAno svabhAvapamada nyAyathI tAtvika mAnya kare. vivecana ane uparamAM kahyuM tema te avasthAnA abhAve saMsArI ane mukta, ema A nirarthaka ja zabdamAtra ja thaI paDaze, kAraNa ke arthane aga che. tethI karIne tathA prakAre A AtmAne svabhAva5marda nItithI-nyAyathI tAriva-pAramArthika mAne e ja iSTa che. A svabhApamarda tadantarathI tadantaranA dura karavArUpa lakSaNavALe che, arthAta tenAthI anya vaDe karIne tadanyane hara karavArUpa lakSaNavALe che. uparamAM sAbita karI batAvavAmAM AvyuM ke apariNAmI evA ekAMta nitya pakSamAM sthira ekasvabhAvarUpa vastunI kadI paNa be avasthA heI zake nahiM. Ama apariNamImAM avasthAkayanA abhAve AtmAnI saMsArI ne mukta evI be avasthA ghaTaze nahiM. eTale tiryaMcAdi bhAvavALe saMsArI, ane bhavaprapaMcanA uparamane lIdhe mukA, -ema A be bhinna avasthAnI kalpanA karavI te nirarthaka ja-arthavihIna ja thaI paDaze, zabdamAtra ja thaI paDaze, kathanamAtra ja-kahevA pUratI ja raheze, te kalpanA te kalpanA ja raheze, artharUpa-tattvarUpa nahiM rahe. A ayukta che, daSTa-ISTathI bAdhita che; kAraNa ke saMsArI ane mukta e be judI judI avasthA tattvathI avazya che, daSTa ane ISTa che, eTale apariNAmI e nitya ekAMtapakSa kaI rIte ghaTatuM nathI. A uparathI phalitArtha e che ke-saMsArI ne mukta e be avasthAnuM ghaTanAnapaNuM te ja hoya ke je AtmAne svabhAvopamaEUR tAvika-pAramArthika mAnavAmAM Ave. eka svabhAve karIne bIje svabhAva dUra karAya-haThAvAya, te ja svabhAvavRtti-tamAre ra-ane tenA abhAve, avasthayanA abhAve, saMsAra-saMsArI, tica Adi bhAvavALe, maccha-ane mukta,-bhavaprapaMca parama thakI, pati-A, nirarthanirarthakazabdamAtra ja che. arthanA aAgane lIdhe. tA-tethI, tathA prakAre, mAvopamarha:-svabhAva upama, tadantarathI tadantaranA apanayanarUpa lakSaNavALe tenAthI anyathI tadanyanA dUra karavArUpa lakSaNavALa e, annaAno, AtmAne, nA-nItithI, nyAyathI zuM! take- tAviLatAM tArika IchA pAramArthika mAne.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktatatvamImAMsA : tAtvika svabhAvamaI-pariNAmAMtara (657) tAvika pamardanuM lakSaNa che. arthAt eka avasthAmAMthI avasthAMtara thAya, bhAvamAMthI svabhAvapamarda bhAvAMtara thAya, pariNAmamAMthI pariNAmAMtara thAya te ja svabhApamada che. pariNAma eTale saMsArI bhAvane svabhAvapamada thaI pariNAmAMtara thAya, bhAvAMtara thAya, te ja mukta bhAva ghaTe-nahiM te nahiM. kAraNa ke svabhApama na thAya-eka svabhAva bIjA svabhAvane haThAvI tenI jagyA na le ne saMsArI bhAva ema ne ema rahe, bhAvAMtara-pariNAmAMtara na thAya, te mukta bhAva thAya ja kema? mATe Ama nyAyathI A AtmAne svabhAvapamada-pariNAma bhAva tAttvika ja-pAramArthika ja mAnava ISTa che. kAraNa ke pariNamI AtmAmAM ja avasthAbhedanI saMgatithI yegamArgane saMbhava hoya che. (juo. le. phUTaneTa pR. 81.) didRkSAdyAtmabhUtaM tatmukhyamasya nivarttate / pradhAnAdinaterhe tustadabhAvAnna tannatiH // 200 // dikSA mala Adi A, tethI mukhya ja sAva; nivatte ahiM AtmanA, AtmabhUta A bhAva; pradhAnAdi pariNAmanuM, dikSAdi nidAna tasa abhAve tehanuM, heya nahi pariNAma. 200 artha -dikSAdi AtmabhUta che, tethI A AtmAnuM mukhya evuM te dikSAdi nivatta che. te dikSAdi pradhAnAdi pariNatino hetu che, ane tenA abhAvathI muktAtmAne te pradhAnAdinI pariNati nathI hotI. vivecana dikSA, avidyA, mala, bhavAdhikAra Adi AtmabhUta che, sahaja vastusat che. tethI karIne mukhya-anupacarita ja evuM A didakSAdi AtmAne nivatte che. te kevuM che? te ke pradhAna AdinI pariNatine hetu-kAraNa che. ane te dikSAdinA abhAvathI te pradhAnAdinI pariNati mukta AtmAne hotI nathI. te A prakAre - dikSA eTale dekhavAnI icchA, jagata racanA dekhavAnI IcchA. avidyA eTale AtmasvarUpanuM ajJAna. mala eTale rAga-dveSa-mahAdi aMtaraMga mala, bhAvamala. bhavAdhikAra eTale saMsArane adhikAra, saMsAra bhAvanuM prAbalya, saMsAra bhAvanI sattA. A didakSAdi vRtti -dikSAddhi-dikSA, avidyA, mala, bhavAdhikAra Adi, mAtama mUta-AtmabhUta, sahaja vastusata, tA-tethI, mulya-mukhya, anupayarita ja, kaca-A AtmAnuM, nivase-nivatta che. te kevuM ? to kebadhAnArinarveida-pradhAna AdinI pariNatine hetu-kAraNa evuM, tamArA-te didakSAdinA abhAvathI. na tannatti -tenI nati-pariNati nathI, pradhAna AdinI pariNati nathI-mukta AtmAne.
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ (658) yAgavRSTisamuccaya AtmabhUta che, AtmAnA aMgabhUta-AtmabhAvarUpa che, sahaja vastusat che ( Realistic), kAlpanika ( Imaginary ) nathI. Ama AtmA sAthe joDAyela hAvAthI A dikSAdi mukhya che-nirupacarita che. te krikSAdi A AtmAne nivatta che, te pradhAnAdinI pariNatinA hetu hAya che; ane te te dikSAdinI nivRtti thatAM, muktAtmAne pradhAnAdi pariNati heAtI nathI. x " abheda dazA AvyA vinA je prANI A jaganI racanA jovA Icche che te aMdhAya che. evI dazA AvavA mATe te prANIe te racanAnAM kAraNa pratye prIti karavI, ane peAtAnI anurUpa bhrAMtinA parityAga karavA. sarva prakAre karIne e racanAnA upabhoganI icchA tyAgavI ceAgya che. ane ema thavA mATe satpuruSanA zaraNa jevuM ekke auSadha nathI. A nizcaya vArtA bicArAM mAhAMdha prANIo nahI. jANIne traNe tApathI baLatA joi pama karuNA Ave che. huM nAtha ! tuM anugraha karI ene tArI gatimAM bhakti Apa, e udgAra nikaLe che." --zrImad rAjaca`drajI uparamAM svabhAveApamada tAttvika che, ane tethI avasthAMtara-bhAvAMtara thAya che, ema sthApita karyuM. te avasthAMtara-bhAvAMtararUpa pariNAmIpaNuM kevA prakAre hAya che ? tenuM ahIM spaSTIkaraNu karI batAvyuM che. saMsArI avasthA ane mukta avasthA-e didakSAdithI e avasthAnuM pariNamana kevI rIte thAya che? te ahIM vivarI pradhAnAdinuM atAvyuM che. dikSA vagere je AtmAne agabhUta bhAva che, te jyAM sudhI pariNamana nivattatA nathI--TaLatA nathI, tyAM sudhI te jaDa prakRti-pradhAnAdinI pariNatinuM nimitta-kAraNa thAya che. ane te dikSAdi jyAre nivatta cheTaLe che, tyAre te mukta AtmAne prakRtinI-pradhAnAdinI pariNati heAtI nathI. tAtparya ke jyAM lagI didakSAdibhAva che, tyAM lagI prakRti pariNAma che, ane tyAM lagI saMsAra che. ane jyAre dikSAdi bhAvanA abhAva thAya che, tyAre prakRti pariNAmanA abhAve saMsArane abhAva hAya che, ane muktabhAvanI prApti DAya che. Ama dikSAdinI nivRtti Adi AtmAnuM pariNAmIpaNuM sate ghaTe che,-AtmAnuM apariNAmINuM sate A badhuM nirarthaMka niSphala thaI paDe che. * x "jagaddehAtmadRSTInAM vizvAsaH ramyameva vA / manyevAmaMdInAM sva vizvAsa zrva nA tiH ||'"--zrI samAdhizataka, *" dikSAvinivRAti pUrvasUyukti thathA | AmanoDagiAmitve sarvametArthadam ||"--zrIyAgabindu, zve. 489
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktatatvamImAMsA: dikSAdithI prakRtipariNati> saMsAra, tadabhAve mekSa (659) dikSAdi... >> prakRti pariNAma-- saMsAra. dikSAdi abhAva-- prakRtipariNAma abhAva--> saMsAra abhAva (mokSa) anyathA syAdiyaM nityameSA ca bhava ucyate / evaM ca bhavanityatve kathaM muktasya saMbhavaH // 201 // nahi te hoya A nitya ne, kahAya A "bhavIema; bhavanuM nityapaNuM sate, mukta saMbhava ja kema? 101 artha :-nahi te A pradhAnAdinI pariNati nitya hoya, ane A pradhAnAdi pariNati "bhava" kahevAya che, ane ema bhavanityatva sate muktino saMbhava kema hoya? vivecana ane ema je dikSAdina nimitte A pradhAnAdinI pariNati na mAnavAmAM Ave, te A pradhAnAdinI pariNati nitya-sadaiva ja hoya. ane A pradhAnAdi pariNati "bhava' kahevAya che, "saMsAra" nAme oLakhAya che, kAraNa ke e pradhAnanI-prakRtinI pariNati sata, tAdAtmaka mahat Adine bhAva hoya che. eTale pradhAnAdinI pariNati nitya hotAM, ema bhavanuM nityapaNuM thaze, eTale muktane saMbhava kevI rIte hoya? na ja hoya, ema artha che. uparanA lekamAM dikSA-bhAvamala Adina nimitte A pradhAnAdinI pariNati hoya che, ane tenA abhAve tenI pariNati hotI nathI ema kahevAmAM AvyuM. tema je na mAnavAmAM Ave, te A pradhAnAdinI pariNati nitya-sadeva ja thayA kare; kAraNa ke je sakAraNa hoya che te kAdAcika heya-kavacita kAraNa maLyuM ja hoya, paNa niSkAraNa hoya te kAM te sadAya ja hoya ane kAM te sadAya na hoya, A niyama che. eTale dikSAdi nimitta kAraNa je na hoya, pradhAnAdi pariNati enI meLe svabhAvathI ja thayA karatI hoya, te te pachI te enI meLe sadAya thayA ja karaze, kadI paNa aTakaze nahiM, kadI paNa virAma pAmaze nahiM, ne mokSa kadI thaze nahi. tti ane Ama A aMgIkAra karavA yogya che,-anyathA-anyathA, nahiM to, ema abhyapagama svIkAra na karavAmAM AvatAM, cArji-A badhAnAdi nati-pariNati hoya, nitya-nitya, sadaiva. tethI zuM? te ke-gSA -ane A pradhAnAdi nati-pariNuti, mana uthale-bhava kahevAya che, saMsAra nAme oLakhAya che,-enI pariNati sate tadAtmaka mahata AdinA bhAvane lIdhe, jIvuM -ane ema, ukta nItithI, avanitya-bhavanitya sate, thaM mulya haMmara:-muktane saMbhava kevI rIte hoya? na ja hoya ema artha che.
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAgadaSTisamuccaya kAraNa ke A pradhAnAdinI je pariNati che. te ja bhava athavA saMsAra kahevAya che. pradhAnanI-prakRtinI pariNati hatAM, te prakRtiAtmakaH mahatu Adine bhAva hoya che. pradhAnamAMthI mahatu arthAt buddhi upaje che, mahamAMthI ahaMkAra prakRtipariNati upaje che, ane ahaMkAramAMthI choDazaka gaNu upaje che, arthAt pAMca e ja saMsAra buddhi Indriya, pAMca karmendriya, pAMca tanmAtrA ane mana, ema saLa upaje che. Ama pradhAna-prakRtinI pariNati pramANe bhavanI-saMsAranI pariNati hoya che. eTale pradhAnanI pariNati je nitya hoya, to bhavanI-saMsAranI pariNati paNa nitya thaze. ane Ama bhavanuM-saMsAranuM nityapaNuM hetAM, muktane asaMbhava ja thaze. A ayukta che. eTale niSkAraNa-ninimitta evI pradhAnAdinI pariNati ghaTatI nathI, paNa didakSA-bhAvamala Adina nimitta-kAraNe ja tenI pariNati ghaTe che. tAtparya ke-dikSAdinA kAraNe saMsAra ne te kAraNa TaLe mekSa hoya che. ema siddhAMta sthApita thaye. dikSAdi -- pradhAnAdi pariNati -- saMsAra. temaja-pradhAna (prakRti) -> mahat (buddhi) --> ahaMkAra > SoDazaka gaNa, (pAMca buddhi iMdriya; pAMca karmendriya, pAMca tanmAtrA, mana.) nA mana.) avasthA tattvato no cennanu tatpratyayaH katham / bhrAnto'yaM kimaneneti mAnamatra na vidyate // 202 // avasthA jo tatvatha nathI, pratyaya tene kema ? brAMta eha, ethI ja zuM? pramANa ahiM na ema, 202 artha :-tatvathI avasthA nathI ema je kahe, te teno pratyaya kema hoya? A avasthA pratyaya brAMta che, te AthI zuM? atra brAMta avasthAmAM mAna-pramANa vidyamAna che nahiM. ttiH-avasthA tatvato-avasthA tattathI-paramArthathI. no re-je na hoya, pUrvApara bhAvathI. te AzaMkIne kahe che na tabatyi :-vAru, tene pratyaya--avasthAne praya, vyaM-kevI rIte hoya ?nibaMdhananA abhAve. A bhale he ! tethI zuM ? prAntoDaya-A brAMta che, A avasthA pratyaya jati che. te jimana-AthI zuM ? dRtti-ema A AzaMkAne kahe che-mAnamatra-mAna-pramANu atra bhrAMta avasthAmAM, na vidya-vidyamAna nathI. x "eteSAM yA samAvasthA sA prakRtiH kilocyate / pradhAnAvyaktazabdAbhyAM vAcyA nityasvarUpikA // tataH saMjAyate buddhimahAniti yakocyate / ahaMkArastato'pi syAtattasmAt SoDazako gnnH||" -zrI haribhadrasurita darzanasamuccaya 36-37
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktatatvamImAMsA: bhavanityatva sate mukta asaMbhava: avAMtara siddhi vivecana je pUrvApara bhAvathI avasthA tatvathI-paramArthathI nathI ema kaho, te vAru, nibaMdhananA abhAve te avasthAne pratyaya (pratIti) kevI rIte upajaze? eTale vAdI kahe che-A bhale ho, A avasthA pratyaya brAMta che. ethI zuM? tene javAba Ape che ke atre brAMta avasthA bAbatamAM kaI pramANa vidyamAna nathI. uparamAM pariNamI AtmAmAM saMsArI ne mukta e be avasthA kevI rIte ghaTI zake che, te nirmala yuktithI siddha karI batAvyuM, ane ekAMta nitya pakSanuM khaMDana karyuM. eTale nitya pakSavAdI kahe che ke-tame bhale te be avasthA siddha karI avasthA bA. batAvI, paNa te avasthA tatvathI-paramArthathI nathI. tene nyAyamUti dalIlo zAstrakAra uttara Ape che ke-vAru, te avasthA je paramArthathI nathI, te kAraNa abhAve te avasthAne pratyaya (pratIti) kema upajaze ? A saMsArI avasthA ne A siddha avasthA, evI pratIti zI rIte thaze? eTale saMkaDAmaNamAM AvIne vAdI kahe che-A bhale ho, paNa A avasthA pratyaya te bhrAMta che. AthI zuM? tene punaH javAba Ape che ke-A avasthA pratyaya brAMta che ema tame kahe che te tenuM pramANa zuM? atre pramANa kaI che nahiM. . yogijJAnaM tu mAnaM cettadavasthAntaraM tu tat / tataH kiM bhrAntametatsyAdanyathA siddhasAdhyatA // 203 / / gijJAna je mAna te avasthAntara te tAsa; to zuM ? bhrAMta A anyathA, siddhasANatA khAsa. 203 artha :-ane gijJAna mAna che-pramANa che ema je kaho, te te vijJAna te yegInuM avasthAMtara thayuM. tethI zuM? te ke-A gijJAna brAMta hoya, nahiM te enuM abhAMtapaNuM sate siddhasAdhyatA thAya, arthAta avasthAbhedanI upapatti thAya. gIjJAna ja atra pramANa che, ema je kaho, te te yogIjJAna gInuM ava kRtti-vaoNjillAne su-gijJAna ja, kArna reta-atra je pramANa che, A AzaMkAne kahe che, tavA tu-tenuM avasthAtara ja, yegI avasthAntara ja, ta-te, ginAna che. tataH viM-tethI zuM ? ema A AvIne kahe che-jAtanecAta-A mijJAna bhrAMta heya. anyathA-anyathA, nahiM te enuM abhrAMtapaNe sate, zuM? to ke-siddhArthatA-siddhasAdhyatA thAya,-avayabhedanI upapattine lIdhe..
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ (662) yogadaSTisamuccaya sthAMtara ja che. tethI zu? te ke-A yAgIjJAna bhrAMta hAya; nahiM te enuM abhrAMtapaNuM sate, avasthAbhedanI upapattine lIdhe, siddhasAdhyatA thAya. uparamAM pramANu chuM ema pUchyuM, eTale vAdI kahe che ke-yAgIjJAna che te pramANa che. tene zAstrakAra uttara Ape che ke-jo tame yAgIjJAnane pramANu kahetA ha| tA te ceAgIjJAna pAte ja ceAgInuM avasthAMtara ja che. eTale vAdI kahe che-tethI zuM? te cegInuM avasthAMtara che, tA tethI zuM thai gayu? te uparathI tame zuM kahevA mAgeA che ? tenA siddhAMtakAra javAba Ape che ke-A yAgIjJAna mAM tA bhrAMta hAya ne kAM te abhrAMta hAya. jo bhrAMta kaheA tA tene tame pramANabhUta lekhyu. zI rIte ? ane jo abhrAMta kahe| te siddhasApyatA thaI. arthAt abhrAMta evA avasthAbhedanI upapatti thai, eTale ame je sAdhavA mAgatA hatA, te ja tame svIkArIne sAdhI ApyuM! jyAMthI tame chaTakavA hatA, tyAM ja AvIne tame sapaDAI gayA ! eTale have tame amArA matane svIkAra karyAM heAvAthI, amAre kAMI kahevApaNuM rahetu nathI; kAraNa ke yAgIjJAna e ja pAte te yAgInuM avasthAMtara che. pUrve te yAgIjJAna nhAtu, pachI thayuM, eTale e AgalI avasthAmAMthI thayelI jUdI avasthA che. ane A te brAMta che-pramANabhUta che ema tame kaheA che, eTale te avasthAMtara paNa abhrAMta che, pramANabhUta che, ema tame paNa svIkAra karI che. iti siddha' naH samIhitam ! ki` khahu jalpitena ?-mAma ekAMta nityapakSanu paNa atra suyuktiyukta sanyAyathI khaMDana karavAmAM AvyuM. mAgatA eTale vastu kevala abhAvarUpa paNa nathI, temaja kevala bhAvarUpa paNa nathI, paNa bhAvAbhAvarUpa che, ema anekAMta siddhAMta atra supratiSThita thayA. tAtparyaM ke AtmA dravyathI nitya che, ane paryAyathI anitya che. drabyArthika nayanI apekSAe AtmA nitya che, paryAcAthika nayanI apekSAe anitya che--paryAyathI palaTAya che. mAla, yuvAna ne vRddha e traNe avasthAnuM jJAna eka ja puruSane thAya che. AtmA dravye nitya che, pA~ce palaTAya; khAlAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya. "--zrI Atmasiddhi / iti ekAntanityapakSanirAkaraNam / vastusvabhAva-sAra kSaNikavAdI kahe che ke-'AgalI pAchalI kSaNe vastunA abhAva che, vattamAna kSaNe ja tenA bhAva-hAvApaNuM che.' (1) A tenuM kathana yuktithI asaMgata che, kAraNa ke tenA abhiprAye te vattamAna bhAvavALI tA che, eTale te sadA tAvavALI-ekAMta anitya vattamAna bhAvavALI hovI joie. kAraNa ke 'sadA tadbhAvathI tat' hAya pakSa ayukta evA niyama che. Ama tenI mAnyatA sAthe avirAdhathI te vastu sadA vamAna bhAvavALI arthAt nitya siddha thaze. ane te vamAna bhAvanA
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukatatatvamImAMsA : vastabhAvasAra : ekAMta anityAdi 5kSa ayukata (663) svIkAra nahi kare, te te sadAya asat ja siddha thaze. Ama kAM te vastu ekAMta nityasadA bhAvarUpa sAbita thaze ane kAM te ekAMta anitya-sadA abhAvarUpa sAbita thaze. eTale kSaNikavAda kSaNabhara TakI zakaze nahiM. (2) have je kSaNivAdI ema kahe ke je AgalI kSaNe che te ja che nahiM." te "te anyathA hoya che" enI jema viruddha che. kAraNake te vastu anyathA-bIjI ja thaI jatI hoya te "te" kema? ane te hoya te "anyathA-bIjI ja kema thAya? evI dalIla teo kare che. te ja nyAya temanA kathana para lAgu pADIe te te ja che te te kema "che nahiM?" ane te che nahi te te kema? ema vadate vyAghAta thAya che. (3) temaja abhAva utpatti Adi doSa Ave che, kAraNa ke satanuM asatva mAne, te asatvane utpAda thaze, arthAta abhAvanI utpatti thaze. ane jenI utpatti hoya tene nAza paNa hoya ja, e niyamathI A abhAvano nAza paNa thaze, eTale naSTa vastune te ne te rUpe punarbhava thaze. arthAt vastu sadA bhAvarUpa sAbita thaze. ane je vastu sadA nAzavaMta mAne te vivakSita kSaNe paNa tenI sthiti nahi hoya, arthAt te sadA abhAvarUpa sAbita thaze. (4) have je ema kahe ke te nAza kSaNasthitidharmavALe che, te bIjI vagere kSaNe paNa sthiti hatAM A kSaNarithatidharmapaNuM AvIne UbhuM raheze. eTale je kahyuM hatuM temaja thaze. kAraNa ke jyAre tenI kSaNasthiti che tyAre ja tenI asthiti ghaTatI nathI, ane pachI paNa te asthiti ghaTatI nathI. arthAt sadA tenI sthiti ja ghaTe che. Ama satanuM asatva vagere je kahyuM hatuM te badhuM ya barAbara che. arthAt kaI paNa prakAre ekAMta anitya pakSa-kSaNikavAda ghaTatA nathI. tAtparya ke-vastu ekAMta abhAvarUpa nathI. temaja ekAMta nitya pakSa paNa kaI rIte ghaTato nathI. kAraNa ke (1) apracuta, anutpanna, sthira, ekarUpa te sat che ema nityavAdI kahe che, arthAt vastu sadA eka bhAvarUpa che. eTale saMsAra bhAva che, te tenI kadI paNa nivRtti nahiM ekAMta nitya thAya, arthAt sadAya saMsArabhAva ja raheze, kadI paNa mukta bhAvanI pakSa ayukta upapatti thaze nahiM; kAraNa ke eka svabhAvanI be avasthA karI hoya che. eTale saMsArI ane mukta ema be avasthA kahevI te zabdamAtra thaI paDaze, mATe eka svabhAvathI bIjA svabhAvane upama tAvika mAnava ISTa che. arthAta eka svabhAva bIjA svabhAvane khaseDI tenuM sthAna le te ja saMsArI ne mukta ema be avasthA ghaTI zake, nahiM te nahiM. (2) dikSA-bhAvamala vagere AtmAnI AtmabhUta mukhya vastusat che, te AtmAne nivRtta che. ane te dikSAdi pradhAnAdinI pariNatinuM kAraNa che, tenA abhAve pradhAnAdinI pariNati hotI nathI. arthAt dikSAdi kAraNa jyAMlagI TaLatuM nathI tyAM lagI pradhAnAdinI-prakRti AdinI pariNati thayA kare che, ane te kAraNa kanya pradhAnAdinI pariNati thatI nathI. nahiM te dikSAdi kAraNa na mAne te niSkAraNa evI A pradhAnAdi pariNati sadA thayA karaze. A pradhAnAdinI pariNati
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ (664) gadaSTisamuccaya che, te bhava-saMsAra kahevAya che. ane Ama bhavanuM nityapaNuM hetAM, muktane saMbhava kema thaze ? mATe dikSAdi kAraNa mAnavuM paDaze. dikSAdi hotAM saMsAra hoya che, ane tenA abhAve mokSa hoya che. Ama be avasthA ghaDaze. (3) ane ema ja kahe ke-A avasthA tattvathI nathI, te tenI pratIti kema upajaze ? A pratIti zAMta che ema kahe che tenuM pramANa zuM ? yogIjJAna pramANa che, te te A yogIjJAna ja avasthAMtara thayuM. A gIjJAnane bhrAMta kahe te tene pahelAM pramANa kema kahyuM? ane abrAMta kahe, te avasthAMtara pakSane tame svIkAra karyo. Ama kaI rIte ekAMta nitya pakSa (bhAvarUpa vastu ) ghaTatuM nathI. tAtparya ke vastu bhAva-abhAvarUpa che, arthAta pariNamI nitya che. ema mAnIe te ja saMsAra-mokSa e sarva vyavasthA barAbara ghaTe che; kAraNa ke bhAvamala AdithI svabhAvano upama thAya che, chatAM tenA mULa svabhAvanA yogathI tene jevo bhAva hatA te bhAva-tathAbhAva thAya che. eja adeSapaNuM che. ane A je svabhAva che te ja vastune svabhAva che, arthAta tavathI nija sattA ja che. svabhAvasthiti e ja mokSa che, e ja adeSapaNuM che; ane vibhAvasthiti e ja saMsAra che, e ja sadevapaNuM che. AnuSaMgika kahyuM, have prakRti prastavIe chIe, ane te prakRti siddhasvarUpa che, cASimukta gumAna Dhora ItyAdinA upanyAsathI. temAM vyAdhitastadabhAvo vA tadanyo vA yathaiva hi / vyAdhimukto na sannItyA kadAcidupapadyate // 204 raMgI rogI abhAva vA, tethI anya ja jema; rega mukta sannayAthI, ghaTe na kadIya ema. 204 artha -jene vyAdhi upaje che te vyAdhita, athavA tene abhAva je che te, athavA tenAthI anya je che te, jema sannItithI " vyAdhimukta" kadI paNa ghaTatuM nathI. vivecana vyAdhita eTale jene vyAdhi upa che te, athavA tenA abhAvarUpa je che te, athavA tenAthI anya-tene putrAdi je che te, e traNemAMthI eka paNa sanyAyathI kadI paNa vyAdhimukta " ghaTatuM nathI. ema daSTAMta che. 1 kRti-pitta-vyAdhita, jene vyAdhi upaje che te ja, tamAro vA-athavA tene abhAva je che te, to vA-athavA tenAthI anya, vyAdhitathI atra-tene putrAdi, carthava hi vyAdhimuvato ra-jema vyAdhimukta nathI, e traNemAMthI eka paNa jema "vyAdhimukta' nathI, nIcA-sanItithI, sanyAyathI, nikupAte-kadI paNa ghaTate, ema daSTAMta che.
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ suktatattva mImAMsA : vyAdhita Adi vyAdhimukta nathI, tema sa*sArI mAdi mukta nathI (665) vyAdhivALA manuSya sanyAyathI (1) jene vyAdhi upajyA che evA vyAdhita arthAt joIe teA kadIpaNa 'vyAdhimukta' kahI zakAya nahi; kAraNa ke vyAdhyuikta hoya te vyAdhimukta kema kahevAya ? te teA vadatAvyAghAta che. ( 2 ) athavA jyAM vyASitane vyAdhivatanA ja saceADA abhAva hoya, tyAM paNa vyAdhimuktapaNuM kema ghaTe ? kAraNa ke jyAM vyAdhivata ja pAte nathI, tyAM vyAdhithI mukta thAya keNu ? ( 3 ) athavA vyASitathI anya evA tenA putra-bhAI Adi paNa vyAdhimukta kahI zakatA nathI. kAraNa ke vyAdhiyukta jUdo ne vyAdhimukta thanArA jAdA-ema kema bane? Ama rAgI hoya te rAgamukta kema kahevAya ? athavA rAgIne ja jyAM abhAva che, tyAM rogamukta thaze keNu ? athavA rAgI khInne ne rAgamukta-sAo thAya khIjo, e paNa kema ghaTe ? mATe sannItinI rItie jotAM rAgI ke rAgInA abhAva ke rAgIthI anya kadI paNu. 8 rAgamukta " kahevA ghaTe nahi. kAraNa ke A traNeya pakSa pratyakSabAdhita che, dRSTa-ISTa viruddha che. eTale A uparathI e phalita thAya che ke-rAgIne je rAgamukta kahe, athavA rAgInA abhAvane je rogamukta kahe, athavA rAgIne badale bIjAne je rogamukta kahe te tenuM pragaTa bhrAMtapaNuM ja che, mithyAtva ja che, mativiparyAsa ja che. Wan dArjItika ceAjana kahe che-- saMsArI tadabhAvo vA tadanyo vA tathava hi / mukto'pi hanta no mukte mukhyavRtyeti tadvidaH // 205 // sasArI tasa abhAva vA, tethI anya ja tema; mukta paNa mukta mukhya nA, vaDe yAgavid ema. 205 aH--temaja saMsArI, athavA tenA abhAva, athavA tenAthI anya, te mukta karyo. chatAM mukhya vRttithI mukta nathI, ema te muktanA jANakArA kahe che. vivecana vyAdhita Adi vyAdhimukta nathI tema ja saMsArI puruSa, athavA te puruSane abhAva mAtra ja, athavA tenAthI ekAMte anya, te mukta chatAM mukhya vRttithI-paramAtha thI mukta nathI, ema te muktanA jJAtA puruSA kathe che. vRtti:--saMsArI-puruSa, tamAvo vA-athavA tenA abhAva, puruSa abhAva mAtra ja, tattvo vA-athavA tenAthI anya, ekAMtalakSaNa evA tenAthI anya, tathaiva phi--tema ja, jema dRSTAMtamAM che tema zuM ? tA - mujto'va hanta no muddo mulyavRttathA-mukta kahe| tAM ahA ! mukhyavRttithI mukta nathI, traNeyanA--tenA pravRttinimittanA aSrAvane lIdhe. AMta dU:-ema taviddo tenA jANukArA, muktanA jJAtAe ema kahe che.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ (666) thAgaTisamuccaya uparamAM je daSTAMta kahyuM tenI dAbdatika ghaTanA ahI kahI che -jema regI, ke rogIne abhAva, ke regIthI anya,-e traNamAMthI kaI paNa rogamukta kahe ghaTatuM nathI; tema saMsArI puruSa, ke saMsArI puruSane abhAva mAtra ja, ke tenAthI saMsArI Adi ekAMta anya-e traNemAMthI koI paNa mukhyavRttithI-paramArthathI mukta mukta nathI ghaTatuM nathI, kAraNa ke tathA prakAre tenA pravRttinimittane tene abhAva che. (1) saMsArI arthAta bhavana jene lAgu paDe che, evo saMsAra paribhramaNa karI rahela puruSa-AtmA je che, te paramArthathI mukta kahevo ghaTate tathI; kAraNa ke te paramArthathI kharekhare mukta hoya te te saMsArI kema che? ane je te saMsArI che, te saMsArathI mukta e te mukta kema hoya ? jo ke zuddha nizcaya nayanI apekSAe sarva jIva che siddha sama"--ema upacAra thana karI zakAya, te paNa tathArUpa tAtvika mukta dazA vinA pAramArthika-mukhya evuM muktapaNuM kahI zakAya nahiM. ane je kaMI kahe te te kevala brAMti ja che, mithyAtva ja che, mativiparyAya ja che. tAtparya ke-saMsArI te mukhyavRttithI mukta kahevAya nahiM. (2) athavA jyAM saMsArI puruSane ja abhAva hoya, tyAM paNa muktapaNuM ghaTatuM nathI. kAraNa ke jyAM puruSane-AtmAne ja saDo abhAva che, tyAM mukta thaze keNu? (3) athavA te saMsArI puruSathI anya-ekAMte judo ja hoya, te paNa mukta thava ghaTato nathI; kAraNa ke rogI bIja ne sAjo thAya bIje e jema banavAjoga nathI, tema bhavaragI bIja ne bhavarogathI mukta thanAre bIje e paNa banavAjoga nathI. Ama mokSanA pravRttinimittanA-kAraNanA abhAve traNemAMthI koI paNa pakSamAM mukhya vRttithI muktapaNuM ghaTatuM nathI, eTale ke rogI jema regamukta kahI zakAtuM nathI, tema bhavaragI evo saMsArI paNa mukta kahI zakAtuM nathI. regIne pitAne ja jyAM sacoDo abhAva hoya tyAM pachI rogamukta thavAno prazna ja raheto nathI, tema bhavaragI evA puruSaneAtmAne ja jyAM abhAva che, tyAM tene mukta hovAno saMbhava raheto nathI. athavA rogI bIja ne rogamukta sAjo thAya bIje e jema ghaTatuM nathI, tema bhavarogI AtmA bIje ne bhavarogathI mukta thAya bIje te paNa ghaTatuM nathI, kAraNa ke te te kare keI ne bhagave koI, "le lAla ne bhare haradAsa" enA jevuM thayuM ! Ama be ne be cAra jevI, keI kALe na phare evI A parama nizcayarUpa siddhAMtika vArtA che. AbAlavRddha sAdI samajavALe kaMI paNa manuSya samaje evI A pragaTa satya hakIkata che. chatAM rogIne athavA rogInA abhAvane, athavA rogIthI anyane je kaI rogamukta hovAno beTo Agraha dhare, te te sAva behUduM hoI jema pragaTa brAMti ja che, pratyakSa mithyAtva ja che, tema bhavaragI evA saMsArI puruSane, ke te puruSanA abhAvane, ke te puruSathI anyane je koI mukta kahe, te te paNa sAva behUdu heI pragaTa brAMti ja che, sAkSAt mithyAtva ja che. A uparathI e ivanita thAya che ke (1) keI matavAdI ( sAMkhya-gAdi)
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktatattvamImAMsA : bhrAMta mAnyatAe, anekAMtanI pramANatA (667) sa'sArI puruSane-AtmAne sadA mukta ja mAne che, te mithyA che; kAraNake saMsArI puruSaAtmA jo mukta ja che, teA tene pragaTa bhavabhramaNurUpa saMsAra kema che? bhrAMta ane jo saMsAra che teA te mukta kema che? vaLI jo te mukta ja che mAnyatA te tene sa'sArathI mukta karavA mATenA A badhA yAgamAnuM prayAjana zu che ? mATe A mAnyatA bhUlabharelI che, mithyA che. ( 2 ) kai matavAdI puruSanA--AtmAnA abhAvane mukta kahe che, te paNa mithyA che, atiprasaMgarUpa hAI ayukta che. kAraNa ke jeneA abhAva che, tene ' bhAva '-heAvApaNuM kahevuM behUdu che. je che ja nahi, te mukta kema thaze ? ( 3 ) kei puruSathI-AtmAthI ekAMte anyane-jUdAne mukta kahe che, te paNa ayukta che; kAraNake kSaNavAdInA abhiprAye je pUrva kSaNe hatA te uttarakSaNe che ja nahi. eTale pUrvApara anvaya sabaMdha vinA bhavarAgI evA sasArI AtmA te khIje, ane mukta thayA te AtmA paNa chIe. A tA pragaTa visaMvAdarUpa che. Ama ekAMtavAdI anya danIonI mAnyatA pramANe vastusvabhAva ghaTatA nathI, adha-mAkSa vyavasthA ghaTatI nathI, sa`sArI-mukta Adi vyavasthA ghaTatI nathI. kevaLa anekAMta siddhAMtathI ja vastusvabhAva ghaTe che, avikala evI sakala badha-mAkSa vyavasthA ghaTe che, sa*sArI-mukta Adi vyavasthA sAMgApAMga saMpUrNu paNuM ghaTe che. ityAdi atyaMta gaMbhIra dAnika vicAraNA atra samAya che,-je samajavA mATe zrI paddanasamuccaya, zAstravArtAsamuccaya, dhamasa'grahaNI, zrImad rAjacaMdra, sanmatitaka Adi danaprabhAvaka Akara graMthA jijJAsue avagAhavA. 8 sa dananI zikSA karatAM jinanI kahelI baMdha meAkSanA svarUpanI zikSA jeTalI avikaLa pratibhAse che, teTalI khIjA dananI pratibhAsatI nathI-ane je avikaLa zikSA te ja pramANasiddha che. "--zrImad rAjaca`drajI. anekAMtanI pramANatA Pin tyAre mukta vyavasthA kevA prakAre che? te kahe che kSINa vyAdhiryathA loke vyAdhimukta iti sthitaH / bhavarogyeva tu tathA muktastantreSu tatkSayAt // 206 // vRtti:--kSILavyAdhi:-kSINu vyAdhivALA puruSa, cacA hoa-jema lAkamAM aviJAnathI ( eka avAje), vyAdhimukta kRtti-vyAdhimukta che ema. tenA tenA abhAvathI vyAdhimukta che ema, sthita:che, sthApanIya nathI--sthApavAne| nathI. moyeva-bhavarAgI ja, mukhya evA tadbhAvathI, te rAganA bhAvathI, tathA-tevA prakAre, murtta:-mukta, vyAdhimukta, taMtreSu-tatrAmAM zAstromAM sthita che, tayAr--tenA kSaya thakI, te bhavareAganA kSayane lIdhe, ema a` che.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ (668) gadaSTisamuccaya kSINavyAdhi jyama lekamAM, vyAdhimukta che sthita; bhAvagI ja tyama tasa kSaye, zAtre mukta susthita 206 artha-jema lekamAM kSINa vyAdhivALo te "vyAdhimukta" ema sthita che, tema bhAvagI ja te bhavaganA kSaya thakI "mukta" ema taMtromAM-zAstromAM sthita che. vivecana jene vyAdhi kSINa thaye che e kSINavyAdhi puruSa jema lekamAM avizAnathI ekI avAje "vyAdhimukta che ema sthita che, sthApanIya nathI-sthApavAne nathI; tema mukhya evA tabhAvathI bhavagI ja te bhavaraganA kSaya thakI "mukta" ema taMtramAMzAstromAM sthita che. atre uparokta samasta rasaprada carcAne chevaTane cUkAdo-nirNaya (Judiement) nyAyamUrti zAstrakAre Apyo che, ke je sarva lekane ane sarva zAstrane ekamate saMmata che. jene "ha" te vyAdhi-roga kSINa thayo che e kSINabhavaregakSayathI vyAdhi puruSa, te te vyAdhinA abhAvathI lekamAM "vyAdhimukta" mukta kahevAya che, Ama avimAnathI-sarvAnumate lekamAM sthita che, sAdI samajathI sthApita siddhAMta che, kAMI na sthApavAnuM nathI. tema mukhya bhAvathI jene bhavaroga lAgu paDelo che, evo bhAvagI ja te bhareganA kSaya thakI "vyAdhimukta" mukta hoya che, ema taMtramAM-zAmAM sthita che, akhaMDa nizcaya siddhAMta sthApita che, te kaI no sthApavAne raheto nathI. eTale Ama je sarva lekane ane sarva zAstrane saMmata che, evI AbAlavRddha sarva samajI zake evI sAdI samajavALI vastusthitine sthApita karavA mATe anya kaI pramANanI jarUra nathI. e saMbaMdhI vadhAre zuM kahevuM ? muktatatvamImAMsAne sAra A nirvANa prApta mukta AtmA ke che, tenuM svarUpa samajavA mATe atre vyAdhimukta-rogamukta puruSanuM dRSTAMta sAMgopAMgapaNe ghaTAvyuM che -vyAdhimukta puruSa je ahIM lekamAM hoya che, te A bhavyAdhimukta AtmA hoya che te abhAvarUpa nathI, vyAdhithI mukta nathI ema paNa nathI, ane pUrve vyAdhivALo heta ema paNa nathI. arthAta vyAdhimukta thatAM puruSane kAMI abhAva thaI jato nathI, tema bhavavyAdhimukta thatAM AtmAno kAMI abhAva thaI jatuM nathI. vyAdhimukta puruSa jema vyAdhithI mukta nathI ema paNa nathI, tema A bhavavyAdhimukta AtmA bhavavyAdhithI mukta nathI ema nathI, paNa mukta ja che. vyAdhimukta puruSa jema pUrve vyAdhiyukta hete ema nathI, paNa vyAdhiyukta hatA ja,
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktatanavamImAMsA : bhavaregakSayathI mukta, sAra, kaLaza kAvya tema A bhavyAdhimukta AtmA pUrve bhavyAdhiyukta hote ema nahiM, paNa bhavyAdhiyukta hatA ja, te have tenAthI mukta thayo che. atre saMsAra e ja mahAvyAdhi che. janma-mRtyu Adi tenA vikAra che. te vicitra prakArano meha upajAve che, ane rAgAdi tIvra vedanA pamADe che. A bhavyAdhi mukhya che, ane AtmAne A vyAdhi anAdi evA vicitra karmathI (dravya-bhAva) upajela che. ane te tevA prakAre tiryaMcAdi sarva prANIone anubhavasiddha che. Ama A bhavavyAdhi mukhya che, mATe ethI mukta thayele mukta paNa mukhya ja ghaTe che, kAraNa ke janma maraNAdi doSa haLavAthI tenA adoSapaNAnI saMgati-ghaTamAnapaNuM thAya che. te A prakAre -tenA svabhAvane upama chatAM te AtmAnA te svabhAvapaNAnA yuga thakI tene ja tathAbhAva hoya che, arthAt je mULa svabhAva che, te ja bhAva thAya che, tethI tenuM adoSapaNuM ghaTe che. vibhAvathI tenA svabhAvane upama-kaccaraghANa thaye te deSa hatuM, tene punaH mULa svabhAvane vega thatAM aSapaNuM prApta thayuM. Ama je doSayukta hatA te deSamukta thAya, tenI jema A bhavadoSayukta AtmA bhavadoSathI mukta thayA. Ama mukta mukhya che-kharekhara pAramArthika paramArtha sat e svabhAva bhAva che. ane A je svabhAva che te AtmAne sva bhAva-patAne bhAva che, arthAta tatvathI nija sattA ja che. arthAta AtmAnI svarUpa sattA ja-svabhAva sthiti-sahajAnmasvarUpa e ja mokSabhAva-mukta bhAva che, ane A svabhAva che te bhAva avadhi ja yukta te-vastusvarUpa maryAdA paryata ja yukta che, bIjI rIte nahiM, kAraNa ke atiprasaMga deSa Ave. je te bhAva ekAMta anitya mAnIe ke ekAMta nitya mAnIe to mokSabhAvane saMbhava thatuM nathI, e uparamAM suyuktipUrvaka kahevAI cUkyuM che. jene vyAdhi upa che e vyAdhita, athavA te vyAdhivaMtano abhAva, athavA te vyAdhivaMtathI anyae traNemAMthI keI paNa sanyAyathI vyAdhimukta kahe ghaTatuM nathI. tema saMsArI, athavA tene abhAva, athavA tenAthI anya evo AtmA mukta kahe te paNa mukhyavRttithI-tattvathI-paramArthathI mukta nathI, ema muktanuM svarUpa jANanArA puruSo kahe che, mATe mukta vyavasthA A prakAre ja ghaTe che -jema jene vyAdhi kSINa thayo che e kSINavyAdhi puruSa ja " vyAdhimukta" che ema lekamAM sthita che, tema ja kharekharo bhavaragI hatA, te ja te bhavaraganA kSaya thakI mukta che, ema zAstromAM sthita che. gadaSTi kaLaza kAvya cAmara chaMda (nArAcavata) vyAdhimukta je puruSa lekamAMhya che, janmamukta tehavo ja mukti prApta eha che; nA abhAva tehane, na mukta ema nA ahi, vyAdhithI na vyAdhita vaLIya ema che nahiM. 157
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamucAca vyAdhi A bhavAkhya, janma mRtyu to vikAra che, citra maha rAga Adi vedanA apAra che; mukhya A anAdi karma janya Atmane bhave, siddha eha sarva prANIne tathA anubhave. 158 eha vyAdhimukta teya mukta mukhya A ghaTe, janma Adi deSavigame adeSatA ghaTe; pUrva janma Adi SavaMta Atma je hatuM, te doSa te TaLe adeSabhAva pAmate. 159 tasvabhAva te bhale dabAyale vibhAvathI, teya tehanA ja tatasvabhAva ga bhAvathI; bhAva je hato yathA thaye ja tehane tathA,Ama pUrva devavaMtanI ghaTe adeSatA. 160 eha AtmAne svabhAva te sva bhAva jANu, teha tattvathI ja nija sattvabhAva mAnave; bhAvanI maryAda eTale ja A svabhAva che, anyathA ati prasaMgane ja atra bhAva che. 161 rogI, tehane abhAva, tehathI bIje naka, rogamukta te kadI ghaTe na sannIti thakI; tema janmarogI, taddaabhAva, anya te ahiM, mukta teya mukta mukhyate kadI ghaTe nahiM. 16ra vyAdhi kSINa je puruSane ahiM thaI gaye, vyAdhimukta jema lekamAMhi sthita te rahyo; tema janmavyAdhi kSINa jeha AtmAna thaye, teha janmargoi tethI mukta zAstramAM kahyo. 163 reganA abhAvathI na rene abhAva che, roga mukta te naoNregane ja svastha bhAva che, janmanA abhAvathI na AtmAno abhAva che, Atma te naoNregoM svastha AtmAne svabhAva che. 164 viyogathI vibhAvanA svabhAvanA sugathI, theye ja mukta Atma eha mukta janmogathI; svAbhAvadharma yune adharma kama TALiyuM, pratApathI svarUpanA ja janmabIja bALiyuM. 165 Atma svasvabhAva rithI mukta je prasiddha che, zuddha tata sahajasvarUpa siddha tethauM siddha che; brahma je paraM zrImad sva zuddha cetanApati, ziva te sadA subhAgyavAnanI parA gati. 166 ||iti maharSigrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne mukttttvmiimaaNsaadhikaarH||
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAraH kulayogI AdisvarUpayogyAyogya vicAra ema prakRta kahI, sarva upasaMhAra kahe che-- aneka yogazAstrebhyaH saMkSepeNa samuddhRtaH / dRSTibhedena yogo'yamAtmAnusmRtaye paraH // 207 // yAgazAstrothI uddharyAM, ehu saMkSepamAM ja; dRSTibhedathI yAga para, AtmAnusmRti kAja. 207 artha :-STibhede karIne A yAga aneka ceAgazAstromAMthI saMkSepathI samuSkRta karavAmAM AvyA che; ane te AtmAnusmRti arthe parama-pradhAna evA che. vivecana pAta'jala Adi aneka yAgazAstromAMthI dRSTileke karIne A yAga sakSepathI-samAsathI samuSkRta karavAmAM AvyA che, kSIramAMthI navanItanI jema pRthak karavAmAM AvyA che. zuM arthe ? te ke-AtmAnusmRti arthe, parama pradhAna evA. atre saralatAnI--RjutAnI mUrtti samA A zAstrakAra maharSi peAtAnA A graMthanu mUla zuM che? tenA RjutAthI pramANikapaNe RNasvIkAra kare che. teezrI kahe che keA graMtha pAtajala Adi aneka yegazA<
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ (672) yogadaSTisamuccaya A mahAvibudha zAstrakAra bhagavAne A cogadaSTisamuccayarUpa parama yogAmRta vAvyuM che. ane sAgaranuM maMthana karavAmAM keTalI mahenata paDI haze te jema devo ja jANe, tema A yegazAstramaMthanamAM keTale parizrama paDyo haze, te A parama AcAryadeva ja jANe. ane te mahAvikaTa prayAse prApta amRtane rasAsvAda kevo haze te jema te amAro ja jANe, tema ati vikaTa prayAse upalabdha A gAmRtane rasAsvAda A amara kRti sarjanArA A parama amRtasvarUpa yogAcArya ja jANe. te te yogazAstromAM vistArathI varNana che. atre tenA sArabhUta saMkSepamAM kathana che. atyaMta vistRta mahAna graMtharAzimAMthI sArabhUta kathanarUpa ratna khoLI kADhavuM e kAMI jevuM tevuM vikaTa kArya nathI. eka apekSAe joIe te saMkSepano vistAra karavo saheluM che, paNa vistArane saMkSepa kare hele nathI. kAraNa ke vistArane saMkSepa karavAmAM ghaNI bhAre kuzaLatAnI jarUra paDe che, ane te A AcAryavaye pUrepUrI dAkhavI che, ema pragaTa dekhAya che. vaLI saMkSepa eTale kAMI apUrNa-adhUruM nahi, paNa TUMkAmAM chatAM saMpUrNa. jema kaI puruSanI pratikRti-chabI (Portrait) te puruSa pramANa (Life-size) maTI paNa hoya, ne aMgulinI mudrikAmAM samAya evaDI nAnI (Locket-size) paNa hoya, chatAM te nAnI mudrA--pratikRti paNa puruSanI te saMpUrNa AkRti rajU kare che, tema vistRta zAstrakathananuM "saMkSepa' kathana paNa TUMkAmAM taviSayaka saMpUrNa zAstravaktavya rajU kare che. saMkSepane paryAya zabda " samAsa" paNa e ja arthanI puSTi kare che. thaDA zabdomAM ghaNuM arthane samAsa karavo-samAvavo te samAsa athavA saMkSepa che. jema AkAzamAM - anaMta padArthane avagAhana karavAnI-samAvavAnI zakti che, tema samAsane puruSa kathita zAstrasamAsamAM anaMta artha avagAhavAnI-samAvavAnI paramArtha addabhuta zakti che. Ama A zAstra apazabdarUpa chatAM mahAartha saMbhArathI saMbhUta che, atyaMta Azaya gaMbhIra che. ane te AzayanI gaMbhIratAnI pichAna paNa jema jema temAM UMDA utarIe-avagAhana karIe tema tema thatI jAya che. jema sapATI jotAM samudra upara uparathI te sAva sAde UMDe nahi hoya ema jaNAya che, paNa tenA UMDANanI khabara te temAM avagAhana karIe-nimajajana karI UMDA utarIe tyAre ja paDe che; tema upara uparathI jotAM A graMtha sAva sAdo jaNAya, paNa tenI AzagaMbhIratAnI khabara te temAM avagAhana karIe-UMDA utarIe tyAre ja paDe. AvI adbhuta AzayavALI avagAhana zakti-samAsazakti A zAstranI che; kAraNa ke samartha sapuruSanI hathoTI lAgatAM eka sAmAnya vacana paNa samartha abharyuM mahAvacana banI jAya che. AtmAnabhavI saMtarUpa pArasamaNine sparza thatAM varNamaya zabda suvarNa' banI anaMta arthalabdhithI bharapUra hoya che. jJAnInuM ekeka "pada' parama "pada" pamADavAne paripUrNa samartha hoya che. eTalA mATe ja "sapuruSanA eka eka vacanamAM anaMta Agama rahyA che, - e zrImad rAjacaMdrajInuM subhASita vacanAmRta atra yathArtha
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : saMkSepa-samAsane paramArtha, "sura" samuM A zAstra (673) bhAse che. ane bALaka jema "samudra kevaDo ?' ema pUchavAmAM AvatAM be hAtha pahoLA karIne kahe ke "AvaDe meTe," tema ApaNe paNa AvA "sAgaravaragaMbhIrA' graMthane mATe Azcaryacakita thaI AvaDo moTo !" eTaluM ja kahI bAlaceSTA mAtra karI zakIe ema che ! A "sAgaravaragaMbhIra" AcAryacUDAmaNinI A paramArthagaMbhIra kRti mATe ApaNe je zrImAn AnaMdaghanajI girAjanI kRti mATe koIe kADhelA uddagAranuM kiMcita pheraphAra sAthe anukaraNa karIe te- " Azaya zrI haribhadra, ati gaMbhIra udAra; bALaka bAMhya prasArIne, kahe udadhi vistAra." "bAlo'pi kiM na nijabAhuyugaM vitatya, vistargata rathayAta vadhavuao . zrI bhaktAmarastotra, athavA "sUtra" jema saMkSepa kathanarUpa. thoDA zabdamAM ghaNuM arthasaMgraharUpa hoya che, tema A zAstra paNa tevuM ja haI sUtra samAna che. sUtrane-dorAno daDe gajavAmAM mUkI zakAya evo nA hoya che, paNa tene ukelI je vistAra karIe, to sUtra" samuM gAunA gAu sudhI pahoMce che, tema A sUtrAtmaka zAstra paNa saMkSepa A zAstra heI sva95 zabda pramANa che, paNa tene paramArtha ukelI tene vistAra karIe te mahArNavALA graMthanA graMtho bharAya eTale udAra Azaya emAM bhareluM che. vaLI sUtra-dare jema madhyabindurUpa pherakaNAnI (Nucleus) AsapAsa viMTaLAyela hoya che, tema A sUtrarUpa zAstra paNa AtmasvabhAva-guMjanamaya garUpa madhyabindunI AsapAsa viMTaLAyela che. sUtrane dora hAthamAM hoya te pataMga game teTaluM UMce cagAvI zakAya che, nahiM te dera choDI detAM pataMga tarata paDI jAya che. tema A sUtrAtmaka yogazAstrane svarUpAnusaMdhAnarUpa gane dora hAthamAM-lakSyamAM hoya, te yogasiddhirUpa pataMga game teTalI UMce Urdhva-kAvuM gabhUmikAo paryata caDhAvI zakAya che, nahiM te te svarUpAnusaMdhAnane dora cheDI detAM tarata gabhraSTatArUpa adhaHpatana thAya che. muktAmALAmAM jema vividha muktAphaLa eka sUtramAM parovela hoya che, tema muktAmALArUpa AyegazAstramAM vividha sUktarUpa muktAphaLa eka AtmasiddhirUpa sUtramAM parela che. jema puSpahAramAM vividha puSpa eka sUtrathI guMthelA hoya che, tema A gazArarUpa puSpahAramAM vividha subhASita puSpa gadaSTirUpa eka sUtrathI guMthelA che. jema puSparAzi kaMThe dhAraNa karI zakAto nathI, paNa vividha cuMTelA puSpo eka sUtramAM guthI hAra banAvyo hoya te sukhethI kaMThe dhAraNa thaI zake che, tema mahAgraMtharAzi kaMThe dhAraNa karavo sahelo nathI, paNa vividha sUkta-pu cUMTI eka ga-sUtramAM kaLAmaya rIte
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ (674) . guMthelA A yegazAsrarUpa hAra sukhethI kaMThe ' dhAraNa thaI zake kathanane lIdhe A ceAgazAstrane aneka prakAre sUtranI upamA ghaTe che. yogadRSTisamuccaya ema che. Ama saMkSepa vaLI atre sidhumAM biMdu che dAMta saMkSepa kathanamAM si'-jiMdunuM ane vRkSa-khIjanuM dRSTAMta paNa ghaTe che. ne jiMdumAM siMdhu che, vRkSamAM khIja che ne khIjamAM vRkSa che, tema atre paNa ghaTe che. te A prakAre:-si'nI je racanA ( Composition) che sindhu-biMdunu te khaMdunI racanA che. sidhumAM je je bhautika tattvA (Elements) che, te te te ja pramANamAM tenA pratyeka bi'dumAM che. AkhA samudranuM pRthakkaraNa karatAM je tattvA nIkaLe che, te ja tattvA te ja pramANamAM eka bindunuM pRthakkaraNa karatAM nIkaLe che. AkhA samudranA je svAda che, te tenA pratyeka bindunA svAda che. eka bindu cAkhyuM. eTale AkhA samudra cAkhyA, eTalA ja mATe kahyuM ke-sidhumAM bindu che ne biMdumAM siMdhu che. tema samasta cegazAsrarUpa sadhunI je racanA che, te A temAMthI saMkSepe samuddhata bindurUpa cAgazAstranI racanA che. te te pravacana-sidhumAM je je AdhyAtmika tattvA che, te te te ja pramANamAM tenA bindurUpa A yAgazAstramAM che. AkhA yogazAstra-samudranu pRthakkaraNa karatAM je tattvA nIkaLe che, te ja tattvA te ja pramANamAM A khinnurUpa yogazAstranu pRthakkaraNa karatAM nIkaLe che. eka akhaDe abheda parama amRtarasa sAgarasvarUpa samasta yAgazAstra-sindhunA je paramAmRtamaya rasAsvAda che, te ja A tenI vAnakIrUpa ceAgazAstra-bindunA rasAsvAda che. A yAga-bindu jeNe cAkhyuM, teNe samarata cega-sindhu cAkhyA. Ama AkhA 'pravacanasamudra' A parama amRtamaya yeAgazAsrarUpa eka 'bindumAM' ulaTI AvyeA che--ullusI AvyeA che,-ke jenA rasAsvAda sa sulabha thaI paDayo che. cegirAja rAjaca'drajInu' Ta kaiAtkI subhASita che keH-- " pravacana samudra bindumAM, ulaTI Ave ema; cauda pUrvInI labdhinuM, uddAharaNa paNa tema. '' --zrImad rAjacaMdrajI. vRkSanI je racanA che, te saMkSeparUpamAM (miniature form ) khIjanI racanA che. vRkSanA aga--pratyaga, zAkhA-prazAkhA je pramANe vyakta rUpamAM che te ja pramANe avyaktarUpe tenA aMga-pratyaMganuM pratinidhitva khIjamAM che. vRkSamAMthI khIjanI vRkSa-bIjanuM utpatti ane khIjamAMthI vRkSanI utpatti heAya che, A sanAtana krama che. dAMta AkhA vRkSanuM sattva ( Essence) eka khIjamAM AvIne rahyuM che. eTalA mATe ja kahyuM ke-vRkSamAM khIja che ne khIjamAM vRkSa che. tema samasta yAgazAstra eka vizALa vRkSasvarUpa che, ane tenA saMkSepa sArasadeharUpa A cegazAsra khIjasvarUpa che. te cegazAsra vRkSanI je sakalanArUpa racanA che, te sakSepa rUpamAM A ceAgazAstranI racanA che; te yegazAsravRkSanA je aMga pratyaMga, zAkhA-prazAkhA
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra: siMdhu-biMdu, vRkSa-bIjanA daSTAMta graMthakAranI mahattA (675) je pramANe vistRta rUpamAM che, te atra bIjarUpa yogazAstramAM saMkSipta svarUpe (In Concentrated & condensed form) che. akhila yogazAstra vRkSamAMthI saMkSepa karatAM jema A yogazAstra-bIjanI utpatti che, tema A yegazAsa-bIjane vicAra-vistAra karatAM temAMthI samasta gazAstra vRkSanI utpatti saMbhave che. Ama AkhA yogazAstra vRkSanuM saMpUrNa tatvamaya satva A eka yegazAstra-bIjamAM ekatra AvI vasyuM che. evuM AnuM AzayazaktirUpa adbhuta sAmarthya che ! mAtra tenI vyakti karanAra-janAra kuzaLa sAco jijJAsu tattvagaveSaka saMzodhaka joIe ! astu! vaLI eka apekSAe sUphamane sthULa rUpa ApavuM saheluM che, paNa sthaLane sUkSma rUpa ApavuM jema saheluM nathI; athavA nAnA citrane meTuM banAvavuM saheluM che, paNa moTAne nAnuM banAvavuM jema heluM nathI, tema saMkSepane vistAra karavo te saheluM che, paNa vistArane vistArano saMkSepa kare saheluM nathI. eTale aneka yegazAstrIrUpa saMkSepa duSkara kAmadhenune dehane, temAMthI A saMkSeparUpa navanIta kheMcI kADhI sarvasulabha karI ApavuM,e kaMI jevuM tevuM-nAnuM sUnuM kArya nathI, mahAdurghaTa kArya che,-uttama kaLAnuM kAma che. ane tevI saMkSepa saMkalanArUpa uttama kaLAkRti karavAmAM A AcAryazrI ekkA che, parama kuzaLa che. thoDA zabdomAM ghaNuM kahI nAMkhavAnI emanI siddhahasta adUbhuta kaLAmaya camatkRti emanI pratyeka kRtimAM daSTigocara thAya che. thoDuM lakhyuM jhAjhuM karI jANo -e lekti emanI A anokhI viziSTa zailImAM caritArtha thatI jaNAya che. pAtaMjala Adi aneka yogazAstromAMthI A saMkSepathI samuddhata che"--e uparathI mahAtmA graMthakAre potAnI laghutAne, nirabhimAnitAne, kRtajJatAne, pramANikatAne, nibhatAne, saraLatA, mahAnubhAvatA, udAratAne, nirAgrahatAne, graMthamaranI madhyasthatAne ne sarva darzana pratye samabhAvarUpa sahiSNutAno paricaya mahattA ApaNane Apyo che, ane ema karI pitAnI ati ucca koTinI parama udAratA naitika ne AdhyAtmika mahattAnI jhAMkhI karAvI che. e sujJa vAMcaka svayaM samajI zake ema che. temAM paNa khAsa dhyAna kheMcanArI bInA e che ke-bIjAo jyAre anya dezanIonA nAmathI paNa sUgAya che vA acakAya che, vA bhaDake che, tyAre A parama udAra mahAnubhAva AcAryavare bedhaDaka anya darzanIya zAone paNa nAmollekha kRtajJatApUrvaka karyo che. ane AvA parama bhegamArganA yathArtha jJAtA Ama kare emAM kAMI Azcarya nathI; kAraNa ke gamArgamAM sarva dazanenI ektA che, lega mArga sarva dazanene saMmata ne parama ISTa che. bhale saMsAranA mArga aneka hoya paNa mokSane mArga-gamArga te eka ja che, kAraNa ke zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSa sAthe yojana-ga kare te ja eka tene uddiSTa lakSya che. eTale AvA mekSasAdhaka
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ (676) yogadaSTisamuccaya yegamArgamAM-mokSamArgamAM matadazanabhedanA tuccha Agrahane avakAza kyAMthI hoya ? pitAno siddhAMta ke pArake siddhAMta e bheda mumukSu yogIone kyAMthI hoya ? tyAM te daSTa-ISTathI abAdhita e je satya tatvapratipAdaka siddhAMta hoya, tenuM ja mukta kaMThe ne khullA hRdaye grahaNa hoya; je kaMI paNa rIte "AtmA Atmatva pAme" e ja rIti tyAM pramANa heya. (juo pR. 397-398, tathA AtmasiddhinI gAthA pR. 436) "AtmIyaH parakIyo vA kA siddhAMta: vipazcitAm / dareNAvAyatto caratu custabdha paribaDDaH " - biMdu, ple. pa24. eTalA mATe matadazanane jene leza mAtra Agraha-abhiniveza che ja nahi evA A parama yogAcAye e ja nItirItinuM anusaraNa karyuM hoya, te atyaMta yuktiyukta che; kAraNa ke sarva dazanene samanvaya (Unity) sAdhavAmAM teozrI parama kuzaLa (Expert) heI, anya darzanekta yugane svadarzakata yegamAM sAMge pAMga avatAra karavAnuM ne paraspara sumeLa sAdhavAnuM bhagIratha kArya temaNe ajaba kuzaLatAthI karI batAvyuM che! ke je mata-darzananA Agraha vinA sarva dazanIonA parama dhanyavAdane pAtra che ! tathAstu ! Ama saMkSepakathana jema A graMthanI viziSTatA che, tema A graMthane khAsa viSaya paNa enI bIjI viziSTatA che. ane te viSaya daSTibhedathI veganuM kathana-e che, arthAt yogadaSTinA vikAsa pramANe atre gana vibhAga karavAmAM AvyuM che. daSTibhedathI uparamAM pratyeka dRSTimAM spaSTapaNe varNavavAmAM AvyuM tema A yogadaSTi gathana AtmAno AdhyAtmika vikAsa sUcavanArI "AdhyAtmika yaMtrapaddhati (Spiritual Instrument) che. jema jema A gadaSTi unmIlana pAmatI jAya che-ughaDatI jAya che, tema tema AtmA ucca ucca gabhUmikA para ArUDha thato jAya che, ane chevaTe pUrNa unmIlana-vikAsa thatAM parama yegArUDha sthitine pAme che. mahAsamartha bhAvagI zrImad rAjacaMdrajIe prakANyuM che tema-tharmomITara (Thermometer), uSNatAmApaka yaMtra (pArAzIzI) uparathI jema zarIranI uSNatAnuM mApa thaI zake che, tema A "yogadaSTi' rU5 AtmadazAmApaka AdhyAtimaka yaMtra uparathI AtmAnI vikAsarUpa AtmadazAnuM mApa nIkaLI zake che. AtmAne AdhyAtmika guNavikAsa samajavA mATe jema cauda guNasthAnaka paddhati che, tema A aSTa yogadaSTirUpa viziSTa paddhati paNa che. Ave A yogadaSTi graMtha saMkSepathI zuM arthe guMthavAmAM Ave che ? tenuM zuM
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra: daNibhedathI vegakathana, "AtmAnusmRti arthe (677) prayojana che? te atra spaSTa karyuM che ke "AtmAnusmRti athe'; arthAta AtmAnI pitAnI anusmRtine arthe, pitAnI yAdIne mATe, AtmAthe. jema keI AtmAnu. pitAne vismRti na thAya ne smRti rahe te mATe, kaI viSayanI dukAmAM smRti arthe yAdI TapakAvI le, tema A AcAryajI kahe che kepitAne vismRti nA thAya ne anusmRti rahe te khAtara meM A yogaviSayanI yAdI (Memorandum) hArA potAnA AtmAnA upakArArtheAtmAthe saMkSepamAM seMdhI che. saMkSepamAM nedhelI yAdI para jema jhaDapathI najara pheravI javAya che, ane temAMthI kaI vastu thaI gaI ne kaI rahI gaI tene turata ja khyAla Ave che, tema A yogadaSTinI saMkSipta yAdI pratye jhaDapathI daSTi pheravI javAya che, ne temAMthI pitAnA AtmA paratve kaI guNasthiti prApta thaI gaI ne kaI rahI gaI, tene jhaTa khyAla AvI jAya che. ane pachI yAdImAMthI rahI gayelI vastu pratye jema lakSya keMdrita thAya che, tema atre paNa prApta thavI rahI gayelI sAdhya guNasthiti pratye lakSya kendrita thAya che, ne anukrame AtmaparAkramathI tenI siddhi thAya che. Ama AtmAthe- A gAthe A yAdI atyaMta upakArI che. tethI ja A parama AtmAthI AcAryavayane kahevAno Azaya e che ke-huM gamArgane pravAsI AtmAthI chuM, mumukSu chuM. mokSasAdhaka yogamArge AgaLa vadhavA Icchate huM IcchAyogI sAdhaka-basAdhu" chuM. ane A yogadaSTi kAma eka AtmAnI AdhyAtmika pragatinA sImAcihnarUpa (Milestone) che, e AtmArthanuM uparathI AtmadazAnuM mApa nIkaLI zake che. eTale te te gadaSTinA yakta lakSaNa mahArA pitAne AtmAmAM che ke nahi ? tenuM "aMtarmukha avalokana" (Introspection) karatAM satata bhAna rahe, anusmaraNa rahe, tenI khAtara kevaLa AtmAthe ja meM A gaSTi graMthanI guMthaNI karI che. je A yogadaSTi niraMtara daSTi sanmukha hoya, te mahArA pitAnA AtmAnI gadaSTi keTalI vikAsa pAmI che, tene spaSTa khyAla AvI zake,-jethI karIne prApta sthitinuM jema "kSema thAya, sudaDhapaNuM- surakSitapaNuM thAya, ane aprAptane jema "ga" thAya, tema pravartAvA mATe mane AtmAnusmRti rahe. Ama kevaLa AtmakalyANa ja A graMtha racavAmAM hetu che. bAkI khyAti mATe, ke pUjAsatkAra mATe, ke yaza mATe, ke A leka-paraloka saMbaMdhI anya koI lAbha mATe, A graMtha racavAnuM amAre kaI prajana che ja nahiM. e badhA tuccha hetuo te hAlAhala "viSa" jANI ame cheDyA che. amAre te kevaLa AtmasiddhirUpa parama amRtamaya AtmArthanuM ja kAma che, bAkI bIjo khyAti Adi kAmanArUpa "manarega amane che nahiM. "kAma eka AtmArthanuM, bIje nahiM manarega". athavA " AtmAnusmRti artheeTale AtmAnA anusmaraNa athe, A yogadaSTinuM grathana che. A gadaSTi niraMtara AtmAnuM anusmaraNa karAve che, kAraNa ke
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ (678) gadaSTisamuccaya AtmasvabhAva sAthe yujana tenuM nAma "yoga" che, ane A yogadaSTi tevA svabhAvayuMjana yeganA abhyAsarUpa che. eTale A cagadaSTithI niraMtara AtmasvarUpane lakSa rahe che, dehAdhyAsa daSTi chUTI satata AtmA bhaNI daSTi rahe che, jethI kevaLa AtmasiddhirUpa eka AtmArthanuM ja prayajana siddha thAya che. no'ya pUjAdinI jo kAmanA re, neya hAluM aMtara bhavaduHkhamULa mAraga. mAtra kahevuM paramAratha hetuthI re, kaI pAme mumukSu e vAta mULa."-zrImad rAjacaMdrajI. Ama sarvathA AtmArtha ja A graMthanuM prayojana heI, AtmAnusmRti arthe A daSTibhedarUpa ga parama che, pradhAna che, zreSTha che; kAraNa ke uparamAM vivecIne kahyuM tema, prAsa veganA kSemamAM ane aprAptanA yogamAM parama upakArI hovAthI, tema ja niraMtara AtmasvabhAvanI anusmRtirUpa satata jAgRta upayoga rakhAvato hovAthI, A yogadaSTithI para e bIjo kaye vega hoI zake vAru? prayaMjanAntara (bIju prajana) kahe che - kulAdiyogabhedena caturdhA yogino yataH / ataH paropakAro'pi lezato na virudhyate // 208 // kala Adi yogabhedathI, yegI cAra prakAra ethI virodha na pAmate, kAMiya para upakAra. 208 artha -kAraNa ke kulaga Adi bhede karIne vegIo cAra prakAranA che, ethI karIne A gagraMtha thakI kaMIka emane papakAra paNa virodha nathI pAmate. vivecana kula Adi gabhedane lIdhe gIo paNa sAmAnyathI cAra prakAranA che. ethI karIne tathAvidha kulagI AdinI apekSAe eone paNa A yogadaSTi graMtha thakI lezathI-kaMIka upakAra thave virodha pAmatuM nathI, kAraNa ke teone vega pratye pakSapAta hoya che.-uparamAM "AtmAnusmRti arthe'-AtmArtharUpa svaupakAra arthenuM A yogadaSTizAstranuM mukhya prayajana kahyuM; atre para upakAra arthenuM gauNu prajana kahyuM che. kRtti:-kuriyojamena-kulAdi gabhedathI,-gotra, kula, pravRttacakra, niSpanna garUpa lakSaNavALA gabhedathI, vatta-cAra prakAranA, yonino yata:-kAraNa ke yegIo sAmAnyathI che. ethI zuM ? to ke- roDa-ipopakAra paNa,-tathAvidha kulagI AdinI apekSAe, rAto na viru-lesathI viruddha nathI hoto- jarAka AnA thakI paNa virodha nathI pAmate, kAraNa ke teone vega pratye pakSapAta che mATe, ema bhAva che.
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : kuyogI Atri kaika upakAra (679) jema A graMtha AtmAnusmRti arthe -pitAnA AtmAnI anumRti arthe upakArI che, tema bIjA paNa tathArUpa gratAvALA AtmAone A graMtha kaMIka upakArI thaI zakavAne saMbhava paNa che, kAraNa ke teonuM Atmatva samAna che, eTale teone kulagI paNa AnA thakI AtmAnusmaraNa thavAne-AtmabhAna AvavAne saMbhava che. Adine kaMIka sarva AtmAone svabhAvarUpa dharma samAna hovAthI samAnadharmIupakAra sAdhamika evA anya AtmAone paNa, jo teo A saMskAra jhIle te, AnA thakI AtmajAgratirUpa AtmalAbha thavo saMbhave che, kAraNa ke gheTAnA ToLAmAM cirakALa sudhI rahelA siMhazizune jema siMhane dekhIne svarUpapadanuM bhAna thAya che, (juo pR. 113) tema paravastunA anAdi saMsargamAM-paricayamAM rahelA AtmAne paNa AnA thakI AtmasvarUpanA darzanathI nija svarUpanuM anusmaraNa thAya evI saMbhAvanA che. ane te saMskAra jhIlavA (Reception) mATe paNa kaMIka tathArUpa yogyatA joIe che. jema reDiye pravacananA (Radio Broadcasting) vAyutaraMga-AMdolana (Waves) jhIlavA mATe reDio yaMtra amuka cekakasa kakSA para-rekhAMza " ga" vinA (Wave-length) para hovuM joIe, te ja te jhIlI zakAya che, joga nahiM nahi te nahi; tema A ga-pravacananA saMskAra-taraMga-AMdolana | (Vibrations) jhIlavA mATe AtmA paNa amuka cokkasa gyatArUpa kakSA para-garekhAMza para rithati karate he joIe, te ja te jhIlI zakAya che, nahi te nahiM. athavA pAtra vinA vadhu rahI zakatI nathI, tema tathArUpa pAtra vinA A Atmika jJAnarUpa vastu rahI zakatI nathI. zrImad rAjacaMdrajIe mokSamALAmAM kahyuM che tema-"pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna." "ga" (yogya) jIva vinA A "jagarUpa mahat vastu jIravI zakAya ema nathI. jema siMhaNanuM dUdha siMhasutane ja jare che-"siMhaNa keruM dUdha te te siMhasutane jare,"--bIjAnI te hAjarI ja phATI jAya; tema A "jaga'rUpa paramAna paNa tathArUpa yogyatAvALA jegIjanene ja karI zake ema che, bIjAne-ajogIone te te jare ema nathI, eTaluM ja nahi, paNa mithyAbhimAnarUpa ajIrNa--apaco ne udarapIDA upajAve ema che. ane te jogIjananA cAra prakAra che, kAraNa ke ge ga, kulaga, pravRttacoga, ne niSpannayoga-ema yoganA cAra prakAra che. eTale gogI , kulagI, pravRttacagI, ne niSpannagI ema bhegIonA paNa sAmAnyathI cAra prakAranA cAra prakAra che (jenuM lakSaNa have pachI kaheze). eone paNa yathAyogI saMbhava A gagraMthathI upakAra thavo saMbhave che. ane te upakAra thavAnuM kAraNa paNa teone yega pratyene aMtaraMga bhAvathI pakSapAta hoya che, e che teone kudaratI rIte ja yoga viSaya pratye prazasta rAga-naisargika prema hoya che,
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ (680) gadaSTisamuracaya e che. kAraNa ke teonuM mAnasika valaNa (Inclination) svabhAvathI ja yoga pratye pakSapAtathI (Bias) DhaLe che, teonuM AtmapariNamana yoga pratye pari-mana karatuMsarvathA namI paDatuM hoya che. Ama A gadaSTi graMtha jema mukhyapaNe AtmAthe-AtmapakArArthe che, tema gauNapaNe parArthe-paropakArArthe paNa che tAtparya ke sva-5ra upakAra e A graMthanuM ISTa prayojana che. mahApuruSe sva upakAra athe je kRti race che, te AnuSagikapaNe sarva upakArArthe-sArvajanika upayoganI paNa thaI paDe che, tenuM A uttama udAharaNa che sarakhAvo " na kavitvAbhimAnena na kiirtiprsrecchyaa| / kRtiH kintu madIyeyaM svabodhAyaiva kevalam // " -zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnArNava ane A uparathI e paNa khAsa lakSyamAM rAkhavA yogya che ke-AvA sAcA paropakAraparAyaNa saMta mahAtmAo je sva upakAra kare che te ja kharekhara para upakAra karavAne samartha hoya che je AtmArtharUpa svArtha sAdhe che te ja sva-para upakAra paramArtharUpa parArtha sAdhI zake che. kAraNa ke je sva upakAra nathI karatA, te para upakAra paNa nathI karI zakata; je AtmAthe nathI sAdhate, te parArtha paNa nathI sAdhI zakatA. kAraNa ke "kuvAmAM hoya to havADAmAM Ave." "potAnuM nahiM sAdhyuM kAMI, ukALaze paranuM zuM bhAI ?" paNa AtmArtha sAdhyA vinA je parArtha karavAnI dhRSTatA kare che, vA zekhI kare che, te te banne gumAve che, ane bhraSTa tatabhraSTa thAya che. je pitAnA AtmAne upadeza dIdhA vinA parane upadeza devA jAya che, te pitAnuM ke paranuM hita karI zakto nathI; kAraNa ke svAcaraNarUpa cAritranA baLa vinA tenI dhArelI asara nIpajatI nathI, anyanA hRdayane sparza thato nathI, ne patthara para pANI" DhaLyA jevuM thAya che ! eTalA mATe ja sanmArganA jJAtA sadupadekhA sapuruSonuM sauthI prathama ne mukhya prayajana svAtmAne upadeza devAnuM hoya che, kAraNa ke te bhAvitAtmAo sArI peThe bhAve che ke-" he jIva! tuM upadeza ma de, prathama tuM ja upadeza le, kAraNa ke te jJAnIne deza sarvathI nyAro ne agama che." zrImad rAjacaMdrajInuM A mArmika vacanAmRta sarva mumukSuoe aMtaramAM katarI rAkhavA gya che ke - mata de tuM upadezakuM, prathama lehi upadeza sabase nyArA agama che, je jJAnIkA deza."- zrImad rAjacaMdrajI. Ama AvA sadupadeSTA sAdhucarita puruSonI vyAkhyAnapravRtti paNa jema mukhyapaNe mATethI-uccasvare svAdhyAyarUpa hoya che, tema AvI graMthalekhanapravRtti paNa mUka-mUMgA
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ uSasa hAra : sva-para upakAra, jIvatI jAgatI yAta jevA A negI A te 'sAdhu'nA mUMgA svAdhyAya che (681) svAdhyAyarUpa-sajajhAyarUpa ja hAya che; nahi ke vAjrAla vistAranArA vAcaspationI jema janamanaraMjanakAriNI; kAraNa ke teo sArI peThe jANe che ke-jyAM AtmasAkSIe dharma che, tyAM jananuM zuM kAma che? janamanaraMjana dharmanuM mUlya eka phUTI badAma paNa nathI. " Atama sAkhe dhama jyAM, tyAM jananuM zuM kAma ? janamanaraMjana dharmanuM, mUla na eka badAma. '"--zrI cidAna'dajI. eTalA mATe ja AvA svAdhyAyanimagna, sAcA AtmAthI, vivara 'ne jhaMkhanArA kharekharA mumukSu, meAkSasAdhake sAcA sAdhaka-sAdhu, adhyAtmarasapaNita, bhAvitAtmA A zAsrakartA mahAyegInI A svAdhyAya udghASA adyApi anya jIvatI jAgatI adhyAtmarasapipAsu mumukSu jogIjaneAnA hRdayane spazI temanA para jyAta jevA apAra upakAra kare che. jIvatI jAgatI jyAta jevA A jogIrAjanI A jogI cetanavatA jogavANI jogIjanAne jAgrata karI, temanA aMtamAM nimA~la AtmajyAtirUpa yoga-pradIpa pragaTAve che ! ane yAvacca dradivAkaro pragaTAvatI raheze evuM emAM parama daivata che ! astu ! E ]] temAM atre-- kulapravRttacakrA ye ta evAsyAdhikAriNaH / yogino na tu sarve'pi tathA'siddhyAdibhAvataH // 209 // layogI pravRttacakra je, adhikArIe te ja; tathA asiddhayAdi bhAvathI, na yAgIo sarve ja. 209 aH--je kulayeAgI ane nahi ke saveya cegIe, kAraNa ke pravRttacakra yAgI che, tee ja AnA adhikArIe che,teone tevA prakAre asiddhi AdinA bhAva che. vivecana temAM je kulayeAgI ane pravRttacakrayAgI che, te ja A yAgazAstranA pAtra vRtti:-putravRttavA ce-je kulayeAgI ane pravRttacakra yogI che, te vAsyAdhini:-e ja A yogazAstranA adhikArIe che, ahu che, cohino--yAgIo, maiM tu sarve-nahi ke sarveya sAmAnyathI. zA kAraNathI ? teA ke--tathA--tathAprakAre, siddhavimAvata:-RRsiddhi Adi bhAvane lIdhe,-gAtra ceAgIone asiddhibhAvane lIdhe, ane Adi zabdathI niSpanna (siddhu) cegIone siddhibhAvane lIdhe.
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ (682) gadaSTisamuracaya adhikArI yogIo che,-bIjA nahi; kAraNa ke gogIne tathA prakAranI yogyatAnI asiddhi hoya che, tethI teo AnA anadhikArI che; ane niSpanna-siddha cagIne te tathA prakAranI yogasiddhi thaI cUkI che, eTale teone have AvA gagraMthanuM prajana rahyuM nahiM heI teo paNa atra anadhikArI che. pratyeka vastu potapotAnI yogyatAnusAra-adhikArAnusAra zobhe che. sAmAnya lekavyavahAramAM paNa adhikArI pramANe ucca-nIca padavIrUpa adhikAra apAya che. tema paramArtharUpa zAstravyavahAramAM paNa adhikArI pramANe dharmasAdhanane "pAtra vinA adhikAra ghaTe che. "dhivirArA dharmasAdhanasaMsthitiH' -e vastu na rahe." zrI aSTakamAM zrI haribhadrasUrijInuM suprasiddha subhASita che. rAjyAdhikAra mATe jema yathAgya guNanI jarUra paDe che, tema A yoga-rAjyAdhikAra mATe paNa tathArUpa yathAyogyatAnI jarUra anivArya che. sAmAnya vidyAbhyAsa mATe jema uttarottara krame vadhatI yogyatArUpa adhikAranI AvazyakatA che, tema asAmAnya evA A yogavidyAbhyAsa mATe paNa uttarottara krame caDhatI yugabhUmikArUpa yogya adhikAranI AvazyakatA che. sAdhAraNa laukika zAstra zIkhavA mATe paNa jema yathAyogya vinaya, viveka, samajaNa, buddhi vikAsa Adi guNagaNarUpa yogyatAnI jarUra hoya che, tema asAdhAraNa alaukika evuM A adhyAtmazAstra zIkhavA mATe paNa yathAyogya guNasthitirUpa gyatAnI vizeSa jarUra che. ane tevA prakAranI cegyatA kulagI pravRttacaka yegIomAM avazya hoya che, eTalA mATe teo ja A megazAstranA adhikArI che, teo ja A paramArthazAstranA satusaMskAra jhIlavAne sugya supAtra che. (juo. pR. 252, AtmasiddhinI gAthA ). bAkI je geaogI che, teone A gazAstrane adhikAra ghaTatuM nathI, kAraNa ke teomAM tathArUpa yathAyogya guNabhAva te nathI, "ga" egya yoganI siddhine abhAva hoya che, eTale teone vegane aga che. jema agyane rAjyapadavI anadhikArI ghaTatI nathI, tema A ayogya gotragIne vega-rAjya padavI ghaTatI getrayegI nathI. abudha evA mUkhane jema viThanamaMDaLImAM praveza zebhate nathI, tema A abudha yogIne gamaMDaLImAM praveza zobhate nathI. ekaDo haju nathI AvaData te ekaDIAne jema sAtamI copaDImAM besavAno adhikAra ghaTatA nathI, tema gamArgane prAthamika yogyatArUpa ekaDo paNa haju jeNe ghuMTyo nathI te ayogIne A ucca yogazAstravargamAM sthAna levAno adhikAra ghaTatuM nathI. Ama prAthamika yogyatAthI paNa rahita evA gotragIo apAtra heI atra anadhikArI che. ane je niSpanna gIo-siddha gIo che, te paNa A yogazAstranA adhikArI
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasahAra : kulayogI te pravRttacakrayAgI adhikArI (683) nathI. paNa tenu kAraNu khIju` ja che. geAtrayAgIe jyAre yAganI asiddhine lIdhe atra anadhikArI che, tyAre niSpanna ceAgIe ceAganI siddhine lIdhe siyAgI paNa anadhikArI che. A yAgazAstranuM prayAjana tA yogasiddhi mATe che, anadhikArI ane te yAsiddhi te| A niSpanna--siddhayeAgIene hAMsala thaI cUkI che. te pachI temene have Anu prayeAjana zuM hoya ? jeNe ceAgasiddhi sAkSAta pragaTa prayAgasiddha (Practics) karI batAvI che, jeNe svabhAva-yuMjana cAga siddha karI zuddha AtmA pragaTa karyAM che, jeNe samayasAra 'prayAgasiddha karI matAnyeA che, evA siddhayegIne pachI AvA zabdarUpa zAstranuM (Theory) zuM prayeAjana hAya ? yAgamAnA pravAsIne A cegazAsrarUpa mArgIdaza ka bheAmIe upayAgI thAya, paNa jeNe yogamArganA pravAsa pUrA karyAM che, tene have A yogazAsrarUpa bheAmIAnI ( Guide) zI jarUra ? prAsAda para caDhavA mATe Ala'bananI jarUra paDe, pazu prAsAdazikhare caDhayA pachI jema tenI jarUra na paDe, tema cegaprAsAda para caDhavA mATe hastAvalakhanarUpa A cegazAstranI sahAya levI paDe, paNa yAga-prAsAdanA zikhare caDhI gayA pachI tenI jarUra kayAM rahI? paryaMta para caDhavA mATe jema lAkaDInA TekAnI jarUra paDe, paNa patanI TAMce caDhI gayA pachI jema tenI kaMI jarUra na rahe; tema cega-giri para caDhavA mATe A cegaSTirUpa dRSTinA TekAnI jarUra paDe, paNa badhI yAgabhUmikAe vaTAvI jai yAgirinA zrRMge paheAMcyA pachI tenI jarUra zenI hAya ? kAraNa ke caDhelAne caDhavAnu zuM? pAmelAne pAmavAnuM zuM ? siddhane sAdhavAnuM zuM? mATe niSpanna-siddha yAgI paNu A apekSAe A yogazAstra-sAdhananA anadhikArI che. Ama geAtrayegI. ayeAgI heAvAthI A sattzAstranA adhikArI che, ane niSpanna cAgI parama cegI DhAvAthI AnA anadhikArI che. mAtra madhyama e prakAranA ceAgI-- kulayeAgI ne pravRttacakra yAgI--A gazAstranA azvikArI che. kulayegI ne tAtparya ke-yogya yAgabhUmikAthI dUra evA bAdhaka bhAvamAM vatA pravRttacakra je" hovAthI geAtra yAgI atra agya che; parama caiAgya evI ceAgabhUmikAnI parAkASThArUpa sid bhAvamAM vattatA heAvAthI niSpanna ceAgI paNa atra ayeAgya che; ane yathAyeAgya evI cetrabhUmikArUpa sAdhaka bhAvamAM vattatA kulayeAgI ane pravRttacakra ceAgI atra suyeAgya che-yathAyeAgya che. ane eTalA mATe ja-- aDiThThI e kahI sakSepe, yAgazAstra saMketejI; kulayeAgI ne pravRttacakra je, teDu taNe hita hetejI. '' --zrI cA. 6. sa. 8-4 enuM vizeSa lakSaNa kahe che:-- (C
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ (684) yogadaSTisamuccaya ye yoginAM kule jAtAstaddharmAnugatAzca ye / kulayogina ucyante gotravanto'pi nApare // 210 // jamyA je gile, taru gharma anugatA ya; kulagio kahAya te, na gotravaMta bIjAya, 210. artha -jeo gIonA kulamAM janmyA che, ane jeo te yogIonA dharmane anugata che, teo "kulagIe" kahevAya che,-nahiM ke bIjAo gotrarvate paNa. vivecana "gikule jAyA tasa dham, anugata te kulagIjI.". sakjhA. 8-4 jeo yogIonA kulamAM janmyA che ane janmathI ja teonA dharmane upagata chepAmelA che, tathA prakRtithI yogidharmane anugata-anusaranArA evA je bIjAo paNa che, teo "kulagI' kahevAya che, ema dravyathI ane bhAvathI jaNAya che, -nahi ke gotravate paNa, nahi ke sAmAnyathI bhUmibhavya evA bIjA paNa je yegIonA kulamAM janmyA che ane yogIonA dharmane je upagata che-pAmelA che, te kulagI che. arthAta-je janmathI ja yogI che, Ajanma yogI (Born Yogis) che te kulagI che, manuSya kulamAM janmele jema janmathI ja manuSyagIH bAla hoya che, siMha kulamAM janmele jema janmathI ja siMhazizu Ajanma hoya che, tema egikulamAM janmele janmathI ja bajegI" hoya che. gI pUrva janmamAM gasAdhanA karatAM karatAM, Ayu pUrNa thatAM jenuM cavana thayuM che, tevA pUrvArAdhaka "gabhraSTa" puruSe AvA kulagI (Born Yogis) heI zake che. jema jaisargika kavitvazaktivALA manuSyo Ajanma kavi (Born Poets) hoya che, tema AvA naisargika egazaktivALA mahAtmA kulagI Ajanma yogI hoya che. AvA yegIone pUrvArAdhita yaMgasaMskAranI jAgrati svayaM saheje kurita thAya che, jAtismRti Adi jJAnanI prApti paNa hoya che, ane pUrve adhUrA cheDela yoganI kaDInuM anusaMdhAna zIdhra vinA prayAse hoya che. jema lAMbI musApharIe nIkaLela musAphara vaccamAM vizrAmasthAne visAmo khAya che, rAtavAsa kare jUtti - rojina je vAtA-jeo yegIonA kulamAM jagyA che,-janmathI ja- tanAtAane teonA dharmane anugata- gilamane anugata, ce-je e prakRtithI anya 5Nu, kurojina racantahyogIo kahevAya che ema samajAma che,-dravyathI ane bhAvathI. jotravattoDaji-gAtravaMte paNa, sAmAnyathI bhUmibhaLe paNa, nAre-nahiM ke bI ja. nahiM ke bIjAo kalagI kahevAya che.
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : kulagI-AjanmayogI, udAharaNa che, paNa thAka utarI gayA pachI tAjamA thaI tarata ja AgaLa akhaMDa prayANa cAlu rAkhe che; tema mokSapurInA pravAse nIkaLela cogamArgane akhaMDa pravAsI mumukSu AyupUrNatArUpa vizrAmasthAne vizrAMti le che, bhavAMtaragamanarUpa rAtrIvAsa kare che, ane zrama utarI gayA pachI pAcho punarjanmarUpa na avatAra pAmI, tAmAje thaIne, apUrva utsAhathI bhegamArganI musApharI AgaLa calAve che ane Ama AyegamArganA musApharanuM muktipurI pratyenuM prayANa akhaMDita rahe che. jema vakhata pUre thaI jatAM kArakuna Agale divase adhUruM mUkeluM kacerInuM kAma, bIje divase jyAMthI adhUruM hatuM tyAMthI AgaLa calAve che, tema Ayune samaya pUro thaI jatAM yegI AgalA janmamAM adhUruM chaDeluM AtmArthanuM kAma, bIjA janmamAM adhUruM hatuM tyAMthI AgaLa dhapAve che. Ama yegI puruSanuM yogasAdhanarUpa AtmAthe kArya aTUTapaNe pUrNatA paryata vinA prayAse-sahaja svabhAve cAlyA kare che. daSTi thirAdika cAramAM, mugati prayANa na bhAMje re; racaNIzayana jima zrama hare, suranara sukha tima chAje re."--che. sajhA. 2 bIjAone-anya prAkRta janane je saMskAra ghaNuM ghaNuM abhyAse kaMIka ja-apa mAtra ja thAya che, te AvA XAjanma yegIone vinA parizrame sahaja svabhAve upaje che ! ane te pUrvajanmanuM asAdhAraNa bhegArAdhakapaNuM ja darzAve che,-jenuM vartamAnamAM pragaTa jvalaMta udAharaNa parama yogI zrImad rAjacaMdrajInA A svasaMvedanarUpa AtmAnubhavagamya sahaja ugAra uparathI svayaM sUcita thAya che - "laghuvayathI adbhuta thaye, tattvajJAnane bedha; e ja sUcave ema ke, gati Agati kAM zodha ? je saMskAra thavo ghaTe, ati abhyAse kAya? vinA parizrama te thayo, bhavazaMkA zI tyAMya ?"-zrImad rAjacaMdrajI. bhUtakALamAM paNa janmathI ja atyaMta asAdhAraNa yogasAmarthya dAkhavanArA aneka mahApuruSonAM caritro paNa A ja vAtanI puSTi kare che. jemake-vIza varSanI nAnI uMmaramAM jJAnezvarI jevo asAmAnya graMtha lakhanAra saMta jJAnezvara, ghaDIAmAM bIjA udAharaNe ramatAM paNa jene pUrvArAdhita munibhAva sAMbharI AvyuM hatuM, te mahAyogI vajIsvAmI. pAMca varSanI laghuvayamAM asAdhAraNa buddhicApalya darzAvanAra kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI, ane dharmadhuraMdhara zrI yazovijayajI, saMta kabIrajI, ramaNa maharSi AdinAM caritro paNa enI sAkSI pUre che. khuda tIrthakara bhagavaMto paNa janmathI ja mati-zruta-avadhi e traNa jJAnanA dhAraka hatA e hakIkata paNa x" athavA yoginAmeva kule bhavati dhImatAm / etaddhi durlabhataraM loke janma yadIdRzam // tatra saM yuddhiyo zramane pauvaizmi cAle ja to mayaH vaMtiau gurunaMdana " -gItA
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ (686) gadaSTisamuccaya AjanmagIpaNuM ja sUcave che. Ama kulagIenA seMkaDo dAkhalA ApI zakAya ema che, je pUrvajanmanA yogAbhyAsanuM ja pariNAma che. AvA kulayogIone vega sahaja svabhAve siddha hoya che. uMghamAMthI ALasa maraDIne UThatAM ja gata rAtrInA banAvanI peThe temane yega yAda AvI jAya che, ane pachI pravRttacakrAdi yogAbhUmikAo jhapATAbaMdha atyaMta vege vaTAvI jaI teo niSpanna gadazAne-siddhadazAne pAme che. A yogIkulamAM janmarUpa je kulagIpaNuM kahyuM te adhyAtma saMskAranI apekSAe che, arthAt te saMskAra jamarUpa che. jema puruSane bAhya janma sthala svarUpe che, tema gIpuruSane A AdhyAtmika janma sUkSma svarUpe che. vyavahArathI AdhyAtmika jema bAhya vadisaMpanna dehane janma che, tema paramArthathI yogasaMskAra janma saMskArasaMpanna AtmAne janma che. bIjAdhAnathI jema sthUla puruSa dehanuM sarjana thAya che, tema ga-bIjAdhAnathI puruSanA-AtmAnA sUkSma saMskAra-zarIranuM sarjana thAya che. bAhya sthala dehanuM bIjAdhAna karanArA jema bAhya mAtA-pitA hoya che, tema A AdhyAtmika sUkSma dehanuM samyagadarzanAdi bIjAdhAna karanArA yogIorUpa mAtA-pitA che. jema skUla dehamAM mAtA-pitAne guNa lakSaNa vAraso utare che, tema AdhyAtmika saMskArasvAmI gIone guNasaMskAra-vArase te sUphamadehamAM utare che jema "bApa tevA beTA ne vaDa tevA TeTA" hoya che, tema gIpitA jevA A gI-bAla hoya che. paraMtu bAhya janma punarjanmane hetu hoya che, paNa A AdhyAtmika saMskArajanma te apunarjanmano hetu hoya che. vyAvahArika janma mRtatvanomaraNane hetu hoya che, paNa A pAramArthika janma amRtatvane-amarapaNAne hetu hoya che. athavA te bAhya sthUla deha janma e paramArthathI janma ja nathI, paNa bhAvathI te AtmAnuM mRtyu ja che, bhAvamaraNa ja che; AtmAno kharekhara pAramArthika janma te saMskArasaMpannapaNe janmavuM te ja che. A A parama dhanya pAramArthika saMskArajanma A kulayogIone sAMpaDyo hoya che, ane janmathI ja teo yegIonA dharmane pAmelA hoya che. ane bIjAo paNa je prakRtithI yegIdharmane anugata hoya, te paNa kulagI che. arthAta jeo yogIonA dharmane anusaranArA-anuyAyI" che te paNa "kulagI " kahevAya che. A " gI dharma' eTale zuM ? yogane jene yoga (saMbaMdha) thayo te che yogI, ane AtmasvabhAvarUpa mokSa sAthe jana-joDANa tenuM nAma yoga. eTale AtmasvabhAva sAthe jenuM jana che, arthAta jene AtmasvarUpanuM anusaMdhAna thayuM che gIdharma? te yogI che, ane evA te yogIne je dharma che te gIdhama che. eTale zuM ? Ama AtmasvarUpanuM anusaMdhAna karavuM, AtmasvabhAvanI sAdhanA-ArA dhanA karavI, Atmasiddhi karavI, e ja yogIono dharma che. vaLI dharma" zabda paNa e ja bhAvane sUcaka che, kAraNa ke vastune svabhAva te dharma,
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : AyAtmika saMrakArajama, yogidharma eTale zuM ? (687 ) raghurAvo gho " arthAt Atmavastune dharma te Atmadharma-vastudharma. AtmAnuM svabhAvamAM varNavuM te dharma, svarUpamAM sthiti hevI te dharma, AtmAne svarUpamAM dhArI rAkhe te dharma. A AtmAne svabhAvayuM janarUpa ga te ja dharma. eTale je AtmasvabhAvamAM varte che, svarUpamAM sthiti kare che, AtmAne svarUpamAM dhArI rAkhe che, AtmAnA svabhAvayuMjArUpa yogane sAdhe che, te sAkSAt dharmamUrti "gI" che ane tene dharma paNa te ja che Ama yogI dharma eTale AtmasvarUpanA anusaMdhAnarUpa vastudharma-Atmadharma. pa2pariNatine parityAga karI, AtmapariNatine anusaravuM te ja gidharma. tAtparya ke-AtmasvabhAva sAthe yujanarUpa ga jeNe sAdhyuM che, je svarUpasthita che te gI" che. ane AtmasvabhAva sAthe yujanarUpa ga te ja teone vAstavika dharma che. AvA AtmasvabhAvarUpa gidharmane anusaravA je nitya prayatnazIla rahe che, te kulagI che. AtmAne anugata eTale ke sarvatra AtmAne AgaLa karI tene anusaratI jenI samasta bhAvadharma pravRtti che, te kulayogI che. A Atma-anugata bhAva samakita guNathI mAMDIne zailezI avasthA paryata hoya che, ke jethI saMvara-nirjarA thaI upAdAna kAraNa pragaTe che, kAraNa ke atre sAdhya AlaMbanane dAva hAtha lAge che. (juo pR. 493, pa21-522 ). samakita guNathI he zelezI lage, Atama anugata bhAva; "-- saMvara nirjarA ho upAdAna hetutA, sAdhyAlaMbana dAva."--zrI devacaMdrajI. ane Ama sadA Atma-anugata bhAva hovAthI ja A samyagadaSTi yogIpuruSa jema bane tema Atma-padArthane virodha na Ave, virAdhanA na thAya, ema sarva vidhiniSedha Acare che, eTale jethI Atmavastune virodha na Ave te sarva "dharma" kartavya kare che, ane jethI Atmavastune virodha Ave te sarva adhama kartavya nathI karate. TuMkAmAM te "ArAdhaka jIva jJAna-darzana-cAritra svabhAvarUpa dhamane Adare che, te rAgadveSAdi vibhAvarUpa adharmane parihare che; AtmapariNatine bhaje che ne parapariNatine tyaje che. ane Ama AtmapadArthathI avirodha e vidhi-niSedha AcarI, te "mahAjane " parigrahela AtmapadArthane grahaNa "vidhi" kare che. (juo kAvya pR. 397) eTale ja A gidharmane-mekSamArgane anuyAyI mumukSu kulagI, ajJAnarUpa karmabhAvane cheDI daI, nija vAsarUpa-svabhAvasthitirUpa mokSabhAvane bhajavA nitya prayatnazIla bane che; aMdhakAra samA ajJAnane jJAnaprakAza vaDe nAza kare che, je je baMdhanA kAraNe che te baMdhane paMtha jANI, te kAraNenI eka evI dazArUpa mokSamArgane seve che; rAga dveSa ne ajJAna e karmanI mukhya graMthi-gAMTha che tenI jenA vaDe nivRtti thAya, evA ekSapaMthane ArAdhe che; ane sat caitanyamaya ne sarvAbhAsathI rahita e "kevaLa AtmA jethI pAmIe, e mekSapaMthanI rItine anusare che. (jue AtmasiddhinI gAthA pR. 271, 463) A je kahyo te mekSamArgarUpa gIdharmamAM-sanAtana vastudharmamAM-zAzvata
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ (688) yogadaSTisamucaya AtmadharmamAM kaI paNa prakAranA matabhedane-dazanAgrahabhedane avakAza kyAMthI hoya? jAti-veSano bheda kyAMthI hoya? eTale A zuddha AtmasvabhAvanI jAti veSane siddhirUpa eka ja prayajana jyAM che te gidharmamAM jaina, vaiSNava, bheda nahi" brAhANa, vedAMtI, bauddha Adi kuladharmanA bheda maTI jAya che. sAdhu, zramaNa, saMnyAsI, jegI, phakIra Adi bAhya dravyaliMgabhedane4 sthAna ja nathI. uparamAM je kahyo te bhAvaliMgarUpa jegidharma-mokSamArga je sAdhe che, ArAdhe che, upAse che, te ja muktine pAme che. " jAti veSane bheda nahi, kahyo mArga ja hoya; sAdhe te mukti lahe, emAM bheda na keya."--zrI Atmasiddhi. je koI A yathAta gIdhane ArAdhe che, te A gIdharmamAM che. je kaMI mata-darzanane Agraha temaja vikalpa choDI daI, nija svabhAvanI siddhirUpa A sanAtana Atmadhamane bhAvathI sAdhe che, paraMparikRtine tyajatA rahI yogidharmanA AtmapariNatine bhajatA rahe che,-te sarva sAcA sAdhake, sarva sAcA anuyAyI ArAdhake, sarva upAsako, sarva mumukSuo, sarva AtmAthIe, sarva gIo, sarva samyagadaSTi sAdhujane, mata-saMpradAyanA bheda vinA A vizvadharmarUpa (Universal Religion) gidharmanA kharekharA "anuyAyI' evA kulayogIo che. ane upalakSaNathI-AvA yogamArganI prApti to dUra rahI, paraMtu tenA pratye je kaIne sarvathA adveSa hoya, kharekhare aMtaraMga prema hoya, prazasta rAga hoya, sAcI aMtaraMga jijJAsA hoya, tene anusaravAnI hArdika icchA hoya,-te sarva sanmArga premIo, sarva mArganusArIe, sarva jijJAsuo paNa dravyathI A yogIdharmanA adhi. kArI kulayogIo che. Ama A vastusvabhAvarUpa sanAtana yogadharma sArvajanika e vizvadharma ' banavAne parama yogya che; kAraNa ke svarUpathI sarva yogArAdhaka yogIonI jAti eka che, ane teone dharma paNa eka ja che, kAraNa ke svabhAvanI siddhi kare te ja garUpa dharma A mahAnubhAva yogIone anukULa hoya che. (juo kAvya pR. 58-59 ) "teha tatvarUpa vRkSanuM, Atmadharma che mULa; svabhAvanI siddhi kare, te ja dharma anukuLa"-zrImad rAjacaMdrajI. x " liGgaM dehAzritaM dRSTaM deha evAtmano bhavaH / na mucyante bhavAttasmAdete liGgakRtAgrahAH // jAtidehAzritA dRSTA deha evAtmano bhavaH / na mucyante bhavAttasmAdete jAtikRtAgrahAH // " -zrI pUjyapAdasvAmIjIta samAdhizataka. "Na u hodi mokkhamaggo liMgaM jaM dehaNimmamA arihA / &iaaN muddag haMsaLavattA seti - zrI samayasAra,
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : gidharmanA sAcA anuyAyI, 'kulI ' zabdanuM rahasya (689) eTale AvA parama udAra sarvagrAhI A gilamane je sAcA bhAvathI anusaratA hoya, te sarve game te saMpradAyanA hoya, te paNa eka ja dharmanA anuyAyI-sAdhamike che. tAtparya ke A yogamArgane kharekhara anusaranAro jena hoya ke sAdharmika vaiSNava hoya, bauddha hoya ke brAhmaNa hoya, sAMkhya hoya ke vedAMtI hoya, AtmabaMdhuo game te hoya, te sarva sAdharmika baMdhuo che, AtmabaMdhuo che. AvA A gidharmane je kaI dravyathI ke bhAvathI anusaratA hoya te sarva kulagI che. atre bhAvanuM kAraNa thAya te ja pradhAna evuM dravya vivakSita che -nahiM ke bhAvanuM kAraNa na thAya evuM apradhAna dravya. eTale ke jethI pariNAme gabhAvane udbhava thAya tema dravyathI je dravya yogasAdhanarUpa gidharmane anusare che, te paNa upalakSaNathI kulagI che; ane bhAvathI je anusare che te te pragaTa tema che ja. mAtra eTaluM ja lakSamAM rAkhavA yogya che ke-dravya yuga sAdhanadharma paNa bhAva vegasAdhana dharmanAM kAraNabhUta thAya te ja te bhalA che, saphaLa che, nahiM te Ala che-mithyA che. dravyastava evuM viziSTa hovuM joIe ke te cokkasa bhAvastavanuM kAraNa thAya, ane ema thAya te ja te saphaLa che, nahiM te aphaLa che. A saMbaMdhI vizeSa jANavA IcchatA tattvarasika jane zrI haribhadrasUrijIta zrI paMcAzakazAstra avalekavuM. dravyadharma te yuga samAravA, viSayAdika parihAra; Atamazakti che svabhAva sudharmane, sAdhana hetu udAra." -zrI devacaMdrajI. AvA A mahAnubhAva "kula yogIe" kharekhara ! kulagIo ja hoya che. kulavadhU jema potAnA kulane chAje evuM varnAna kare che-kulInapaNuM Acare che, kulaputra jema potAnA kulane lAMchana na lAge evuM kulInatA cogya "logI" AcaraNa kare che tema kulagI paNa pitAnA legikulane chAje zabdanuM rahasya evuM, ne deSa-kalaMkarUpa jhAMkhapa na lAge evuM, yathAyogya kulIna AcaraNa kare che. jemake-para ghare na javuM, sva gharamAM ja rahevuM, ucita maryAdA dharmamAM rahevuM, zIla sAcavavuM, ItyAdi kuladharmane jema kulavadhU pALe che, tema parabhAva-vibhAvarUpa para ghara pratye gamana na karavuM, AtmAnA nija gharamAM ja rahevuM, vastusvabhAvanI maryAdA na ulaMghAya ema ucita "maryAdAdharmamAM marajAdamAM" rahevuM, svarUpAcaraNarUpa zIla sAcavavuM,-ityAdi bhegIkulanA dhamane kulagI barAbara pALe che. temaja kulaputra jema hiMsA, asatya, cerI, vyabhicAra, padravyagrahaNa Adi sarva anArya kAryane dUrathI vaje che, ane sanyAyanItine-pramANikatAne anusare che, tema A Arya kulagI paNa AtmasvarUpanI ghAtarUpa hiMsAne, paravastune pitAnI kahevArUpa asatyane, pAradravyanI cerI karavArUpa adattAdAnane, paravastu pratye gamana karavArUpa
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ (690) gadaSTisamuccaya vyabhicArane, ane mamatvathI paradravyanA grahaNarUpa parigrahane-ityAdi anArya kAryane dUrathI tyaje che ane paravasturUpa parabhAva-vibhAvane cheDI daI, te uparathI potAnI mAlIkI uThAvI laI, sva vastumAM ja sthiti karI sanyAyanItine-kharekharI pramANiktAne anusaravA niraMtara prayatnazIla rahe che. ane kulaputra jema bApadAdAnI AbarU vadhArI-kulane ujALI samAjamAM supratiSThita hoya che, tema kulagI paNa potAnA bikulanI pratiSThA vadhArI, kulane ajavALI, "ekotera peDhIne tArI" yogI samAjamAM sthAna pAmI svarUpamAM supratiSThita hoya che. eTalA mATe kulavadhu ane kulaputranI jema kulagIne A "kulagI' nAma barAbara ghaTe che. bAkI jinAdi parama bhegIonA kulamAM bAhya dehajanmanI apekSAe jamyA chatAM, je tenA dharmane bhAvathI anusaratA na hoya, athavA te nAmamAtra anusaratA hoya, chatAM pitAne tenA anugAmI-anuyAyI "jaina" Adi kahevaDAvatA hoya, te nAmamAtra te nAmamAtra jaina Adi che, gotragI che, paNa kulagI nathI. te anuyAyIo ja prakAre buddhanA kula-saMpradAyamAM janmyA hoya ane tenA dharmane bhAvathI anusaratA na hoya, chatAM pitAne tenA anuyAyI "bauddha' tarIke oLakhAvatA hoya, to te paNa nAmamAtra bauddha che, kulayogI nathI. temaja sAcA brAhmaNa-vaiSNavajana* AdimAM hovA gya lakSaNa jenAmAM nathI, chatAM pitAne brAhmaNa-vaiSNava vagere kahevaDAvanArA anyane mATe paNa samajavuM. rAga-dveSAdi zatruno jaya karavArUpa jainapaNuM jenAmAM nathI, athavA yathArtha vastubedharUpa budhapaNuM jenAmAM nathI, athavA AtmapavitratArUpa zaucamaya vaiSNavapaNuM jenAmAM nathI, athavA sAcA brahmajJAnarUpa brAhmaNapaNuM jenAmAM nathI,-te bhale janmathI jaina ho ke bauddha he, vaiSNava ho ke brAhmaNa he, ke anya kaI paNa he; paNa te bhAvathI-paramArthathI jaina paNa nathI ne bauddha paNa nathI, vaiSNava paNa nathI ne brAhmaNa paNa nathI; temaja te kulagI paNa kahI zakAya ema nathI. tAtparya ke-sAcA pAramArthika yogamArgane-mekSamAgane nahiM anusaranArA evA sava saMpradAyavAdIo, sarva matadarzanAgrahI kAMI kulagI nathI. ghaNuM karIne manuSyAtmA keI ne koI dharma matamAM hoya che, ane tethI te dharma mata pramANe pravartavAnuM te kare che, ema mAne che. paNa enuM nAma mumukSatA nathI. mumukSatA e che ke sarva prakAranI mahAzaktithI muMjhAI eka mokSane viSe ja yatna kare; ane tIvra mumukSatA e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartAvuM." -zrImad rAjacaMdra, patraka 216 (254) athavA te mAtra zArIrika vikAsa mATenA vyAyAmAdi prayogane je yogane nAme 4 vaiSNava jana to tene kahiye." IsAdi- zrI narasiMha mahetA
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : nAma mAtra anuyAyIo, gAtrAgI te kuhagI nathI (691) ThaThADatA hoya, athavA hogAdi prakriyAne bahAne je lekone vega saMbaMdhI vyAha upajAvatA hoya, athavA vegane nAme aneka dhatIMga ubhA karI je mahAt "ga"nI mahAna "ga" zabdanI viDaMbanA karatA hoya, athavA beTI samAdhi viDaMbanA caDhAvI javAne DoLa karI mugdha lokone vaMcatA rahI je yogane nAme carI khAtA hoya, athavA jaTAjUTa vadhArI jogI Adi veSa dhAraNa karI je jegImAM khapatA hoya -e Adi paNa kaMI kulagI nathI. te te yoganI ThekaDI uDAvanArA yugaviDabake che, yegIkulane hAMsIpAtra banAvanArA che, ane "ga" jevI parama pavitra vastune abhaDAvanArA che ! uparamAM je kulagI kahyA, te sivAyanA bIjA je bhUmibha-gotrayAgIo che, te kAMI kulagI nathI. bhUmibhavyo eTale bhUminA guNane lIdhe je bhavya kahevAya che te. jemake-AryakSetranA-A bharatabhUminA saMtAno bhUmibhaLe che. te gotrayegI te gotragI che, paNa kulagI nathI, kAraNa ke bhUminI bhavyatAmAtrathI kulagI nathI kAMI jIvanuM kalyANa thaI jatuM nathI. paNa tathArUpa anukULa nimitta pAmI, jIvamAM jyAre kharekharI bhavyatA Ave-tathArUpa guNagyatA pragaTe, tyAre ja kalyANa thAya che. bhUminI bhavyatA AtmAnuM kalyANa thavAmAM anukULa sAmagrInI upanatimAM jogavAImAM apekSAkAraNa jarUra che, paNa nimitta kAraNane AdhIna evuM upAdAnakAraNa pragaTAvavAmAM je tene upayoga karAya, te ja te lekhe thAya che, nahi te alekhe che. dAkhalA tarIke-Aya evI A bhavya bharatabhUmimAM gidharma pAmavAnI pUrepUrI anukuLatA che. kAraNa ke A divya bhUmimAM aneka mahAna givoe janma laI A avanine pAvana karI che. eTale atre gasAdhana sAmagrI pAmavI sulabha che. paNa te sAdhanasAmagrIne je yatheSTa lAbha UThAvavAmAM Ave, ne AtmAnuM tathArUpa gyapaNuMbhavyapaNuM-supAtrapaNuM pragaTa karavAmAM Ave, te ja te lekhe che. bAkI khAlI bhUmibhavyatAthI kAMI vaLe nahi, mahAgIonI bhUmi evI bhavya bharata bhUmimAM jagyA mAtrathI kAMI yegI thaI javAya nahiM. eTale bhUmibhavyarUpa gegIo che, te kAMI kulagI kahevAya nahiM. kulagI thavA mATe te tevA mumukSatA yogya guNa pragaTAvavA joIe. (juo pR. 316-317) A getragI ne kulagIne taphAvata skUlarUpe samajavA mATe gotra ane kula zabdane taphAvata samajavAnI jarUra che "kula" zabda nikaTane vaMzasaMbadha sUcave che, ne "gotra" darane vaMzasaMbaMdha sUcave che. tema kulagI yogIkula sAthe nikaTane vaMzasaMbaMdha dharAve che, ane tragI dUra dUrane sagapaNa saMbaMdha dharAve che. A uparathI ApaNe ema anumAna karI zakIe ke-jene mokSa nikaTamAM che, samIpamAM che, te Asannabhavya mumukSu AtmAo "kulagI" che; ane jene mekSa haju ghaNe ghaNe dUra che, te dUrabhavya bhavAbhinaMdI jI gAtrogI" che. enA vizeSa lakSaNane adhikRta karI kahe che-
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ (692) yugadaSTisamuccaya sarvatrAdveSiNazcaite gurudevadvijapriyAH dayAlavo vinItAzca bodhavanto yatendriyAH // 211 // sarvatra aSI guru-deva-dvija prItivaMta; dayALu tema vinIta A, yadriya dhavaMta 211. artha --ane eo (kulagIe) sarvatra adveSI, guru deva ne dvija jene priya che evA, tathA dayALu. vinIta, bedhavaMta ane yateMdriya hoya che. vivecana aSI guru deva dvija priya, dayAvaMta upayogIjI." - sajhA. 8 ane A kulagIo tathA prakAranA grahanA abhAvane lIdhe sarvatra ahevI hoya che, dhamaprabhAvane lIdhe, guru deva ne dvija jene priya che evA hoya che kilaSTa pApanA abhAvane lIdhe prakRtithI dayALu hoya che; kuzalAnubaMdhI bhavyatAthI vinIta hoya che; graMthibhedathI bedhavaMta hoya che, ane cAritrabhAvathI yatendriya-jiteMdriya hoya che. sarvatra adveSI A kulayogIo ke je yogIkulamAM janmyA che ane gidharmane je anusaranAra, che, teo sarvatra-sarva sthaLe aSI hoya che, teone jagatamAM kyAMya paNa dveSa hete nathI; kAraNa ke teone dveSanA kAraNarUpa kaI paNa prakAranA grahane-mithyA Agrahano sarvathA abhAva hoya che, eTale dveSano paNa abhAva hoya che. dveSanuM kAraNa graha hoya che, pite grahelA-pakaDelA matathI je kaI viruddha paDe te grahagrasta matAgrahIne tarata ja TheSa upaje che; kAraNa ke matAthIne pitAnA matane "mamata" hoya che, A mahAro mata che evA mamatvane lIdhe tethI viruddha janArA pratye te gusse thAya che ! matAgrahI "mAre te sAcuM' ema mAne che, ane sagrAhI 'sAcuM te mAruM ema mAne che. tethI matAgrahI pitAnI mAnyatA pramANe ghasaDAte heI yuktine paNa jyAM potAnI mati abhiniviSTa che, tyAM kheMcI jAya che, ane sadAgrahIne te jyAM yukti che tyAM mati svayaM praveza kare che. AgrahInuM manarUpI vAMdarUM yuktirUpI gAyane pUMchaDethI "kheMce che ! ane nirAgrahI jUtti-sarvatraSire ane emAM sarvatra aSI hoya che, tathA prakAranA grahanA abhAvane lIdhe. tathA- vakrikriyA:-gura, deva ane dvija jene priya che evA,-dhama prabhAvane lIdhe. tathA-vAva-dayALa prakRtithI, kilaSTa pApanA abhAvathI, vinItAzca-ane vinIta,-kuzalAnubaMdhI bhavyatAthI, tathA vadhavarodhavaMta-graMthibhedathI, tendriyAyataMdriya, cAritrabhAvathI hoya che.
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra: kalogInAM lakSaNa, sarvatra apI, dazanAgraha abhAva (693) madhyasthanuM manarUpI vAchaDu yuktirUpI gAyane anusare che-pAchaLa pAchaLa jAya che ! (juo phUTanoTa leka pR. 328-3ra9). Avo matAgraha ekAMtavAdIne ja hoya che, kAraNa ke te koI eka amuka nayane ja pakaDI bese che, ane "vahorAvALA nADA" nI jema tene ja haTha pakaDI rAkhe che! eTale ke te matAthI hoya che. dAkhalA tarIke kaI vyavahAra nayano ja AgrahI matAtha ne hoya che, te keI nizcaya nayane ja AgrahI hoya che. koI jJAnane AtmAthI ja AgrahI hoya che, te kaI kriyAne ja AgrahI hoya che. keI ekAMta nitya pakSane ja AgrahI hoya che, te koI ekAMta anitya pakSane ja AgrahI hoya che. Ama matAthI ekAMtavAdIne potapotAnA matane abhiniveza-Agraha hoya che. paNa AtmAthI anekAMtavAdIne te kaI paNa Agraha hete nathI, kAraNa ke te nayanA svarUpane sArI peThe jANe che ke pratyeka naya pitapatAnI apekSAe pitAnI naya. maryAdAmAM sAro che, paNa para apekSAe kheTe che, mATe kaI paNa nayane ekAMta Agraha kare te khoTo che, mithyA che, ema jANate hoI te kadI paNa koI eka nayano Agraha karato ja nathI, ane vyavahAranaya-nizcaya nayanI yathAyogya maryAdA svIkArI banene samanvaya ( Reconciliation) sAdhe che. eTale nizcayavANuM sAMbhaLI te kAMI sAdhana cheDI dete nathI, paNa nizcayane lakSamAM rAkhI te te ja sAdhana kare che. "nizcaya vANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM naya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavAM soya." -zrI Atmasiddhi. vaLI darzana viSayamAM paNa tene kaI paNa mata-darzanane Agraha hete nathI; kAraNa ke svAvAdadazI hoI te, te te darzana potapotAnA nayanI apekSAe, kathaMcita kaI apekSAe sAcA che, ema "svAta' padano nyAsa karIne te darzanAgraha samAdhAna kare che. te te darzanene te jinadarzananA aMgabhUta jANe abhAva che. eTale tasaMbaMdhI paNa tene keI Agraha saMbhava nathI. (juo pR. 58-59, pR. 423) Ama sAMkaDI ekAMta daSTine abhAva hovAthI ane vizAla anekAMtadaSTine sadbhAva hovAthI A AtmAthI kulagIne matAgrahane sarvathA abhAva hoya che. te te jyAM tyAMthI "sane ja grAhaka heI, sarvatra sada zane ja khoLe che; ene matanuM kAma nathI, "sat 'nuM ja kAma che. ane Ama tene sarvathA grahane abhAva hoya che, eTale keI paNa darzanavAdI pratye tene kadI paNa dveSa upajato nathI. tene mana te te sarva pitAnA sAdharmika AtmabaMdhuo che. te te eTale sudhI bhAve che ke-sarva AtmAene svabhAva dharma eka ja che, eTale samAnadhamI hovAthI A sarva AtmAo hArA sAdharmika bhAIo che. evI parama udAra bhAvanAthI tene sarva bhUtamAtra pratye maitrI
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ (694) yogadaSTisamuccaya hoya che, temanA pratye vAtsalyabhAva hoya che, sarva bhUta pratye te Atmavat varte che. AvA sarvatra mitrI bhAvavALAne kyAMya kyAMthI hoya? "mitti ke samUhu, veraM mA~ = LarU"--zrI jinapravacana "sAtmavata sarvabhUteSu " zrI bhagavaddagItA sarvAtmamAM samadaSTi gho A vacanane hadaye lakhe."- zrImada rAjacaMdrajI 2. gurudeva-dvijanuM priyapaNuM A kulayogIne bIje guNa guru-deva-brijanuM priyapaNuM e che. A AtmAthI mumukSune guru, deva ane dvija ati priya hoya che-khUba vahAlA lAge che, ane te tene prApta thayelA dharmano prabhAva che. zAMta svastha citte je vicAra karIe te dareka prANIne pitAnuM hita priya hoya che, potAnuM bhaluM thAya ema sahu koI Icche che, eTale te hitanA kAraNarUpa bhaluM karanAra sahAyaka je kaI hoya che, te paNa tene priya thaI paDe che. ane guru-deva-dvija tene AtmahitamAM sahAyabhUta thaI paDatA hoI tene priya thAya che. dAkhalA tarIke- mANasa dIrgha rogathI pIDAte heI mRtyuzadhyAmAM paDyo hoya, tene keI suvaidya sAje kare, te te jIvitadAna ApanAra upakArI vaidya tene keTale badhe hAle lAge? tema A kulagIne paNa parama upakArI zrImad sadguru bhagavAnanI aho ! ahA ! bAbatamAM paNa che. kAraNa ke-(1) potAne jIva je anAdikALathI upakAra ! rogI AtmabhrAMtirUpa mahArogathI pIDAte hatA, ane "kSaNa kSaNa bhayaMkara Adi daSTAMta bhAvamaraNa rUpa mRtyuzadhyAmAM paDyo hato, tene A sadguru sudhe svarUpa-samajaNarUpa auSadhi vaDe sAjo karyo, AtmaArogyasaMpanna karyo, ane samyagadarzanarUpa-bodhibIjarUpa apUrva saMskArabIja ropI ne janma Apyo, te pachI AvA A parama upakArI zrImad bhagavAna te AtmAthI mumukSune tenAthI anaMta anaMtagaNuM vhAlA kema na lAge? je svarUpa samajyA vinA, pAmyA duHkha anaMta, samajAvyuM te pada namuM, zrI sadaguru bhagavaMta"zrI Atmasiddhi. athavA (2) kaI raMka bhikhArI bhArI dAridrayaduHkhathI duHkhIo hoya, tenuM dAridrayaduHkha TALI koI tene mahAsukha saMpattimAna banAvI de, te te dAridrayahara puruSa tene keTalo badho ISTa thaI paDe? te pachI,-anaMta AtmasaMpatti bhaya nija svarUpanuM A jIvane bhAna nahiM hovAthI te pitAnuM ghara choDIne paraghera bhIkha mAgate pharate
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra: zrI sadagurune "ahA! ahe! upakAra'. rogI Adi duSTAMta hatuM, para pudgalanI eThI jUThI eTha khAte hatuM, ane veThIA piThIAnI peThe pArakI veTha karate rahI pApI peTa bharatA hatA, tene A satparuSa sadgurue nija svarUpanuM apUrva bhAna karAvI anaMta AtmasaMpattibharyA svagRhane lakSa karAvyuM, nija gharamAM ja rahevAno upadeza karI paragRhe bhIkha mAMgate baMdha karyo, "cala jaDa jaganI eTha" nahi cATavAne ane pArakI veTha nahi karavAne baMdha karI pApI peTa bharate aTakAvyuM ane Ama nija gharamAM ja rahelI aDhaLaka AtmalakSamIne bhaktA svAmI banAvI daI parama sukhasaMpattimaya karI mUkyo. te anaMta upakArI zrImad saddaguru bhagavAna AvA sAcA mumukSu yogIne parama priya kema na lAge? athavA (3) koI bhayaMkara aTavImAM mAga nahiM maLavAthI cAre kora gothAM khAtAM bhUlA paDela manuSyane keI sarala, sIdhe ne niSphaTaka mArga batAvI Ape, te te mArgadarzaka puruSa tene keTale badhe priya thaI paDe? te pachI A bhayaMkara bhavATavImAM sanmArganI dizAnuM bhAna nahiM hovAthI A jIva cAre gatimAM cArekora gothAM khAte AthaData hatuM, anaMta paribhramaNa duHkha pAmatuM hatuM, tene nija svarUpa-garUpa sIdhe sarala nirdoSa sanmArga batAvI jeNe punaH anaMta paribhramaNa duHkha TALI bhavATavImAMthI ugAryo, te sanmAgadezaka zrImad sadguru devane amApa upakAra ciMtavatA A samyagRSTi bhegIne teozrI pratye parama premapravAha kema na pravahe? athavA (4) bhayaMkara mAM jyAM UchaLI rahyAM che, evA mahAsamudramAM DUbI rahelA manuSyane je kaI tAru bacAvI laI, bAvaDuM jhAlI kAMThe ANe, te te tAranAra pratye tene keTale badhe prema kure? te pachI-A bhISaNa bhavasAgaramAM janma maraNa taraMgathI taNAte A jIva mAharUpa gaLakAM khAI anaMta duHkhathI duHkhI thaI rahyo hato, tene mahAtA jevA je sadgurudeve hastAvalaMbana ApIne DUbate bacAvI zivapurane Are Aryo, te ananya upakArI apAra karuNasiMdhu paramakRpALu zrImad sadguru pratye A kRtajJa jegIjanane apUrva premane umaLake kema na Ave vAru ? " aho! aho ! zrIsaddaguru, karuNasiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho ! aho! upakAra."-zrI Atmasiddhi "zrI arajina bhavajalane tAru, lAge muja mana vAru re; bAMhya grahI je bhavajala tAre, ANe zivapura Are re."- zrI yazovijayajI. athavA-(5) koI jIva ugra dAvAnalamAM sapaDAI gayo hoya, tene zItala jalavRSTithI je kaI bacAvI le, te te bacAvanAra pratye tene keTalo badhe premabhAva upaje ? te pachI-A bhayaMkara bhavadAvAnalamAM A jIva sapaDAI gayo hate tene paramArtha amRtanI zItala meghadhArA varSovI jeNe bacAvI lIdhe, te zrI saddaguru pratye A mumukSu AtmAthIne apUrva premabhAva kema na upaje ?
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ gadaSTisamuccaya " bhava dava he prabhu! bhava dava tApita jIva; tehane he prabhu! tehane amRta ghana samaja."--zrI devacaMdrajI. "saMsAradAvAnaladAhanIraM, saMmohadhUlIharaNe samIram / mAyAvasAvALA sI, namAmi thI risAradhIm I"-zrI haribhadrAcAryajI. athavA (6) mahAphaNidharanA DaMsathI jhera caDhavAthI ke manuSya mUti -bebhAna thaIne paDyo hoya, tene kaI gAruDika jAMgulimaMtrathI jhera utArI punajIvana bakSe, te tene te viSahara pratye keTalI badhI prIti upaje? te pachI mahAmaha viSadharanA DaMsathI A jIvane mithyAtva-jhera caDhayuM hatuM, tethI A jIva nija svarUpanuM bhAna bhUlI mehamUcchita-bebhAna banyA hatA. tene sahajAnmasvarUpa prakAzanArA apUrva samyagadarzana maMtraprayAgathI parama mAMtrika samA je zrImad gurudeve mithyAtva-viSa utArI nAMkhI, nija sahaja AtmasvarUpanA bhAnamAM ApTe, ane samyakatva amRta chAMTI nikule janmarUpa punarjanma Ape, te viSahara parama amRtamaya zrImad saddaguru bhagavAna pratye A mumukSu jogIjanane, telamAM jalabindunI jema apUrva prIti kema na vistare ? mithyA he prabhu ! mithyA viSanI khIra, haravA he prabhu! haravA jAMguli mana ramI che."--zrI devacaMdrajI. Ama ananya upakArI hovAthI zrImad sadguru bhagavAna pratye mumukSu bhegIne parama prema udghase che, eTaluM ja nahiM paNa zrImad sadguru ja svarUpathI evA che ke temanA paramottama guNagaNa pratye kaI paNa guNAnurAgI sAcA sajajanane upakArI sada- kudaratI prema skuryA vinA na ja rahe. kAraNa ke zrImad saddagurunuM svarUpa gurunuM svarUpa vicArIe te "svarUpa' e ja emanuM svarUpa che athavA "sadaguru" e ja emanuM svarUpa che, arthAt sarva "sat " vastumAM guru e ja emanuM svarUpa che, kAraNa ke AkhA jagat karatAM guru, bhArI, gauravavaMta evA zrI sadguru ja che. eka bAju AkhuM jagat mUkIe ne bIjI bAju sadguru mUkIe, te sadgurunuM ja palluM namI paDaze. eTale jagadguru zrI sadguru ja che. athavA sat-saMta e ja emanuM svarUpa che, arthAt je prakAre jevuM AtmavastunuM svarUpa che, te prakAre tevuM sat , sAcuM, chatuM, vartamAnamAM pragaTa dazArUpe vidyamAna, evuM temanuM svarUpa che, saMtasvarUpa che, sAdhusvarUpa che; athavA "saMta" eTale zAMta -parabhAva vibhAva pratyenI jenI badhI doDAdoDa maTI jaI, je svabhAvamAM vizrAMta thaI parama AtmazAMtine pAmyA che, evA zAMta te "saMta". paDI paDI tuja pada paMkaje, pharI pharI mAguM e ja; sadguru saMta svarUpa tuM ja, e daDhatA karI de ja, " zrImad rAjacaMdrajI
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAraH upakArI sadagurunuM svarUpa, devanuM svarUpa (697) AvA saMtasvarUpa sadaguru, AtmajJAnI, samadazI, prArabdhadayathI vicaranArA, apUrva vANI prakAzanArA, ane paramazrutajJAnasaMpana hoya che. mehabhAva jyAM kSaya thaI gayo che athavA prazAMta va che, ane AkhuM jagat jyAM eTha jevuM athavA svapna jevuM bhAse che, evI parama addabhuta "jJAnI dazA" temanI hoya che. ane AvA jJAnI puruSa deha chatAM jANe dehamAM na vartatA hoya, evI parama AzcaryakAraka dehAtIta-videha dazAmAM (voza ) vartatA hoya che!! (juo AtmasiddhinI gAthA, pR. 129, 394). AvA parama guNanidhAna, niSkAraNa karuNarasasAgara, parama upakArI, parama kRpALu zrImad saddagurudeva pratye mumukSu AtmAne ananya prema kema na vachUTe? dIna dayALa kRpALuo, nAtha bhavika AdhAra; lAla re; devacaMdra jina sevanA, paramAmRta sukhakAra. lAla re." zrI devacaMdrajI. Ama jema sadehe vartamAna pratyakSa sadguru pratye mumukSune prIti hoya che, tema videha evA parokSa deva pratye paNa tene tevI ja ananya prIti hoya che, kAraNa ke te para mAtma devanuM svarUpa AtmAne nija svarUpAvalaMbana mATe parama upakArI devanuM svarUpa thaI paDe che. divya evuM jenuM "svarUpa" pragaTayuM che te deva che, divya evA zuddha AtmasvarUpamAM je "susthita che te zuddha caitanyamUrti bhagavAna deva che, jeNe AtmAne AtmA ja jANe ne bIjuM parapaNe ja jANya, evA akSaya anaMta bodhasvarUpa te deva siddha AtmA che. mukti sanmArgane vidhi batAvyuM hevAthI te vidhi vidhAtA che. parama AtmazAMtine zivamArga-mokSamArga darzAvI tribhu vananuM zaMkarapANuM karyuM hovAthI te ziva-zaMkara che. svarUpasthita chatAM jJAnathI samasta vizvane jANatA hovAthI te viSNu che. mokSarUpa parama sugatine pAmyA hovAthI te sugata che. ane rAgadveSAdine jaya karI kevaLa zuddha sahaja svarUpI AtmA pragaTa karyo hovAthI te parama vItarAga evA yathArthanAmAM jinadeva che. (juo pR. 363-364 tathA 400401) AvA zuddha sahajAnmasvarUpa jinaprabhu te vyavahArathI deva che, nizcayathI te AtmA e ja deva che. je jinadevanI pUjA che, te nizcayathI nija AtmAnI ja pUjanA che, kAraNa ke jinapada ne nija padanI ektA che, emAM kAMI bhedabhAva nathI, svarUpabheda nathI. (juo kAvya, pR. 112-113). A jinavara deva pratye sAcA bhaktibhAva vinA kadI paNa duHkhadAva chUTa nathI; teTalA mATe A bhava duHkhadAvAnalathI chUTavA mATe A parama prabhunI bhakti parama amRta ghana samI hoI, zItala AnaMdadAyinI thaI paDe che; eTale A parama para premapravAha upakArI prabhu pratye mumukSune parama prema-ananya prema kema na ullaze? mahe prabhuse vaLI A parama deva sAdhya evA AtmasvarUpanA pratiSThada sthAne che,
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ (698) yogadaSTisamuccaya | (model) Adarza svarUpa che. jema zuddha suMdara Adarzane dRSTisanmukha rAkhI kalAkAra zilpI kalAkRtinI ghaTanA kare che tema A siddha devarUpa zuddha Adarzane satata dRSTisanmukha rAkhI sAdhaka e bhakta mumukSu AtmasvarUpanI ghaTanA kare che. (juo pR. 113) "ajakulagata kesarI' jema siMhane dekhIne nijarUpa lahe che, tema A prabhubhaktithI A bhavya AtmA Atmazaktine saMbhALI le che. Ama svarUpasiddhimAM parama upakArI hovAthI, temaja anupama guNagaNanA ratnAkara hovAthI, pitAnA parama ISTa evA A parameSTi deva pratye mumukSune parama prIti hoya ja che. atre "guru" pada prathama mUkavAnuM kAraNa pratyakSa sadagurune parama prabhAva sUcavavA mATe che. kAraNa ke sarvakALane viSe paramArthamAganI prApti zrImadda saddaguru thakI ja hoya che. eTale bhUtakALamAM thaI gayelA parokSa evA jinadeva karatAM guru" pada paNa pratyakSa sadgurune upakAra adhika che, mATe temanuM sthAna prathama prathama kema? mUkayuM che. temaja te jinanuM svarUpa paNa zrI sadgurunA upadeza vinA samajAtuM nathI, ane te samajyA vinA jinanA upakArane paNa khyAla kema Ave ? e rIte paNa parama upakArI jinanA upakAranuM bhAna karAvanAra paNa zrImad sadguru bhagavAna che, eTale paNa te parama parama upakArI hovAthI temanuM pada prathama mUkyuM che. A pratyakSa dehadhArI sajIvana mUtti paramAtmA parama sadgurune mahimA darzAvavA mATe ja parama pavitra zrI navakAra maMtramAM paNa "arihaMta pada siddha karatAM prathama maLyuM che, tenuM paNa e ja rahasya che. (juo pR. 130, AtmasiddhinI gAthA). vaLI A kulagIne "dvija' paNa atyaMta priya hoya che. A "dvija eTale zuM ? tene paramArtha vicAravA yogya che. dvija be vAra jene janma thayo che te dvija, athavA bIjo janma jene thayuM che te dvija, te bIje janma eTale "dvijane paramArtha saMskAra ApaNurUpa janma. pahele janma te je deha janma paramArtha thaye te. paNa manuSyane kharekhara janma te-tene jyAre sanmArganI dIkSA maLe che, AMtara muMDana thAya che,-tyAre thAya che. arthAt samyagadarzanarUpa saMskAra-bIja AtmAmAM ropAyAthI jene samyagadaSTirUpe bIje janma-nave avatAra thayo che, te "dvija" che. janmathI prApta thatA nAmamAtra dvijapaNane A pAramArthika dvija paNa sAthe levAdevA nathI. kAraNa ke janmathI bAhya dvija nAma hovA chatAM A pAramArthika dvija paNuM na paNa hoya; ane janmathI bAhya dvija nAma na hovA chatAM, A pAramArthika dvija paDyuM hoya paNa kharU: jame dvija caMDAla jevA lakSaNavALo paNa hoya! eTale dravya dvijajanmapaNe sAthe A bhAva dvija paNAne saMbaMdha nathI, mATe ukta apekSAe game te jAtimAM janmele A "dvija' hei zake che. arthAta samyagadarzanarUpa saMskArajanma pAmavAne adhikAra koI paNa jAtine che,
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : " dvija ne paramArtha, dayALupaNuM (69) emAM jAti-veSano bheda naDatuM nathI. game te jAtine yathAyogya guNagyatAvALe je yogya adhikArI puruSa te saMskAra jhIlavAne pAtra hoya, te A saMskArajanma pAmI zake che. ane Avo saMskArajanma pAmela "dvija " " brAhmaNa" paNa kahI zakAya che. kAraNa ke "tra nAnAtIti trAkSaT: _brahmane zuddha AtmasvarUpane jANe te brAhmaNa. Ama dvija athavA brAhmaNa eTale samyagadaSTi, jJAnasaMskArasaMpanna puruSa, kulagI, jogIjana. AvA samyagadaSTi kulagI puruSa samAnadhamI hevAthI, sAdhamika hevAthI, A mumukSu kulogIne tenA pratye kudaratI prema-vAtsalya kure ja che. tethI temanA pratye aneka prakAre te sAdharmika vAtsalya kare che, temane paramArtha mArganI sAdhanAmAM jema bane tema sahAyatA thAya--anukULatA thAya, tevA tevA prakAre potAnA tana-manadhanathI yathAzakti prabaMdha kare che, ane ema karI potAnuM vAtsalya-premabhAva dAkhave che. Ama sAkSAt parama upakArI hovAthI zrImad saddaguru bhagavAna pratye, tathA pakSapaNe parama upakArI Adarza sthAnIya hovAthI paramAtma deva pratye, tathA samAnadhamI hevAthI samyagadaSTi dvija athavA saMskArasvAmI brAhmaNe pratye, A mumukSu kulogIne avazya prIti hoya che. 3. dayALupaNuM dayALuM--A kulagI puruSe vaLI dayALu hoya che. dayA e emane AtmasvabhAvabhUta guNa thaI paDyo hoya che. keI dIna-duHkhI-daridvI dekhI temane dayA vachUTe che, anukaMpA upaje che. te duHkhathI duHkhIne je kaMpa-trAsa thAya che, te tene anusarate kaMpa-trAsa temanA AtmAmAM vedAya che, temanuM hRdaya dravIbhUta thAya che, temanuM aMtar kakaLI UThe che. Ama te paraduHkhe duHkhIA thAya che. eTale paraduHkhanuM chedana karavAnI IcchArUpa karuNa temane upaje che. ane tana-mana-dhananI samasta zaktithI te paradu:kha dUra karavA sakriyapaNe tatpara bane che. AvA paraduHkhe dAjhatA parama dayALu puruSe sarva jIvanuM sukha ja Icache ane "sarva jaMtu hitakaraNI karuNA' ja kare, emAM Azcarya zuM? eTale teo sUphamamAM sUkSama paNa anya jIvone jANI bUjhIne duHkha te kyAMthI ja Ape? dravyathI paNa kaI paNa jIvanI hiMsA kare ja kema? temaja bhAvathI kaI paNa jIvanA AtmapariNAmane dUbhave ja kema? (juo pR0 149, 438, 441) A mumukSu yogIo AvA dayALu, kRpALu, karuNAvALuM hoya che, tenuM kAraNa philaSTa kamano abhAva e che. kliSTa eTale kaThina, AkarA, bhArI, phalezarUpa karmone abhAva che, e che. tethI temanI cittabhUmi kaThora-philaSTa pariNAmathI rahita evI kamaLa-pocI hoya che, dayAthI Adra-bhInI hoya che; ane temanA AtmapariNAma ati kemaLa hoya che, paraduHkhanA tApathI zIdhra ogaLI jAya (melting)-dravI jAya evA hoya che.
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ (700) cAga STisamuccaya 6 4. vinItapaNuM vinIta--vaLI A jogIjana vinIta hAya che. A jogI puruSo vinayathI namra hAya che, kadI paNa abhimAnathI unnata-akkaDa vA unmatta heAtA nathI. cAgidhanI prApti thavI te vinayane ja prabhAva che, kAraNa ke vinaya vinA vinaya' arthAt Atma'guNa pramAda vidyA pratye AtmAnuM vinayana-doravaNI hAtI nathI; vinayathI ja vinayanIatizaya rahe' AtmavidyAnI ( Spiritual education) prApti hoya che. eTale ceAgI puruSA vinayanA Ave| mahAprabhAva jANatA haiAvAthI svabhAvathI ja'vinIta' hAya che. tethI peAtAnAthI adhika guNavatAnA teo yathAyAgya vinaya sAcave che; abhyutthAna-UThIne sAmA javu', AsanadAna, pUjana, bahumAna, satkAra Adi ucita upacAra Acare che. satpuruSanA, satpuruSanA vacanAmRtanA, ane sAdhananA yathAyeAgya vinaya-humAna-gauravAdi te kare che; ane temAMthI koInI paNa svapnAMtare pazu lezamAtra AzAtanA, avajJA karatA ja nathI. kAraNa ke te jANe che ke-eka satpuruSanI ke eka satvacananI ke eka satsAdhananI AzAtanA te sa` satpuruSanI, sarva satvacananI, ane sarva sAdhananI AzAtanA che. (jue zrlAka phUTaneTa pR. 423) ane ekanI pUjAmAM te sarvanI pUjA che, kAraNa te sarva sat eka akhaMDa abheda parama amRta rasasAgarasvarUpa che. eTale ekanI vaMdanA te sarvanI vadanA che, ane ekanI niMdanA te sanI nizvanA che. Ama jANatA hAi te bhavabhIru megI puruSA koI paNa satnI AzAtanA dUrathI ja vaje che. ane jyAM kayAMya peAtAnAthI adhika guNa dekhe che, tyAM A sAcA guNAnurAgI mumukSuonA AtmA praphulla bane che, ane te guNa pratye sahaja svabhAve vinayathI namI paDe che. AvA tene 'guNuprameAda atizaya rahe' che. (jue padya, pR. 197-198 ) paNa guNu dekhIne te kadI matsara dharatA nathI, athavA abhimAnathI akkaDa rahetA nathI. kAraNa ke te sArI peThe samaje che ke-A mhArA AtmA je nija bhAna vinA ana ta kALathI AthaDayo, tenuM kAraNa sAcA saMta gurune me' sevyA nhAtA * evA mAga ane abhimAnane mUkayu nhotue che. A duSTa aniSTa mahAzatrurUpa vinaya taNA ' abhimAnathI teA huM ATale kALa ATaleA badhA du:khI thayA; te have paNa mithyAbhimAna rAkhI jo huM vinayapUrNAMka saMtacaraNu nahiM sevuM. tA haju paNa mhAre te ne te ja bhavaduHkha sahevAnA vArA Avaze. abhimAnathI kadI keAInuM kalyANu thayu' sAMbhaLyuM nathI, paNa vinayamAMnA sevanathI ja saM kAI kalyANa thayu che, thAya che, te thaze. are! zAstramAM te eTale sudhI kahyu` che ke je sadgurunA upadezathI peAtAne kevaLa jJAna thayu che, te guru peAte haju chadmastha (jJAnAvaraNu yukta) rahyA hAya, tA paNa te kevaLIbhagavAn paNa te parama upakArI gurune! vinaya kare che. evA A vinayanA mAga zrI vItarAgadeve bhAkhyA che, e mAnA mULa hetu kAi ' subhAga '-saubhA
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : vinIta bedhavaMta yatendriya kulagI (701) vyavAna puruSa ja samaje che. mATe huM paNa abhimAna cheDI te ja parama vinaya mArganuM anusaraNa karuM. ema samajI A mumukSu yogI puruSa yathAyogya vinayAcaraNa kare che. je sadguru upadezathI, pAmyo kevaLajJAna, guru rahyA chadmastha paNa, vinaya kare bhagavAna. evo mArga vinaya taNe, bhAkhyo zrI vItarAga; mULa hetu e mArgane, samaje ke subhAga."-zrI Atmasiddhi. A vinIta paNuM e kuzalAnubaMdhI puNyane ja prabhAva che, puNyAnubaMdhI puNyanuM ja phaLa che. je puNyathI pAcho viziSTa viziSTa puNyane anubaMdha thayA kare che, te puNyAnubaMdhI puNya kahevAya che. eTale jethI puNyanI zRMkhalA-sAMkaLa cAlu rahe che, evA mahApuNyanA ja phaLa paripAkarUpe A vinItapaNuM prApta thAya che. 5. bedhavaMtapaNuM bodhavaMta-vaLI A jogIjane bodhavaMta hoya che, yathArtha bodhavALA-samajaNavALA hoya che. A yathArtha bodha graMthibhedane lIdhe hoya che. tethI karIne A yogIo samyagadaSTi hoI temane bedha satazraddhAsaMgata hoya che. temane vastutatvane yathArtha - tattvavinizcaya thaI cUkyo hoya che, tethI teo sva-paravastuno bheda hastAmalavata dekhe che. huM dehAdithI bhinna e svaparaprakAzaka AtmA chuM, e akhaMDa tattvabedha temanA AtmAmAM sadedita rahe che. huM eka, zuddha, darzana jJAnamaya, sadA arUpI e AtmA chuM, bIjuM kaMI paNa paramANumAtra paNa hAruM nathI." (juo gAthA pR. 68 ) evI akhaMDa AtmabhAvanAne lIdhe te paravatumAM kadI muMjhAtA nathI, mahAtA nathI, lepAtA nathI, kharaDAtA nathI, ane te madhye rahyA chatAM paNa teo tethI jalakamalavat alipta ane udAsIna ja rahe che. A samyaga bodhane amRtarasa jeNe cAkhe che, tene pachI bIjA rasa gamatA nathI, bAkasabukasa-chAsabAkaLA lAge che. 6. tendriyapaNuM teMdriyaane te yateMdriya-jitendriya hoya che. teNe indriyone saMyama karyo hoya che,-A cAritra bhAvathI bane che. je tattvasvarUpane yathArthapaNe jANe che, te pachI idrine AdhIna thatuM nathI, paNa idrine pitAne AdhIna karavA mathe che te iMdriyane gulAma banatuM nathI, paNa iMdriyone potAnI gulAma banAve che. te iMdriyone potAnA para svAra thavA detA nathI, paNa pite tenA para svAra thAya che. iMdrirUpa tephAnI ghoDAne saMyamarUpa lagAmathI bAMdhI, te svarUpa-rathamAM besI, manarUpa sArathine AjJA karI te calA varAve che. te pAMce indriyone viSayomAMthI vyAvRtta karI-pAchI vALI svarUpAbhimukha kare che, ane temane svarUpasAdhananI prAptimAM temanA "jogA" kAme lagADI de che, nisAra deha
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ (702). gadaSTisamuccaya mAMthI paNa sArabhUta paramArtha sAdhana sAdhI levAmAM tene sadupayoga karI potAnuM kAma kADhI le che, ane pAka vANIAnI peThe tene "kasa' kADhe che! dAkhalA tarIke-rasaneMdriyane te sapuruSanA guNasaMkIrtananA rasAsvAdathI saphaLa kare che, zravaNendriyane satpaSacarita zravaNathI pAvana kare che. ItyAdi prakAre bahirmukha upagathI pAMca iMdriyane vyAvRtta karI, te AtmAne upakArI thAya ema aMtarmukha upayoga bhaNI vALI de che. "rahe aMtarmukha ga. " je prasanna prabhu mukha grahe, tehI ja nayana pramANu....jinavara! je jina caraNe nAmiye, mastaka te ja pradhAna...jinavara ! arihA padakaja araciye, te sulahi je haththa... jinavara ! jina guNa ciMtanameM rame, tehi ja mana sukamaththa..zrI trASabhAnana." bhaluM thayuM meM prabhu guNa gAyA, rasanA phaLa lIdhe re, devacaMdra kahe mahArA manane, sakaLa mane ratha sIdhe re."zrI devacaMdrajI. Ama ahIM A kulagInA cha lakSaNa kA -(1) sarvatra adveSa-grahanA abhAvane lIdhe. A uparathI tenuM madhyasthapaNuM ane samasta jagata pratye maitrIbhAva sUcavyo. (2) deva-guru-dvijanuM priyapaNuM-dhama prabhAvane lIdhe. padarzana- A uparathI guNa prabheda batAvyuM. (3) dayALutA-kilaSTa karmanA saMmata paDa abhAvathI. A uparathI tenI dukhI pratye anukaMpA kahI. (4) vinIlakSaNa tapaNuM-puNyAnubaMdhI puNyane lIdhe. A uparathI tenuM vinayanamrapaNuM ane nirabhimAnapaNuM kahyuM. (5) bodhavaMtapaNuM-graMthibhedane lIdhe. A uparathI enuM samyagdaSTipaNuM, satya samajaNapaNuM, samyagadarzana-jJAnasaMpannapaNuM batAvyuM. (6) yate'driyapaNuM-cAritrabhAvane lIdhe. A uparathI enuM saMyamIpaNuM darzAvyuM. A chae lakSaNa uparathI garbhitapaNe A mumukSu kulagIne samyagadarzana-jJAna-cAritrane sadbhAva batAvI svabhAva-cAga sAdhaka saMpUrNa mokSamArganI prApti batAvI. A ( paha lakSaNa eTalA badhA spaSTa, avisaMvAdI ane vyavahArU che ke te uparathI kulagI keNa hoya? ne kevo hoya ? tenI spaSTa parIkSA thaI zake che. A ja lakSaNa evA vizALa ne sarvagrAhI che ke te mukhya Sa darzanane saMmata thAya evA te ja sAce che. (juo pR. 558 gItAnA zle). A lakSaNa jenAmAM hoya te ja jogIjana' kulagI che, te ja sAco vaiSNavajana che, te ja sAco brAhmaNa che, te ja sAce bauddha che, te ja sAce sAMkhya che, te ja sAce jaina che, te ja sAce vedAMtI che, te ja sAce mumukSu che, te ja sAco AtmAthI che, ane te ja parama siddha yogIzvara zrImad rAjacaMdrajIe pitAnI chellI kRtimAM amara karele sAco jogIjana" che. (juo "Icche che je jogIjana" pR. 13) ane AvA lakSaNavALo je jogIjana hoya, te ja atra A yogazAstrane adhikArI che. Ama kulagInuM svarUpa atra kaMIka vistArathI yathAmati vivecyuM, te svamatithI vizeSa ciMtavavuM.
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ (703) upasaMhAraH kulagInA SaDu lakSaNa, pravRttacakanuM savarUpa pravRttacakrAstu punaryamadvayasamAzrayAH / zeSadvayArthino'tyantaM shushruussaadigunnaanvitaaH||212|| pravRttacaka te prathama, yamaya AzrayavaMta; bAkI be ati IcchatA, zuzruSAdi guNavaMta, 212 artha ane pravRttacakra yogI te be prakAranA yamane samAzraya karanArA, tathA bAkInA be prakAranA yamanA arthI, temaja zuzraSA Adi guNathI yukta, evA hoya che. - vivecana zuzruSAdika aDa guNa saMpUraNa, pravRttacaka te kahiyejI; camakayalAbhI para duga artha, Adya avaMcaka lahiye."--ga da, sakjhA. 8-5 pravRttacaka te punaH kevA viziSTa hoya che te kahe che-(1) teo yamadrayane samAzraya karanArA, eTale ke IcchAyAma ane pravRttiyama e be yamane samyapha Azraya karanAra hoya che. tathA-(2) bAkInA be yamanA arthI-sthirayama ane siddhiyamanA athI atyaMtapaNe hoya che. Ama sadupAyapravRttine lIdhe hoya che. eTalA mATe ja(3) teo zuzruSAdi ATha guNathI yukta hoya che, zuzruSA, zravaNa, grahaNa, dhAraNa, vijJAna, hA, apaha ane tattvAbhiniveza--e ATha guNathI yukta hoya che. pravRttacaka" eTale zuM? jenuM cake pravRtta thayuM che te pravRttacaka. ane atre ga-caka ja prastuta che. eTale jenuM AkhuM yogacaka pravRtta thayuM che cAlavA mAMDayuM che, te pravRttacakra gI che. jema cakranA keI eka dezane daMDathI preravAmAM pravRttacakra AvatAM-calAvavAmAM AvatAM, AkhuM caka enI meLe (AutoeTale zuM ? matically ) cAlavA mAMDe che tema A gacakanA keI eka dezane sparzavAmAM AvatAM-preravAmAM AvatAM, AkhuM gacaka ApoApa pravRtta thAya che cAlavA mAMDe che. A sAva sAdI paNa parama AzcaryakAraka satya ghaTanA che. cakrane calAvavA mATe kAMI AkhA cakrane hAtha lagADa paDatuM nathI, paNa koI eka deze hAthe (Handle) halAvavAthI AkhuM cakra gatimAna thAya che, tema A gacakrane calAvavA mATe kAMI AkhA cakrane hAtha lagADavo paDato nathI, paNa tenA keI eka vRtti:pravRvatu punaH-pravRttacakra te puna: kevA viziSTa hoya che? te ke yamadUyAtrAicchAya, ane pravRttiyamanA AzramavALA ema artha che, zeSArthina -zeSayanA athI, eTale ke sthirayama ane siddhiyama e benA arthI, ema kahyuM. atyanta-atyaMtapaNe, sadupAya pravRttivaDe karIne-eTalA mATe. eTalA mATe ja kahyuM- zuzraSAviguNAnvitA-suzruSA Adi guNayukta; zuzraSA, zravaNa, grahaNa, dhAraNa, vijJAna, IhA, apaha ane tattvAbhiniveza--e ATha guNathI yukta evA,
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogadaSyisamuccaya pradeze AtmapuruSArtharUpa hAtha pheravavAthI AkhuM cakra gatimAna thAya che. athavA jema ghaDiyALanuM eka cakra cAle, eTale enI sAthe gADha saMkaLAyelA bIjA badhAM cakra paNa cAlavA mAMDe che, ane AkhuM ghaTikAyaMtra cAlu thAya che; tema gacakanuM eka cakra cAlavA mAMDatAM, enI sAthe ghaniSTha rIte saMkaLAyelA bIjA badhAM cakra ApoApa cAlavA mAMDe che, ane Ama AkhuM gacakra yaMtra cAlu thAya che. ane cAlu thayeluM ghaTikAyaMtra jema amuka dizA bhaNI ja gati kare che, tema A cAlu thayeluM pravRttacakra yaMtra paNa sAdhya evI siddhadazAnI dizA bhaNI ja pragati kare che. dAkhalA tarIke-: "ahiMsA vega AtmAthI sparzavAmAM AvatAM, ahiMsAmAM pravRtti karatAM, tenI sAthe satyAdi bIjA vega paNa sparzAI jAya che, cAlu thaI jAya che, kAraNa ke te satyAdi paNa ahiMsAnA aMgabhUta saMrakSaka heI, tenuM pAlana thatAM ahiMsAnuM paNa ahiMsAdinI pAlana thAya che, ane bhaMga thatAM ahiMsAno paNa bhaMga thAya che. (1) saMkalanA kAraNa ke ahiMsA eTale rAga-dveSa-mahAdi vibhAvathI AtmasvarUpanuM hiMsana na thavA devuM, ghAta na thavA devI, te che. ane para vastune potAnI kahevI te asatya che, te paNa Atma svarUpanI ghAta hovAthI sAco ahiMsaka kadI vade ja nahiM. para vastunuM apaharaNa karavuM te corI che, te paNa svarUpanI hiMsA hovAthI ahiMsaka kadI kare ja nahiM. paravastu pratye vyabhicaraNa karI teno AzleSa kara, bheTavuM te paNa svarUpanuM hiMsana heI ahiMsaka kadI kare ja nahiM para vastunuM parigrahaNa paNa mUrchA-mamatvarUpa heI AtmasvarUpanI ghAta che, mATe kharekharo ahiMsaka te parigraha grahe ja nahiM. Ama je ahiMsaka hoya te satyAdi avazya pALe ja, ane satyAdi pALe te ja sAce ahiMsaka hoya. je ahiMsaka hoya te asatyAdi seve ja nahiM, ane je asatyAdi seve te ahiMsaka hoya ja nahiM. Ama ahiMsA-satyAdinI paraspara avinAbhAva saMbaMdharUpa vyAti che, eTale asatyAdi svarUpane bhaMga karanAra hovAthI ahiMsAno bhaMga karanArA hoya che, mATe ahiMsaka megI tene vaje ja che. (2) tema "satya" yogane je grahe che, te kadI para vastune pitAnI che ema kahe ja nahi, sane asat ane asatane sat kadI kahe ja nahi, paNa sadAya sane sat ne asatane asata ja kahe. eTale rAgAdithI svarUpanI ghAta karavArUpa hiMsA karavI te asat hevAthI, satavAdI te kadI Acare ja nahiM. ne Acare te te savAdI nathI. para vastunA apaharaNarUpa adattAdAna te kare nahiM, kAraNa ke tema karavuM te satnA bhaMgarUpa che. svarUpa choDIne paravastu pratye vyabhicAra-saMzleSa te kare nahi, kAraNa ke te sat vastune tyAga karavA barAbara che. pArakI vastu pratye AtmabuddhirUpa mUcha karIne te parigraha grahe ja nahiM, kAraNa ke tema pArakI vastu pacAvI pADavAnuM karavuM te haDahaDatuM asatya che. te ja pramANe asteya Adi mATe samajI levuM. (juo kAvya, pR. 106, 107)
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : ahiMsAdinI sakalanA : SakAraka cakane 53 (705) A prakAre ApayogathI sAcA bhAvathI eka paNa vega zuddhapaNe sparzItAM, anya yoga tenI sAthe saMkalita hovAthI AkhuM cogacaka ApoApa cAlu thaI jAya che. AvI A pravRtta gacakranI bhArI khUbI che. A garUpa pArasamaNino kaI eka deze sparza thatAM, Akho AtmA gamaya banI jAya che ! A garUpa 'jAduI lAkaDI" (magic wand) AtmA para pharatAM, AtmAmAM keI ajaba pheraphAra thaI jAya che! A yoga-paramAmRtanI aMjali chAMTavAmAM AvatAM tenI jAdUI saMjIvanI asara AtmAnI nasenasamAM-pradeze pradezamAM prasarI jAya che ! Ama A pavanacakasAdhaka yogInuM yoga-sAdhaka caka ekadama cAlu thaI jAya che. je cakra pUrve AtmasvarUpanA bhAna vinA bAdhaka thaIne pravartatuM hatuM, viparIta paNe- ulaTuM udhuM (anti-clockwise) cAlatuM hatuM, "vAmamAgI'-ADe mAge SakAraka cAlanAruM thatuM hatuM, te have AtmasvarUpanuM bhAna Avye sAdhaka thaIne cakano palaTo pravarte che, aviparIta paNe sulaTuM sIdhuM (clockwise) cAlavA mAMDe che. "dakSiNamAgI"--anukULa thaIne pravarte che. karNA, karma, karaNa, apAdAna, saMpradAna ane adhikaraNa e SaTu kAraka caka je pUrve Atma-bAdhakapaNe cAlatuM hatuM, te have Atma-sAdhakapaNe cAlavA mAMDe che. pUrve je kartA parabhAvane thato hatuM, karma parabhAva-vibhAvarUpa karatuM hatuM, karaNa paravastunuM prayojato hato, grahaNarUpa saMpradAna paranuM karatuM hatuM, tyAgarUpa apAdAna svanuM karate hatA, ane adhikaraNa paNa paravatumAM karato hato; tene badale have te kartA svabhAvane thAya che, karma svabhAvarUpa kare che, kAraNa AtmasvabhAvanuM prayoje che, grahaNarUpa saMpradAna AtmabhAvanuM kare che, tyAgarUpa apAdAna parabhAvanuM kare che, ane adhikaraNa AtmavastumAM kare che. atre Atma dravya e ja kartA che, nija AtmAnI siddhi-siddhatA e kArya-karma che, upAdAna-pariNAmamAM prayukta te karaNapaNuM che, AtmasaMpattinuM dAna te saMpradAnapaNuM che, ke jemAM dAtA pAtra ne deya e traNe bhAvanI abhedatA thAya che; sva-paranuM vivecana-viveka karavo te apAdAna che, ane sakala paryAyano AdhAra te adhikaraNa che. Ama anAdi evA bAdhaka kAraka bhAva nivAravA te sAdhakatAne avalaMbI te samArI le che sudhArI le che. eTale pUrve je parano kartA, para karma, para karaNa vaDe, 5ra arthe, para thakI, paramAM rahIne karate hatuM, te have sva AtmAne kartA, svabhAva karmane, svabhAva karaNa vaDe, svabhAva athe, sva thakI, svamAM rahIne kare che. arthAt AtmA, AtmAne, AtmAthI, AtmA artha, AtmA thakI, AtmAmAM sAdhe che. rAtmA gAtmAne zAtmanA AtmAne zAtmanaH AtmA sadhati. A pramANe te sAdhaka evA kAraka SaTaka vaDe AtmaguNanI sAdhanA kare che. mallinAtha" jaganAtha caraNayuga dhyAIe re, zuddhAtama prAgabhAva paramapada pAIe re sAdhaka kAraka SaTaka kare guNa sAdhanA re, tehI ja zuddha svarUpa thAya nirAbAdanA re.
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ (706) gidasimucaya kartA Atama dravya, kAraja nija siddhatA re, upAdAna pariNAma, prayukta te karaNutA re; Atama saMpadAna, teha saMpradAnatA re, dAtA pAtra ne deya, tribhAva abhedatA re. sva-para vivecana karaNa, teha apAdAnathI re, sakala paryAya AdhAra saMbaMdha AsthAnathI re; bAdhaka kAraka bhAva, anAdi nivAravA re, sAdhakatA avalaMbI, teha samAravA re...teha mahAmuni zrI devacaMdrajI AkRti 20 Dii 13Re chane parabhAva 72aa. bAva adhikaraNa ) ke * prabhAva - parabhA "vabhAvanA bAdhaka caka sAdhaka cakra Adhaka caka cAra prakAranA sAdhaka caka gI ra keSTaka 16 nAma gotra gI kula yogI pravRttacakra yogI niSpana) siddha gI vyAkhyAM yegI kulamAM janmelA, jenuM ahiMsAdi bhUmibhavya Adi athavA yogIdhAmane gaka pravRtta che, nAmadhArI anusaranAra | cAlavA mAMDayuM che. jene yoganiSpanna-siddha che. lakSaNa yathAyogya guNavihIna, nAmadhArI irachAyama-pravRttima sarvatra alI pAmelA, sthirayama- guru-deva-dija priya, siddhiyama athI, dayALu, vinIta, bedhavata, yate diya|. zraSAdi guNayukta, avaMcaka trayayukta yogasiddhine pAmelA samartha yogI A graMthanA Ama ayogya * ya ayogya kAraNuM yogyatArahitapaNuM para yathAyogya paNuM | yathAyogapaNuM siddhibhAva prAptapaNuM
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : pravRtta caka sAdhakanI sAthe dizA bhaNI pragati Ama bAdhaka dizAmAMthI pharIne Sa kAraka caka sAdhaka dizAmAM cAlavA lAge che, eTale pachI cAlu thayela ghaTikAyaMtra jema amuka dizA bhaNuM ja gati kare che, tema A cAlu thayeluM-pravRtta thayeluM gacakra-yaMtra paNa sAdhya evI siddha sAdhya dizA dazAnI dizA bhaNI ja pragati karyA kare che. vaLI eka vakhate calAvavAmAM bhaNuM pragati AveluM yaMtra-caka uttarottara vadhAre gativegane (Velocity) pakaDatuM jAya che, tema A yoga-cakra eka vakhata bhAvathI pravRtta karavAmAM AvatAM pachI uttarottara vadhAre pragatirU5 gatine pAmatuM jAya che, uttarottara vadhu ne vadhu saMvega pAmI caDhatI caDhatI vega-bhUmikAone sparzatuM jAya che, eTale uttarottara caDhatA pariNAma thatA jAya che, uttarottara Apayoga jAgRti vadhatI jAya che. ane A ahiMsAdi pAMca yamanI zuddhinI taratamatAnA kAraNe tenI cAra kakSA-cAra bhUmikAo kahevAmAM AvI che-IcchAyAma, pravRttiyama, sthirathama ane siddhiyama, ahiMsAdinI uttarottara adhikAdhika zuddhinI mAtrA (Degree) pramANe A vibhAga pAThavAmAM AvyA che. eka ne eka ahiMsAnI zuddhi aMza pramANe Ama cAra keTi hoya che. jema uSNatA aMza (Degree) pramANe zarIranI uSNa dazAmAM phera paDe che, tema AtmazuddhatAnA aMza pramANe AtmAnI ahiMsAdi yogadazAmAM phera paDe che. ahiMsAdi yamanI A cAra kaTimAMthI A pravRttacakra megIne prathamanI be IcchAyama ne pravRttiyama te prApta thaI cUkI hoya che, ane bAkInI be kaTi prApta karavAnA-sparzavAnA te atyaMta athI hoya che, tIvra abhilASI hoya che. ane te mATe temane sata puruSArtha sadAya cAlu ja hoya che, emanuM "pravRtta cakra niraMtara pravRtta ja hoya che. Ama thavAnuM kAraNa teonI sadupAya pravRtti che, sasAdhana pratyenI puruSArthazIlatA che. eTale teo sat upAyamAM tIvra saMvegathI, atyaMta adamya utsAhathI, pUrNa ucharaMgathI pravRtta ja hoya che, raDha lagADIne maMDI paDyA ja hoya che, (juo pR. 154). ane Ama teo sadupAyamAM satata pravRtta hoya che, tethI ja teo zuzraSA Adi ATha buddhiguNathI saMpanna hoya che. te A prakAreH (1) zuzraSA-tattvazravaNanI aMtaraMga tIvra IcchA. jema kaI taruNa, sukhI ane ramaNIthI parivAre puruSa kinnara gIta zuzruSAdi sAMbhaLavAne iche, tenA karatAM anekagaNa utkaTa icchAtalasATa tatva ATha guNa sAMbhaLavA mATe A mumukSune hoya. AvI zuzruSA ja badhapravAhanI saravANa che, AvI zuzraSA na hoya te sAMbhaLyuM te sthala kupa samAna thaI paDe che, athavA uMghato rAjA kathA sAMbhaLatuM hoya tenA jevuM thaI paDe che. (2) zravaNa-AvI sAcI zuzraSA-sAMbhaLavAnI tIvra IcchA hoya, to ja pachI sAcuM zravaNa thAya che. A zravaNa eTale karNamAM mAtra zabda athaDAvA te nathI, paNa AtmA dvArA artha anusaMdhAnapUrvaka sAvadhAnatAvALuM zravaNa te sAcuM zravaNa che. bAkI te eka kAnethI bIje kAne kADhI nAkhyA jevuM thAya
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ (708) gadaSTisamucacaya che ! kathA suNI suNI phUTyA kAna, teya na AvyuM brahmajJAna." (3) grahaNuM-zravaNa thayA pachI grahaNa thAya che. je sAvadhAnapaNe utkaTa talasATathI zravaNa karyuM, tenuM artha grahaNa thAya che. (4) dhAraNu-grahaNa pachI tenuM dhAraNa-avadhAraNa thAya che. tenA saMskAranuM cittamAM TakI rahevuM-avismRta rahevuM te dhAraNa che. (5) vijJAna-dhAraNa pachI vijJAnavizeSa jJAna thAya che, vizeSa bedha thAya che. uttarottara daDha saMskArathI prApta bodha baLavAna banato jAya che. (6) IhA-vijJAna-bodha pachI IhA-ciMtana, zaMkA samAdhAna, tarka vagere thAya che. (7) apoha-hA pachI apoha thAya che. zaMkA-saMdehanuM nirAkaraNa thAya che, bAdhaka aMzanuM nirAkaraNa-dUra karavApaNuM thAya che. (8) tattvAbhinivezaapaha thayA pachI, sarva zaMkA-samAdhAna thaI gayA pachI, sarva tarkanuM nirAkaraNa thayA pachI tatvavinirNaya thAya che, eTale tattvamAM abhiniveza-daDha nizcayarUpa praveza thAya che, tatva niradhAra thAya che. AvA A ATha guNathI yukta A pravRttacakra yegI puruSo hoya che. tathA- AdyAvazcakayogAptyA tadanyadvayalAbhinaH / ete'dhikAriNo yogaprayogasyeti tadvidaH // 213 // Adya avaMcaka vegathI, anya avaMcaka prAsa; gya A yuga prayoganA kahe yegIe Asa, 213, atha -pahelA avaMcaka yoganI prAptithI tenAthI anya be avaMcakano lAbha pAmelA evA teo hoya che. eo A gaprayoganA adhikArIo che, ema yogavida vade che. vivecana tathA hetubhUta evI Adha avacaMke yoganI prAptithI teo tenAthI anya evA be avaMcakana-kyiA avaMcaka ne kula avaMcakanA yegane lAbha pAmelA hoya che. tenI avadhya-amegha-acUka bhavyatAthI teo evA svarUpavALA hoya che. eo A yogaprayAganA adhikArIo che, ema te yoganA jANanArAo kahe che. uparamAM pravRttacaka gInA be lakSaNa kahyA-(1) prathama yamayane lAbha pAmelA, (2) bAkInA yamayanA athI. ahIM tenuM trIjuM lakSaNa kahyuM che - Adya avaMcaka ganI - vRtti mAdhAvAyo -hetubhUta evI agha avaMcaka yuganI prApti thakI, cATAmina -tenAthI anya 6yanA lAbhI kriyAavaMcaka-phalAvaMcaka e ene lAbha dharAvanArA -tenI avaMdhya bhavyatAthI evaMbhUta, evA svarUpavALA teo, zuM ? to ke -adhiLiH - adhikArIo, kAnA? to ke vojhonag-adhikata evA yugaprayoganA hRtti-ema tarika tenA jasukAre, yogavido kahe che-ema zeSa che.
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ uSasa'hAra : A mahAyoga prayAganA adhikArIe (709) arthAt ceAgAva'cakanI prAptine lIdhe teone bIjA be avaMcaka yAganI--kriyA ava'caka ne kula avAMcakanI prApti thayelI hoya che; kAraNa ke te yogAvacakanI evI avadhyaameAgha-acUka bhavyatA haiAya che, tathAprakAranI ceAgyatA hoya che ke A bIjA e ava'cakanI prApti heAya ja. ( A yAgAva'caka, kriyAva'caka ane lAvacakanuM svarUpa nIce kahevAmAM Avaze. temaja jue pR. 158 thI 164). ane A pravRttacakra yAgIne te Adha ava'caka ceAganI prAptine lIdhe, bAkInA e kriyA-la avaMcaka yAganA lAbha prApta thaI cUkaco hAya che. eTale te ceAga-kriyA-phala e traNa avaMcaka yAgathI sa*panna hAya che. ane Ama jene A avacatrayanA lAbha thayele che, jene icchAyama ne pravRttiyamanI prApti thai cUkI che, ane je sthirayama ne siddhiyamanI prApti icchI tenA sadgupAyanI pravRttimAM raDha lagADIne ma'DI paDyA che,-evA A pravRttacakra yAgIe A yoga prayAganA adhikArIe che. ema yAganA jJAtA puruSA-yAvide vade che. A yAga kharekhara ! mahAprayAga che, eka leAkeAttara koTinA meTA akhatarA (Great & grand experiment) che. kAraNa ke te jo savaLeA utare teA kheDo pAra thaI jAya,-jIvanuM kalyANu kalyANa thaI jAya, ane avaLA paDe te jIvanuM nAvaDu' DUbI jAya ! mahatlR vastunI hIna upayAgarUpa AzAtanAthI akalyANu thaI mahAhAni thAya,--vijJAnanA prayAganI peThe. vijJAnane prayAga jo tenI vidhinA jANu ceAgya vijJAnInA hAthe thAya tA temAMthI camatkArika pariNAma Ave; paNa vidhithI ajANa ayeAgya ajJAnInA hAthe thAya te temAMthI UlaTu* hAnikAraka pariNAma Ave ane kadAca pAte paNa dhaDAkAbaMdha UDI jAya ! tema A yAvijJAnaneA prayAga jo vidhijJAtA yeAgya jJAnI yAgInA hAthe thAya, te temAMthI parama camatkArika pariNAma Ave; paNa vidhithI anabhijJa-ajAN ayeAgya ajJAnInA hAthe thAya, te temAMthI ulaTu aniSTa pariNAma Ave, ane AtmanAza paNa thAya ! vattamAnamAM mahAzaktisa`panna aNu khaimbanuM (Atom-Bomb) rahasya (vi+jJAnI) viparIta jJAnavALA arthAt paramAthI ajJAna vijJAnIenA yeAgya hAthamAM AvI paDyu. hAvAthI jagane keTalI hAni thayelI che te pratyakSa dekhAya che. tema A paramazaktisapanna ceAga-rahasya paNa jo apeAgya jananA-mayegInA hAthamAM AvI paDe, te keTalI badhI hAni thAya te saheje samajI zakAya che. jema jaDavAdanuM vijJAna vAMdarAne nIsaraNI batAvavA jevuM ' viparItapaNe pariNamatAM jagatane mahAanatha kAraka thaI paDe che, tema adhyAtmavAdanuM vijJAna adhikArI jIvane ' maTane madirApAnanI peThe ' viSamapaNe pari NumatAM mahAanatha kAraka thaI paDe che! eka ne eka vastumAMthI tenA upayega pramANe era ke amRta nIkaLe che! tema cAga-prayAganA sadupayAgathI amRta nIkaLe ne durupayogathI jhera nIkaLe ! mATe A yAga prayAgarUpa jabarajasta akhatarA ( Grand experiment ) . ceAga-mahAprayAga
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ (710) gadaSTisamuccaya ajamAvavA mATe yogya adhikArI ja have joIe ane te adhikArI atre kahyA te mahAt lakSaNa-gyatAvALA kulagI ne pravRttacaka gIo che. vaLI kAca pAra pacAva jema saheluM nathI, ane jIravavAnI zakti vinA ulaTa phUTI nIkaLe che, tema A ga-prayAgarUpa pAro pacAvo saheluM nathI, ane te pacAvavAnI tAkAta na hoya te UlaTo anartharUpe phUTI nIkaLe che ! athavA pauSTika yoga-rasAyana rasAyana pacAvavuM jema saheluM nathI, ane tene prayoga maMdAgnivALA anadhikArI durbaLa manuSya para karavAmAM Ave, to te tene bhAre paDI jAya che, ane viparIta pariNAma Ape che, te eTale sudhI ke tene prANa paNa hare che; paNa je yogya jaTharAgnivALA adhikArI para tene prayoga karavAmAM Ave te tene Arogya ApI dIrdhAyu bakSe che; tema A ga-rasAyanane prayoga maMda zaktivALA anadhikArI jIva para karavAmAM Ave che te tene pacatuM nathI, ane ulaTuM tenuM mithyA abhimAnarUpa ajINa upajAvI anarthakArI thaI paDe che, yAvat bhAva-prANa haraNarUpa bhAvamRtyu kare che; paNa je egya uddIpta zaktisaMpanna thegI puruSarUpa adhikArIne ApavAmAM Ave to te tene barAbara pace che, ane bhavaroga nimULa nAza karI ajarAmarapaNuM Ape che. (1) zastra pakaDatAM paNa na AvaDatuM hoya evA bAlanA hAthamAM je zastra ApavAmAM Ave, te te ulaTuM tenuM ja gaLuM kApanArUM thaI paDI bhakSaNa karanAra ja thaI paDe che; paNa yegya zastrajJa subhaTanA hAthamAM te rakSaNa karanAra thAya che. tema A yuga darzIta prayoga paNa je anadhikArI anabhijJa ajANa evA bAlajIvanA zastrAdinuM hAthamAM ApavAmAM Ave, te dugRhIta hovAthI, tenuM ja akalyANarUpa daSTAMta bhakSaNa karanAra thaI paDe; ane je yogya sujJa yegAdhikArInA hAthamAM Ave, te sugRhIta thavAthI, tenuM bhavabhayamAMthI rakSaNa karanAra thaI paDe. ( 2 ) athavA agnine je barAbara na pakaDyo hoya to dajhADI de, tema yogAgnine prayoga je barAbara-vidhithI na pakaDayo heya, dugRhIta hoya te bhavabhramaNatApathI dajhADI de ! (3) athavA vyAla-sApa je dugRhIta hoya, Gdha pUMchaDethI pakaDayo hoya, te te pakaDanArane ja sa mArI mRtyu nIpajAve che, tema ga-prayAga paNa je dugRhIta hoya te bhavahetu thaI paDI bhAva-mRtyu nIpajAve che. zrImAna haribhadrasUrijIe zrI yogabindumAM kahyA pramANe zramaNya-zramaNapaNuM jo duhIta hoya te anaMta saMsAranuM kAraNa thaI paDe che, tema yoga-prayoga ja dugRhIta hoya to anaMta bhavabhramaNanuM kAraNa thaI paDe che ! Ama sarvathA A ga-prayoga yogya evA gI puruSanA hAthamAM ja mUkavA x " mata ga gha rANAnavyAsudanimaH | zrAmagaruDazvataH rAja karo mAmaH | >> gabiMdu, 184.
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : ga-sAyana ane duhIta gamaga (711) yogya che, ane enA para ja ajamAvavA yogya che, ane sugrahIta ja karavA yogya che, nahi te UlaTo AzAtanA-siddhivyAha-camatkAra darzana Adi kAraNe sugrahIta mahAanarthakAraka thaI paDavAne pUrepUre bhaya che, yogabhraSTatArUpa gamaga adha:patana karanAro thaI paDavAne pratyeka saMbhava che. eTalA mATe ahIM AvA ukta lakSaNavALA vegIone ja A gaprayoganA adhikArI kahyA che. rAjyAsana para jema egya rAjaguNasaMpanna puruSa ja birAjavA yogya che, tema A yogarAjyasana para paNa yogya yogI guNasaMpanna megI puruSa ja birAjavA gya che. chatAM jo ke ayogya-ayogI tenA para caDhI besavAnI dhRSTatA-dhIThAI kare, te te-"phiratAo jyAM paga mUkatAM Dare che, tyAM mUkha dhasI jAya che." "Fools rush in where angels fear to tread,-tenA jevuM ja ceSTita kare che ! mATe ukta kulagI ne pravRttacaka yogIo ja ahIM adhikArI che, ema keganA anubhavI jJAnI yegI puruSonuM kathana che. A gItamAM paNa kaniSTha, madhyama ne uttama pAtra paNa hoya che,jenA lakSaNa lAkSaNika rIte parama bhegI zrImad rAjacaMdrajIe temanA chellA amara kAvyamAM A prakAre bhAkhyA che " maMda viSaya ne saraLatA, saha AjJA suvicAra karuNA kamaLatAdi guNa, prathama bhUmikA dhAra. rokyA zabdAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga; jagata ISTa nahi AtmathI, madhya pAtra mahAbhAga. nahiM tRSNa jIvyA taNI, maraNa yoga nahiM kSebha; mahApAtra te mArganA parama yoga jitabha "-zrImad rAjacaMdrajI. upanyasta yamAdinuM svarUpa kahe che- ihAhiMsAdayaH paJca suprasiddhA yamAH satAm / aparigrahaparyantAstathecchAdicaturvidhAH // 214 // ahI ahiMsAdi yama, prasiddha paMca prakAra aparigraha paryata te, tyama irachAdika cAra. 214, - kRtti:-- ahIM, lekamAM, ahiMsA -ahiMsAdi dharmo, paMja-paMca-saMkhyAthI, saka briAda-saprasiddha, sarvataMtrasAdhAraNapaNue karIne, yama-yamo, upara icchAya, pravRttiyama, sthiyame, siddhi me, ema satAM-saMtane munione, zuM paryata ? te ke rijharcantA - aparigraha payata. " haMsAtyAntayatradAvapariSada: caT:-" ( pataM0 2-30 ) ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha e yame che,-e vacanathI. tathawAhiturvidhA:- tathA IcchA Adi cAra prakAranA,-pratyeka paNe IcachAyama, pravRttiyama, sthirayama ane siddhiyama.
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ (712) yogadaSTisamucaya artha -ahiMsAdi aparigraha paryata ema pAMca yamo saMtene suprasiddha che. tathA te pratyeka yama IcchA Adi cAra prakArano che. vivecana ahIM lekamAM ahiMsA Adi ne aparigraha paryata pAMca yame saMtane-munione suprasiddha che, sarvataMtra sAdhAraNapaNue karIne sArI peThe jANItA che; kAraNa ke "ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e yama che," evuM vacana che. tathA A pAMcamAMthI pratyeka yama icchA Adi cAra prakAra cheH IcchAyama, pravRttiyama, sthirayama ane siddhiyama. A ahiMsAdi pAMcane jema yoga-sAMkhyAdi yama kahe che, tema jaine tene "vata' nAmathI oLakhe che, bauddho "zIla" nAma Ape che. Ama zabdabheda chatAM arthabheda nathI, eTale suprasiddha evA A pAMca yama savataMtrasAdhAraNa (Common to all religions) heI sarvamAnya che, sarvasaMmata che, sarvadarzanavAdIone suparicita che. AvA suprasiddhane suprasiddha karavA anya pramANanI AvazyakatA nathI. A ahiMsAdinuM svarUpa dravyathI ane bhAvathI ane prakAre samajavA yogya che ane samaja AcaravA yogya che. dravyathI eTale bAhyathI, vyavahArathI, zUlapaNe; ane bhAvathI eTale aMtathI, paramArthathI, samapaNe. ahiMsA eTale kaI paNa jIvanI hiMsA na karavI te. "nA hiMDyA sarvALi mUtAni ema vedakRti che. ane kamAtrAvyo hiMsA - pramattayegathI prANanuM haravuM te hiMsA che ema zrI tavArtha sUtranuM vacana che. arthAt idriyAdi hiMsA-ahiMsA daza prakAranA dravya prANamAMthI athavA jJAna-darzanAdirUpa AtmAnA bhAva prANumAMthI koI paNa prANunuM mana-vacana-kAyAnA pramAda yogathI haravuM tenuM nAma hiMsA che; tethI viparIta te ahiMsA che. AmAM "pramAdaga' zabda khAsa agatyanuM che. je prANa haraNamAM pramAda vega hoya, te ja hiMsA che, nahi te nahiM. eTale kadAca prANa harAyA hoya, paNa mana-vacana-kAyAne pramatta yoga na hoya te hiMsA nathI. ane prANa na paNa harAyA hoya, paNa mana-vacanakAyAne pramatta yoga hoya te hiMsA che. Ama mana-vacana-kAyAne apramAda hoya, yatanA hoya, jayaNA hoya, jema bane tema sAcA aMtaraMga bhAvathI jIvarakSA karavAnI jALavaNIrUpa yatna (Careful effort) heya, kALajI-takedArI heya, te dravya-prANaharaNathI paNa hiMsA lAgatI nathI. ane mana-vacana-kAyAne pramAda vega hoya, jema bane tema jIvarakSA karavAmAM bedarakArIrUpa (Carelessness) ayatna haya, bekALajI hoya, te dravya prANaharaNa na hoya chatAM paNa hiMsA jarUra lAge che.
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra: hiMsA-ahiMsA, satya-asteya Adi (713) A hisAthI je viparIta te ahiMsA che, eTale mana-vacana-kAyAne apramAda rAkhI, yatanA karavI, jANa karavI, sAcA bhAvathI jema bane tema jIvarakSA karavAnI jALavaNIrUpa yatna kara, upayoga-jAgRti rAkhavI te ahiMsA che. Ama dravyathI hiMsA-ahiMsAne mukhya AdhAra paNa bhAvathI hiMsA-ahiMsA upara che-(1) dravyathI hiMsA na hoya, ane bhAvathI paNa na hoya, te te utkRSTa ahiMsA che. (2) dravyathI hiMsA hoya, paNa bhAvathI na hoya, te te tethI kaMIka utaratI ucca ahiMsA che. (3) dravyathI hiMsA na hoya paNa bhAvathI hiMsA hoya, te te ahiMsA nathI, paNa hiMsA ja che. (4) dravyathI hiMsA hoya ane bhAvathI paNa hiMsA hoya, te te ahiMsA nathI, paNa nikRSTa hiMsA ja che. Ama hiMsA-ahiMsAne mukhya AdhAra AtmapariNAmanI ghAta-aghAta para che. rAgadveSAdi pariNAmathI jyAM AtmAnA svabhAvabhUta jJAna-darzanarUpa bhAva-prANanI hiMsA thatI hoya tyAM avazya hiMsA che; ane tevA rAgadveSAdi pariNAmanA abhAve jyAM AtmAnA jJAna-darzana bhAva prANanI hiMsA na thatI hoya, tyAM hiMsA nathI. A niyama sarvatra lAgu paDe che. (juo pR. 105 thI 107) je jema che tema bolavuM, sAcuM bolavuM te satya che; athavA jema che tema vastusvarUpa kahevuM te satya che. sane sat kahevuM, ane asat kahevuM te satya che, ane asatane sat kahevuM, satane asat kahevuM te asatya che. athavA jevuM satya-asteya manamAM hoya, jevuM AcaraNamAM hoya, tevuM nidaMbha niSkapaTa vacana uccAravuM, mana-vacana-kAyAnI ektA dAkhavavI te satya che. pArakI vastu aNudIdhI-tenI rajA vagara na levI te asteya-acaurya che. arthAta paradhanaharaNa na karavuM-zerI na karavI te asteya che. mana-vacana-kAyAthI brahmacaryanuM pAlana te brahmacarya che. manuSyaNI, tiryaciNI ke devAMganA sAthe mana-vacana-kAyAthI mithunanuMabrahmacaryanuM vajana te brahmacarya che. dhana-dhAnya-gRha-putra Adi kaI paNa parigraha na graha te aparigraha che; koI paNa pitAnI mAlIkInI vastu na hovI te, pitAnuM kaMI paNa nathI evuM akiMcanapaNuM te aparigraha che. Ama sAmAnyapaNe dravyathI ahiMsA AdinuM svarUpa che. ane bhAvathI te (1) ahiMsA eTale AtmAnA zuddha svarUpanI hiMsA na thavI te. rAga-dveSa-maha vibhAvathI AtmAnA svabhAvabhUta jJAna-darzanarUpa bhAva prANunI hiMsA thAya che; A rAgAdi vibhAga pariNAme karIne zuddha AtmapariNAmanI ghAta bhAva ahiMsA na thavA devI te ahiMsA che. tAtparya ke-zuddha AtmasvarUpe sthiti e ja pAramArthika-tAvika parama ahiMsA che, ane te dravya-kSetrakALa-bhAvathI A prakAre ghaTAvI zakAya che :-(1) AtmAnA guNa bAdhakabhAvathI rahitapaNe Adi
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ (714) yAga STisamuccaya guNapariNatie pariName ane Atma dravya anya dravyanuM asa`gI hAya, Atma dravyane paradravyane! saMga na hoya, te dravyathI zuddha evI puSTa ahiMsA che. (2) kSetrathI sa pradezamAM parabhAvane prasaMga na heAya, ane azarIrI ayeAgI evA bhAvathI AtmAnI avagAhanA abhaMga hAya, te kSetrathI zuddha evI ahiMsA che. (3) jyAM utpatti-vyaya ne dhrauvyapaNe saheje pariNati thAya che, ane jyAM chedana-ceAjanapaNu' nahi. hAi vastu svabhAvane viSe samAya che,-te kALathI zuddha evI ahiMsA che. ( 4 ) ana ta guNa paryAya, temaja kAraka pariNati jyAM nija nija pariNatie pariName che, te bhAvathI zuddha evI ahiMsA che. Ama dravya-kSetra-kALa-bhAvathI zuddha evI ahiMsAnu' jo koi eka dhAma hoya, te parama ahiMsakatAmaya, parama dayAmaya, padma kRpALu zrI jinarAja che, kAraNa ke te ja sva-para jIvanA rakSaka evA tAraNu-taraNa jahAja che. Ama ahiMsAne UMcAmAM UMcA Adarza zrI jina vItarAgamAM dRSTa thAya che.--jenuM parama suMdara hRdayaMgama svarUpa mahAtmA devaca'drajIe Ama sagIta kayu' cheH---- 66 guNaguNu pariNita pariName, bAdhaka bhAvihIna....prabhujI ! dravya asa`gI anyanA, zuddha ahiMsaka pIna....bAhu jiNuMda dayAmayI. kSetre sa pradezame, nahi parabhAva prasa'ga....prabhujI ! atanu ayeAgI bhAvathI, avagAhanA abha'ga....prabhujI ! khADuM utpAda ya dhruvapaNe, saheje pariNati thAya....prabhujI ! chedana ceAjanatA nahiM, vastu svabhAva samAya....prabhujI ! guNuM paryAya anaMtatA, kAraka pariNati . tema....prabhujI ! khADuM. nija nija pariNati pariName, bhAva ahiMsaka ema....prabhujI ! bAhu ema ahiMsakatAmayI, dITho tuM jinarAja....prabhujI ! rakSaka nija para jIvanA, tAraNutaraNa jihAja....prabhujI ! '~~~zrI devacaMdrajI dravya ahiM'sApaNu A bhAva ahiMsAnI sAdhanAmAM upakArI thAya che, dravya e bhAvanuM kAraNa che mATe; temaja dravya ahiM'sA e bhAva ahiMsAnuM svAbhAvika pariNAma paNa che. Ama ane paraspara kAya kAraNa sabadha che. " draSya thakI kAyane, na haze jeThu bhAva dayA pariNAmane, ehI ja che che Atama guNa avirAdhanA, bhAva kSAyika guNu paryAyameM, navi para dharma lagAra....prabhujI ! vyavahAra....prabhujI ! khAtu. dhyA bha'DAra....prabhujI ! pracAra....prabhujI !" --zrI devaca'jI. ( 2 ) bhAvathI satya eTale paramAthI-tattvathI satya vacana vavuM te je vastu tattvathI jema che temaja kahevI te satya che. svane sva kahevu, parane para kahevuM; svane para na kahevuM,
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : bhAva ahiMsA, bhAva satyAdi (715) parane sva na kahevuM te satya che. satane sat ne asatane asata kahevuM, bhAvathI satyAdi tathA sane asat ne asatane sat na kahevuM te satya che. eka zuddha AtmA sivAyanI koI paNa vastu pitAnI nathI, para vastu che, te para vastune para kahevI, sva na kahevI te satya che; para vastune sva kahevI, para na kahevI te asatya che. Ama anAtma vastune AtmarUpa kahevI te asatya che; anAtma vastune AtmarUpa na kahevI ne Atma vastune ja AtmarUpa kahevI, te ja paramArtha satya che. AnI parama manana karavA yaMgya tAtvika mImAMsA zrImad rAjacaMdrajIe A prakAre prakAzI che - paramArtha satya eTale AtmA sivAya bIje kaI padArtha AtmAno thaI zakate nathI ema nizcaya jANI belavAmAM vyavahArathI deha, strI, putra, mitra, dhana, dhAnya, gRha Adi vastuonA prasaMgamAM bolatAM eka AtmA sivAya bIjuM kAMI mAruM nathI; e upayoga rahevo joIe. anya AtmAnA saMbaMdhI belatAM AtmAmAM jAti, liMga, ane tevA upacArika bhedavALe te AtmA na chatAM mAtra vyavahAra nayathI kAryane mATe bolAvavAmAM Ave che; evA upayogIpUrvaka bolAya te te pAramArthika bhASA che, ema samajavAnuM che." ItyAdi. (juo) - zrImad rAjacaMdra, patrAMka 54pa. (3) para vastunuM apaharaNa-corI na karavI te paramArthathI asteya che eka zuddha AtmA sivAya bIjuM kAMI paNa paramANumAtra paNa pitAnuM nathI, pArakuM che. te para vastunuM grahaNa karavuM te cerI che-adattAdAna che, te na karavuM te asteya che. parabhAvavibhAva pariNAma te corI che, te na karavA te asteya che. A parabhAva-vibhAvarUpa bhAvacerI je karato nathI, te para dravyaharaNarUpa kSudra dravya-cerI te kare ja kema? (4) brahmamAM arthAt zuddha AtmasvarUpamAM vicaravuM-ramaNa karavuM te bhAvathI brahmacarya che. abrahmamAManAtmamAM, para vastumAM vicaravuM-ramaNa karavuM te abrahmacarya, athavA vyabhicAra, athavA para vastunA saMzleSarUpa maithuna che, dvata che. para vastumAM vicaravuM cheDI, vyabhicAra tyajI, parabhAvane sparza pariharI, zuddha advaita evA AtmAmAM ramavuM te brahmacarya che. AvA bhAva brahmacaryanI siddhimAM dravya brahmacarya upakArI thAya che, ane dravya brahmacaryanI daDhatAmAM AvuM bhAva brahmacarya upakArI thAya che. Ama dravya-bhAvane paraspara pUrakarUpa sahAyaka bhAva che. (5) AtmA sivAyanI bIjI-para vastu pratye mamatva bhAva karI, mUrchA karI, tenuM parigrahaNa karavuM te parigraha che. te maccha3pamamatva bhAvarUpa parigraha na ho te paramArthathI aparigraha che. para vastune potAnI mAnI, mArI che ema mAnI, mUccha-mamatva na karatAM, para vastunuM paramANu paNa AtmabhAve na grahavuM te aparigraha che. AvI jenI aparigraha bhAvanA heya, te pachI dravya parigraha zAne ekaThe kare ? ane je mUcchanA AyatanarUpa dravya parigraha na grahe, tene ukta aparigraha bhAvanA kema daDha na thAya? Ama bannene kArya kAraNa saMbaMdha che.
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ (716) yogadaSTisamuccaya Ama saMkSepe dravyathI-bhAvathI ahiMsAdi pAMca yamanuM svarUpa che. tenI saMkalanA abdubhuta che. te A prakAre svAthI manuSya sAMsArika lebharUpa svArthanI khAtara paranI hiMsA kare che, parane potAnuM kahe che-mAne che, eTale pachI te levA-apaharavAahiMsAdinI caravA pravarte che, apaharaNa pachI tene gADha saMzleSa-saMsarga kare che, saMkalanA ane tevA gADha paricayathI tene pratye tene mUccha bhAva-mamatva-parigrahabuddhi upaje che, jethI te para parigrahathI parigRhIta thAya che, copAsathI jakaDAya che. paNa AtmAthI mumukSu jIva AtmArtharUpa svArthanI khAtara paranI hiMsA karatuM nathI, parane pitAnuM kahetA nathI-mAnatuM nathI, eTale pachI te levA-apaharavA-ravA pravartate nathI, ethI tene saMleSa saMbaMdha thatuM nathI, ane tevA paricayanA abhAvathI tene te pratye mUcchabhAva-mamatva-parigrahabuddhi upajatI nathI jethI te parigrahathI parigrahIta thatuM nathI, cetaraphathI jakaDA nathI eTale A A mumukSu mumukSunuM puruSa svarUpamAM sthitirUpa ahiMsAne bhaje che, ane pachI parane sva AcaraNa kahevArUpa asatyathI, ke paranA apaharaNarUpa cerIthI, ke para pratye vyabhicaraNarUpa maithunathI, ke para pratye mamavarUpa parigrahabhAvathI, te svarUpasthitine hAni pahoMcavA detuM nathI. Ama mumukSu yogIpuruSa paramArthathI ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ne aparigraha e pAMca yamanuM-uparamanuM sevana kare che. A yama athavA uparama zabda paNa ghaNo sUcaka che, kAraNa ke svarUpamAM saMyamana-AtmAne zekI rAkha-dAbI rAkhavo te yama che; ane pararUpathI viramaNa te uparama che. eTale jenA vaDe karIne AtmA svarUpamAM saMyamita thAya te yama che, ane parabhAvathI viramita thAya te uparama che. banne zabdano phalitArtha eka che.-A ahiMsAdi pAMca yamanA pratyekanA pAchA cAra cAra prakAra che, zuddhinI taratamatAnA-ochAvattApaNAnA kAraNe te pratyekanI cAra cAra keTa-kathA che. ichAyama, pravattiyama. sthirayama ane sidiyama. eTale A yamanA (544420) vIza prakAra thayA. jemake-IcchAahiMsA, pravRttiahiMsA, sthiraahiMsA, siddhiahiMsA, IcchAsatya, pravRttisatya, sthirasatya, siddhisatya, ItyAdi. A IcchAdi pratyeka prakAranuM svarUpa have pachI kahe che. eonuM vizeSa lakSaNa kahe che - tadvatkathAprItiyutA tathAvipariNAminI / yameSvicchAvaseyeha prathamo yama eva tu // 215 // kRtti-tattvathA kIriyutA- taddavaMta arthAta yamavaMtanI kathA pratyenI prItiyukta, tAvipariNAminI-tathA avipariNAminI, tadbhAvanA sthiravathakI, camey-ukta lakSaNavALA yamamAM chA-I, avA -samajavA yogya che, rU-ahIM, yamacakramAM, ane A prathama thama ga ta-prathama yama ja che, anaMtara-hamaNuM ja kahevA lakSaNavALI IcchI ja ichAyama che, eTalA mATe.
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : mumukSanuM ahiMsAdi AcaraNa, IrachAyamanuM svarUpa (717) yamavaMta kathA prIti yutA, avipariNAminI tema; icachA yamamAM jANavI, prathama yama ja te ema. 215. artha -yamavatanI kathA pratye prItiyukta, tathA avipariNAminI evI je yamamAM IcchA, te ahIM macakramAM prathama yama ja (IskAyama ja) jANavI. vivecana yamavatanI kathA pratyenI prItivALI ane taddabhAva sthirapaNAe karIne avipariminI evI je yama pratyenI IcchA, te ahIM yamacakramAM prathama yama che, arthAta IcchAyama che ema jANavuM. ahiMsAdi yamane viSe je icchA utpanna thavI te ja prathama e IrachAyama che. ahA ! A ahiMsAdi kevA suMdara che! kevA upakArI che! kevA kalyANakArI che. A ahiMsAdi mane paNa prApta hoya te kevuM sAruM ! A ahiMsAdi pAmavAne huM kayAre bhAgyazALI thaIza? evA bhAvanI je sAcI aMtaraMga IcchA, spRhA, ruci, bhAvanA thavI te ja irachAyama che. aMtarAtmAthI tevI IcchA thavI e paNa moTI vAta che. sAcI aMtarachA e sadyegaprAptinuM prathama ane mahAna pagathiyuM che, sanmArga pravezanuM prathama dvAra che, mokSamArgane bhavya daravAja che. e aMtaraMga bhAvarUpa icchA vinA keIne paNa A yoga sanmArgamAM praveza paNa ghaTato nathI, te pravRtti Adi te kyAMthI hoya? ane bAhyathI- dravyathI temAM parANe ghUsI gayelA dekhAtA koI daMbhI oLaghAlu temAM pravezane dA karatA hoya, te paNa paramArthathI teone te sanmArgamAM aMta:praveza ghaTatuM nathI, te te hAranA hAra ja, cogamArga bAhya ja rahe che, mATe kharo mArga praveza te icchAyoga vinA thaI zakato ja nathI, ruci-bhAva vinAnA bhojanamAM jema mIThAza AvatI nathI, kaLIo gaLe utarato nathI, athavA parANe utAravo paDe che, moLa Ave che ane vamana ke ajIrNa thAya che; - tema aMtaraMga IcchArUpa ruci-bhAva vinAnA paramArtharUpa paramAna ruci vinAnA bhejanamAM sAcI mIThAza AvatI nathI, saMvega-mAdhurya nIpajatuM nathI, bhejananuM dRSTA satya tatva gaLe utaratuM nathI-aMtamAM ThasatuM nathI athavA parANe gaLe utAravuM paDe che-matAgrahathI tANI teSIne aMtaramAM ThasAvavuM paDe che, arucirUpa-aNagamArUpa meLa Ave che, ane te satya tatva peTamAM TakatuM nathI- jagane dekhADArUpa tenuM vamana thAya che, athavA mithyA abhimAnarUpa ajIrNa-apaco upaje che. paNa ruci-bhAvathI karelA bhejanamAM mIThAza Ave che, keLIo hoMze hoMze enI meLe gaLe utare che-paraNe utAre paDatuM nathI, peTamAM Take che, meLa AvatI
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ (718 ) yogadRSTisamuccaya nathI, ane vamana thatuM nathI ke ajINu upajatuM nathI, paNa kharAkhara pAcana thai ekarasakhanI zarIranI sa dhAtune puSTa kare che. tema sAcI IcchArUpa rucibhAvathI karelA paramArtharUpa paramAna bhAjanamAM sAcI mIThAza Ave che-savega mAdhu nIpaje che, satya tattvanA kALIe hAMse hese enI meLe gaLe utare che-saheje aMtamAM hase che, parANe utAravA paDatA nathI, matAgrahathI tANukheMca karIne ThasAvavA paDatA nathI, aMtamAM Thare che, arucirUpameLa AvatI nathI, dAMbhika DALadhAlu dekhAvarUpa tenuM vamana thatuM nathI, ke abhimAnarUpa ajIrNa-apacA upajatA nathI; paNa atarAtmapariNAmarUpe, kharAkhara pariNata thaI-pAcana thai eka parama amRtarasarUpa banI AtmAnI sarva dhAtunezuddha svabhAva bhAvane puSTa kare che. A dRSTAMta uparathI, rucinu icchAnuM sanmAga -pravezamAM keTaluM badhu mahatva che, * icche che je ogIjana'patramAM 'icche che' padanuM keTaluM badhuM atha gaurava che te sArI peThe samajI zakAya che. vaLI mana vinAnA milanamAM jema majhA AvatI nathI, tema mana vinAnA-icchA vinAnA sanmAga milanamAM kharI majhA AvatI nathI. mana vinAnuM maLavuM ne bhIMta sAthe bhaTakAvuM '-enA jevA A ghATa thAya che. sanmAyAgarUpa paramA-lagnamAM aMtaraMga prItirUpa 'laganI' lAgyA vinA khare AnaMda anubhavAta nathI. eTalA mATe ja aMtara'ga prItirUpa A icchAyAgane A yAgamAga mAM prathama sthAna ApyuM che, kAraNa ke tenA vinA AgaLa eka DagaluM paNa maMDAtuM nathI. vaLI kAryasiddhinuM rahasya vicArIe te koi paNa kAryanI siddhimAM sauthI prathama tA te kArya mATenI aMtaraga icchA-ruci-dhagaza jAgavI joie. evI aMtaraMga icchA hAya, teA ja tene rastA maLI Ave che. Where there is a will there is a way '-e prasiddha aMgrejI ukti anusAra tene mArga maLI AvatAM pravRtti arthAt kAya mATenA prayatna ( Effort ) thAya che. ane ema utsAhathI pravarttatAM mArgImAM vighna ( Obstacle ) Ave tA teneA jaya karAya che, ane ema karatAM karatAM anukrame kAryanI pUrNa tA-siddhi thAya che. paNa ruci vinA je kArya karavAmAM Ave che, te teA veTharUpa hAi, kadI siddha thatuM nathI, ane te mATenI kriyA pravRtti 'chAra para li'paNA' jevI thai paDe che! Ama sAmAnya krama che. AtmA kAryarucivALA thaye badhA kAraka phI jAya che, palaTAi jAya che. kartA, ka, karaNu, sa`pradAna, apAdAna ane adhikaraNa e cha kAraka je pUrve AdhakapaNe pariNamatA hatA, te Atmasiddhi kArya pratye aMtaraMga ruciicchA upajatAM sAdhakapaNe pravarte che. Ama aMtaraMga bhAvarUpa ruci-icchA guNathI jIvanI vRttimAM ajaba palaTo AvI jAya che, camatkArika pheraphAra thai jAya che, kAraNa ke jevI ruci upaje che, tevuM tene anuyAyIanusaratuM AtmavIya skurAyamAna thAya che. ( jue kAvya pR. 291 ) jyAre jIgarane prema lAge che, tyAre ja AtmA jAge che, ane tyAre ja kharekharo raMga lAge che. AvI apUrva guNavALI je icchA che, te vaLI yamavatAnI kathA pratyenI prItivALI tathA
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : yamavata kathAprItiH "dhanya te munivarA re!' (719) avipariNaminI evI hoya che. A jagamAM je koI dravyathI ke bhAvathI ke bannethI ahiMsA seva hoya, satya bolate heya, arateya Acarato hoya, brahmacarya pALatA hoya, aparigraha dhArato hoya, tenI kayAMyathI paNa kathAvArtA sAMbhaLavAmAM ke vAMcavAmAM AvatAM, tenA pratye aMtaraMga prIti upajAvI-prema kure te A IcchAnuM lakSaNa che. saMpUrNapaNe ke apUrNapaNe, sarvathI ke dezathI, sakalapaNe ke vilapaNe je kaI sAcA sAdhu puru-sAdhaka mumukSuo A ahiMsAdi yamanI sAdhanA karatA hoya ke siddhi pAmelA hoya, tenA pratye A IcchAyamavaMtane atyaMta guNapramoda-guNAnurAga upaje che. jema ke - dhanya che A ahiMsaka mahA munio ! ke jeo yatanAthI cha kAyanI rakSA kare che, sarva jagajjatune sama gaNI sUkSmamAM sUkSma jIvane paNa haNatA nathI, lezamAtra duHkha upajA vatA nathI, rAga-dveSAdi bhAvahiMsA karatA nathI bhAvadayArasanA sAgaradhanya te niSkAraNa karUNAsiMdhu evA A sAdhu bhagavAna niraMtara AtmasvarUpamAM munivara re" sthiti karI parabhAvanA lezane paNa sparzatA nathI ! aho ! emanI karuNA! aho ! emanI vItarAgatA ! ahe! emanI svarUpasthiti ! aho! A saMtanI satyavAditA paNa kevI AzcaryakArI che! svapnamAM paNa A sAdhucarita puruSe asatya vacana vadatA nathI ! paravaratune potAnI kadI kahetA nathI. vyavahArathI ne paramArthathI te kevaLa satya satya ne satya ja vade che. dhanya che emanA satya vratane ! aho ! svadehamAM paNa nirIha evA A parama pramANika mahAtmAo saLI mAtra paNa adatta letA nathI, parabhAvanuM paramANu paNa AtmabhAvathI IcchatA nathI ! ahe emanI niHspRhitA ! A sAcA tyAgI-saMnyAsI jegIjanonuM brahmavrata paNa kevuM adbhuta che! dravyathI ne bhAvathI teo kevuM kaThora brahmacaryavrata pALe che ! svapnAMtare paNa emanA ramamAtramAM paNa viSayavikAranI chAyA dekhAtI nathI ! niraMtara teo brahmamAM-zuddha AtmasvarUpamAM vicarI rahyA che ! ahA temanuM A mahAasidhArAgrata dhanya che A nigraMthanI parama nigraMtha vRttine ! dravya-bhAva samasta graMthane-parigraha baMdhanene temaNe uccheda karyo che ! paravastunA paramANu mAtra pratye paNa teo mamatvabhAva-mUrchA dharAvatA nathI ! A AkhA jagamAM eka AtmA sivAya emanI pitAnI mAlIkInuM bIjuM kAMI nathI, evA te parama akiMcana-niSparigrahI che! ahe! emanI ni thatA ! (juo pR. 190 tathA 197- 198). AvA guNAnurAgane lIdhe te mumukSunA sahaja svayaMbhU ugAra nIkaLI paDe che ke - "namo Topa salAhULa" -A lekamAM sarva sAdhuone-sAcA sAdhuguNasaMpanna sarva sAdhucarita sahune namaskAra ho ! ane AvA yamavaMte pratye jene AvI guNAnurAga janya prIti upaje che, tene te yame atyaMta gamI jAya che, eTale tenA pratye tene sahaja svAbhAvika spRhA-ruci-IcchA upaje che. eTale te pRhA kare che ke AvA ahiMsAdine mane ga thAya to kevuM sAruM ! AvA ahiMsAdi sAdhavA huM kayAre
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ (720) gadaSTisamuccaya bhAgyazALI thaIza? AvA dravya-bhAva nigraMtha thavAno mane apUrva avasara e kayAre Avaze ? kayAre thaIzuM bAhyAMtara nigraMtha ? " (zrImad rAjacaMdrajI) mahinabhAva vicAra adhIna thaI, nA nirakhuM nayane panArI; patthara tulya gaNuM para vaibhava, nirmaLa tAtvika lebha samArI. dvAdaza vrata ane dInatA dharI, sAttvika thAu svarUpa vicArI e muja nema sadA zubha kSemaka, nitya akhaMDa raho bhavahArI. -zrI mokSamALA. jema keI amuka sthaLe vyApAranI bhArI anukUlatAne lIdhe dravyalAbha khUba thAya che, ema sAMbhaLIne svArtha paTu vyApArI vaNikane tyAM zIdhra doDI jaI vipula dhanasaMpatti prApta karavAnuM mana thaI Ave; tema atre paNa ahiMsAdi gavyApAranI anukULatAe apUrva AtmalAbha thAya che ema sAMbhaLIne, AtmArtha paTu mumukSune paNa tevA ahiMsAdi yegavyApArathI apUrva AtmaguNasaMpatti meLavavAnuM mana thaI Ave che, ruci-IcchA upaje che, koDa-maratha jAge che. " jJAnAdika guNa saMpadA re, tuja anaMta apAra; te sAMbhaLatAM upanI re, ruci tiNe pAra utAra....ajita jina."- zrI devacaMdrajI. tathA A je IcchA upaje che te avipariNAminI hoya che, kadI vipariNAmaneviparIta pariNAmane pAmatI nathI, kAraNa ke taddabhAvanI sthiratA hoya che, eTale te IcchA kadI anicchArUpa thatI nathI, prIti aprItirUpa thatI nathI, ruci arucirU5 thatI nathI. je IcchArUpa bhAva upaje te upaje, te kadI vipariNAma pAmI abhAvarUpa thatuM nathI. e utkaTa aMtaraMga icchAbhAva atre pragaTe che. te IrachA-rucine aMtaraMga raMga lAgyuM te lAge, kadI bhUMsAto ja nathI. jema cALa majIThane raMga kadI jato nathI, tema AtmAne lAgele A daDha IcchA-raMga karI ja nathI vastra jIrNa thaIne phATI jAya paNa pAka majIThane raMga jAya nahi; tema deha jIrNa thaIne paDI jAya paNa jAgelA AtmAne lAgele A bhAvaraMga kadI jAya nahi; te bhavAMtaramAM paNa AjJAMkita anucaranI jema anugAmI thaIne pAchaLa pAchaLa cAlyo Ave. ghATa ghaDAmaNa bhale jAya, paNa senuM kadI viNase nahiM; tema dehanA ghATa bhale jAya, paNa tenA jevA A jAgrata AtmAne lAgele aMtaraMga raMga TaLe nahiM. (juo, kAvya pR. 239 ) tathA- sarvatra zamasAraM tu yamapAlanameva yat / pravRttiriha vijJeyA dvitIyo yama eva tat // 226 // kRtti-sarvatra-sarvatra sAmAnyathI, rAmasAjuM su-zamasAra ja, upazamasAra ja, yamapAhanameva caT-kriyAviziSTa evuM je yamapAlana, pravRttiri viSe-te ahIM pravRtti jANavI. yamema-dvitIya yama 4 tA-te dvitIya yama ja che, pravRttiyama che ema artha che.
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : avipariNAminI IchA, pravRtti yama lakSaNa (721) ne je pAlana mataNuM, sarvatra ja zamasAra; pravRtti ahiM te jANavI, bIjo yama ja te dhAra. 216 artha -sarvatra zamasAra-zamapradhAna evuM je yamapAlana te ahIM pravRtti jANavI; ane te ja dvitIya yama che. vivecana sAmAnyathI sarvatra zamasAra ja evuM je yamapAlana che, te ja ahI pravRtti jANavI, ane te yamane viSe bIjo evo pravRttiyama che. je ahiMsAdi yama icchAyamathI IcchavAmAM AvyA, aMtarAtmAthI ISTa-spRhaNIya gaNavAmAM AvyA, tenuM kriyAviziSTa (In action) pAlana karavuM te pravRttiyama che. te ahiMsAdine kriyAmAM utAravA, AcaraNamAM-cAritramAM ANavA, dainika IcchA pachI jIvanavyavahAramAM vaNa devA te pravRttiyama che. jIvanane ahiMsAmaya, pravRtti satyamaya, asteyamaya, brahmacaryamaya, aparigrahamaya karavA pravartavuM te pravRttiyama che. manavacana-kAyAnA gavyApAramAM kRta-kArita- anumodita bhAvathI ahiMsAdi pALavAmAM prayatnazIla thaI aMtarecchAne sakriya karI dekhADavI te yamomAM bIje evo pravRttiyama che. kAraNa ke kaI paNa vastu sAcA dilathI ruci gayA pachI-gamI gayA pachI te ISTa vastunI prApti mATe manuSya jarUra pravartana kare che-prayatna kare che. tema A ahiMsAdi yama pratye jene sAcI aMtarecchA upajI che, te pachI te ISTa ahiMsAdinI sAdhanA mATe avazya pravarte che, avazya prayatna kare che, ane te gamI gayelI-gaThI gayelI ISTa vastunI prAptimAM game teTalA vidane naDe, game teTalI vipattio AvI paDe, te paNa te manuSya tene pIcho choDatuM nathI, paNa ulaTa bamaNA utsAhathI te vighane paNa sAmano karI-vikrUjaya karI AgaLa dhape che. tema aMtarAtmAthI parama ISTa mAnelA ahiMsAdinI prAptinA mArgamAM game teTalA viddhanA DuMgarA ADA AvI paDe, game teTalI vipatti-saritAo vacce naDe, te paNa AtmArthI mumukSu pitAnA ISTa dhyeyano keDe kadI mUkato nathI, paNa ulaTa dviguNita utsAhabaLathI te vidane-aMtarAyone paNa parAjaya karI AgaLa vadhavA mathe che, "dhIThAI karI mArga saMcare che. " parama AtmaparAkramavaMta jJAnI puruSanA parama saMvegapUrNa amRtavacane che ke - game tema che, game teTalA duHkha veTha, game teTalA parisaha sahana kare, game teTalA upasarga sahana kare, game teTalI vyAdhio sahana kare, game teTalI upAdhio AvI paDo, game teTalI Adhio AvI paDo, game to jIvanakALa eka samayamAtra he, ane dunimitta he, paNa ema karavuM ja tyAM sudhI he jIva! chUTake nathI."-zrImad rAjacaMdrajI.
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ (022) " ghAti DuMgara ADA ati ghaNA, tuja darazaNu jaganAtha ! dhIThAi karI mAraga saMcarU, se'gU kAi na sAtha abhinaMdana jina darizana tarasiye. "--zrI Ana'ghanajI. prathama tA koI vaTemArgu amuka sthaLe javA icche che, eTale te tenA mArge cAlavA mAMDe che-gamanakriyA kare che. ane pachI vacce AvI paDatA vighnAne jaya karatA rahI te peAtAnA ISTa sthaLa paryaMta gamanakriyA cAlu rAkhe, tA anukrame te traNa prakAranA sthaLe pahoMce che. ene vaccamAM traNa prakAranA mukhya vighna sabhave che- vighna kaTakavighna, jvaravighna, ane digmAhavighna. (1) kaeN'Takavighna eTale kAMTA lAgavAthI jarA kSaNabhara vighna naDe te; paNa te nikaLI jatAM tarata musApharI cAlu thAya che. A jaghanya-nAnAmAM nAnuM vidhna che. ( 2 ) khIjuM jvavighna, rastAmAM tAva AvatAM musApharI mAkaeN rAkhavI paDe te, ane te utarI jatAM musApharI cAlu thAya che. A khIjuM vighna pahelA karatAM AkaruM hAI madhyama che, vacalA vAMdhAnuM che. (3) trIjuM digmAhavighna sauthI AkarU hoi meTAmAM moTuutkRSTa prakAranuM vighna che. kAraNake dizAmeAhathI te musAphara peAtAnI javAnI dizA ja bhUlI jAya che, ADapheTe caDhI javAthI geAthAM khAya che, ane punaH mAge caDha-ThekANe Ave tyAMsudhI AA vighna naDe che. tema ahiMsAdi yAgamAge pravarttatAM paNa sAdhaka yAgIne AvA jaghanya madhyama-utkRSTa prakAranAM vighnA naDe che. tenA jaya karI te mumukSu puruSa AgaLa vadhavA mathe che. jemake, zIta-tApa vagere kaTaka vighna samAna che, jvara vagere mAhya vyAdhi te jvara vighna samAna che, ane mithyA darzanarUpa aMtar vyAdhi te digmaha vighna samAna che. A vighnAmAMthI A ahiMsAdinu pAtrana-bhaMgasarakSaNa te kare che, ane ema vighna jaya karatA karatA te AgaLa dhape che. " vinA vidhanajaya sAdhune re, navi avicchinna prayANa re; kiriyAthI zivapurI hAya re, kema jANe annANu re ? prabhu zIta tApa sukha vighana che re, mAhera aMtara vyAdhi re; mithyAdarzana ehunI re, mAtrA mRdu madhyAdhi re. prabhu. Asana azana jayArdike re, guruge jaya tAsa re; vighana jora e navi TaLe re, vagara jJAna abhyAsa re. prabhu. yega simuccaya "" sA. tra gA sta. DhAla 10 ane jema kuzala mALI AlavAlathI-kayArAthI kumaLA cheADanuM kALajIthI pAlana '- sarakSaNa kare che, tema sAdhaka mumukSu samyak AcaraNarUpa-samitiguptirUpa AlavAlathI kyArAthI A ahiMsAdirUpa kAmaLa cheDanu yatanAthI ' pAlana '-- saMrakSaNa
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : traNa prakAranA vita, ahiMsAdi choDanuM pAlana (723) ahiMsAdi kare che. jema vatsala mAtA bAlakanuM yatnathI lAlana-pAlana kare che, cheDanuM pAlana" tema mukti anurAgI mumukSu ahiMsAdi yamanuM yatnathI pAlana kare che. jema prajAvatsala rAjA nija rAjyanuM premathI pAlanarakSaNa kare che, tema mukti-vatsala yogIrAja nija ahiMsAdi yoga-sAmrAjyanuM prItithI pAlanarakSaNa kare che. athavA koInI pAse mahAmUlya ratna hoya, to te tenuM pAlana kevA yatnathI kare? te rakhene paDI na jAya, gumAvI na besAya, keI tene cerI na jAya, bhUlecUke tene DAgha na lAgI jAya, eTalA mATe tene sAcavI saMbhALIne rezamI kapaDAmAM viMTALI nAnI peTImAM mUkI, tene kabATamAM ke tejUrImAM te rAkhI mUke che, ane te barAbara salAmata che ke nahi tenI vAraMvAra cesI kare che. ane Ama tenuM niraMtara pAlana, gopana, bhaMga-saMrakSaNa, sAcavaNI-jALavaNI kare che, to pachI A to amUlya cintAmaNi ratnathI paNa adhika, mahA meruthI paNa mahAmahimAvAna, evA ahisAdi yogaciMtAmaNinA jatana mATe, niraMtara pAlana mATe, gepana mATe, abhaMga mATe, rakSaNa mATe, sAcavaNI mATe, jALavaNI mATe keTale badhe prayatna hovo joIe? keTalI badhI satata jAgRti hovI joIe? keTalI badhI akhaMDa puruSArtha pravRtti hovI joIe? tyAM "pAMcame Aro kaThaNa che, zuM karIe?" ItyAdi peTA nhAnA-eThA daI pramAda karavo kema pAlave ? haju bhavasthiti pAkI nathI, pAkaze tyAre vAta, ema kahI lamaNe hAtha daI, pAdaprasArikA karavI kema posAya? (jue. pR. 153-154) sarvatra zamasAra ane AvuM A yamapAlana kevuM viziSTa che? te ke sarvatra zamasAra ja che, arthAt zama ja jene sAra che, athavA zamathI ja je sAra che,-pradhAna che, athavA zamane ja je sAra che, evuM che. A yamapAlanane sAra zama che, athavA zamane sAra A yamapAlana che, athavA zamathI ja A yamapAlana sAra che-pradhAna che. tAtparya ke yamanA pariNAme sArabhUta evo zama ja upaje che, zama ja enuM sArabhUta phaLa che; ane zamanA pariNAme sArabhUta evo yama ja upaje che, yama ja enuM sArabhUta phaLa che. Ama yamane ne zamane paraspara ghaniSTha saMbaMdha che. yamanA sArabhUta phalapariNAmarUpa sarvatra zama ja upaje che, sarvatra zAMtinuM sAmrAjya chavAI rahe che, sarvatra-sarva sthaLe eTale pitAne ane parane, dravyathI ane bhAvathI, sarva prakAre zama ja-zAMti ja upaje che. kAraNa ke (1) je ahiMsAdi yamano sAra zama seve che te pote adbhuta AtmazAMti anubhave che, ane parane paNa zAMti upajAve che. je ahiMsAdi seve che, te pite tApa pAmate nathI ne anya jIne paNa tApa pamADato nathI. paNa zItala caMdananI jema sarvatra tApanuM zamana karI zItalatA Ape che, zItala caMdranI jema sarvane AnaMda AnaMda upajAve che.
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ (724) gadaSTisamuccaya (2) athavA yamanuM phala upazama arthAt sarvatra kaSAyAdinI upazAMti che, je ahiMsAdi yama pALe che, tene krodhAdi kaSAya upazAMta thaI jAya che, ane te bIjAonA kaSAyane paNa upazAMta kare che. kAraNake ahiMsA-satyAdithI krodhAdi kaSAyanA ghaNuM ghaNuM kAraNe svayameva dUra thaI jAya che, ane ahiMsaka satya vaktAne cAritra prabhAva anya jIva para paNa sahaja svabhAve paDe che, tethI sva-paranA kaSAyane upazama thAya che. (3) athavA ahiMsAdi yama je seve che, te samabhAvarUpa zamane-zAMtine pAme che. kAraNa ke samabhAvI AtmA "sarva jagajatune sama gaNe che, mAna-apamAna, vaMdaka-nidaka Adine sama gaNe che, eTale tene viSamatArUpa azAMti hotI nathI. (4) athavA ahiMsAdi je pALe che, tene zama arthAt svarUpazAMti upaje che, te svarUpamAM samAya che. utkRSTa ahiMsAdinuM sahaja svabhAvika phaLa svarUpamAM zamAvuM e che, kAraNa ke svarUpanI ghAta na thavA devI ane parabhAva pratye gamana na karavuM, e ja pAramArthika bhAva ahiMsAdinuM parama svarUpa che. eTale AvA ahiMsAdithI jIva samasta parabhAvathI virAma pAmI svarUpavizrAMtirUpa parama AtmazAMtine bhaje che, arthAt svarUpamAM samAya che. (juo pR. 395 tathA pR. 572) athavA ulaTI rIte laIe te sarvatra zamanA sArarUpa yamapAlana ja che. kAraNa ke (1) jIva jyAre zamane pAme che, arthAta kaSAyanI upazAMtine-upazamane pAme che, tyAre tenA dha-mAna-mAyA-lobhAdi duSTa bhAva meLA paDe che, zamane sAra yama eTale krodhAdine vaza thaI te hiMsAdi karatA nathI, ane svAbhAvika rIte ahiMsAdi pratye ja DhaLe che. (2) athavA jIva jyAre amanezAMtine pAme che tyAre te anyane paNa zAMti Ape che, hiMsAdithI parane upatApa upajAvato nathI. (3) athavA jIva jyAre zamane-samabhAvane pAme che tyAre te sarva jagata jIne sama gaNato hAI hiMsAdi karato nathI ane ahiMsAdi pALe ja che. (4) athavA jIva jyAre svarUpavizrAMtirUpa parama AtmazAMtine pAme che, svarUpamAM samAya che, tyAre te svarUpa ahiMsAdirUpa utkRSTa ahiMsAdi yamapAlana kare ja che. Ama yamapAlanane sAra zama ane zamane sAra yamapAlana, ema paraspara saMkalita che. je mumukSu yama eTale uparama (virati) pAme che, te zama eTale upazama pAme che, ane je zama-upazama pAme che, te yama-uparama pAme che. yama tyAM zamaH kAraNa ke je kaSAyAdine upazama pAme che tene viSayAdi nimitte zama tyAM yama thatA hiMsAdine uparama-viramaNana avazya hoya che, ane jene viSayA thatI hiMsAdine uparama hoya che, tene kaSAyAdino upazama hoya che, kAraNa ke viSayathI kaSAya ne kaSAyathI viSaya hoya che, eTale virati pAme che te zAMti pAme che, ane zAMti pAme che te virati pAme che. "jJAnI 8 viratiH tAtparya ke-(1) je parabhAvathI
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasa'hAra : camane sAra zama, zamanA sAra cama ( 725) viratirUpa uparama pAme che, te svarUpamAM zamanarUpa upazama pAme che; ane je svarUpamAM zamanarUpa upazama pAme che, te parabhAvathI viratirUpa uparama pAme che. (2) athavA parabhAva pratye jatA AtmAnA saMyamanarUpa sayamayama je seve che, te svarUpamAM zamAvArUpa zama pAme che, ane je svarUpamAM zamAvArUpa zama pAme che, te parabhAva pratye jatA AtmAnA sayamanarUpa saMyama-yama pAme che. atre upa-mazamanA A upakrama jaNAya che:- prathama te jIvane upazama pariNAma upaje che, jIva zAMta thAya che. eTale tene viratibhAva upaje che, eTale te hiMsAdithI virAma pAme che, tethI tene zAMtisukhanA anubhava thAya che, eTale te vizeSa virati kare che, tethI tene era vizeSa zamasukhane anubhava thAya che, eTale te vizeSa vizeSa virati kare che, ethI zamasukha era adhika thAya che. Ama jema jema viratinI mAtrA vadhatI jAya che, tema tema zamasukhanI adhikAdhika laharIe chUTatI jAya che. yAvat pUrNa virati thatAM pUrNa zamasukhane anubhava thAya che ne AtmA nija svarUpamAM zamAya che. vaLI A yamapAlana zamathI ja sAra che-pradhAna che. zama utpanna thavA e ja A yamapAlanane sAra che. jeTale aze zama upaje teTale aMze A yamapAlananI sArabhUtatA. zamanI utpatti e ja A yamapAlananI saphaLatAnI cAvI che. AtmAne kaSAyanI upazAMti thai, satra samabhAva AvyA, svarUpa-vizrAMtirUpa AtmazAMti upajI, te samajavu' ke A yamapAlananuM sArabhUta phaLa maLI cUkayuM che. ane jema keAI paNa pravRttinuM--kriyAnuM kai ne kai viziSTa phaLa hoya che ja, tema A yamapAlanarUpa pravRttinuM- kriyAnuM sArabhUta phaLa A zama' ja che, ke je zamasukhanI AgaLa iMdra cakravattI AdinuM sukha tRNamAtra paNa nathI. vAcakavarya zrI umAsvAtijInuM vacanAmRta che ke-- " naivAsti rAjarAjasya tatsukhaM naiva devarAjasya / cakSurvAmadeva sAorTe vyApAra,ttisya || '--zrI prazamati. vipakSacintArahitaM yamapAlanameva yat / tatsthairya miha vijJeyaM tRtIyo yama eva hi / / 217 // vipakSa cintAthI rahita, te yamapAlana je; te sthaya ahI' jANavuM, trIjo yama ja che teha. 217 vRtti:-vipakSacintA tik--vipakSa ciMtA rahita, aticArAdi ciMtAthI rahita ema atha che, amAnameSa cat--je yamapAlana ja vigniSTa kSaye pazamavRttivaDe karIne, tat aimid vijJayam--te ahIM-yameAmAM thai jANuvuM, ane A tRtIyo yama jJa -itRtIya yatra ja che, sthira yama che, ema atha che.
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ (726) yogadRSTisamuccaya artha :--vipakSa cintAthI rahita evuM je yamapAlana ja, te ahIM yamAmAM sthaya jANavuM; ane te trIjo yama ja-sthira yama ja che. vivecana aticArAdi vipakSa cintAthI rahita evu* je viziSTa kSayApazamavRttithI yamapAlana ja che, te ahI' yamAmAM sthaya che; ane te ja trIjo sthirayama che. eTale A ahi'sADhi yamanu pAlana evuM tA sudRDha thai jAya ke rakhene bhUlecUke aticAra Adi lAgI jaze evI ciMtA rAkhavI na paDe, tenuM nAma sthirapaNuM che. pravRttiyamamAM paNa yamapAlana hatuM ja, paNa tyAM haju aticAra-dezabhaga aticArAdi Adi doSanA saMbhava hatA; ane ahI. sthirayamamAM te eTalu ciMtArahitapaNuM badhu sthirapaNuM thai jAya che ke aticArAdi doSanesa'bhava rahetA nathI. pravRttiyamamAM haju ahi'sAdinA pratipakSI rhiMsAdi doSanI sa'bhAvanAne lIdhe ahiMsAdine dezabhaMga thavAnA, aticAra lAgavAnA, vyAghAta thavAnA bhaya hatA, paNa have ahIM te tevA bhayane avakAza nathI. pUrva aticArarUpa kaTaka vighnanA, hiMsAdirUpa jvara vighnane, ane matimeha-mithyAtvarUpa digmeha vighnanA bhaya rahyA karatA hatA. paNa have tevA keAi vighnanA bhaya rahetA nathI. yAgamAge iivaghna nizci'ta pravRtti hoya che, kAraNa ke prathama mAge pravRtti karatA DhAya, te mAenA ajANu hAi tene Thokara paNa lAge che, vighnA paNa ADA Ave che; eTale Thokara na lAge, vighnA ADA na Ave, athavA dUra thAya, ema ciMtA karatAM karatAM, kALajI rAkhatAM rAkhatAM tene cAlavuM paDe che; paNa pachI rastAnA rIDhA mAhitagAra bhemiyA thai jatAM tene Thokara lAgavAnI ke vighnA naDavAnI bIka rAkhavI paDatI nathI, eTale pachI te nizcitapaNe bedhaDaka cAlyA jAya che. tema A ahiMsAdi ceAgamAge je prathama pravRtti karatA heAya te mAnA ajANu-anabhyAsI hAi, tene aticArAdvirUpa skhalanA paNa thAya che, Thokara lAge che, hiMsAdi vighnA paNa naDe che, eTale punaH skhalanA na thAya, vighnA ADA na Ave athavA kema dUra thAya, ema ciMtA karatAM karatAM-upayAgarUpa kALajI rAkhatAM rAkhatAM tene gamana karavuM paDe che. paNa pachI mAnA sujANu--abhyAsI thaI gayA pachI tene aticArAdi skhalanA thavAnI ke hiMsAdi vidhna naDavAnI bhIti rahetI nathI, eTale pachI te nizcitapaNe edhaDaka ahiM'sAdi ceAgamAge gamana karyAM kare che. prAra'bhaka ceAgI 'kAcA' hAi tene haju skhalanAnA--aticAranA sabhava che, paNa prauDha abhyAsI yAgI pAko ' thaI gayA heAvAthI tene bhUlecUke paNa skhalanAnA sa`bhava nathI. (1) * navA nizALIe' pATha le temAM bhUlacUka thavAne sabhava
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra: rithara yama lakSaNa, aticArAdi ciMtArahitapaNu (727) abhyAsI che, paNa prauDha vidyAthI kaDakaDATa pATha bolI jAya temAM leza paNa AdinA dRSTAMta khalanAno saMbhava nathI hotuM. tema A ahiMsAdimAM prAthamika pravRtti karanAro-kArca abhyAsI ahiMsAdi Acare temAM aticAra lAgavAne bhaya che, paNa tenA daDha pAlanathI rIDhe thaI gayela pAko abhyAsI te Acare temAM aticAra doSano bhaya nathI. (2) kasarata zarU karanAra zikhAune prathama magadaLa pheravavuM bhAre thaI paDe che, ne te hAthamAMthI "paDuM paDuM' thaI jAya che, paNa sArI peThe vyAyAma karI cUkelA kasAyelA zarIravALA kasaratabAja mahalane te bhArI magadaLa pheravavuM ramata thaI paDe che, ne te tenA hAthamAMthI khalanA pAmatuM nathI. tema ahiMsAdi yamane vyAyAma zarU karanArane prathama te tenuM AcaraNa kaThina lAge che ne temAM alanA thaI ke thaze evI ciMtA rahe che. paNa sArI peThe yamapAlanane vyAyAma karI cUkelA puSTa kasAyelA cAritra-dehavALA cagIne to meru jevuM bhArI vrata pAlana-camapAlana karavuM ramata thaI paDe che, ne te kadI skUlanA pAmavAno bhaya raheto nathI. (3) talavAranI dhAra para UbhA rahetAM paNa zIkhavAnuM prathama abhyAsIne AkaruM paDe che, ane tenI khalanA paNa thAya che, paNa pachI abhyAsa karatAM karatAM te talavAranI dhAra para Ubhe rahI zake che, eTaluM ja nahi paNa tenA para sahelAIthI tAlabaddha nRtya karI zake che, chatAM khalanA pAmate nathI ! evo ajaba bAjIgara te banI jAya che ! tema ahiMsAdi pAlanarUpa asidhArA chata para ubhA rahetAM paNa zIkhavAnuM prAraMbhakane kaThina paDe che, ane tema karatAM tenI aticArarUpa khalanA paNa thAya che; pachI punaH puna: AsevanArUpa abhyAsa karatAM karatAM-tenI pAchaLa "raDha lagADIne maMDayA rahetAM," te asidhArAvata para sthira Ubhe rahI zake che, eTaluM ja nahiM paNa tenA para sahelAIthI saMyamarUpa tAlabaddha nRtya paNa karI zake che ! evuM ajaba bAjIgarapaNuM A sthira girAja dAkhave che! (juo pa. 530, dhAra taravAranII.) (4) zastra vyApAra zIkhanArane prathama te hAthamAM barAbara zastra pakaDatAM paNa AvaDatuM nathI, ne te paDI javAne paNa bhaya rahe che, paNa zastravidyA sArI peThe zIkhI lIdhA pachI te zastrajJa zastrane game tema vijhI zake che, ne hAthe daDhapaNe hAthamAM pakaDyo hovAthI tenI khalana thavI saMbhavatI nathI. tema A ahiMsAdi vegavyApAranA abhyAsIne prathama to A gavyApAra barAbara AvaDatuM nathI ne tenuM patana thavAno bhaya paNa rahe che, paNa A yegazAstra vidyA sArI peThe abhyAsI lIdhA pachI zAsajJa abhyAsI yegIne te ahiMsAdi vegavyApAra lIlArUpa thaI paDe che. ane atyaMta daDhatAne lIdhe tenI skUlanA thavAno saMbhava nathI hoto. (5) zikhAu kavine prathama kAvya karatAM kaThina paDe che ne yatibhaMga Adi deSane saMbhava che, paNa prauDha siddhahasta kavine kAvya karavuM saheluM che, sahaja che, ne yatibhaMga Adi doSane saMbhava nathI hoto. tema prAraMbhika yogIne prathama ahiMsAdi yamapAlana kaThina paDe che, ne aticArarUpa "yatibhaMga"
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ (728) yogadaSTisamuracaya Adi doSane saMbhava che, paNa prauDha siddhahasta saMyamI gIne ahiMsAdi yamapAlana saheluM che, ne te "yatibhaMga' Adi doSa naDato nathI.-Ama pravRttiyamamAM ane sthira yamamAM yamapAlana te sAmAnya ja che, paNa pravRttiyamamAM aticArAdi doSa saMbhava che, ane sthirayamamAM te doSane asaMbhava che,-A mukhya taphAvata e be vacce che. tema ja bIjo taphAvata e che ke-pravRtti yamanA pAlana karatAM sthirayamanuM pAlana viziSTa kSayopazama vRttithI yukta evuM hoya che. sAmAnya vidyAbhyAsamAM paNa ekaDIA karatAM jema jema AgaLa abhyAsa vadhato jAya che, tema tema vighAthIne viziSTa kSapazama vadhato jAya che-buddhivikAsa thato jAya che, buddhibaLa vadhatuM kSayopazama jAya che, eTale te vikasita buddhibaLathI abhyAsa AgaLa vadhArate jAya che tema A yogavidyAbhyAsamAM paNa prAthamika abhyAsa karatAM jema jema AgaLa abhyAsa vadhatuM jAya che, tema tema A yogavidyAbhyAsI AtmAthI yogIne kSayopazama vadhatuM jAya che, jJAnavikAsa thato jAya che, cAritrabaLa vadhatuM jAya che, eTale te vikasita viziSTa pazama baLathI era ne era yogAbhyAsa AgaLa vadhArate jAya che. vyAyAma zarU karatAM prathama te thoDo thoDo vyAyAma thaI zake che, paNa pachI vyAyAmathI jema jema zarIra kasAtuM jAya che, tema tema adhika baLathI vizeSa vyAyAma thaI zake che. tema coga-vyAyAma zaru karatAM prathama te thoDo vyAyAma thaI zake che, paNa pachI yogavyApArathI jema jema cAritra-zarIra kasAtuM jAya che, cAritra dehano vikAsa thato jAya che, cAritra-kAyA puSTa thatI jAya che, tema tema adhika baLathI vizeSa vyAyAma thaI zake che. Ama prathamanA yamapAlana karatAM sthirayama yegInuM A yamapAlana adhika baLavAna, adhika saMvegavAna, adhika kSepazamavAnuM, ne atyaMta sthiratAvAnu hovAthI viziSTa jANavuM. te eTale sudhI ke acala caLe paNa A sAdhaka yogInuM yamapAlana na caLe. A sthiratAnuM uttama udAharaNa zrI jina bhagavAnamAM prApta thAya che - "ati rUDI re ati rUDI, jinajInI thiratA ati rUDI; sakaLa pradeze anaMtI, guNaparyAya zakti mahaMtI lAla. ati tasu ramaNe anubhavavaMtI, pararamaNe je na ramatI lAla. ati para dravya je navi gamaNI, kSetramaMtaramAMhi na ramaNI lAla. ati atizaya yege je navi dIpe, parabhAva bhaNI navi chIpe lAla. ati nija tatva rase je lInI, bIje kINa hI navi kInI lAla. ati"-zrI devacaMdrajI. ane yamapAlananuM ja je zamasArapaNuM che te te AgaLanI jema atre paNa adhika adhikapaNe anuvarte che ja ema jANavuM. jema jema yamapAlananuM sthirapaNuM-daDhapaNuM thatuM jAya che, tema tema prazama sukhanI mAtrA vadhatI jAya che.
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : acitya zaktinathI 5ra sAdhaka siddhiyama (729) parArthasAdhakaM tvetatsiddhiH zuddhAntarAtmanaH / acintya zaktiyogena caturthoM yama eva tu // 218 // parArthasAdhaka siddhi A, zuddha AtmanI sAra acitya zakti yogathI, caturtha yama A dhAra, 218 artha--ane parArtha sAdhaka evuM A yamapAlana te acitya zaktige karIne zuddha antarAtmAnI siddhi che; ane A caturtha yama ja-siddhiyama ja che. vivecana parArthanuM-pa5kAranuM sAdhaka evuM je A yamapAlana chete siddhi che; ane A zuddha atarAtmAnI siddhi che-bIjAnI nahiM, kAraNa ke tenI saMnidhimAM vairatyAga hoya che, evuM te siddhinuM acinya sAmarthya hoya che. ane A je siddhi che te ja the siddhiyama che. uparamAM je ahiMsAdi yamapAlana karyuM, te ja uttarottara zuddhine pAmatuM pAmatuM, evuM utkRSTa keTinuM thaI jAya ke te sahaja svabhAve paramArthanuM sAdhaka thaI paDe, ene e acitya zakti hoya che, ke jethI paranA upara saheje upakAra thAya. jemake tenI saMnidhimAM-nikaTatAmAM vairatyAga hoya che, "haMsAbarikA tarannidhI vailyAH ' (pAta. ya.) ItyAdi. (juo pR. 20, "te AtmasvarUpathI mahatu I.') Ama acinya zaktigathI parArtha sAdhaka evuM je yamapAlana te zuddha antarAtmAnI ja siddhi che,-bIjAnI nahiM. arthAt aMtarAtmA eTale badhA zuddha thaI jAya che ke tene acitya cAritraprabhAva sahaja svabhAve anya che acitya para paDe che, jethI hiMsaka krUra prANIo paNa potAnA jAtivaira Adi zaktiyoga bhUlI jAya che. dA. ta.-bhagavAna tIrthaMkaranA samavasaraNamAM jAtivairavALA prANIo paNa jAtivaira bhUlI jaI premathI bAju-bAjumAM besIne dezanA suNe che. jemake-hariNI siMhazizune putrabuddhithI spaze che, gAya vAghanA baccAne pitAne putra mAnI paMpALe che, bilADI haMsabAlane prema paravaza thaI sparze che, mayUrI ri-pArthasAdhavaM tad-parArthasAdhaka evuM A yamapAlana, riddhi-siddhi kahevAya che. ane AdvAraFra-zuddha aMtarAtmAnI-anyanI nahiM. vicAratona-acinta zaktigathI, tenI saMnidhimAM vairatyAga thakI. AthI Avataryo yama 4 -caturtha yama ja che, siddhiyama che evo bhAva che.
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ (730) yogadaSTisamuracaya sApane sparze che,-Ama eka samabhAvarUDha, kaSAya kaluSatA rahita evA kSINameha yegInA Azraye bIjA prANIo paNa mada rahita thaI pitAnA Ajanma vaira choDI dIe che." " sAraGgI siMhazAvaM spRzati sutadhiyA nandinI vyAghrapotam , mArjArI haMsabAlaM praNayaparavazA kekikAntA bhujaGgam / vairANyA janmajAtAnyapi galitamadA jantavo'nye tyajanti, zrityA lAgaiADhuM ghAmitasuSa yoniM kSaNamoma "--zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnAva. AtmAmAM ahiMsAnI pratiSThA thatAM-atyaMta sthiratA thatAM, te parama ahiMsaka mahAtmA gIzvaranI saMnidhimAM Ama jAtivairane paNa tyAga hoya che. temaja satyAdinI pratiSThAmAM tathA prakArane te tene mahAprabhAva varte che, ItyAdi pAtaMjala Adi gazAstramAM je varNavavAmAM AvyuM che, te sarva atra tIrthakara jevA paramayogInA caritamAM pragaTa caritArtha thayuM pratIta thAya che, te parama yogezvaranA acitya mahAprabhAvanA eka dezamAM samAI jAya che. AvI je zuddha aMtarAtmAnI siddhi tenuM nAma siddhi che, -nahiM ke anya vAha upajAvanArA camatkArAdinI siddhi te siddhi. tevI camatkArAdi batAvI namaskAra karAvavArUpa siddhi te svane ne parane pADanArI che, yogIne adhaHpatitabhraSTa karanArI che. A aMge parama gasiddhisaMpanna zrImad rAjacaMdrajInA parama mananIya vacanAmRta che ke - samyagadaSTi puruSa ke jeno cothe guNaThANe saMbhava che, tevA jJAnI puruSane viSe kvacit siddhi hoya che, ane kavacit siddhi hotI nathI. jene viSe hoya che tene te skuraNa viSe prAye icchA thatI nathI, ane ghaNuM karI jyAre icchA thAya che, tyAre jIva pramAdavazapaNe hoya te thAya che, ane je tevI IcchA thaI te samyakRtvathI paDavApaNuM tene ghaTe che. prAye pAMcame chaThuM guNaThANe paNa uttarottara siddhigane vizeSa saMbhava thata jAya che, ane tyAM paNa je pramAdAdi jege siddhimAM jIva pravarte te prathama guNaThANane viSe sthiti thavI saMbhave che. sAtame guNaThANe, AThame guNaThANe, navame, dazame ghaNuM karI pramAdane avakAza che che agiyArame guNaThANe siddhiogane lebha saMbhavate jANI prathama guNaThANe sthiti hevI saMbhave che. bAkI jeTalA samyaktvanA sthAnaka che, ane jyAMsudhI samyagra pariNAmI AtmA che tyAM sudhI te eke jogane viSe jIvane pravRtti trikALa saMbhavatI nathI."-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 369 (420) Ama yamanA cAra prakAra kahyAH IcchAyama, pravRttiyama, sthirayama ne siddhiyama. temAM IcchAyama te ahiMsAdi yogamArga pratyenI rucirUpa che, pravRttiyama te mAge saMcaravA rUpa-gamanarUpa che, sthirayama te mAge niraticAra nirviba gamanarUpa-atyaMta sthiratA
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : zuddha aMtarAtmAnI siddhi te ja siddhi (731) rUpa che, ane siyima te mAnA a Mtima dhyeyane pAmI pApakAra karavArUpa che. icchAyamathI mAMDIne jema jema yAgI AgaLa vadhatA jAya che, tema tema tenI Atmavizuddhi vadhatI jAya che, savegarUpa vega ati vega pakaDatA jAya che, kSayApazama baLa vRddhi pAmatu jAya che, ane chevaTe zuddha aMtarAtmAnI siddhi thAya che. A je zuddha atarAtmAnI siddhi, temAM utkRSTa koTinu yamapAlana zamAI jAya che; kAraNa ke tyAre AtmA dravya-bhAvathI pUrNa ahiMsAmaya banI jAya che, rAgAdi vibhAvathI svarUpanI hiMsA karatA nathI; pUrNa satyamaya banI jAya che-parabhAvane peAtAne kahevArUpa asatya vakratA nathI; pUrNa asteyamaya banI jAya che-parabhAvane leza paNa apaharatA nathI; pUrNa brahmacaryaMmaya khanIjAya che,-zuddha AtmasvarUpamAM, brahmamAM care che ne parabhAva pratye vyabhicaratA nathI; pUrNa aparigrahamaya ane che, parabhAvanA paramANu pratye paNa AtmabhAvarUpa mamabuddhi dharatA nathI. Ama samasta parabhAvathI virAma pAmI, samasta parapariNatinA parityAga karI, te AtmAAmI yAgI svabhAvamAM ArAma kare che, ne zuddha AtmapariNatine niraMtara bhajyA kare che. ane Ama zuddha svarUpa padamAM sthiti tenuM nAma ja parma ahiMsA, tenuM nAma ja parama satya, tenu nAma ja parama asteya, tenu nAma ja parama brahmaca,tenu nAma ja parama aparigraha, ane Ama A pAMce jene parama paripUrNa varte che, te ja sAkSAt jIvaMta paramAtmA, te ja jagama kalpavRkSa ke jene dhanya janA seve che. (jue kAvya, pR. 602) yama prakArAnA sAra zuddha a`tarA tmAnI siddhi ahI ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha e pAMca yama-zIla-vrata sataMtra sAdhAraNapaNAthI saMta janAne suprasiddha che. te pratyeka yamanA cAra cAra prakAra che; icchAyama, pravRttiyama, sthiryama, siyima. (1) yamavaMtanI kathA pratye prItivALI evI je yamAne viSe avipariNAminI icchA, te pahelA icchAyama che. (2)sarvAMtra zamasAra evu' je yamapAlana te ja ahIM pravRtti che, ane te ja khInne pravRttiyama che. (3) aticArAdi cintAthI rahita evu... je yamapAlana te ja ahIM thaiya che, ane te ja trIjo sthiyama che. (4) arcitya zaktiyAgathI parACnuM sAdhaka evuM je A yamapAlana te zuddha atarAtmAnI siddhi che, nahi ke anyanI, ane A ja ceAtheA siddhiyama che. acinha zaktiyeAgathI tenI sAMnidhimAM varatyAga heAya che.--AmAM pahelA be prakAra pravRttacakra yegIne prApta thaI cUkayA heAya che, ane chellA be prakArane arthe te satata puruSArthAMzIla rahe che. Wan avaMcaka svarUpa kahe che:--
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ (732) sadbhiH kalyANa saMpannairdarzanAdapi pAvanaiH / tathAdarzanato yoga AdyAvaJcaka ucyate // 219 // yogadRSTisaya danathI paNa pAvanA, kalyANa sata zuM je; tathAdanathI yAga te, Adya avaMcaka ehu. 219 aH--danathI paNu pAvana evA kalyANusa panna satpuruSA sAthe tathAprakAre daza nathakI je cega thavA, te Adya avaMcaka-ceAgAvacaka kahevAya che. vivecana kalyANasaMpanna-viziSTa puNyavata, tathA darzInathI paNa pAvana, evA saMtA sAthe viSaya abhAve te prakAre guNavattAthI tathAdazanathakI, je ceAga-saMbadha thavA te Adyaava'caka-dhAgAva caka che. sa'tA sAthe tathA nathakI je ceAga-saMbadha thavA arthAt satpuruSanA tathArUpe oLakhANupUrNAMka yAga thavA te ceAgAvacaka che. satpuruSanu je prakAre ' svarUpa ' che, te prakAre tenA svarUpadarzanathakI, svarUpanI oLakhANathakI, satpuruSa sAthe tathAdanaH sva- je yAga thavA, AtmasaMbadha thavA, brahmasabaMdha thavA, tenuM nAma rUpa ALakhANu ceAgAva'caka che. satpuruSa sAthe bAhya samAgamamAM AvavA mAtrathI, upalaka eLakhANa mAtrathI A yAga thatA nathI, paNa tenuM satpuruSa svarUpe darzana-oLakhANu thavAthakI ja A yoga sAMpaDe che. eTale satpuruSanA jogamAM tathAsvarUpe dana--eLakhANu-pIMchAna e ja meTAmAM meTI agatyanI vastu AbhyaMtara svarUpadarzana thAya, teA ja satpuruSanA kharekhara yAga thAya che. ane AvA yoga thAya te ja avacaka yAga che. che. A A satpuruSa kevA heAya che? teA ke--kalyANusapanna arthAta viziSTa puNyavata hAya che. parama cAci'tAmaNiratnanI sAkSAt prAptine lIdhe te parama puNyazALI che, kalyANane pAmelA che. AvA satpuruSa darzanathI paNa pAvana hoya che. emanA darzIna karatAM paNa AtmA pAvana thaI jAya che, evA te parama pavitrAtmA haiAya che. eezrInA pavitra AtmacAritranA ja kAi evA adbhuta mUka prabhAva paDe che ke--bIjA jIvAne vRtti:-saddhi: tyALasaMpannai:-kalyANasa panna evA saMtA-satpuruSo sAthe, viziSTa puNyavata evA saMtA sAthe, darzanApipAvanaiH 'nathI paNa pAvana, avaleAkanathI paNa pAtrana evA sAthe, tathA-tathAprakAre, te prakAre guNuvattAthI--guNuyuktapaNAthI,viSayaya abhAve karIne, darzanam-darzanate tathAza'na, tethI karIne-tenA vaDe karIne jeyona:-cega, sabadha, tenI sAthe thAya te, AvAvA sandhyate-Adya avaMcaka kahevAya che, Adya avacaka ema atha che,
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : puruSa svarUpanA tathAdazanathI vegAcaka (733) dekhatAM veta ja tenI ajaba jAduI asara thAya che. AvA kalyANasaMpanna, darzanathI paNa pAvana, nirdoSa nirvikAra vItarAga evA jJAnI puruSa, emanI sahaja darzanamAtrathI paNa pAvanakAriNI jAduI asarathI sAcA mumukSu yogIone zIdhra eALakhAI jAya che, kAraNa ke mauna muninuM darzana paNa hajAra vAgADaMbarI vaktAonA lAkhe vyAkhyAne karatAM anaMtagaNe sacoTa baMdha Ape che. (juo pR. 253, "he sahuruSanA vacanAmRta" ItyAdi.) svadehamAM paNa nimama evA A avadhUta vItarAga muninuM sahaja guNasvarUpa ja evuM adbhuta hoya che. jemake "kIcaso kanaka jAke, nIcaso narezapada, mIcasI mittAI, garavAI jAke gArasI; jaharasI jega jAti, kaharasI karAmati, harasI hIMsa pudgala chabI chArasI. jAlo jagavilAsa, bhAla bhuvanavAsa, kAlaso kuTuMbakAja, lokalAja lArasI; sIThaso sujasa jAne, vIThaso vakhata mAna, esI jAkI rIti tAhI, baMdata banArasI." -kavivara banArasIdAsajI. AvA parama nirdoSa, parama nivikAra, parama vItarAga jJAnI puruSane-sAdhujanane tenA yathArtha guNasvarUpe oLakhavA, temanuM je sahaja zuddha AtmasvarUpa che te svarUpe temanuM darzana karavuM te "tathAdarzana' che. A tathAdazanathI satparuSane vega thAya che, ane te yuganuM nAma yogAvaMcaka che.-Ama A gAvaMcakanI prAptimAM traNa mukhya vastu Avazyaka cheH (1) jene yoga thavAne che, te satparuSa, sAcA saMta, sadguru hovA joIe. (2) tenA darzana-samAgama thavA joIe. (3) tenuM tathAsvarUpe darzana-oLakhANa thavuM joIe. AmAMthI ekanI paNa nyUnatA-khAmI hoya te gAvaMcaka thatuM nathI. kAraNa ke (1) prathama te jenI sAthe yoga thavAnA che te pote sata, sAcA sapuruSa, pratyakSa sat svarUpane prApta thayelA saddaguru hevA jaIe; zAstrokta sakala sAdhuguNathI zobhatA evA sAdhucarita sAcA bhAvasAdhu hevA joIe; sapuruSa svarUpa zuddha sonA jevA zuddha, parama amRta jevA mIThA, zuddha sphaTika jevA nirmala pavitra puruSa hovA joIe; sarva parabhAvanA tyAgI AtmArAmI evA sAcA "saMnyAsI' hovA joIe; bAdhAvyaMtara graMthathI-parigrahathI rahita evA sAcA nigraMtha-bhAvazramaNa hovA joIe, parabhAva pratye mauna evA AtmajJAnI vItarAga jJAnI "muni" hovA joIe; sahaja AtmasvarUpapadane jene sAkSAt ga thayo che evA yathArtha bhAvagI havA joIe; svarUpavizrAMta evA zAMtamUrti "saMta" hovA joIe; TUMkAmAM temanA "sata" nAma pramANe "sat'-sAcA hovA joIe, AtmAnA pratyakSa pragaTa sat svarUpathI yukta evA "sata" hovA joIe. paNa AvA "sata" svarUpayukta sAcA saMta-sapuruSa na maLyA hoya, ane asat asaMta asAdhu ke kusAdhune sat mAnI lIdhA hoya, te A pega banatuM nathI, yoga agarUpa
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ (734) gadaSTisamuccaya thAya che, mATe jenI sAthe yoga thavAne che, te sat-sapuruSa sAcA bhAvasAdhu-bhAvayegI hovA joIe. bAkI jagatamAM kahevAtA sAdhuone, bAhA veSadhArI sAdhu-saMnyAsIbAvAone, jaTAjUTa vadhAranArA nAmadhArI jogIone, aneka prakAranA veSaviDaMbaka dravyaliMgIono kAMI toTo nathI. paNa tevA sAdhu guNavihIna, khoTA rUpIA jevA dravyaliMgIothI "kAMI zukaravAra vaLato nathI." AtmAnuM kAMI kalyANa thatuM nathI. (juo pR. 128-129). (2) bIju,-AvA puruSa sadguru vidyamAna hoya, paNa tene darzana joga je na thAya, samAgama-paricaya na thAya te zuM kAma Ave ? AMgaNAmAM kalpavRkSa UgyuM hoya, paNa tene lAbha na levAya te zuM kAmanuM? aciMtya ciMtAmaNiratna hAtha lAgyuM hoya, paNa tene sevI ciMtita lAbha na uThAvAya te zuM kAmanuM? kAmadudhA kAmadhenu maLI hoya paNa tenI ArAdhanA na thAya te zuM kAmanuM? sAkSAt paramAmRtane megha varasate hoya, paNa tene jhIlavAmAM na Ave, te zuM kAmanuM ? mATe saMtanA darzana-samAgamanI teTalI ja AvazyakatA che (juo pR. 162, "paricaya pAtaka ghAtaka sAdhu zuM" I. ) (3) trIjuM-bAhyathI saMtanA darzana-samAgama thAya, paNa aMtathI saMtanuM tathA prakAre saMtasvarUpe darzana na thAya, satasvarUpe oLakhANa svarUpanuM na thAya, te tene bAhya samAgamaga paNa agarUpa thAya che, niSphaLa tathA darzana thAya che. athavA sapuruSa maLyA hoya, paNa tenuM aMtara darzana oLakhANa thaI zake evI pitAnAmAM yogyatA na hoya, te pega na maLyA barAbara thAya che. A traNamAM paNa trIje muddo sauthI vadhAre mahattvanuM che, kAraNa ke puruSa hoya, tene bAhya darzana-samAgama paNa thayA hoya, paNa tenuM tathAsvarUpe Atmadarzana" na thayuM hoya te zuM kAmanuM? kAraNa ke tathAsvarUpe darzana vinA sapuruSano yoga aga thAya che aphaLa jAya che. ema te A jIve aneka vAra bhagavAna tIrthakara jevA parama puruSanA darzana karyA haze, paNa A jIvanI yogyatAnI khAmIne lIdhe te puruSanuM tathAdarzana na thayuM, tethI te yuga aphaLa gaye, mATe puruSanA yoganI kharekharI rahasya cAvI (Master-key ) tenuM tathAsvarUpe darzana karavuM-oLakhANa thavI te che. ane ema thAya tyAre ja avaMcaka yoga thAya che. A "avaMcaka eTale zuM? vaMcaka nahi te avecakavace nahi, chetare nahi, Thage nahiM te avaMcaka. je kadI khAlI na jAya, cUke nahiM, e amegha, acUka, avi. saMvAdI, rAmabANa te avaMcaka. yoga e ke krI vaMce nahiM, khAlI coga, avaMcaka jAya nahiM, te yogAvaMcaka. A gAvaMcaka bANanA lakSya tAkavA eTale? barAbara che. (jue pR. 159-160, AkRti 6 ) bANunI lakSyakriyAmAM prathama pagathiyuM lakSya-nizAnane barAbara tAkavuM (Aiming) te che. te laya barAbara tAkyA pachI ja bIjI nizAna vidhavAnI kriyA bane che. tema A
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra gAvaMcakathI jIvanapade (735) samasta gakriyArUpa rAdhAvedhamAM paNa prathama pagathiyuM sAdhyarUpa lakSyane-nizAnane sunizcita karI barAbara tAkavuM te che. A sAdhya lakSyanI sAthe yoga tha-DANa thavuM, tenuM nAma ja yegAvaMcaka che. ane te parama nizcayarUpa sAdhya lakSya te svarUpa ja che, eTale svarUpa lakSyane anulakSIne karavAmAM Avela ga te yogAvaMcaka che. (juo pR 693) te pachI atre puruSanA tathAdarzanarUpa yoga para ATalo badho bhAra mUkavAnuM zuM kAraNa? kAraMNa eTaluM ja ke-sapuruSa mUrtimaMta pragaTa svarUpa che, sAkSAt-pratyakSa mUrtimaMta pragaTa sasvarUpane vega pAmela pragaTa "gI" che, sAkSAt sAkSAt sat sahajAnmasvarUpa prabhu che. eTale AvA sAkSAt yegI puruSanA svarUpa javalaMta AdarzadarzanathI na bhUMsAya evI camatkArika chApa mumukSu AtmAmAM paDe che. jethI ekAMta svarUpalakSI sapuruSanuM parama adbhuta AtmacAritra dekhI, tene AtmA saheje svarUpa lakSya bhaNI DhaLe che. vAcAla vaktAonA lAkhe upadeze je baMdha nathI karI zaktA, te AvA eka puruSane jIvate jAgate dAkhala karI zake che. Ama yegI puruSanA tathAdazanathI jIvanuM lakSya eka sAdhya svarUpa nizAna prati kendrita thAya che, ane pachI tenI badhI pravRtti te svarUpalakSI ja hoya che. teTalA mATe svarUpane sAkSAt lakSya karAvanAra puruSanA yegane yogAvaMcaka kahyo che. - A puruSanA yegathI prApta thate degavaMcaka ga jIvanuM AkhuM jIvanacakra badalAvI nAMkhe che. prathama je jIvanuM samasta AcaraNa saMsArArtha thatuM hatuM, te have sva rUpalakSI thayA pachI kevaLa AtmArtha ja thAya che. prathama je jIvanI cagAvaMcathI samasta kriyA-pravRtti AtmabAdhaka thaIne pravartatI hatI, te have Atma jIvanapalaTe sAdhaka thaIne pravarte che. prathama je sahu sAdhana baMdhanarUpa nIvaDatA hatA, te have satya sAdhanarUpa thaI paDe che. prathama je svarUpalakSa vinA SakAraka caka AtmavimukhapaNe ulaTuM cAlatuM hatuM, te have AtmasanmukhapaNe sulaTuM cAle che. (juo Akati 20). prathama je AtmAnI badhI cAla Azrava-baMdhapaNe avaLI cAlatI hatI, savA ra-nija rArUpa thaI savaLI cAle che. prathama je jIvanA samasta vega-kriyAdi svarUpa lakSane cUkI vAMkAcUMkA cAlatA hoI, vaMkagAmI hoI, vaMcaka thaIne pravartatA hatA, te have svarUpa lakSyane sAMdhI sarala cAlI, "avaMkagAmI' thaI, avaMcaka thaIne pravarte che. Avo camatkArika palaTo pheraphAra A jIvamAM thaI jAya che. sakala jogajIvanarUpa A gAvaMcaka jyAre jIvane prApta thAya che, tyAre ja tenuM kharekharUM jogIjIvana' zarU thAya che. ane eTalA mATe ja ene "A"--sauthI prathama e avaMcaka kahyo che, prathama e avaMcaka hoya te ja pachI bIjuM badhuMya avaMcaka hoya che, nahiM te vaMcaka ja hoya che, kAraNa ke te pahelAMnA tenA sava yogasAdhana vaMcaka ja
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ (736) gadaSTisamuccaya hatA, sat sAdhyathI vaMcita karI-sUkAvI chetaranAra, Thaga jema ThaganAra hatA. (juo pR. 162, 163, yama niyama saMyama A5 kiyo' ityAdi jogIMdagarjanA.) Ama anAdi kALathI zrImad sadgurunA vega vinA jIvanA sarva yoga-sAdhana vaMcaka nIvaDyA che, paNa zrI saddaguruno yoga thatAM te sarva yoga avaMcaka thaI paDe che. Avo parama addabhuta mahimA A gAvaMcaka yogane che. A saddaguru ge puruSanA svarUpadarzanarUpa A megAvaMcaka nAmanI cogasaMjIvanI avaMcaka prApta thatAM jIvanuM AkhuM yogacaka cAlu thaI jAya che. jema hAthe pheravatAM AkhuM cakra cAlavA mAMDe che, tema A megAvaMcakarUpa hAtha pheravatAM AkhuM gacakra cAlavA mAMDe che, mATe puruSa saddagurunA svarUpanI oLakhANa thavI e moTAmAM moTI vAta che. te thaye jIvanI gagADI sareDe caDI-pATA para caDhI sAcI dizAmAM saDeDATa prayANa kare che. svarUpasthita sapuruSa sadgurune tathAdarzanarUpa yega thaye ja AtmAnuM nija kArya siddha thAya che, ane premaghana e amRtarasa prApta thAya che. sat te brAMti nathI, jAMtithI kevala vyatirikta (jUduM) che, kalpanAthI para (Aghe) che; mATe jenI prApti karavAnI daDha mati thaI che, teNe pote kaMI ja jANatA nathI e daDha nizcayavALe prathama vicAra karo, ane pachI "sata'nI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM; te jarUrI mArganI prApti thAya. (juo pR. 321) jJAnI puruSane te te saMga jIvane anaMtakALamAM ghaNIvAra thaI gayuM che, tathApi A puruSa jJAnI che, mATe have tene Azraya grahaNa karavo e ja kartavya che, ema jIvane AvyuM nathI, ane te ja kAraNa chavane paribhramaNanuM thayuM che, ema amane te daDha karIne lAge che. xxx jJAnI puruSanI oLakhANa nahi thavAmAM ghaNuM karIne jIvanA traNa moTA deSa jANIe chIye:-(1) eka te huM jANuM chuM, huM samajuM chuM evA prakAranuM je mAna jIvane rahyA kare che te mAna. (2) bIjuM, parigrahAdine viSe jJAnI puruSa para rAga karatAM paNa vizeSa rAga. (3) trIju, kabhayane lIdhe, apakIti bhayane lIdhe, ane apamAnabhayane lIdhe jJAnIthI vimukha rahevuM, tenA pratye vinayAnvita thavuM joIe tevuM na thavuM." -zrImad rAjacaMdra. patrAMka 181, 342 (211, 416) teSAmeva praNAmAdikriyAniyama ityalam / kriyAvazcakayogaH syAnmahApApakSayodayaH // 220 // tene ja praNAmAdina, kriyAniyama je sAra; kriyA avaMcaka pega te, pApakSayodaya kAra. 220 vRtti semeva-teone ja, saMtene ja gaLAmAlakriyAniyama hRtyama-pramAdi kriyAniyama e ja basa, ziyAvAH rAta-kriyAvaMcaka ega hoya, ane A-mApakSo :-mahA pApakSanA udayarUpa che, nIca gotra karmane kSaya karanAro che, ema bhAva che.
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : sadaguru yoge, avaMcaka yoga, ava'caka kriyA (737) artha -te ja tenA prAmAdi kriyAne niyama e ja kriyAvaMcaka vega che - ke je mahApApakSayanA udayarUpa che. vivecana te saMte pratye ja praNAmAdi kriyAno niyama e ja basa kriyAvaMcaka yoga che; ane A mahApApakSayanA udayarUpa che,-nIca gotra kamane kSaya karanAra che. AvA je uparamAM hamaNuM ja kahyA te zAMta, dAMta ne kSAMta sAcA sapuruSo-bhAvasAdhuo pratye ja praNAmAdi kriyAne niyama te kriyAvaMcaka che. AtmAnA sat svarUpane yoga thayo che evA je sAcA bhAvagI puruSanuM sapuruSasvarUpe satpuruSanI darzana thayuM, te puruSa pratye ja pramAdi kriyA karavI te kiyAvaMcaka che. bhakti atre Adi zabdathI stavana, kIrtana, vaiyAvacca, sevA vagere grahaNa karavA. jene puruSanA svarUpanuM-guNavaMtapaNAnuM adbhuta darzana thAya che, tenA svarUpane lakSya thAya che, tene AtmA pachI sahaja svabhAve bhaktibhAvathI te saMtanA caraNakamaLamAM DhaLI paDe che, tene mane. te satapuruSanA guNaciMtanamAM rame che, tenA vacana yegane te sapuruSanuM guNastavana game che, tene kAyama te puruSanA caraNe name che, tenA samasta Atmapradeza te sapuruSa pratye pariNamana-"parignamana kare che. Ama te sapuruSa pratyenI bhakti kriyAmAM mana-vacana-kAyAnI samasta zaktithI tallIna bane che. (juo pR. 3, "prabhupaNe prabhu oLakhI" I.) eTale A bhaktivaMta jIva niraMtara sapuruSanA vinaya, bahumAna, Adara Adi kare che; tanathI, manathI, dhanathI, sarvathI temanI AjJA mAthe caDhAve che, ane sarvAtmAthI temanI vaiyAvacca-sevA vagere kare che; kara joDI temanI sevAmAM khaDe page ubhuM rahe che, temanI sevAmAM tana-mana-dhana sarva arpaNa kare che. joke puruSa te paripUrNa ni:spRha che ane dehAdimAM paNa sarvathA mUccharahita heI paramANumAtranI paNa apekSA rAkhatA nathI, te paNa sapuruSane potAnA parama upakArI jANI AtmArthI mumukSu jIva temanA caraNakamaLamAM AtmArpaNa kare che- Atmanivedana kare che, nija AtmAnuM naivedya dhare che, ane bhAve che ke "zuM prabhu caraNa kane dharuM ?" (juo pR. 132, "Aha aho zrI sadguru' I.) - ItyAdi prakAre je parama niHpRhI AtmArAmI sapuruSa pratye praNAmAdi bhakti kriyA karavAmAM Ave che, te ja kriyAvaMcaka yuga che, te ja kiyA avaMcaka che. kriyA evI ke je kadI vace nahiM, cUke nahiM, phogaTa jAya nahi, te kriyAvaMcaka lakSyane-nizAnane barAbara tAkIne pheMkavAmAM AvelA bANanI gamana kiyA lakSya bhaNI ja hoya, acUkaavaMcaka ja heya, ADIavaLI na haya, vaMcaka-sUkanArI na hoya. tema sapuruSanA svarUpa-lakSyane barAbara lakSamAM rAkhIne karavAmAM AvelI A vaMdanAdi kriyA paNa sAdhya
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ (738) yogadRSTisamuccaya svarUpa lakSya bhaNI ja hAya, avAMcaka-acUka ja hAya, ADIavaLI na heAya, vA~caka-cUkanArI na heya. Ama A kriyAvAMcaka prastuta khANanA deSTAMtamAM bANunI avaMcaka gamanakriyA barAbara che; kAraNa ke jo nizAna pratye mANunA caiAga-anusa MdhAna kharAkhara tAkela-avacakra hAya, te| nizAna pratyenI gamanakriyA paNa kharAkhara acUka-avaracaka ja hoya. ane jo nizAna pratye khANane ceAga-anusa dhAna kharAkhara tAkela na hoya, vaMcaka-cUkI janAra DhAya, teA nizAna pratyenI gamanakriyA paNa ADIavaLI-vAMcaka heya. tema yAga jo ava'caka hAya, te kriyA paNa ava'caka hoya; ane yAga je vaheMcaka heAya te kriyA paNa vAMcaka hAya, A niyama che. eTale satpuruSanA svarUpadarzanarUpa-oLakhANurUpa cega pachInI je kAMI vaMdanAdi kriyA che, te ja avaMcaka heAya che. te oLakhANu pahelAMnI je kriyA che, te vacaka hoya che-saLathI cUkAvanArI hoya che. kAraNa ke anaMtakALathI A jIve satpuruSanA anaMta kriyA karavAmAM kaI maNA rAkhI nathI, ana ta parizrama UThAvaceAga vinAnI vAmAM kAMi khAkI rAkhI nathI. ( jue pR. 162) are! dravya zramaNava'caka kriyA paNAnI anata kriyA uttama rIte pALIne A jIva traiveyakamAM paNa anaMta vAra upajyA hatA. paNa tathArUpa bhAva vinA paramAthI te khApaDAnI A badhI mahenata pANImAM gai che ! kAraNa ke jIvane A badhA prayAsa ulaTI dizAmAM-udhI dizAmAM hatA. dhI dizAmAM lAkhA gAu kApI nAMkhyuM zuM vaLe ? sAcI dizAmAM eka DagaluM paNa vadhe teA lakSyasthAna nikaTa AvatuM jAya, paNa tema te A jIve kayu nhotu ne tethI te rakhaDayo. A badhuM niSphaLa thayuM, tenuM kAraNa tene satpuruSane caiAga thayA nahi. te che. satpuruSanA bheTa te tene aneka vAra thayeA haze, paNa teNe satpuruSane tatsvarUpe ALakhyA nahi, eTale kalyANu thayuM nahi. satpuruSanu svarUpa ALakhI tene jo eka vAra paNa bhAvavaMdana-namaskAra karyAM hAta, tA teneA eDA kayArane pAra thai gayA heta ! kAraNa ke jinavaravRSabha vamAnane eka paNa namaskAra sa'sArasAgarathI nara ke nArIne tAre che-e zAstravacanathI e pratIta thAya che. ema eka vAra paNa jo teNe AgamarIte vaMdanA karI heAta tA satya kAraNe kAryanI siddhi tene pratIta thaI jAta. (jue pR. 3, 'phlo samuddAo'i.) Ama teNe satpuruSane ethe ana tavAra vaMdanAdi karyuM" haze-paNa eLakhyA vinA, eTale ja tene A vaMdanAdi kriyA vaMcaka thai paDI, sattphaLathI cUkavanArI-vAMcanArI thai paDI ! hA, tethI zubhakhaMdha thayA-puNyApArjana thayuM, paNa saMsAra paribhramaNa aTakyuM nahi; catutirUpa anekAMta phaLa maLyuM, paNa meAkSarUpa ekAMta phaLa maLyuM nahi! vaLI A svarUpa lakSya vinAnI anaMta kriyA karatAM paNa A jIva evI ja bhramaNAmAM hatA ke huM dhama karuM chuM, yeAga sAdhu chuM, meAkSasAdhaka kriyA karuM chuM. ane evI bhrAMta mAnyatAthI te svarUpalakSya vinAnI kriyA vAMcaka
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : sata puruSanA yuga vinAnI vaMcaka kriyA (739) AtmavaMcanA karatuM hatuM, pote pitAne vaMcatuM hatuM, Thagate hata; tethI paNa A badhI kriyA vaMcaka, chetaranArI, Thaga hatI. kAraNa ke A kriyAnA oThA heThaLa te pote pitAne "dharmiSTha" mAnI, vaMcaka kriyAnuM abhimAna rAkhI, pitAnA AtmAne chetarate hatuM, ane sataphaLathI vaMcita rahetA hatA. tAtparya ke puruSanI svarUpapIchAna pachInI vaMdanAdi samasta kiyA avaMcaka ja hoya che, ane te ja kiyAavaMcaka yoga che. A kiyAvaMcaka yoga mahApApakSayanA udayarUpa che, arthAt ethI karIne mahApApakSayane udaya thAya che, mahApApane atyaMta kSaya thAya che. puruSanI bhaktithI nIca zetra kamane kSaya thAya che, kAraNa ke uccane-uttamane seve te ucca-uttama thAya che, eTale parama uttama evA puruSanA sevanathI nIca gotranuM nAmanizAna paNa hotuM nathI. uttamane saMgathI uttamatA vadhe che. (juo pR. 112, "uttama guNa anurAgathI" i.) phalAvaJcakayogastu sadbhya eva niyogataH / sAnubandhaphalAvAptidhemesiddhau satAM matA // 221 // saMta thakI ja niyagathI, phala avaMcaka ga; dharmasiddhimAM saMta mata, sAnubaMdha phala yoga. 221 artha:-ane phalAvaMcaka yuga te saMte thakI ja niyogathI sAnubaMdha phalaprApti dharmasiddhi viSayamAM saMtane saMmata che. vivecana ane lAvaMcaka nAmane je chello yogettama che, te kevuM che? te ke-hamaNAM ja kahyA te saMte thakI ja nigathI, je tathA prakAre sadupadezAdivaDe karIne, dhamasiddhi viSayamAM sAnubaMdha phalaprApti te ja phalAvaMcaka ga tene saMmata che. je puruSanA tathAdarzanathI-svarUpaoLakhANathI gAvaMcakanI prApti thaI, tathA cagAvaMcakanI prApti thaye je puruSa pratye ja vaMdanAdi kriyAthI kiyAvaMcakanI prApti thaI, te ja mahAnubhAva sapuruSanA mahAprabhAvathakI ja phelAvaMcaka yoganI paNa prApti hoya che. kAraNa ke je yoga avaMcaka che, te kriyA paNa avaMcaka hoya che, ane tethI prApta thatuM phala paNa avaMcaka hoya che -bANanI peThe. (juo pR. 159). A daSTAMtamAM nizAnane vidhavArUpa je eka svarUpalakSyanI siddhi thavI te phalAvaMcaka che. (jue pu. 161) gtti --wdAvaaronara-phalAvaMcaka yoga te, carama-chelle gottama-uttama yogake che ? to ke sabhyo -anaMtara kahelA saMto thakI ja, niyojAta-niyogathI, avazyapaNe sAvadhaBrAvAti -sAsubaMdha phalaprApti,-tathA prakAre sadupadezAdivaDe karIne, dharmasiddhI-dharmasiddhirU5 viSayamAM, sanAM matA-saM tene mata che, saMmata che.
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ (740) gadaSTisamuccaya A uparathI spaSTa samajAze ke puruSanI oLakhANa pahelAMnA jIvane je je phaLa thatA hatA, te badhA vaMcaka hatA-chetaranArA hatA; kAraNa ke svarUpa lakSya vinA A jIve je je anaMta kriyA karI, tenA tene phaLa te tene aneka maLyA, paNa vaMcaka phaLa aneka te saMsAratyathI heI saMsAra paribhramaNarUpa hatA. (juo pu. 161, "eka kahe sAdhiye" I. ) devAdi gatirUpa Idhara-udhara anekAneka phaLa tene maLyA, paNa te chUTAchavAyA-vizRMkhala hatA, eka sAdhya lakSya pratye ja dorI janArA kaDIbaMdha-zRMkhalAbaddha hatA. athavA tethI je phaLaprApti thatI hatI, te svarUpasiddhirUpa eka mekSaphaLathI vimukha dizAmAM hatI, eTale te jIva svarUpasiddhithI dUra ne dUra rahetuM hatuM, ane Ama te saphaLathI vaMcita rahetuM hovAthI tene prApta badhA phaLa vaMcaka ja thatA hatA. paNa have satparuSane avaMcaka yoga thayA pachI avaMcaka phaLa kriyA paNa avaMcaka thaye, te parama kRpALu satparuSanA kRpA-prasAdathakI ja eka sAnubaMdha avazya avaMcaka phalana vega hoya che. arthAt sAnubaMdha phalanI prApti hoya che. eka saphaLa bIjA salphaLanI sAthe jemAM saMkaLAyeluM hoya che, jemAM phaLane anubaMdha cAlu rahe che-truTI jato nathI, te sAnubaMdha phalaprApti che. jemAM phala chUTuM chavAyuM-vizrRMkhala nathI hotuM, paNa aMkoDAbaMdha-ekavRMkhalAbaddha hoya che, te eka svarUpalakSyanI dizAmAM derI jatuM eka mokSapratyayI phaLa te sAnubaMdha phaLa che. Ama eka ekathI uttarottara caDhIyAtA puNyAnubaMdhI puNyanA anubaMdhathI jIva svarUpalakSyanI dizAmAM AgaLa ne AgaLa pragati karate jAya che, ne svarUpanI nikaTa Avate jAya che. A svarUpa pratyayI eka zreNIrUpa je akhaMDa phaLaparaMparA tenuM nAma ja sAnubaMdha phaLa athavA phelAvaMcaka che. (juo pu. 398, "zrI jine sahastragame kriyAo" I. ) AkRti 21 sAnubaMdha mokSapratyayI phala 0-0-0-0-0-0-> mokSa. A sAnubaMdha phalaprApti tathA prakAranA sadupadezAdithI hoya che, kAraNa ke satapuruSanA caraNasevanathI-temanA "padakaja nikaTa nivAsa"thI, upAsanathI, "upaniSad' thI temanA zrImukhe satavacanAmRta zravaNane parama lAbha prApta thAya che, ane sadupadezane te tathArUpa yogyatAvALA te pAtra chavane pariName che. eTale te sahuprabhAva ruSanA sadupadezAnusAra karavAmAM AvatI ekAMta svarUpalakSI samasta kriyAnuM phaLa paNa avaMcaka hoya che. kAraNa ke svarUpasthita AtmajJAnI vItarAga sapuruSane upadeza sadA mukhya evA svarUpa sAdhyane anulakSIne ja hoya che. zuddha AtmasvabhAvarUpa yoganI siddhi che je prakAre thAya che te prakAra AcaravAno temane pragaTa saupadeza hoya che. sasvarUpaprApta sapuruSane upadeza sat ja hoya, sata svarUpa ja badhe, eTale satasvarUpane anulakSIne thatI pratyeka kriyA paNa svarUpanusaMdhAnavALI hovAthI avaMcaka phalavatI ja hoya che. (juo pu. 161, "jIvane jJAnI puruSanuM
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : phalAva caka: sadguru yAge ava"catrayI (dravya-bhAvathI ) (741) " eLakhANu ' i.) ane A je sAnubaMdha phala prApti kahI, te paNa dharmasiddhi viSayamAM ja saMtAne saMmata che,-nahi. ke anya viSayamAM. kAraNake satpuruSo kevaLa dhasiddhi' sivAya bIjA koI phaLane icchatA ja nathI. jema bane tema AtmAnA zuddha svabhAvadhama pragaTe, AtmA svabhAva dhadmAM Ave, nija svabhAva sAthe ceAgarUpa dhama'nI siddhi thAya, ema ja te niraMtara icche che-jha Mkhe che, ane prabhu pAse prAthe che. (jue pR. 494, * zrI sIma`dhara jinavara' i. ) khAkI iMdra-cakravatI Adi padavIrUpa phaLane te niSkAma saMtajanA kadI IcchatA ja nathI, chatAM aciMtya ciMtAmaNi samA dharmaratnanA prabhAvathI te prApta thavA kAMi durlabha nathI. yAgarUpa dharatnanI siddhithI tenI AnuSa`gika prApti paNa hAya che, paNa te te jAranI pAchaLa sAMThA hAya ja tenA jevI che. satpuruSA kAMi tevA AnuSaM gika phaLamAM rAcatA nathI, ane tethI bhALavAI jaI mULa svarUpalakSyane cUkatA nathI, kAraNa ke pazu heAya te sAMThA-kaDakha icche te manuSyatA jAra ja grahaNa kare. tema sAMThA jevA AnuSa gika-sAthe sAthe thatA phaLane pazu jevA khAlajIva ja Icche, paNa pa'Dita saMtajana tethI phAsalAya nahi; te tA pAkA vANIA ' jevA svACpaTu hAI AtmArUpa mukhya mULa muddAne kadI bhUle nahi! Ama A avacakatripuTIne bANunI lakSyakriyAnI upamA kharAkhara ghaTe che; te atra yathAsaMbhava ghaTAvI che. (jue pR. 158 thI 164). A sava parathI e pA kulita thAya che ke satpuruSanA svarUpadana yeAgathI yeAga avaMcaka hAya, te svarUpa lakSyavALI satpuruSa pratyenI vaMdanAdi kriyA ane tenu phUla paNa avaMcaka heAya; ane svarUpadarzanayuga vinA jo cega vAMcaka hoya, te svarUpa lakSya vagaranI vaMdanAdi kriyA ane tenu phaLa paNu vAMcaka hAya. A uparathI spaSTa samajAze ke eka ceAga ja kharAkhara na hAya teA badhI mAcha khagaDI jAya che. ane A ceAga paNa sadguru satpuruSane AzrayIne che, eTale sAdhu sAcA puruSane-sadgurune svarUpadazanathI thate ceAga ' kharAkhara na ane, tA kriyAnA ne phaLane ghANu paNu bagaDI jAya che. Ama sAMtacaraNanA AzrayayeAga vinA samasta cAgasAdhana kriyAdi niSphaLa gayA che, AtmavaMcaka banyA che, jIvane ThaganArA-khetaranArA pUravAra thayA che. sAcA satpuruSane-bhAvayegI bhAvasAdhune Azraya karavAmAM Ave, tA ja avAMcaka yAga, avacaka kriyA ne avaMcaka phaLa thAya. eTalA mATe ja atre mahAtmA zAstrakAra maharSi e'saddhi: ' 'sAdhUnazritya' e zabdo para khAsa bhAra mUkayeA che. ane Ama sadgurunA avalaMbane eka ja svarUpalakSyanA anusa dhAna-joDANurUpa yAga ane, tenA ja anusaMdhAnarUpa kriyA karavAmAM Ave, ane tenA ja sAnukha'dha sa dhAnarUpa eka mAkSapratyayI phaLa maLe, te e traNe avacaka che,-cAgAva'caka kriyAva'caka ne lAva caka che. (juo pR. 164, 'ana ta kALathI AthaDaye ' I. ) sadguru yAge avacake yI
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ (742) " nimA~la sAdhu bhagati lahI....sakhI yAga avaMcaka hAya....sakhI kiriyAva'caka tima sahI....sakhI. kula ava'caka joya....sakhI" zrI AnaghanajI vaLI A avacakatrayanI prApti e prakAre ghaTe che-dravyathI ane bhAvathI. dravyathI eTale sAcA satpuruSa-bhAvasAdhunuM bAhyathI-dravyathI skUla guNavaMtapaNuM tathA'na thavuM te dravyathI ceAgAva'caka che; tevA satpuruSA pratye dravyathI vadhanAdi kriyA te dravyathI kriyAvaMcaka che; ane tevA satpuruSA pratyenI te dravya kriyAthI prApta thatu phaLa te dravyathI phalAvacaka che. sAcA satpuruSane AzrInebhAvayeAgIne avalakhIne thatA A dravya avaMcakatraya paNa jIvane upakArI thAya che, kAraNa ke te bhAva ava`cakatrayInA kAraNarUpa thai paDe che. bhAvathI-sAcA satpuruSanuM, bhAvasAdhunuM satpuruSa svarUpe aMtathI--bhAvathI sUkSma guNava'tapaNe tathAdana thavu te bhAvathI ceAgAvacaka che. ane tevA satpuruSA pratye je bhAva vaMdanAdi kriyA te bhAvathI kriyAvaMcaka che. ane tevA satpuruSA thakI je bhAva dhama lisiddhi thavI te bhAvathI phalAva'caka che athavA sadgurunA saupadezajanma sadbAdha thakI jIvane svarUpa lakSyanA yoga thavA te bhAvathI yeAgAvacaka, pachI te svarUpalakSyane anulakSI svarUpasAdhaka kriyA te bhAvathI kriyAva'caka ane svarUpalakSyanI siddhi thavI-Atmasiddhi pAmavI te bhAvathI phelAva'caka, Ama dravyathI ke bhAvathI avaMcakatrayanI prApti jene hAya, te koi paNa mumukSu yAgI A yAga prayAganA adhikArI che ema tAtpaya che. paNa temAMye mukhyatA te bhAvanI ja che. A banne prakAramAM paNa mukhya mahatvanA muddo eTalA ja che ke A ava'cakatraya satpuruSa AzrI hAvA joie, sAcA sata-kharekharA bhAvasAdhu bhAvayAgIne AzrIne ja hAvA joie. vadhAre zu? tApa rUpa sArAMza ke--satpuruSanuM tathAdana arthAt tenA svarUpanI oLakhANa te ceAgAva'caka che. satpuruSane satpuruSa svarUpe eALakhI tenA pratye praNAmAdi kriyA karAya te kriyAvaMcaka che. ane satpuruSa thakI dharma siddhi khAkhatamAM prApta thatuM je sAnukha dha phala te phalAvacaka che. athavA svarUpane oLakhavu. te ceAgAva'caka, svarUpane sAdhavuDa te kriyAva'caka, ne svarUpane pAmavuM te phlAva'caka dravya-bhAva avacatrayI yogadRSTisamuccaya E ema eenuM svarUpa kahI dekhADI prakRtayeAjana kahe che :-- kulAdiyoginAmasmAnmato'pi jaDadhImatAm / zravaNAtpakSapAtAderupakAre 'sti zvataH || 222 // vRtti--hayoginAm-ukta lakSaNatA kulayogI Adita, asmA-A thakI, A yogadRSTisamuccaya thakI, matto'Si-mhArA karatAM paNu,g2ahImatAm--jaDabuddhi evA bIjAene zuM ? teA ke tratraLAt zravaNacakI, pakSapAta re:-pakSapAta, zubhecchA Adine lIdhe, 31 'sti cherAta:lezathI upakAra che,tathAprakAre khIjapuSTi vaDe karIne.
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : kulagI Adine A graMthathI kaIka upakAra (743) kulagI Adikane, mujathIye jaDamatidhAra; zravaNathI pakSapAtAdithI, AthI leza upAra, 222. artha - A gadaSTisamuccaya thakI, mhArA karatAM paNa jaDabuddhi evA kulagI Adine, zravaNa vaDe karIne pakSapAta Adine lIdhe, lezathI upakAra che. vivecana ukta lakSaNavALA kulagI Adi ke je mahArA karatAM paNa jaDabuddhi hoya tevA bIjAone, A cagadaSTisamuccaya graMthathakI, AnA zravaNathI upajatA pakSapAta-zubhecchA Adine lIdhe bIjapuSTi AdivaDe karIne lezathI upakAra che. dayA zAMti samatA kSamA, satya tyAga vairAgya; hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya."--zrI Atmasiddhi. uparamAM kahyuM tema,-je gikulamAM janmyA che ane janmathI ja gidharmane pAmelA che, tathA bIjAo paNa je prakRtie karIne dravyathI ane bhAvathI gidharmane anugata che-anusaranArA "anuyAyI" che, te kulagIo che. A mahAnubhAva kuyogI ne kulagIo tathA prakAre grahanA abhAvane lIdhe jagatamAM sarvatra aDhaSI pravRttacaka rogI hoya che, dharmaprabhAvane lIdhe guru-deva-dvija teone priya hoya che, tathA kilaSTa pApanA abhAvane lIdhe teo prakRtithI-svabhAvathI dayALu hoya che, puNyAnubaMdhI puNyane lIdhe vinIta-vinayavAna hoya che, graMthibheda vaDe karIne bodhavaMta-tatvasaMmajaNavALA hoya che, ane cAritrabhAve karIne teMdriya-jiteMdriya hoya che. ane pravRttacaka gIo prathamanA be prakAranA yama-IcchAyama ane pravRttiyamano samyaka prakAre Azraya karanArA hoya che, ane bAkInA be yama-sthirayama ane siddhiyamanA atyaMta athI-abhilASI hAI sadA temAM sadupAya pravRtti karanArA hoya che, ane tethI karIne zuzraSA Adi ATha guNathI yukta evA hoya che. tathA Adha avaMcaka ganI prAptithI tenAthI anya evA be avaMcakane lAbha pAmelA hoya che, arthAt yegAvaMcakanI prAptine lIdhe kriyAvaMcaka ne phalAvaMcaka paNa pAmelA hoya che.-AvA A mahAtmA kulagIo ane pravRttacakra gIo A mahAn coga prayoganA adhikArIo che ema gavido vade che. arthAt A yugaprayoga yogya je "jegijane hoya te AvA lakSaNavaMtA-AvA uttama guNasaMpanna avazya hoya, sAcA-mumukSuo, sAcA AtmAthIo hoya, ema atra tAtparya che. ane AvA viziSTa adhikArI megIone uddezIne A parama paropakAraparAyaNa mahAyegI zAstrakAra maharSi kahe che ke- A kulagI-pravRttacaka yegIomAM
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ (744) yogadakTisamuccaya je hArA karatAM paNa jaDabuddhivALA hoya teone A "gadaSTi laghutA darzana samuccaya' graMtha thakI lezathI-kaMIka upakAra saMbhave che. A zabda uparathI mahAnubhAva zAstrakAra mahAtmAe pitAnI atyaMta laghutA saraLabhAve darzAvavA sAthe, kene kene A graMtha khAsa upakArI thaI paDaze, tenuM sUcana karyuM che. kAraNake "hArAthI paNa jaDabuddhivALA" e padamAM "paNa" zabdathI potAnA paNa jaDabuddhipaNAne laghutvabhAve svIkAra karyo che. eTale huM te jaDabuddhi-maMdamati chuM ja, paNa mahArA karatAM paNa je vadhAre jaDabuddhivALA-maMdamati AtmAo hoya, tene AthI kaMIka upakAra thaze ema Azaya che. kAraNake matine vikAsa AtmAnA kSopazama pramANe hoya che, arthAt karmAvaraNanA kSapazama pramANe buddhinI taratamAtA-jUnAdhikatA hoya che. eTale huM je ke maMda thayopazamavALe chuM, chatAM mahArA karatAM paNa maMda kSayapakSamavALA je cho hoya, je AtmabaMdhuo hoya, teone A hArI kRti thakI kaMIka AtmalAbha tha saMbhave che. atre "lezathI"--kaMIka (a little) e zabda paNa laghutvabhAvane sUcaka che. kAraNake A graMtha mumukSune kAMI jevo te upakArI nathI, parama upakArI che, chatAM ema kahyuM che. vaLI atre pitAne paNa "jaDabuddhi" kahyA tenuM pAramArthika kAraNa paNa che. kAraNake je je kSayopazamabhAva che te te kSAyika bhAvanI apekSAe alpa vIrya chemaMdazaktivALA che, jaDabuddhirUpa che. eTale kaI game tevA utkRSTa kSayopazamavaMta hoya te paNa kSAyikabhAvanI apekSAe te maMdamati-alpamati ja gaNAya. eTale game tevA - pazamane paNa mada karavA yogya nathI, e nyAye graMthakAra maharSi kahe che ke-hAro kSayepazama bhale game te hoya, paNa huM te jaDamati chuM, tathApi hAra karatAM alpa kSayapazamI che je haze, te AthI kaMIka lAbha uThAvI zakaze. kAraNa ke adhika kSapazamavaMta pAsethI alpatara kSayopazamavaMtane zIkhavAnuM jANavAnuM maLe e rIti che;-jema vadhAre bhaNelA pAsethI ochuM bhaNele zIkhI-jANI zake tema. (juo pR. 94 "apavIrya kSepazama ache" I.) Ama sAcA daDha adhyAtmaraMgathI hADohADa raMgAyelA A mahAnubhAva maharSi haribhadrAcAryajIe atyaMta atyaMta saraLabhAve AtmalaghutA nivedana karI, potAnI kharekharI mahattA pragaTa karI che. kAraNa ke-laghutA meM prabhutA vase, prabhutA se prabhu dUra." ahIM je kaMIka upakAra che ema kahyuM, te upakAra karyo? ane kevI rIte thaze? tene paNa atra khulAso batAvyuM che. te A prakAre-A sazAstranA zravaNa thakI te mahAnubhAva supAtra adhikArI megIone atre pakSapAta-zubhecchA Adi upakAra kevI upajaze, ane tethI karIne teone yathAsaMbhava bIja puSTi vaDe karIne rIte ? kaMIka upakAra thaze. te mahAtmA gIjane A satazAstra sAMbhaLaze, eTale te guNagrAhI mahAjanene enA pratye kudaratI pramedabhAva upajavAthI pakSapAta thaze, zubhecchA upajaze, bhaktibhAva phuraze, yathArtha egamArganuM jJAna thaze, ane te gamArge pravartAvAnI abhilASA vRddhi pAmaze. eTale teone prApta
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra: *thakartAnuM laghutAdazana upakAra kevI rIte? (745) thayelA gabIjanI puSTi thaze, temAM saga sAdhanarUpa akarA kuTaze ane yogasiddhirUpa vRkSa phalIphUlIne mokSarUpa parama amRta phaLa Apaze. Ama A gIjanene paNa A zAstra thakI AtmalAbharUpa kaMIka upakAra lezathI thavo saMbhave che. vaLI "lezathI"--kaMIka ema kahyuM che, te anya pratyenA upakAranuM gauNapaNuM sUcavavA mATe che. kAraNake graMthakartAne abhiprAya e che ke-bIjAone te AthI lezathI-kaMIka ja upakAra thavA saMbhave che, paNa A graMthagrathanathI mukhya upakAra-mukhya AtmalAbha te mane ja che. A graMtha te meM uparamAM kahyuM hatuM tema "AtmAnusmRtine athe' race che eTale A graMthanuM mukhya prayajana te mhArA pitAne AtmAne upakAra che-hArA pitAnA AtmArthanI siddhi che. bAkI gauNapaNe bIjA jogI jIvane A graMtharacanAthI kaMI AnuSaMgika lAbha thatuM hoya te bhale thAo ! te levAne teo parama yogya che ! teo paNa AnAthI yatheccha AtmalAbha bhale UThAvo ! parama premathI Ama karavAnuM temane sarvane AmaMtraNa che ! parama yogAmRtanuM AkaMThapAna karavA mATe meM je A racanA karI che, temAM avagAhana karI-UMDA utarI teo paNa bhale A parama gAmRtanuM pAna karI tRpta thAo ! ane parama AtmAna darasano anubhava karo ! pakSapAta mAtra thakI che upakAra ? evI AzaMkA dUra karavA mATe kahe che- tAttvikA pakSapAtazca bhAvazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM jJeyaM bhAnukhadyotayoriva // 223 // pakSapAta tAttvika ane kriyA bhAvahIna tema; benuM aMtara jANavuM, sUraja khaju A jema. 223 artha :-tAvika pakSapAta ane bhAvazUnya je kriyA,-e benuM aMtara sUrya-khadyotanI peThe jANavuM. vivecana "zuddha bhAva ne sUnI kiriyA, behamAM aMtara ketejI; jhaLahaLate sUraja ne khajuo, tAsa tejamAM tejI."--zrI . sa. 8-6. uparamAM atre pakSapAta mAtrathI paNa bIjAone upakAra thavAnI saMbhAvanA kahI, te kema banI zake? evI AzaMkA ahI dUra karI che. tAttivaka eTale ke je pAramArthika vRtti-tAtti: pakSapAta:-tAtvika pakSapAta, pAramArthika pakSapAta, mAnyA ja thA kriyA-ane bhAvazUnya evI je kriyA, janayoransa zerya-A benuM aMtara jANavuM. kenI jema? to ke-mAnavonogisUrya ane khadyotanI jevuM mahad aMtara ema artha che.
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ (746) yogadaSTisamuccaya pakSapAta che, ane je bhAvazUnya kriyA che,-A benI vaccenuM aMtara eTaluM badhuM moTuM che ke tene sUrya-khadyotanA aMtaranI upamA ApI zakAya. jhaLahaLato sUraja ane tagatagate khajUo-AgIo e baMne prakAza vacce jeTaluM moTuM aMtara che, teTaluM aMtara tAttvika pakSapAta ane bhAvazUnya kriyA e benI vacce che. tAvika pakSapAta sUryaprakAza same che, ane bhAvazUnya yiA khadyota prakAza samI che. eTale tAtvika pakSapAtanI vAta moTI che. keIema zaMkA kare ke A pega viSaya pratye pakSapAta mAtra upajavAthI ze upakAra thAya? upakAra te kriyA pravRttithI thAya, mAtra rucirUpa pakSapAtathI zI rIte thAya? tenuM nivAraNa atre ukta daSTAMtathI karyuM che. A gazAstra viSaya pratye tAvika pakSa- tAtvika pakSapAta, pAramArthika pakSapAta, kharekharo bhAva pakSapAta upaja pAtathI upakAra te paNa kAMI nAnIsUnI vAta nathI, kAraNa ke tathArUpa pakSapAta aMtaraMga ruci-prema vinA upajatuM nathI, aMtaraMga bhAva vinA upajatuM nathI. eTale aMtaraMga ruci-bhAvathI upajatA A bhAvapakSapAtanuM mUlya jeTaluM AMkIe teTaluM ochuM che, enI sAthe ApaNe je bhAva vagaranI karavAmAM AvatI anata dravya kriyAnI sarakhAmaNI karIe, te te bhAvazUnya kriyAnI ati ati alapa kiMmata che. keI eka manuSya sAcA bhAvathI A yuga viSaya pratye mAtra pakSapAta ja dharAvatuM hoya, ane kAMI yegasAdhaka kiyA na paNa karatA hoya ane bIje kiyA jaDa manuSya aMtabheda vinAnI-bhAva vinAnI anaMta dravya kriyA karato hoya,-te A baMnenI vaccenuM aMtara sUraja ne AgIAnA aMtara jeTaluM che. bhAvathI pakSapAta mAtra dharAvanAra paNa, bhAvazUnya anaMta kriyA karanAra kriyAjaDa karatAM anaMtagaNe mahAna che. bhAva pakSapAtI sUrya samo che, ane bhAvazUnya kriyAjaDa khadyota same che. eTale A benI tulanA kema thaI zake ? kayAM meru, kayAM sarasava? kayAM siMdhu, kayAM biMdu? kayAM sUrya, kayAM khadyota? "bAhya kriyAmAM rAcatA, aMtabheda na kAMI; jJAnamArga niSedhatA, teha kriyA jaDa ahi." zrI Atmasiddhi "mAriyA: itijarjari na mAvAcA "--zrI kalyANumaMdira stotra. ane atre je pakSapAtanI vAta che, te tAtvika pakSapAtanI vAta che. tAtvika eTale pAramArthika-paramArtha sat satya tatva samajIne-paramArtha samajIne tenA pratye sahaja svabhAve upajate pakSapAta te tAvika pakSapAta che. A tAtvika pakSapAtamAM ane atAtvika pakSapAtamAM ghaNe phera che, AkAza-pAtAlanuM aMtara che, kAraNa ke matAgrahathI upajate pakSapAta-matanA mamatvathI upajate pakSapAta te atAvika che. temAM mAruM te sAcuM"
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : tAtvika pakSapAta ane bhAvazUnya kriyAnuM aMtara (747) evI bhAvanAnI mukhyatA hoya che. ane sasvarUpanA yathArtha grahaNathI-yathArtha samajaNathI upajate pakSapAta te tAtvika che, temAM "sAcuM te mAru" evI bhAvanAnI mukhyatA hoya che. atAvika pakSapAtamAM matanuM prAdhAnya che, tyAre tAttvika pakSapAtamAM " sata"nuM prAdhAnya che. atAvika pakSapAta matAbhinivezarUpa che, tAvika pakSapAta tatvapravezarUpa che. Avo mahatvano phera e be vacce che. eTale atAtvika pakSapAta jema aprazasta che, aniSTa che, tema tAvika pakSapAta prazasta che, ISTa che. A tAtvika pakSapAta ja atre prastuta che, ane te guNAnurAgajanya premane lIdhe sat vastu pratyenI aMtaraMga rucithI--pratItithIbhAvathI upajate hoI parama prazasta che. A zuddha bhAvarUpa pakSapAtanI vAta kaMI ora che! tenI pAse bhAvavihIna jaDa dravya kyiA kaMI gaNanAmAM nathI, sUrya pAse AgI A jevI tuccha che. A uparathI sAra bodha e levA yogya che ke bAhya dravya kriyA upara je bhAra mUkavAmAM Ave che tenA karatAM anaMtagaNe bhAra "bhAva" upara mUka joIe. paNa lekanI ghaNuM karI ethI ulaTI ja sthiti dekhI kheda pAmelA karuNALu saMtajano pikAra karI gayA che ke: dravya kriyArUci jIvaDA re, bhAva dharma rucihIna, upadezaka paNa tehavA re, zuM kare chava navIna ?....caMdrAnana--zrI devacaMdrajI ane tevA prakAre kahe che- khadyotakasya yattejastadalpaM ca vinAzi ca / viparItamidaM bhAnoriti bhAvyamidaM budhaiH // 224 // khajuAnuM je teja che, aha5 vinAzI teha viparIta A che suryanuM, bhAvya budhee eha, 224 artha:-khavotakanuM (AgIAnuM ) je teja che, te alpa ane vinAzI che, ane sUryanuM A teja ethI viparIta che, ema A budhAe bhAvya che, bhAvavA gya che. vivecana khadyota nAmanA jatuvizeSanuM je prakAzAtmaka teja che, te svarUpathI alpa ane vinAzI che. ane sUryanuM A prakAzAtmaka teja tethI viparIta che, arthAt bahu ane - vRtti-strota -khadyotanuM satvavizeSanuM, jhADa-je teja-prakAzAtmaka che, tA-te, zuM ? te ke-ajaM ja vinAzi 4-apa ane vinAzI che,-svarUpathI viparItamiTuM mAno:-bhAnunuM A viparIta che, eTale ke sUryanuM teja bahu ane avinAzI che. rUri-ema, evA bhAvanuM, mAncemiA bhAgya che, bhAvavA yogya che, adhikRta pakSapAta thakI, A kriyAki, yupai:-budhethI, tatvanItie karIne
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ (748) yogadRSTisamuccaya avinAzI che. evA bhAvanuM. A prastuta pakSapAta thakI A kriyAdika budheAe tattvanItithI bhAvavA yeAgya che. uparamAM je sUrya-adyotanuM dRSTAMta ApyuM tene ahIM spaSTa karyuM" che:-khadyota nAmanuM eka nAnakaDu* jIvaDuM, ke jene AgIe paNa kahe che, te rAtrInA bhAgamAM camake che. tenuM je prakAzarUpa teja che, te svarUpathI alpa-theDu' ane vinAzI Aya che. AgIe ghaDI ghaDI camake che, tagatage che, jemAM te peAte paNa kharAkhara dekhAtA nathI evA kSaNabhara maMdamaMda camakArA kare che, ane pAchA kyAMya vilIna thaI jAya che. paNa sUryanuM prakAzamaya teja ethI viparIta-ulaTuM che. sUryAMnu teja ghaNuM ane avinAzI hAya che. te ekasarakhA jhaLahaLATa kare che, jhagajhage che,--jemAM samasta vizva padArtha kharAkhara prakAzita thAya che, eve asAdhAraNu tejasvI ne avinAzI prakAza pAthare che, ane Ama akhaMDapaNe dIrgha kALa sudhI te tejonidhi prakAzyA kare che. Ama A leAkaprasiddha dRSTAMta che. kayAM sUrya ? kayAM khadyota ? A dRSTAMta uparathI budhajanAe, prAjJajanAe, vivekI sajjanAe tattvanItithI paramArtha vicAravA ceAgya che-bhAvavA yeAgya che. bhAviSeANI yaMtravat jaDapaNe karAtI dravya kriyA khadyota samI heAi, tenuM teja alpa ane vinAzI che; ane bhAvarUpa tAttvika pakSapAta sUrya sameA hAI, tenuM teja ahu ane avinAzI che. draSya kriyA AgIAnI jema ghaDI ghaDI camake che, tagatage che, jhAMkhA prakAza kare che, jemAM peAtAne peAtAnu svarUpa paNa dekhAtuM nathI evA kSaNika mada maMda camakAro kare che, ane kayAMya vilIna thaI jAya che, eneA patto maLatA nathI. paNa prastuta bhAva tA sUryanI peThe ekasarakhA asAdhAraNa jhaLahaLATa kare che--jhagajhage che, jemAM peAtAnuM AtmasvarUpa te zuM paNa samasta vizvasvarUpa prakAzita thAya evA asAdhAraNa tejasvI ne avinAzI jJAnaprakAza pAthare che; ane Ama akhaMDapaNe te avinAzI tejonidhirUpa bhAva prakAzyA kare che. Ama anaMta ne avinAzI tejomaya sUryanI samakSa alpa ne vinAzI tejanA camakArA karatuM AgIA jevuM jaMtunu jeTalu jhAMkhu lAge che; teTaluM ja anaMta ne avinAzI tejomaya jJAnaprakAza pAtharatA bhAvanI samakSa, alpa ne vinAzI camakArA karatuM Akhu dravya kriyAcakra AMkhuM lAge che; mATe tAttvika pakSapAtarUpa zuddha bhAvanI apekSAe dravya kriyA kai gaNatrImAM nathI. ityAdi atha bhAvavA yeAgya che. bhAva sU : dravya kriyA khadyota A jaDapaNe dravya kriyA karanArA mukhya leAkeA ema mAne che ke ApaNu. kalyANu thaze, paNa te temanI brAMti che; kAraNa ke zrI kriyA karatAM karatAM haribhadrAcAya jIe
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : bhAva suya same: dravya kiyA khadyota samI (749) paMcAzakazAstramAM spaSTa kahyuM che ke "saMpUrNa kriyA paNa bhAva vinA kriyA ja nathI; kAraNa ke tene nija phalanuM vikalapaNuM che. atre 2thaka upapAtanuM dRSTAMta che." e aMge AgamamAM kahyuM che ke-eghathI-pravAhathI A jIve caiveyakamAM anaMtA zarIre mUkyA che, arthAt A jIva saiveyaka devalokamAM anaMta vAra upaje che. ane A greveyaka prApti paNa sAdhunI saMpUrNa kiyAnA pAlana vinA hetI nathI, uttamapaNe sAdhunI saMpUrNa kiyAnA pAlanathI ja hoya che. Ama sAdhunI saMpUrNa kriyA anaMtavAra prApta thayA chatAM A jIvanuM kalyANa thayuM nahiM! are ! darzana paNa siddha na thayuM ! Ama thayuM tenuM kAraNa yathAyogya bhAvanI ja khAmI hatI. A uparathI paNa bhAvanuM ja prAdhAnya pratIta thAya che. vizeSa kahe che- zravaNe prArthanIyAH syuna hi yogyAH kadAcana / yatnaH kalyANasattvAnAM mahAratne sthito yataH // 225 // zravaNe prArthanA egya ne, kadI yogya jana ratna: sthita che kalyANasane, mahAratnamAM yatna, 225. artha -Agya janone kadI zravaNa viSayamAM prArthanA karavA gya nathI, kAraNa ke kalyANasane mahAratna viSayamAM yatna sthita ja che. vivecaka zravaNa viSayamAM gRjane kadI prArthanA karavA yogya nathI, kAraNa ke zuzraSAbhAvane lIdhe teonI temAM svata: pravRtti hoya che. kalyANasane-puNyavaMteno yatna ciMtAmaNi Adi mahAratna viSayamAM sthita ja che, rahelo ja che,-tathA prakAre aucityayogathI pakSapAta Adine lIdhe paNa janmAntaramAM tenI prApti hoya che, ema zAstramAM zravaNa thAya che. AvA upara kahyA te je yogya yogIjane che, tene zravaNa karavA bAbatamAM kadI prArthanA karavA yogya nathI. aho kulagIe ! ahe pravRttacakra yogIo ! ahe kRtti -Ane zravaNa viSayamAM, prArthanIyA: yu-prArthanIya heya prArthavA yogya hAya, nahi-nahi, coda: rana-gya kadI paNa -zuzraSAbhAvathI saMvata pravRttine lIdhe. ane tevA prakAre kahe che-caranA vanyAnasavAnAM-kalyANa sane-puramavaMtone yatna, mahA-mahAratnamAM, cintAmaNi Adi viSayane, hiro :-kAraNa ke sthita ja che,-tathA prakAre cirAgathI, pakSapAta Adi thakI 5Na janmAktaramAM prApti kRtine lIdhe. * "saMpuNNAvi hi kiriyA bhAveNa viNA Na hoti kiriyatti / vizvavidattAno vikasAvAzaging -zrI paMcAzaka,
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ (750) yogadaSTisamuccaya mokSamArganA pravAsI mumukSu AtmArthIo! ahi gamArganA jijJAsu mahArA sAdharmika AtmabaMdhuo ! tame A zAstranuM zravaNa kare ! A sAkSAt parama gAmRtanuM pAna karI paramAnaMdanI prApti kare!-ityAdi prakAre A mumukSu yogya janane prArthanA karavAnI rahetI nathI; kAraNa ke zuzraSAbhAvane lIdhe-sAcI aMtaraMga zravaNecchAne lIdhe te sajanenI satazAstrazravaNamAM svataH pravRtti che ja. eTale temane zravaNa mATe preraNA karavAne ke vijJaptirUpa prArthanA karavAne avakAza che ja kyAM? teone te sAcI zuzraSA-sata zAstra sAMbhaLavAnI IcchA eTalI badhI utkaTa hoya che, ke teo vagara kalyANa kahe ja potAnI meLe temAM pravRtta che ja; kAraNa ke je kalyANasa sa ne che, je jI kalyANa avazya pAmavAnA ja che, evA mahApuNyavaMta ratnamAM yatna janeno ciMtAmaNi Adi mahAratnanA viSayamAM yatna sthita ja che rahelo ja che, sthApavAno nathI. kAraNa ke tathA prakAre temane aucitya yega hoya che, teone tema karavuM ucita che, eTale teo te prakAre ApameLe avazya kare ja che. pakSapAta Adi thakI paNa janmAntaramAM tevA zuzruSAdi bhAvanI prApta hoya che, ema zAstramAM zrata thAya che. te mahAnubhAne satazravaNanA tAvika pakSapAta thakI janmAktaramAM paNa tathA prakAre zuzruSAdi bhAvanI avazya prApti heya ja che. eTale AvA tAttvika pakSapAtavALA yogya gijane je sadA zuzruSAbhAvavALA, sAcI zravaNecchAvALA tatvarasika heI svarasathI ja zravaNamAM pravRtta che, tene, "A zravaNa kare! A sAMbhaLo !" evI prArthanA karyAthI zuM? ayogyane dAnadaSanA parihArathe kahe che- naitadvidastvayogyebhyo dadatyenaM tathApi tu / haribhadra idaM prAha naitebhyo deya AdarAt // 226 // agyane te gavi6, dIe na eha chatAMya; haribhadra sAdara kahe, ene deya na A ya, 226 artha-paraMtu AnA jANakAra (AcA) a ne A graMtha detA nathI, tathApi haribhadre A AdarathI kahyuM che ke-A eone devA gya nathI. kRtti-naitiH -nathI AnA jANanArA AcAryo, ayogye- ane, ayogya evA bIjAone, ri-detA, ApatA, inaM-A gaTisamucaya nAmane graMtha, tathApi tatathApi, ema paNa vyavasthita sate, rimo-haribhadre, graMthakartAe, huM kAdu-A kahyuM che. zuM? te ke -na eene--ayogyane, revaDa-devA gya A yogadaSTisamuccaya, bAvarAna-Adara thakI, AdarathI A kahyuM che,
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : keya mAthanIya nathI, ne ayogyane A deya nathI (751) vivecana "sabhA traNa zrotA guNa avaguNa, naMdisUtre dasejI; te jANI A graMtha gyane, deje suguNa jagaze.--ye. sajhA. 8-8 paraMtu AnA jJAtA evA AcAryo te A yogadaSTisamucca graMtha a ne detA ja nathI, tathApi Ama vyavasthita chatAM graMthakartA haribhadre A AdarathI kahyuM che ke-A graMtha eone-ayogyane "devA yogya nathI." uparamAM egya evA yogIjanene A graMtha kaMIka upakArI thaze ema kahyuM, ane te gRjanene zravaNa karavA mATe prArthanA karavAnI paNa jarUra rahetI nathI, kAraNake teo svarasathI temAM pravRtti karI ja rahyA che ema kahyuM. te pachI saheje prazna UThe A graMtha che ke agyanuM zuM? tene TALa kema pADyo? tene zravaNa karavAnI ayogyane devA preraNA kAM karatA nathI? teNe zI gunhegArI karI? tene ahIM spaSTa gya nathI javAba Ape che ke-A gamArganA jJAtA evA jJAnI puruSa-gItArtha AcAryo te A gadaSTisamuccaya graMtha a ne detA ja nathI. tathApi "haribhadra' te AdarathI A kahe che ke-A graMtha e ene "devA yogya nathI."yegA cAryo te A graMtha tevA apAtra janenA hAthamAM ApavAnI ghasIne cakakhI "nA ja pADe che, paNa mArdavanI ane mAdhuryanI mUrti samA A graMthakartA te eene A graMtha devA yogya nathI' evuM narama vacana samajAvaTa bharI rIte AdarathI kahe che, vivekabharI mIThAzathInamratAthI kahe che, eone paNa khoTuM na lAge-emanA AtmAne paNa duHkha na thAya, e rIte parama karuNAbhAvathI mAnapUrvaka sahetuka samajAvIne kahe che. jenAmAM ukta lakSaNavALuM gya "yogIpaNuM" na hoya, jenAmAM A parama garahasya yathArthapaNe grahaNa karavAnI ke samajavAnI ke jhIlavAnI pAtratA na hoya, evA agya janone A parama yegyatAvALe gaprarUpaka graMtha ApavA gya nathI. kAraNa ke ayogyane A parama yogatatvane jeo samyaphabhAvathI AtmapariNamI karI pacAvI niSedhanuM kAraNa zake ema na haya, jIravI zake ema na hoya, tevA apAtra janene te A viparIta-pariNAmI thaI mithyAbhimAnAdi ajIrNavikAra athavA "jJAnane apa" paNa upajAve! jema maMda pAcana zaktivALAne pauSTika anna pAcana na thAya, paNa tethI te ulaTuM ajIrNa upaje, tema adhikArI jIvane A paramAna pace nahi, eTaluM ja nahiM paNa "huM A yogazAstra bhaye chuM" ema mithyAbhimAna dharI, tathArUpa yogabhAvanI siddhi vinA, jJAnadazAnI prApti vinA, te jyAM tyAM yega-jJAnanI moTI moTI vAto karavA maMDI paDe ne potAnA pAMDityanuM pradarzana kare ! ItyAdi prakAre tene zAstrane apaco thAya!
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ (752) ceAJadaSTisasurajIya ane Ama atanA meha chUTyA vinA pApaTIe pati anI meDhethI jJAnanI vArtA karI, jJAnImAM khapavAnI khAtara, te pAmara prANI mAtra jJAnInA droha kare! ne pAkaLa jJAnI- zuSkajJAnI evA te pAte graMtha vAMcyA che' ema jANe che, paNa AtmAne vacce che? ema jANatA nathI! ane graMtha bhaNI te janane paNa vace che! eTale AvA ayeAgya jIvA AvA parama vaigya uttama cAga grathanA adhikArI kema hAya ? C : " mukhathI jJAna kathe ane, aMtar chUTyo na mAha; te pAmara prANI kare, mAtra jJAnInA droha. "--zrI Atmasidi "nija gaNu sace mana navi kharce, graMtha bhaNI jana vAMce, luce keza na mulye mAyA, te na rahe vrata pace."--sA, tra. gA, sta. vaLI zAstramAM traNa prakAranI sabhA-zrotApariSad kahI che. te pramANe zrotAnA guNu-avaguNa tapAsIne upadeza devAnI zAsrakAranI zailI che--paddhati che. apAtra zrotAne tene ayeAgya evI upadezavAr karavAmAM Ave teA ulaTI anathakAraka thaI paDe che, kAraNa ke te tene jhIlI zakavAne samartha nathI ane uSA anathakAraka atha mAM laI jAya che. A zrotAnA prakAranuM svarUpa zrI na...dIsUtrathI jANavA ceAgya che ke guhya bhAva e tehane kahIe, jeha thru aMtara bhAMjejI, jezu citta paTa tara hAve, tehazu' gruhya na chAjejI; ceAgya aAgya vibhAga alahatA, karaze mATI vAtejI, khamaze te paDita paraSadamAM, muSTi prahAra ne lAtAjI."-- yA. 6, sajjhA, 8-7 zrotAjane che, te siMhanAda jevI cAkhI caTa vIravANI dUrathI sahunAda sAMbhaLIne bhaya pAme che, gabharAi jAya che, ane bhaDakIne bhAge che, teA sanmukha Ave ja kema ? tema siMhanAda jevI je mRgalAMnA ToLA jevA zrotAe che, te siMhanAda jevI spaSTa vIravANI nagna satyarUpa vIravANI zravaNu karIne trAse che, gabharAI jAya che, ane bhaDakIne bhAge che! teA sanmukha dRSTi karIne zravaNu karavAne ubhA ja zenA rahe ? evA gatAnugatika, gADarI TALA jevA rUDha ne mUDha zreAtAjane A satya tattvavArtA kema jhIlI zake? ane A je ceAgagraMthanI vANI che, te te sAcA vIraputranI si'hanAda jevI parama vIravANI che, eTale te sAMbhaLavAne mRgalAM jevA hInasattva jIvA kema ceAgya hAya ? kAraNake nagna satyarUpa parama tattvavArtA atra pragaTa kahI che. zuddha AtmasvabhAva sAthe yuMjana karavArUpa zuddha yAgabhAvanI paddhati emAM khatAvI che. AvI si'huganA samI vIravANI jhIlavAne alpasattva kAyara jane kema ceAgya hAya ! karege * temAM je mRga pariSadU jevA sAMbhaLI trAse che! mRgalAnuM TALuM
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : zrI haribhadrajInI siMhanAda jevI vIravANuM (753) yA marege" "Do Or Die,' 'vijaya athavA mRtyu" evI vIra puruSanI vIravANuM sAMbhaLIne kAyara jana jema bhaya pAmIne bhAgI jAya, tema A dharma dhuraMdhara gavIranI vANI sAMbhaLIne hInasattva jIvo bhaya pAmIne bhAgavA mAMDe emAM zI navAI ? kAraNa ke ahIM te "nagada nArAyaNa" nI vAta che, tathAbhAvarUpa rokaDA "harine mAraga kaladAra' rUpIAnI vAta che, tathArUpa adhyAtmapariNatimaya bhAvakiyA che zUrAno" karatAM yugavijaya varavAnI athavA subhaTanI jema te yogasAdhanA karatAM karatAM khapI javAnI vAta che. parathama paheluM mastaka mUkI, vaLatI levuM nAma jene ! -paheluM mAthuM mUkI pachI A yoganuM nAma levAnI vAta che. bhAvathI kapaTa rahitapaNe AtmArpaNa karI yegamArge AgaLa vadhavAnI vAta che. AtmasthAne vIrapaNe dAkhavavAnI parama zUravIra vAta che. Avo A harine-kamane haranArA "vIra" prabhune mArga zUrAne mAga che, emAM kAyaranuM kAma nathI. (juo pR. 8, "vIrapaNuM te AtamaThANe' I.). " harine mAraga che zUrAne, nahi kAyaranuM kAma jone; parathama paheluM mastaka mUkI, vaLatI levuM nAma jone. "-zrI prItama bhakta ItyAdi kAraNone lIdhe jJAnI AcAryo Ave A utkRSTa yogaviSayaka graMtha ayogenA hAthamAM detA ja nathI. eTale ja A graMthanA kartA zrI haribhadrAcAryajI kahe che ke-A graMtha aogyane deve yogya nathI. ane A ame haribhadrajInuM kahIe chIe te kAMI agya cha pratye anAdarathI ke tiraskArathI sAdara kathana kahetA nathI, paNa AdarathI ( Respectfully) kahIe chIe; kAraNa ke amane te jIva pratye kAMI dveSa nathI ke ame tene anAdara ke tiraskAra karIe, paNa amane te sarva jIva pratye samabhAva che, ane tevA agya cha pratye te vizeSa karIne bhAva karuNAbuddhi che ke A jIvo paNa A yogamArga pAmavA yogya thAya te kevuM sAruM ! paNa te mATe paNa yathAyegyatA meLavavI joIe. yogyatA meLavyuM teo paNa A mATe yugya thAya. eTale yege jema yogyatA vRddhi mATe prayatna karavo joIe, tema ayogye paNa gyatA prApta karavA mATe prayatna-puruSArtha karavo joIe. eTale teoe bilakula nirAza thavAnI jarUra nathI. kAraNa ke jema bane tema vairAgya-upazamAdi guNanI vRddhi thAya tema tema tevI yogyatA AvatI jAya, mATe te vairAgyAdinI vRddhi mATe prayAsa teoe kara joIe. paNa jyAM sudhI tenI yogyatA AvI nathI, tyAM sudhI te teo A mATe yogya nathI ja. eTale ja A ame AdarathI kahyuM che, ane te paNa mAtra te jIvanA hitArthe ja. kAraNa ke sarve daradInI barAbara nADa joI, prakRti pArakhI, vaya- pAcanazakti Adi lakSamAM rAkhI davA karavI joIe, e sAmAnya niyama che. ema na kare 95
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ (754) yogadRSTisamuccaya ne mATA mANasane ApavAnI mAtrA khAlakane ApI ghe, te tenuM keTaluM badhuM ahita thAya? kevuM viparIta pariNAma Ave ? kevuM eDanu cADa vetarAI jAya tema sadguru sagha paNa bhavarAgI evA saMsArI jIvanI kharAkhara nADa joi, prakRti pArakhI, bhAvathI khAlAdi vaya-pAcanazakti Adi lakSamAM rAkhI, tenI bhAvacikitsA (Spiritual treatment) karavI joie. ema na kare ne moTA mANasane-paDita janane ApavA cegya upadezamAtrA khAla jIvane Ape, te tenu keTaluM badhu' ahita thAya ? kevu. viSama pariNAma Ave ? A dRSTAMtanuM dRSTibindu lakSamAM rAkhIne ame A cAgadaSTisamuccaya aAgyane devA ceAgya nathI, evA atra spaSTa niSedha karIe chIe,-Ama zrI haribhadrasUrinu kahevuM che.x A ema kema ? tA ke-- avajJeha kRtAtpApi yadanarthAya jAyate / atastatparihArArthaM na punarbhAvadoSataH // 227 // anarthakArI alpa paNa, thAya avajJA hi; parihArArthe tasa kahyuM, bhAvadoSathI nAMhi. 227 athaH--ahI'-A ceAgadaSTisamuccaya graMtha pratye karavAmAM AvelI alpa paNu avajJA anane artha thAya che, eTalA ja mATe tenA parihAra atha haribhadre A kahyu che,-- nahi' ke bhAvadASathI kahyu che. vivecana ahI'A yAgadaSTisamuccaya nAmanA graMtha pratye karavAmAM AvelI alpa paNa avajJA, mahAviSayapaNAe karIne anane arthe thAya che, eTalA mATe tenA parihAra arthe haribhadre A kahyuM che,-nahi...ke kSudratArUpa bhAvadoSathI. uparanA zleAkamAM je kahyu keayeAgyene A devA ceAgya nathI ema haribhadra kahe che, ' te kahevAnuM kAraNa zuM ? tenA ahI' spaSTa khulAsA karyAM che. A cAgadaSTisamuccaya graMtha pratye alpa paNu avajJA karavAmAM Ave, te te avajJA karanArane peAtAne mahAanarUpa thai paDe, vRtti:- vor--mavattA ahIM-yogadaSTisamuccaya nAmanA graMthamAM, tArAvi-karavAmAM AvelI, svarUpathI ahapa paNa, ca-kAraNa ke, tranarthAya jJAte-anarthAthe thAya che,-mahAviSayapaNAe karIne, atastaparihArtha-eTalA mATe tenA parihArAthe", / punarmAvASata :-paNa nahiM ke bhAvadoSathI kSudratAthI haribhadre A kahyuM che. 6: X hitamapi vAyorauSadhamahitaM tat zleSmaNo yathA'tyantam / saddharmaverAnauSadhameya vAcavemiti ! '"--zrI haribhadrasUriSkRta peDazaka
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : ayogyane na devAnuM kAraNu-mahatanI lesa avarAthI mahAanartha kAraNa ke A graMthano viSaya mahAna che. eTale A pratye avajJA karavAthI anartha paNa mahAna thAya. ethI karIne ayogyane dIdhAthI teone tevo mahAanartha na upaje, tenI khAtara haribhadre A kahyuM che, -nahiM ke kSudratArUpa bhAva doSathakI. A "gadaSTisamuccaya" mahAna evA roga viSaya saMbaMdhIne graMtha che, eTale evA mahAnaviSayapaNathI A megazAstra paNa mahAna che. AvA mahAna yogazAstranI jANatAM-ajANatAM, bhUle cUke paNa thoDI paNa avajJA karavAmAM Ave, to mahatvanA anA- te avajJA karanArane mahAanartharUpa thaI paDe, meTI hAnirUpa thaI darathI mahA- paDe; kAraNa ke mahatuM evA sata pratye je leza paNa avajJA karavAmAM anartha Ave, leza paNa anAdara karavAmAM Ave, leza paNa avinaya batAvavAmAM Ave, leza paNa AzAtanA karavAmAM Ave, leza paNa abhakti karavAmAM Ave, te tenuM anaMta saMsAra paribhramaNarUpa bhayaMkara phaLa bhegavavuM paDe. jema mahata evA sat pratyenI anAzAtanAthI, AdarathI, vinayathI, bhaktithI, bahumAnathI mahA satu phaLa maLe; tema AzAtanAthI, anAdarathI, avinayathI, abhaktithI, abahumAnathI asat phaLa maLe. jema satnA ArAdhanathI mekSarUpa mahatuM phaLa maLe, tema virAdhanathI mahAsaMsArarUpa phaLa maLe. jema rAjA rIjhe te nyAla karI de ne khIje te gharabAra paNa jAya; tema ArAdhanAthI sat prasanna thAya te jIvanuM kalyANa kalyANa thaI jAya, ane virAdhanAthI aprasanna thAya te mahAakalyANa thAya. puruSa ne puruSanuM vacanAmRta saMsArathI tAranAra tIrthasvarUpa che. tenI bhaktithI jIvane beDe pAra thAya, ane AzAtanAthI jIvanuM nAvaDuM DUbI jAya ! eTalA mATe ja pUjAnI DhALamAM zrI vIravijayajIe sAcuM ja gAyuM che ke-"tIrathanI AzAtanA navi kariye, hAMre navi kariye re navi kariye." (juo pR. 110, "cakrI dharama tIrathataNa" I. ) AvA satazAstra pratye je zeDI paNa avajJA mahAanarthakArI thaI paDe, to pachI vizeSa avajJAnuM to pUchavuM ja zuM? ane a ne jo AvuM sazAstra devAmAM Ave te teo thakI AvI avajJA-AzAtanAdi thaI jAya evo saMbhava che. niSkAraNa kare ane ema thAya, te teone mahA anartha thaI paDe, anaMta saMsAra NathI niSedha paribhramaNa duHkha bhegavavuM paDe. eTale Ama avajJAthakI teone mahA anartha na sAMpaDe tenI khAtara, mahAanartha dUra rahe tenI khAtara, a ne A devA yogya nathI, ema haribhadre kahyuM che, nahi ke bhAvabheSathI, arthAta kSudratAthI-tucchatAthI ema kahyuM nathI. parama bhAvitAtmA haribhadrAcAryajI kahe che keamane A agya apAtra cha pratye kAMI dveSa nathI, ke matsara nathI, ke kaMI abhAva nathI, ke jethI karIne kSudratAne lIdhe-tuccha vicArane lIdhe ame teone A zAstradAnane niSedha karyo hoya. ame te tevA ajJAna che bicArA avajJA karI A zAstranI
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ (756) gadasimuccaya AzAtanAthI nibiDa karma bAMdhI anartha na pAme ema IcchatA heI, atre bhAvadayAthI prerAIne niSedha karyo che, ane te paNa kevaLa temanI hitabuddhithI, ekAMta niSkAraNuM karaNathI kahyuM che. mATe te e AthI duHkha lagADavuM nahiM ke amArA pratye beTuM lagADavuM nahiM, paNa yogyatA gya guNa pitAnA AtmAmAM pragaTa karI prathama te pitAnI agyatA dUra karavA prayatna karo, ane jema bane tema A sazAstranI alpa paNa avajJA dUrathI varjavI. eTale ja A amAre kahevAno Azaya che. dAkhalA tarIke-jene A graMtha pratye zuzraSA na hoya, sAMbhaLavAnI sAcI aMtarachA na hoya, enA uddiSTa viSaya pratye rasa na hoya, teone A graMtha deva, zravaNa karAve te A mahAgraMthanI avajJA-apamAna-AzAtanA karavA barAbara che, anAdara karavA barAbara che. evA zuzraSA rahitane zravaNa karAvavuM te "bheMsa AgaLa bhAgavata' jevuM che, ane metIne cAra Dukkara pAse nAMkhavA barAbara che. "Casting pearls before swine,' mATe zuzraSAdi guNa jenAmAM na hoya, evA agya zrotAone A graMtha devA gya nathI ja, e yukta kahyuM che. ane A Ama aMgIkAra kartavya che, jethI karIne ja kahe che- yogyebhyastu prayatnena deyo'yaM vidhinAnvitaiH / mAtsaryaviraheNoccaiH zreyovighnaprazAntaye // 228 // gyane deve yatnathI, vidhivate ja samartha mAtsarya "virahathI ati, zreya vizva zAMtyartha. 228 artha--ane yogya zrotAone te A graMtha vidhithI yukta evA janee, sarvathA mAtsaryA vinA, eviSyanI prazAMtine arthe prayatnathI deva yegya che. | vivecana A graMtha ayogya zrotAone devA gya nathI, ema uparamAM hetupUrvaka kahI batAvyuM; paNa cagya zrotAone te mAtsarya rahitapaNe A avazya prayatnathI devA yogya che; ane te paNa zravaNAdi viSaya saMbaMdhI vidhithI yukta evAo dvArA,-nahiM te ' vRttA- cokhyag-5Na yogya srotAone te, prathA prayatnathI, upayogasAra evA prayatnathI, joDazaM-A deva egya che, vidhinAvidhithI, zravaNAdi gocara vidhithI, anvitaiH-anvita, yukta avAAthI nahi to pratyavAyanA saMbhava thakI de.Sa che, ema AcArya kahe che. mAryAviLa-mAtsarya virahathI. mAtsarya abhAvathI sajajaiatyaMtapaNe yovidana rAjya-zreya vinanI prazAMtine athe, puca-aMtarAmanI pragatine arthe. / samApto'yaM yogadRSTisamuccayaH /
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : gyane te prayatnathI devA yogya : parama zratanI prabhAvanA (757) pratyavAyanA-hAninA saMbhavathI doSa lAge che ema AcAryo kahe che. A devA gya che, te atyaMtapaNe grevinanI prazAMti arthe che, puNyaaMtarAyanI prazAMti arthe che. uparamAM varNavyA evA zuzraSAdi guNasaMpanna yogya adhikArI zrotAone te A graMtha avazya devA gya che. jene A zuzruSA che, A graMtha zravaNa karavAnI sAcI aMtarachA-jijJAsA che, A gaviSaya pratye jene aMtaraMga ruci-rasa che, mAtsarya evA vinayAdi yathokta guNavALA zrotAone te A graMtha upayogasAra'viraha thI upayoga pradhAna prayatnathI jarUra jarUra devA yogya che-zravaNa karAvavA gya che. ane te paNa sarvathA mAtsarya virahathI-mAtsarya rahitapaNe. keIpaNa prakArane guNadveSa, IrSyA, adekhAI rAkhyA vinA, pitAnI samasta zaktithI-sarvAtmAthI A parama jJAnadAna devA yogya che. tana-mana-dhanaparama kRtanI vacananI samasta zakti khacI nAMkhIne, ovArI nAMkhIne A jJAnanI prabhAvanA prabhAvanA parama udAratAthI karavA yogya che. paNa A devAthI A mahArA karatAM gaguNamAM AgaLa vadhI jaze ne huM jhAMkhuM paDI jaIza te ! evA tejovadharUpa guNaSathI-matsarathI prerAIne muktahRdaye-khullA dile A jJAnadAna detAM acakAvuM yogya nathI. paNa A tAjane A jJAnadAnathI kema AmatkarSa pAme, kema gaguNanI vRddhi kare, ne te dekhIne huM rAjI thAuM-prasanna thAuM, evI pramodabhAvanA sahita parama udAra bhAvathI chUTe hRdaye ne chUTA hAthe A jJAnadhananuM dAna devA yogya che. A jJAnadhana te akSayanidhi che. e dAna detAM kadI khUTatuM nathI, ane dAtAnuM kaMI jJAnadhana ochuM thaI jatuM nathI, ulaTuM jaLavAI rahe che ne vRddhi pAme che. mATe mAtsaryano viraha' karI, matsarabhAva sarvathA cheDI daI, jema bane tema baheLA hAthe A jJAnadAna ApI parama zratanI prabhAvanA karavI, e ja yegya che. atra "viraha' zabdathI zrImad haribhadrAcAryajIe pitAnI kRtinA prAMte virahAMka mUkavAnI paddhatinuM anusaraNa karyuM che. ane tenuM dAna karanArA jJAnadAtA paNa kevA hevA joIe? te mATe ahIM kahyuM ke-je zravaNAdi viSayanI vidhithI yukta heya, evAo dvArA AnuM dAna thavuM joIe. zravaNa, grahaNa, dhAraNa, vijJAna, IhA, apaha, tattvAbhiniveza Adi vidhi yukata yakta guNathI je yukta che, teo dvArA AnuM dAna thavA gya che. jJAnadAtA jeNe A graMthanuM zravaNa karyuM che, grahaNa karyuM che, hRdayane viSe dhAraNa karyuM che, vijJAna karyuM che, te saMbaMdhI jeNe IhA-apeha arthAta tattvaciMtanarUpa UMDo vicAra karyo che, ane Ama karI jeNe tavAbhiniveza karyo che, evA sugya vidhisaMpanna vaktA dvArA, zuzraSAvaMtane-zravaNa karavAnI sAcI utkaTa icchAvALA egya pAtra mumukSune A devAmAM Ave, zravaNa karAvavAmAM Ave, tenuM nAma vidhidAna che bAkI AvA vidhiyukta na hoya arthAt jeNe ukta zravaNAdi na karyA hoya evA vaktA
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ (758) gadaSTisamuccaya dvArA je A apAya te te avidhidAna che. kAraNa ke jeNe pite zravaNAdi karyuM nathI, te bIjAne devA bese-zravaNuM karAvavA bese te keTaluM badhuM ajUgatuM che? kevuM behUdu che ? ane Ama je avidhivaMtathI devAmAM Ave te pratyavAyanA-apAyanA saMbhavathI deSa Ave che, ema zrI AcArya bhagavaMte bhAkhe che. mATe jeTalI suyogya zrotAnI jarUra che, teTalI ja balake tethI vadhAre suyogya vaktAnI-bhAvitAtmA vyAkhyAtAnI jarUra che. je yogamArgane jANa, sujANa, jJAnI, anubhavI, gItArtha vaktA hoya, te ja upadeza devAnA adhikArI hAI sadupadeza zake. paNa yogamArgathI ajANa, ajJAnI, bInaanubhavI, agItA gItArtha jJAnI vaktA hoya, te kadI paNa upadezadAnano adhikArI hoI zake ja nahiM, ane te anadhikArI je vyAkhyAnapITha para caDhI vaktAbAjI kare, manAvA-pUjAvA mATe potAnuM janamanaraMjana vAcApaNuM dAkhave, to te kevaLa avidhie vartAte heI, jJAnInA mArgane droha ja kare che. mATe zravaNAdi vidhi saMpanna, yogamArganA anubhavI, bhAvagI, evA gItArtha jJAnI puruSa ja A yogamArganA upadezadAtA hovA yogya che. evA sadupadeSTA thakI ja AnuM sadupadeza dAna zebhe che, ane tevA mahAtmA sadupadeSTAthI ja mArga pravarte che. "zrAddha: zrotA sudhImAM yugevAtAM vIrA tA tvacchAsanasya sAmrAjyamekachatraM kalAvapi // -zrI hemacaMdrAcAryajIkRta vItarAgastava. "sadupadeSTAnI bahu jarUra che. sadupadeSTAnI bahu jarUra che." -zrImad rAjacaMdrajI ane tevA sadupadeNA yathArtha vaktA sapuruSo thakI devAtA A jJAnadAnanuM prayojana paNa atyaMtapaNe zreyavizvanI prazAMti arthe hoya che, puNyAntarAyanA viddhanI prazAMti arthe hoya che, kAraNa ke AvA jJAnadAnarUpa parama satkAryathI potAnA zreyavidma zreyasUmAM-AtmakalyANamAM je viM che, tenI prazAMti hoya che, atyaMta prazAMti arthe zAMti hoya che. arthAt puNyAnubaMdhI puNyamAM je aMtarAya che tenI prazAMti-atyaMta zAMti hoya che. eTale AvA sazAstranA dAnathI pitAnA zreyaprAptinA aMtarAye tUTe che, ne tethI pitAne zreyasUnIparama kRtanI mokSarUpa sataphaLanI prApti hoya che. Ama A parama satzAstra pote prabhAvanA aiviSyanI prazAMti karanAra hovAthI, tenuM dAna paNa sva-parane che viddhanI prazAMti karanAra che. eTalA mATe AtmakalyANanI niSkAma bhAvanAthI
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ upasaMhAra : zreyavighaprazAMti athe satatadAna : kaLaza kAvya (759) zrevinanI prazAMtine arthe sadupadeSTA sapuruSoe A satuzAstranuM jJAnadAna karI parama sadbhutanI prabhAvanA karavA gya che. tathAtu! leka pUraje nija nija IcchA, yogabhAva guNarayaNejI; zrI nayavijaya vibudha payasevaka, vAcaka yazane vayaNe che."--I. . sakjhA. 88 - upasaMhAra kaLaza kAvya - vasaMtatilakA sAgarUpa bahu zAstra samudra maMthya, A gadaSTimaya ga sugraMtha gu; dugdhAbdhimAMtha vibudhe amRta vaLyuM, gAmRta zrI haribhadra budhe vAvyuM. 167 che sAra te kSarataNe navanIta mAtra, A tema gabhRtasAra ja gazAsa; saMkSepamAM kayuM samuddhata A sUrIke, AtmArtha artha paramArthaparA munI. 168 saMkSepa teya paripUrNa ja mArga vyakti, evI apUrva ahiM zreSTha samAsazakti, che sidhu bindumahiM binduya sidhumAMhi, che vRkSa bIjamahi ne bIja vRkSamAMhi. 169 pratyeka sUtra gabharAzaya eha sthAne, bindumahIM ulasiye kRtasibdha jANe! digadarzanArtha kaMI teha taNA ulAse, lAMbuM vivecana karyuM bhagavAnadAse. 170 jogIdra jeha jaga jAgatI jyota jevA, vAamRte amRta zrI haribhadra devA; vANI taNe tasa aho ! kuNu tAga pAme ? AMbe zuM ka5TTama vAmana svarga dhAme? 171 je kulago vaLa pravRttacakra yegI, teneya eha upakAraka upayogI; AtmAthI jagajana eha mumukSu mAtra, A yegazAstra adhikAra kahyA supAtra. 172 te kulagI jana yogikule ja jamyA, ne gidharma anuyAyi yathArtha anyA; adveSa deva guru dvija zuM premavaMtA, vinIta dayALuya jitendriya bedhavaMtA. 173 saMskAra janma lahIM yegI pitAdidvArA, je kuladIpa kulane ajavALanArA; te kulaputra kulagI suzIla epe, maryAda kulavadhuM zuM kulanI na lepe. 174 tazazreSAdi guNa aSTa suspaSTa varte, IcchA pravRtti yama Adi dvaya prava; ne sthira siddhi yamanA atize ja kAmI, te jANa jogIjana pravRttacaka nAmI. 175 karnAdi kAraka kucakra parArtha varyuM, te AtmasAdhaka sucakra have pravatyuM; AtmArtha Atma thakI AtmakriyA ja AtmA, AtmAthI AtmamahiM A karate mahAtmA. 176 AtmasvabhAva na vibhAvathI te haNe che, AtmA zivAya parabhAva sva nA bhaNe che; AtmAtivikti para dravya na te hare che, nA bhegave na ja mamatva mati kare che. 177
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ (760) gadaSTisamu.caya evuM varUpanuM ahiMsaka gacaka, sAthe susAdhu nita yoga pravRttacaka; je cAlatuM hatuM ja kAraka cakra vakra, tene calAvyuM trAju mokSapathe avakra. 178 ne Adya ga ja avaMcaka vega yoge, tethI bIjA draya avaMcaka ga ge; A gae ja zubha yoga taNa prayoga, che pAtra atra adhikAra suga yoge. 176 je saMtanuM svarUpa oLakhI saMta seve, te saMta saMtaphala saMta kRpAthI leve; AvA avaMcaka viga taNA suyoge, A gionuM ahiyegyapaNuM ja ge. 180 A kulaga tyama pravRttacakaneya, A graMthathI kaMI vaLI upakAra hoya; sata pakSapAta pramukha zravaNe dharIne, saphlega bIja taNa puSTivaDe karIne. 181 sata pakSapAta tyama bhAvanI kriyAnuM, khadyota bhAnu sama aMtara spaSTa mAnuM; khadyota teja ati alpa ane vinAzI, A viparIta ravinuM-budha lyo vimAsI ! 182 evAM rahasya suprakAzaka graMtha e, A te ayogya janane na ja yogya deve; bhArI anarthakara leza ahiM avajJA, tethI vadyA zrI haribhadra dharI karuNA. 183 devo ja yogya janane para prema bhAve, jethI jage parama zrata prabhAva thAve; ne zreya viM virahe,-haribhadra bhAkhe, tene anuvAda kahyuM bhagavAnadAse. 184 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasU numanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonandanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogadRSTisamuzcayazAstre upasaMhAraH // | | Iti maharSi zrI haribhadrAcArye viracelA ane zrI manasukhabhAI kiratacaMdranA putra Do, bhagavAnadAse svaracita sumanaMdanI bahataTIkA nAmaka vivecanathI savistara vivecelA zrI yogadaSTisamuccaya zAstramAM upasaMhAra che
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa (761) pariziSTa icchAyoga, zAstrayoga ane sAmavegane sAra mokSamArge gamana karate kharekhara mumukSu nirdabha AtmAthI puruSa anukrame IcchAyAga, zAsaga ane sAmarthyoga e traNa bhUmikAone spazIne mokSa pAme che ene sArasamuccaya samajavA mATe sthUla rUpaka-ghaTanA karIe. A saMsArarUpa bhayaMkara aTavImAM bhUle paDela jIvarUpa musAphara prathama te temAMthI chUTavAnI tIvra IcchA rAkhe che, mekSa meLavavA Icche che, eTale tUTato dUte te tene mArga jANakAra sadgurune pUche che, tenI pAsethI te jANIne sahe che. Ama te kRtArtha ne jJAnI bane che ne zraddhApUrvaka te uddiSTa mArge cAlavA prayAsa kare che, chatAM tene kvacit pramAda thaI Ave che. Ama A IcchAyAgI mokSamArge AgaLa vadhatuM jAya che. A musApharI daramyAna zAyArUpa bhomIo (guide) sadA tenI sAthe che, eTale tenI AjJA pramANe cAlatAM tene zAstranuM saMpUrNa avikala jJAna prApta thAya che, ane tenI sahAyathI mArga dekhate dekhate te zraddhApUrvaka, potAnI zakti pramANe, apramAdIpaNe AgaLa pragati karate jAya che. Ama te bhayAnaka aTavI vaTAvI jaIne suMdara rAjamArga para-dherI rastA para AvI jAya che. eTale AgaLane mikSasthAna bhaNIne raste cokakhe ceka dIvA jevo dekhAya che. eTale zAsarUpa semiAnI have TheTha vaLAvavA AvavAnI jarUra nahiM hovAthI tene cheDIne, paNa tenI mAtra digadarzanArUpa sAmAnya sUcanAne anusarIne te samartha yegI AtmasAmathI yegamAge tIvra saMvegathI-atyaMta vegathI jhapATAbaMdha deDyo jAya cheprAtija jJAnathIpratibhAsaMpanna anubhavajJAna dRSTithI AgaLa AgaLane mAga ceka dIvA je dekhate te kSApathamika dharmone-kSayopazama bhAvene phagAvI daI, dharmasaMnyAsa karate karate, apUrva AtmasAmarthyathI paka zreNI para caDhI, 8-9-10-12 guNaThANa jhapATAbaMdha vaTAvI 13mA guNaThANe pahoMce che, kevalajJAna pAmI sarvadravya-paryAya pratyakSa dekhe che. tyAM te melanagara sAkSAta dekhAya che. te jANe tenA parAmAM AvI pahoMcyo che! tyAM pachI te thoDo vakhata (AyuSya pramANe) visAme khAya che ne potAne thayelA jJAnane lAbha bIjAne-jagane ApI parama paropakAra kare che. pachI AyuSyanI mudata pUrI thavA AvyuM, te mana-vacana-kAyAnA yegone nirodha karI-tyAga karI, yegasaMnyAsa karI meru jevI niSkapa zailezI avasthArUpa bhavya daravAjAmAMthI sAkSAta mokSanagaramAM praveza kare che, ane siddha puruSa banI sAdi ane te kALa anaMta samAdhisukhamAM zAzvata sthiti kare che. ATha yogadaSTinA sAmAnya kathanane sArA mitrA, tArA, balA, dIpa, sthirA, kAMtA, prabhA, parA-e uttarottara vadhatI AtmadazAvALI ATha gadaSTi che. temAM uttarottara vadhatA jate bedhaprakAza, tRNaanikaNu,
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ (762 ) ATha yogadaSTino sAmAnya sAra gomayaagnikaNa, kASThaagnikaNa, dIpaka, ratna, tArA, sUrya ane caMdranA prakAza sAthe,-anukrame sarakhAvI zakAya che. A ATha daSTimAM yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e yoganA ATha aMganI anukrame ekeka ema prApti hoya che kheda, udvega, lepa, utthAna, bhrAMti, anyamud, run ane AsaMga e ATha prakAranA citta-Azaya deSane tyAga thatAM anukrame A ATha dRSTi sAMpaDe che, ane adveSa, jijJAsA, zuzraSA, zravaNa, bedha, mImAMsA, pratipatti ane pravRtti e ATha guNamAMthI ekeka anukrame A ATha daSTimAM AvirbhAva pAme che-pragaTe che. (spaSTa samajavA mATe juo A sAthe joDeluM kepTaka.) atre "daSTi' zabdano artha sazAsazraddhAthI yukta, sadAgamanI AjJAne anukUla evo bedha che; ane tenA phaLarUpe asatupravRttipada aTake che, ne satapravRttipada pragaTe che. A ATha yogadaSTimAM mitrA Adi pahelI cAra sudhI mithyAtva hoya che, pAMcamI sthirA daSTithI samyaktvano prAraMbha thAya che. mitro Adi cAramAM mithyAtva hovA chatAM tene saddaSTimAM gaNI, tenuM kAraNa e che ke te samyaphavanA kAraNarUpa thAya che. jema zuddha sAkaranI banAvaTamAM zeraDI-rasa-kAvo vagere avasthAo Avazyaka che, tema zuddha AtmAnI niSpattimAM- siddhimAM mitrA vagere avasthAo-AtmadazAe avazya upayogI hoya che. mitrA Adi daSTi zeraDI jevI che, kAraNa ke temAMthI saMvegarUpa mAdhuryanI-mIThAzanI niSpatti thAya che. A ATha dRSTimAM mitro Adi pahelI cAra daSTi pratipAtI pAchI paDanArI ke. apratikAtI-pAchI na paDanArI hoya, ema vikalparUpa bhajanA che, paNa chellI cAra sthirA * Adi daSTi te apratipAtI ja hoya-AvyA pachI pAchI paDe ja nahi, ane tethI temAM narakAdi apAya (hAni-bAdhA) paNa hAya nahiM. ane AvI apratipAtI-pAchI nahiM paDatI dRSTi sAMpaDyA pachI, muktinagara pratyenuM prayANa-gamana akhaMDa abhaMga paNe cAlyA kare. vaccamAM kadAca karmane bhega bAkI hoya te uttama deva-manuSyanA alpa bhava karavArUpa rAtavAso kare paDe te bhale, paNa chevaTe te muktipure pahoMce ja, "svarUpa svadeze" jAya ja. keka yogadaSTi | mAMga | doSatyAga | guNaprApti badhaupamA | vizeSatA 1 mitrA adveSa tRNuagnikaNa mithyAta 2. tArA niyama jijJAsA gomaya anikaNa 3. balA Asana zuzraSA kAiagnikaNa 4. dIprA prANAyAma utthAna zravaNa dIpaprabhA 5. sthira pratyAhAra bhrAMti badhA ratnaprabhA samakata 6. kAMtA dhAraNuM anyamudda bhImasA tArAprabhA 7. prabhA dhyAna m (rAga) | pratipatti sUryaprabhA 8, parA samAdhi asaMga | pravRtti caMdraprabhA ema. s
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitrAba, tASTi, bahAdaSTine sAra (763) 1. mitrAdaSTine sAra A pahelI mitrA" yogadaSTimAM darzana-badhaprakAza tRNaagnikaNanA prakAza je maMda heya che, yeganuM prathama aMga-cama prApta thAya che, kheda nAmanA prathama Azaya doSane tyAga hoya che, ane aSa nAmano prathama guNa pragaTe che. - ahIM sthiti karatA yogI puruSa uttama yogabIjenuM grahaNa kare che, je gabIja mekSa-phaLanuM avadhya-amogha kAraNe thaI paDe che. mukhya cegabIja A che-(1) vItarAga paramAtmAnI zuddha bhakti, (2) bhAvayogI evA bhAvAcAryarUpa AtmArAmI sadgurunI sevA-bhakti, (3) sahaja bhavavairAgya, (4) dravya abhigrahanuM pAlana, (5) lekhanAdi vaDe sazAstranI bhakti, (6) gabIja kathAnA zravaNa pratye sthira AzayavALI mAnyatA, (7) ane tene zuddha upAdeya bhAva. A uttama gabIjanuM grahaNa ghaNA bhAvamalane kSaya thaye chelA pulAvartAmAM tathAbhavyatAnA paripAkathI prAye manuSyone hoya che. A chelA pudgalAvartAmAM vattatA jIvanA mukhya lakSaNa A che-(1) duHkhIA pratye atyaMta dayA, (2) guNavAnuM pratye adveSa, (3) sarva koInI abhedabhAve yathocita sevA. AvA lakSaNavALA bhadramUtti mahAtmA jIvane saguru sapuruSane yegathakI gAvaMcaka, kriyAvaMcaka ne phalAvaMcaka prApta thAya che. A avaMcakatrayane bANanI lakSyakriyAnI upamA sAMgopAMga barAbara ghaTe che. A badhuMya jyAM prApta thAya che, evI A mitrAdaSTimAM "guNasthAna' zabdanA kharekharA artha pramANe, mukhya evuM paheluM guNasthAnaka varte che. 2. tArAdaSTine sAra bIjI tArAdaSTimAM darzana-bodhaprakAza chANanA agnikaNa samAna hoya che yoganuM bIju aMga niyama udvega nAmanA bIjA cittadoSane tyAga ane jijJAsA nAmane bIje guNa hoya che. atre zauca, saMteSa, tapa, svAdhyAya ane IzvaraprANidhAna e paMca prakArane niyama hoya che, tenuM savistara varNana ahIM karyuM che. te uparAMta atre A guNasamUha paNa hoya che--(1) vegakathAo pratye parama prema. (2) zuddha saga sAdhanArA yegIo pratye bahumAna, teone yathAzakti upacAra. tethI hiteAdaya, kSudraupadravahAni ane ziSTasammatatA. (3) bhavabhaya palAyana. (4) ucita AcaraNa, anucita anAcaraNa, (5) adhika guNavaMta pratye jijJAsA. (6) nija guNahInatAthI pitA pratye beda-vyAsa. (7) bhAvavairAgya-saMsArathI chUTavAnI kAmanA. (8) sapuruSonI citra pravRttithI Azcarya. (9) "ziSTa kahe te pramANe evI bhAvanA, svachaMda tyAga. 3. balAdaSTine sAra A trIjI belAraSTimAM darzana daDha-kAmAM agnikaNa samAna hoya che, ane veganuM trIjuM aMga Asana prApta thAya che, asat tRSNAnA abhAvathI sarvatra sukhAsana ja hoya che, avairApUrvaka sarvatra gamana heAya che, ane apAyaparihArathI sarva kRtya praNidhAnayukta hoya che.
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ (764) domAdaSTine sAra zuzruSA nAmane trIjo guNa ahIM prApta thAya che. A zuzraSA yuvAna sukhI puruSanI divya gAna zravaNecchA jevI tIvra hoya che. A zuzraSA bejalapravAhanI saravANI jevI che, e vinAnuM zravaNa saravANI vinAnI bhUmimAM ku davA jevuM-phegaTa che kadAca zravaNa na thAya tepaNa A zuzraSAnA prabhAve zubhabhAvathI karmakSayarUpa phala thAya che,-je uttama bodhanuM kAraNa thAya che. temaja kSepa nAmanA trIjA cittadoSano ahI tyAga hoya che eTale meMgasaMbaMdhI akSepa hoya che, ane te gaupAyanuM kauzala hoya che. atre yogI dharmanA upakaraNarUpa sAdhanamAM mUcchanA dharAvI sAdhanone baMdhane banAvato nathI, paNa sadA pApathI bhAgate rahI mahAdayavaMta aviratane pAme che. 4. dIprAdaSTine sAra cathI dImA daSyimAM tenA nAma pramANe dIpaka samAna bodhaprakAza hoya che, veganuM cAthuM aMga prANAyAma (bhAvaprANAyAma) prApta thAya che, utthAna nAmanA cethA cittadoSane nAza tathA tava zravaNa nAmanA cethA guNanI prApti hoya che. chatAM atre haju sUkSma bodha hetuM nathI. tenuM kAraNa atre zuddha AtmasaMvedanarUpa vedhasaMvedyapadano abhAva ane ethI viparIta adyasaMvedyapadanuM hovApaNuM e che. bhavAbhinaMdI jenuM pAtra che evuM A adyasaMvedyapada aMdha5NArUpa hoI durgatimAM pADanArUM che, ane te satsaMga-Agama yoga vaDe dhuraMdhara mahAtmAothI ja A ja bhUmikAmAM chatAvA gya che, anya samaye jatAvuM azakya che ane A avevasaMvedya pada chatAtAM manuSyanA viSama kutarkagraha ApoApa niyamathI TaLe che. je cittane aneka prakAre bhAvazatru che evA A duSTa kutaka mAM mumukSue Agraha kara yukta nathI, paNa zratamAM, zIlamAM, samAdhimAM ane suvizuddha paropakAramAM te kara yukta che, kAraNa ke vicAravaMta jIvono prayAsa te atIndriya arthanI siddhi arthe hoya che, ane te atIndriya artha kadI zuSka tarkane gocara hetuM nathI. sarvajJatatva atIndriya che, te aMge sAmAnyapaNe vicAratAM jaNAya che ke tatvathI ghaNA sarva bhinna matavALA nathI, tethI tene bheda mAnave te tenA atibhaktone moha che. kAraNa ke sarvajJa nAmane je kaI pAramArthika ja che, te vyaktibheda chatAM tanathI sarvatra eka ja che. tethI te sarvane je sAmAnyathI mAnya kare che, te sarve buddhimAnane mana samAna che, eka rAjAnA Azrita bahu sevakenI jema eTale Ama upAsya evA sarvajJatatvane je abheda che, te tenA upAsaka sarva sarvajJavAdImAM paNa bheda nathI. citra ane acitra ema be prakAranI bhakti yegazAstromAM varNavavAmAM AvI che, te parathI paNa A sarvajJanI ekatAne puSTi maLe che. temaja-samAna anuSThAnamAM paNa abhisaMSi-Azaya pramANe bhinna bhinna phaLa hoya che, ane A Azaya paNa rAgAdinI taratamatA pramANe tathA buddhi Adi beghanA bheda pramANe
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthisaSTine sAra (765) aneka prakAranA bhedavALA hoya che, kAraNa ke kheAdha traNa prakAranA hoya che : ( 1 ) buddhi, (2) jJAna (3) asamAha. te beSa thakI sarva karmAMmAM bheda paDe che. temAM iMdriyAnA Azraya kare te buddhi, AgamapUrvaka hoya te jJAna, ane sadanuSThAnayukta je jJAna te asamAha buddhikriyAnuM phaLa sa`sAra, jJAnakriyAnuM phaLa paraparAe meAkSa ane asamAhu kriyAnuM phaLa zIghra mAkSa che. A asamAha kama bhavAtIta agAmI mumukSuone ja heAya che, ane bhavabhAgavirakta A kharekharA mumukSuone mAtra eka ja zamaparAyaNa evA che, ane avasthAbhedane bheda chatAM te sAgara paranA tIramAnI jema eka ja che. kAraNa ke te saMsArAtIta para tattva 'nirvANa' nAmanuM che, te sadAziva parabrahma siddhAtmA Adi zabdabhede oLakhAtu chatAM tattvathI niyamathI eka ja che. eTale A nirvANutattva asaMmeAhathI tattvathI jANye prekSAvAne tenI bhaktinI bAbatamAM vivAda ghaTatA ja nathI. ane A nirvANutattva niyamathI ja sa`jJapUrvaka sthita che, eTale te sajJanA bheda kema hAya ane te na heAya tA tenA bhaktonA bheda paNa kema hAya ? tA pachI sarvajJAnI dezanAnA bheda kema che? tenuM samAdhAna--(1) ziSyanA anugrahAthe te citra-nAnA prakAranI che. (2) athavA eenI dezanA eka chtAM zrAtAbhede tenA macintya puNyasAmarthyane lIdhe citra bhAse che. (3) athavA te te deza-kAlAdi apekSAe citra dezanA RSie thakI ja pravatI che, ane A RSidezanAnuM mUla paNa tattvathI sarvajJa ja che. eTalA mATe te sarvajJanA abhiprAya jANyA vinA tenA pratikSepa-virodha karavA yukta nathI. eTale AvA sarvajJa jevA atIndriya viSayamAM adha jevA chadmasthAe zuSka tarka-grahathI vAdavivAda karavA yukta nathI. mumukSune te tattvathI sarvatra graha ayukta che, te pachI A tuccha zuSka kutarka grahathI zuM? mATe mumukSue te A mahat puruSonA mAne samyakSaNe anusaravu' ceAgya che : (1) sukSma parapIDana paNu varjavuM, (2) pApakAramAM sadeva yatna karavA. (3) gurudeva dvija-yati Adine yathAyeAgyapaNe pUjavA, (4) pApI jIvA pratye paNa dayAparAyaNa thavuM. tAtparyaM ke je AgrahanuM viSa vaze, te ja samyakttva amRtane pAmaze. 5. sthirAdaSTinA sAra A pAMcamI sthirA daSTimAM (1) dana ratnaprabhA samAna, nitya-apratipAtI evuM hAya che, ( 2 ) pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM yAgAMga prApta thAya che, (3) bhrAMti nAmanA pAMcamA cittadoSa TaLe che, ane (4) sUkSma bela nAmanA pAMcamA guNa sAMpaDe che. eTale graMthibheda thakI zuddhAtmAnubhUtirUpa vedyasa MvedyapadanI prAptithI maha-tamas dUra thai bhedajJAnanuM prabhAta khulle che, sva-para vastunA viveka upaje che, samasta zavaceSTA mAlakanI dhUligRhakrIDA jevI, mRgajala svapnAdi jevI asAra ne asthira lAge che, sava` bAhya bhAvA mRgajala ne svapnAdi samAna bhAse che, abAhya evI kevala eka Atmayaiti ja pramANa gaNI mAkI bIjo badhA upaplava jANuM che.
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ (766) kAntAdaSTi, prabhASTine sAra ema vivekasaMpanna gI sadAya pratyAhAra karI viSayomAMthI indriyone pAchI kheMce che, pApakhArUpa bhegamAM Asakti dharatA nathI, dharmathI sAMpaDatA bhegane paNa aniSTa mAne che, ane viSayaviSane dUrathI tyajI AtmasvarUpa amRtane bhaje che. aSTa mahAsiddhi, navanidhi ane sarva vibhUtio A gInI dAsI thaI phare che, svayaM AvIne yogIne vare che, paNa A samyagdaSTi yogI te sAme dRSTi paNa karatA nathI. jyAM AtmAnI anaMta trAddhi pragaTI che. tyAM labdhi siddhi zI visAtamAM che? ema jANatA samyagadaSTi jJAnI yogI tatvathI dharmamAM ja yatna karI AtmadharmamAM sthiratA dhare che. 6. kAMtAdRSTine sAra chaThThI kAMtA dRSTimAM darzana tArA prabhA samAna hoya che; dhAraNa nAmanA chaThThA gAMganI prApti, anyamud nAmanA chaThThA cittadoSano tyAga, ane mImAMsA nAmanA chaThThA guNanI prApti hoya che. myAnathI talavAranI jema dehAdithI AtmAne jeNe bhinna jANe che, e A AtmajJAtI samyagadaSTi yogI AtmasvarUpamAM dhIra dhAraNa dhArI parabhAva-vibhAvamAM kadI moha dharAvatA nathI, AtmasvabhAvamAM vartanArUpa dharmamAM vartanathakI samyapha AcArazuddhi pAme che. dharmamAM ekAgramana A dharmamUrtAi mahAtmAnuM mana, pativratA strInI jema, sadAya kRtadharmamAM lIna rahe che, ane kAyA ja bIjA kAmamAM hoya che Ama mRtadharma jenA cittane nitya AkSepe che-AkaSI rAkhe che evA A jJAnAkSepakavaMtane bhege paNa vahetu thatA nathI ! mohamayI mAyA madhye paNa ahasvarUpI te duSkarakArI, jalamAM kamalanI jema, kadI paNa lepAtA nathI! mAyAjala samA bhogane je ahIM tenA svarUpathI dekhe che, te bhegavatAM paNa asaMga rahI parama pada pratye jAya ja che; paNa bhegane je tattvarUpa-sAcesAcA mAne che, te bhagatattva puruSa te bhavasamudra taratuM nathI. huM eka zuddha ja jJAnamaya, bAkI badhuMya aniSTa che evI mImAMsArUpa puSTa tattvasudhAnA rasapAnathI je nitya puSTa che, e A daSTimAM sthita bhegI uttarottara AtmadazAnI pragatirUpa hitaudaya sadAya pAme che. 7. prabhASTino sAra sAtamI prabhASTino badhaprakAza sUrya samAna hoya che atre sAtamuM gAMgadhyAna prApta thAya che, "rega' nAmane sAtamA cittadoSa TaLe che ne tava pratipatti nAmano sAtamo guNa pragaTe che. sva5ra vastunA bhedajJAnathI janmeluM evuM prazamarasathI sAra sAcuM dhyAnasukha atre anubhavI yogI cAkhe che; kAraNa ke nirmala bodha karIne AtmAnuM zukala dhyAna A mahAtmA jJAnIne ahoniza varte che; eTale paravaza te saghaLuM duHkha ne nijavaza te saghaLuM sukha hoI, A yogI Atmavaza evuM sAcuM AtmadhyAna sukha anubhave che.
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAdadine sAra (767) jyAM parapariNatine kAMI saMga heta nathI, parasamayanI jemAM svapna paNa chAMyA paDatI nathI, samaya mAtra paNa jemAM vibhAvavRtti hotI nathI, ane zuddha AtmArUpa svasamayamAM ja sthiti hoya che, evI sata asaMga pravRtti jyAM vatte che, evuM "asaMgAnuSThAna' saMjJAthI oLakhAtuM satpavRttipada atra prApta hoya che. mahApathanA prayANurUpa heI nityapada pamADanAruM A asaMgAnuSThAna prazAMtavAhitA, vibhAgaparikSaya, zivavatma, dhruvabhAga-ema aneka nAme yogIothI gavAya che. Ane atra sthita yogI zIdhra sAdhe che, tethI A pada pamADanArI A dRSTi ja gavidone ISTa che. 8. 5rAdaSTine sAra jyAM be prakAza caMdra samAna hoya che, evI AThamI parA draSTimAM AThamuM yogAMga samAdhi prApta thAya che, AThame AsaMga nAmane cittadoSa naSTa thAya che, ane AThamo pravRtti guNa pragaTe che. eTale samAdhiniSTha evI A parA dRSTimAM jyAM sarva parabhAva-vibhAva samAI jAya che, AtmA sadA zuddha svabhAvamAM samAya che, mana AtmAmAM sadAya vilIna thAya che, evI parama sukhadAyI AtmasamAdhi pragaTe che; sarva pradezamAM caMdanagaMdhanyAye AtmasvabhAve pUrNa pravRttivALI sahAtmasvarUpa AtmapravRtti thAya che. A parama yogArUDha puruSa sarva AcArathI para e nirAcAra padavALo hoya che, eTale ArUDhane ArohaNanA abhAvanI jema ene kaI AcAra pALavApaNuM rahetuM nathI. ratnanA niyogathI-vyApArathI ahIM lekamAM ratnAvaNika jema kRtakRtya thAya che, tema dharmasaMnyAsanA viniyogathI-vyApArathI A mahAmuni kRtakRtya thAya che. arthAt sarva kSAyopathamika dhane saMnyAsa-tyAga karavArUpa dharmasaMnyAsa yogane pAmele A yogIzvara apUrvakaraNe kSapakazreNI para ArahI nityeAdayI ne nirAvaraNa evI kevalazrI vare che. eTale AkAzamAM caMdra jema bhAvazuddha prakRtithI sthita ja che, kAMI sthApita karavAno nathI, tema AmacaMdra je zuddha svabhAva sthita che, tenuM meghapaTala jevuM jJAna AvaraNa Ama dharma saMnyAsarUpa vAyunA sapATAthI vikherAI jatAM, te zrImAn gIzvara parama kevalajJAna pAmI jJAnakevalI' kahAya che. Ama jenA sarva doSa sarvathA kSINa varte che, ane je sarva labdhiphalanA bhegavanArA che, evA A kharekharA zrImad sarvajJa mahAmuni parama parArtha-paropakAra karIne pachI yoganA aMtane pAme che; arthAt zailezI avasthAmAM parama evA "ayoga yogane pAmIne A bhagavAna sahajAnmasvarUpa svAmI bhavavyAdhine kSaya karI parama bhAva nirvANane pAme che. mukta tattva mImAMsAne sAra vyAdhimukta puruSa je ahIM lekamAM hoya che, te A bhava-vyAdhimukta mukta AtmA hoya che. te abhAvarUpa nathI, vyAdhithI mukta nathI ema paNa nathI ane pUrve vyAdhivALo heta ema paNa nathI. atre saMsAra e ja mahAvyAdhi che, janma-mRtyu Adi tenA
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ (768 ) mukta tava mImAMsAne sAra-upasaMhArano sAra vikAra che, te vicitra prakArano moha upajAve che ane rAgAdi tIvra vedanA pamADe che. karma janya A bhavyAdhi mukhya che, mATe ethI mukta thayele mukta paNa mukhya ja ghaTe che, kAraNa ke janmamaraNAdi deSa TaLavAthI tene adeSapaNAnI saMgati-ghaTamAnapaNuM thAya che. eTale AtmAnI svarUpa sattA ja-svabhAva sthiti-sahajAmasvarUpa e ja mokSabhAva-muktabhAva che. rogI, ke tene abhAva, ke tenAthI bIje te rogamukta karI sannItithI ghaTata nathI; tema janmaregI, tene abhAva, ke tenAthI bIje te mukta te paNa mukhyapaNe mukhya ghaTatuM nathI. paNa je puruSane vyAdhi kSINa thaI gayo che, te jema lekamAM vyAdhimukta sthita che; tema je AtmAne janmavyAdhi kSINa thayo che, te janmarogI te janmarogathI mukta zAstramAM kahyo che. roganA abhAvathI kAMI rogIno abhAva thaI jato nathI, paNa te te rogamukta nIrogIne ja svastha bhAva che; tema janmoganA abhAvathI kAMI AtmAne abhAva thaI jato nathI, paNa te te naragI AtmasvarUpa svastha AtmAne svabhAvabhAva AvirbhAva che, ane te ja mukta bhAva che. upasaMhArane sAra mahA yogazAstra-samudranuM maMthana karI ArSadRSTA maharSi zrI haribhadrasUrie yogadRSTi samuccaya graMtharUpa gAmRta levyuM che; bindumAM jANe kRtasidhu ulla heya ema tenuM pratyeka sUtra gaMbhIra AzayabharyuM che, tenA digadarzanArthe A bhagavAnadAse ullAsathI te graMtha para lAMbuM vivecana karyuM che, ane temAM paNa viziSTa bhAva ullAsathI te graMthanuM ane vivecananuM sArabhUta tAtparya darzAvatA A kaLazakAvyanI navaracanA svayaM karI che. je kulagI ane pravRttacakagI-AtmAthI mumukSu jogIjanamAtra che, teone A yogazAstra upakArI thaI paDaze. A kulagI ane pravRttacakra yegInuM lakSaNa atra spaSTa varNavyuM che. je saMtanuM svarUpa oLakhI saMtane seve che, te saMta saMtakRpAthI saMta phala pAme che,-AvA megAvaMcaka, kiyAvaMcaka ne phalAvaMcaka e traNa avaMcaka yuganA vege o yegIonuM ja ahIM yugamAM gyapaNuM-yogya pAtrapaNuM che, ane e ja A graMthanA yogya adhikArI che. zuddha bhAva ane bhAvazUnya kriyAnuM aMtara bhAnu-khadyota jevuM che, ItyAdi rahasya je prakAze che, e A graMtha agya janane deve egya nathI, paNa gya janane te parama premabhAve deva ja che, ke jethI jagatamAM paramakRta prabhAva thAya ane zreyavinane viraha thAya.