Book Title: Sahitya Shilp ane Sthapatya ma Girnar
Author(s): M A Dhaky, Jitendra B Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005550/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra saMbodhi-purAtattva-vizeSAMka-2 lekhaka madhusUdana DhAMkI saMpAdaka jitendra zAha lA.da.zreNI: 148 bhAratIya dalapatabhAI saMskRti * ahamadAbAda bAra lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidhAmaMdira amadAvAda-380 009 For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra (saMbodhi-purAtattva-vizeSAMka-2) lekhaka madhusUdana DhAMkI saMpAdaka jitendra zAha bhAratI vidhAmaMki lAlamA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda-380 009 For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lA. da. zreNI: 148 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra (saMbodhi-purAtattva-vizeSAMka-2) lekhaka madhusUdana DhAMkI saMpAdaka jitendra zAha saujanya gujarAta rAjya purAtattva khAtuM prakAzaka jitendra bI. zAha niyAmaka lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira amadAvAda (c) lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira AvRtti: 2010 prata : 3OO ISBN 81-8585730-X kiMmata : rUA. 200/ For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya gujarAtamAM giranAra, zatruMjaya, tAraMgA Adi suprasiddha jaina tIrtho AvelAM che. temAM pAlitANA - zatruMjaya pachI sahuthI vadhu mahimAvaMta tIrtha giranAra che. jaina paraMparA anusAra A tIrtha prAyaH zAzvata che. vartamAna covIsInA bAvIsamA tIrthaMkara neminAtha bhagavAnanA dIkSA-kevaLajJAna ane mokSa kalyANakathI A tIrtha pAvanakArI banyuM che. A mahimAvaMta giranAratIrthane ujjayaMta giri, revatagiri ke giranArajI tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. Agamika sAhitya, kAvyo, prazastio, prabaMdho, rAso ane caityaparipATIomAM A tIrtha vize ghaNI mAhitI prApta thAya che. Agama sAhitya ane anya graMthomAM A tIrthano ullekha maLe che. sahasAvanamAM jina ariSTaneminAM dIkSA ane kevaLajJAna kalyANaka thayAM hatAM ane pAMcamI TUMka upara mokSakalyANaka thayuM hatuM. kalyANakabhUmi temaja nirvANabhUmi hovAthI mahAtmAo ane sAdhako AtmakalyANa sAdhavA ane sallekhana arthe A tIrtha upara AvatA hatA. jinabandumuni rathanemi, rAjImati, Adi sAdhakonI sAdhanAno ItihAsa A tIrtha sAthe joDAyelo hovAthI teno mahimA vizeSa gauravavaMto banyo che. AcArya bappabhaTTasUri, hemacaMdrasUri Adi munivaroe A tIrthanI yAtrA karelI. saMghane laIne ahIM yAtrArthe AvyA che. siddharAja, kumArapALa, sajjanamaMtrI, vastupAla-tejapALa, pethaDazAha Adi pratApI jaina zrAvako, zreSThIo ane sAdhako A tIrthanI yAtrAe AvI ane jinAlayonuM nirmANa karyuM che. giranAra paranAM jinAlayonI kotaraNI joIe chIe tyAre nirmAtAonI jinabhaktinuM adUbhUta citra UpasI Ave che. AthI ema kahI zakAya ke A jinAlayo mAtra jainonI ja gauravagAthA che tevuM nathI paraMtu te gujarAta dvArA bhAratIya saMskRtine apAyelAM uttama pradAnomAMnuM eka che. ahIM neminAthanI TUMka, vastupAla-tejapALa AdinAM jinAlayo, saMpratirAjAnI TUMka vagere TUMkonAM jinAlayo dhyAna kheMce tevAM che. teno itihAsa Azcarya upajAve tevo che. prastuta graMthamAM judA samaye giranAra tIrtha vize prA madhusUdana DhAMkIe judA judA samaye ane nokhA nokhA prakAzanomAM pragaTa karelA aneka lekhomAMthI 13 lekhono saMgraha che. temaNe ahIM giranAra tIrthanuM viSayavastu ane tene lagatI sAmagrI, pramANo ane pUrvavartI sAmagrIno atyaMta custatApUrvaka upayogamAM lIdhI che. temanI bhASA, zailI ane nirUpaNa paddhati asAdhAraNa cokasAIvALI che. prADhAMkInuM vividha kSetromAM anokhuM pradAna che tethI ja prAi bhAyANIe temanI pratibhAne vividhakSetra-saMcAriNI kahI For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazaMsA karI che. prA DhAMkI bhAratIya purAtattvakSetranA ane kalA-ItihAsa kSetranA eka pratiSThita vidvAna che. temanAmAM purAtattva viSayanI vidvattA ane sAhitya kRtio ane zAstragraMthono parAmarza ekasAthe jovA maLe che. temaNe lakhelI zatruMjaya, giranAra, delavADA Adi aneka tIrthonI kalA ane zilpanI dRSTie atyaMta upayogI citrosahitanI mAhitIthI sabhara paricaya pustikAo prakAzita thayelI che. temanA lekhothI ItihAsamAM rahelI kSatio ane dhUMdhaLApaNuM dUra thayuM che. e lekhomAM samatolapaNuM jovA maLe che. dareka saMzodhana-lekhanuM ekaeka pAnuM Avazyaka aitihAsika sAmagrIthI khIcokhIca bhareluM che. AthI prA DhAMkInA A lekho bhAratIya sAhityanA ItihAsamAM eka agatyanuM pradAna banI rahe che. temanA lekho pragaTa karavAnI saMmati ApavA badala ame temanA RNI chIe. ahIM prakAzita karavAmAM Avela 13 lekhonA mULa srotonI sUci anukramaNikA pachI ApavAmAM AvI che. lekhomAM AvatI tasvIronI sUci paNa alaga ApavAmAM AvI che. prastuta graMtha prakAzita karavAno vicAra gujarAta sarakAranA purAtattva vibhAganA niyAmakazrI yaduvIrasiMha rAvate Apyo hato. A lekha-samuccaya pragaTa karavA mATe temanA taraphathI anudAna paNa prApta thayuM che. te mATe ame temanA atyaMta AbhArI chIe. A lekha-samuccaya saMzodhanakartAo upayogI nivaDaze evI amane zraddhA che. graMtha prakAzanamAM sahayoga karanAra tamAmanA AbhArI chIe. 2010, amadAvAda. (4) For Personal & Private Use Only jitendra bI. zAha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama prakAzakIya DA, jitendra zAha lekhAnukrama 1. jIrNadurga-jUnAgaDha vize 2. tIrthakaronI nirvANabhUmio saMbaddha stotro 3. jJAnacaMdrakRta saMskRtabhASA-nibaddha "zrIraivatagiritIrthastotra' 6 35 4. jayatilakasUri viracita "zrI giranAra caitya pravADi' 5. ajJAtakartaka "zrI giranAra cenna parivADi' 6. karNasiMhakRta giranArastha 'kharataravasahI-gIta' 7. giranAranA eka navaprasiddha prazasti-lekha para daSTipAta ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize , 9. ujjayaMtagirinA keTalAka aprakaTa utkIrNa lekho 10. vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio 38 6 2 88 88 11. sAhitya ane zilpamAM "kalyANatraya" 117 12. ujjayaMtagirinI "kharataravasahI 134 13. giranArastha 'kumAravihAra'nI samasyA 146 For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra lekhono mULa saMdarbha 1. "jIrNadurga-jUnAgaDha vize." pathika, pu. 103, amadAvAda Dise. 1970. 2. "tIrthakaronI nirvANabhUmio saMbaddha stotro," sAmIpya, pu. 6, 3-4, amadAvAda oNkaTo. 1989-mArca 1990. 3. "jJAnacaMdrakRta saMskRtabhASA-nibaddha "zrI revatatIrtha stotra, jaina vidyA se kayAma, (Pt. Bechardas Doshi, Commemoration Volume II), vArANasI 1987. (agaracaMda nAhaTA sAthe sahalekhana). 4. "jayatilakasUri viracita "zrIgiranAra caitya pravADi," naina vidyA che. mAyAma, (Pt. Bechardas Doshi Commemoration Volume II), vArANasI 1987. (agaracaMda nAhaTA sAthe sahalekhana). 5. "ajJAtakartaka 'zrI giranAra cenna parivADi", jaina vidyA mAthAma, (Pt. Bechardas Doshi Commemoration Volume II), vArANasI 1987. (sahalekhikA vidhAtrI vorA). 6. bakarNasiMhakRta giranArastha 'kharataravasahI-gIta, naina vidyA mAyAma (Pt. Bechardas Doshi Commemoration Volume II), vArANasI 1987. giranAranA eka navaprasiddha prazasti-lekha para dRSTipAta," svAdhyAya pu8.4, vaDodarA vi. saM. 2027 (Isa. 1971). 8. "ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize, naividyA che mAyAma (Pt. Bechardas | Doshi Commemoration Volume 2), vArANasI 1987. (sahalekhaka lakSmaNa bhojaka). 9. "ujajayaMtagirinA keTalAka aprakaTa utkIrNa lekho," RvadA . mAyA, (Pt. Bechardas Doshi Commemoration Volume 2), vArANasI 1987. (sahalekhaka lakSmaNa bhojaka) 10. "vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio," svAdhyAya pu. 4.3, vaDodarA visaM. 2023 (I. sa. 1967) (sahalekhaka harizaMkara prabhAzaMkara zAstrI). (6) For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. "sAhitya ane zilpamAM kalyANatraya,nigrantha 1, amadAvAda 1995. 12. "ujjayaMtagirinI kharataravasahI ", naividA kSe mAthAma (Pt. Bechardas Doshi Commemoration Volume 2), vArANasI 1987. 13. "giranArastha "kumAravihAra'nI samasyA, vidyA mAyAma (Pt. Bechardas Doshi Commemoration Volume 2), vArANasI 1987. (7). For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra phoTogrAphasanI yAdI lekha naM. 8 - ujjayaMtagirinA pUrva prakAzita abhilekho vize. citra 1 - saM. 1194no Thakkara jasayogano pALiyo. citra 2 - saM. 1244nI prajAnaMdasUrinI niSedikA citra 3 - hAla kahevAtA saMgrAma sonInA maMdiranA gUDhamaMDapamAM rAkhelA saM1256 | I. sa. 120) nA lekhavALo "naMdIzvara paTTa'. lekha naM. 9 - ujjayaMtagirinA keTalAka aprakaTa utkIrNa lekho. citra 1 - neminAtha jinAlayanI pazcima taraphanI bhamatImAM sthApela saM. 1282 | I. sa. 1226no Arasano "naMdIzvara paTTa'. citra 2 - neminAtha jinAlayanI bhamatIno saM. 1290 | I. sa. 1234no sametazikhara'no Arasa paTTa. lekha naM. 11 - "sAhitya ane zilpamAM "kalyANatraya'." citra 1 - AbU-delavADAnI lUNavasahInI hastizAlAnI vacce rahelI kalyANatraya'nI racanA. (I. sa. 1232). citra 2 - rANakapura caturmukha dharaNavihAra-sthita saM. 1515no zrIgiranAra zrI zatruMjaya tIrtha paTTa. citra 3 - kuMbhAriyA neminAtha jinAlayanI cokI saM. 1344no kalyANatraya-paTTa. citra 4 - jesalamera saMbhavanAtha jinAlaya, kalyANatraya saM. 1518 (I. sa. 1462). lekha naM. 12 - "ujayaMtagirinI "kharataravasahI'." citra 1 - maMDaponA saMdhibhAganI eka nAbhimaMdAraka jAtinI chata. uttara maru-gurjara zailI. prAyaH I. sa. 1438. For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra 2 - cokInA eka aSTakoNa chaMda para racela nAbhichaMda vitAnamAM kaMDArela haMsamAlA. citra 3 - maMDaponA saMdhibhAganI eka aSTakoNa talanI nAbhimaMdAraka prakAranI chata. citra 4 - agnamaMDapanI chatomAM eka kRSNa - gopalIlAnI chata. citra 5 - raMgamaMDapa, sabhA-pA-maMdAraka jAtino vitAna. citra 6 - raMgamaMDapa, vikarNa-vitAna, prAsamukha. citra 7 - cokInA khattaka para kaMDArela illikAvalaNa. citra 8 - aSTApada prAsAdanA karoTakanA rUpakaMThanA madalarUpI vidyAdharo. citra 9 - naMdIzvara prAsAdanA koTakano sabhA-padma-maMdAraka jAtino vitAna. citra 10- naMdIzvara prAsAdanA koTakano sabhA-padma-maMdAraka jAtino vitAna. citra 11 - naMdIzvara prAsAdanA vitAnanA karoTakanA madalarUpI vidyAdharo. citra 12 - aSTApada prAsAdano sabhA-padma-maMdAraka jAtino vitAna. citra 13 - dakSiNa bhamatImAM bhadraprAsAda pAsenA morA pAse khaMbhAtaramAM korela surekha jALI. | citra 14 - kolarUpI madhyabhUmA pharatI dvAdaza ullita lUmA dharAvatI samatala chata. citra 15 - kolarUpI lUmAo dharAvatI eka samatala chatano bacelo khaMDa. citra 16 - puSpapaTTIothI nirmita thato eka samatala vitAna. citra 17 - zrRMkhalAbaddha kolarUpI lUmAo dharAvato samatala vitAna. citra 18 - 25 kolaja-lUmA yukta samatala vitAnanI vigata. citra 19 - zrRMkhalAbaddha kolarUpI lUmAo dharAvato samatala vitAna. citra 17 mujaba. citra 20 - 25 kolaja-lUmAvALo padhAMkita vitAna, jenI vigata citra 18mAM darzAvI che. citra 21 - 99 kuMjarAkSayukta samatala vitAna. citra 22 - citra 21mAM darzAvela vitAnanuM thoDA rUpAMtara sAthenuM citraNa. citra 23 - 20 caturkhADI kolaja-vitAna. citra 24 - 4 kolaja padhAMkita mahAlUma dharAvato vitAna. citra 25 - atistarIya atikhaMDA kolaja vitAna. (1) For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra ra6 - atistarIya atikhaMDA kolaja vitAna. citra 27 - padmanAbha jAtino vitAna. lekha naM. 13- "giranArastha "kumAravihAranI samasyA" citra 1 - ujajayaMtagiri(giranAra)nI pUrNasiMha vasatInA gUDhamaMDapano koTaka (sabhA maMdAraka vitAna). citra 2 - citra 1nA vitAnanuM nIcethI dekhAtuM dazya. (20) For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIrNadurga-jUnAgaDha vize san 1955-1959 daramiyAna jUnAgaDhanA sarakArI saMgrahAlayanA rakSapAla tarIke huM kAma karato hato tyAre, bapore vizrAMtisamaye, tyAMnAM prANIsaMgrahasthAnano vidvAn ane itihAsapremI cokIdAra bhAI jUmo mArI pAse avAranavAra besavA Avato. (jUmAnAM UrdU ane phArasI uccAraNonI khumArIbharI, mIThI, khAnadAnI asaliyata pharIne sAMbhaLavA maLI nathI.) vAto daramiyAna jUmAe ghaNI vAra e bAbatano ullekha karelo ke jUnAgaDhanuM nAma 'jUnAkhAM' parathI paDeluM che; ne mirAte ahamadImAM evI noMdha levAI che, vagere. mirAte ahamadI graMthamAM e saMdarbha che ke nahIM te tapAsI jovA jeTalI utsukatA tyAre thaI nahotI (ne Aje paNa nathI), paNa bhAI jUmAnI vAta tathyapUrNa hovA aMge te ghaDIe manomana vizvAsa beThelo nahIM. madhyakAlIna jaina lekhakonA kathita "jIrNadurganAma parathI ja "jUnAgaDha' nAma janabhASAmAM pachIthI AvI gayuM haze, ane "jIrNa' eTale "jUnuM ane durgano paryAya "gaDha hoI, tema ja uccAraNanI dRSTie "jIrNadurga" karatAM "jUnAgaDha' zabdamAM sugamatA rahetI hoI, nagaranI nAma-saMjJAno mUlArtha kAyama rAkhI rUpAMtara-bhASAMtaranI prakriyAnA Azraye jema anyatra parivartana thayAnA daSTAMto che tevuM ja ahIM paNa banyuM haze tevuM manamAM ghoLAtuM hovAnuM yAda che'. paNa "zilAlekhomAM kutiyANA" nAmaka lekha aMtargata jUnAgaDhanA nAmotpatti vize zrI cho. ma0 atri(amadAvAda 1970)e karela je rasamaya carcA jovA maLI, temAM bhAI jUmAe kahela matanuM eka rIte samarthana maLI rahe che : AthI A samasyA para vadhu vicAravAnI have jarUriyAta UbhI thatI hovAnuM mane lAgatAM ahIM tenAM vividha pAsAMo tapAsI je kaMI nirNayo thaI zake te rajU karIza. zrI atrie 'kuSThinapura' parathI kutiyANA' nAma UtarI AvyuM che ke nahIM te mULa muddAnI kALajIpUrvakanI karelI tapAsaNImAM nAma-parivartananA niyamonI zodha calAvatAM tyAM je saMdarbhagata sAmagrI rajU karI che temAM "jUnAgaDha' nAmotpatti saMbaMdha vize je banyuM hovuM joIe te saMbhAvya hakIkata purAvA tarIke mUkI che. ahIM zrI atrinI carcAnA saMbaMdhabhUta mULa lekhanabhAga TAMkI, temanI tAravaNIo parathI upasthita thatA muddAo vize avalokIzuM. zrI atrie anya gAmonI sAthe jUnAgaDhanA paryAyo vize abhilekhonA AdhAre prathama to kAlakramabaddha tAlikA rajU karI che : "jUnAgaDha' gAma temAM prAraMbhe mUkyuM che; e jUnAgaDha'vALA bhAgane ja ahIMnI carcA sAthe nisabata hoI mULa lAMbI tAlikAnA teTalA bhAgane ja ahIM uddhata karI AgaLa carcA karIzuM : krama taLapadI saMjJA saMskAreluM rUpa lekha-varSa prakAzana-saMdarbha vikrama-Isu 1. jUnAgaDha jIrNaprAkAra 1435 / 1378 DisALakara For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra jUnAgaDha jIrNadurga 1445 | 1389 DisakaLakara 3. jUnAgaDha jIrNaprAkAra 1469 / 1413 DisakaLakara 4. jUnAgaDha jIrNadurga 1572 | 1516 nAhara tAlikA ApyA bAda zrI atrie "jUnAgaDha' para karela carcA-vistArane ahIM yathAtatha rajU karI te pachI tenA para AgaLa vicAra karavo anukULa raheze : "uparyukta tAlikA jotAM jaNAI Avaze ke "jIrNaprAkAra' ane "jIrNadurga" baMne jUnAgaDhanAM saMskRta tatsama rUpa hovAne badale saMskRta anuvAda mAtra che. Ama "jIrNaprAkAra' ke "jIrNadurgamAMthI jUnAgaDha banela nathI, paraMtu "jUnAgaDhamAMthI "jIrNadurga" Adi banAvI devAmAM Avela che*. vastutaH prAyaH I. sa. 1350mAM gujarAtanA sulatAna mahaMmada "jUnA' e rA'kheMgAra cothAne harAvIne uparakoTanuM nAma kadAca potAnA jUnA (eTale ke bacapaNanA) nAma jUnA" uparathI jUnAgaDha rAkhyuM, ane uparakoTanI bahAra vaselA zaherane paNa e nAma maLyuM evI paNa eka mAnyatA che. Ama sulatAna "jUnAne jANe ke bhUlI jaI prAcInatAnA arthamAM 'jUnAgaDhane kAraNe 'jIrNadurga" "jIrNaprAkAra" jevAM maThArAyelAM rUpo abhilekhomAM I. sa. 1350 bAda pracalita banyAM. ethI ja prAyaH I. sa. 1350 pahelAMnA abhilekhomAM e ubhaye saMskRta saMjJAone badale ugrasenagaDha/kheMgAragaDha Adi saMjJAo pracalita hatI : chatAM 'jIrNadurga'nA lekhamAM maLI paNa Ave che." zrI atrinA upalA vaktavya parathI nIcenA nirNayo tAravI zakAya ? (1) jUnAgaDha' nAma parathI "jIrNadurga" evuM saMskRtikaraNa pachIthI thayuM che : arthAt A kissAmAM vyutpattino vyutkama thayo che. (2) "jUnAgaDha" saMjJA kadAca sulatAna mahaMmada jUnA parathI I. sa. 1350 (I. sa. 1347?)mAM rA'kheMgAra cothAne eNe harAvyA bAda pracAramAM AvI hoya. ane jUnAgaDhano 'jIrNadurga" jevo thato zabdArtha, bAhya rUpanA bhaLatApaNAne kAraNe udbhavyo mAnavo ghaTe. (3) "jUnAgaDha saMjJAne sthAne jINadurga" ke "jIrNaprAkAra' jevAM saMskArAyelAM rUpo abhilekhomAM I. sa. 1350 bAda pracalita banyAM : te pahelAM "ugrasenagaDha" "kheMgAragaDha" Adi saMjJAo pracalita hatI. | * zrI atrinI A sthaLe pAdaTIpa kramAMka 6 Ave che : "bhASAzAstranI dRSTie yogya prakriyA dvArA 'jIrNadurga'mAMthI "jUnAgaDha' saMjJA kadAca sAdhI zakAya, paraMtu ahIM e siddhAMtano vyutkama thayo jaNAya che." + atri, pAdaTIpa kramAMka 7 : "zAstrI (a) ke.kA"saurASTranI prAcIna nagarIo,' pathika, eprilame 1969, pR.49, zrI ke.kA. zAstrInuM mULa vidhAna A pramANe che : "bIje mate mahaMmada taghalaghanI saMjJA 'jUnA' hatI tenA nAmathI A "jUnogaDha" kahevAyuM." + atri, pAdaTIpa kramAMka 8 : "zAstrI DaoN. hariprasAda gujarAtI dainika vRttapatra "phUlachAba'nA tA. 2612-69nA aMkamAM prasiddha thayela lekha." (zrI zAstrIjIno A lekha mane saMdarbhArthe jovA maLI zakyo nathI.) For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIrNadurga-jUnAgaDha vize A phalazruti tattvArthamAM sAcI hoya to ene jUnAgaDhanA itihAsane ajavALatuM eka noMdhapAtra tathya gaNI zakAya paraMtu zrI atrinA nirNayone svIkAratAM pahelAM tenA upalaka parIkSaNathI UbhA thatA keTalAka praznonA saMtoSaprada khulAsA meLavavA jarUrI banI rahe che. praznamAlA A pramANe racI zakAya : 1) "jUnAgaDha' saMjJAno prayoga batAvatA jUnAmAM jUnA utkIrNa lekho tema ja vADmayanAM pramANo kayAM che ane keTalAM maLe che : Isa. 1350 pahelAnAM kharAM? 2) e ja pramANe "jIrNadurga" abhidhAnanA ullekho keTalA prAcIna maLe che : 'jUnAgaDha" mATe I. sa. 1350 pahelAM "jIrNadurga" e saMjJA pracAramAM hatI ke nahIM? 3) "jUnAgaDha' saMjJA "sulatAna mahaMmada jUnA parathI paDI AvI che ke "jIrNadurga"nuM ja e tadarthabhUta taLapaduM rUpAMtara che. ( 4) 'ugrasenagaDha' ke "kheMgAragaDha'nuM "jUnAgaDha' (ke pachI "jIrNadurga) sAthe samIkaraNa thaI zakatuM hovAnuM sIdhuM pramANa che ke nahIM ? A savAlonA hArda vize vicAratAM ane upalabdha sAdhanonA parIkSaNathI prApta thatA javAbo have kramabaddha joI jaIe. 1) labhya abhilekhomAM (mane khyAla che tyAM sudhI) "jUnAgaDha" rUpa maLI AvatuM nathI. madhyakAlIna abhilekho tathA saMskRtamAM ja racAtA ane vAkaya ke padaracanA mATe tadbhASAnI prakRtine lakSamAM letAM "jUnAgaDha' zabda lokajIbhe cAlato hoya topaNa, tyAM "jIrNadurga ke 'jIrNaprAkAra' jevuM rUpa ja vAparavuM susaMgata, aucityapUrNa, iSTa gaNAya; paNa saMskRtetara vAya--prAkRta, apabhraMza, jUnI gujarAtI ityAdi sAhityamAM-AvuM baMdhana na hoI zake, ne tyAM jUnAgaDha' abhidhAna maLI Ave che ke nahIM, ane hoya to AvA saMdarbho keTalA prAcIna che te vize tapAsa dharatAM mane be jUnA ullekho hAtha lAgyA che. temAM pahelo kharataragacchIya upAdhyAya vinayaprabhanI 14mA zatakanA uttarArdhamAM racAyelI jUnI gujarAtI "tIrthamALAstavana"mAM" : navakArau namau siripAsa maMgalakaru maMgalapure hi | vIraha e valaNathalIyaMmi junaigaDhi siripAsa pahu / caDiyala e girigiranAri dIThau nayaNihi nemijaNa . nAthI e bhavasaya pAvu jagaguru jAgiu putragaNu // 20LI. AmAM maMgalapura(mAMgaroLa-soraTha)nA zrI pArtha, vauNathalI (vaMthaLI-soraTha)nA zrI vIra, jUnaIgaDha (jUnAgaDha)nA zrI pArzva, ane giranArI zrI neminAthane vAMghAnI noMdha che. bIjo ullekha rajU karIza e kALathI eka sadI bAdanA (ratnAkaragacchanA hemacaMdrasUriziSya) zrI jinatilakasUrinA jUnI gujarAtImAM racAyela "caityaparipATI stavana"mAMthI, For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra junaIgaDhI pAsa tejalavihAra navapallava maMgalapuri majhAra / puri pAsa risaha mayaNI mujhAri bhubhilIya saMprati ke gaI vihArI Ilal ahIM paNa "jUnaIgaDhI(jUnAgaDha)nA "pArthano ullekha che. (sAthe sAthe "maMgalapuranA prasiddha navapallava pArzvanAtha, ne vizeSamAM "pura'(porabaMdara)nA pArzvanAtha, "mayaNI' (miyANI)nA RSabhadeva tema ja bhubhilI (dhUmalI)nA saMpratinirmita vihArano ullekha che.) upalA baMne saMdarbho parathI siddha thAya che ke ochAmAM ochuM 14mA zatakanA chellA caraNa jeTalA jUnA kALamAM lokabAnImAM "jUnaIgaDhI'mAM vartamAna "jUnAgaDha'nuM sAtamI vibhaktinuM vaparAyuM hatuM. paNa e baMne racanAo I. sa. 1350 bAdanI che; tethI "jUnAgaDha" saMjJA "sulatAna mahaMmada jUnA parathI vyutpanna nathI ja thaI evuM prathama darzane to puravAra karavA mATe tenI sAkSI upayukta nathI nIvaDatI. enAthI "jUnAgaDha" abhiyAnanI upalabdha sAhityika pramANanI pUrvasImAM ja nidarzita thAya che. (2) "jUnAgaDhane "jIrNadurga" tarIke saMbodhatA ullekho-I. sa. 1350 pahelAMnA-cokkasa prApta che : alabatta thoDI mAtrAmAM udgati lekhomAMthI to hajI sudhI najare caDyA nathI, paNa sAhityamAM je maLe che temAM mukhyatve A che : upakezagacchIya "siddhasUri'nA ziSya "kakkasUrie saM. 1393 / I. sa. 1337mAM racela nAbhinaMdanajinodvAra prabaMdhamAM saMghapati samarAzA zatruMjaya para temaNe karAvela AdijinanI puna:pratiSThA bAda "jIrNadurga gayAno ullekha che. e ja graMthamAM saurASTranA anya jaina tIrthonI yAtrA bAda saMghamAM sAthe rahelA siddhasUri kaMIka rogathI pIDita thatAM "jIrNadurga'mAM rokAyA hatA evI noMdha che. (3) AthI spaSTa thAya che ke zrI atrie TAMkela I. sa. 1374 ane I. sa. 1387nA tulyakAlIna abhilekhomAM vaparAyelA "jIrNaprAkAra' "jIrNadurga" e jUnAgaDhanuM saMskRtIkaraNa nahIM, paNa "jUnAgaDhanuM asalI (saMskRta) nAma-smaraNa saMskRta racanAo pUratuM, jIvaMta rahyAnuM sUcana kare che. "sulatAna mahaMmada jUnA' sAthe teno koI saMbaMdha nathI ja. bhaLatI nAmachAyAne kAraNe muslima itihAsakAroe pAchaLathI potAne anukULa evI vyutpatti kalpI lIdhI hoya tema lAge che, jo mirAte ahamadImAM ke evA koI anya sAdhanagraMthamAM evo ullekha hoya to. AthI jUnA miyAM'nuM nAma bhulAI jaI, "jUnA eTale gujarAtI zabda "jUnuM' evo artha karI, pachIthI jIrNadurga" thayuM ema ghaTAvavA mATe koI AdhAra to nathI ja, paNa purANAM pramANo 'jIrNadurga ane "jUnAgaDhane paryAyArtha-mUlArtha daSTie, spaSTa rIte, tadbhava saMbaMdhathI sAMkaLI de che. (4) ugrasenagaDha "kheMgAragaDha" ane "jIrNadurga e ekabIjAnA paryAyo che tema siddha karatuM mahattvanuM pramANa zrI jinaprabhasUrinI suprasiddha racanA kalpapradIpa aMtargata prAkRta "revata girikalpamAM mojUda che'' : tejalapurassa pUvvadisAe uggaseNagaDhaM nAma duggaM jugAinAppamuha jiNamaMdirarehillaM vijjai / For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIrNadurga-jUnAgaDha vize tassa ya tiNNi nAmadhijjAI pasiddhAI / iM jahA - uggaseNagaDhaM ti vA, khaMgAragaDhaM ti vA, juNNaduggaM ti vA // kalpapradIpanuM samAptinuM varSa saM 1389 / I. sa. 1333 ApyuM che. ''raivatagirikalpa'e pahelAM thoDA varSa agAu racAI cUkyo haze; jema ke te graMtha aMtargatano ''vaibhAragirikalpa' saM 1364 / I sa 1308mAM racAyo hato, A samIkaraNamAM 'jugNaduggu' zabda Apyo che, 'jiCduggu'(eTale ke 'jIrNadurga)nahIM te vAta noMdhavI joIe. prAkRta 'juNNa' saMskRta 'jUrNa' parathI Avyo che; ane 'jUrNa' tema ja 'jIrNa' zabdo paryAyavAcI che. A muddo 'jUnAgaDha' zabdanI vyutpatti nizcita karavA mATe atyaMta mahattvano banI rahe che. A dRSTikoNathI jotAM 'jUrNadurga'-'juSNauduggu''jUnogaDha'-'jUnAgaDha' e rIte kramika rUpapalaTo thayo hoya tema jaNAya che : svAbhAvika lAge che. 'jUnA' bhAga 'jIrNa' parathI sIdhI rIte nahIM,paNa tenA paryAya 'jUrNa' parathI UtarI Avyo che ane 'gaDha' ane 'durga' ekabIjAnA paryAya hoI 'jUrNadurgane badale sAralyamUlaka 'jUnogaDha' ane pachIthI-'jUnAgaDha' zabda lokabhASAmAM pracalita banI gayo. 'jUnAgaDha'nuM sAtamI vibhaktinuM eka uccAraNa 'jUnegaDha' paNa vRddhajanone karatAM meM bacapaNamAM sAMbhaLelA.('huM paramaNe 'di jUnegaDha gyoto'' jevI vAca racanAmAM.) A rUpa 'jUnI gujarAtI' ke 'gurjara bhASA'mAM vaparAtuM 'jUnaigaDhi' parathI UtarI AvyuM che. jUnAgaDhanA vividha nAmakaraNa vize thoDuM vicArIe to temAM 'uggaseNagaDha' eTale ke 'ugrasenagaDha' e paurANika brAhmaNIya, tema ja neminAtha saMbaMdhInAM jaina kathAnakone anusaratuM pAraMparika nAma haze . jyAre ' kheMgAragaDha' nAma jayasiMha siddharAjanA samakAlIna cUDAsamA rA'kheMgAra parathI paDyuM haze. kheMgAranuM nAma joDAvAnA kAraNamAM to vaMthaLIthI jUnAgaDha gAdI badalanAra rA'khegAre 'jUnAgaDha'nA uparakoTane samarAvI vistAryo haze te hovuM joIe. uparakoTanI jUnI AlaMkArika pratolInAM lakSaNo 12mA zatakanA pUrvArdhanAM hoI ene rA'kheMgAranI samayanI kRti gaNavI joIe. jyAre 'jIrNadurga' ke 'juCdugga' nAma e sUcave che ke uparakoTane sthAne mULa ghaNA purAtana kALano gaDha(rA'grAharipue dazamA zatakamAM samarAvela ke nava nirmAvela ?) gaDha haze jenuM 'jIrNadurga' evuM nAma rA'kheMgAranA samayanA navodvAra pachI paNa Adatane kAraNe pracAramAM rahI javA pAmyuM haze, je cheka 'jUnAgaDha' nAmarUpamAM Aja divasa sudhI TakI rahyuM che. TippaNo : 1. AnA dAkhalAo uttara bhArata karatAM dakSiNa bhAratamAM vizeSa che. mULa viSaya sAthe tenI bahu upayuktatA na hoI ahIM vigatomAM UtaravuM anAvazyaka che. For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 2. pathika varSa 9, aMka 8-9, me / jUna 1970, (khAsa saurASTra aMka), pR 96-97. 3. ejana, pR 96. 4. atri, pR 97. 5. zrI jaina satyaprakAza, varSa 17, aMka 1. (kramAMka 193), amadAvAda 15-10-51, pR 21. AnuM saMpAdana bhaMvaralAlajI nAhaTAe saM 1430 / I. sa. 1374nI prata parathI karyuM che. 6. jaina tIrthono itihAsa, zrI cAritra smAraka graMthamALA : puSpa 38muM, amadAvAda 1949, pR. 569. saM munirAja zrI nyAyavijayajI (tripuTI). sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra 7. 'puri pAsa'no artha 'pure pArzva' thAya. AmAM kaheluM 'pura' gAma te 'bhUtAmbilikA'nA rANaka bASkadevanA saM 1045 | I. sa. 989nA tAmrapatramAM kahela 'pauravelAkula' ane uttara madhyakAlIna lekhomAM AvatuM 'purabaMdira' eTale ke hAlanuM 'porabaMdara' hovuM joIe. 'porabaMdara'mAM Aje to pArzvanAthanuM koI ja maMdira nathI. (saMpAdake 'pura'nI pichAna ApavAno prayatna karyo nathI.) 8. 'mayaNI' te po2baMda2thI 22 mAIla vAyavye AveluM samudrataTavartI purANuM gAma "miyANI'(maNipura) jaNAya che. (saMpAdaka A gAmanI sAcI pichAna ApI zakyA nathI.) Aje 'miyANI'mAM gAmanA jUnA koTanI aMdara nIlakaMTha mahAdevanA pUrvAbhimukha saM 1260 / I sa. 1204nA lekhavALA pUrvAbhimukha maMdiranI samIpa, paNa uttarAbhimukha, jaina maMdira UbheluM che. teno samaya zailInI dRSTie 13mI zatAbdIno aMtabhAga jaNAya che. caityaparipATImAM ullikhita jina RSabhanuM maMdira te nizcayatayA A purANuM maMdira jaNAya che. 9. dhUmalImAM suprasiddha navalakhA maMdirathI dakSiNamAM eka jaina maMdiranuM (vANiyAvasInuM khaMDera UbhuM che. Aje to temAM thoDAka thAMbhalA mAtra UbhA che. temAMthI maLI Avela jinapratimAnuM rekhAMkana James BurgessnA Antiquities of Kathiawad and Kutch, London 1876, plate XLVI rajU karyuM che. 10. juo paM lAlacaMdra gAMdhI, 'zatruMjayatIrthano uddhAraka samarAsAha," jainayuga, pu 1, aMka 9 vaizAkha 1982, pR 304. 11. siMghI jaina graMthamAlA, saM (muni) jinavijaya, zAMtiniketana 1934, pR 10. 12. ejana pR0 2. 13. AnAM pramANo ahIM rajU karavAthI viSaya-vistAra thavAno bhaya hoI te vAta choDI dIdhI che. pariziSTa prA baMsIdhare 'jUnAkhAM' saMbaMdhamAM nIcenI noMdha mokalAvI che je zabdazaH ahIM peza karuM chuM. " ''jUnAkhAM''--arabImAM ''jUnA'" = hiMsakaprANI, khAM ghara, raheThANa. ''junA'" (''ju'-hrasva) = jhanUna/jhanUnI khAM ghara, raheThANa. Ape mirAte ahamadIno reference TAMkyo hota to sAruM thAta. tyAM phArasInA koI vidvAn pAsethI maLI raheta. kadAca giranAra para vAgha-siMha hiMsaka pazuo rahevAthI ''jUnA-khAM'" jevuM phArasI-urdU nAma to nathI ?' = ... = For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakaronI nirvANabhUmio saMbaddha stotro nirgastha saMpradAyanA prAcInatama Agamo(prAyaH I. sa. pU. pAMcamI zatAbdIthI I. sa. pU. bIjI zatAbdI')nA avalokanathI eka vAta to e spaSTa thAya che ke te kALa sudhI to kevaLa ahata pArtha" ane "vIra'(jina vardhamAna mahAvIra) saMbaddha ja, ane kevaLa saMkSipta ullekho prApta thAya che. saMghadAsa gaNikRta bRhakalpabhASya(prAya : IsvI pa50)nA kathana anusAra (prAyaH I. pU. prathama zatAbdI uttarArdhamAM) Arya zyAme pATaliputramAM saMgha bhego karI tenI samakSa svaracita prathamAnuyoga, caMDikAnuyoga, ane lokAnuyoga samA graMthonuM vAcana karI tene mAnyatA devaDAvelI. AmAM prathamAnuyogamAM 24 tIrthakarAdi zalAkA puruSonA jIvana-caritranAM vyAkhyAna ApavAmAM AvelAM, evI bhASyAdimAM noMdho che. saMbhava che ke caturvizati tIrthakaronI kalpanAno AviSkAra yA vibhAga sau prathama prastuta graMthamAM thayo hoya. paNa spaSTa rUpe covIse tIrthakaronI nAmAvalI ardhamAgadhI bhASAmAM nibaddha caturvizati-stava (prAyaH I. sa. pU. pahelI sadI ke I. sa.nI pahelI sadI) aMtargata maLe che. A stotra Arya zyAma viracita prathamAnuyoganA maMgala rUpe racAyuM haze? game te hoya, kuSANathI laI guptakALa sudhImAM racAI cUkela sthAnAMgAdi AgamomAM tIrthakaronAM pUrvabhavo, janmAdinAM nakSatro ane mAsa-tithi, mAtApitAnAM nAma, emanAM gaNadharAdi(pramukha ziSyAdi)nAM nAma, tIrthakaronAM AyuSya, zarIranAM kada,ityAdinI saMkSipta vigato anyathA pUrA nirjhantha-paurANika raMgapUrvakanA bhagIratha AMkaDAo sameta apAyelI che. at vardhamAnanuM amukAze aitihAsika caritra-citraNa AcArAMga-sUtranA prathama skaMdha "bhAvanA" adhyayana (eno prAcInatama bhAga prAyaH IsvI 12 zatAbdI) ane paryuSaNAkalpa aMtargata "jinacaritra" (saMkalana IsvI 503 / 516) tema ja AvazyakacUrNi (prAyaH 600 / 650)mAM apAyeluM che : (keTalIka hakIkato IsvIsannI trIjI zatAbdImAM, amuka kissAomAM saMbhavataH pUrva smRtio para AdhArita-saMkalita vyAkhyAprajJapti nAmanA pAMcamA "aMga" AgamamAM paNa maLe che.) jina RSabhanuM paurANika caritra jaMbUtIpaprAptinA prakSipta "kathAnuyoga" hissAmAM (prAyaH IsvI trIjI zatAbdI), tema ja pachInA 50 kaaMtargata upara kathita "jinacaritra"mAM), ane jina ariSTanemi saMbaddha hakIkato uttarAdhyayanasUtranA "rathanemi" adhyayana(prAya IsvI pahelI-bIjI zatAbdI)thI zarU karI chUTA chavAyA rUpamAM sthAnAMga (vartamAna saMkalana prAyaH IsvI 3pa3), vRSNidazA, (trIjIcothI zatAbdI), Adi AgamomAM prApta che. A sivAya Agamika vyAkhyAo-niryuktio bhASyo, ane vizeSa karIne AvazyakacUrNi AdimAM paNa maLI Ave che. For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra ahaMtu pArzvanA siddhAMta saMbaddha sAmAnya vigato RSibhASitAni (saMkalana I. pU. prathama zatAbdI) ane temanA saMgha vize sthAnAMga, paryuSaNAkalpa ("jinacaritra" vibhAga), Adi AgamomAM chUTI chavAyI hakIkato rUpe prApta che. jyAre anya jino vize to bahu ja TUMkANamAM uparyukta AgamomAM noMdho maLe che. AcArAMganiryukti (prAyaH IsvI para5)mAM nigraMtha dRSTie "tIrtha'nI vyAkhyA karatI vakhate tenI aMdara tIrthakaronAM janma, niSkramaNa, kaivalyaprApti, ane nirvANa prAptinAM sthAnone AvarI lIdhAM che. ane Ama e prathA bauddha saMpradAyamAM prAcIna kALathI pravartamAna paraMparAnI ghaNI samIpa jAya che. | tIrthakaronI janmabhUmi rUpeNa nagara-nagarIonI nAmAvalI saMbaMdhakartA AgamomAM gaNAvI dIdhI che; paNa nirvANabhUmi saMbaMdhamAM tema nathI. aitihAsika dRSTie to jina mahAvIranI nirvANabhUmi "malla' gaNataMtranI eka rAjadhAnI, purAtana kuzInagara(kuzInArA, kasIyA)nI uttara bAjue rahela madhyamA pAvA (saMbhavataH hAlanuM paDaronA) hatI ane pArzvanAthanuM nirvANa sthaLa "sameyasela' (saMmetazikhara ke sammadazaila) hatuM. Adi jina RSabhanuM nirvANa sthAna jaMbUDhIpaprajJapti, paryuSaNAkalpa ane pachInAM stotro anusAra aSTApadaparvata hatuM, jyAre 12mA tIrthaMkara vAsupUjayanuM mukti-sthaLa paryuSaNAkalpa, tIrthAvakAlikaprakIrNa (prAyaH IsvI pa50) Adi anusAra caMpA hatuM; to 22mA jina ariSTanemi ujjayaMtagiri (giranAra) para mokSe gayAnuM jJAtAdharmakathA (prAyaH IsvI trIjI-cothI zatAbdI) Avazyakaniyukita (prAya: IsvI para5), tIthavakAlika-prakIrNaka, ane jinabhadragaNi kSamAzramaNa kRta vizeSAvazyakabhASya (prAyaH IsvI 585)mAM noMdhAyeluM che. jayAre vIra nirvANanA sthAnarUpe pAvAno ullekha AgamomAM to pazcAtkAlIna paryuSaNAkalpa ane Avazyaka niryukti tema ja vizeSAvazyakabhASya jevA Agamika vyAkhyA-graMtho tema ja tIthavakAlika prakIrNakamAM ja maLe che. (alabatta chaThThA-sAtamA saikAnI A nirjhanya sAhityanI noMdhothI prAcInatara bauddha pAli tripiTaka graMthomAM paNa pAvAmAM ja "nigaMTha nAtaputta' eTale ke jina mahAvIra nirvANa pAmyAnuM noMdhAyuM che.) paNa bAkI rahetA 20 jinonuM nirvANa kyAM thayeluM tenI to moDethI banelA paryuSaNAkalpa ('jina caritra" vibhAga) sameta upalabdha AgamomAM to kyAMye noMdha nathI. paNa pachIthI taratanA kALamAM A praznano uttara Avazyakaniyukti ane kadAca tene anusarIne tIrthAvakAlikaprakIrNaka ane vizeSAvazyakabhASyamAM e rIte ApavAmAM Avyo ke zeSa badhA (eTale ke bAkI rahetA 20) paNa "saMmeya-sela" para mokSe gayelA, dAkSiNAtya nircantha paraMparAnA Agamavatu graMtha trilokaprajJapti (prAya : IsvI 550)mAM paNa uparanI ja hakIkatonuM samarthana che. For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakaronI nirvANabhUmio saMbaddha stotro buddhanI nirvANabhUmi para tema ja emanA zarIrAvazeSo para anyatra stUpo racAyelA tevuM pAli tripiTako parathI ane purAvazeSo parathI jANIe chIe; paNa jina mahAvIranAM asthi para pAvAmAM ke anyatra stUpa racAyAnuM noMdhAyeluM nathI. paNa aSTApada parvata para RSabha-putra cakravartI bharate jinanuM maMdira bAMdhyAnuM AvazyakacUrNi kahe che. ane saMbhava che ke saMmeta-zikhara para pArzvanAthano sUpa hoya; kaMI nahIM toye mathurAmAM to Avo sUpa hato ja. nirgastha saMpradAyanI astitvamAna paraMparAomAM prAkRta atirikta saMskRtamAM seMkaDo stava-stotro, stuti-stavano racAyelAM che. temAM guNavattAnA dRSTikoNathI keTalAMka to samagra bhAratIya stotra sAhityamAM agrima haroLamAM sthAna pAmavAnI yogyatA dharAve che'deg. stotra sAhityanA adhyayana daramiyAna tIrthakaronI nirvANabhUmi saMbaddha be stotro mArA jovAmAM AvyAM che. baMne nirjhantha darzananI dAkSiNAtya paraMparAmAM racAyelAM che. temAM eka to mahAt saiddhAttika evuM dArzanika vidvAnuM tema ja lakSaNazAstrI ane bejoDa vyAkhyAkAra pUjyapAda devanaMdi(prAya IsvI 635-680)nI racanA manAya che, je tenI zailInAM lakSaNo dhyAnamAM letAM emanI hovAno ghaNo saMbhava che. bIjuM paNa jo ke saMpradAyamAM to temanI ja kRti manAya che, paNa tenI zailI atyaMta UMcI koTInI hovA chatAM bhinna prakAranI, prAkSmadhyakAlIna pachInI to nahIM ja, ane sAhityika dRSTie thoDIka vizeSa vikasita dazAnI che. beu stotro niHzaMka uttama koTInAM hoI, tema ja gujarAta taraphanA nircanva-nircanvetara vidvAno tenAthI prAyaH ajJAta hoI ahIM e baMnenA sAra-bhAgane uakIne tenA guNa-lakSaNAdinI saMkSipta rUpe samAlocanA karavA vicAryuM che. prathama stotra "dvAdazikA" rUpe racAyuM che, tenuM paheluM padya upodyAta svarUpanuM che ane pachInAM paghomAM anukrame jina RSabha, jina vAsupUjaya, ariSTanemi ane vIranAM nirvANa-sthAno ojasapUrvaka ullikhita che. (te pachInAM paDyo jinendronI nirvANa tithio ane nirjhanya itihAsa tema ja paurANika kathAnakonAM pAtronI nirvANabhUmio saMbaMdhita che. temAMthI nigraMthadarzanamAM pAMDavonI nirvANabhUmi tarIke manAtA zatruMjayagiriSi viSayaka padArthanuM paNa avataraNa ahIM tenI atIva suMdara guMphanalIlAne kAraNe tyAM aMtabhAge samAviSTa karI lIdhuM che.) yatrArhatAM gaNabhRtAM zrutapAragANAM nirvANabhUmiriha bhAratavarSajAnAm / tAmadya zuddhamanasA kriyayA vacobhiH saMstotumudyatamatiH pariNaumi bhaktyA // 21 // kailAsazailazikhare parinirvRto'sau zailezibhAvamupapadyavRSo mahAtmA / caMpApure ca vasupUjyasutaH sudhImAn siddhi parAmupagato gatarAbabaMdha // 22 // For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra yatprArthyate zivamayaM vibudhezvarAdyaiH pAkhaMDibhizca paramArthagaveSazIlaiH / naSTASTakarmasamaye tadariSTanemiH saMprAptavAn kSitidhare bRhadUrjayante // 23 // pAvApurasya bahirunnatabhUmideze padmotpalAkulavatAM sarasAM hi madhye / zrIvardhamAnajinadeva iti pratIto nirvANamApa bhagavAnpravidhatapApmA // 24 // zeSAstu te jinavarA jitamohamallA jJAnArkabhUrikiraNairavabhAsya lokAn / / sthAnaM paraM niravadhAritasaukhyaniSThaM sammedaparvatatale samavApurIzAH // 25 // ane zatrujaye nagavare damitAripakSAH paMDoH sutAH paramanirvRtimabhyupetAH // 28 // nirvANabhUminI nAmAvalI eka evI vastu che ke tene Ama to sarasa ane suThuM padyabaMdhamAM gUMthI levI ja duSkara che; ane bIjI bAju viSayanI gaMbhIratA tema ja garimAne lakSamAM rAkhatAM tyAM nitya upayogamAM levAtA lAlityadyotaka sAhityika alaMkAro, ramaNIya ceSTAo, AphlAdajanaka vizeSaNo ane camatkArotpAdaka cAturIne sthAna nathI. AvI paristhitimAM kRtinuM sAphalya atyaMta lAghavapradhAna, saghana paNa Rju ane prazAMta rIte vahetA maitrIpUrNa zabdasamUhonI aucityapUrNa pasaMdagI ane tenA suyojita saMghaTana para ja avalaMbe; ane AvuM kaThina kArya pUjayapAda devanaMdi sarakhI vibhUti sivAya bIjuM koNa karI zake? emanI eka anya utkRSTa padyAtmaka kRti, samAdhita aparanAma samAdhizatakanA beeka padya prastuta guNonAM ja avalaMbananAM dRSTAMta rajU karatAM hoI tulanArthe ahIM uddhata karIzuM : jayanti yasyAvadato'pi bhAratI-vibhUtayastIrthakRto'pyanIhituH / zivAya dhAtre sugatAya viSNave jinAya tasmai sakalAtmane namaH // 2 // muktvA paratra parabuddhimahaMdhiyaM ca saMsAraduHkhajananI jananAdvimuktaH / jyotirmayaM sukhamupaiti parAtmaniSThastanmArgametadadhigamya samAdhitantram // 105 // nirvANabhUmi saMbaddha bIjI kRti che nandIzvaradvIpastuti". emAM naMdIzvaradvIpanI prabhAvakArI, rasAtmaka, samAsapUrvakanI sugrathita varNanA pachInAM paghomAM 170 dharmakSetronA jinendrone vaMdanA devAnA saMkalpa sAthe pAMca paghomAM sAMprata avatsarpiNI kALanAM caturvizati tIrthakaronI nirvANabhUminA viSayane sparze che : yathA : asyAmavasarpiNyAM vRSabhajinaH prathamatIrthakartA bhartA / aSTApadagirimastakagatasthito muktimApa pApAnmuktaH // 29 // For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakaronI nirvANabhUmio saMbaddha stotro zrIvAsupUjyabhagavAn zivAsu pUjAsu pUjitastridazAnAM / caMpAyAM duritaharaH paramapadaM prApadApadAmantagataH // 30 // muditamatibalamurAriprapUjito jitakaSAyaripuratha jAtaH / bRhadUrjayantazikharo zikhAmaNistribhuvanasyanemirbhagavAn // 31 // pAvApuravarasarasAM madhyagataH siddhivRddhitapasAM mahasAM / vIro nIradanAdo bhUriguNazcAruzobhamAspadamagamat // 32 // sammadakarivanaparivRta-sammeda-girindramastake vistIrNe / zeSA ye tIrthakarAH kIrtibhRtaH prArthitArthasiddhimavApan // 33 // A padyonuM graMthana-kauzala paNa vidagdha ane udAtta AbhijAtya sAthe lAghavadarzI UrjasvitA dAkhavI rahe che. sAruMye stotra jhaMkRta dhvanithI dedIpyamAna banI UDyuM che. kartAnAM AgamapravaNa valaNa, kartutva-sAmarthya, ane aMtaraMgamAM vilasatA kAvyaguNo Ama to devanaMdinI kRtiomAM dekhAya che tenI amukAze samIpanAM che. paNa savAla e che ke zuM enA e viSaya para kartAe be jude jude sthaLe kathana karyuM haze? ke pachI najadIkanA ja samayamAM, kadAca sAtamInA aMtabhAge, thayelA koI samartha paNa ajJAta kartAnI A racanA haze ? saMghaTananI prakRtimAM ane zabdonI pasaMdagImAM ane kAvyapotanA tANAvANAmAM baMne vacce thoDoka pharaka to jarUra varatAya che. eno to kaMIka aMze e rIte khulAso karI zakAya ke baMnenAM chaMda alaga prakAranAM che; ane chaMda judA hoya to keTalIka vAra upalaka dRSTie eka ja kartAnI kRtiomAM paNa nokhApaNuM lAge. A bAbatamAM vizeSa cokkasa nirNaya to bhaviSyanA vizeSa UMDANabharyA, vizleSaNayukta parIkSaNa para choDuM chuM. joke prathama dRSTie mane enI zailI varAMgacaritakAra jaTAsiMhanaMdI(prAyaH IsvI 650-700)nI hovAno bhAsa thayo che. uttaranI nirgastha paraMparAnI IsvIsanI pAMcamIthI laI 17mI sadInA lagabhaga hajAreka saMskRta-prAkRta stotro huM joI vaLyo chuM; paNa temAM nirvANabhUmine viSaya banAvI tenuM Alekhana karatI koI ja racanA najare paDI nathI. dAkSiNAtya nirgastha paraMparA enAM saMskRta bhASA paranA adbhuta prabhutva, kavitAmAM ajoDa saMgrathana naipuNya ane uccatama guNavattA mATe ja nahIM, paNa nirvANabhUmi sarakhA kaparA, zuSka, ane gamagIna viSayane paNa stotra-kAvyanA mAdhyama dvArA, prazAMta-gaMbhIratAnAM tattvo sameta nibaMdharUpe nirvAhita karI zakI che te ghaTanA saheje ja prazaMsAne pAtra banI jAya che. For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra TippaNo : 1. AgamomAM AcArAMga (prathama skaMdha), sUtrAkatAMga, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, RSibhASitAni temaja sUryaprajJapti ane caMdraprajJapti zailI tema ja vastunI daSTie sauthI prAcIna che. jo ke A pratyekamAM judA judA samayanAM ane nokhI nokhI zailInA staro che. 2. AcArAMga(prathama skaMdha)nA "upadhAna sUtra"mAM jina 'vIranI tapasyAnA kALa(prAyaH IsvI pUrve 519 507)nuM vivaraNa che. 3. A stotranI uttaranI paraMparAmAM IsvIsananI cothI zatAbdI sudhI, vAcaka umAsvAtinA tattvArthAdhigama sabhASyasUtra (prAyaH IsvI 375-400) sudhInA kALamAM, tema ja devavAcakanA naMdIsUtra(prAyaH I. sa. 450475)nA samaya sudhImAM to SaDU AvazyakamAM gaNatarI thatI. te pachI IsvIsanI pAMcamI sadInA aMtima caraNamAM saMkalita Avazyaka sUtrAmAM teno samAveza thayo. thoDA pAThAMtara sAthe A stotra digaMbara paraMparAmAM paNa (saMbhavataH yApanIya saMghanA mAdhyama dvArA) upalabdha che. 4. pArzvanAthano "nircantha" saMpradAya kramazaH mahAvIranA saMpradAyamAM bhaLI javAthI prastuta jina tema ja temanA upadeza saMbaddha maulika jUnuM sAhitya vilupta thaI gayuM. 5. bauddhomAM buddhanuM janmasthAna (lumbinI vana), bodhiprApti sthAna (buddha gayA), dharmacakra pravartana (vArANasI samIpa sAranAtha) ane nirvANanA sthAna(kuzinagara)nuM yAtrA nimitte ghaNuM mahattva hatuM. nigraMthomAM tIrthakaronAM evAM samAMtara dhAmone paMcakalyANaka tIrtho (garbha, janma, niSkramaNa, kaivalyaprApti ane nirvANa)mAM samAvI levAmAM AvyAM. 6. uttaranI paraMparAnA saMskRta TIkAkAro Adi prAkRta zabda "sammaya'nuM saMskRta rUpAMtara "sammata' kare che; jyAre dakSiNavALAo "sammada' kare che. sammada' zabda vizeSa samIcIna jaNAya che. meda (Mass) parvatanA ghora daLadArapaNAnA vizeSa lakSaNane spaSTa kare che. jema ke "medinI" eTale pRthvI. 7, dAkSiNAtya nirgastha paripATImAM aSTApada parvatane badale ghaNI vAra "kailAsa" ullikhita che, je vAta uttaranI Agamika paraMparA ane tadanuSaMgI vyAkhyAtmaka sAhityamAM kyAMya jovA maLatI nathI paNa pUrNatalagacchIya AcArya hemacaMdranA abhidhAnaciMtAmaNi 4 / 1028 (prAya: I. sa. 1140)mAM "kailAsanI 'aSTApadanA paryAya rUpeNa noMdha levAI che. 8. A sammada-zikhara te hAlanuM suprasiddha tIrthadhAma "pArzvanAtha-hila nahIM paNa gayA pAseno kachuA DuMgara che evuM anveSakonuM mAnavuM che. pArzvanAtha-hila para koI ja prAcIna avazeSo nathI maLatA jayAre kohuA DuMgara para khaDaka para 20 jinamUrtio kaMDArelI jovAya che ane eka "sammada...' jevo zabdakhaMDa dharAvatA abhilekhano TukaDo maLI Avyo che. 9. saMbhava che ke sammada-zailanA mULa stUpa kholI, temAMthI acyavazeSono amuka aMza kADhI, mathurAnA stUpanI te para racanA IsvIsan pUrvanI koIka sadImAM, kadAca maurya saMpratinA samayamAM thaI hoya. 10. adhyayanamAM 'stotra-sAhitya' e mahadaMze upekSita viSaya rahyo che. hAlamAM jitendra zAha sAthe huM zrIbRhad nirjhantha-stotrI-ratna-maMjUSA graMthanuM saMkalana evaM saMpAdana karI rahyo chuM. For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthaMkaronI nirvANabhUmio saMbaddha stotro 11. A stotro dezabhakti aMtargata, dhArAnA mahAn digaMbara vyAkhyAnakAra prabhAcaMdra(kAryakAla prAyaH I. sa. 10251060)nI vRtti sAthe (yA anyathA) aneka sthaLothI chapAyelAM che. meM ahIMnI carcAmAM nIcenAM be prakAzanono upayoga karyo che. (1) vivA nApa: (saM. pannAlAla-saunI-zAsI), AgarA vi. saM. 1993 (I. sa. 1937); (2) humbuna-zramaLa-siddhAnta pAThAvatti, zrI digaMbara jaina kuMthu vijaya graMthamAlA samiti, jayapura 1982, pR 139-140 tathA pR 144-145. 12. prabhAcaMdranA kathana anusAra saMskRta bhakitao pAdapUjya svAmI(pUjyapAda devanaMdi)nI racelI che. paNa paM nAthUrAma premI Adi vidvAnone A anuzrutinI satyatAmAM saMdeha che. (juo premI, "daivanaMdikA jainendra vyAkaraNa". jaina sAhitya aura itihAsa, muMbaI, 1956, pR. 48; tathA sadarahu graMthamAM "hamAre tIrthakSetra', pR. 423.) 13 13. dezabhaktiomAM "nirvANa bhakti" Aje je rUpe maLe che temAM prathamanAM 20 po to "vIra paMcakalyANaka stotra'' rUpeNa koI alaga kartAnI bhinna zailImAM (moTe bhAge jaTA siMhanaMdInI zailImAM) judA ja chaMdamAM, nokhI ja racanA che. 14. uparyukta 'nirvANabhaktimAM "vIra paMcakalyANaka stotra" pachIthI AvatAM 12 padmo ja asalI "nirvAsabhUmistotra" che. 15. A mAnyatA kSetrapakALanA uttarArdhamAM racAyela AgamomAM sau prathama ja dekhA de che. 16. deza bhaktiomAM "naMdIzvarabhakti" nAmanI racanA mULe be bhinna bhinna racanAonuM joDAyeluM svarUpa che. 1thI 28 po sudhInI ja racanA "naMdIzvarastuti" che. te pachInA 29thI 37 sudhInAM paththo "nirvAibhUmistuti" che ane tyAra bAdanA 38thI laI 90 sudhInAM 23 5o tIrthaMkaronAM atizaya ane aSTamahAprAtihArya saMbaddha che. Ama A traNe racanAo jo eka ja kartAnI hoya to paNa traNa pRthak viSayane AvarI letI racanAo ja mAnavI joIe. (A saMbaMdhamAM vistArapUrvaka ane sapramANa carcA huM anyatra eka aMgrejI lekhamAM karI rahyo For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAAnacaMdrakata saMskRtabhASA-nibaddha "zrIraivatagiritIrthastotra' (sva) paM. becaradAsa dozI jaina mahAtIrtha ujjayaMtagiri viSayaka purANI jaina tIrthamAlAtmaka sAhitya racanAo prakAzita karavAnI pahela karanArAomAM eka hatA. emaNe tapAgacchIya ratnazekharasUriziSya hemahaMsasUrinI jUnI gujarAtImAM racAyela bahumUlya kRti--"giranAra caitra pravADI"( Ai vi. saM. 1515 | A. I. sa. 1459)-purAtattva aMka 3 (caitra 1979, pR. 291-322 4)mAM prakAzita karelI. emanAthI eka varSa pUrve vijayadharmasUri dvArA eka bIjA tapAgacchIya muni-ratnasiMhasUri ziSya-dvArA "giranAra tIrthamAlA" emanA aitihAsika dRSTie atyaMta upayukta prAcIna tIrthamAlA saMgraha (bhAvanagara saM. 1978 | I. sa. 1922)mAM pragaTa karelI (pR. 33-37). | (sva) paM. dozI Ama A kSetramAM be agracArIomAMnA eka hatA tema ja hemahaMsasUrinI caityaparipATInA AdhAre temaNe giranAra tIrtha saMbaMdhe je gaveSaNA karI che te e viSaya anulakSIne sau prathama ja hatI. ahIM rajU thaI rahelI kRti jJAnacaMdranI che. vasaMtatilakA chaMdamAM nibaddha A saMskRta SoDazikAne saMgrahakAre (vA lipikAre) "giranAra caitya-paripATI stavana" evuM zIrSaka ApyuM che, je kRtinI aMdaranI vastune lakSamAM rAkhIne apAyuM hoya tema lAge che; paNa mULa kartAne to "ujjayaMtagiritIrtha stotra" vA "revatagiritIrtha-stotra" abhipreya hoya tema lAge che. prAMta padyamAM racayitAe potAnuM "jJAnendu abhidhAna pragaTa kareluM che; paNa potAnA gaccha ke paraMparA vize kaMI jaNAvyuM nathI. stotramAM maMtrIzvara vastupAla ane maMtrIbaMdhu tejapAle giri para nirmANa karAvela kalpono ullekha hoI kartA I. sa. 1232-1234 bAda ja lakhI rahyA hovAnuM sunizcita che. paNa be jJAnacaMdra jANamAM che : eka to rAjagacchIya vAdIndra dharmaghoSasUrinI paraMparAmAM thaI gayelA amaraprabhasUrinA ziSya, jemaNe saM1378 | I. sa. 1322mAM arbudagiri para delavADAnI vizvavikhyAta vimalavasahImAM bhaMga pazcAt puna:pratiSThA karelI'. bIjA te parNamika guNacaMdrasUriziSya, jemaNe harSapurIyagacchanA rAjazekharasUrinI ratnAkarAvatArikA para prastuta sUrinA anurodhathI TippaNa raceluM. A bIjA para jJAnacaMdrano samaya AthI IsavIsananA 14mA zatakanA madhyamAM paDe che, ane e kAraNasara teo rAjagacchIya jJAnacaMdrathI eka peDhI pAchaLa thayelA. Ama najIkanA samayamAM thaI gayelA A be jJAnacaMdramAMthI sAMprata stotra konI racanA haze te vize nirNaya karavo Ama to kaThaNa che, paNa delavADAnI saM1378nI For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnacaMdrakRta saMskRtabhASA-nibaddha "zrIraivatagiritIrthastotra' 15 vimalavasahI prazastimAM vacce vacce prayojita vasaMtatilakA padyonA chaMdolaya tema ja zailIparAgane dhyAnamAM rAkhatAM carcA heThaLanuM raivatagiri-stotra A rAjagacchIya jJAnacaMdranI, ane ethI I. sa. 1320-1325nA arasAnI racanA hoI zake. kRtinuM saMmati saMpAdana zrI agaracaMda nAhaTAe ghaNAM varSo pahelAM eka jUnI prata parathI utArI lIdhela pAnA parathI karyuM che. prasiddha purAtattvavettA evaM saMskRta bhASA-vizArada zrIkRSNadeve ene lakSapUrvaka tapAsI lipikAre dAkhala karelA akSara ane vyAkaraNa doSane nivAryA che ane koIka koIka sthaLe akSara UDI javAthI thayela chaMdobhaMga pUrti dvArA dUra karyo che. stotra ujjayaMta mahAtIrtha anulakSita hoI temAM svAbhAvika ja tIrthanAyaka jina ariSTanemine pradhAnatA apAI che; emano tathA raivatagirino mahimA prAraMbhanAM pAMca paghomAM kahyo che. te pachI vAmbhaTTamaMtrI kArita, giranAra para caDhavAnI padyA (pAjA) vize AlaMkArika vAkayo kahI, kramazaH giristhita arcanIya sthAnono ullekha karyo che. jemAM (kAzmIranA) zreSThI ratna tathA madana dvArA (aMbikAnA prAsAdathI) maLela nUtana biMbanI pratiSThA (I. sa. 934), tathA sajjana maMtrI dvArA punaruddhArita (I. sa. 1129) neminAthanA purANaprasiddha mULa maMdira atirikta (maMtrI tejapAlakArita)"kalyANatraya" jinAlaya (A. I. sa. 1234), (depAla maMtrI kArita) devendra maMDapa (I. sa. 1232) ane samIpavartI rahela punita prAcIna gajendrapAdakuMDa, sacivezvara vastupAle karAvela sametazala ane aSTApadanI racanA sahitano AdinAthano "vastupAla vihAra"(I. sa. 1232), rAjumatInI guphA, aMbAzikharasthita giranAra-adhiSThAtrI yakSI aMbikA, ane aMbAzikhara pachInAM avalokanAdi zikharo, sahasrasahakAravana (sahasramravana, sesAvana), tema ja lAkhArAma ema te sthAnomAM pratiSThita nemininanI caraNa-pAdukAone vaMdanA daI, stotranI samApti karI che. stotrakArane A racanA be anivArya maryAdAo vacce rahIne karavI paDI che. emanuM dhyeya ene caityaparipATI rUpe rajU karavAnuM hoI temAM paurANika-aitihAsika vyaktionAM, tema ja tIrthAzrita maMdirAdi racanAonAM vizeSanAmo choDI zakAya tema nahotuM. vastutayA tenI pradhAnatA rahe che. bIjI bAju teo madhyayuganA mukhya bhAganI samApti pazcAt thayA che. AthI emanuM kavitA-sAmarthya ane bhASAnuM AbhijAtya agAunA kartAo jevuM hovAno saMbhava ocho che; ane chatAMya jJAnacaMdra A baMne maryAdAo saMkramI stotrane eka saphaLa sarjana rUpe ghaDI zakyA che. sAdhAraNatayA kavitAmAM vividha varNayukta vizeSa nAmonI upasthiti enA AkArane asuhu banAve che; ane pazcAt kALanI kRtiomAM sAmAnyataH girAvaibhava ane kalpakatAno sAva abhAva nahIM toye ekaMdara saMguMphanamAM ghaNI vAra adodarApaNuM varatAya che; jyAre ahIM to sAruMye stotra sulalita padAvalithI suzRMkhala banI Rjugatie vahetuM lAge che; ne sAthe ja For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra padomAM cAturI ane suruci samatola pramANamAM vaNAyelAM dekhAya che; to bIjI bAju alaMkArono akAraNa prayoga, vastu-nirUpaNamAM vRthA vistAra ke akAraNa cAturInAM pradarzanathI mukta rahyAM che. samagra racanA AthI arthapUrNa banavA uparAMta sucAru, bhAvavAhI, sughaTita, ane vyavasthita banI zakI che. ATalA guNo dharAvatI hovA chatAM ene asAdhAraNa racanA to kahI zakAya nahIM; topaNa te sarasa ane karNapezala jarUra banI che. caudamA zatakamAM thayelA kavi jJAnacaMdranI kAvyasUjha ane AvaData vize prastuta stotrathI saheje ja UMco khyAla baMdhAya che; ane temanI A kAvyakRti uttara-madhyakALanA prAraMbhanI uttama jaina stotrAtmaka racanAomAM sthAna laI zake tema che. TippaNoH 1. munirAja zrI jayaMtavijayajI, zrI abda-prAcIna-jaina-lekhasaMdoha, (AbU-bhAga bIjo), zrI vijayadharmasUri jaina graMthamALA, pR. 40, ujajaina vi. saM. 1994 Isa. 1938, lekhAMka 1, pR. 7. 2. mohanalAla dalIcaMda dezAI, jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, muMbaI 1932, kaMDikA 642, pR0437. 3. rAjazekharasUrinA prabaMdhakozanI miti saM1405 I. sa. 1349 che; ane temaNe munibhadranI kRtinuM saMzodhana saM. 1410/ I. sa. 1354mAM karyuM che (dezAI ejana), AthI paurNimAgacchanA samakAlika jJAnacaMdrano paNa e ja sarAsarI samaya gaNAya. For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnacaMdrakata saMskRtabhASA-nibaddha "zrIraivatagiritIrthastotra' 17 zrIraivatagiritIrtha-stotram saurASTra-rASTra-vasudhA-vanitA-kirITakalpojjayantagiri-mauli-maNIyamAnaM / nemIzvaraM jinavaraM prayataH praNaumi saubhAgya-saurabha-subhAvita-vizvavizvam // 1 // svAmin smara prasaratha smarakAndhakAra pratyUSa bhAskara surAsura-sevyapAdaH / zrI raivatAcala sadodita vizvadIpajjyotirmaya prazamayAmayamaMtaraM naH // 2 // duHkarmazarmamiduraM galitaM mamAdya prodyanmanoratha-taruH phalitazca sadyaH / mAnuSya-janmaduravApyamabhUtkRtArthaM vallAghavI kSaNapathaM tvamupAgatosi // 3 // zrInemi-niSkramaNa-kevala-mokSarUpa kalyANa[ka]traya-pavitrita-bhUmibhAgaM / tIrthAdhirAjamabhiSicitayattaDitvAt tatsarpi garjita mahorjita tUryarAyaH // 4 // rAjImatI bala sanAtana saukhyalakSmI sAMgatya gauravamaho ! gabhitA jiteza / vizvatrayI prabhavatA bhavatA tathApi tyakte tyajAyata mudhaiva janaH praghoSaH // 5 // padyAmIvAdya dalitI kila siddhisaudha sopAna-paddhatimivehasadAdhirohan / bhavyo janaH smarati vAgbhaTadevamaMtri rAjanya nemi jina yAtraka dharmabaMdhoH // 6 // AtIya kAMcanabalAnaka to'mbikAyAstoSyena ratnamayabiMbamanarghyametat / ratnaH purohita nivezitamuddadhAra tIrthaM bhavAbdhi-patayAlumivajIvam // 7 // For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra caityaM ciraMtanamidaM madanoddadhAra zrIsajjanaHsukRtasajjanasajjadharyaH / sauvarNa-kuMbha-maNi-toraNa-ratnadIpa yadaivatAdri-kaTake paTakAyatIva // 8 // ratnAni tAnyapi caturdaza yatpurastAnUnaMjarAttRNamulApati na spRzaMti / vizvaikaratna bhavatA tavatAtmajena manye samudravijayena jitaH samudraH // 9 // mAhAtmyasya bhaNituM bhuvanAtizAyi zrIraivatasya na tu vAgadhipa: kimIzaH / nemIzvarasya vijinAMtara vairiNopi preyAnabhUt samavasRtyaNubaMdhato yaH // 10 // kalyANakatrayajinAlaya bhUtrayepi nemiM namAmi caturAnanamaMjanAbhaM / devendramaNDapa jinanAtha divya kuNDa daurgatyatApamalahAri gajendrapAdaM // 11 // zatruJjayAbhidha girIza kRtAvatAraM zrIvastupAlasacivezavihArasAraM / sammetacaitya bhavanena yagAdidevamaSTApadena ca niviSTamahaM namAmi // 12 / / rAjImatI kila sa nirjhara kandarAyAmaNi nemi-virahAdi-vazo cayantI / aMbeva yAtrakajane duritApahantrI divyAMbikA jayati kAmita-kAmadhenu // 13 // vaMde'valokazikhare tamariSTanemi vaiSamyamAk zikharazekharatAmitau tau / pradyumna zAmba munikevalino dizaMtA vuccairmahodayapadaM tu yathA tatheti // 14 // For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnacaMdrakRta saMskRta bhASA-nibaddha "zrIraivatagiritIrthastotra' 19 zrImAn sahasrasahakAravanena lakSA-rAmeNa nemipadapaMkaja-pAvitena / tIrthAtmakaH zucirayAM kSitibhRtsamantAt jIyAnnizAsvapi sdossdhidiipdiiptH||15|| jJAnendu rugvidita vaidyasurendra vandya vizvAbhinaMdya yadunaMdana sammadeta / stotraM paThannidamananyamanAH sutIrtha yAtrAphalaM zubhamatirlabhate sthito'pi // 16 // iti zrIgiranAracaityaparipATIstavanam vihitaM zrIjJAnacaMdrasUribhiH // For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayatilakasUri viracita "zrI giranAra caitya pravADi' 36 kaDImAM gUrjarabhASA-nibaddha sAMprata racanA bRhad tapAgacchIya ratnAkarasUrinI paraMparAmAM thaI gayelA jayatilakasUrinI che. emaNe saM1456 | I. sa. 1400mAM anuyogadvAra-cUrNino uddhAra karyo hovAnuM jANamAM che'; ane emanA ziSya ratnasiMhasUrinA ziSya cAritrasuMdaragaNie 1487 | I. sa. 1431mAM zIladUtakAvya racyuM che. jayatilakasUrinA upadezathI khaMbhAtanA zrImAlI saMghapati harapatie saM. 1449 | I. sa. 1393mAM giranAranI yAtrA karI tyAM neminAthanA maMdirane durasta karAveluM. A hakIkatane lakSamAM letAM ahIM temanI prastuta thaI rahelI "giranAra caitya pravADI"ne 14mA zatakanA aMtanI AsapAsa mUkavAmAM harakata jevuM nathI. vadhumAM A kRtimAM giranAra para 15mA saikAmAM nirmAyelAM maMdirono ullekha nathI. A tathya, ane kRtinAM bhASA-lakSaNo uparyukta samayAMkanane samarthana ApI rahe che. taduparAMta ratnasiMhasUriziSya (nAma ajJAta) racelI "giranAra tIrthamAlA" (I. sa. 1453 bAda)thI A racanA be peDhI agAu thayelI che ane spaSTatayA prAcIna che. saMbhava to evo che ke zreSThi harapatinI giranAratIrthanI saMghayAtrA samaye, eTale ke I. sa. 1393mAM AnI racanA thaI hoya. prAraMbhanI pAMca kaDIomAM kAvyasulabha sAmAnya varNana bAda paripATIkAra tIrthanaMdanA prAraMbha kare che. pahelAM to (maMtrI tejapALe vasAvela tejalapura, hAlanA uparakoTa nIcenA jUnAgaDhanI) tejala-vasahI (tejapAla vasatI)nA pArzvanAthane namI, te pachI "jIraNagaDha' (jIrNadurga, jUnAgaDha eTale ke uparakoTa)nA mukhamaMDana AdIzvara tathA vIranA dhAmamAM praNAma karI, sonarekha, dAmodara ane kSetrapAla(kAlamegha) joI, (taLeTInI) vanarAI pAse pahoMcI tyAMthI pAja caDatAM kramazaH mAkaDakuMDI, suvAvaDI Adi cAra parabo vaTAvI, pAjanuM nirmANa karAvanAra bAhaDa mehatA (mahaMto vAgabhaTTa)ne dhanyavAda daI, devakoTanI poLamAM yAtrI kavi praveze che. tyAMthI AgaLa tIrthAdhipati jina ariSTaneminA traNa dhAravALA maMdiramAM namaskAra karI, botera devakulikAomAM praNamI, (tyAM dakSiNa dvAramAM rahela) apApAmaDhImAM rahela ATha tIrthakarone praNAma karI, tyAra pachI kalyANatraya jinAlayamAM rahela neminAthane namI, AgaLa caMdraguphA joI, nAgamora-jharA samIpa gajendrapada kuMDamAM prakSAlana karI iMdramaMDapa thaI (tyAMthI pAchA vaLIne neminAthanA maMdira-samudAya pAchaLa rahela) zatruMjayAvatAra tathA sametazikhara ane aSTApadanA devo (jino)ne vaMdI (tenI pAchaLa AvI rahela vastupAla maMtrI kArita kapardI yakSa ane marudevInAM maMdiromAM namaskAra karI upara rAjula-rathaneminI guphAmAM thaI, ghaMTAkSara, chatrazilA thaI ane sahakjhAmravana(saMsAvana)mAM UtarI pachI aMbikA, sAMba, pradyumna avalokana zikhara jaI praNAma kare che tyAM (pradyumna zikhare) (daMtakathAnuM) "kaMcanabAlaka" hovAno ullekha For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayatilakasUri viracita 'zrI giranAra caitya pravADi' karI siddhi-vinAyakanI poLamAM praName che. te pachI sahasrabiMdue gaMgAjaLa joI pharI neminAthanA mULa maMdira tarapha vaLe che, ane yAtrA-sAphalyano AnaMda vyakta kare che. 35mI kaDImAM kartA rUpe jayatilakasUrinuM nAma Ave che. kRtimAM niHzaMka kAvyatattva vilase che. giranAratIrtha saMbaddha jUnI gujarAtImAM lakhAyelI upalabdha racanAomAM A sauthI purAtana jaNAya che. tenuM saMpAdana lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranI prata 8601 pR 12thI 13 tema ja prathama saMpAdaka (sva. agaracaMda nAhaTA) pAsenA eka jUnA utArA parathI ahIM karela che. 21 TippaNo : 1. juo mohanalAla dalIcaMda dezAI, jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, muMbaI 1932, pR. 447, kaMDikA 658. kaMDikA 686. . 2. ejana, pR 469, For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra giranAra caityapravADI sarasati varasati amIya ja vANI hRdaya-kamali abhiMtari ANI jANIya kavIyaNi chaMdo-1 giranAra girivaraNa ja kerI cetrapravADi karau naveri pUrIya paramANaMdo-ra dUrithIyA jau DuMgara dITha9 nayaNa-juyala amIya-ghaNa vUTha phITakuM bhavadaha-dAho-3 jhIMjharIyA-nau koTa java uli maNUM janamanuM saphala uliu(?) kahuliu mana uchAho-4 kuMara zevara taNIya ja pAliI mana raMjiu taruaraDi mAliI TAlaI duha saMtApo5 amRta sarIkhI AvaI lahira ja jANe puNyataNI e muhura ja duhara giyAM hUyA pApA-6 tejalavasahAya pAsa naminuM tuM AghA savi kAja karesiluM lesula puNya pabhAro--7 jIraNagaDha mukhamaMDaNa sAmI AdIsaru paya sIsa ja gAmI dhAmIya praNamau tIro-8 Agali nayacchaI sovanarekhI dAmodara tasa taraha dekhI ArakhI kSetrapAlo-9 For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayatilakasUri viracita "zrI giranAra caitya pravADi' 2 3 AMbA rAyaNi taNIya vanarAjI jANe Aviu jalahara gAjI bhAjaya giu dukkAlo-10 mana ragi jau caDIya pAja tu nizcaiM sarIyAM amla kAja rAja-pAhi asaMto-11 prIya bhaNaI, dukhi jaIya tihAM acchaI niraMtara sIyalI chANAM bAho ma melhisi kaho--12 iki vIsamaI iki AghA jAI iki manaraMgi vAyatra vAIM Ika gAyaI tIhAM gIto-13 pahilI paravaMi leI vasAu bIjA Upari vihalA dhAma... jima pAmu bhava-saMto-14 Agali....kaI mAkaDa pagathAra tIrthyo ati sAkaDa kAi kaDiMkara raIja hAtho-15 dhana dhana tu bAhaDade muhatA mA........sAMtA jAtA saMghaha sAtho-16 tri zilA trIjI parva bhaNI cautthI sUtakakAraNi suNIya haNI....ro-17 tu pAmI mai poli ja pahilI puNya-kAji je acchaI saIlI halasaka diu sAro-18 For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra deala dekhI mani gahagahIya saphalata kae je mAriga sahIya rahIye pApa aseso-19 tini payANi deI trivAra mAhi jaI nemIsa juhAraI sAraI kAja savaso-20 havaNa pUjayIya vaMdaNa sArI bahuttari dehare jiNaha juhArI hArI te ddhi na janmo-21 apApAmaDhi ATha tIrthakara gaIya cauvIsI bolAI maNivara suravara karaya praNAmo-22 kalyANarAya nemi namas caMdragUhA vegiI jAesi karIsu saphalA pAgo-23 nAgamari jhiri Agali kuMDa ja gayaMdamaI pakSAlaka piMDa ja iMdramaMDapa so caMgo-24 Ujalagiri setuja avatarI AdikiNesara a--i aNasarIu darIya harI aseso--25 sametisihari aSTApadi devA vAMdau kavaDijala marudevA rAjali - rahanamIso-26 ghaMTAkSara chatrazilA vakhANuM aMbusahasra prabhu dIkSA jANuM nANa have tasa rUkho-27 For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayatilakasUri viracita "zrI giranAra caitya pravADi' 25 bihu beTTasiI aMbikamAtA sAMba-pajUna avaloNA jAtAM valato praNam sukho-28 tihaM achaI kaMcana-balANuM. siddhi-vaNAyaga poli vakhANuM jANuM praNam nityo-29 sahasabiMda gaMgAjala joI prabhu ne mIsaru deha ja dhoI je ya huI supavito-30 krami krama cetrapravADi ja kIdhI marya-janama UgAri ja lIdhI sIdhI saghalI ya vAto-31 * bhamI bhamIya bhavamAhi ja bhAgu tu prabhu tAhare pAya ja lAgI mAgauM sivasuha-nAto--32 harakhieN mUligabhAru pAmIya nayaNi narIyakhiI nemi susAmIya kAmIya-phala-dAtAro-33 jA gayaIgaNi ravi-siricaMdo mUrati sAmi taNIya tAM naMdu ANaMda sukha bhAro--34 huM mUrakha paNaI achuM ajANa zrI jayatilakasUri bahumAna mAnuM manamAhi ehe-35 paDhai gaNaI je e navaraMgI cepravADi atihi sucaMgI ciMgIya karaisu deho-36 "iti zrI giranAra caitrapravADi" For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRka 'zrI giranAra cetta parivADi' ujjayaMtagirinAM maMdiro anulakSe racAyelI caityaparipATIomAM mAhitInI dRSTie A eka bahu ja kImatI ane 41 jeTalI kaDIo AvarI letI moTI caityaparipATI che. agAu prakAzita thaI cUkela, bRhattapAgacchIya ratnasiMhasUriziSyanI, ane somasuMdarasUrinA parivAranA ratnazekharasUriziSya hemahaMsanI giranAra tIrthamALAmAM apAyelI vAtonuM AmAM samarthana hovA atirikta keTaluMka vizeSa spaSTIkaraNa paNa che, ane anya koI paripATIkAre nahIM jaNAvela evI navIna hakIkato paNa che. kartA potAnuM nAma pragaTa karatA nathI; paNa koI "saMghavI zavarAja'nA saMghamAM zAmila muninI A racanA hoI zake tevo tarka chevaTanI eTale ke 41mI gAthA parathI thaI zake che. saMprati racanA lA. da. bhA saM vi. maMnA munipuNyavijayajI saMgrahanI prati kramAMka 2970 uparathI utArI che. mULa pratimAM jo ke racanAsaMvata ke lipisaMvata darzAvyo nathI; paNa bhASA ane vastunI dRSTie sAMprata kRti 15mA zatakanA uttarArdhanI jaNAya che, jyAre pratinI lipi 17mA zatakanA uttarArdhathI purANI lAgatI nathI. prAraMbhamAM yAtrI-kavi devI 'aMbikA ane bhagavatI 'sarasvatI'ne smarI, 'nemijina'ne vaMdanA daI, 'Ujaligiri'(ujjayaMtagiri)nA jiNavarane sAnaMda stavavAno nirdhAra jAhera kare che : (1). A pachI 'giranAra'nI taLeTImAM Avela vizALa evA 'jUnUgaDha' (jUnAgaDha= jIrNadurga=uparakoTa)no ullekha karI, tyAMnA 'salaSaprAsAda' (zreSThI 'salakSa' kArita jinAlaya)mAM juhAra karI, usavaMsa (osavAla vaMza)mAM janmela 'samarasiMhe' uddhArAvela, tijalapuri (tejapAla sthApita 'tejalapura' zahera)nA pArzvane namaskArI, 'saMghavI dhuMdhala'nA prAsAdamAM 'Adi jinavara'ne juhAravAnuM kahe che : (2-3). te pachI 'dharaNiga vasahI' ('jIrNadurga'mAM hatI)nA mahAvIrasvAmIne vaMdavAnuM kahe che. ane prastuta vasahImAM DAbI bAjuno 'bhadraprAsAda' zreSThI 'pUnige' karAvyAnI noMdha kare che. (4) A pachI 'lakharAje' utsAhathI karAvela 'khamANAvasahI'mAM pittaLanA jinanAtha 'risahesara'(RSabhezvara)ne pUjIe tema jaNAve che. (5). have girivara (giranAra) tarapha saMcaravAnI vAta kare che. tyAM ('vastrApathakSetra'mAM rahela) 'dAmodara', 'sovannarekha' (sonarekha) nadI, ane 'kAlamegha kSetrapAla'no ullekha kare che. (6). e pachI AvatI nisargazobhAnuM varNana gAthA 7mAM kahe che. A pachI (maMtrIzvara) 'udayana' putra bAhaDe (maMtrI vAgbhaTTa) visalapurI tresaTha lAkha kharacIne 'pAja' karAvyAnuM kahe che. (8). 'pAje' For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRka 'zrI giranAra cetta parivADi' caDatAM pahelI 'UsavAla (osavALa) sonI 'padama'nI 'parava' (52ba), bIjI Ave 'poravADa'vALAnI, te pachI 'hAthI vAMka'mAM 'rAyaNa vRkSa' nIce vizrAmI, trIjI 'dhuli parava' te 'dhaloDa nAyaka'nI, te pachI 'mAMkaDakuDI' pAse 'mAlIparaba (mALI paraba)' javAnuM. (9-11). te pachI sApaNanI vAMkIcUMkI vATaDIe AgaLa vadhatAM 'silakhaDakI' ane te pachI bIjI khaDakI Ave : (12). ne tyAra bAda pAMcamI 'suvAvaDI'nI paraba. ne tyAMthI jamaNA hAtha tarapha 'sahasaviMda guphA' hovAnuM kavi-yAtrI noMdhe che. (13). te pachI AgaLa cAlatAM DAbI jamaNI bAju 'toraNo' ane 'AMcalIyA prAsAda' (aMcalagacchIya jinAlaya) najare paDavA mAMDe che. A pachI pahelI 'poLa' ane bIjI 'poLa'no ullekha kare che. (14-15). A pachI yAtrAkAra tIrthanAyaka bhagavAna neminAthane dere pahoMce che. ane tyAM chatra sAthe cAmara DhALatAM paMcazabda-vAditra vagADatA saMghavI praveze che ane bhuMgala-bherinA gaganabhedI nAda, Dhola-dardaranA haDahaDATa, ne tyAM vAgatA 'nisANa' ane kanyAo dvArA gavAtA dhavaLamaMgaLano kAvyamaya bhASAmAM ullekha kare che : (16). 27 sau pahelAM 'melAsAha'nI deharImAM 'jinadharmanAtha'ne namI, (pazcima bAjunA) 'mULadvAra'nI sAme rahela 'savAlAkhI cukIdhAra'--jemAM 'vastige' ('vastupALe') sthApela-- 'nemIsara'nA biMbane vAMdI, 'pArzvanAtha'nI deharI (vastupALa kArita staMbhanapurAvatAra)ne praNamI (mULanAyakanA maMdiramAM praveze che) : (17). 'neminAtha'ne nihALyA bAda 'toraNa' vadhAvI, dAna daI, 'pAumaMDapa' (pAdukA maMDapa) AvI, (tyAMthI) 'neminAtha'ne zirasaha namI, traNa vAra bAra dharAvatA ('gUDhamaMDapa'vALA) prAsAdane pradakSiNA daI, (pharIne) dAna daI, vividha phaLaphUla sAthe (pharIne) 'jina'ne bheTavAnI vAta kare che : (18). te pachI adhukaLe page ('neminAtha') devanI pUjA karI jethI mAnava janama saphaLa thAya, pachI 'gajapadakuMDa'mAM snAna karI dhoI karI (pharIne neminAthanA) prAsAde AvyA ane nhAvaNa-mahotsava karI, kesara-caMdananI arcanA karIe tema kavi kahe che : (19). te pachI 'agara'nI pUjA racI 'ratana' ('ratna zrAvaka') dvArA sthApita 'nemIsa2'nI sevA karI, 'bhamatI'mAM caitya paripATI karI, 'raMgamaMDapa'(gUDhamaMDapa)mAM rahela jiNavarane pUjI, dharamazALAnA maMdiramAM vaMdanA daI, pachI 'apApAmaDha' jaIe tema yAtrI-kavi umere che : (20). (A 'apApAmaDha'mAM) gaI covisI, (bIjA) sAta tIrthaMkarane pUjI pApakSaya karI, AThamuM (neminAthanuM) biMba bappabhaTTisUrie traMbAvatI(khaMbhAta)mAM (maMtra baLe AkarSI) (abhigraha dhAraNa karela) AmarAjane vaMdAvela (te ahIM giranAra para lAvela biMbane namI), For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra (21) pittaLanA neminAthanA biMbane pUjI, pachI (mULaprAsAdane pharatI rahela) maMtrIzvara vastupAle karAvela 72 deharIomAM pUjA karI tyAMthI nIkaLI vastupALe karAvela traNa devaLanI racanAvALA lAkho rUpiyA kharcIne karAvela zatruMjayAvatAra AdinAthane juhArIzuM (22). tyAM DAbI-jamaNI bAjue rahela gajarUDha vastupAla-tejapAla tathA (vastupAla-pitAmaha) soma (maMtrI) ane pitA (maMtrI) AsarAja che. (tyAM korasa) manamohaka pUtaLIo jotAM tRpti thatI nathI; vaLI tyAM (DAbe paDakhe) aSTApadamAM rahela 24 jinavara ane jamaNI bAjue rahela sametazikharamAM 20 jina joIzuM (24). te pachI goviMda zreSThIe sthApela jIrApalli (pArzvanAtha) pUjI kaLIyugane saMtApIzuM. tyArabAda AgaLa saMcaratAM (khaMbhAtanA) zreSThI zANa ane bhUMbhavanA prAsAde (mUlanAyaka) vimalanAtha tathA pArzvanAthane AvI teno raLiyAmaNo mukhamaMDapa joIzuM (25). (A maMdiramAM) pittaLamaya sarasa biMba che ane maMdira kaMcanabalAnakanI upamAne lAyaka che. A pachI samarasiMha uddhArAvela kalyANatrayanA maMdiramAM traNa svarUpe virAjamAna nemikumAra che ne staMbhayukta meghanAda maMDapa (26) tema ja jagatI paranI bAvana deharIo joI hayaDuM harakhAya che. (A maMdiranA) (dakSiNa taraphano) suMdara bhadraprasAda mAladeve karAvelo ne ratnadeve pittaLanuM moTuM biMba karAveluM. pazcimano nAmI bhadraprasAda hAjA zreSThIe karAvelo ane uttara bAjuno (27) zreSThI sadA tathA zreSThI vatsarAje) karAvela. have kharataravasahI tarapha AvIe. A vasahI) sAdhu narapAlanI sthApelI che. temAM (jina)vIranuM toraNayukta pittaLanuM biMba che. ne AjubAju zAMtijina tema ja pArzvanAthanA pittaLanA vakhANavA lAyaka kAussagayA che (28) : ahIM raMgamaMDapa(nI chatomAM) nAgabaMdha ane paMcAMgavIra jotAM ane maMDapamAM pUtaLIo pekhI mana prasanna thAya che. maMDapa mULa "mAlA khADa' para karelo che. tyAM jamaNI bAju bhaNasAlI joge karAvela aSTApada (bhadraprAsAdamAM) (29) ane DAbI bAju dharaNAzAhe karAvela (bhadraprasAdamAM) suprasiddha sametazikhara (nI racanA) che. (ahIMthI nIkaLI AgaLa jatAM) abhuta mUrti, caMdraguphA, pUrNasiMhavasatI, sumatijina, vraja zreSThIe sthApela suMdara homasara (30), somasiMhe-varada mukAvela sAraMga-jinavara, te pachI kharataragacchIya zreSThI jeThA kArita manohara vasatI, ane caMdraprabhajinane pUjI, nAgajharamorajharanA be kuMDa joI, pUrNasiMha koThArIe sthApela 72 jinAlayayukta zAMtinAtha prAsAdamAM namI (31), indramaMDape indramahotsava karI, tyAM pUnima derImAM darzana karI, (32), gajapadakuMDa (paranA AThabiMba ?), sAMkaLIyALI pAja, chatrazilA thaI (33) prAta:kALe aMbikA(nA zikhara) tarapha javA ravAnA thAya che. rastAmAM caMdraprabha jinavaranI stuti karI, siddharAja (zreSThIe) uddhArAvela (vastupAla maMtrIkArita) kapardIyakSa tarapha jaI, tyAMthI cakrI bharate karAvela mAtA marudevIne ArAdhI, rAma-DuMgaranI be deharIe thaI, rAjImatI tarapha vaLe che (34); For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRka 'zrI giranAra cetta parivADi' rAjImatInI guphAmAM nemi-virahamAM kaMkaNa bhAMgI (sAdhvI thayelI) rAjImatInI pratimAnA darzana karI, tyAMthI nIce dekhAtA zivAdevI putra(neminAtha)nA udayazekhara kalazayukta maMdiranI vAta karI (35), have digaMbara saMpradAyanA koTaDI-vihAra tarapha jAya che. tyAM zreSThI pAtAe karAvela pittaLanA AdinAthane namI, bhAvasAra DAhAvihAra(zvetAMbara)mAM ajita jinezvarane namI, zreSThI lakhapatie karAvela caturmukhaprAsAdamAM jinavaranI pUjA karI (36), gaMgAkuMDe gaMgAnA devaLamAM indre sthApela jinavaranuM dhyAna dharI, te pachI gaNapati ane rathaneminI derImAM namI, cittara sAhe karAvela aMbikAnI pAja para caDhI (37), cIttaDA pUnAe karAvela ane sAmala zAhe uddhArAvela aMbikAnA prAsAdamAM namI, tyAM saMghavighnavinAzanA bhagavatI aMbikA (sammetanI) paMcamUrti samakSa zrIphaLa dharAvI (38) have avalokanA zikhara para caDI tyAMthI sahasrAmravananuM nirIkSaNa karI, ane tyAMthI nIce dekhAtA lAkhArAma tathA sAme zAMba ane pradyumna zikharane dUrathI namI tema ja pradyumna zikhara para rahela siddhi-vinAyaka tema ja adRSTa rahela kaMcana-balAnakano nirdeza karI (39), neminAthanA maMdira para yAtrI pharIthI Ave che. tyAM indramAla paherI indramahotsava karI dAna daI, suvarNanA jhaLahaLatA kalazavALA e sajjanavihAranA (vAstuzAstrokta) pRthvIjayaprAsAda para dhvajA caDhAvI (40) yAtrI-kavi kahe che ke jayasiMha siddharAje garavA giranAranA taLa paranA prAsAda banAvavA pAchaLa 5,72,00000 vIsalapurI (dramma) kharcIne potAnI kIrttino saMcaya karyo. prasiddha evA saMghavI zavarAje (neminAthanA) bhavane kanakakaLaza ane dhvaja sthApI yaza lIdho. je ekacittathI jinavaranI (mAla ?) nitya sAMbhaLe che tene tIrthayAtrAnuM ghaNuM phaLa maLe che (41). A caityaparipATImAM 15mA zatakamAM thayela bAMdhakAmo saMbaMdhamAM anya giranAra saMbaddha paripATIomAM nahIM dekhAtI ghaNI ghaNI navI hakIkato noMdhAyelI jovA maLe che. jemake aMcalIyA prAsAda, (tAraMgAtIrthanA uddhAraka) goviMda zreSThIe karAvela jIrApalli-pArzvanAtha, lakhapati zreSThIno caturmukha prAsAda, digaMbara pAtAvasahI, ane tenI bAjunI zvetAMbara DAhAvasahI, cittara sAhanI karAvelI aMbAjInI pAja, ityAdi. to bIjI bAju ahIM karAvela beeka vAto, vadhAre jUnA srotomAM noMdhAyelI hakIkato sAme rAkhatAM, tathyapUrNa jaNAtI nathI : jemake neminAthanA maMdirane pharatI devakulikAo vastupAla maMtrInI banAvela nahotI. mULa maMdira I. sa. 1129mAM pUrNa thayA bAda A devakulikAonA chAgha tathA saMvaraNA I saM 1159mAM pUrNa thayAno zilAlekha tyAM che; ane neminAthanA maMdiranA bAMdhakAmane lagato kharca AtyaMtika atizayoktipUrNa hovA uparAMta "vIsalapurIya korI"nuM siddharAjanA samayamAM calaNa hovAnuM kahevuM e to kAlAtikrama ja che. 29 For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra - zrI giranAra cetya paripATI samarIya aMbiki sarasatI, vaMdiya nemi niNaMda Ujaligiri jinavara-thaNUe, haII dharI ANaMda. 1 zrIgirinAraha talahaTIya, jUnUgaDha savizAla salakha-prasAdi juhArIIe tijalapurinuM pAsa. 2 samarisiMghi UdhAra kIla, usavaMsa avayAra tu saMghavI dhuMdhala taNau e, jiNahari Adi juhAra. 3 dharaNigavasahI vaMdII e, svAmIzrI mahAvIra DAbaI bhadraprAsAda tiha pUniga guNagaMbhIra. 4 khamANAvisaNI kAravIya lakharAja dharIa UchAha pItalaI prabhu pUjII e, risosara jiNanA. 5 havi girivarabhaNI sAMcaryA e, dAmodara savilAsa sovanarekhanadI-kanhaI e, kAlamegha kSetrapAla.... rAyaNi AMbA AMbalIya, vanasaI bhAra ADhAra mora madhura-sari sohatI e, giri pAkhalI vana bAra. 7 pAja karAvI sohalIya, bohitha udayana sAkha bAhaDa vIsalapurIya tihAM, vecA trisaThi lAkha. 8 UsavAla sonI padamaNI, pAI pahilI paravA parava bIjI poravADa taNI, vIsa bhIma karisi garva. 9 hAthIvaMki jhIli dIsaI, rAyaNi rUkha vizrAma trIjI dhulIya parava dhaloDaNAyaganI abhirAma. 10 tri salaurI cAhatAM e lAgaI sIala vAu mAMkaDakUDI-kanDiI cauthI, mAlIparavaI jAu. 11 vAMkI cUMkI vATaDI aliIlI sApala jema varatijJa silakhaDakI paraI e, bIjI khaDakI tema. 12 pAMcamI parava sUAvaDIa, vaulI aMbara heThi jAtAM jimaNaI sahasabiMda guphA bhaNI dila draThi. 13 For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartRka 'zrI giranAra cetta parivADi' DAbA-jimaNA toraNA e, A gama AMcalIyAprAsAda pahilI poli pA(pe)satAM e, sahIara kIjaI sAda. 14 sabhakara navalakha jiNaharu e, paisata bIjI poli devaloka sAmyuM karaI e, saMghavI biThA Uli. [vastu] nemipratimA nemipratimA leIa AvaMti chatracAmara siri DhAlII, paMcazabda-vAjiMtra vAjaI, paIsAru saMghavI huI. bhuMgala-bhera-jhiNi gagana gAjaI, Dhola-dadAmAM daDadaDI vAjaI guhira nIsANa, dhavalamaMgala bAlA deI, arIyaNa paDaI parANa. 16 [DhAla] melAsAha taNI deharII, dharmanAthanaI namatAM jaIIM. mUla dUvAri thAkaNu e, sAhamI savAlAkhI cukIdhara. vastagi thApiu tihAM nemIsara, praNamu pAsaU deharIa. nemi nihAlI toraNi vadhAvu, dAna deI pAu-maMDipi Avau neminAtha sira nAMmII e, trivAraI prAsAda pradakSINe dAna deI je huI vacakSaNa, phUlaphale jina bheTII e. pUja racInaI agara Ukhevau ratana-thApita nemIsara sevau 15 bhamatI cetrapravADi karau raMgamaMDapi jiNavara pUjIjaI dharmazAlA caiItya vaMdana kIjaI, apApAmaDhi jAII e. atIta cauvIsI sAta tIrthaMkara, te pUjI jaI pApakSayaMkara AThamU biMba traMbAvatIya, AmarAyanaI te vaMdAviuM adhUlaka pAye pUjyA deva, mAnava-janama saphala huu heva gajapada-kuMDi sanAna karuM, dhoti karI AvyA prAsAdi nhavaNa-mahochava kIu navanAdi, kesara-caMdadina caracII e. 19 For Personal & Private Use Only 17 18 20 31 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra bapabhasUri tihAM aNAvuM, ariThaneminaI deharaI e. 21 havaI pIttalamaI digaMbara biMba namitaNUM pUjau avilaMba bahutiri deharI pUjII e triNi tora vastIga ihi kIdhI Adila bhoaNi trANi prasidhI, lAkha lAkha dhana vecIpha e. 22 vastagi kIdhu seji-avatAra AdIsaranaI karua johAra giruAM pItala biMba namu DAbA-jimaNA gayavara biu vastIga-tejUga UrI teu soma anaI AsarAja achaI. 23 raMgamaMDapi nava-nATaka sohAI pUtalIe apahara mana mohaI jotA tRpati na pAmaI e, aSTApadi jiNavara cauvIsaI jimaNaI sameta sihari jiNa visaI, vaIrA deharI joII e. 24 jIrAulau gaIAgari thApiuM, te pUjI kaliyuga saMtApyau cetra-pavADiI sAMcaryA e, zAMNAgara bhUMbhava prAsAdai vimala pAsa thaNI saruu sAdi, mukhamaMDapa rulIamaNI e. 25 sAva pItalamaI biba vakhANuM kaMcaNa balANA upama ANaM kalyANatraya pekhII e, samarasiMha kIdhu udhAra triharUpe jaI nemikumAra, meghanAda maMDapa sadhara. jagatie bAvana deharI dIsaI jiNavara jotAM haIDa hasaI mAladeva taNau bhadra bhalau, ratanadaguru pIttalasAmi pazcima bhadra hAjAnaI nAmi, uttaradasi bhadra varNavu e. 27 sadaIvacheraI teu karAvila havaI kharataravasahIbharI Avila narapAlasAhanI thApanA e, satoraNau pIttalamaI vIra zAMti-pAsa chaI sAcau zarIra, kAsagIA pIttalataNA e. 28 26 For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ajJAtakartaka "zrI giranAra cenna parivADi' 33 raMgamaMDapi nAgabaMdha nihAu pUtalIe maMDapi mana vAlI paMcAMgavIra vasekhII e, mAlAkhADaI maMDapa jAN jimaNaI aSTApa[di]vakhANa, bhaNasAlI jogaI kau e. 29 DAbaI sameta sahira prasIdhu te paNi dharaNaI sAhi kIdha3 adabada mUrati caMdragaphA, pUnimavasahI sAsu)mata jiNasara vayajAgari thApiu alasara, homasara rulIAmaNuM. 30 somasIvara sAraMga jiNavara kharatara jeThAvasahI maNahara caMdraprabhajina pUjaI e, nAgajhari morajhari be kaMDa cAha bahuttiri jiNAI zAMti ArAhu, punaI koThArI thApIuM e. iMdramaMDapi huI iMdra-mahochava pUnima deharI dIsaI abhinava vaveka saM. nemi namu, mAMsakhamaNa manaraMgi kIdhuM cihuM colasuM aNasaNuM sIdhauM, sahuDA cIkI-kanDaI e. 32 gajapadakuMDi urI chaI aSTa teha paraI kaI kaMDa vizaSTa saMkala pAI chatrasila. 31 33 vista] havaI cAlau havaI cAlau bhaNIa aMbAvi bhANa mUrati guru jiNaharaI caMdraprabha jiNavara thuNIjaI sIdharAja udhdhAra kIla, kavaDajakSa deula bhaNI jaI marudevyA mayagala AruhI bharathusara saMjata rADA(? rAma) DuMgara ho(do?) deharI rAjamatI tupatta. DhAla rAjamatI prAsAda tali gapha mAhi paDatI zaMbhamUrati jou nemi viraha-kaMkaNa moDatI 34 For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u4 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra kuMkUkAjala-vanna tihAM nIkaraNa jharaMtI udayazekhara vIra kalasa zivAdeula dIsatI. 35 havaI cAlyA digaMbaru e, koTaDIa vihAro pAtAnaI pItala taNau e, AdinAtha johAru bhAvasAra DAhA vihAra namu ajita jisesara caturmukha lakhapati taNu e, pUjajaI jiNavara. 36 gaMgAkuMDi gaMgadeula joI naI jAu mahitI ANa devarAja taNau, jiNahara jina plAu gaNapati rahinemi deharI e, doI aMbika pAja. ' cIttarasAhi karAvI e, kIdhuM avicala kAja. 37 cIjuDA punAtaNauNa aMbAI prasAda te sAMmalasAhaI udhariu e, khetra vasatA nAda paMcamUrati aMbikataNI e, namatAM dukha nAsaI phala-nAlIure bheTII e, saMgha vighana viNAI. 38 hiva avaloNA sahira(sihara) caDI sahisAvana pekhuM lAkhArAmI kaNayarI e siddha deharI dekhuM ? sAmi-5jUna namevi beu, sidhavaNAyaga vakhANa kaMcaNabalANa3 jihAM chaI e, paNi ThAma na jANa. 39 nemi bhUyaNi valI AvIyA e pahiraI IndramAla, Indramochava dAna daI dhaja caDaI vizAla, hemakalasa daMDa jhalahalaI e sAjaNa vihAra pRthvI jaI prAsAda tali giruu giranAra. 40 lAkha bahuttiri pAMca koDi vIsalapurI vecI siddharAya jesaMgadevI nija karati saMcI vIrAhura saMghavI sajANa zavarAja prasIdhI kalaka kalasa dhaja Thaviya bhUyaNi jiNi jasa lIdhI. ekamanA nitu suNaI e eha jiNahara-mAla tIratha yAtrA taNUa phala hoI vizAla. iti zrI giranAra caitra paravADi saMpUrNa samApta H kalyANaM ca | 41 For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karNasiMhakRta giranArI "kharataravasahI-gIta" soLa kaDImAM nibaddha ane keTalAMka aitihAsika tathyo samAvatA A gItanA racayitAe AkharI kaDImAM potAnuM nAma "karaNasaMgha' ApyuM che.* paNa temAM kartAe potA vize kaMI vizeSa kahyuM nathI. tema racanAnuM varSa paNa darzAvyuM nathI; paNa vastunI dRSTie kRti 15mA zatakanA AkharI bhAga yA 16mA zatakathI prAcIna hoya tema jaNAtuM nathI. AthI kartA 15mA-16mA saikAmAM thaI gayA jaNAya che. saMbhava che ke teo kharataragacchanI AmnAyanA zrAvaka hoya. saMprati racanA-kharataravasahIgIta--giranAra para kharataragacchIya narapAla saMghavIe I. sa. 1441thI thoDAM varSa pUrve (moTe bhAge I. sa. 1438nA arasAmAM), pUrve vastupAla maMtrIe karAvela satyapurAvatAra mahAvIranA jUnA maMdirane kADhI nAkhI te sthaLe navuM baMdhAveluM te maMdirane anulakSIne thaI che. navanirmAtA kharataragacchIya hovAthI A maMdira "kharataravasahI" nAmathI 15mA zatakanA uttarArdhathI jANItuM thayeluM; jo ke e nAma paNa pachI to bhulAI javAthI vartamAne te (khoTI rIte) "melakavasahI' nAme paricayamAM che. (juo A graMthanA dvitIya bhAga aMtargata mAro A kharataravasahI saMbaddha vistRta lekha.) racayitA kavie 8mI kaDImAM jinabhadrasUrinA vacanathI bhaNasAlI narapALe prastuta maMdira baMdhAvyAnuM kahyuM che; ane maMdiranA varNanamAM maMDapanI pUtaLIo, jamaNI bAjue rahela (bhadraprAsAdamAM) aSTApadanI racanA, tema ja tenI sAme) DAbI bAjue e ja pramANe rahelA (bhadraprAsAdamAM rahelA) naMdIzvarano ullekha kare che. mULa gabhArAmAM adhiSThita jinavIranI dhAtumUrti, tenAM ratnajaDita parikara ane toraNano paNa gIta-kartA ullekha kare che. ekaMdare gItanuM kalevara pAtaLuM che. kRti dezya DhALamAM DhaLelI che, paNa saMghaTana bahu vyavasthita nathI. bhASA pUrNarUpe jUnI gujarAtIne badale maru-gUrjaranA sparzavALI jaNAya che. kharataragacchanuM jora rAjasthAnamAM ghaNuM hatuM ! kartA "karaNasaMgha' e taraphanA hovAno saMbhava che. TippaNo H * pATaNanA zrI hemacaMdrAcArya jJAnabhaMDAramAM rahelI, ane eka mAtra upalabdha prati (kramAMka 3122), parathI ahIM saMpAdita karavAmAM AvI che. saMpAdaka prastuta saMsthAnA AbhArI che. For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra karNasiMhakRta giranArastha kharataravasahI-gIta giri giranAri vakhANII ho Isara kavi kavilAsa / sa tasa siri sAmI sAmalA ho aMbikAdevi prakAsa nA prIya kharataravasahI joIe jANe karatala-vakhANa / prIya locana tanamana jAIMdare tuM sAMbhali ho catura sujANa //rA prIya hayavaranaravaSabhaha taNI ho vinapati puNyasaloka | maMDapi mohaNa-pUtalI ho jANe kari kIo iMdraloka //all prIya karakamali lakhalakha paMkhaDI sahala sarUpa saraMga | zikhara-prAsAda udyotamaI ho daMDakalasa dhajadaMDa II4 prIya sovanajAI maNirupyamaI ho motI cauka pUrAvi | Agali tilaka pabevaDa ure pekhavi harakha na mAI //pI prIya nemi kaDaNi prabhu dAhiNi ho aSTApada avatAra | vAmajI kalyANakaya ho naMdIsara jagi sAra lll prIya saMgha maroI aNAvila ho sapata-ghAta jiNa vIra | parigara ratana jaDAvii ho toraNa uMlakaI baI hAra IINA prIya labadhivaMta jinabhadrasUri gurujI suvacanI savisAla ! dUsama-bhavana samudhdhanaI ho so dhana dhana mA narapAla ITA prIya bhaNasAlI te parikaraI ho je kIo bharavesara rAo ! ujali aSTAure te nirakhatA aMgi UmAha lo. prIya pahiri dhoti nija niramAlI ho aAvidha pUja racesi | bhAvanA bhAvisu che jimalI ho jIvA saphala kareluM 10nA prIya caMdana bharI kacolaDI ho ANI mAlaNi phulaDI caMpaka pADala sevaMtrI jema gaMdha-parimala vahamUla I/11ii prIya bAraNa varaNa tIratha aSTApada paDhama puNya prakAra | samati zravaNa saba saMpajai ho kevali karaI vakhANa II1rA prIya For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karNasiMhakRta giranArastha kharataravasahI-gIta' 37 cihuM disi bAraha bAraNA ho AMbalaDA ArAma | pravara prAsAda sohAmaNA ho puNya taNA thira ThAma /13 prIya bali kAjasu tasu hAthalaDA ho sUtra saghana sUtradhAraka | eka jIbha guNa teha taNA pahivaI na lAbhaI pAra /14 prIya pArakhau ma taNaI pArakhAI ho avara na pUjaI koI | sakRta kRvANA vaMjiyA ho jiNa lAbhai anaMta ho II15aa prIya saja veSadhi ANaMdiI ho sahaDa satana suvicAra | karaNasaMgha sAra bhaNaI ho cIraMjIvao saMparavAra 16prIya iti zrI giranAra mukhamaMDaNa kharataravasahI gIta . For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAranA eka navaprasiddha prazasti lekha para dRSTipAta svAdhyAya 5, 5, aMta 2mAM "giranAranA traNa aprasiddha zilAlekhomAM zrI choma. atrie giranAra-parvatastha jinamaMdirane pharatA koTanI dIvAlano bhAga pADatI vakhate jaDI AvelA traNa zilAlekho prasiddha karyA che. temAMno kramamAM bIjo levAyela nAnakaDo prazasti-lekha giranAra parvata paranA noMdhAyelA lekhomAM-truTita hovA chatAMye-enI keTalIka AMtarika vigatone kAraNe mahattvano che. ahIM e mULa lekhanI vAcanA ApI, tenI vastu para TUMkI zI carcA karavA vicAryuM che. mULa lekhano zilAkhaMDa e sthaLethI maLI Avela pratimAo sAthe hAla jUnAgaDhanA sarakArI saMgrahAlayamAM sacavAyo che. tene rUbarU tapAsI jovAno saMyoga te kALe prApta nahoto thayo : tethI zrI atrie karelI vAcanA-upalaka dRSTie mane lAgyuM che tevA be'ka nAnakaDA pheraphAra sAthe ane lekhanA kArayitAonAM gotra ane ekAda pUrvajanA nAmanA khUTatA akSaronI pUrti sAthe rajU karyo che. lekha kotarAyo che te zilpo vize zrI atrie jarUrI mAhitI ApelI hoI tenA para kazuM ja kahevAnI jarUra nathI. lekhanA musaddAmAM rahelAM joDaNI ane vyAkaraNanAM khUlano, bhASAdoSa, prAkRta ane (jUnI) gujarAtInA prAraMbhika zabda-rUpa-saMbhAra ityAdi para paNa zrI atrie avalokana karyuM che ane huM temAM thoDuMka umeravA sivAya te pAsAMo para TIkArUpe vizeSa nahIM kahuM. lekha kotaravAno uddeza kheDhA ane lADa nAmanI be (jinadharmI) vyaktioe giranAra para saM1299 / I. sa. 1243mAM karAvela pratimA-pratiSThAno ane enA anulakSamAM sAthe sAthe anyatra karAvela sukRtonI paNa noMdha levAno hoya tema lAge che. lekhano mULapATha ahIM aMta bhAge ApuM chuM. lekhanI prApta vigato A pramANe che : saM. 1299 ne phAgaNa sudi trIjanA roja "zrI ujjayaMta mahAtIrthe" "mahAmAtya zrI vastupAlavihAramAM mahaMta zrI tejapAlanA AdezathI sAdhu kheDhA tathA sAdhu lAhaDe zrI neminAthanuM biba khattaka' (eTale ke gokhalA) sahita karAvyuM, jenI pratiSThA zrI vijayasenasUrie karI. (taduparAMta) "zrI zatruMjaya mahAtIrthe zrI AdinAthanuM biMba devakulikA ane daMDakalaza sahita sthApyuM. ane prastuta tIrthamAM mahaMta zrI vastupAle karAvela "zrI sAcaura devakula'(=satyapuramaMDana mahAvIranA tIrvAvatAra maMdira)mAM zrI mahAvIranuM biMba khattaka (vize) sthApyuM. tathA zrI arbudAcale zrI tejapAle nirmAvelA "zrI neminAtha caityanI jagatI para be (2) devakulikAo ane cha (6) parikaravAnI pratimAo karAvI. (A sivAya) jAbAlipura(jAlora)nA zrI pArzvanAthadevacetyanI jagatI para zrI rikhanAtha (RSabhadeva)nA For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAranA eka navaprasiddha prazasti-lekha para dRSTipAta biMba sahitanI devakulikA karAvI. (ne) vijApuramAM zrI neminAthanAM bibavALI daMDakaLaza sahitanI devakulikA karAvI. lekhanA aMtima, khaMDita bhAgamAM rahelA upalabdha vizeSanAmadarzaka akSaro pahelI dRSTie kArApakonA kuTuMbIjanonAM nAma haze tevI aTakaLa tarapha dorI jAya chepa. A lekhane kotarAvanArAo maMtrIzvara vastupAla-tejapAlanA saMbaMdhI, ke pachI mitra yA suparicita vyakti ke anugRhIta hoya tema prathama dRSTie lAge che. zilAlekhamAM kheDhA tathA lAhaDe mahaM zrI tejapAlanA AdezathI 'ujjayaMta mahAtIrtha'mAM zrI 'vastupAlavihAra'mAM khattaka sAthe neminAtha biMba sthApyAnI vAta kahI che : te mahaM zrI tejapAla zrI atrie sUcavyuM che tema maMtrIzvara vastupAlanA laghubaMdhu tejapAla hoI zake. vastupAlanA I. sa. 1239mAM thayelA svargagamana bAda paNa, ane vastupAle svasvAmI vAdhelA mahAmaMDalezvara vIsaladeva sAthe thayelA khaTarAgane kAraNe I sa 1234 AsapAsa maMtrIpada choDI dIdheluM hovA chatAM pachIthI tejapALa mahAmaMtrInI mudrA sAcavatA hovAnAM pramANo che. mahAmAtyanuM pada tejapALe potAnA avasAnanA samaya (A I. sa. 1248) paryaMta saMbhALyuM hoya tema lAge che. Adeza ApI zakanAra vyakti kAM to moTuM pada saMbhALanArI hoya yA to pa2mAdaraNIya murabbIjana hoya : e hakIkata jotAM, ane khAsa 'vastupAlavihAra'mAM pratimA padharAvavAnI kheDhA tathA lAhaDane sUcanA karanAra vyakti tejapALa, te maMtrIzvara tejapALa hovAno pUro saMbhava che. giranAra parano 'vastupAlavihAra' te hAla vastupAla-tejapAlanuM kahevAtuM 'aSTApada' ane 'sammetazikhara'nAM joDiyAM maMdiro dharAvatuM zAmaLA pArzvanAthanuM maMdira che. sacivezvara vastupAle emAM mUlanAyakarUpe pArzvanAthanI nahIM paNa zatruMjayeza zrI yugAdidevanI pratiSThA karAvela tema te maMdiranA vastupAlanA saM. 1288 | I. sa. 1232nI sAlavALA cha prazastilekho ane anya samakAlIna lekhano parathI jANIe chIe. pratiSThA karAvanAra vijayasenasUri te revaMtagirirAsunA kartA ane maMtrI vastupAlanA kuTuMbaguru nAgendragacchIya AcArya vijayasenasUri che ke jemano ullekha zrI atri noMdhe che tema giranAranA vastupAlaprazastinA cha lekhomAM Ave che, ne te uparAMta AbUnA lUNavasahInA ghaNA lekhomAM paNa pratiSThAcAryanA rUpamAM jovA maLe che. 39 giranAravALA navaprApta zilAlekhanI vigatomAM AgaLa joIe to kArApakoe 'zatruMjaya mahAtIrtha'mAM (zatruMjayAdri 52) daMDakaLaza sAthe devakulikA (derI) karAvyAnI vAta Ave che ane vadhumAM te giri paranA maMtrIzvara vastupAle karAvela 'sAcaura devakula'(satyapurAdhIza vIranA maMdira)mAM khattaka sahita zrImahAvIrajinanuM biMba karAvyuM ema paNa hakIkata ApI che. (vastupALe vimalAcala-zatruMjaya para karAvela 'sorimaMDana mahAvIra'nA maMdiranA ullekho For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra ApaNane vastupAlanA tyAMthI maLatA prazastilekho ane samakAlIna prazaMsakoe racelI prazastiomAMthI maLe che.)11 kheDhA ane lAhaDe (ane sAthe moTe bhAge emanA kuTuMbanA sabhyoe) A uparAMtanA karAvela sukRtomAM AbU paranA delavADAgrAmanA maMtrI tejapAle baMdhAvela, vartamAne vizvavikhyAta, lUNavasahikAprAsAda(neminAtha jinAlaya)nI jagatI para be devakulikAo karAvyAno, ne temAM parikara sahitanAM 6 biMba padharAvyAno ullekha che. 40 zilAlekhanA nIcalA bhAgamAM AvatI 12-17 kramanI paMktio bUrI rIte khaMDAI javAne kAraNe kheDhA ane lAhaDanI pichAnano akaLa raheto bheda ukelavA mATe A AbU paranA sukRtanI noMdha saMketarUpa kaDI banI rahe che : e bAbatanI carcA karatAM pahelAM zilAlekhamAM AgaLa kahelI vigato joI jaIe. temAM AbU pachI jAloranA 'pArzvanAthadeva-caitya'nI jagatI para karAvela RSabhadevanAM biMba sametanI deharInI noMdha lIdhI che. jAloranuM e pArzvanAthanuM maMdira te saM 1222/I sa 1166mAM gurjarezvara mahArAja kumArapALe nagara samIpavartI kAMcanagiri para karAvela maMdira, ke jemAM pArzvanAtha mUlanAyaka hatA, te 'kumAravihAraprAsAda' hovAnI zakyatA che. lekhamAM A pachI vijApuranA koI jinAlayamAM deharI ane dhvajAkaLaza sAthe jina neminAthanuM biMba bharAvyAno ullekha che. vijApuranA 'nAbheya' (AdinAtha) ane 'vIra'nAM purANAM maMdirono maMtrIzvara vastupAle uddhAra karAvelo tevo ullekha prApta thAya che2. e bemAMthI eka maMdira giranAravALA lekhamAM abhipreta haze3. have sAhu kheDhA ane lAhaDa koNa hatA tenI tapAsa karIe. thoDIka kSaNa agAu A vize kahyuM hatu ke te rahasyano ukela AbUmAM hovAno nirdeza lekhamAMthI prApta thAya che. AbUnA delavADAgrAmamAM maMtrI tejapAla nirmita lUNavasahikAprAsAdanI devakulikAonA zilAlekho tapAsatAM temAM deharI kramAMka 38 ane 39 52 khodAyelA nirmANa-nirdezaka lekho tema ja aMdaranAM pabAsaNonA pAMca lekhomAM samagra rIte jotAM giranAra paranA zilAlekhomAM AvatAM (jaLavAyelAM) nAmo barobara maLI rahe che. enI vigatavAra mAhitI ahIM ApyA bAda te 52 vizeSa avalokana karavuM ThIka thaI paDaze14. (ahIM pariziSTamAM tulanArthe AbUnA mULa lekhonI vAcanA ApI che.) tyAM derI 38 paranA saM 1291/ I sa 1235nA lekhamAM jaNAvyuM che ke pUrve nAgapura(nAgo2)mAM thaI gayelA sAdhu (sAhukAra) varadeva uparathI varaDiyA AmnAya prakAzamAM Avyo. (tenA saMtAnikonAM nAma ane sagapaNanI vigato lekhamAM ApI che.) tyAM varadevanA pautra sA nemaDa, tenA rAhaDa ane sahadeva Adi cAra putro, ane pachI rAhaDanA cAra putronAM nAma ApyAM che jemAM dhaNesara ane lAhaDano samAveza che. A uparAMta lekhamAM sahadevanA be For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAranA eka navaprasiddha prazasti lekha para dRSTipAta 41 putro--kheDhA ane gosala--nAM nAma paNa ApyAM che. prastuta devakulikA sahadeve zrI mahAvIra ane zrI saMbha(va)devanAM biMba ane daMDakaLaza sahita karAvI evuM lekhamAM kahevAmAM AvyuM che. deharI 39 paranA saM. 1291nA prazastilekhamAM paNa lagabhaga e badhA ja varahaDiyA kuTuMbasamudAyanAM nAmo maLe che ane temAM AgaLanI deharI 38nA zilAlekhamAM batAvela sagapaNo ahIM paNa batAvyAM che. A lekhamAM paNa nemaDa, rAhaDa, dhaNesara, lAhaDa, sahadeva, kheDhA ityAdi nAmo maLe che. have e derIonI aMdaranA pratimAlekho tapAsatAM temAM saM. 1293nA varSanA jinA saMbhavanAthanA biMbanI pratiSThAnA lekhamAM varaDiyA saMtAnIya sAi nemaDanA pautra kheDhAno ullekha che. tyAMnA bIjA eka saM. 1293nA lekhamAM dhaNesara ane lAhiDano ullekha che. saM. 1293nA eka trIjA lekhamAM nemaDapautra lAhaDe potAnI bhAryAnA zreyArthe karAvela neminAthanA biMbanI pratiSThAno ullekha che 9. varaduDiyA parivAranA anya be biMbapratiSThA lekho paNa A deharIomAM che". paNa sauthI mahattvano to che deharI 38nA dvAranI jamaNI bAjunI bhIMta para khodeloM 45 paMktiovALo e ja varahuDiyA kuTuMbano saM1296 / I. sa. 1240no moTo prazastilekha, je ahIM carcala viSaya mATe atyaMta mahattvano che. emAM sAhu nemaDa, kheDhA, dhaNezvara, lAhaDAdi nAmo maLavA uparAMta varahaDiyA parivAre anyatra karAvela sukRtonI vistRta yAdI ApavAmAM AvI che. temAM Avato (1) "zatruMjaya mahAtIrtha para karAvela kAryomAM, vastupAle karAvela "satyapura mahAvIranA maMdiramAM emaNe (varahuDiyAoe) karAvela biMba ane khattakano ullekha, ane (2) zrI arbudAcala zrIneminAthacaityanI jaMgatImAM 6 biMba sAthenI be devakulikAono ullekha tema ja (3) jAbAlipuranAM "pArzvanAthacaityanI jagatImAM karAvela devakulikA sahitanA zrI AdinAthabiMbano ullekha tathA (4) vijApuranA caityamAM karAvela zrI neminAtha ane pArzvanAthanI devakulikAono ullekha Adi sAthe giranAravALA lekhamAM apAyela vigato lagabhaga pUrNa rIte maLI rahe che. eka vizeSa hakIkata e noMdhIe ke AbUnA upara kathita sI lekhomAM paNa jyAM jyAM pratiSThAkartA AcAryanuM nAma ApyuM che tyAM tyAM vijayasenasUrinuM ja nAma maLe che. giranAranA lekhamAM ullikhita AbUnI be deharIo te niHzaMka lUNAvasahInI devakulikA 38 ane 39 che. giranAravALA prazasti lekhamAM AvatAM nAmo-kheDhA, dhaNezvara, ane lAhaDa-no pArasparika saMbaMdha AbUnA lekhomAM spaSTa rIte Apelo che. tadanusAra (rAhaDanA putro) dhaNezvara (ke dhanesara) ane lAhaDa sagA bhAIo Thare che ane kheDhA te temanA kAkA (rAhata-bhrAtR) For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra sahadevano putra thAya. (AbUnA zilAlekhonA AdhAre tema ja zreSThI nemaDanA vaMzanI maLI AvelI eka graMthaprazastinA AdhAre4 munizrI jayaMtavijayajIe taiyAra kareluM 'varahiDa vaMzavRkSa' ahIM pariziSTane aMte saheja sAthe lagAvyuM che". (graMthaprazastionA mULapATha pariziSTamAM saMdarbhArthe ApyA che.)26 42 giranAravALo lekha luNavasahInA zilAlekhovALA varaDi ke varaDiyA parivArano che tenI pratIti thatAM temAM chevADAnA naSTa thayelA bhAganA keTalAka akSaronI pUrti thaI zake che; jema ke paMkti 12mAM cheDe, zrI atrinI vAcanAmAM AvatA DiyA sAdu. ne......mAM ne badale haiM vAMcIne AgaLa vara vadhArIne ane pachI paMkti 13mAM prArambhe maDa umerIe to [vara]dghaDiyA sAdu ne[maDa] vAMcI zakAya. ane e rIte vAMcatAM A lekha nAgapurIya varaDiyA kuTuMbano ja che tevo aMtima ane vizvasta nirNaya paNa thaI jAya che. varaDiyA kuTuMbanAM karAvela sukRtonI AbU tema ja giranAranA zilAlekhonI sUci tapAsI jaIe to temAM temaNe ghaNAM jinamaMdirovALAM sthaLo AvarI lIdhAM hovA chatAM temAM koI paNa sthaLe navAM jinAlayo baMdhAvyAM ke jUnAne uddhAryAMno ullekha Avato nathI. derIo caNAvI, ne gokhalAo karAvI temAM jinamUrtio besADI saMtoSa lIdho che jethI ema jaNAya che ke A kuTuMba ati dhanADhya nahIM paNa sukhI, nItimAna, dharmaniSTha, jainasaMgha ane vaNikasamAjanAM mobhAdAra, agresara (ane bahoLA parivAravALAM) kuTuMbomAMnuM eka haze. sA devacaMdra ane sAhu kheDhAe saMghavI pada zobhAvI tIrthayAtrAo karyAnA ullekha graMthaprazasti(29)mAM thayo che ane AbU lekhAMka 352mAM paNa peDhAne saMghapati kahyo che te A parivAranuM jainasaMghamAM AgaLa paDatuM sthAna sUcavI rahe che. varaDiyA zAkhanA pAlaNapuranivAsI A vaNika kuTuMba ane vastupAla tejapAlane zuM saMbaMdha haze te vize have joIe. munirAja zrI jayaMtavijayajIe A muddA para vicArIne avalokyuM che ke, "mahAmAtya tejapALanA A maMdiramAM A kuTuMbe AvI rIte devakulikA ane jinamUrtio karAvI che tenAthI ema samajAya che ke e baMne zrImaMta kuTuMbomAM paraspara koI kauTuMbika-saMbaMdha saghana snehasaMbaMdha hovo joIe. kAraNa ke tejapALano A Adarza maMdira banAvavAmAM potAnA saMbaMdhIo ke snehIonuM smaraNa zAzvatarUpe rAkhavAno ja mukhya uddeza hato.'27 paNa vastupALa-tejapALa hatA prAgdhATa jJAtinA jyAre varaDuDiyAo (vyavahArasUtranI prazasti anusAra) pallivAla nyAtanA hatA. AthI baMne kuTuMbo vacce vevAI-velAMno saMbaMdha hovAnI zakyatA nahivat che. varaDiyA kuTuMbanA upalabdha zilAlekhono samaya saM. 1291thI 1299no che. te kALe tejapALa gujarAtanA mahAmAtyanA pade birAjatA hatA. rAjamAM, samAjamAM ane zrIsaMghamAM emano Adara sarvAdhika hato. temaNe karAvelA 'lUNava For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAranA eka navaprasiddha prazasti lekha para dRSTipAta sahikAprAsAda'mAMnI 43 devakulikAmAMthI 28 to emanA potAnA bhAIbhAMDuonA zreyArthe, ane naveka deharIo sagAMsaMbaMdhIo mitro dvArA thayelI che : emAM khAsa karIne caMdrAvatInA zeThiyAo AgaLa paDatA rahelA. A thoDAka, cunaMdA mahAjana-mitromAM varahaDiyA kuTuMbane paNa sthAna apAyuM che, tenuM kAraNa munizrI jayaMtavijayajIe eka aTakaLa karI che tema "saghana snehasaMbaMdha"hovo joIe. e kuTuMbanI dhArmika-kAryomAM agresaratA tema ja vijayasenasUri pratyenI samAna bhaktinuM kAraNa banne kuTuMbo paraspara najIka AvyAM hoya ane maMtrIzvara tejapALanA vizeSa Adarane pAtra varahaDiyA kuTuMba banyuM hoya tevI zakyatA kalpI zakAya. lekhanuM mULa vaktavya ahIM pUruM thAya che : paNa zrI atrie saMskRta bhASAnA vyAkaraNanA AdhAre giranAranA zilAlekha para keTalAMka rasaprada ane dhyAna kheMce tevAM sUcano-avalokano karyA che te pahelAM TAMkI mane e bAbatamAM vicAratAM ane te yuganA sAhityika pramANonA AdhAre je lAgyuM che te aMge je kahIza te alabatta, mULa carcAnI ADapedAza rUpe ahIM rajU karIza. zrI atri lakhe che ke, "Isa. 1232nA tulyakAlIna chaye lekhonA 4 eka samAna anucchedamAM ApavAmAM AvelI "satyapurAvatAra zrI mahAvIra jevI vAkyaracanAne khyAlamAM rAkhI prastuta lekha 4 vAMcavAthI thoDo goTALo thavA saMbhava che. pelA chaye lekhomAM "zatruMjaya mahAtIrvAvatAra', 'staMbhanakapurAvatAra' Adi samAso 'RSabhadeva', 'pArzvanAtha' AdinAM vizeSaNo tarIke vaparAyelAM che (arthAt te sarvanI sthApanA to "vastupAlavihAra'mAM ja), jayAre prastuta lekhamAM zrI "ujayaMta mahAtIrtha'ne anusarI "zatruMjaye", "arbudAcale, "jAbAlipure" Adi zabdomAM spaSTa rIte ja sAtamI vibhaktino prayoga thayelo hoI, je je devanI jyAM jyAM sthApanA karavAmAM AvI che te sthaLa ja ahIM abhipreta che. Ama A sAtamI vibhaktinA prayogane kAraNe ja prastuta lekha maMtrI-dhaya dvArA vividha sthaLe thayelAM bAMdhakAmanI saMkSipta smRti jALavI rahyo che." ("giranAranA," pR. 207). zrI atrie kahelI e vAta sAcI che ke "zatruMjaya mahAtIrvAvatAra' ane "staMbhanakapurAvatArathI anukrame jina RSabhadeva' ane jina pArzvanAtha'vivakSita che; paNa vastupAlavihAra'mAM to mUlanAyaka tarIke "RSabhadeva,'ane tenA maMDapa sAthe eka bAju "aSTApada'ane bIjI bAju "sametazikhara'nA gUDhamaMDaparUpI-prAsAdo joDelA che. vastupALe giranAra parvata para 'staMbhanakapurAdhIza tema ja "satyapurAvatAra vIranAM maMdira alaga ja bAMdhelAM. emanI sthApanA "vastupAlavihAra'mAM thayelI evo artha e chaye samAnArthI lekhomAMthI nIkaLato nathI. e mULa zilAlekhomAM Ama kahyuM che : 'tathA sacivezvara vastupAle A svayaM-nirmApita zrI zatruMjaya mahAtIrvAvatAra zrImad AditIrthakara zrI RSabhadeva, staMbhanakapurAvatAra zrI pArzvanAthadeva, satyapurAvatAra zrI mahAvIradeva, prazasti sahita kAzmIrAvatAra zrI sarasvatI, cAra devakulikAo, jinayugala, zrI neminAthadeva(nI For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra pratimAthI) alaMkRta (anukrame) ambA, avalokanA, zAMba ane pradyumna zikhare cAra devakulikAo, pitAmaha somanI ghoDesavAra-mUrti, bIjI potAnA pitA AsarAjanI, traNa suMdara toraNo, zrI neminAthadevAnI pratimAthI) vibhUSita (ane) AtmIyajano, pUrvajo, vaDIla baMdhuo (malladeva, lUNiga), anuja (tejapALa), ane putronI mUrtiovALo mukhodghATanaka staMbha (ane) zrI aSTApada mahAtIrtha prabhUti aneka kIrtanaparaMparA-virAjita zrI neminAthadevAdhidevathI vibhUSita zrImad ujjayaMta mahAtIrtha para svadharmacAriNI zrI lalitAdevInA puNyanI abhivRddhi mATe..nAgendragacchIya...zrI vijayasenasUri dvArA pratiSThita zrI ajitanAthadevAdi 20 tIrthakarothI alaMkRta maMDapa sahita zrI sametamahAtIrvAvatAra prAsAda karAvyo.29 A vAtanuM vizeSa samarthana ApaNane samakAlInoe racelI maMtrIzvara vastupAlanI prazastiomAMthI maLI rahe che. jema ke sukRtasaMkIrtanamAM vastupALanA sukRtonI noMdhamAM, kavi arisiMha giranAra paranAM nirmANakAryonI noMdha A pramANe Ape che : "ujjayaMtagiri para staMbhanapuratIrthapati tathA zatruMjayAcala jina sthApyA."30 ahIM mAtra pratimAo sthApI ema nathI; e bannenA prAsAdo karAvyA evo artha karavAno che; e vAta jayasiMhasUrinI bhRgukacchanA munisuvratasvAmInA maMdiramAM eka kALe mukAyelI maMtrIzvara vastupAlanI stuti karatI zakunikAvihAraprazasti'mAM taddana spaSTa rIte kahevAmAM AvI che. tyAMane ujjayaMta girinemicaitya nAbheya ane pArzvajinanA sadana-yugmanuM vidhAna karyu"31 ema hakIkata noMdhI che. narendraprabhasUrie A banne uparAnta 'vIrajina'nuM gRha nirmAlyAnI paNa vAta kahI che. zatruMjaya para karelAM kAryonI yAdI ApyA bAda prazastikAra ujjayaMtagirino ullekha karatAM kahe che : "(ane) vizeSamAM raivatakabhUbhUta zrInemicetye zrIvastupAle prathama jinezvara (AdinAtha), pArzva, ane vIranAM (ema) traNa jinavema (navA) karAvyAM."32 AmAM kahela 'vIra' te "vastupAlavihAranA zilAlekhamAM kahela "satyapuramahAvIra'nuM devAlaya hovuM joIe. AdinAtha, pArzvanAtha ane mahAvIranAM maMdiro AthI spaSTapaNe judAM, ekabIjAthI bhinna hovAnuM puravAra thAya che. bIjI vAta e che ke zrI atrinuM kathana AchI zI evI chApa UbhI kare che ke giranAravALo prastuta lekha vastupALa-tejapALano hoya yA emanI sAthe saMkaLAyelo hoya. tejapALanuM nAma eka sthaLe kevaLa saMdarbhagarbha rahe che, paNa lekha varahaDiyA kuTuMbano che te vize laMbANapUrvakanI carcA A agAu ahIM sa-pramANa thaI gaI che. zatruMjaya tathA giranAra paranAM vastupALanAM ekaeka bAMdhakAmano AmAM ullekha che, paNa "jAbAlipuranuM "pArzvanAtha maMdira' to gurjarezvara kumArapALanuM baMdhAveluM, vastupALa-tejapALanuM nahIM. ethI giranAranA A For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAranA eka navaprasiddha prazasti lekha para dRSTipAta 45 zilAlekhamAM ullikhita sthaLomAMnA tamAmamAM "maMtrIndraya dvArA vividha sthaLe thayelAM bAMdhakAmanI saMkSipta smRti jALavI rahyo che" tema sAva sAMgopAMga kahI zakAya tevuM nathI. AgaLa cAlatAM zrI atrie eka bIjuM vizada paraMtu carcAkarSaka avalokana karyuM che te joIe : " "vastupAlavihAranI vAta pUrI thayA pachI cothI paMktimAM mukAyelAM be pUrNavirAmo paNa e vAtanAM dyotaka che ke temanA pachInA vidhAnane temanI pUrvanI vigata joDe saMbaMdha nathI (tethI ja kadAca, pachI kyAMya virAmacihna vaparAyuM nathI). vividha bAMdhakAmano prastuta lekhamAM thayelo ullekha nIce mujaba che : (1) ujjayaMta mahAtIrtha vastupAlavihAra, (2) zatruMjaye AdinAtha, (3) satyapure mahAvIra, (4) arbudAcale neminAtha, (5) jAbAlipura pArzvanAtha, ane (6) vijApura neminAtha. A yAdImAM "staMbhanakapura ane kAzmIrano ullekha nathI tathA I. sa. 1232nA tulyakAlIna chaye lekhomAM "abudAcalAvatAra', "jAbAlipurAvatAra' ane vijApurAvatAra'no ullekha nathI e noMdhanIya che. ("giranAranA", pR. 207-208.)" ahIM pharI vAra e vAta yAda devaDAvIe ke A lekha vastupAla-tejapAlano nahIM, varaduDiyA kuTuMbano che. vastupAle tIrthanAyaka neminAthanA mukhya caityanA pRSThabhAge karAvela kAzmIrAvatAra devI sarasvatInI kulikAmAM ke tyAM maMtrIzvare karAvela staMbhanakapura pArzvanAthanA maMdiramAM varahuDi parivAre kAMI ja karAvyuM nahIM hoya eTale prastuta lekhamAM svAbhAvika rIte ja teno ullekha nathI Avato. bIjI bAju "vastupAlavihAramAM lagAvela maMtrIza vastupAlanA lekhomAM "arbudAcalAvatAra," "jAbAlipurAvatAra' ane "vijApurAvatAra'nA ullekha nathI AvatA enAM be kAraNo che : (1) vastupAle A traNa sthaLonAM jinabhavanonAM avatArasvarUpa maMdiro giranAra para ke anyatra baMdhAvyAM nahotAM, eTale svAbhAvika rIte ja enI noMdha levAI nahIM; (2) giranAra to zuM paNa bIjA koI paNa sthaLe anya koIe paNa arbuda, jAbAlipura, ke vijApuranA avatAranAM maMdiro baMdhAyAM hovAnuM jANamAM nathI. ahIM e jovuM joIe ke avatArarUpa devAlayo konAM bAMdhavAmAM AvatAM ane e prathA kyArathI pracAramAM AvI. jema brAhmaNadharmamAM tema jainadarzanamAM badhAM ja devasthAno "tIrtharUpa," "siddhakSetra," ke "mahimAmaya" For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra gaNAtAM nathI. je sthAna, yA to maMdiranI adhinAyaka-pratimA ati prAcIna, prabhAvaka, ane lokamAnyatAmAM camatkArayukta, siddhidAtA manAtI hoI puravAra thaI hoya te sthaLa, pratimA, ane devamaMdira "tIrtha' ke 'mahAtIrtha banI jAya che. pazcima bhAratamAM ThekaThekANe baMdhAyelAM moTI saMkhyAnAM jaina maMdiromAMthI bahu ja thoDAM jaina jagatamAM parama pratiSThita manAyAM che. zatruMjayagiri ane enA nAyaka zrI AdIzvara bhagavAna, ujjayaMtagirinI judI judI TUko ane tIrthanAyaka jina ariSTanemi, satyapuramaMDana zrI mahAvIra, staMbhanapurAdhIza pArtha, ane bhRgupurAlaMkAra zrI munisuvratano mahimA madhyayugamAM prathama kakSAno gaNAto. te pachI Ave zaMkhezvara pArzvanAtha (zaMkhapuranI zaMkhavasatInA adhiSThAtA zrI pArzva), avaMtinA aMtarikSa-pArzvanAtha vagere. vastupALe AmAMnAM keTalAkanAM mahimAsvarUpa maMdiro zatruMjaya ane giranAra para baMdhAvelAM". A prakAranAM avatArita maMdiro bAMdhavAnI prathA pazcima bhAratamAM vastupAlanI Agamaca 12mA zatakamAM hatI tenuM eka pramANa naphUlanA cAhamAnonI nagarI nADalAI- naphUlaDAgikAmAM maLe che. tyAMnA saM1139 | I. sa. 1195nA lekhamAM tyAM DuMgara para AvelA yAdavaneminAthanA maMdirane "ujjayaMtatIrtha" kahyuM che". karNATadezanuM eka AthIye purANuM daSTAMta mane A paLe smaraNamAM Ave che. dAdugarvallinA lakSmIdevInA maMdiranA I. sa. 1112nA tulyakAlIna lekhamAM, dakSiNadezamAM khyAtanAma kolhApurastha mahAlakSmI uparathI e gAmane "abhinava kolhApura' evuM abhidhAna ApyuM che, AthI e maMdira kolhApuravALInuM Thare che. have AbUnAM devAlayo e kALe pramANamAM paricita, e samaye jANItI vyaktio dvArA baMdhAyelAM. daMDanAyaka vimala kArita AdIzvarabhavana ane tejapALa nirmita neminAthanA maMdirano khAsa mahimA nahoto. jAbAlipuramAM paNa yakSavasatI sivAyanAM maMdiro 12mI13mI zatAbdInAM hatAM ane vijApuranAM paNa 12mI ne 13mI sadInAM hatAM. emAMnAM koI potAnA mahimA mATe prasiddha nahotAM. AthI emanAM avatArarUpa maMdiro UbhAM karavAno vicAra sarakho paNa bhAgye ja Ave. zrI atrinA lekhane pharI eka vAra vAMcatAM eka nAnakaDo paNa carcAspada muddo najare Avyo. zrI atri lakhe che ke "I. sa. 1232nA tulyakAlIna chaye lekhomAM ullekhita tamAma bAMdhakAmane I. sa. 1233nA tulyakAlIna lekhamAM x "vastupAlavihAra' jevuM eka ja nAma ApavA chatAM e ja lekhamAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke vastupAle giranAra upara cAra maMdiro baMdhAvyAM. A cAra paikInAM traNa(AdinAtha, aSTApada ane sametazikhara)no samAveza to I. sa. 123ranA tulyakAlIna lekhone AdhAre 'vastupAlavihAramAM ja thaI zake tema che. tethI I. sa. 1233nA tulyakAlIna lekhane AdhAre ema mAnI zakAya ke cothuM kapardI-yakSanuM maMdira For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAranA eka navaprasiddha prazasti -lekha para dRSTipAta paNa "vastupAlavihAra'-nI aMtargata kyAMya baMdhAyeluM haze. I. sa. 1243no tulyakAlIna carcita lekha A dhAraNAne baLa Ape che, kAraNa ke temAM (AgaLa joyuM tema) A amAtya baMdhuo dvArA mukhya mukhya jagyAe thayelAM mukhya mukhya bAMdhakAmono ullekha che jemAM "ujjayaMta mahAtIrtha" "vastupAla-vihArane ja gaNavAmAM Avyo che." ("giranAranA," pR. 207). have varaduDiyA zreSThIoe jo tyAM "kapardIbhavanamAM kaMI karAvyuM ja na hoya to enI noMdha na ja Ave : ne bIjI jANavA jevI vAta e che ke kapardIyakSanuM maMdira "vastupAla-vihAra'nuM aMgabhUta nahotuM; enAthI vegaLuM ane svataMtra Alaya hatuM. samakAlIna sAkSIrUpe zrI vijayasenasUrinuM avalokana A saMdarbhamAM upayogI thaI paDaze. temaNe noMdhyuM che ke, "vastupAlamaMtrIe aSTApada ane sametazikharavALAM manohara maMDapo sAthe RSabhezvaranuM maMdira karAvyuM; ne kapardIyakSa ane marudevInA be UMcA prAsAda (karAvyA)."38 jinaprabhasUri paNa (moTe bhAge to vijayasenasUrinA upalA kathanane anusarIne) kahe che ke "vastupAlamaMtrIe aSTApada ane sametanA maMDapo sAthe zatrujayAvatAra maMdira tema ja kapardI-madevInA prAsAdo karAvyA."39 A kapardIbhavananA dizA-sthAnano nirdeza vastupAle karela giranAra paranAM sukRtonI jinaharSagaNinI noMdhamAM maLe che : "ne vastupAlavihAranI pAchaLanA bhAge anuttara-(vimAna) samuM kapardIyakSanuM Ayatana karyuM."40 A uparathI A muddo taddana spaSTa thaI jAya che. zrI atrie prakAzamAM lAvela giranAra parano A navaprApta zilAlekha maMtrI baMdhu vastupAla-tejapAlano na hovA chatAM emanA samakAlIna ane ApaNane pUrvaparicita evA eka pratiSThita jaina parivArano hoI gujarAtanA aitihAsika mUlya dharAvatA utkIrNa lekhomAM, zatruMjayanA vastupAla-tejapAlanA zilAlekhonI tAjetaramAM thayelI labdhinI jema, noMdhapAtra vadhAro kare che. (giranAra parvataprApta zrI narahaDiyA parivArano prazasti lekha) 1. saM. 1299 phAga sudi 3 zrI ujayaMta mahAtIrthe 2. mahAmAtya zrIvastupAlavihAre mahaM zrI tejapAla Ade 3 (ze)na sA. gheDhA lAhaDena zrIneminAthabiMbaM SatakaM ca kAritaM / 4. (prati)fyta zrI vinayabhUmi:] zrI tuMgabhU(ve) mahA 5 (tIrthe) zrIAdinAthabiMbaM devakulikA daMDakalasAdi sahitA 6 vatIzra* mahaM zrI vAstu )pAlakArita zrI sAcaura devakule 7. mAvya* zrImahAvIrabiMbaM SAtakaM ca zrI arbudAcale (mA dA mA For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra 8. gra? mahAmAtya) zrI tejapAlakArita zrI neminAtha cai(tha ? tya) jagatyAM devakuli 9. kA 2 biMbaM 6 saparigaNa zrIjAvAlipure zrIpArasvanAthadeva cai10. (ga ?tya) jaga ('thI ?tyAM)devakulikA zrIriSabhanAthabi[biM]baM vIjApure zrIne 11. (minAtha) bi[biM]baM devakulikA daMDakalasAdisahitA 22. ... ... huM ... [vara](Tu ? IDiyA sA(du ? du)ne 23. [1] ... ... ..sA(huM ? du.) peDhA sA. 24. .. .. . ..[sA]( ?hu.) +thaLezvara tapu 21. [jhA]... . ..(?)vat 6. . . . . . . . . 7. . . . ...(ta) ... ... . vizeSa noMdha: paMkti (13)mAM nema pachI ne sAdu peDhA pahelAM, AbUnA lekhAMka 3paranA AdhAre kalpanA karIe to suta sA. rAhaDa | prA. sava taputra evo vAkyakhaMDa hovo joIe : ane paMkti(15)mAM (maj) pachI sA. tAdana nigamutva samudrAyena rUdgha vArita . ema hovAno saMbhava che. zrI atrie lekhamAM rahelA keTalAka zabdonI joDaNI ane rUpanA doSa batAvyA che. thoDA vizeSa ahIM noMdhIe, to temAM juna ne badale pAra, naza ne sthAne nasa (paMkti 5 ane 11) vatta ne badale utarjA ane pArvA (7), sarijhara koravAne badale sapariNA, caitya ne badale vaitha ane agAu kahyuM te vaitya na tyAM ne badale vaiyA nAthIno nirdeza karI zakAya. varaDiyA kuTuMbanA AbUnA lekhomAM paNa AvA keTalAka doSo rahelA che je munizrI jayaMtavijayajIe lekhanI vAcanAmAM yogya saMketo dvArA batAvyA che ane prastuta muddA para lekhAMka naM. 35ranA temanA bhASyamAM TIkA karatAM A pramANe lakhyuM che : "lekha saMskRta bhASAmAM che paraMtu temAM keTalAka vyAkaraNa viruddha prayogo ane prAkRta bhASAnA zabdo Ave che chatAM lekhanI bhASA saraLa ane samajI zakAya tevI che."(zrI abuMda-prAcIna-jaina-lekhasaMdoha, pR0435-436 pAdaTIpa.) For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAranA eka navaprasiddha prazasti-lekha para dRSTipAta pariziSTa (varaDiyA kuTuMbanA AbUnA delavADAgrAmasthita tejapAlanirmita lUNavasahikAprAsAdanI devakulikAonA utkIrNa lekho) 48 devakulikA 38 rda. / / saMvatu (t) 1291 varSe mArgasI (zI) rSamAse zrI arbudAcale mahaM [0] zrItej[ : ]pAlakArita Tha. lUNasIhavasahikAbhidhAna zrIneminAthacaitye zrIri ( RSabha zrImahAvIra zrIsaMbhama (va) devakulikA biMbadaMDakalasA (zA) disahitA zrInAgapure (*) pUrvaM sAdhuvaradeva AzI (sI) t / yannAmnA varahuDiyA ityAmnAyaH prasiddhaH // tatsutau sA. Asadeva / lakSmIdharau / Asadevasuta sA0 nemaDa / AbhaTa / mANika / salaSaNa / lakSmIdharasutAstu thiradeva / guNadhara / jagadhara (*) bhuvaNAbhidhAnAH / tataH sAhunemaDaputra / sA. rAhaDa / jayadeva / sA. sahadevAkhyAH / tatra sA. haDaputra jiNacandra / dUlaha / dhaNesara / lAhaDa / abhayakumAra saMjJA: / sA. jayadeva putra vIradeva / devaku () mAra / hAlUnAmAna: / sA sahadeva putrau sA. kheDhAgosalau / ityevamAdisamastanijakuM (ku) TumbasamudAyasahitena / sA. sahadevena su (zu) ddhazraddhayA karmmanirjjarArthamiyaM kAritA / zivamastu // (zrI arjuha-prAyIna-caina-tejasaMchora, sejAM upa0, 50 140-141) devakulikA 39 rda. / / saMvata 1291 varSe mArgazIrSa mAse zrI arbudAcale mahaM. zrI [ : ]pAlakAritalUNasIhavasahikAbhidhAna zrIneminAthacaitye zrIabhinaMdana zrIneminAthadeva zrIsAM(zAM)tidevakulikA biMbadaMDakalasA (zA) disahitA / zrInA ()gapuravAstavya / sA. varadeva AzI(sI)t yannAmnA varahuDiyA ityAmnAya : prasiddhaH / tatsutau sA0 AsadevalakSmIdharau / Asava nemaDa AbhaTaH mANika salaSaNa / lakSmIdharasutAstu / thirdev| guNadhara / jaga (*)dhara bhuvaNAbhidhAnA: / tata: sA. nemaDa putra | sA. rAhaDa jayadeva / sA. sahadevAkhyAH / tatra sAhu rAhaDa putra / jiNacaMdrakhyAH / dUlaha / dhaNesara / lAhaDa abhayakumArasaMjJA: / sA. jayadevaputa (tra) vIradeva devakumAra hAlUnAmAna[:] (*) sA. sahadevaputrau kheDhAgosalau ityevamAdisamastanijakuMTuM (kuTu)mbasamudAyasahitena / sA. rAhaDa putra | jiNacaMdra dhaNezvara / lAhaDa / mAtA varI nAIka / vadhu / hariyAhI zreyorthaM zuddha zraddhayA karmmanirjjarArthaM iyaM kAritA / (sezana, sejAM upa5, 50 144-145) For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra devakulikA 38 (1) OM svasti saM[vat] 1296 varSe vaizAkhasudi 3 zrIza@jayama(2) hAtIrthe mahAmAtyazrIteja[ : ]pAlena kArita naMdIsa( zva )ravara[ caitye] (3) pazcimamaNDape zrIAdinAthabiMbaM devakulikA daMDaka(4) lasA(zA)disahitA tathA ihaiva tIrthe mahaM [0] zrIvastupAlakA(5) rita zrIsatyapurIyazrImahAvIre biMbaM khattakaM ca / ihI(hai)va (6) tIrthe zailamayabiMba dvitIyadevakulikAmadhye khattaka(7) dvaya zrIRSabhAdi caturviMzatikA ca / tathA gUDhamaNDapapUrvadvA(8) ramadhye khattakaM mUrtiyugmaM tadupare(ri) zrI AdinAthabiMbaM zrI(9) uja(jja )yaMte zrIneminAthapAdukA maMDape zrIneminAthabi(10) baM khattakaM ca / ihaiva tIrthe mahaM [0] zrI vastupAlakArita zrI(11) AdinAthasyAgrata(to) maMDape zrIneminAthabiMbaM khattakaM ca / (12) zrI arbudAcale zrIneminAthacaityajagatyAM devakuli- , (13) kAdvaya SaT(D)biMbasahitAni / zrIjAvAlipure zrIpA(14) rzvanAthacaityajagatyAM zrIAdinAthabiMbaM devakulikA . (15) ca / zrItAraNagaDhe zrIajitanAthagUDhamaMDape zrI A(16) dinAthabiMbaM khattakaM ca / zrI aNahillapure hathIyAvApI(17) pratyAsanna(nne) zrIsuvidhinAthabiMbaM taccaityajIrNoddhAraM ca // (18) vIjApure devakulikAdvayaM zrIneminAthabiMbaM zrIpA(19) rzvanAthabiMbaM ca / zrI...(mU)laprAsAde kavalIkhattakadvaye // (20) zrIAdinAthazrImunisuvratasvAmibiMbaM ca / lATApa(21) lyAM zrIkumAravihArajIrNoddhAre zrIpArzvanAthasyAgra(22) ta(to) maMDape zrIpArzvanAthabiMbaM khattakaM ca // zrI prahlAdanapu(23) re zrIpAlhaNavihAre zrIcaMda(dra )prabhasvAmimaMDape khattaka For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAranA eka navaprasiddha prazasti lekha para dRSTipAta (24) dvayaM ca / ihaiva jagatyAM zrIneminAthasyAgrata(to) maMDape (25) zrImahAvIrabiMbaM ca / etat sarva(va) kAritamasti || zrInAga(26) purIya varahuDIyA sAhu, nemaDa suta sA. rAhaDa / (27) bhrA. jayadeva bhrA. sA. sahadeva tatputra. saMgha. sA. / (28) Se( khe )DhA bhrA. gosala sA. jayadeva suta. sA. vIrade(29) va devakumAra hAlUya sA. rAhaDa suta. sA. jiNacaMdra (30) dhaMNezvara abhayakumAra laghubhrAtR. sA. lAhaDena (31) nijakuTuMbasamudAyena idaM kAritaM / pratiSThitaM (32) zrInAgendragacche zrImadAcArya vijayasenasUri[bhiH] / (33) zrIjAvAlipure zrIsauvarNagirau zrIpArzvanAthajagatyAM (34) aSTApadamadhye Sa(kha)ttakadvayaM ca // lATApalyAM zrIkumaravi(35) hArajagatyAM zrIajitasvAmibiMbaM devakuli(36) kA daMDakalasa(za)sahitA / ihaiva caitye ji(37) naju(yu)galaM zrIzAMtinAtha zrIajitasvAmi (38) etat sarvaM kArApitaM // (39) zrI aNahillapurapratyAsanna cArope (40) zrI AdinAthabiMbaM prAsAdaM gUDhamaMDa(41) pa cha caukiyA sahitaM sA. rAhaDa (42) suta sA. jiNacaMdra bhAryA sA. cAhi(43) NikukSisaMbhUtena saMgha sA. de(44) vacaMdreNa pitAmAtA Atmazreyo(45) rthaM ka(kA)rApitaM (taM) // (mena, semais u52, pR. 142-144) rda // saMvat 1293 varSe mArgasudi 10 zrInAgapUrIya varahuDi saMtAnIya sA. nemaDa putra sA. For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra sahadevena svaputrasya sau / suhAgadevi(vI) kukSisaMbhUta sA. Se( khe )DhA gosalena(layoH) bRhadbhrAtR sA. rAhaDa putra jinacaMdreNa ca svasya svamAtRvaDI nAmnyAzca zreyorthaM zrIsaMbhavanAthabiMba(baM) karApita(taM) / pratiSThita(taM) / zrI vijayasenasUribhiH // (4na, is, 345, pR. 138) da. // saM [vat] [12]93 [varSe] mArgasu[di] 10 zrInAgapUrI[ya] varahuDisaMtAnIya sA. nemaDa putra sA. rAhaDa putra jiNa(na)caMdra putra devacaMdreNa / dAdImAtrA cAhiNi zreyo [0] zrI AdinAthabiMbaM [kAritaM] (4na, uis 346, pR. 138) da. // saM[vat] [12]93 mArgasudi 10 zrInAgapurI[ya] varahuDisaMtAnIya sA. nemaDa putra sA. jayadeva putra sA. vIradeva devakumAra hAlU svamAtR jAlhaNadevi(vI) Atmazre[yo'rthaM] zrImahAvIrabiMbaM kArApitaM // su(zubhaM bhavatuH(tu) (4na, Avis 347, pR. 140) saMvat 1293 [varSe] mArgasudi 10 zrInAgapurIya vara DisaMtAnIya sA. nemaDa putra sA. rAhaDa putra sA. dhaNesa( nezva )ra lAhaDena zrIabhinaMdananAthabiMbaM mAtR nAi(yi) kiH / dhaNe(ne)zvara / bhAryA dhaNa(na) zrI svAtmano(na)zca zreyo'rthaM kAritA(ta) pratiSTitA(SThitaM) nAgendragacche zrIvijayasenasUribhiH // (4na, semais 343, pR. 144) rda // saM [0] 1293 [varSe] mArgasudi 10 zrInAgapurIya varahuDisaMtAnIya sA. nemaDa putra sA. rAhaDaH putra lAhaDena svabhAryA laSma(khama) zrI zreyArthaM zrIneminAthabiMbaM kAritaM pratiSThitaM zrIvijayasenasUribhiH // su(zu) bhaM bhavatU(tu) // __(me4na, uis 354, pR0 144) 157 devavaMdanakAdiprakarapustikA saM. 1290 [khaMbhAta, zAMtinAtha bhaMDAra ] devavaMdaNavaMdaNakaM samAptam // cha / saMvat 1290 varSe mAgha vadi 1 guru dine / varahuDiyA nemaDa suta sAhu sahadeva putra sA. peDhA gosalena mAtR saubhAgyadevI zreyo'rthaM likhApitam / zubhaM bhavatu lekhakapAThakayoH // likhitaM vijApure / likhApitaM lAhaDena / likhitaM paMDita amaleNa // cha / / __ 188 bhagavatIsUtravRtti saM. 1298 [khaMbhAta, zAMtinAtha bhaMDAra ] saMvat 1298 phAguNa su. 3 gurau'dyeha vIjApure pUjya zrIdevacaMdrasUrizrIvijayacaMdrasUrivyAkhyAnataH saMsArAsAratAM vicitya sarvajJoktaM zAstraM pramANamiti manasi jJAtvA sA. rAhaDasuta jiNacaMda-dhaNesara-lAhaDa sA. sahadevasuta sA. SeDhAsaMghavI gosalaprabhRti kuTuMbasamudAyena caturvidhasaMghasya paThanArthaM vAcanArthaM ca likhApitamiti / For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAranA eka navaprasiddha prazasti-lekha para dRSTipAta 195 paMcAMgIsUtravRtti saM0 1301 [ khaMbhAta, zAntinAtha bhaMDAra ] saMvat 1301 varSe phAguNa di 13 zanau adyeha vIjApure varahuDiyA sA. rAhaDasuta sA. kheDhA gosala jiNacaMdra sA. lAhaDena kuTuMbasamudAyena paMcAMgIsUtravRttipustakaM Tha arasIheNa likhitam // cha // ubhayaM 11280 // cha // saMvat 1301 varSe phAguNa vadi 13 zanau ihaiva pralhAdanapure zrInAgapurIya zrAvakaiH poSadhazAlAyAM siddhAMtazAstraM pUjya zrIdevendrasUri-zrIvijayacaMdrasUri - upAdhyAya zrIdevabhadra- gaNervyAkhyAnataH saMsArAsAratAM vicitya sarvajJoktaM zAstraM pramANamiti manasA vicitya zrInAgapurIyavarahuDiyAsaMtAne sA. Asadevasuta sAhunemaDasuta rAhaDa jayadeva sA. sahadeva tatputra saMgha sA. kheDhA saMgha sA. gosala sA. rAhaDasuta sA. jiNacaMdra dhaNesara lAhaDa devacaMdraprabhRtInAM caturvidhasaMghasya paThanArthaM vAcanArthaM cAtmazreyorthaM paMcAMgIsUtravRttipustakaM likhApitamiti // chA / varahuDiyA sAdhu, rAhaDasuta sA. lAhaDena zreyo'rthaM vyavahAra dvitIyakhaMDaM likhApitamii // cha // saMvat 1309 varSe bhAdrapada sudi 15 // astIha zreSThaparvapracayaparicitaH kSmAbhRdAptapratiSThaH, sacchAyazcAruvarNaH sakalasaralatAlaMkRtaH zastavRttaH / pallIvAlAkhyavaMzo jagati suviditastatra mukteva sAdhuH, sAdhuvrAtapraNaMtA varahuDiriti satkhyAtimAn nemaDo'bhUt // 1 // tasyoccaistanayA vizuddhavinayAstatrAdimo rAhaDo, jajJe'taH sahadeva ityabhidhayA labdhaprasiddhirjane / utpanno jayadeva ityavahitasvAntaH sudharme tata statrAdyasya sadA priyA priyatamA lakSmIH tathA nAikiH // 2 // * AdyAyA jinacaMdra ityanudinaM saddharmakarmodyataH, putrazcAhiNI saMjJitA sahacarI tasya tvamI sUnavaH / jyeSTho'bhUt kila devacaMdra iti yo dravyaM vyayitvA nijaM, sattIrtheSu zivAya saMghapatirityAkhyAM sudhIrlabdhavAn // 3 // nAmaMdharAkhyo'tha mahAdharAkhyo'to vIradhavalAbhidha - bhImadevau / putrI tathA dhAhiNI nAmikA'bhUt sarve'pi jainAMhisarojabhRMgAH // 4 // zrIdevabhadragaNipAdasaroruhAlerbhaktyAnamad vijayacaMdramunIzvarasya / devendrasUriguroH padapadmamUle tatrAntimau jagRhaturyatitAM zivot // 5 // 53 For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pax sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra nAikestu sutA jAtAstatra jyeSTho dhanezvaraH / khetUnAmnI priyA tasya arisiMhAdayaH sutAH / / 6 / / dvaitIyIkaH susAdhuzrutavacanasudhAsvAdanAtRptacittaH, zrImajjainendrabimbapravara jinagRhaprollasatpustakAdau / saptakSetryAM prabhUtavyayitanijadhano lAhaDo nAmato'bhUt, lakSmIzrIrityabhikhyA sucaritasahitA tasya bhAryA sadAryA // 7 // abhayakumArAbhikhyastRtIyo'jani naMdanaH / yo dadhe mAnasaM dharmazraddhA saMbaMdhabaMdhuram // 8 // dharme sahAyA sahadevasAdhoH saubhAgyadevIti babhUva jAyA / .. putrau ca kheDhAbhidha-gosalAkhyau prabhAvako zrIjinazAsanasya // 9 // kiMca / yau kRtvA guNasaMghakelibhavanaM zrIsaMghamuccastarAM, zrIzajaya-raivataprabhRtiSu prakhyAtatIrtheSu ca / nyAyopArjitamarthasArthanivahaM svIyaM vyayitvA bhRzaM, lebhAte sucirAya saMghapatirityAkhyAM sphuTAM bhUtale // 10 // Adyasya jajJe kila SIMvadevI nAmnA kalatraM suvivekapAtram / tathA sutA jehaDa-hemacaMdra-kumArapAlAbhidha-pAsadevAH // 11 // abhavad gosalasAdhorguNadevIti vallabhA / naMdano haricaMdrAkhyo dematIti ca putrikA // 12 // jayadevasya tu gRhiNI jAlhaNadevIti saMjJitA jajJe / putrastu vIradevo devakumArazca hAlUzca // 13 / / zubhazIlazIlanaparA abhavaMsteSAmimAH sarmiNyaH / vijayasirI-devasirI-harasiNisaMjJA yathAsaMkhyam // 14 // evaM kuTuMbasamudaya ujjvalavRSavihitavAsanApracayaH / suguroH guNagaNasuguroH suzrAva sudezanAmevam // 15 / / (A pachI Avato bhAga jarUrI na hoI uddhata karyo nathI.) For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varaDiyA vaMzavRkSa varadeva Asadeva lakSmIdhara 1 nemaDa 2 AbhaDa 3 mANika 4 salakhaNa giranAranA eka navaprasiddha prazasti-lekha para dRSTipAta - 1 rAhaDa 2 jayadeva = jAlDaNadevI 3 sahadeva = suhAgadevI | (saubhAgyadevI) 1 thiradeva 2 guNadhara 3 jagadeva 4 bhuvaNa For Personal & Private Use Only lakSmI = T = nAyaka 1 varadeva 2 devakumAra 3 hAlU 1 jinacaMdra = cAhiNi 2 dUlaha 3 dhaNezvara = khetU 4 lAhaDa = lakhIzrI 5 abhayakumAra (dhanezvara) | (lakSmIzrI) 1 saM. devacaMdra 1 arisiMha 2 nAmadhara ityAdi saM. kheDhA = khIcadevI 3 mahIdhara putro 1 jehaDa 4 vIradhavala 2 hemacandra 5 bhImadeva 3 kumArapAla 6 dhohiNI 4 pAsava saM. gosala = guNadevI 1 harizcandra 2 dematI 55 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra TippaNo : 1. A zilAlekho uparAMta keTalAka zilpakhaMDo paNa tyAMthI maLelA. (juo ahIM TippaNa kramAMka 2.) zrI atri potAnA lekhanI pAdaTIpa kramAMka 1mAM noMdhe che : "prastuta zilpa-khaMDo ane zilAlekhonI prAptinAM sthaLa ane kAraNo bAbata lekhakanA tAjetaramAM prasiddha thanAra anya lekhamAM yogya mAhitI ApavAmAM AvelI hoI ahIM punarAvartana nathI karyuM." zrI atrino e saMdarbhasUcita lekha "A collection of some Jain Stone Images from Mount Girnar els es Bulletin of the Museum and Picture Gallery, Baroda, Vol XX mAM p. 51-59 para chapAyo che. tyAM giranAra paranA naiminAthAdi jaina maMdiro pharatA koTanI vAta karyA bAda zrI atrie A pramANe noMdha mUkI che : 'In 1959 some work was undertaken in this region, by the authorities of the Jain Svetambara Temples, and in the process some part of the wall round the shrines was demolished. There were reports that about the same time, some images were unearthed., On instructions given by the Archaeological survey of India the author of this article collected 13 iterns shown below for being placed in the Junagadh Museum." (Ibid., p. 51.) (vizeSa noMdha H A aMgrejI avataraNomAM AvatI zrI atrinI be pAdaTIpo ahIM jarUrI na hoI TAMkI nathI.) zrI atrinAM dhano parathI A zilAlekho dIvAlanA caNataramAMthI nIkLyA che evo artha nathI thato paNa mane lAge che ke e dIvAla pADatAM tenI pUraNImAMthI nIkaLyA hovA joIe, yA to tyAMnAM maMdironA prAMgaNanI pha2zabaMdhI kholatAM temAM jamInamAM daTAyela hoya ne pragaTa thayA hoya. pahelI saMbhAvanA vizeSa rahelI che. 2. juo AgaLanI pAdaTIpamAM TAMkeluM zrI atrinA lekhanuM aMgrejI avataraNa, tema ja vigata mATe "A Collection," pp. 51-52. 3. "giranAranA," svAdhyAya, pu 5, aMka 2, pR. 205, 4. lADanI AgaLa sAhu zabda lekhamAM Apyo lAgato nathI. zrI atrinI vAcanAmAM e nathI eTale kotaranAra ke mutsaddo ghaDanAranuM e skhalana che. gujarAtI TIkAmAM zrI atri "kheDhA lAiDa' ema eka sAthe vAMce che ane e bannene teo bhinna bhinna vyaktio mAne che ke gujarAtamAM Aje pracalita nAma lakhavAnI rIta pramANe kheDhA dIkaro ne lAhaDa bApa ema mAne che te spaSTa thatuM nathI : (juo "giranAranA,'' pR. 208.) 5. jyAM vadhAre kuTuMbIjano sukRta sAthe saMkaLAyelAM hoya tyAM pahelAM pratimA-pratiSThAnI vigato ApI pachI samasta kuTuMbIjanonAM nAma joDavAnI prathA AbUnA keTalAka jaina zilAlekhomAM ane anyatra jovA maLe che. A muddo bahu agatyano na hoI ahIM evA lekhonI sUci ke saMdarbha tulanArthe TAMkavAnI jarUra nathI. 6. A vize huM lekhanA aMta bhAge sucana karIza. 9. See A. K. Majumdar, Chaulukyas of Gujarat, Bombay 1956, pp. 177. 8. Ibid., pp. 178. 9. ahIM e badhA saMdarbhonI sUci ApIza nahIM. Akhare e muddo A lekhamAM kahevAnI asalI vAtane khAsa For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAranA eka navaprasiddha prazasti-lekha para dRSTipAta upakAraka nathI. 10. maMtrI tejapALanA lUNavasahIprAsAdanA mUlanAyakanI pratiSThA paNa temaNe ja karI che. vastupAlanA serisAnA pratimAlekhomAM paNa vijayasenasUri ja pratiSThAkartA che. 57 11. ahIM e badhA saMdarbhonI yAdI ApIza nahIM. A agAu svAdhyAya pu 4, aMka 3mAM zrI harizaMkara prabhAzaMkara zAstrInA sahalekhana sAtheno mAro lekha "vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio'' e zIrSaka nIce prakAzita thayo che. A graMthamAM paNa te samAvI levAmAM Avyo che. temAM judA judA srotomAMthI mAhitI ekatra karI zatruMjaya, giranAra Adi sthaLoe vastupAla-tejapAlanA sukRtonI sUci ApI che, tyAM A 'satyapuramaMDana vIra'nA maMdiranI vAta ane ene AnuSaMgika anya hakIkatonI noMdha lIdhI che. tAjetaramAM e viSaya para prApta thayeluM navuM srota te zatruMjaya parathI samArakAmamAM vAghaNapoLamAMthI maLI Avela maMtrIbAMdhavano pratolIno lekha che. temAM paNa A 'satyapuravIra'no ullekha che. juo A pra munizrI puNyavijayajI, "puNyazloka mahAmAtya vastupAlanA aprasiddha zilAlekho tathA prazasti lekho," zrI mahAvIra jaina vidyAlaya mahotsava aMka, muMbaI 1968, pR. 306-308. ', 12. juo amAro u52 kathita "vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio'vALo lekha, pR 317. e noMdha jinaharSagaNinA vastupAlacAritra (saM. 1497 / I. sa. 1441) uparathI tyAM lIdhelI. 13. vijApuramAM jina vAsupUjyanuM paNa eka devAlaya hatuM. saM. 1328 / I. sa. 1272mAM zrI kumAragaNie racelI abhayadevacaritanI saMskRta prazastimAM prastuta jinAlayanA upalakSamAM e kALa AsapAsa judA judA zreSThIoe karAvelI devakulikAonA ullekha che H (juo, aMbAlAla premacaMda zAha, jainatIrtha sarvasaMgraha bhAga pahelo, khaMDa pahelo, amadAvAda 1953, pR. 92.) saM. 1317 / I sa 1261mAM e maMdira para kharataragacchIya jinezvarasUrie suvarNadhvajadaMDalaza caDhAvyAnI vAta lakSmItilaka upAdhyAye racela zrAvakadharmaprakaraNanI prazastinA AdhAre paM. aMbAlAla zAhe noMdhI che : (juo jainatIrtha, pR. 92). have jo A maMdira I. sa. 1261 pUrvanuM hoya to peDhA ane lAhaDe karAvela deharIo kadAca A vAsupUjyasvAmInA prAsAdanA upalakSamAM paNa hovAnI trIjI zakyatA UbhI thAya che. vijApuranA kayA jinAlayamAM temaNe derIo karAvI teno jarA sarakho izAro zilAlekhomAMthI maLato nathI. 14. juo, munirAja zrI jayaMtavijayajI, zrI arbuda-prAcIna-jainalekha saMdoha (AbU-bhAga bIjo), ujjainavaDodarA vi. saM. 1994, pR. 139-145, zilAlekha kramAMka 345, 346, 347, 350, 352, 353, 354 ane 355. pabAsaNanA kula 6 lekho hovA joIe paNa pAMca maLyA che. tenA khulAsAmAM munizrI jayaMtavijayajI noMdhe che ke 'chaThThI mUrtinA parikaranI gAdI naSTa thaI gaI haze, athavA bIje kyAMya ApI devAmAM AvI haze; tethI te jagyAe lekha vinAnI parikaranI navI gAdI pAchaLathI sthApana thayelI che eTale A kuTuMbano eka lekha ahIMthI naSTa thayo che." (ejana, pR 435). ahIM A tamAma lekhonuM saMkalana uparyukta lekha saMdoha parathI pariziSTamAM tulanArthe ApyuM che. ahIM e yAda devaDAvuM ke giranAranA zilAlekhamAM AbUnA neminAthacaityanI jagatI para be devakulikAo ane temAM kula 6 pratimAo bharAvyAno ullekha che : AbUnA zilAlekha kramAMka 352mAM 5Na e ja vAta kahI che. 15. juo lekha saMdoha, lekhAMka 350, pR. 140-141, ane ahIM pariziSTa. For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra 16. ejana lekhAMka 355. 17. ejana lekhAMka 345. 18. ejana lekhAMka 353. 19 ejana lekhAMka 354. 20. ejana lekhAMka 346-347; ne juo ahIM pariziSTa. A lekhomAMthI kayA derI 38mAM ane kayA 39mAM che te vize munizrI jayaMtavijayajIe spaSTatA nathI karI. derI caNAvyAnA lekho saM1291nA che, jyAre aMdaranI mUrtionA lekho saM 1193nA che. AthI ema jaNAya che ke koI kAraNasara pratimA pratiSThita karavAmAM sAro evo vilaMba thayelo. 21. ejana lekhAMka 352; juo ahIM pariziSTa. 22. phera eTalo che ke AbunA lekhamAM tyAM eka nahIM paNa be devakulikAnI vAta karI che : "neminAtha' uparAMta pArzvanAtha'nI paNa. 23. giranAranA "vastupAlavihAra'mAMthI maLelA sAmaMtasiMha-salakSaNasiMhanA saM. 1305 Isa. 1249nA pratimAlekhano ullekha karI, ane potAnA lekhamAM carcala giranArathI agAu prApta thayelA saM. 1244 / I. sa. 1288nA lekha kramAMka 2 mAM AvatA cAhaDa nAma tarapha dhyAna dorI zrI atri lAhaDanI pichAna aMge A pramANe avalokana kare che* " "lAhaDa' pharI eka vAra uparanA bIjA lekha(saM. 1244)mAM ullekhita "AhaDanuM ane udayanaputra "vAhaDa ke "cAhaDa'nuM smaraNa karAve che." "IsunI teramI zatAbdInA tulyakAlIna eka sAla vinAnA eka lekhamAM ullekhita "cAhaDa'ane prastuta "lAhaDa vacce ja abheda hoya to uparyukta sAmaMtasiMha teno prapautra thayo te eka majAno saMyoga che." ("giranAranA," pR. 208.) * zrI atrie tyAM emanI pAdaTIpa 17 mUkI D. B. DiskalkarnA "Inscriptions of Kathiawad," t India, Vol I-II Inscription, No. 18, pp. 695no havAlo Apyo che. 24. A graMthaprazasti mULa DaoN. piTarsananA trIjA riporTa pp. 60 and 73 upara pragaTa thayAnuM ane pote munizrI jinavijayajIsaMpAdita prAcIna jaina lekhasaMgrahanA bIjA bhAganA avalokanamAM joyAnuM munizrI jayaMtavijayajIe noMdhyuM che : (juo lekhasaMdoha0, pR. 448) pachIthI munizrI jinavijayajIe purAtana samayanizvita napustakaprazastisaMprada (Singhi Series No. 18), muMbaI 1943mAM e moTI ane bIjI traNa nAnI graMthaprazastio samAviSTa karI che. ahIM pariziSTamAM te saunA mULa pATha avatAryA che. 25. sarakhAvo lekhasaMdoha0, pR. 449-450. 26. e cAramAM sauthI mahattvanA to jinavijayajInA kramAMka 29nA che. juo chelle pariziSTa. 27. lekhasaMdoha, pR. 451. 28. lekhasaMdoha, lekhAMka 332 ane 334. * zrI atri "vastupAlavihAra'nA suprasiddha cha zilAlekhono ullekha karI rahyA che. * giranArano A varahaDiyA kuTuMbano saM1299no lekha. For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAranA eka navaprasiddha prazasti-lekha para dRSTipAta 28. tathA sacivezvaravastupAlena iha svayaMnirmApita zrIzatruMjayamahAtIrthAvatAra zrImadAditIrthaMkara zrI RSabhadevastaMbhanakapurAvatAra zrIpArzvanAthadevasatyapu () rAvatAra zrI mahAvIradevaprazastisahita-kazmIrAvatAra zrIsarasvatI mUrti devakulikA catuSTa-jinayugala-ambA'valokanA - zAmba- pradyumnazikhareSu zrIneminAthadevAlaMkRta-devakulikAcatuSTaya turagAdhirUDhasvApitAmaha mahaM. Tha. zrIsoma - nijapitR Tha. zrIAzarAja mUrtidvitayacArutoraNatraya - zrIneminAtha () devaAtmIyapUrvajA'grajA-'nuja - putrAdimUrtisamanvitamukho dhghATanaka-staMbha zrI aSTApada mahAtIrthaprabhRti anekakIrtanaparamparAvirAjite zrIneminAthadevAdhideva vibhUSita zrImadujjayaMtamahAtIrthe AtmanastathA svadharmacAriNyAM prAgvATajJAtIya Tha. zrIkAnhaDaputryAH Tha. rANukukSisaMbhUtAyA mahaM. zrIlalitAdevyAM () puNyAbhivRddhaye zrInAgendragacche bhaTTAraka zrImaheMdrasUrisaMtAne ziSya zrIzAMtisUriziSya zrI ANaMdasUri zrI amarasUripaTTe bhaTTAraka zrIharibhadrasUripaTTAlaMkaraNaprabhuzrIvijayasenasUripratiSThita zrIajitanAthadevAdiviMzatitIrthaMkarAlaMkRto 'yamabhinavaH samaMDapaH zrI sammetamahAtIthavitAraprAsAdaH kAritaH // (*) A lekhano utAro 'vastupAlavihAra'nA 'aSTApada'vALA' maMDapanA traNa samAna lekhomAMthI ekano che. 'sammetazikhara' jemAM che te maMDapanA traNa lekhomAM 'aSTApada' zabda ane 'sammetazikhara'zabdanAM sthAno ulaTAvyAM - che H ane temAM vastupAla-tejapAlanI turagArUDha mUrtio(vastupALe) mukAvelI evI hakIkata maLe che. A zilAle jo sau prathama James Burgessil Antiquities of Kathiawar and kutch, Aswi II, London 1876mAM prasiddha thayelA pachInA nAro khemAMthI vAyanAnA pAThI uddhAratA rahyA che. 31. yenojjayantagirimaNDananemicaitye nAbheya-pArzvajinasadmayugaM vyadhAyi / antaH svayaMghaTitanAbhija- neminAtha- zrIstambhanezagRhamapyudadhAri hAri // 60 // 59 30. zrIstambhanAkhyapuratIrthapatiM vidhAvya zatruJjayAcalajinaM ca sa ujjayante / 11 - 29, pR. 9. munizrI caturavijayajI dvArA sampAdita A graMtha zrI jaina AtmAnanda sabhA-graMtharatnamAlAmAM vi. saM. 1974mAM bhAvanagarathI prasiddha thayo che. dukho munipravara zrI puNyavizya sUri, sukRtakIrtikallolinyAdi0, pR0 38. 32. vizeSake raivatakasya bhUbhRta: zrInemicaitye jinavezmasu triSu / zrIvastupAlaH prathamaM jinezvaraM pArzvaM ca vIraM ca mudA nyavIvizat // 85 // (sezana pR0 28.) 33. dukho sahIM pAhaTIya 28. 34. vastupAlanA giranAra paranA 'pArzvanAtha' tema ja 'satyapura'nAM maMdirono 15mI zatAbdImAM AmUlaphUla uddhAra tha gayo che. 35. 'kIrtanAtmaka pravRttio,'svAdhyAya, pu 4, aMka 3 mAM ame giranAra paranA maMtrI baMdhuonA sukRtanI vistRta yAdI rajU karelI temAM paNa ame e traNe maMdiro ekabIjAthI vegaLAM ja batAvyAM che. (ejana pR. 309-310). 36. juo, paM. aMbAlAla premacaMda zAha, rANakapuranI paMcatIrthI, zrI yazovijaya jainagraMthamALA, bhAvanagara vi saM 2012 se 18, 50 112. 33. ThuJjo R. Narsimhachar, The Lakshmidevi Temple at Doddagaddavalli, MAS No For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra III, Bangalore 1919, pp. 7. * A lekha mATe juo AcArya, girajAzaMkara vallabhajI, gujarAtanA aitihAsika lekho, bhAga bIjo , muMbaI 1935, Quiz 187, pR. 154 e lekhano mULapATha A pramANe che : vastupAlavihAreNa hAreNevojvalazriyA upakaMThasthitenAyaM zailarAjo virAjate / / zrIvikrama saMvat 1289 varSe Azvina vadI 15 some mahAmAtya zrIvastupAlena AtmazreyorthaM pazcAdbhAge zrIkapardiyakSaprAsAdassamalaMkRtaH zrIza@jayAva[ tAra ]zrIAdinAthaprAsAdagrato vAmapakSe svIyasaddharmacAriNI-mahaMzrIlalitAdevivi zreyaurthaM viMzatijinAlaMkRtaH zrIsammetazikharaprAsAdastathA dakSiNapakSe dvi. bhAryAmahaMzrIsokhuzreyorthaM . caturviMzatijinopazobhitaH zrI aSTApadaprAsAdaH0 apUrvaghATaracanArucitaramabhinavaprAsAda catuSTayaM nijadravyeNa kArayAMcake 38. vastupAli vara maMti bhuyaNu kAriu risahesaru / aThThAvaya-sammeyasiharavaramaMDapu maNaharu // 15 // kauDijakakhu marudevi duha vi tuMgu pAsAiu / dhammiya siMha dhuNaMti deva valivi paloiu // 16 / / -revaMtagirirAsa, dvitIyaM kaDavaM (munipravara zrI puSyavizya sUri, 'sukRtakIrtikallolinyAdi' pR. 101.) 38. vatthupAla maMtiNA sittujjAvayAra bhavaNaM aThThAvaya-samaMu maMDavo kavaDihajakakha-marudevIpAsAyA ya kArAviA.... "raivatagirikalpa", vividhatIrthakalpa.. AgraMtha munizrI jinavijayajIe siMghI jainagraMthamAM graMthAMka 10 tarIke prasiddha karyo cheH zAMtiniketana visa. 1881. 40. vastupAlavihArasyA pRSTonuttara sannibhaM kapardIyakSAyatanamakAraya ya yaMkRti 6-70 3. (vastupAlacaritanA saMpAdaka, prasiddhisthAna ane prasiddha karyAnuM varSa durbhAgye mArI noMdhamAM prApta nathI.) paMdaramI zatAbdInA chellA caraNamAM racAyela ratnasiMhasUri ziSyanI "zrI giranAratIrthamALA'mAM paNa A ja &Ita che. vastupAli maMtIsari setujaujili ANiu bhavadahi setuja niruvama risaha jiNido; DAMvara zrI sametasihagiri jimaNai aSTApada navalIpari. vIsa ya vIsa jiNiMdo. 12 yakSarAja kavaDila tihiM pUSThiI mAtA marudevA gajapUThii, caMdraprabha praNameso. (juo zrI vijayadharmasUri, prAcInatIrthamALA-saMgraha, bhAga 1lo, bhAvanagara saM. 1978, pR0 35) vizeSa lekha pUrNa thayA bAda tripuTI mahArAjano jaina paraMparAno itihAsa, bhAga rajo (zrI cAritrasmAraka graMthamALA graMka 54, amadAvAda 1960), saMdarbha mATe upalabdha thayo. temAM muni tripuTIe varaduDiyAvaMza para kaMIka vistArathI vivaraNa kareluM jovA maLyuM (ejana pR. 390-392). temAMnI keTalIka bAbato ahIM uddharela For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranAranA eka navaprasiddha prazasti lekha para dRSTipAta 61 graMthaprazasti(kramAMka 29)mAM mULe kahelI che, paNa te Abu--giranAranA lekhonA kALa pachI banelI jaNAtI hoI tema ja lekhanI mULa carcAne vizeSa lAbhadAyI na hoI ahIM teno sArabhAga Apavo jarUrI nathI mAnyo. * vatIjha (tema ja mAvya) koI zabda yA zabdasamUhanAM apUrNa vA azuddha rUpa che. emAMthI sIdhI rIte koI artha tAravavo muzkela che. zrI atrie nathI ema vAMcyuM che; ane nAthI zabda para emanA AgaLa uparanA gujarAtI lekhanabhAgamAM TIkArUpe thoDuM kahyuM cheH (juo "giranAranA," pR208) zilAlekhanI AgaLanI bhI paMktimAM Avato zabda vai sAthe 10mIno pahelo akSara 1 ne joDI nathI juduM pADavuM sayuktika lAge che. jaina nathI eTale ke zuddha saMskRta anusAra tyAM caitya na tyAM hovuM abhipreta che. zrI atrie A sthaLe dho(% ?) ema vAMcyuM che. paNa Tu e . hovuM ghaTe. AgaLa sA joDI []du. thaLezvara vAMcIe to zabdano baMdha besI jAya che. For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize tIrtharAja ujjayaMtagiri para judA judA srotomAM prakAzita keTalAka mahattvapUrNa abhilekhonuM thavuM ghaTe teTaluM mUlyAMkana thayuM nathI. tenAM kAraNomAM mULa lekhonI doSapUrNa vAcanAo, saMpAdako ane saMkalanakAromAMthI keTalAkanA jaina sAhitya ane aitihAsika paraMparAonA jJAnano abhAva, ane gaveSaNA calAvavAne badale kevaLa emane jarUrI lAgyuM teTalA pramANamAM ane upalaka dRSTie samajAyuM te pramANe, anuvAda vA bhAvArtha ApI saMtoSa pakaDavAnI vRtti hoya tema lAge che. ahIM AthI naveka jeTalA vizeSa mahattva dharAvatA abhilekhonI, zakya hatuM tyAM punarvAcanA karI, vizeSa anveSaNA sahita vicAraNA karIzuM. sthApanA-miti dharAvatA A lekhane zrI cho. ma. atri prakAzamAM lAvyA che. atyaMta TUMkA evA A traNa paMktimAM korAyelA lekhanuM varSa saM. 1194 / I. sa. 1138nuM che; ane giranAragiri para adyAvadhi prApta lekhomAM kadAca sauthI prAcIna che. kALanI daSTie te caulukyAdhipa jayasiMhadeva siddharAjanA saurASTra para sthapAI cUkela zAsana aMtargata Ave che. lekha A pramANe che : saM 1194 varSe Tha. thehAsuta Tha. jasayogasya / Thakkara jasayoga (yazayoga) koNa hatA, zuM hatA, ane kayA kAraNasara A lekha kotaravo paDyo che te jaNAvyuM nathI. lekha solaMkIyugamAM maLe che tevA, prAcIna pALiyA paddhatinA prastaraphalaka para korela che. lekhanA uparanA bhAgamAM, takatImAM, azvArUDha puruSanI AkRti pUrNabhAskartamAM uThAvelI (citra "1'), nIce bAjumAM chatradhara emanA mastakane chatrachAyA karI rahelo darzAvyo che. lekhamAM jo ke kahyuM nathI, to paNa A khAMbhI saM1194mAM Thakura jayoganA saMbhavatayA girinAragiri para thayela Akasmika yA anya kAraNasara maraNa (ke sallekhanAthI prApta karela maraNa?) upalakSe jina nemIzvaranA maMdiranA parisaramAM ke tenI AsapAsamAM kayAMka khoDI haze tevuM anumAna thaI zake. 'Thakkara' saMjJA dharAvatA jasayoga e yuganA koI jaina rAjapuruSa haze : paNa temanA vize upalabdha srotomAMthI prakAza labhya banato nathI. (2) A lekhanI vAcanA barjesa-kajhinsa dvArA apAyelI che. prastuta lekha neminAtha jinAlayanI jagatanA uttara pratolI-dvAranI AMtarabhittinA eka pASANa para aMkita hato; For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujajayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize 63 paNa sAMprata kALe samArakAma daramiyAna tyAM rahelA lekho dharAvatA paththaro astavyasta thayA che, jenA pariNAme Aje to A mahattvapUrNa lekha gAyaba thayo che. AthI mULa barjesa-kajhinse ApelI vAcanA para AdhAra rAkhavo paDyo che. lekhamAM keTaleka sthaLe kayAMka kyAMka khAlAM che temAM zakya hatuM teTalA sAdhAra-satarka (corasa kasamAM) pUraNI karI, lekhanA tAtparyane spaSTa karavA prayatna karyo che : upalabdha pATha A pramANe che : ....rAjadeva pa[ti] sidha( ddha) cakrapati zrI nadhideva [ jyA]vina[rA].... para varAyatana pitafma (?)...vAtenA [yena] kena upAyena jAdavakulatilaka...tIrthaMkara zrIneminAthaprasAH ..3. zrI 2 3. vAta... sUtra [1] vikrama mAruti... lekhano sAla batAvato bhAga te kALe naSTa thaI cUkyo haze, yA vAMcI zakAyo nahIM hoya. lekhano pUro artha samajavo to asaMbhavita che; paNa "sidhacakrapati' (siddhacakravartI) zrI jayasiMhadevanuM zAsana te vakhate cAlatuM hatuM e to taddana spaSTa che. bIjo mahattvano ullekha karAyatana' (karNAyatana)no che. nAgendragacchIya AcArya vijayasenasUrinA revaMtagirirAsu (A. I. sa. 1232) anusAra kheMgArane haNyA bAda siddharAje ahIM sajjanane soraThano daMDanAyaka banAvelo, jeNe neminAthanA purANA maMdiranuM navanirmANa saM1185 | I. sa. 1129mAM karAveluM. prabhAcaMdrAcAryanA prabhAvaka carita (saM. 1334 | I. sa. 1278) anusAra navanirmANa pUrve nava varSathI (eTale ke I. sa. 1120thI) soraTha deza sajajananA adhikAramAM hato. siddharAjanA soraTha vijayanI miti itihAsajJoe Isa. 1115nI mAnI che. caudamA-15mA zatakanA prabaMdhomAM prastuta jinAlayanuM abhidhAna siddharAja pitR karNadeva parathI karNavihAra' rAkheluM evuM je kathana maLe che tenuM A samakAlika abhilekha pUrNatayA samarthana karI rahe che. neminAthanA maMdiranI devakulikAonI hAramALAmAM parovela uttara taraphanI pratolInI aMdaranI bhIMtamAM A lekha Aja paNa mojUda che; ene (sva) bhagavAnalAla indrajIe (vAcanA dIdhA sivAya) I. sa. 1120 (saM. 1166)no, sajjana maMtrInuM nAma deto, lekha mAnI lIdhelo ane vizeSamAM tene dakSiNa dvAramAM kaMDArela hovAnuM batAveluM. paNa A tamAma dhAraNAo brAMta che. te pachI barjesa dvArA tema ja barjesa kajhinsa dvArA ema be vAra tenI For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra vAcanA chapAyela che; bannemAM pAThAMtara paNa che, ane pAThavAcanA paNa kyAMka kayAMka doSapUrNa che. lekhamAM AvatA munione teo oLakhI zakyA nathI; paNa (sva) paM. lAlacaMdra gAMdhI dvArA tenI yathArtha spaSTatA thayelI che. chellA samArakAmamAM lekhanA bemAMthI eka paththarane kApavAmAM Avyo che ane lekha dharAvatA paththaro paNa ADAavaLA goThavyA che. AthI vAMcavAmAM musIbata UbhI thavA atirikta lekhanI chaye paMkitanA chellA traNa-cAra akSaro UDI gayA che : AthI amArI ane barjesAdinI vAcanA meLavIne nIce teno saMzuddha pATha ApIe chIe : zrImatsUridhanezvaraH samabhavannI zIlabha(TTA?drA )tmajaH ziSyastatpadapaMkaje madhukara krIDAkaro yo'bhavat / ziSyaH zobhitavetra nemisadane zrIcaMdrasUri...ta... zrImadrevatake cakAra zubhade kArya pratiSThAdikam // 1 // zrI sanAtamahAmAtya pRSTArthavihitottaraH bhe samudabhUtavazA sevavADa nanAnvita: I . 12 (720) 6 in AmAM pahelI vAta e che ke sajjana maMtrIne temAM nAma ja nathI. tyAM "sAta mahAmAtya" ja vaMcAya che. bIjI vAta e che ke tyAM lekhanuM varSa saM. 1176 nahIM paNa 1276 jevuM vaMcAyeluM; paNa zrIcaMdrasUrinI samaya-maryAdA jotAM tyAM trIjo aMka kAM to zUnya(1206) ke bahu bahu to ekano aMka (1216) hovo ghaTe''. "7" aMka, koranAra salATe bhramavaza vA pramAdavaza koryo lAge che. Ama lekha I. sa. 1150 athavA I. sa. 1160no hovo ghaTe. zrI caMdrasUrinI ghaNIka sAhityika racanAo upalabdha che. AcAryapada pUrve temanuM nAma pArzvadevagaNi' hatuM ane temanI kRtio saM. 1169 | I. sa. 1113thI laI saM. 1228 I. sa. 1172 sudhInA gALAmAM maLe che. prastuta kRtio parathI spaSTa che ke temano munivaMza prasiddha caMdrakulanA AmnAyamAM hato; ane tyAM temaNe potAnI je guruparaMparA ApI che te giranAranA zilAlekha mujaba maLI rahe che. tadanusAra emanI gurvAvalI A pramANe bane che : caMdrakula zIlabhadrasUri dhanezvarasUri zrIcaMdrasUri AbU-delavADAnA vimalavasahImAM devakulikA kramAMka 14nI bhIMte je lekho kaMDArelA che temAM saM. 1206 | I. sa. 1150no maMtrI pRthvIpAlanA samuddhAra saMbaddha je abhilekha korela For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 ujajayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize che tyAM saMgha sahita zIlabhadrasUrinI(ziSya-paraMparA)mAM thayelA zrI caMdrasUrino zrIzIta padarInAM ziSya: zrIcaMdrasUripada ! evo prAraMbhamAM ullekha che. A zrIcaMdrasUri te giranAranA abhilekhavALA zIlabhadrasUri praziSya zrIcaMdrasUrithI abhinna jaNAya che. AbUnI tIrthayAtrA miti--I. sa. 1150ne lakSamAM laIe to emanA dvArA giranAra para thayela pratiSThAdika kAryo ane emanA giranAranA lekhanI miti I. sa. 1150 ke moDI hoya to 1160 hovAnI saMbhAvanA balavattara bane che. lekha kumArapALanA samayano che teTaluM cokkasa. "saMgAta mahAmAtya" koNa hatA temanA vize upalabdha srotomAMthI kaMI ja mAhitI maLI zakatI nathI. neminAtha maMdirathI pAchaLa kathita uttara taraphanA pratolI dvAramAM eka anya prAcIna lekha paNa kaMDArela che, jenI apabhraSTa bhASAne kAraNe tema ja temAM nirdezita sthaLa tema ja vAstu paribhASA na samajI zakavAne lIdhe tenuM arthaghaTana ThIka rIte karavAmAM AvyuM nathI. e lekhanI tapAsa karatAM enI paNa tyAMnA bIjA lekhonI mAphaka ja durdazA thayelI jovA maLI. AthI barjese karelI vAcanA sAthe vartamAne khUba ja khaMDita thayela lekhanI amArI vAcanA meLavI nimnAnusAra pATha rajU karIe chIe : saMvata 1215 varSe caitra zudi 8 ravAvadyeha zrImadujjayantatIrthe jagatI samasta devakulikAsatka chAjAkuvAlisaMviraNa saMghavi Tha. sAlavAhaNa pratipatyA sU. jasahaDa (Tha. pu.?) sAvadevena paripUrNAkRtA // tathA Tha. bharatasuta Tha. paMDi[ta] sAlavAhaNena nAgajarisiyA (?nAgamorijhariyA) paritaH kArita [bha]Aga catvAri biMbIkRta kuMDa karmI taratadadhiSThAtrI zrI aMbikAdevI pratimA devakulikA ca niSpAditA / / bhASA vibhraSTa hovA chatAM artha to samajAya che ja : "saMvat 1215 (I. sa. 1159)nA caitra zudi AThamane ravivAra(nA dine) (agheha) ujjayaMtatIrtha (neminAthanA maMdira)nI jagatI (para) badhI ja devakulikAo(nuM bAMdhakAma) (chAjA, chAdya, chajjA), (kuvAlI, kapotAli kevALa) ane saMvaraNA ('saviraNa', sAmaraNa) sameta saMghavi (saMghapati) Thakkara sAlavAhaNa (zAlivAhana)nI nigAhamAM sUtradhAra (jasaDa yaza bhaTa)nA (putra) (sAvadeve zarvadeve) pUruM karyuM. (tathA) Thakkara (bharata)nA putra (uparyukta) Thakkara paMDita (sAlavAhaNe zAlivAhane) nAgamorajharAne pharatI cAra mUrtio sahita karela kuMDanA cheDe tenI adhiSThAtrI aMbikAdevInI pratimA devakulikA sahita nipajAvI (niSpAditA, karAvI)." mULa saMpAdaka barjesa-kajhinsa to vAstunA pAribhASika zabdo anuvAdamAM choDI ja dIdhA che, ane anuvAda paNa bahudhA bhrAMtimUlaka che'". (sva) muni jinavijayajIe temAM jarAtarA sudhAro karyo che; For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra paNa teo paNa "kuvAli" ane "saMviraNa ityAdino artha samajI zakyA nathI. jyAre anya saMkalanakAra (sva) girajAzaMkara AcArya barjesAdinI jUnI bhrAMtione yathAtatha jALavI rAkhI che. lekhamAM AvatA "nAgajharA'no ullekha giranAra anulakSe IsvIsanA 15mA zatakamAM yAtrI munio dvArA lakhAyela aneka caitya paripATImAM Ave che, ane tyAM tenuM sthAna gajendrapada-kuMDa' (hAthI pagalAnA kuMDa) samIpa hatuM. prastuta lekhano paththara neminAthanA maMdiranI pUraNImAMthI nIkaLelo. A niSedikA paranA lekhanI vAcanA zrI cho atrie sArtha-saTippaNa pragaTa karI che. paNa zrI atrinA, ane ame karela vAcanA tema ja arthaghaTanamAM sAruM evuM aMtara che. sAta paMktimAM korelo lekha nIce (citra "ra") mujaba che : saM [0] 1244 vaizAkha sudi 3 vAdIMdra zrIAnaMdasUriziSya zrIprabhAnaMdasUrayaH sapAdalakSAt sahodarasaMghaH senApati zrIdUdena saha yAtrAyAmAgacchataH suradhArAyAM surasadana yayuH / ta(ma? bhR?) + I : : deg "senApati dUdha sAthe sapAdalakSa(cAhamAnonA zAkaMbharI deza)nA saMgha sahita (ujjayaMtagirinI) yAtrArthe Avela, vAdIndra AnaMdasUrinA ziSya prabhAnaMdasUri suradhArA para saM. 1244 (I. sa. 1188) vaizAkha suda trIjanA dine kALadharma pAmyA (suratanuM ya:), temanuM (A mRtyu-smAraka che ?)" lekhamAM kahela prabhAnandasUri koNa hatA te vize prApta srotomAMthI koI sUcana maLatuM nathI. lekhamAM temanA gaccha vize kahevAmAM AvyuM nathI; paNa guru AnaMdasUri mATe "vAdIndra" vizeSaNa lagAvyuM che te jotAM to teo nAgendra gacchamAM thayelA prasiddha "vAdI AnaMdasUri hovA ghaTe. AnaMdasUrine (ane temanA satIrtha amaracaMdrasUrine) temanI nAnI uMmaramAM, paNa jabarI naiyAyika vidvattA ane vAdazaktine kAraNe "vyAghazizuka", (amarasUrine siMhazizuka")nuM biruda jayasiMhadeva siddharAje ApeluM. prabhAnaMdasUrinA guru vAdIndra AnaMdasUrino saMbhAvya samaya, ane nAgendragacchIya vAdI AnaMdasUrinI samayasthiti jotAM e baMne AcAryo abhinna jaNAya che. prabhAnaMdasUrinI maraNa-tithi (I. sa. 1188) caulukya bhImadeva dvitIyanA zAsanakALa aMtargata Ave che. je "suradhArA" sthAna para prabhAnaMdasUri (kadAca vRddhAvasthA, giranArano Akaro caDhAva, ane ethI thAkane kAraNe, ke pachI saMthAro karIne) devaloka pAmelA te saMbhavataH hAlanuM gaumukhI gaMgAvALuM sthAna, ke pachI kadAca hAthI pagalAM pAse kuMDamAM paDatI jaladhArAnuM sthaLa haze. For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujajayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize hAla saMgrAma sonInA kahevAtA maMdiranA maMDapamAM mukAyela (paNa mULe neminAthanI bhamatImAM haze te) naMdIzvaradvIpanA paTTa (citra '3') paranA lekhanI vAcanA to ThIka che paNa eno artha koI ja samajayuM hoya ema lAgatuM nathI ! mULa lekha dattAtreya bAlakRSNa Diskankare saMpAdita karelo", ne te pachI (sva) AcAryanA saMkalanamAM te sthAna pAmyo. zrI atrie paNa teno ullekha karyo che. lekha paTTanA uparanA bhAgamAM be khUNAmAM kotarAyela che. DAbI bAjuno khUNo khaMDita thatAM cAreka paMktionA prAraMbhanA akSaro naSTa thayA che. chatAM ekaMdare lekhanI mukhya vAto samajavAmAM kaThaNAI naDatI nathI. kAraNa vinAnI kaThaNAI to lekhano artha khoTI rIte ghaTAvavAne kAraNe UbhI thaI che; eTaluM ja nahIM, lekha para vizvAsa na rAkhI zakAya tevo paNa abhiprAya vyakta thayo che, jenuM nirasana ahIM AgaLanI carcAmAM thaze. lekha A pramANe che : [svati: saMvata] []1ra6 varSe veNa sura 22 zuke | vipU[i] [zrImA ]va: zrImAtAnvaya varSa ! mudrAM[2]+++gate caMdramA rUrva III kumArapAladevasya caulukyAnvayabhAsvataH / pratApa iva dhaure(ye ?ya) saccakrAvahanodyamaH // 2 // sa daMDanAyakottaMsastatputro'bhayadA (hvaH) / fnanapLItasaddharma (+56(2)2)nazavira: rUA. janAzAbhUtarAjInAM vasaMtastatsuto'jani / khyAto vasaMtapAlA[khyo] rAjalakSmI vibhUSitaH // 4 // naMdIzvara varadvIpa jaina biMbAnyalaMkarat / janakazreyase soyaM jagaddeva prabodhataH // 5 // zrIcaMdrasUrisacchiSya zrIjinezvarasadguroH / deveMdrasUribhiH ziSyaiH dvIpa eSade pratiSThitaH // 6 // dvIpoyaM naMdatAM tAvadujjayaMtAhave girau / jagatyAmuditau yAvatsUryacaMdramasAvimau // 7 / / lekhoraMbhe paTTasthApanAnI miti (saM.) 1256 ( I. sa. 1200) jeTha sudI 13ne zukravAranI ApI che. pachI 7 zlokamAM kArApakanI vaMzAvalI tathA pratiSThApaka AcAryanI For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra gurnAvalI ApI che : yathA : "zrImali anvayamAM (zrImALI jJAtimAM) (sarovarane vize ?) prakAzamAne caMdramA samo, ane caulukya vaMzanA Aditya samAna "kumArapALadeva'nA (zAsaka)cakrane dhAraNa karI vahana karavAmAM tatpara evo '(Amra)deva' nAmano daMDanAyaka thayo. tene jina praNIta saddharma rUpI caMdra samAna "abhayada nAmaka putra thayo. tene rAjalakSmIthI vibhUSita (janAzAbhUtarAjInAM ?) vasaMta samo 'vasaMtapAla" nAmano putra thayo. teNe jagadeva'nA anurodhathI pitA(abhayada)nA zreya mATe (bAvana) jinabiMba yukta moTo naMdIzvara dvIpa(no paTTa)' karAvyo. "zrIcaMdrasUrinA ziSya "jinezvara(sUri)' jenA sadguru che te devendrasUrie A AnaMdakArI vA mAMgalika (naMdIzvara)dIpa(paTTa)nI pratiSThA "ujjayaMta nAmanA parvata para karI, je sUrya-caMdra prakAze tyAM sudhI jagatane udita karato rahe." paTTano kArApaka kumArapAlanA koI devAMta nAmaka zrImAlakulanA daMDanAyakano pautra vasaMtapAla che. kumArapAlanA jaina daMDanAyakomAM devAMta nAmadhArI be zrImALI daMDanAyako hatA : eka to udayana maMtrIno putra AdmabhaTa kiMvA Amradeva, jeNe bhRgukacchamAM suvidyuta munisuvrata jinanA maMdirano punaruddhAra karI navuM baMdhAvyuM; bIjo te mahattama rANiga suta AMbAka, jeNe kumArapALanI AjJAthI giranAra para caDavAnI pAjA karAvI. A AMbAka urphe Amradevano, ane tenA dvArA karAvela "paghA"no, ullekha siddharAja tema ja kumArapALanI sabhAnA mahAkavi zrIpAlanA putra kavivara siddhapAle racelI koI prazastimAMthI somaprabhAcAryanA jina dharmapratibodha (saM. 1241 | I. sa. 1185)mAM temanA giranAra pAjA-saMbaMdhInA vivaraNamAM TAMkyA che. somaprabhAcAryanA kathana anusAra kumArapALe rANigaputra(Amra)ne "surASTrAdhipati' (soraThano daMDanAyaka) banAvI prastuta kAryArthe mokalyo. vijayasenasUrinA revaMtagirirAsamAM paNa kumArapALe AMbAkane soraThano daMDanAyaka banAvIne mokalelo ene teNe tyAM pAjA karAvI evuM kathana che. pachInA lekhaka tapAgacchIya jinamaMDananA kumArapAlacaritra(saM. 1492 | I. sa. 1436)mAM paNa e ja pramANe noMdhAyela che, ane svayaM AMbAkanA paNa saM. 1222 ane saM. 1223(I. sa. 1166-67)nA tatsaMbaddha laghu abhilekho giranAra para ja che. amane to lAge che ke giranAra tIrthamAM naMdIzvaradvIpa-paTTa karAvanAra vasaMtapAlano pitAmaha "daMDanAyaka-deva" anya koI nahIM paNa rANiga suta mahaMto AMbAka aparanAma daMDanAyaka Amradeva ja hovo ghaTe. giranAra sAthe saMbaMdha ene hato, lATanA daMDanAyaka ane udayana maMtrInA putra Apradevane nahIM. For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujajayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize paTTa-kArApaka vasaMtapAlanuM vaMzavRkSa A pramANe nIpajI zake che : zrImAlavaMza (mahattama rANiga) daMDanAyaka (Amra)deva (mahaMto AMbAka) abhayada vasaMtapAla pratiSThApaka AcArya devendrasUrine (jo temaNe pote A lekhano chaMdobaddha musaddo taiyAra karyo hoya to) sArI saMskRta kAvya-racanA karatAM AvaDatI hatI tevI pratIti thatI nathI ! lekhamAM emaNe potAnA gaccha vize kazuM kahyuM nathI; paNa gurnAvalI nIce mujaba ApI che, jenA parathI emanA gacchanI oLakha karavA prayatna karIzuM. zrIcaMdrasUri jinezvarasUri devendrasUri (saM. 1256 | Isa. 1200) "zrIcaMdra" nAma dharAvatA aneka sUrivaro thaI gayA che; ane "jinezvara" nAmadhArI paNa traNa-cAra AcArya jANamAM che; jyAre devendra abhiyAnaka rAjagacchIya tema ja tapAgacchIya ityAdi munio paNa eTalA ja suvidyuta che, paNa "zrIcaMdra' sAthe jenA ziSyanuM nAma "jinezvara" hoya tevI eka ja kramAvalI jANamAM che; te rAjagacchIya prabhAcaMdrasUrinA prabhAvakacarita (saM. 1334 | I. sa. 1278)nI prAMtaprazastimAM maLe che. prazastinI gurnAvalI to lAMbI che; temAM prabhAcaMdrAcAryanA trIjA pUrvaja jinezvara ane cothA zrIcaMdrasUri kahyA che. (tyAM jinezvara pachI keTalAka samaya mATe temanA gurubaMdhuo padhadeva ane jinadatta paNa AcArya pade rahyA haze tevo bhAsa thAya che.) eka anya sahAyakartA muddo e che ke zrIcaMdrasUrinA gurubaMdhu vAdIndra dharmasUrino samaya lagabhaga I. sa. 1120-1180nA arasAno che. Ama naMdIzvarapaTTanA pratiSThAyaka devendrasUrinI samayasthiti jotAM temanuM sthAna prastuta rAjagacchamAM hovuM ghaTe ane For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra te nIce mujaba hoI zake ? rAjagaccha zrI caMdrasUri padhadeva jinadatta jinezvarasUri pUrNabhadrasUri devendrasUri (saM. 1256 | Isa. 1200, naMdIzvaradvIpapaTTa) caMdraprabhasUri prabhAcaMdrAcArya (saM. 1334 | I. sa. 1278). naMdIzvarapaTTanA kArApakanA maMtrI vaMza tema ja pratiSThApaka AcAryanA gaccha saMbaMdhI nirNaya thaI jatAM lekha saMbaMdha mukhya gaveSaNA to pUrI thAya che : paNa pUrvanA lekhakonA A abhilekha paranAM maMtavyo vize ahIM joI javuM jarUrI che. (sva) girajAzaMkara AcAryanuM kathana (kaMIka aMze DisakaLakaranA aMgrejIno tarajUmo yathArtha rUpeNa na karavAne kAraNe) aneka dRSTie kaDhaMguM banyuM che : jemake prasiddha giranAranI TekarI upara saMgrAma sonInA maMdirathI vAyavyamAM naMdIzvaranI mUrtinA gokhalAnI banne bAjue A lekha kotarela che."24 giranArane "TekarI" bhAgye ja kahI zakAya; ane tyAM "nadIzvaranI mUrti" (zivanA naMdInuM puruSAkAra svarUpa) nahIM paNa "naMdIzvaradvIpa"no paTTa abhipreta che ! ane lekha gokhalAnI banne bAjue nahIM paNa paTTanA uparanA banne khUNe kaMDArelo che. ane paTTa gUDhamaMDapamAM che ! DisakaLakare ke AcArye lekhanI aMdaranI vastunuM yaMtravata Alekhana karavA sivAya koI ja vicAraNA calAvI nathI. bIjI bAju zrI atrinuM kahevuM che ke "It refers to Kumarapala in 1200 A. D. when Bhimadeva II was ruling over Gujarat. Shri G. V. Acharya has correctly drawn the attention of readers to this inconsistency. This inscription too cannot be relied upon."27 AmAM dhyAnamAM rAkhavA jevuM paheluM tathya e che ke lekhanI miti 1200 che tenI nA nahIM, paNa lekhamAM kumArapAlanuM nAma ApyuM che te paTTakArApaka vasaMtapAlanA pitAmaha daMDanAyaka (Amra)devanA saMdarbhamAM che, lekhanA samayanA saMdarbhamAM, ke kArApaka vasaMtapAlanA saMdarbhamAM nahIM. bIjI vAta e che ke atri kahe che tevI to koI "aprastutatA'' tarapha AcArya nirdeza nathI karyo. emaNe to eTaluM ja kahyuM che ke "lekha vi. saM. 1256no eTale bhIma rAjAnA samayano che paNa tenuM nAma lekhamAM ApyuM nathI."28 evA to bhAratamAM For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize ane gujarAtamAM aneka lekho-seMkaDo-che jemAM pravartamAna zAsanakartAnuM nAma dIdhuM na hoya. te muddAnuM cakAsaNImAM koI ja mahattva nathI. gujarAtanA eka, maMtrIvaMza saMbaMdha A lekha navuM ajavALuM pAtharato hoI mUlyavAna che. (7) zrI atrie giranArathI prApta thayelA navIna lekhomAM eka vAghelA samayano-- saM. 1299 (I. sa. 1243)no tejapALa maMtrInA kALano eka abhilekha prakaTa karelo 30. mULa abhilekha jovAno avakAza prApta na thayo hovA chatAM prastuta lekhanI vAcanA keTalAka sudhArA sAthe, ane tenI vigatonA kharA artha sAthe saMprati lekhanA prathama lekhake eka vistRta carcAtmaka lekha lakhyo hato. tyAra bAda san 1977mAM zrI lakSmaNa bhojaka ane sAMprata lekhanI pratyakSa vAcanA karI, temAM zrI atrinI vAcanAomAM agAu je je sudhArAo sUcavelA te sau sAcA TharavA uparAMta keTalAMka khAlAMo ane anya khAmIo paNa dUra karI zakAI. lekhanI sAcI ane zakya hatI teTalI vAcanA have ahIM rajU karIe chIe : [paM0 1] saMvatra 1299 phAgu sudi 3 zrI ujayaMtamahAtIrthe [paM0 2] mahAmAtya zrIvastupAlavihAre mahaM zrItejapAla Ade[paM0 3] zena sAH SeDhA lAhaDena zrIneminAthabiMbaM SatakaM ca kAritaM [paM. 4] pratiSThitaM zrIvijayaseNasUribhiH // zrIzaajayamahA[paM. 5] [tIrthe] zrIAdinAthabiMbaM devakulikA DaMDakalasAdi sahitA [paM. 6]...batI-mahaM zrIvastupAlakArita zrIsAcauradevakule mahAmA[paM. 7]...zrImahAvIrabiM SAtakaM ca zrIarbudAcalemahAmA [paM. 8]tya zrItejapAlakArita zrIneminAthacaityajagatyAM devakuli[paM. 9]kA0 2 biMbaM 6 saparigarA zrIjAvAlipure zrIpArasvanAthadeva cai[paM0 10] tyajagatyAM devakulikA zrIriSabhanAthabiMbaM vIjApure zrI ne[paM0 11] [minAtha ]biMbaM devakulikA DaMDakalasAdisahitA [paM0 12] zrIpalhAdanapura [vAstavya vara] huDiyA sAhu. ne [paM0 13] [maDa].........sAhu. SeDhA sA. [paM0 14].........DaghaNesvara laghu [paM0 15]........bhavat For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra abhilekha vastupALa-tejapALanA samakAlika varahaDiyA kuTuMbe giranAra para (ane anyatra karela) sukRtonI (amukAMze apabhraSTa saMskRtamAM) noMdha le che. saMprati lekhanA prathama lekhakanA mULa lekhamAM tenI pUrepUrI ane sAdhAra carcA thaI cUkI hoI, tene pUrNatayA bahAla rAkhavAnI noMdha sivAya ahIM vizeSa kahevuM anAvazyaka che. (<) udayana maMtrInA dvitIya putra cAhaDanA putra padmasiMhanA (cAra paikInA) be putro, mahattama sAmaMtasiMha tathA mahAmAtya salakSaNasiMhe, ujjayaMtagiri 52 saM. 1305(I. sa. 1249)mAM pitRzreyArthe pArzvanAthanuM biMba bharAvyAno lekha dharAvatuM pabAsaNa vartamAne vastupAlavihAramAM garbhagRhamAM mUlanAyaka mallinAthanI pratimAnI gAdIrUpe bahu pAchaLanA samaye sthApI devAmAM AvyuM che. kAMTelAnA prastuta mahattama sAmaMtasiMhanA saM 1320 | I. sa. 1264nA lekha anusAra temaNe raivatAcala (giranAra) 52 neminAthanA prAsAdanA uparanA bhAge pArzvanAthanA biMbavALo prAsAda karAvyAno je ullekha che te jotAM prastuta saM 1305no carcA heThaLano giranArano lekha te pArzvanAthaprAsAdanA mULanAyakanI pratimAno ja asalI lekha mAnavAno rahe che. mULa lekha A pramANe che : 72 1 // 10 // saMvata 1305 varSe vaiSAkha zudi 3 zanau zrIpattanavAstavya zrImAlajJAtIya Tha0 cAhaDa suta maha [0] padmasiMhaputra Tha0 pRthvIdevI aMgaja [mahA]nuna mahaM. zrI sAmaMtasiMha 2 |tathA mahAmAtyazrIsalakhaNasiMhAbhyAM zrI pArzvanAthabiMbaM pitroH zreyase'tra kAritaM [1] tato bRhadgacche zrIpradyumnasUripaToddharazrImAnadevasUriziSya zrIjayAnaMda [ sUribhi: ] pratiSThita [1] zubhaM bhavatu // A sivAya kadAca A ja maMdirano mULa haze tevo, pippalagacchanA dhanezvarasUrinA ziSya vijayasiMhasUri viracita prazasti dharAvato, lagabhaga 27 padyovALA paNa ati khaMDita lekhamAM paNa A parivAra saMbaMdhI, ane emanAM sukRtonI noMdha letI keTalIka vAto aspaSTa rUpe jaLavAI rahI che. tema ja kA2ApakanuM TUMkAveluM vaMzavRkSa uparanA lekhane, ane ahIMnI e khaMDita moTI prazasti ane kAMTelAnA kuMDanA lekhanA AdhAre nIce mujaba bane che : - For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize 73 zrImAlakula (udayana maMtrI) cAhaDa paddhasiMha = pRthivIdevI (mAhaNasiMha) mahaMto sAmaMtasiMha (saM.1320 | I. sa. 1264) mahAmAtya salakSaNasiMha (saM. 1305 | I. sa. 1249) (sva) muni jinavijayajIe tathA sva. rAmalAla modIepa (ane kaMIka aMze mohanalAla dalicaMda dezAIe") udayana maMtrInA vaMza vize vistArapUrvaka ane upayogI carcA karelI hoI ahIM te vize punarukti anAvazyaka che. paNa pratiSThApaka AcArya vize e traNe vidvAno ja nahIM mULa saMpAdaka barjese, tema ja DisakaLakare paNa, mauna sevyuM che; tethI ahIM temane vize kaMIka kahevA dhAryuM che. mahattama dhAMdhale karAvela ane prastuta jayAnaMdasUrie pratiSThita karela, neminAtha maMdiranI bhamatInA naMdIzvarapaTTanA saM1282 | I. sa. 1226nA lekhamAM e ja gurnAvalI ApelI che. jayAnaMdasUrinA gurunA guru pradyumnasUri te ja che ke jemaNe vAdasthala nAmaka graMthamAM AzApallInA udayanavihAranI pratimAo yati dvArA pratiSThita thayelI hoI apUjya hovAnA kharataragacchIya abhiprAya sAme bacAva karelo. pradyumnasUri suvizruta bRhadgacchIya vAdIndradevasUrinA ziSya mahendrasUrinA ziSya hatA. ane AzApallInA udayanavihAra sAthe saMkaLAyelA hoya tema lAge che. kadAca te ja kAraNasara udayana maMtrInA prapautrone paNa pradyumnasUrinI ziSyazAkhA prati paraMparAgata bhaktibhAva ane anurAga rahyAM hoya, jene kAraNe prastuta zAkhAnA jayAnaMdasUrie giranAra paranI sAmaMtasiMha-salakSaNasiMha dvArA kArita pArzvanAthanA maMdiranI pratiSThAvidhi saMpanna karI hoya. giranAranA A parivAranA uparakathita khaMDita prazasti lekhamAM vaLI pratiSThA karAvanAra AcArya rUpe jayAnaMdasUrinA paTTadhara devasUrinuM nAma che. kadAca A prazastilekha pArzvanAtha jinAlayane badale giranAra para udayana maMtrI parivAre karAvela koI bIjA maMdiranA upalakSamAM hoya. sAhityika tema ja abhilekhIya pramANonA AdhAre giranAra paranA saMbaMdha kartA bRhadgacchIya pratiSThApaka AcAryonI gurnAvalI nIce mujaba bane che : For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra bRhastha (vAdIndra devasUri) (mahendrasUri) pradyumnasUri mAnadevasUri jayAnaMdasUri (saM.1282 | I. sa. 1226; saM. 1305 | I. sa. 1249) (dvitIya) devasUri (lekhanI miti naSTa) tIrthAdhipati nemIzvaranA maMdira-samudAyanA dakSiNa dvAra samIpanI pazcima taraphanI deharInI bhIMtamAM lagAvela A khaMDita lekhanI prathama vAcanA barjesa kajhinsa ane pharIne DisakaLakara dvArA thayelI che. lekha cUDAsamA samayano, rAjA mahIpAladevanA samayano che; jo prastuta rAjA mahIpAladeva prathama hoya to to IsvIsannI 14mI zatAbdInA bIjA trIjA dazakanA arasAno haze", paNa dvitIya mahIpAladevanA samayano hoya to te 15mA zatakanA trIjA caraNanA arasAno haze. lekhanA khaMDita thayelA aMzane ahIM ame zakya banyo teTalo pUro karavAnI koziza karI che ane temAM AvatA "kArApaka"nA viSayamAM thoDI carcA karI che. 2 20nI svati zrIvRti + + + + + 2 nama: zrIneminAthAya na + +[saM2464 2] 3 / varSe phAlguna zudi 5 gurau / zrI [yAdavakula] 4 // tilaka mahArAja zrImahIpAla[deva rAjye sA0] 5 / vayarasIha bhAryA phAMuM suta sA[0sAliga] 6 I suta sAM sAM ] sa0 metA metA [tevI ? gaM] 7 // ja suta rUDI gAMgI prabhRti [zrIdharma] 8 | nAtha prasAra [t] RArita (:) | pratiSThitaM zrI caMn For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujajayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize 75 1 / TU mUri tatpade zrImunasiMda [sUri upa:] 20 ................nya traya..... paMdaramI zatAbdInA madhyabhAganA arasAmAM racAyelI be pRthapha pRthapha giranAracaitya paripATIomAM AvatA ullekho parathI ame carcA heThaLanA lekhanAM khAtAM pUryA che, jemake saM. 1509 | Isa. 1453 pachI turatamAM racAyelI, bRhatapAgacchIya ratnasiMhasUriziSyanI caityaparipATImAM A pramANe ullekha che' : usavAla sAliga melAgari dharamanAtha thApIya vara jiNahari, paNamisu subha pariNAma; 20 ane bIjo ullekha che eka anya caityaparipATImAM : yathAra : melAsAha taNI deharII dharmanAthanaI namatAM jaII sUladuvAri thAkaNue sAtamI savAlAkhI cukIdhara; 17 zilAlekhamAM paNa kArApakomAM "sA melA"nuM nAma che; jo ke tenA bApanuM nAma UDI gayuM che; ane tIrthakaranA nAmamAM "nAtha" bhAga rahyo che, Agalo bhAga nIkaLI gayo che. upara TAMkela baMne saMdarbhonA AdhAre, tema ja prastuta deharI mUladvAra (pratolI) najIka, ane savAlakhI cokI pAse, yAne neminAthanA pUrva taraphanA staMbhayukta pradvAra pAse kyAMka hatI te dhyAnamAM rAkhatAM, ane lekha paNa neminAthanA maMdiranA bahAranA dakhkhaNAdA parisaramAM noMdhAyo che, ema badhI vAta vicAratAM ema lAge che ke saMdarbhagata lekha osavALa vaMzanA "sAdhu sAliga ane tenA putra "sAdhumelA'e (melAgare) baMdhAvela jina dharmanAthanI kulikA saMbaMdhano che. caityaparipATIonA samayane lakSamAM letAM prastuta derI 15mA zatakanA madhyabhAga pUrve baMdhAI cUkI hovI joIe. lekhamAM pratiSThApaka AcArya munisiMhasUrino gaccha batAvyo nathI; paNa pATaNanA kanAsAnA pADAnA moTA derAsaramAM mULanAyaka zAMtinAthanA gabhArAnI saM. 1494 I. sa. 1438nA lekhavALI zreyAMsanAthanI dhAtumUrtimAM pratiSThApaka rUpe siddhAMtika-gacchanA munisiMhasUrinuM nAma che. amane lAge che giranAravAnI pratimAnA upara carcita lekhanA kArApaka munisiMhasUri A muni hoI. giranAra para saM. 1494 / I. sa. 1438nA arasAmAM traNeka moTAM jinamaMdiro-kharataravasahI, kalyANatraya, ane pUrNasiMha vasatI-baMdhAyelAM. te jotAM, ane mahipAladeva(dvitIya)no paNa e ja samaya hoI prastuta lekha saM. 1494(I. sa. 1438)nA arasAno haze. saMbhava che ke munisiMhasUrinA gurunuM nAma zrIcaMdrasUri hoya. (lekhamAMdra sUri bhAga avaziSTa che.) kArApakonuM vaMzavRkSa lekha anusAra A pramANe samajAya che : For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra (sA)vayarasiMha = phAu sA. (sAliga) sATa sAI sA. sAIA sA melA ( melA devI ?) rUDI gAMgI giranAra para keTalAka anya paNa carcAspada abhilekho che; paNa ahIM laMbANa bhaye te choDI dIdhA che. saMbhrAMti nivAraNa lekha pUrNa thaI gayA bAda giranAra paranA keTalAka abhilekhonI hastI saMbaMdhI arvAcIna jaina lekhako dvArA ajJAnapaNe phelAvAtA saMbhrama bAbatamAM ahIM dhyAna doravuM Avazyaka samajI, thoDIka vizeSa carcA, jaina paribhASAmAM kahIe to "cUlikA"rUpe (pariziSTa rUpe) karavA dhAryuM che. AvAM bhrAMta lekhano, khAsa karIne to tIrthanAyaka neminAthanA maMdiranA upalakSamAM rahela abhilekho saMbaMdhamAM jovA maLe che. (1) muni nityAnaMdavijayajIe zrIraivatagiri-sparzanA, zrI Atma kamala-dAna-premajaMbusUri jaina graMthamALA maNako 47, surendranagara visaM. 2020 / Isa. 1964, pR. 126 tathA punaH pR. 171 para noMdha karI che, tadanvaye neminAtha bhagavAnanA raMgamaMDapanA traNa thAMbhalAo para anukrame saM1113 varSano neminAtha maMdira banAvyAno, saM. 113pano pratiSThA saMbaddha, ane I. sa. 1218mAM devAlayo samarAvyAno ullekha che. (2) muni nityAnaMdavijayathI 11 varSa pUrve 5. aMbAlAla premacaMda zAha paNa jaina tIrtha sarva saMgraha bhAga 1, amadAvAda 1953, pR 121 upara) AvI ja vAta noMdhe che; te mATe teo dolattacaMda pu. baroDiyAnA giranAra mAhAbhyanA "upoddhAta" pR. 21no (kaI bhASAmAM (hindI ?) kyAMthI, ane kayA varSamAM pustaka chapAyuM tenI noMdha karyA sivAya havAlo de che. (3) paM. aMbAlAla zAhathI cAra varSa pUrve muni nyAyavijayajI(jaina tIrthono itihAsa, zrI cAritra smAraka graMthamAlA: puSya 38 mahesANA 1949, pR.119)mAM lakhe che ke : "raMgamaMDapamAM eka thAMbhalA para saMta 1113nA jeTha 14 dine nemIzvara jinAlaya karAvyAno, bIjA thAMbhalA para saM1135mAM pratiSThA karAvyAno, trIjAmAM 1134mAM devAlaya samarAvyAno lekha che. tathA tyAM pR0 120 para noMdhyuM che ke raMgamaMDapanA pUrva taraphanA thAMbhalAmAM For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize nIce pramANe lekha che. saMvat 163 varSe meDha mAse 24 drine zrImannenIzvara jinAlaya: RritA vaLI, bIjA staMbhamAM A pramANe koreluM che ke saMvat 1631 varSe pratiSThA vAritArA trIjA staMbhamAM lakhe che ke saM1335mAM maMdirajIno jIrNoddhAra karAvyo." (4) mohanalAla dalIcaMda dezAI (jaina sAhityano, muMbaI 1932, paricaya. pR. 145) neminAtha maMdiranA upalakSamAM noMdhe che ke "eka thAMbhalA para saMta 1113nA jeTha 14 dine nemIzvara jinAlaya karAvyuM ne bIjA thAMbhalA para saM1135mAM pratiSThA karAvI, ne trIjAmAM saM. 1334mAM devAlaya samarAvyuM ema lakhe che." (5) A badhI gerasamajaNanuM mULa barjesanI mULa noMdha pUrI na samajavAne kAraNe upasthita thaI che. (thoDoka goTo to khuda barjese paNa vALyo che !) ( gz Report on Antiquities., p. 166; cf. also his Visit to Somnath, Girnar in May 1869, Reprint Varanasi 1976, p. 38.) barjesa tyAM lakhe che: "The largest temple is that of Neminatha......and bears an inscription on one of the pillars of the mandapa, stating, that it was repaired in A. D. 1278." The temple is of very considerable age,....."(Infra) "It bears on two of the pillars of the mandap inscriptions dated 1275, 1281, and 1278, relating to donations of wealthy Sravakas for the daily worship of the Jina." barjesa ane kajhinsa neminAtha jinAlayanA upara kathita sAlovALA, neminAtha jinAlayanA staMbhovALA saMdarbhagata traNe lekhonI vAcanA sabhAgye prakAzita karI che. (Revised List., pp 352-353). tadanusAra lekhonI mitio nIce mujaba che : () saM. 1333 varSe jayeSTha vadi 14. (va) saM. 1335 varSe vaizAkha sudi 8. (1) saM. 1339 varSe jayeSTha sudi 8. A sivAya paTTazAlAnA staMbha para paNa eka lekha che. () saM. 1334 vaizAkha vadi 8. Adhunika jaina lekhako jene saMta 1113 varSano jeTha mAsa 14no lekha mAnI beThA che te uparyukta saM. 1333no jayeSTha vadi 14no ja lekha che! temAM nemIzvara jinAlaya karAvyAnI vAta hovAne badale kharataragacchIya jinaprabodhasUrinA upadezathI uccApurInA zrAvakoe neminAthanI pUjAdi arthe karelAM dhana-dAnano ullekha che ! vaLI je lekhane teo saM. 113pano ghaTAve che te vastutayA saM. 133pano che, ane te paNa pratiSThAne badale dhavalakkaka(dhoLakA)nA zrAvaka bilDaNe neminAthanI pUjAthe kaMI dAna ApyuM haze tenI noMdha leto (khaMDita) lekha che. jene saM1134mAM maMdira samarAvyAno lekha mAnyo che te saM. 1334no, dakSiNa taraphanI For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra hAranI delakulikAnI paTTazAlAnA dakSiNa praveza pAsenA staMbha para che, ane e ati khaMDita lekhamAM dAnonI ja hakIkata abhipreta che, punaruddhAranI nahIM. asalamAM jyAM maMdira ja sajjana maMtrI dvArA saM 1185 / I sa 1129mAM navesarathI banyuM che tyAM saM 1113, saM 1134 ane saM. 1135nA lekho hovAnI vAtane sthAna ja kyAM che ? e ja pramANe I. sa. 1218mAM jIrNoddhAra thayAnI galata vAtano AdhAra to barjese saMbhramathI I. sa. 1278mAM jIrNoddhAranI je vAta lakhI che teno vizeSa vibhrama, ane tyAM trIjA aMkano viparyAsa mAtra che ! I. sa. 1278 / saM. 1334nA lekhamAM upara kahI gayA tema jIrNodvAranI vAta ja nathI ! 78 karnala TaoNDathI cAlatI AvatI eka bIjI mahAn bhramaNA te saM. 1215 caitra zudi 8nA roja paMDita devasena-saMghanA AdezathI jUnAM maMdiro kADhI nAkhI tene sthAne navAM karAvyAnI vAta, jeno pahelo bhoga barjesa banyA, ane barjesa pachInA keTalAye lekhako gatAnugata anusaryA ! saM. 1215 caitravadi 8no (neminAthanI uttara-pratolImAM) lekha che kharo; paNa temAM jUnAM maMdiro kADhI nAkhI navAM karyAnI vAta nathI; tyAM neminAthane pharatI devakulikAonAM bAMdhakAma pUrAM thayAnI hakIkata noMdhAyelI che. e kALe tyAM bAjumAM rahela saM 12(7?0?)6nA zrIcaMdrasUrivALA lekhamAM "raivataka" "devacaMDa'(devacaMda, devacaMdra, devasena nahIM) ane pratiSThAdika kAryonI vAto kahI che. e jotAM amane lAge che ke karnala TaoNDa je jaina yatine sAthe laI gayelA tene kAM to jUnI lipi pUrI vAMcatA AvaDatI nahIM hoya, yA to eNe je vAtacItamAM kaMI kahyuM haze te TaoNDa pUruM samajyA nahIM hoya; ane ema khoTI rIte samajI beThela, be paDakhopaDakha rahela zilAlekhonI vigatone temaNe vicitra rIte bheLavI mArI che. "saM 1215 caitra vada 8" ane "paMDita" zabdo (paMDita sAlavAhaNa parathI) eka lekhamAMthI lIdhA; ne bIjA zilAlekhanA devacaMdane devasena banAvI "saMgAta mahAmAtya"nA "saMgAta"ne badale "saMgha" vAMcI badhuM ekamekamAM jema ghaTyuM tema joDI dIdhuM ! ne devakulikA banAvyAnI sAdI vAta jUnAne kADhI navAM maMdiro banAvyAnI vAta banI gaI ! TaoNDanA AvA bIjA saMbhramane, saM. 1339 / I. sa. 1283 jyeSTha suda 10nA roja revatAcalanAM jUnAM maMdiro kADhI navAM thayAnI vAtane, barjesa sAcI mAnIne cAle cheTM; paNa saM1339no lekha jyeSTha sudi 8no che, 10no nahIM; ane te dAna prasaMgano che te vize ahIM upara carcA thaI cUkI che. neminAthanA parisaramAM punaruddhAra ke jIrNoddhAra saMbaddha eka paNa lekha vAstavika rIte noMdhAyo nathI, ane che paNa nahIM. giranAra paranA abhilekhomAM solaMkI-vAghelA kALanI samApti sudhInA vastutaH keTalA, kaI sAlanA che te ahIM tAlikAmAM saMkSipta rUpe rajU karIe chIe; tenA saMdarbhathI lAMbA cAlela saMbhramonuM nivAraNa thaI zakaze. For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize 79 siddharAjayuga varSa vigata vartamAna sthAna saMpAdaka / saMkalanakAra saM. 1194 Tha0 jasayoganI khAMbhI jUnAgaDha myujhiyama cho. maatri; pharIne madhusUdana DhAMkI, ane chelle ahIM madhusUdana DhAMkI ane lakSmaNa bhojaka (varSa naSTa) siddhacakravartI jayasiMha ekakALe neminAtha barjesa ane kajhinsa; saMkalana devanA zAsana kALano jinAlayanI uttara jinavijaya; AcArya; puna pratolImAM vaMcanA DhAMkI ane bhojaka (hAla gAyaba) kumArapAlayuga saM.1215 Thakkara (50) sAlavA- neminAthanI uttara barjesa; barjesa ane haNano neminAthanI deva pratolImAM(hAla asta kajhinsa; saMkalana jina kulikAonuM kAma pUrNa vyasta ane nukasAna vijaya, AcArya, punarvAcanA thayA bAbatano lekha pAmela hAlatamAM) DhAMkI ane bhojaka saM.12(7? zrIcaMdrasUrino neminAthanI uttara barjesa; barjesa ane (0) 6 12 pratolImAM(hAla asta kajhinsa; saMkalana jinavijaya, (1?)6 vyasta ane nukasAna AcArya, punarvAcanA pAmela hAlatamAM) DhAMkI ane bhojaka (varSa naSTa) bRhadgacchIya vijaya giranAra para lakSmaNa bhojaka siMha ramUri viracita khaMDita prazasti; kumArapALanuM nAma traNa sthAne Ave che. saM. 1222 mahaMto AMbAkano khabutarIkhANano barjesa ane kajhinsa saM.1 223 mahaMto AMbAkano khabutarIkhANano barjesa ane kajhinsa For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra bhImadeva(dvitIya)no samaya saM.1236 zvetAMbara jainamunino kahevAtA saMpratirAjAnA madhusUdana DhAMkI ane smaraNa-staMbha (niSe- maMdiranA gUDhamaMDapanI lakSmaNa bhojaka dikA) : ati khaMDita dakSiNa cokIno staMbha saM. 1244 prabhAnaMdasUrinI jUnAgaDha myujhiyama atri, punarvAcanA DhAMkI ane nideSikA bhojaka saM.1256 daMDanAyaka (Amra)devanA hAla sagarAma sonI- DisakaLakara; saMkalana pautra vasaMtapAla kArita nA kahevAtA maMdiranA AcArya; punarvAcanA DhAMkI naMdIzvaradvIpapaTTano lekha maMDapamAM. ane bhojaka saM.1275 kuMjarApadrIya-gacchanA neminAtha jinAlayanA modadezAI dvArA ulikhita zAMtisUrino lekha gUDhamaMDapamAM paNa aghAvadhi aprakAzita saM.1 276 gumAstAnA maMdiramAM, DhAMkI ane bhojaka ati ghasAyela vAghelA yuga saM.1287 mahattama dhAMdhala kArita neminAtha maMdiranI naMdIzvaradvIpapaTTa parano pazcima taraphanI bhamatI. saM.1 288 vastupAlaprazasti vastupAlavihAra lekha saM.1288 vastupAlaprazasti vastupAlavihAra sArAbhAI navAba (apUrNa vAcanA); punarvAcanA DhAMkI ane bhojaka barjesa; barjesa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI barjesa; barjesa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI barjesa; barjesa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI saM.1 288 vastupAlaprazasti vastupAlavihAra For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize 81 saM. 1288 vastupAlaprazasti vastupAlavihAra barjesa; barjesa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI saM1288 vastupAlaprazasti vastupAlavihAra barjesa; barjesa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI saM. 1288 vastupAlaprazasti vastupAlavihAra barjesa; barjesa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI mitivihina, vastupAla ane lalitA- vastupAlavihAra barjesa; saMkalana jinavijaya devInI mULe ArAdhaka mUrtinA gokhalA para mitivihina, vastupAla ane sonu- vastupAlavihAra barjesa; saMkalana jinavijaya devInI ArAdhaka mUrtinA gokhalA para mitivihina, vastupAla ane lalitA- vastupAlavihAra barjesa devInI mUrti bAbatano bhArapaTTa para lekha mitivihina, vastupAla ane sonu- vastupAlavihAra barjesa devInI mUrtinA bhArapaTTa parano lekha saM. 1289 TUMkI vastupAla prazasti rAjalavejala guphAnI barjesa; barjesa ane kajhinsa; pUrva tarapha saMkalana jinavijaya; AcArya; muni puNyavijayajI For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 saM. 1289 TUMkI vastupAla prazasti khabutarI khANa (atikhaMDita) saM. 1290 mahattama dhAMdhalano saM. 1299 vaDiyA kuTuMbano prazasti lekha saM. 1305 udayana maMtrI vaMzaja (saMbhavataH saM 1305 (sammetazikharapaTTa)no sAmaMtasiMha ane mahAmAtya salakSaNasiMhano mUlanAyaka pArzvanAthanA pabAsaNano lekha saM. 1319 apUrNa ane khaMDita saM 1330 arjunadeva vAghelAnA samayano sUtradhAra haripAlane pradatta adhikAra saMbaMdhI uparyukta parivAranI moTI (paNa atikhaMDita prazasti) saM 1333 dAna saMbaMdhI saM.1339 saM. 1334 dAna saMbaMdhI saM 1335 dAna saMbaMdhI dAna saMbaMdhI neminAthanI uttara taraphanI bhamatI jUnAgaDha myujhiyama (mULa vastupAlavihAramAM) vastupAlavihAra garbhagRhamAM hAla mallinAtha-mUlanAyaka nIcenI gAdIrUpe giranAra (mULa pArzvanAthanAM maMdiramAM?) sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra barjesa ane kajhinsa; saMkalana jinavijaya DhAMkI ane bhojaka giranAra neminAtha jinAlaya gUDhamaMDapa giranAra neminAtha jinAlaya, gUDhamaMDapa atri; punarvAcanA DhAMkI; punavicanA DhAMkI tathA bhojaka barjesa ane kajhinsa; DisakaLa kara; saMkalana jinavijaya; AcArya; vizeSa carcA DhAMkI ane bhojaka For Personal & Private Use Only barjesa ane kajhinsa; saMkalana tathA carcA jinavijaya; punavAMcanA DisakaLakara. DisakaLaka2 DisakaLakara; saMkalana AcArya barjesa-kajhinsa; saMkalana jina vijaya neminAtha maMdiranA paTTazAlAnA staMbha para neminAtha jinAlaya barjesa-kajhinsa; saMkalana jina vijaya DhAMkI ane bhojaka neminAtha jinAlaya barjesa-kajhinsa; saMkalana jina vijaya Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize A tAlikAmAM, jANamAM che te tamAma lekhone kAlakramAnusA2 gaNatarImAM laI lIdhA che. te hisAbe siddharAja-kumArapALa samaya pUrveno eka paNa lekha aghAdhi prApta nathI thayo. (sAhityanA tema ja pratimAonA alabatta prAcInatara evAM keTalAMka pramANo che). ane vAghelAyuganI samApti bAdanA ghaNAkharA lekha cUDAsamA yuganA, chellA rAjA rA'mAMDalika sudhInA kALanA che; te pachI koI koI mogala, ane tyArabAda briTiza (yA navAbI) yuganA che. digaMbara saMpradAyanA thoDAka lekho jovA maLyA che, paNa te sau 15mI tema ja 17mI zatAbdI ane bAdanA che. jyAre brAhmaNIya saMpradAyane anulakSa to eka paNa abhilekha adyApi maLyo nathI, ke parvata para brAhmaNIya maMdiro hovAnAM sAhityika ke purAtattvanAM pramANo upasthita nathI, prApta thayAM nathI. (giranAra paranA tamAma sAhityika ullekho--Agamika, jaina-paurANika, tIrthanirUpaNAtmaka--sAhitya (kalpo, tIrthamALAo, caityaparipATIo, rAso, vivAhalAo, ityAdinA) ane stotro, stavo ityAdi--nA tema ja upalabdha abhilekho, devAlaya nirmANo, yAtrA-viSayaka ane sallekhanA AdinA ullekhonA pariprekSyamAM, ane mULa srotone sAMgopAMga uzkita karavA sAthenI zilpa-sthApatyanI vistRta carcA lekhakanA citra "mahAtIrtha ujjayaMtagiri'mAM AvanAra hoI ahIM AthI vizeSa kahevAno AyAsa karyo nathI. TippaNo : 1. juo 'giranAranA traNa aprasiddha zilAlekho," svAdhyAya, pupa, aMka 2, pR. 204-210, 2. zrI atri lekha A pramANe vAMce che : (1) saM 22 (6) varSe. (2) 4. pennA (llA ?) suta (3) OM nasanA pra (6 ?)sya || 3.Cf. C. M. Atri "A Collection of Some Jain Stone Images from Mount Girnar," Bulletin of the Museum and Picture Gallery, Baroda, Vol. XX1, Baroda 1968, pl. XLIII, Fig. 3. 83 4. atri prastuta rAjapuruSanI smAraka pratimAne ''gujarAtI dAnezvarI'"nI ''dAtAmUrti' ghaTAve che (pR. 204). paNa dAtAmUrti(eTale ke ArAdhaka mUrti)ne madhyakAlIna pazcima bhAratamAM prAyaH aMjalihastamAM vA mAlAdhararUpe rajU karavAnI prathA hatI. 4. Revised List of the Antiquarian Remains in Bombay Presidency, Vol. VIII, p. 356, No. 17. For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra A lekha prAcIna jaina nairava saMprada (bhAga bIjo) (saMgrA-saMpAjinavijaya), pravartaka zrI kAMtivijaya jaina itihAsamALA puSpa chaThuM, jaina AtmAnaMda sabhA-bhAvanagara, bhAvanagara 1921, aMtargata pR. 73 para lekhAMka 62 rUpe saMkalita karyo che; paNa uparyukta banne graMtha Aje duSmApya banyA hoI ahIM tenuM keTalAka khUTatA zabdo sAthenuM punarmudraNa upayogI nIvaDaze. 6. ikkArasayasahIu paMcAsIya vacchari / nemibhuvaNu uddhariu sAjaNi narasehari // 9 // (gil C. D. Dalal, Pracina-Gurjara Kavyasamgraha Part I, Gaekwad's Oriental Series, No. 13, First ed., Baroda 1920; Reprint 1978, p. 4; tathA mu. puNyavijayasUri, suvArtiRtvicAticAri vastupAtraprApti saMprada, siMghI jaina graMthamAlA (graMthAMka 5) muMbaI 1961. pR. 101. 9. Ed. James M. Campbell, Gazetteer of the Bombay Presidency, Vol. 1, Pt. 1, "History of Gujarat," Bombay 1896, p. 177. C. Report on the Antiquities of Kathiawad and Kacch (1874-75), Archaeological Survey of Western India, Reprint, Varanasi 1971, p. 167. 9. Revised List., Ins. No. 14, p. 355. 10. "siddharAja ane jaino," aitihAsika lekha-saMgraha, zrI sayAjI sAhityamALA, puSya 335, vaDodarA, 1963, | pR. 119-120. 11. ejana. 12. ejana tathA mohanalAla dalIcaMda dezAI, jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, muMbaI 1932, pR. 243 244. 13. juo muni jayaMtavijaya, zrI abda-prAcIna-jaina-lekhasaMdoha (AbU-bhAga-bIjo), zrI vijayadharmasUri jaina graMthamALA 5040, lekhAMka 72, jAlora 1966, ujajaina visaM. 1994 (Isa. 1938), "mAvU-nainanaig-saMprada,'' pR. 347, lekhAMka 38. tathA pa. kalyANa vijayajI gaNi, pravazva-parinati. 98. Cf. Burgess, Report on Antiquities., p. 167. And Burgess & Cousins, Revised List., p. 356. 15. ejana 16. prAcIna , "avalokana" pR80. 17. gujarAtanA aitihAsika lekho, (bhAga rajo), zrI phArbasa gujarAtI sabhA graMthAvali 15, muMbaI 1935, pR. 51. 18. bRhattapAgacchIya ratnAkarasUrinI paraMparAnA jayatilakasUrinI saMprati graMthamAM prakAzita, IsvIsannA 14mAM zatakanA prAraMbhanI "giranAra caitya pravADI (saM. sva. agaracaMda nAhaTA ane madhusUdana DhAMkI)mAM 24mI kaDImAM For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize nIce mujaba ullekha che nAgamorI jhiri Agali kuMDa ja gayaMdamaI pAlaka piMDa ja iMdramaMDapa sau aMgo-24 A ullekha uparathI spaSTa che ke barjese jenI nAgarisiriyA evI vAcanA karI che te asalamAM 'nAgamorijhiriyA'' hovuM joIe. (ame te sudhAro lekha aMtargata sUcavyo che.) nAgamora eka daitava rUpe jaina madhyakAlIna sAhitya ane zilpamAM prasiddha che. paMdaramA zatakanA madhyabhAganI tapAgacchIya ratnasiMha sUriziSyanI giranAratIrthamAlA aMtargata paNa A pramANe ullekha che : iMdramaMDapa gajapada siddhi nAgori kuMDa jihAM jina tiAM karuM seva sunnI likhita. 19 85 (saM. vijayadharmasUri, prAcIna tIrthamALA-saMgraha, bhAga 1 lo, bhAvanagara saM 1978 ( I. sa. 1922), pR 36). tathA tapAgacchIya munisuMdara sUri-ziSya hemahaMsagaLinI giranAraAtyaparipATI(A. saM. 1515 A I. sa 1459)mAM nIce mujaba ullekha che : nAgorajhiri idramaMDapa pekhie AvuM do / joIe kuMDa gaiMdamu e chatrasilA tasu heThi|28|| (saMha paMDita becaradAsa jIvarAja dozI, purAtattva, 1-3, eprila 1923, pR 296). 19. 'giranAranA,'' pR- 204-205. 20. zrI atrie Thakkura jasayogavALA lekhanuM citra to pragaTa karyuM che (Cf. "A Collection, pl. XLIII, Fig. 3), pakSa A smarala-staMbhanuM citra prakAzita nathI karyuM. 21. Poona Orientalist, Vol 1, No.4, p. 45. 22. gujarAtanA aitihAsika lekho, bhAga jo, "puravaNInA lekho" (157 I), muMbaI 1942, pR 191 192. 23. "A Collection.," p. 57. 24. muni zrI jinavijayajI A badhA srotomAMthI mULa saMdarbho TAMkyA che H juo / prAcIna, "avalokana" pR. 81 83. 25. Revised list., Ins. 27 and 30, p. 359; ane prAcIna, lekhAMka 50-51, pR. 70; tathA "avalokana" pR 8 1-83, For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra 26. gujarAtanA , bhAga 3jo , pR. 191. 20. "A Collection.," p. 57. 28. AcArya, pR. 191. 29. lekhamAM alabatta tithi vAra ane khristAda mAsa tArIkhamAM pharaka che te tarapha DisALakare ane emane anusarIne AcAryajIe dhyAna doryuM che : paNa lekha banAvaTI jaNAto nathI. 30. "giranAranA," pR 205 ane te paranuM vivecana pR0 206-208. 31. "giranAranA eka navaprasiddha prazasti-lekha para dRSTipAta " svAdhyAya 50 8, aMka 4, pR. 469-489. 32. juo "arjunadevano kAMTelAno zilAlekha," gujarAtanA, bhAga 3jo, pR204-207. saMdarbhakartA zloka A pramANe che : tathA prAvIna, "avalokana" pR0 86. raivatAjalacUlai ca zrIneminilayAgrataH prAMzuprAsAda prasthApi biMbaM pArzvajinezataH // 10 // 33. Revised list, No. 23, p. 358; prArthana, lekhAMka 53, pR.71 tathA "avalokana" pR. 84-96; D. B. Diskalkar, Inscriptions of Kathiawad; (Reprinted from New Indian Antiquary, No. I-I (1938-41) Bombay, p.691; gujarAtanA, bhAga 3jo , lekhAMka naM 210, pR. 42. 34. prArthana, pR. 84-96. 35. "maMtrI udayana ane teno vaMza," sva. rAmalAla cunIlAla modI lekhasaMgraha bhAga-2, amadAvAda 1965, pR. 100-119. 36. jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, muMbaI 1932, pR. 268-271 tathA pR0 402-403. 37. A saMdarbhamAM juo ahIM anya lekha "ujjayaMtagirinA keTalAka aprakaTa utkIrNa lekho." lekhAMka 2. 38. Revised List., Ins, 11, pp. 353-354. 36. Diskalkar, Inscriptions., No. 30, p. 736. 40. A bAbatamAM DisakaLakaranuM Ama mAnavuM che : I think the King Mahipala in this inscription is probably the first of the three." (Ibid.) He dates the first to V. S. 1364-87 (A. D. 1308-31), the second to V. S. 1452-56 (A. D. 1396-1400), and the third to V. S. 1506-27 (A. D. 1450-71). paNa vimalanAtha jinAlayanI pratiSThA samaye (I. sa. 1453mAM) rA'maMDalika(dvitIya)zAsana cAlatuM hatuM, ane A maMDalikano pitA mahipAladeva (dvitIya) hato tema prastuta jinAlayanA kArApakonI prazastine AdhAre siddha che, tenuM zuM? 41. saM. vijayadharmasUri, prAcIna tIrthamALA saMgraha, bhAga 1lo, bhAvanagara saM. 1978 (I. sa. 1922), pR8 36. 42. A graMthamAM prakAzita saMghavI zavarAjavALI caitya-paripATI. lekhamAM sA. metA pachI punaH menA zabda che. e nAma enI bhAryAnuM "melAdevI" rUpa hoI zake. ahIM AvI kalpanA karavA mATe e yuganA be samAMtara dAkhalAo For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinA pUrvaprakAzita abhilekho vize TAMkIzuM. visaM. 1455(I. sa. 1399)mAM zrImALI "meliga" zrAvake pArzvanAthacaritanI pratilipi karI che, tenI prazastimAM tenI patnInuM nAma "melAdevI" ApyuM che. (juo, muni jinavijaya, nainapustakapratisaMprada, siMghI jaina graMthamAlA, muMbaI 1943, prazastaMka 44, pR. 45.) bIjo dAkhalo paNa prastuta saMkalanamAM pR. 148 para kramAMka 394mAM noMdhAyo che. saM. 1492 (I. sa. 1436)mAM AvazyakabRhadavRttinI nakala karAvanAra rAjamaMtrI sajjanapAlanI mAtAnuM nAma "melAde" ApyuM che. 83. Report on Antiquities., p. 169. 44. Ibid. For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinA keTalAka aprakaTa utkIrNa lekho mahAtIrtha ujjayaMtagirinA adyAvadhi aprakaTa rahela pratimA tathA paTTAdinA lekho vize sAMprata lekhamAM mULa vAcanA sameta vistArathI kahIzuM. san 1973 tathA punaH san 1977nI vasaMta RtumAM parvata paranAM maMdironAM karelAM sarvekSaNo daramiyAna prApta thayelA caudeka jeTalA adyAvadhi ajJAta abhilekho sAMprata lekhamAM savivaraNa prastuta karavAmAM AvI rahyA che. prApta aitihAsika (sAhityika, abhilekhIya) pramANa anusAra ujjayaMtaparvata giranAragiri uttara madhyakALa sudhI to kevaLa jaina tIrtharUpe ja rahyo hoI tyAMthI prakAzamAM AvelA tamAma lekho jaina devAlayo anulakSita ja che ane navaprApta lekhothI paNa e paristhitimAM kazo pharaka paDato nathI. | giranAra paranA thoDAka lekhonI (vAcanA lIdhA vinA) aMgreja senAnAyaka jemsa ToDa dvArA prAthamika paNa atyaMta saMdigdha, bheLaseLiyA ane gaDabaDagoTALAyukta noMdha levAI che'. (ToDe jenI sahAyatAthI A lekho vAMcyA haze tenuM madhyakAlIna lipiviSayaka jJAna tema ja lekhanI aMdaranI vastunI lAMbI samaja hoya tema jaNAtuM nathI. bhAratIya abhilekhavidyAnA ane itihAsa-lekhananA AraMbhakALe anabhijJa loko pAsethI jhAjhI AzA paNa bhAgye ja rAkhI zakAya. tatkAlIna bhASA samajavAnI kaThaNAIne kAraNe paNa TaMDe pote samajyA haze tevuM lakhyuM haze.) AthI TaoNDanI noMdho para bilakula itabAra rAkhI zakAya tema nathI. TaoNDa pachI paM. bhagavAnalAla indrajIe tIrthanAyaka jina neminAthanA maMdira(emanA kathana anusAra)nA dakSiNa dvArA aMdaranA saM. 1176 / I. sa. 1120nA lekha para vAcanA dIdhA sivAya thoDI zI carcA karI che, jo ke AvA samartha vidvAnuM paNa prastuta lekhane na to sArI rIte vAMcI zakyA che ke na to tenuM hArda samajI zakyA che. A saMbaMdhamAM A graMthamAM ja AnA pachI AvatA lekhamAM vizeSa carcA karI che.) indrajI pachI jemsa barjese giranAranAM maMdiro AvarI letA sarvekSaNa-ahevAlamAM vastupALanA saM1289 | I. sa. 1231-32nI mitinA cha prazasti lekhomAMno eka, te uparAMta zANarAjanI prazastino apUrNa lekha ane anya nAnA moTA cha eka lekho pragaTa karyA che : paNa barjesa dvArA prakAzita keTalAka lekhonA pAkomAM vAcanAdoSo (ane artha samajavAmAM kSatio) rahI gayAM che; zANarAjanI prazastino yathArthakALa jJAta na thavAthI tenA arthaghaTanamAM, tema ja cUDAsamA vaMza saMbaMdhI aitihAsika tAravaNIo doravAmAM, barjesa jabbara bhUlathApa khAI gayelA. (barjesanA A bhUlabharelA lakhANathI thayelI dibrAntimAMthI pachInA vidvAnoe For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujayaMtagirinA keTalAka aprakaTa utkIrNa lekho mahadaMze mukti meLavI lIdhI che.) tatpazcAt barjesa ane kajhinsa emanA muMbaI mahAprAMtanA prAcyAvazeSonI bRhadrasUci graMthamAM AgaLanA barjese ApyA che te kyAMka kyAMka pAThAMtara che), ane 13 jeTalA bIjA lekho paNa samAvI lIdhelA". A pachI dattAtraya DisakaLakare kAThiyAvADanA abhilekhonI eka lekhamALA Poona OrientalistmAM zarU karelI (je pachIthI pustakAkAre pragaTa thayelI che.), jemAM barjesa-kajhinse agAu ApI dIdhela cAreka lekho atirikta anya cAreka navIna lekhonI vAcanA evaM bhAvArtha ApyAM che. barjesa ane barjesa-kajhinse ApelA lekhomAMthI cUMTI kADhelA aDhAreka jeTalA lekho (sva) munizrI jinavijayajIe potAnA prAcIna jaina zilAlekhonA saMkalana graMthamAM AvarI lIdhA che", ane tenA para keTaluMka TippaNa paNa karyuM che. te pachI eka varSe AcArya vijayadharmasUrie eka pittaLanA parikaranA kAussagIyAnA lekha (saM. 1523)nI vAcanA emanI carcAnA saMdarbhamAM ApelI. tyArabAda (sva) girajAzaMkara vallabhajI AcArye paNa gujarAtanA zilAlekho saMbaMdhI temanA bRhad saMkalana graMthanA bhAga -3mAM barjesa-kajhinse prakAzita karela, tathA DisALakare saMpAdita karela giranAra-prApta lekhomAMthI 17 jeTalA lekho samAviSTa karyA che. A pachI giranAranA be vizeSa lekhonI vAcanA (eka alabatta apUrNa) sArAbhAI maNilAla navAbe potAnA jaina tIrtho ane sthApatya viSayaka graMthamAM dIdhI che. tyAra pachInA taratanAM varSomAM to giranAranA abhilekho vize khAsa noMdhapAtra pravRtti thaI hovAnuM amane jJAta nathI; paNa jaina devAlayo pharatA devakoTanA samArakAmamAMthI prApta thayela zilpakhaMDAdi avazeSomAMthI traNa paranA aMkita lekhonI vAcanA cho. maatrie ApelI che, jemAMthI eka para-varahuDiyA kuTuMbanI prazastinI vAcanAmAM--sudhArA sUcavI punaH arthaghaTana sahitavistRta carcA sAMprata lekhaka dvArA thayelI che. amArA mAnavA mujaba nIce ApIe chIe te lekho adyApiparyanta prakAzamAM AvyA nathI; chatAM amArI jANa bahAra rahelA koI srotamAM temAMthI koIka pragaTa thaI cUkyo hoya to amArA bhaviSyanAM prakAzanomAM tenI ucita noMdha lezuM. ahIM rajU thAya che temAMthI thoDAkanI saMyogAnusAra pUrI vAcanA thaI zakI nathI, jenAM kAraNo tevA kissAonA saMdarbhamAM darzAvyAM che. (1) A lekha kahevAtA saMprati rAjAnA (vAstavamAM saM. 1509 | I. sa. 1453mAM vyavahArI zANarAja vinirmita vimalanAtha-jinanA maMdiranA) gUDhamaMDapanA dakSiNa dvAranI For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra cokImAM vAparela, ne atyAranA maMdirathI purANA evA sAdA staMbhamAM nIce korela munimUrtinI nIce khodAyelo cAra paMktino lekha jeTalo vAMcI zakAya che teTalo A pramANe che : saMvata 1236 caitra suddhi 21 zrI sUri...ujjayaMtagiri para jaina munio sallekhanArthe AvatA evAM sAhityika pramANo che. A staMbha koI sUrinA saM. 1236 / I. sa. 1180mAM thayela nirvANa bAdano, temanI niSedikA' rUpe Ubho karyo jaNAya che. (AvA sAdhumUrtio dharAvatA bIjA paNa beeka staMbhonA bhAga devakoTathI upara aMbAjInI TUka tarapha jatA mArganI baMnne bAjue jaDI dIdhelA jovAya che.) saMprati lekha caulukyarAja bhImadeva dvitIya (I. sa. 1186-1242)nA zAsanakALanA prAraMbhanA cothA varSamAM paDe che. (2) vastupAlavihAranI pAchaLanI bhekhaDa para sthita A lekha hAla gumAstAnA maMdira tarIke oLakhAtA (mULa vastupAla maMtrI kArita marudevInA) maMdiranA mULanAyakanI gAdI para che; paNa puSkaLa kacaro jAmela hoI saM1276 varSe | sudi 4....eTaluM ja spaSTa vAMcI zakAyuM che. (I. sa. 1220no A tulyakAlIna lekha vastupAla-tejapAlanA nirmANothI pUrvano che. ahIM mULe te neminAthanA maMdira aMtargata kyAMka haze.) tIrthapati jina neminAthanI pazcima taraphanI bhamatImAM zveta ArasanA naMdIzvarapaTTa (citra "1) para be paMktimAM A lekha kotarAyelo che; yathA : [paM. 1 ] 9 saM. 1282 phAguNa va 2 zukre prAgvATa Tha. rAjapAlasuta mahaM. dhAMdhalena bAMdhava udayana vAghA tathA bhAryA sirIsuta sUmA somA sIhA AsapAla tathA sutA jAlha nAsu prabhRti nijagotramAtruya zreyase naMdIzvarajinabimbA - [paM. 2 ] ni kArApitAni // bRhadgacchIya zrIpradyumnasUri-ziSyaH zrImAnadevasUripadapratiSThita zrI jayAnaMdasUribhiH pratiSThatAni / cha // zubhaM bhavatu // puriSamUrti. strImUrti. mahaM. dhAMdhalamUrtiH Tha. kAnhaDasUtA mahaM. dhAMdhalabhAryA mahaM. sirImUttiH / I. sa. 1226nA tulyakAlIna A lekhamAM ulikhita mahaMdhAMdhala (jeo kadAca maMtrI mudrA dhAraNa karatA haze), temanA vize vizeSa mAhitI hAla to upalabdha nathI. raivatAcalAdhIza nemijinanA maMdiranI uttara taraphanI bhamatImAM ane uttara nirgamapratolInI bhamatImAM paDatI bhIMtane aDhelIne lagAvela "vIsa viharamAna jina'nA manAtA For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinA keTalAka aprakaTa utkIrNa lekho paTTanI nIce A pramANeno traNa paMktimAM lekha koryo che. (citra '2'). A lekhanI apUrNa vAcanA sArAbhAI navAbe pUrve prakAzita karelI5. ahIM ame te lekhano upalabdha pUro pATha ApIe chIe : saM. 1290 ASADha zru 8 bhome prAgvATa Tha. rAjapAla Tha. demati suta mahaM. dhAMdhalena svabhAryA mahaM. sirI [1] tatpitRtaH kAnhaDa Tha- NU suta sUmA somA sIhA AsapAla sutA jAlha rUpiNi mahatarA zrImuva+ [2] [sammetazivarapaTTa:] Arita:| pratiSThita: zrI [nayAnaMvamUri]mi:[2] A paTTanA kArApaka, AgaLa ahIM ATha varSa agAu naMdIzvaradvIpapaTTa sthApanAra, mahattama dhAMdhala ane temano parivAra che; AgaLa lekhAMka '4'mAM kahela keTalAkanAM nAmo ahIM paNa maLe che. pratiSThApaka AcArya agAu kahyA che te jayAnaMdasUri haze tevuM amAruM anumAna che. paTTa jo ke temAM kaMDArela vIsa jinanI saMkhyAne kAraNe vIsa viharamAna (sImaMdharAdi mahAvideha kSetranA pravartamAna) jina hovAnuM mAnI levAmAM AvyuM che; paNa be kAraNasara amane te sammetazikharano paTTa hovAnuM lAge che. temAM paheluM e ke aMkita vIsa jinomAM bharatakSetranI vartamAna covIsInA 23mA tIrthaMkara pArzvanAtha (nAgaphaNA-chatrAMkita) che; ane pratyeka jinane zikharayukta prAsAdamAM pratiSThita hoya tema darzAvyA che, je temanI mUrtionI sammetazikhara 52 mukti pAmela 20 jinonA devakulo vize sthApanAno bhAva 2jU kare che. A tathyo lakSamAM laI ame paMkti bemAM saMdarbhagata sthAne khUTatA ATha akSaro 'sammetazikharapaTTaH' haze tema mAnyuM che. baMnne lekhomAM apAyelI kArApaka saMbaMdhI mAhitI ekaThI karatAM A pado sthApanAra mahattama dhAMdhalanuM vaMzavRkSa nIce mujaba AkArita bane che H 4 + Nu = 4. kAnhaDade 8. rAjapAla = demati putrI mahaM sirI =mahaM dhAMdhala (putro) sUmA soma udayana (putrIo) sIhA AsapAla jAlTa nAsu 91 For Personal & Private Use Only rUpiNI vAghA mahattarA zrImuda + Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra jina neminAthanA maMdiranA dakSiNa dizAnA pratolI-nirgamatkrAranI najIkanA kALamIMDha paththaranA eka staMbha para A ghaNo ja ghasAI gayelo saM 1334 | I. sa. 1278no lekha maLe che. temAM mahattvanI vAta e che ke jIrNadurga (uparakoTa), asalI jUnAgaDhanA upakaMThamAM, durganI pazcime maMtrI tejapALe I. sa. 1232 AsapAsamAM (Aje jUnAgaDha rUpe oLakhAtuM) "tejalapura" nAmaka zahera vasAvyAnI vAta je IsvIsanA 14mA-15mA zatakanA jaina prabaMdhAtmaka sAhityamAM, tema ja e ja kALamAM racAyelI caitya-paripATIomAM maLe che, teno ahIM prathama ja vAra, ane upalabdha sAhityika pramANothI prAcIna evo abhilekhIya ullekha maLe che. lekha nIce mujaba che : saMvata 2334 varSe vaisAva vaHi 8 ravAva (?)...[] deha....... ****************************************** ......... nArtha....... zrautenapura... ..kSetrapAna....................... zrIdevakIyakSetre prAgvATajJAtI Tha. zrI -mAla mahaM AlhaNadevyA zreyorthaM vIgaDene......mAryA .......... ....zrIdevI mAMDa[T] .........zrItIrthe zrImatijJA tI ........ ... .......ritI have pachInA lekho solaMkI-vAghelAyuganI samApti bAdanA che. pILA pASANa para kaMDArela saM 1361 | I. sa. 130pano lekha nemininA gUDhamaMDapamAM vAyavya khUNAnA gokhalAmAM goThavela che. lekha ujjayaMta mahAtIrtha para caturvizati paTTanI sthApanA saMbaMdhI che : For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujajayaMtagirinA keTalAka aprakaTa utkIrNa lekho 93 yathA : saMvata 1361 jyeSTha zudi 9 budhe zrImAlajJAtIya Tha. tihuNA suta [paM. 1] mahaM, padama mahaM. vIkA mahaM haripAlaprabhRtibhi: zrI ujjayaMtamahAtIrthe [paM. ra] nija pitRpitAmaha mAtAmaha bhrAtR svasR zreyorthaM caturviMzatipaTTaH kA [paM. 3] ritaH / pratiSThitaH zrInemicaMdrasUri ziSya zrI jayacaMdrasUribhiH / zui HvatuM A samasta che. paTTanA kArApako tathA pratiSThApaka sUrinA gaccha vize koI ja mAhitI upalabdha nathI. saM. 1494 | I. sa. 1438no A lekha eka puruSa ane pAMca strIonI ArAdhaka pratimA samUha dharAvatA pILA phalaka para nIcenA bhAgamAM korela che : yathA : sA sA ] thALI | dAhU ! I (Tii 2) | nAthI I (vAdrI ?) [ saMvata 2424 varSe zrI zrImAlanyAtIa zreSThI karamaNa bhAryA karamAde suta sAraMga bhAryA sahita [1] ulagisahA [2] paMdaramI zatAbdInA eka caitya-paripATIkAra hAthIpagalA javAnA mArge "sAraMga jiNavara"ne namyAno ullekha kare che te jina A sAhu sAraMganA karAvelA haze? prastuta jinano nirmANakALa AthI I. sa. 1438nA arasAno aMdAjI zakAya. A ja sAlamAM ahIM jinakIrtisUri dvArA, samarasiMha-mAlade dvArA nirmita, "kalyANatraya' prAsAdanI pratiSThA thayelI. prastuta sUri dvArA varSa ajJAta) ahIM pUniga-vasahInI paNa pratiSThA thayelI, je paNa moTe bhAge A 1438nI sAlamAM ke tenI samIpanA varSamAM hovAnuM anumAna thaI zake. ( A viSaya para juo ahIM lekhakano "giranArastha kumAravihAranI samasyA" nAmaka lekha.). jina neminAthanA gUDhamaMDapamAM hAla jovA maLatA pILA pASANanA jinacaturvizatipaTTa (38" x 21")nI nIce A saM. 1499 | I. sa. 1442-43no TUMko lekha che : yathA : __ [paM. 1 ] saM. 1499 varSe phAguNa sudi 12 some osavAla jJAtIya sA. samarasiMhena so........tevayute caturvi. [5. 2] pa rita: prati. zrI somasurabhUmi: lekhanuM mahattva temAM AvatA pratiSThApaka AcArya-rANakapuranA jagaprasiddha nalinI gulma caturmukhamahAvihAra tema ja devakulapATaka(mevADa-delavADA)mAM pratiSThA karanAra tapagacchAlaMkara yugapradhAna AcArya-somasuMdarasUrine kAraNe vadhI jAya che. somasuMdarasUri giranAranI yAtrAe gayAnA sAhityika ullekho che.... ane samarasiMha te kadAca kalyANatrayanA maMdirane saM1494mAM navuM karAvanAra be osavALa kArApako (samarasiMha-mAlade) paikInA eka haze. For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra (9) A lekha tathAkathita saMpratirAjAnA maMdiranA gUDhamaMDapamAM jaLavAyelI eka zveta ArasanI jina pratimA para nIcenA hissAmAM kaMDArAyelo che : yathA : [. 2] . 24 [1] varSe madha , ra zu sUrata vAmi zrI zrI - [paM. 2 ] mAlajJAtIya zre. bhAI Akhyena bhA. ruDI su. zre jhAMjhaNaM pramukha kuTuMba [3] yutena zrIvimalanAthabiMbaM kArita pratiSThitaM vRddhatapApakSe shriirtnsiNhsuuribhiH|| A lekhano ullekha (sva) muni zrI darzanavijayajIe karyo che, paNa tyAM vAcanA ApI nathI. varSanA chellA be aMka vaMcAtA nathI; paNa munizrIe saM. 1509 varSa jaNAvyuM che, je lekhamAM AvatA pratiSThApaka AcAryarUpe zrI ratnasiMhasUrinA nAmane kAraNe lakhyuM haze; kema ke prastuta sUrivare A maMdiramAM mULanAyaka jina vimalanAthanI pratiSThA saM. 1509mAM karAvelI tevuM samakAlika sAhityika pramANa chedeg; paraMtu sAMprata mUrti jina vimalanAthanI hovA chatAM, ane tenI pratiSThAnI miti saM. 1509 hovAno saMbhava hovA chatAM 1, prastuta pratimA A maMdiranA mUlanAyaka vimalanAthanI asalI pratimA nathI lAgatI; kema ke AnI pratiSThA to "sUrayata (sUrata) nivAsI zrImALI kuTuMbe karAvI che; jyAre maMdira khaMbhAtavAsI zreSThI zANarAja ane bhuMbhavanuM karAveluM hoI temanAM nAma tyAM hovA ghaTe. vaLI mULanAyakanuM biMba pittaLanuM hatuM, chatAM lekhamAM anyathA maMdiranA pratiSThApaka bRhatapagacchanAyaka ratnasiMhasUrinuM nAma maLatuM hoI A lekha eka mUlyavAna aitihAsika dastAveja banI jAya che. (10) sagarAma sonInA kahevAtA maMdiranI jagatI paranI (ane mULa maMdiranI pAchaLanI) devakulikAmAM eka AdinAthanA covisI paTTa para saM15(O?)9nuM varSa aMkita che jenI pratiSThA AgamagacchanA koI (devendra ?) sUrinI karelI hovAno ullekha prApta thAya che : yathA svasti saMvata 15(0?)9 varSe vaizAkha vadi 11 zukre vIsalanagara-vAstavya zrI zrImAlajJAtI zre. laSamaNa bhAryA [lITI 1] laSamAde su. meghAvAmaNakamaNa bhA. jAgU zrIAdinAthabiMbaM kArita gAma che [nITI-2] pratiSThita zrITe- (sUri?) fma: [tI. rU] pratimA visalanagara(visanagara)nA zrImALI zrAvakoe bharAvelI che. For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujajayaMtagirinA keTalAka aprakaTa utkIrNa lekho 95 (11) A lekha ratnasiMhasUrinA ziSya udayavallabhasUri dvArA pratiSThita, mULa gabhArAmAM vartamAna mULanAyakanI bAjumAM rahela, pILA pASANanI pratimA para che. lekhamAM jinanuM nAma ApyuM nathI, tema ja lAMchana spaSTa rIte dekhAtuM na hoI oLakha zakya nathI banI. [paM. 1] saM 1519 varSe vai. va 5 zu [paM. 2] sA. amarA bhA. ahivade sutA hIru kA. pra. [paM. 3] zrI udayavallabhasUribhiH hAla mULanAyaka rUpe pUjAtI, paNa jina neminAthanI zyAma pratimA para paNa saM. 1519no (rAmaMDalikanA zAsanano ullekha karato) lekha che22 ane bIjo saM1523 | I. sa. 1467no mULanAyaka jina vimalanAthanA bhoMyarAmAMthI maLI Avela pittaLamaya parikara para che, je ratnasiMhasUri tema ja udayavallabhasUrinA upadezathI karAvavAmAM AveluM, ane tenI pratiSThA udayavallabhasUrinA ziSya jJAnasAgare karelI. (parikara pittaLanuM hoI, asalI mULanAyaka vimalanAthanI pratimA paNa pittaLanI hovAno pUro saMbhava che.) A sivAya thoDAka IsvIsanI 18-19mI zatAbdInA zvetAMbara lekho, tema ja keTalAka digaMbara saMpradAyanA 15-17mI zatAbdInA lekho jovAmAM AvyA che, jeno ahIM samAveza karyo nathI. TippaNo: 9. Travels in Western India, reprint, Delhi 1971, Nos. XI(1-3) and XII (1-4), pp. 504-512. 2. Ed. James M. Campbell, Gazetteer of the Bombay Presidency, Vol.1, Pt. 1, "History of Gujarat," Bombay 1896, p. 177. 3. Report on the Antiquities of Kathiawad and Kacch (1874-75), Archaeological Survey of Western India. Reprint, Varanasi 1971; pp. 159-170. A sivAya barjesanA Memorandum on the Antiquities at Dabhoi, Ahmedabad, Than, Junagadh, Girnar and Dhank, London 1875mAM prAraMbhika noMdho che. 4. ke. kA. zAstrInA cUDAsamA vaMza saMbaMdhanA lekhomAM A spaSTatA varatAya che. 4. "Inscriptions of Girnar," Revised List of the Antiquarian Remains in the Bombay Presidency, Vol VIII. For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra . "Inscriptions of Kathiawad," New Indian Antiquary, Vols. 1-III, Poona 1934| 1941. 7. pravIna jaina bhairava saMprada (dvitIya mA'), pravartaka zrI kAMtivijayajI jaina itihAsamALA, puSpa chaThuM, jaina AtmAnaMda sabhA-bhAvanagara, bhAvanagara 1921, pR. 47-74. 8. ejana, pR. 69-10). 9. prAcIna tIrthamALA-saMgraha (bhAga 1lo) zrI yazovijayajI jaina gaMthamAlA, bhAvanagara saM. 1978 (I. sa. 1922), pR. 57. 10. gujarAtanA aitihAsika lekho (bhAga rajo), zrI phArbasa gujarAtI sabhA graMthAvali 15, muMbaI 1935, pR. 51, pa6, ane 154; tathA prastuta graMthano bhAga 3jo, phA. gusa0 graM 15, muMbaI 1942, pR. 14, 19, 23, 98, 32, 30, 42 ; tathA ejana, "puravaNInA lekho", pR 191, 210, 254, tema ja 257-158. 99. Jaina Tirthas in India and Their Architecture, Shri Jaina Kala Sahitya Samsodhaka Series 2, English series Vol II, Ahmedabad 1944, p. 34. 12. "giranAranA traNa aprasiddha lekho" svAdhyAya pu. 1, aMka 2, pR. 204-210. tathA "A Collection of Some Jaina Images from Mount Girnar," Bulletin of the Museum and Picture Gallery, Baroda, Vol XX, pp. 34-57, Fig. 3 (pl XLIII). 13. "giranAranA eka navaprasiddha prazasti-lekha para dRSTipAta," svAdhyAya, pu. 8, aMka 4, pR. 469-489. 14. jema ke pUrNatalagacchIya suprasiddha hemacaMdrAcAryanA pragurunA praguru yazobhadrasUrie (IsvIsannA dazamA zatakanA aMtabhAge) giranAra para saMthAro karyAno ullekha prastuta gacchanA devacaMdrasUrinA zAMtinAthacaritra (prAkRta : saM. 1160 I. sa. 1104), tathA hemacaMdrAcAryanA triSaSThizalAkApuraSacaritra(12mI zatAbdI madhyabhAga)nI prAMta-prazasti, ItyAdi sAhityamAM maLe che; tathA thArApadragacchIya vAdivetAla zAMtisUrie ujjayaMtagiri para saM. 1096 I. sa. 1040mAM prAyopavezana karyAno prabhAvakacaritamAM nirdeza thayo che. 94. Nawab, Jaina Tirthas., p. 34. 16. navAbe A paTTane "vIsaviharamAna"no mAnyo che te bhUla ja che. 17. saMghavI zavarAjavALI A graMthamAM saMpAdita(madhusUdana DhAMkI, vidhAtrI vorA)mAM Avo ullekha che. (ahIM A saMkalanamAM te punarmudrita karI che.) 18. saMghapati gaNarAja tathA saMghapati zrInAthanI sAthe somasuMdarasUri ochAmAM ochuM be vAra to yAtrArthe giranAra gayelA : (juo modai dezAI, jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, muMbaI 1932, pR. 456, 458, ityAdi.) 19. jaina tIrthono itihAsa, zrI cAritra smAraka graMthamALA puSpa 38muM, amadAvAda 1949, pR. 127. 20. tapAgacchIya ratnasiMhasUriziSyanI 15mA zatakanA madhyanA arasAmAM racAyelI giranAra-tIrthamALAmAM nIce For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujajayaMtagirinA keTalAka aprakaTa utkIrNa lekho mujaba ullekha che : sAmI vimalanAtha tihi gAjaI nirUmala sovanamaya tanuM chAjaI, rAjaI mahima nidhAna; ciMtAmaNi zrIpAsa jisesara suratarU ajitanAtha tirthesara, bihupari sovana vAna, 15 pItalamaya jina pratimA bahuvidha samavasaraNi zrIvIra caturvidha pUju puNya nidhAna; panaranavottara phAgaNa mAsiiM, vaMdu nAM sasi bhANa. 16 (saM. vijayadharmasUri, prAcIna tIrthamALA-saMgraha, bhAvanagara saM1978 | I. sa. 1912, pR. 35.) A pramANane hisAbe mULa pratimA sone rasela ke cakacakita pittaLanI haze. emAM kahela pittaLanA mahAvIranA samavasaraNano moTo khaMDita bhAga bhoMyarAmAMthI prApta thayo che. A vimalanAthano prAsAda khaMbhAtanA zreSThI zANarAja tathA bhuMbhave karAvelo. temAM pittaLanI pratimA hovAnuM tapAgaccha hemahaMsagaNinI giranAra caityaparipATImAM noMdhAyuM che yathA: (zo? zA)Nagara prAsAdi biMba pittalamaI ThAvia 28" (juo. paM. becaradAsa jIvarAja dozI, purAtattva, 1 3 eprila 1923, pR. 296.) 21. zANarAja bhuMbhavanI mULa prazasti khaMDita rUpe maLatI hoI temAM pratiSThAnuM je nizcita rUpe varSadIdhuM haze te pramANa lupta thayuM che. 22. gal Diskalkar, Inscriptions., p. 120. 23. vijayadharmasUri, pR. 57, pAdaTIpa. RNasvIkAra ahIM prakaTa karela banne citro American Institute of Indian Studies, Varanasi Centre,nA citrakAzamAMthI prApta thayAM che. prastuta saMsthAnA sahAya ane saujanyano ahIM svIkAra karuM chuM. citrastha banne paTTo agAu sArAbhAI navAbanA upara saMdarbha sUcita graMthamAM Plate 33, Figs 73-74 rUpe pragaTa thaI cUkyAM che; paNa e pustaka alabhya hoI citrone ahIM saMdarbha-suvidhArthe punaHprakAzita karavAnuM yogya mAnyuM che. For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio gujarAtanI vividhalakSI vAstupraNAlIno madhyakAlIna bhAratIya sthApatyanA mahodadhine samRddha karavAmAM gaNanApAtra kahI zakAya evo phALo rahyo che. gujarAtanA rAjavaMzo, maMtrIo, zreSThIo, ane bahujanasamAje gUrjaradharAne vAstukRtiothI zaNagAravAmAM koI kacAza rAkhI nahotI. A vipula prazrayanA pratApe enI viziSTa sthApatyazailI paNa pUrNa vikAsa sAdhI rahI; sArAye pazcima bhAratamAM vyApta evI A prANavAna marugUrjara prathA potAnI AMtarika zakti, ene anulakSIne racAyelA vAstugraMthonuM zistapUrNa niyamataMtra, tema ja satata maLelA prazraya ane poSaNanA pratApe Aja divasa sudhI TakI rahI che. vidharmI zAsananA kAraNe uttarApathamAM ghaNe sthaLe jyAre devAlaya sthApatyanI glAni thaI tyAre gujarAta ane rAjasthAnamAM eno dIpa niSkapa jalato rahyo. pazcima bhAratanI A AlaMkArika ane kalApUrNa vAstuparaMparAnI jyotane abAdhita, avirata uttejana ApI prakAzita rAkhI enI rakSA karanAra, enI racanAonA marmajJa ane prazaMsaka, enI pragatinA puraskartA ane poSaka to hatA e kALe thayelA kalikAlakubera maMtrIzvara vastupAla ane emanA laghubaMdhu vANijayavIra rAjapuruSa tejapAla. gujarAtanI svAdhInatA ane saMskRtinA samartha saMrakSaka, enI asmitAnA aThaMga ArAdhaka, durjaya raNavIra chatAMye dharmavIra, svadharmaniSTha chatAMye sarvadharmasamadarzI, zrI ane sarasvatInA samAna lADIlA sacivezvara vastupAla ane dharmadhuraMdhara tejapAlanAM saddharmakRtyonI savistara noMdha emanA samakAlIna prazaMsako ane vidyAzritoe racelAM kAvyo ane prazastio tema ja caritracitraNamAMthI vigate maLI Ave che. uttarakAlIna lekhako paNa vastupAla-tejapAlanI dharmaviSayaka pravRttionuM savistara, keTalIka vAra atizayoktibharyuM, varNana karatAM cUkyA nathI. e tamAma graMthasAdhanonAM nirIkSaNa, parIkSaNa, ane vizleSaNa dvArA prApta thatI aMtima ane vizvasta mAhitInA AdhAre eTaluM cokkasa nizcita thAya che ke emaNe nirmANa karAvela prAsAdo ane pratimAo, vApIo ane jalAzayo, prAkAro ane prakIrNa racanAonI saMpUrNa yAdI stabdha kare evI vistRta ane vigatapUrNa che. samrATo paNa savismaya lajjita banyA haze eTalI vizALa saMkhyAmAM vAstu ane zilpanI racanAo A mahAna baMdhuo dvArA thayelI che. agAu koI eka lekhamAM A mahattvapUrNa viSaya para pUrNa ane talasparzI AlocanA thayelI jANamAM na hoI ahIM enI vigatavAra carcA karavA vicAryuM che. A rasaprada viSaya para prakAza pADanAra sAdhanomAM mukhyatve nIcenAM graMtha ane prazasti racanAono AdhAra ahIM levAmAM Avyo che : (1) kavi somezvarakRta kIrtikaumudI (I. sa. 1221 AsapAsa), (2) jayasiMhasUriracita zakunikAvihAraprazasti' (I. sa. 1230 pUrve), (3)-(4) nAgendragacchIya udayaprabha For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio sUriviracita dharmAbhyudaya mahAkAvya(I. sa. 1230 pUrve) tathA sukRtakIrtikallolinI (I sa 1232 pUrve), (5) arisiMhakRta sukRtasaMkIrtana (I sa 1231 pUrve), (6) narendraprabhasUriracita 'vastupAlaprazasti'(moTI), (7) vijayasenasUriSkRta revaMtagirirAsu (IsvI 1232 bAda) (8) pAlhaNaputrakRta AburAsa, (9) bAlacaMdrakRta vasaMtavilAsa, (I. sa. 1240 pazcAt), (10) merutuMgAcAryakRta prabaMdhaciMtAmaNi (I. sa. 1309), ane (11) jinaharSagaNi viracita vastupAlacaritra (I. sa. 1441). A sivAyanA graMtho-jevA ke jinaprabhasUriracita kalpapradIpa (13mI-14mI zatAbdI), rAjazekharasUrino prabaMdhakoza (I. sa. 1349), ane munizrI jinavijayajI saMpAdita purAtana prabaMdhasaMgrahanA 13thI 15mI zatAbdInA lekhanomAM jaNAvelI keTalIka noMdhonA apavAdo bAda karatAM bAkInAnI vigato tapAsatAM ghaNI vAra vyavahAru zakyatAonI parisImAo vaTAvI jatI hoI ahIM tene bahu lakSamAM levAmAM AvI nathI; jyAre upara kahI te 11 racanAomAM apAyelI noMdho samatola, anyonya prAmANita, pUraka ane pratItikara, tema ja keTalIka vAra upalabdha utkIrNa lekhonA AdhAro 52 niHzaMka puravAra thatI hoI ahIM ene ja pramANabhUta mAnavAmAM AvI che. A sivAya uttarAkAlIna lekhakoe vastupAla-tejapAlane anulakSIne lakhelA rAsamAMthI keTalIka upayogI lAgI te mAhitIno paNa ahIM-samAveza karyo che. temAM hIrANaMda (I. sa 1429), lakSmIsAgara (I sa 1452 pazcAt), pArzvacaMdra (I. sa. 1541), samayasuMdara (I. sa. 1626), ane meruvijaya(I. sa. 1665)nI kRtio pramukha rUpe gaNI zakAya. A vAGayika sAdhano uparAMta giranAra ane Abu paranI be moTI prazastionA zilAlekhomAM apAyelI vigato tema ja zatruMjaya, Abu, aNahillavADa pATaNa, khaMbhAta, nagarA, serisA, tAraMgA, dhoLakA, gaNezara, ane prabhAsamAMthI prApta thayelA prakIrNa lekhonI mAhitIne paNa ahIM samAvI levAmAM AvI che. vastupAla-tejapAlanAM dharmalakSI sukRtyonuM samagrAvalokana karatAM e mahAmanA maMtrIonI dAnazIlatAno pravAha jaina ane brAhmaNadharmanAM dharmasthAno paratve tema ja dhArmika ane janopayogI vAstunirmANa tarapha niSpakSa rIte, pUrNa audAryathI, ekadhAro vahyo che. A sukRtyo karatI vakhate A sahRdayI, premALa maMtrIo potAnA bhAIbhAMDuo, pUrvajo, gurujano, sagAMsaMbaMdhIo, mitro ane samakAlIna rAjapuruSone paNa bhUlyA nathI. A tamAma sukRtyaracanAonuM vizleSaNa karatAM A pramANe vargIkaraNa thAya che : nAgarika vAstumAM (1) nagara nirmANa, (2) varaNa vidhAna : jJa taTAka, A kuMDa, rU vApI, rphe kUpa, 3 prapA, OM takramaMDapikA. ane sAthe ja devAlayAdi vAstukarmaNAmAM (3) prAsAda nirmANaH maiM jaina, A brAhmaNIya, rU muslima; (4) devakulikAdi nirmANaH maiM jaina, Ja staMbha, rU pratihastaka, rUM uttAnapaTTa, (5) 22 For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra suvarNadaMDakalazAdhiropaNa, (6) saMcArapAjA nirmANa, tema ja (7) jIrNoddhAro : A jainamaMdiro, mA brAhmaNIya maMdiro, ane (8) pratimA-pratiSThA, 5 jaina (jina, sarasvatI, yakSIyakSAdi), mA brAhmaNIya devatAo, r ArAdhaka mUrti; taduparAMta (9) anya imArato A pauSadhazAlA, mA brahmazAlA, rU dharmazAlA, zuM thazAlA, 3 satrAgAra, 5 maTha ane (10) zeSaH zulkamaMDapikA, A haTTikA, ane rU vATikA. graMthomAM sauthI vizeSa vigato vastapAlacaritramAM apAyelI che, jyAre prazastiomAM alaMkAramahodadhinA aMte narendraprabhasUrie ApelI prazasti sauthI moTI ane vigatapUrNa che. judAM judAM sthaLoe vastupAla-tejapAle karAvela sukRtyonI ahIM rajU karavAmAM AvI rahelI hakIkato bahudhA mULa kRtionI asala zabdaracanAone prAmANika rahIne karavAmAM AvI che. (1) zatruMjaya zvetAMbara jaina tIrthomAM agraNI evA A devAtmA samA punita, prAcIna, parvatIya tIrtha para vastupAlane apAra bhakti, prIti, ahobhAva hatAM. enI eNe sADAsAta vAra yAtrA karelI. chellI yAtrA adhUrI rahI ane mahAyAtrA banI. ahIM eNe ghaNAM sukRta karAvelAM. zatruMjayanA dakSiNa zRMga para maMtrIzvara udayananA putra vAmbhaTTe Isa1157mAM punarnirmANa karAvela bhagavAn samo maNikAMcanamaya pRSThapaTTa ane mukhabhAge zAtakuMbhamaya toraNa karAvyAM. e prAsAdanA traNe maMDapo para jJAna, darzana ane cAritrarUpI mahAratnavata traNa suvarNakalazo pautra pratApasiMhanA kalyANa arthe caDhAvyAM. enA pravezadvAramAM ArasanuM moTuM toraNa karAvyuM; tema ja enI sanmukhe ubhayamukhI lakSmInI madhyamUrtivALuM toraNa karAvyuM. enI samIpamAM prazasti sahita be catuSkikAo karAvI; tema ja tyAM lusiMga ane malladevanI azvArUDha mUrtio judI maMDapikAomAM karAvI; ane uttara-dakSiNe cAra cAra catuSkikAo karAvI. nAyanA A mahAmaMdiranI sAme pratyeka dvAre toraNayukta indramaMDapa karAvyo. temAM bhImadeva (?)", mahAmaMDalezvara viradhavaLa, ane rANI jaitaladevInI dvipArUDha mUrtio karAvI; jayAre potAnI ane tejapAlanI turagArUDha mUrtio uparAMta lalitAdevI(?)", sAta gurujano, pUrvajo , saMbaMdhIo ane mitravaryamaMtrI yazovIra(?)nI mUrtio mukAvI. A uparAMta AdinAthanA e mUlacaityanA vAmapakSe dvitIya patnI sobukAnA zreyArthe bhRgukacchavibhUSaNa zrI munisuvratasvAmInuM samavasaraNa, azvAvabodhacaritra, ane zakunikAcaritrapaTTa sahitanuM maMdira karAvyuM. satyapuramaMDana mahAvIranA e maMdirane cheDe, pravezamArge, be toraNavALuM vAjhevI(bhAratI)nuM maMdira karAvyuM. A traNe maMdiro para pratApasiMhanA kalyANa mATe kAMcana-kalazo mukAvyA. bhRgupurAvatAranA maMdiramAM prapitAmaha caMDaprasAdanA zreyArthe ajitanAtha ane saMbhavanAthanA biba mukAvyAM tema ja potAnI ane sobukAnI mUrti mukAvI. e zakunicaityanI pAchaLa svargIya baMdhu malladevanA For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio 101 zreyArthe uttega toraNa sahita aSTApada tIrtha karAvyuM ATalAmAM ja potAnA ane lalitAdevInA zreyArthe sphaTikanA dhAravALI uttaramukhI be devakulikAo karAvI. e sivAya giranAranA cAra kUTa-aMbA, avalokanA, zAMba ane pradyumananA zikharAvatAra, hemadaMDakalazayukta maMdiro sAthe raivatAdhIza neminAthanuM caitya karAvyuM tema ja staMbhanakAdhipa pArzvanAthanuM maMdira karAvyuM. eka utsavamaMDapa karAvyo. jinamAtA marudevInA maMdira para hemadaMDa sahita kalaza mukAvyo. tIrtharakSaka kapardIyakSanA purAtana maMdirano jIrNoddhAra karAvyo. emAM vAmapakSe toraNa karAvyuM ane aMtarAlanA gokhalAmAM pArzvanAthanI mUrti karAvI tema ja tyAM paridhimAM ArasanI jagatI karAvI. jagatImAM mattavAraNa maMDita uttuMga toraNa karAvyuM. AdinAthanA A devAlayasamUha pharato pratolIyukta prAkAra karAvyo. (ahIM yugAdidevanA maMdira pAse zilpIe ghaDelI svargIya mAtA kumAradevInI pratimA joI AdrahRdayI maMtrIzvaranI AMkhomAM AMsu AvelAM.) zatruMjayanA (uttara zRMga para AvelA) zAMtinAthanA prAcIna maMdira para pAMca zAtakuMbha (suvarNakalaza) mukAvyA ane enA maMDapamAM sAta devakulikAo karAvI; tema ja sAta jayastaMbho AropyA. ATalAmAM kayAMka gajapadakuMDa paNa karAvyo. moDherapurAvatAra mahAvIranA maMdiramAM potAnI ArAdhaka mUrti mukAvI. zatruMjaya para pote karAvelAM devasthAnonA kharcanibhAva mATe vIradhavala pAse tAmrazAsana karAvI arkapAlita (aMkevALiyA) gAma samarpaNa karAvyuM. zatruMjayane anulakSIne laghubaMdhu tejapAle paNa keTalAMka sukRtyo karAvelAM jenI noMdha have joIe. eNe zatruMjaya para caDavAnI pAja (saMcArapAjA) karAvI. AdinAthanA zRMganI sAme anupamAdevInA zreya mATe anupamAsarovara karAvyuM. enA upakaMTha ane kuMDa vaccenA taTa para vATikA karAvI. tyAM aMbAlaya, kapardIbhavana ane padyabaMdha (pagathiyA) karAvyAM. indramaMDapa pAse naMdIzvaradvIpacaitya karAvyuM. potAnI sAta bhaginIonA kalyANa arthe sAta devakulikAo karAvI. baMdhu malladevanI be vidhavA patnIo-lIlu ane pAna-ane emanA putra pUrNasiMha ane pautra pethaDanA zreyArthe tyAM bIjI cAra devakulikAo karAvI. maMtrI yazorAja(yazovIra ?)nA zreyArthe traNa devakulikAo karAvI. potAnI ane anupamAdevInI ArasanI be mUrtio karAvI. zaMkhezvarAvatAra pArzvanAthanI mUrti karAvI. chelle vastupAlanA smaraNamAM svargArohaNa prAsAda karAvyo. I. sa. 1313 daramiyAna thayelAM khaMDana ane tyArapachInA jIrNoddhAra, khAsa karIne 16mI zatAbdInA karmAzAnA jIrNoddhAra daramiyAna zatruMjaya paranI vastupAla-tejapAla nirmita sthApatyakRtiono anya prAcIna devAlayo sAthe sarvathA vinAza thayo hovAnuM jaNAya che. For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra (2) pAdaliptapura zatruMjayanI taLeTImAM vAbhaTTa-prapA pAse ane pAlItANAnI sImamAM vastupAle lalitAdevInA zreyArthe lalitAsara karAvyuM. enA setu para ravi, zaMkara, sAvitrI ane vIrajinanAM dhAmo karAvyAM. jinapUjana mATe kusumavATikA tema ja prapA ane vasatI karAvyAM. pAlItANAgAmamAM mahAvIranuM maMdira karAvyuM ane tyAM kumAravihAra (vastutayA tribhuvanavihAra) para hemakuMbha ane dhajA caDAvyAM. (3) giranAra zatruMjaya pachInuM taratanuM mahattva dharAvatA purANaprasiddha raivatAcala-giranAra-para paNa vastupAle mahattvanAM sukRtyo karAvelAM. ahIM Isa. 1129mAM soraThanA daMDanAyaka sajjana dvArA navanirmita tIrthanAyaka bhagavAna neminAthanA maMdiranA pazcima tema ja uttara ane dakSiNa dvAre toraNo karAvyAM. enA gUDhamaMDapa AgaLanI trika(mukhamaMDa5)mAM DAbIjamaNI bAjue pitA tathA pitAmahanI athArUDha mUrtio karAvI, tema ja tyAM pitAnA zreyArthe ajita ane zAMtijinanI kAyotsarga pratimAo karAvI. saMkaDAza TALavA ahIM indramaMDapa paNa karAvyo. maMDapa para kalyANakalazo mukAvyAM. neminAthanA A prazasya jinabhavananA aMtabhAge (pAchaLa, pUrvamAM) pUrvajonI pratimAo ane prazasti sahita kAzmIrAvatAra devI sarasvatInI kulikA karAvI. A sivAya vastupAle ahIM keTalAMka mahattvanAM navAM maulika maMdiro paNa karAvelAM. emAM svazreyArthe zatruMjayAvatAra RSabhadevanuM maMdira, tene vAmapakSe joDelo lalitAdevInI puNyavRddhi arthe karAvela, pUrvajonI mUrti sAtheno, vizAtI jinAlaMkRta sametazikhara maMDapa ane dakSiNa pakSe sokhukAnA zreyArthe karAvela aSTApadatIrtha sameta vastupAlavihAra' nAme oLakhAtuM, I. sa. 123ramAM pUrNa thayeluM, jhUmakhuM mukhya ane mahattvanuM che. AdinAthanA e maMdiramAM potAnA pUrvajonA zreyArthe ajitanAtha ane vAsupUjyanAM biMba mukAvyAM. enA maMDapamAM caMDapanI mUrti, vIra jinendranuM biMba, ane aMbikAnI mUrti karAvyAM; tyAM garbhagRhanA dvAranI DAbIjamaNI bAjue potAnI ane tejapAlanI gajArUDha mUrtio karAvI. aSTApadanA maMDapamAM kumAradevInI ane bhaginInI mUrti karAvI. A traNe prAsAdanAM traNa toraNa karAvyAM. A vastupAlavihAranI pRSTha kapardIyakSanuM maMdira karAvyuM. RSabhadevanI mAtA marUdevInuM maMdira ane temAM jinamAtAnI gajArUDha mUrti karAvI. A uparAMta staMbhanapurAvatAra pArzvanAthanuM maMdira karAvyuM. ahIM paNa vastupAle satyapurAvatAra mahAvIranuM mahimAsvarUpa maMdira baMdhAveluM. neminAthanI pratimA ane AtmIya, pUrvaja, anuja, putrAdinI mUrtio sahitano eka sukhoddhATanaka ke mukhodghATanaka staMbha karAvyo. uttara bAjue pitA AsarAja ane pitAmaha For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio 103 somanI azvArUDha mUrtio karAvI. jinamaThanI prapA karAvI ane traNa devakulikAo karAvI. zivAcaityamAM potAnI, potAnI patnInI, tejapALa ane enI bhAryAnI mUrti mukAvI. aMbAzikhare aMbikAsadanano navo maMDapa karAvyo. aMbikAnuM ArasanuM parikara karAvyuM. ahanI devakulikA karAvI. ahIM caMDapanA zreyArthe neminAthanI mUrti tathA caMDapa, maladeva, tejapALa ane potAnI mUrtio karAvI. avalokanAzikhare caMDaprasAdanI puNyavRddhi arthe nemijinanI pratimA tema ja caMDaprAsAdanI ane potAnI pratimA mukAvI. pradyumanazikhare somanA zreyArthe nemijinanI mUrti tathA somanI ane tejapALanI mUrti mukAvI. zAMbazikhare pitA AsarAjanA kalyANa arthe neminAthanI pratimA tema ja AsarAja ane kumAradevInI pratimA mukAvI. tejapALe giranAra upara to mAtra "kalyANatraya saMjJaka neminAthanuM maMdira baMdhAvyAnA ullekho che. e maMdirano samarasiMha-mAladee I. sa. 1438mAM AmUlacUla uddhAra karelo ane hAla te saMgrAmasonInA maMdira tarIke oLakhAya che. vastupAle karAvelA pArzvanAthanA caityane sthAne saMprati rAjAnA maMdiranA nAme oLakhAtuM zANarAja ane bhuMbhave I. sa. 1453mAM baMdhAveluM maMdira UbhuM che; jyAre satyapuravIrane sthAne narapAla saMghavIe I. sa. 1438nA arasAmAM mahAvIranuM navIna ja maMdira baMdhAvyuM je hAla melakavasahI tarIke oLakhAya che. aMbikAnA maMdirano paNa zreSThI somale Isa. 1468mAM pUrNarUpe uddhAra karelo che. chatAM vastupAlanI mukhyakRti "vastupAla-vihAra' haju astitvamAM che. neminAthanA maMdiranI pAchaLa e maMdira AveluM che. temAM paNa jo ke maMDaponI chato, saMvaraNA, ane garbhagRhanAM zikhara 15mI zatAbdImAM navesarathI baMdhAyAM lAge che. A maMdiramAM ja saMvat 1288nA varSavALI vastupAlanI 6 moTI ane mahattvapUrNa zilAlekhaprazastio lagAvelI che. A devAlaya gujarAtanA sthApatyanI eka aNamola kRti gaNAya che. DuMgara uparanA sthApatya uparAMta giranAranI taLeTImAM tejapAle gaDha sahita tejalapura vasAveluM. temAM mammANI khANanA paththaramAMthI ghaDelI pArzvanAthanI pratimA sahita AsarAjavihAra karAvyo. A uparAMta tyAM vasatI, saMghezagRha, satrAgAra, vApI, apA, ane navahaTTa karAvyAM. pArzvanAthanI pUjA mATe udyAna karAvyuM; ane mAtAnA nAmathI kumArasarovara karAvyuM. vastrApathamAM bhavanAthano uddhAra karAvyo. tyAM AgaLa kAlamegha kSetrapAla sthApyA ane AzvamaMDapa karAvyo. tejapAlanI A tamAma kRtio (kadAca kumArasarovara sivAya)* kALabaLe naSTa thaI cUkI che. bhavanAtha mahAdevano aMdarano jUno bhAga haju Ubho che. te to maitrakakAla jeTalo che. * taLAva daravAjA bahAra AvelAM A taLAvamAM have vasAhata banI gaI che. For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra (4) vAmanasthaLI maMtrI tejapALe vaMthaLImAM vasatI karAvI ane gAmanA prAMtaramAM vApI karAvI. (5) devapattana vastupAle ahIM purAtana caMdraprabhajinanA maMdiranA aMta bhAge pauSadhazAlA sahita aSTApadaprAsAda baMdhAvyo. eka bIjI pauSadhazAlA paNa karAvI ane Avaka mATe adRzAlA ane gRhamAlA karAvI ApyAM. bhagavAna somanAthanI ratnakhacita muMDamALA rAjA viradhavaLanA saMtoSa mATe karAvI. somanAthanA maMdira AgaLa tejapAle potAnI kIrti mATe DuMgara jevA be hAthI ane eka ghoDo karAvyA. dvijanA vedapATha mATe brahmazAlA ane satrAgAra karAvyAM. tejapALe AdinAthanuM moTuM maMdira karAvyuM. anupamAdevIe I. sa. 1234mAM mahAvIranA biMbanI pratiSThA karAvI. vastupAle karAvelA aSTApadanA staMbho ane suMdara chata hAla ahIMnA jummA masjidanA pravezamaMDapamAM che; jayAre tejapAlavALA AdinAtha maMdiranA staMbho ane maMDapanI chata mAIpurI masjidamAM che''. (6) kuheDIgrAma tapodhano mATe vastupAla abhirAma (ArAma? Azrama ?) karAvyo. (7) koDiyanAri koDInAramAM vastupAle neminAthacaityane caMcadhvajathA zAbhita karyuM. AbakAnA madirano uddhAra karI tenA para hemakalaza caDhAvyo. (8) ajAharapura | unA pAsenA ajArAgrAmamAM maMtrIzvara vastupAle jinAdhIza(pArzvanAtha ?)nA maMdirano uddhAra karI tenA zikhara para kAMcanakalaza mukAvyo. nityapUjA arthe gAmanI bahAra vATikA ane vApI karAvyAM. (9) madhumatI mahuvAmAM jAvaDI zreSThIe karAvela vIramaMdira para vastupAle dhajA ane hemakuMbha mukAvyAM. (10) tAladhvajapura taLAjAmAM vastupAle RSabhadevano prAsAda karAvyo. For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio 105 (11) arkapAlita pAlItANA kSetranI najIka AvelA uttara madhyakALamAM aMkIpaliya nAme ke atyAre aMkevALiyAnA nAme oLakhAtAM gAmamAM vastupAle janakanI dharmavRddhi mATe zrI vIrajinanuM maMdira karAvyuM. mAtRpuNyArthe prapA, pitRpuNyArthe satra, svazreyArthe vastupAlasarovara ane gAmalokonA kalyANa mATe zivamaMdira ane pAthAvAsa kuTi paNa karAvyAM. (12) valabhI valabhIpuramAM malladevanA zreyArthe vastupAle RSabhaprabhunA maMdirano uddhAra karyo; kUpa, sudhAkuMDa, ane prapA karAvyAM. (13) virejayagrAma ahIM vastupAla vihAra karAvyo, tema ja yAtrikonI sagavaDa mATe satra ane prapA karAvyAM. saMghane UtaravA mATe pratolI sahita sthAna karAvyuM. pAMca maTha karAvyA. (14) vAdhAkabhaMDapadra (vALAka paMthaka ?)mAM vastupAle vaTakupamaMDapikA karAvI. (15) kaliguMdIgrAma tejapALe ahIM prapA ane vApI karAvyAM, vastupAle tenI DAbI bAjue gAMgeyanuM kalazayukta maMdira karAvyuM. (16) vardhamAnapura vastupAle vaDhavANamAM vardhamAnajinezano hemakuMbhadaMDavibhUSita bAvana jinAlayavALo prAsAda karAvyo. saMgharakSA mATe durga karAvyo. vIrapAladevanA (mahAvIranA ?) purAtana devAlayano uddhAra karAvyo. vApI karAvI ane be satrAgAro karAvyAM. A maMdiro kALanA garbhamAM vilIna thaI gayAM che. (17) dhavalakakka viradhavalanA samayamAM dhoLakA vAghelAonuM pATanagara hatuM. ahIM vastupAle zatruMjayAvatAra zrI nAbhijinezano vizAlabiMbapratiSThita, suvarNakalazayukta, caturvizati prAsAda tema ja kapardIyakSanuM maMdira karAvyuM. pauSadhazAlA karAvI, munio mATe bIjI vasatI paNa karAvI. rANakabhaTTArakanA maMdirano uddhAra karAvyo tathA vApI ane prapA karAvyAM. tejapAle ahIM For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra ujjayaMtAvatAra zrI neminAthano "kailokyasuMdara'prAsAda karAvyo. ahIMnI TAMkA masjidamAM A paikInA keTalAka avazeSo hovA joIe. vastupAlanA mUlamaMdiranuM sthAna dhoLakAmAM batAvavAmAM Ave che, paNa vartamAna maMdira pramANamAM arvAcIna che. (18) dhaMdhukkaka vastupAle dhaMdhukAmAM caturvizatibiMba ane vIrajina sahita aSTApada caitya karAvyuM. kumAravihArano uddhAra karI emAM mUlanAyakanI pratiSThA karI ane zikhara para hemakuMbha mukAvyAM. tejapAle ahIM moDhavasatimAM pAMcAlikA(pUtaLI)vALo raMgamaMDapa karAvyo. e uparAMta ahIM traNa dharmazAlA, be vidyAmaTha ane traNa satrAgAra karAvyAM. dhaMdhukA ane haDAlAnA prAMtaramAM vIravaLanA sukRta mATe prapA sahita vApI karAvI. - saurASTra pradezamAM karAvela sukRtyonA avalokana bAda have lATamAM temaNe karAvela kRtionI noMdha joIe. (19) gaNezvara vastupAla ahIM I. sa. 1235mAM gaNezvaranA maMdirano maMDapa karAvyo. (20) navasArikA navasArImAM tejapAle bAvana jinAlayayukta pArzvanAthano prAsAda karAvyo. (21) ghaNadivyApurI gaNadevImAM tejapAle nemicetya karAvyuM. (22) jhIjharIA grAma tejapAle (jhagaDiyAmAM?) prAsAda, sarovara ane vApI karAvyAM. (23) bhRgukaccha ahIM udayanamaMtrInA putra AmabhaTTe I. sa. 116 6mAM punarnirmANa karelA prasiddha zakunikAvihAramAM 25 devakulikAo para hemadaMDa sahita kalyANakuMbha mukAvyA. maMdiranuM pratolI-nirgama dvArA tAratoraNa sahita navuM karAvyuM. gUDhamaMDapamAM potAnA ane lalitAdevInA zreyArthe parikarayukta ajitanAtha ane zAMtinAthanI pratimAo tema ja tenI (koDe?) dakSiNamAM potAnI ane lalitAdevInI mUrti karAvI. e zakunicaityanA mukha pAse ArasanI be devakulikAo karAvI. (temAM ?) pArzvanAtha ane mahAvIranAM biMba mukAvyAM. For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio 107 munisuvratasvAmInI dhAtunI mUrti karAvI. jAMbunada (sonAnI) ane dhAtunI 20 jina pratimAo paNa karAvI. A bhRgupuramAM cAra cetyo tema ja vApI, kUpa, ane apAyukta abhedya durga karAvyo. gAma bahAra puSpavana karAvyuM. tejapAle ahIM lepamayI mUrtio karAvI, tema ja yugAdIzanA maMdira para hemamahAdhvaja caDAvyo. tyAM uttara ane dakSiNe ema be devakulikAo karAvI. traNa kAMcanakuMbha padharAvyA. snAtrapITha para dhAtubiMba padharAvyAM. nAgendrAdi (nAgendra gaccha AdinA?) munionI lekhamayI pratimAonI potAnA guru (vijayasenasUri ?) dvArA pratiSThA karAvI. (24) vaDakRSaNapalli vastupAle ahIM(vaTaphUpa ?)nA be caityomAM (anukrame) nAbheya ane neminAthanA biMbanI pratiSThA karAvI. suvratasvAmInA caityamAM hemabiMba mukAvyuM. (25) zuklatIrtha vastupAle satrAgAra karAvyuM. (26) vaTapadra vaDodarAmAM tejapAle pArthajinendrano aMdaropama vizALa prAsAda karAvyo. (27) vatkATapura (AkoTA ?)mAM AdinAthanA maMdirano tejapAle uddhAra karAvyo. (28) asovanagrAma " tejapAle ahacaitya karAvyuM. (29) darbhAvatI DabhoI vAghelAonI priya bhUmi hatI. ahIM maMtrIpuMgavoe keTalAMka mahattvanAM sukRtyo karAvelAM. vastupAle ahIMnA vaidyanAtha maMdiranA 20 suvarNa kalazo (pUrve mAlavAno subhaTavarmana harI gayelo tenA sthAne) navA karAvI mukAvyA. enA garbhagRhanI bahAranI bhIMtamAM varadhavala, jaitaladevI, malladeva, potAnI tathA tejapAlanI mUrti karAvI. dinapati(sUrya)nI paNa mUrti mukAvI. uttaradvAra pAse toraNa karAvyuM. kAMcanakuMbhathI zobhatI be bhUmikAvALI vRSabhaMDapikA (naMdImaMDapikA) karAvI. e maMdiranA agrabhAgamAM tejapAle jainamaMdira karAvyuM ne enA para suvarNanA nava kalaza mukAvyA. tyAM prazasti mukAvI. svayaMvara mahAvApI karAvI. kailAsa parvata samA toraNayukta, suvarNakuMbhAMkita pUrvajamUrtiyukta (171 devakulikAonA parivAra sAthe ?) For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra pArzvajinezvaranA caityanI racanA karAvI. tyAM valAnakamAM gajarUDha, rajatapuSpamAlAdhArI mAtA kumAradevInI pratimA mukAvI. nagara pharato vividhabhaMgI vapra (durga) karAvyo. revorsaMgame (varadhavalanA nAmathI ?) vIrezvara devanuM maMdira karAvyuM. kuMbhezvara tIrthamAM saMpasvI maMDapa karAvyo. atyAre to DabhoImAM vaidyanAtha mahAdeva ke pArzvanAthanA maMdirano patto nathI. vaidyanAtha maMdira sAme je jainamaMdira haze, kadAca tenA avazeSo tyAMnA mahAlakSmInA navA maMdiramAM vaparAyA lAge che. tyAM lalATabiMba tarIke dvArazAkhAmAM jinamUrti che. DabhoInA killAnAM traNa dvAronAMdoda, vaDodarA, ane mahuDI-tejapAle baMdhAvelAM lAge che; jyAre pUrva taraphanI gaDhakALikAnA maMdiravALI hIrAbhAgoLa to tyAMnA prazastilekha anusAra vIsaLadeva vAghelAe I. sa1253mAM baMdhAvI che. kalAnI dRSTie A dhAro kevaLa gujarAtanA ja nahIM, sArAye bhAratanA gaurava samA che. (30) pAvakagiri pAvAgaDha para tejapAle ahaMtadeva(saMbhavanAtha)no gajAthanara pIThAMkti sarvatobhadraprasAda (caumukha prAsAda) tema ja Adijineza, ajitanAtha, ane arbadanAganAM maMdiro karAvyAM. neminAtha ane aMbikAnAM maMdirono uddhAra karyo. pAvAgaDhanAM A tamAma maMdiro sarvathA naSTa thayAM che. enA para rahelAM sAta jaina maMdiro to 15mI zatAbdInA ane pUrva taraphanAM jhUmakhAnAMo have digaMbara saMpradAyanA kabajAmAM AvI gayAM che. ' (31) staMbhanaka zeDhI nadIne kinAre, thAMbhaNAmAM, staMbhana pArzvanAthanuM prAcIna pratibhAvALuM maMdira hatuM. enA zikhara para vastupAle kAMcanakuMbha ane daMDa mukAvyAM, enA gUDhamaMDapamAM nAbheya ane neminAthanI, ane jagatImAM sarasvatInI pratimA karAvI. maMdira pharato nagAkAra prAkAra karAvyo. vApIno uddhAra karAvI be prapA karAvI. (32) staMbhatIrtha gujarAtamAM aNahilavADapATaNa pachInuM sauthI moTuM jaina kendra to hatuM khaMbhAta. ahIM sacivezvara vastupAle mokaLe mane saddharmakRtya karyA che. ahIM potAnI patnInA kalyANArthe mathurAbhidhAna ane satyapurAbhidhAnanAM jinAlayo karAvyAM. valAnaka ane trika, moDhA AgaLa pratolI, maTha tathA aTTamAM 6 jinabiMbanI racanA karI. aSTamaMDapa (aSTApada maMDapa ?) sahita ArasanA uttAnapaTTa ane dhArapatrayukta bAvana jinAlaya karAvyuM. tenA para bAvana prauDha dhvajadaMDa ane ghaTa mukAvyAM. traNa toraNavALI pAMcAlikA(putaLI)nI zreNI karAvI. tyAM pitAnA zreyArthe For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastupAla-tejapAlanI kIttanAtmaka pravRttio 109 zatruMjaya ane giranAranA pratihastaka (paTTa) karAvyA ne enI Avaka mATe be haTTikA, cAra gRhavATikA ane eka vATikA ApyAM. ahIMnA prAcIna zAliga jinAlayanA gUDhamaMDapano uddhAra karAvyo. enA garbhagRhanA dvAre khattakamAM potAnI ane tejapAlanI mUrti mukAvI; lakSmIdharanA zreyArthe enI paridhimAM aSTApadano uddhAra karAvyo. rANaka zrIaMbaDa ane vairisiMhanA puNyArthe enI bAjunA caityamAM be ardhabiMba mukAvyAM. RSabhasvAmInA kumAravihAramAM mUlanAyaka karAvyAM, enA 72 suvarNakuMbhadaMDa sahita navAM karAvyAM tathA baMne bAjue devakulikA karAvI. mahAvIra ane pArzvanAthanI "Na pratiSThA karAvI. pautra pratApasiMhanI ane enA nAnAbhAInI puNyavRddhi mATe anukrame nirgamana dvAra ane valAnakanA pravezamAM ema be atikulikAo karAvI. osavAlagacchIya pArzvanAthanAM jinAlayomAM potAnI ane tejapAlanI mUrti karAvI; enA mokSapuradvAre toraNanA staMbha pAse maladevanI ane potAnA kalyANa mATe yugAdidevanI ane potAnI patnInA zreyArthe nAbheya ane vIranI mUrtio karAvI; vizeSamAM enA gUDhamaMDapamAM be kAyotsarga jina karAvyAM. thArApadragathvIya zAMtinAtha jinAlayanA valAnaka, trika, ane gUDhamaMDapano uddhAra karAvyo. (prastuta maMdiramAM?). kelikA phaI, phuA tribhuvanapAla, ane potAnA zreyArthe anukrame saMbhavanAtha, abhinaMdana jina ane zAradAnAM biMba paTTazAlAmAM karAvI pratiSThita karyA. zatruMjayAvatAranA maMdiramAM neminAtha ane pArzvanAthanI be devakulikAo karAvI. kSapaNAIvasatikAno uddhAra karAvyo; emAM caMdraprabhanuM biMba mukAvyuM. maTha ane be aTTa karAvyAM, rohaDIcaityamAM ajayasiMhanI mUrti karAvI, ane enA kalyANArthe nAbheyanI mUrti karAvI. brahmANagacchIya neminAthanA jinAlayamAM AdinAthanI devakulikA karAvI. saMDeragacchIya mallinAtha-jinAlaye lalitAdevInA zreya mATe sImaMdhara prabhu ane (enA) vizALa maMDapamAM devakulikA sahita yugaMdhara, bAhu, subAhu ane jinAdhipa sthApyAM. bhAvaDAcAryagacchIya pArzvajinezano jinatraya nAmaka prAsAdano uddhAra karyo. cAhaDavihAranuM valAnaka karAvyuM; emAM vacamAM dhAtumaya biMba mukAvyuM. AsarAjavihAre pittaLanuM samavasaraNa karAvyuM. sva-kulasvAmI (kuladeva ?)nA maMdira AgaLa raMgamaMDapa karAvyo. tejapAle temAM mAtAnA zreyArthe ariSTaneminI pratimA mukAvI, jaina sAdhuonA nivAsa mATe eka pauSadhazAlA karAvI. munio mATe bIjI pAMca vasatI karAvI. - khaMbhAtamAM vastupAle keTalAka brAhmaNa maMdirone anulakSIne paNa sukRta karAvelAM jemake vIradhavalanA zreyArthe vaidyanAtha maMdirano uddhAra karAvyo; eno akhaMDapada maMDapa karAvyo; emAM malladevanI mUrti mukAvI, tyAM samIpamAM pautra pratApasiMhanA kalyANa arthe banne bAju gavAkSavALI prapA karAvI. bhImezvaranA maMdira para kaLaza ane dhvajadaMDa caDhAvyA; enA garbhagRhamAM potAnI tathA tejapAlanI mUrti karAvI; enI jagatImAM vaTasAvitrI-sadana sahita For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra lalitAdevInI mUrti karAvI. lolAkRti dolA tathA mekhalA-vRSa karAvyAM. potAnA ane potAnA baMdhunA zreyArthe takra-vikraya vedikA-sthAna karAvyuM. bakulAdityanA maMdira AgaLa sudhAmaMDapa karAvyo. tyAM maMdira AgaLa uttAnapaTTa karAvyo. (pharasabaMdhI karAvI) yazorAja nAmaka zivAlaya karAvyuM. vIradhavalanA ullAsa mATe iMdumaMDali zivAlaya karAvyuM. nagaranA upakAra mATe kRSNanuM iMdirA sahita maMdira karAvyuM. dvijarAja mATe brahmapurI karAvI ane tera vATikA ApI. SaTkarmanirata brAhmaNone zAsana karAvI rAmapallaDikA grAma ApyuM. kUpa, ArAma, prA, taTAka, vATikA, brahmapurI ane zaivamaThanI racanA karAvI. jalasthala (baMdara) para AvatA vaNijo(vepA2Io)nI sagavaDa mATe zulkamaMDapikA (jakAtanI mAMDavI) karAvI. mahisAgara saMgame zaMkha sAthenA yuddhanA samaye raNamAM paDela rAjAonA kalyANArthe bhuvanapAlazivanA maMdiramAM daza devakulikAo karAvI. enI jagatImAM caMDikAyatana ane ratnAkaranuM maMdira karAvyuM. (33-34) AzApallI ane karNAvatI sulatAna ahamadazAha dvArA sthApita ahamadAbAda(amadAvAda)nA sthAne yA bAjumAM A banne nagaro solaMkIyugamAM vidyamAna hatAM. ahIM khAsa to tejapAle ja sukRto karAvyAM lAge che. eNe ahIM (AzApallImAM) hemakuMbhAvalIyukta ArasanuM naMdIzvarAvatAra caitya karAvyuM. zatruMjayAvatAranA prAsAda para hemadhvajA caDhAvI. udayanavihAramAM be khattaka karAvI potAnA putranA zreyArthe vI2 ane zAMtijinanI pratimA sthApI. zAMtuvasatImAM mAtAnA puNyodaya mATe mUlanAyaka karAvyA. vAyaTIyavasatImAM paNa mAtAnA kalyANa mATe mUlanAyaka karAvyA. karNAvatImAM viMzatijinAlaya para hemakuMbha caDAvyA. (35) kAzahRda 110 amadAvAdanI najIkanA kAsIndrAmAM vastupALe aMbAlaya karAvyuM ane tejapALe nAbheya bhavanano uddhAra karyo. (36) pattana gujarAtanA garavA pATanagara pATaNamAM to aneka devamaMdiro hatAM. staMbhatIrthanI jema ahIM paNa pUrve racAI gayelA keTalAye prAsAdonI hakIkata parokSa rIte jANavA maLe che. anya graMthomAMthI A prAsAdonA astitva vize AdhArabhUta mAhitI maLatI hoI jinaharSe ApelI hakIkato keTalI cokkasa che eno khyAla Ave che. ahIMnAM sukRto moTe bhAge tejapAle karAvelAM jaNAya che. paMcAsarA-pArzvanAthano AmUlacUla uddhAra karAvI, emAM mUlanAyaka sthApI, e prAsAdane hemakuMbhathI vibhUSita karyo. gaja, azva, naratharanI racanAvALo bhagavAna For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio 111 zAMtinAthano 72 devakulikAyukta AsarAjavihAra karAvyo; enA para kula 77 suvarNa kalazo caDhAvyA. te prAsAdanI DAbI bAju kumAradevInA puNyArthe ajitasvAmInuM caitya karAvyuM; emAM kumAradevInI gajArUDha mUrti mukAvI. kumAravihAracaitya para sAta tAmrakalaza caDhAvyA. AhaDadevanA caityamAM mukhamaMDapa karAvyo ane te maMdiramAM neminAthanI dhAtupratimA padharAvI, koraMTavAlagacchIya caityamAM caMdraprabhajina karAvyA. khaMDelavAlavasatImAM kAyotsarga jinayugma karAvyuM. zAMtUvasatikAno jIrNoddhAra karAvI tenA para hemakuMbha caDhAvyo. mallinAtha jinAdhIzanA maMdirano uddhAra karAvyo. (mu ? uIkezavasatImAM moTuM (jina)biMba karAvyuM. vIrAcArya-jinAgAramAM gajazAlA karAvI. temAM aSTApadAvatAranuM unnatacaitya karAvyuM. rAjavihAra para navA kAMcana kalaza karAvyA. mUlanAthajina(mUlavasatikAprAsAda)no kalaza karAvyo. zIlazALI munio mATe (100?) dharmazALA karAvI. nAgendragacchanA sAdhuo mATe traNa majalAvALo upAzraya karAvyo; tyAM satrAlayanI zreNI karAvI. (37) bAulA grAma tejapAle ahIM neminAthanuM maMdira karAvyuM. (38) vaDanagara vaDanagaramAM tejapAle AdijinezanA prAsAdano samuddhAra karyo. A mULa maMdira dazamAM zatakanA madhyabhAgamAM ane enI sAmenI be devakulikAo dazamA zatakanA aMtabhAge thayelI. mULamaMdiranA vedibaMdha sudhIno bhAga kAyama rAkhI upalo tamAma bhAga tema ja gUDhamaMDapa ane trika tejapALe navesarathI karAvelAM. mULamaMdirano jaMghAthI uparanA samasta bhAgano 18mI zatAbdImAM pharIne uddhAra thayo che. (39) vyAdhrapalli | vAghelAonI janmabhUmi vAghelamAM pUrvajoe karAvela jinamaMdirano uddhAra karAvyo. (40) nirIndragrAma voLA nAmanA vAlInAtha(vyaMtara valabhInAtha)nA maMdirano uddhAra karyo. (41) sIhulagrAmamaMDala zrI vIra-jinanA maMdiramAM kazuMka karAvyuM. (42) goghA godharAmAM cAra (jina)vezma karAvyAM; girIndra samo uttuMga gaja-anya racanAMkita caturvizati ajitasvAmI tIrthezano prAsAda tejapALe karAvyo. For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra (43) maMDali mAMDalamAM AdijinendranI vasatI karAvI. moDha avasatImAM mULanAyaka padharAvyA. kumArajinAlayano uddhAra karAvyo. (44) zaMkhezvara ahIM suprasiddha pArzvanAthanA caityano uddhAra karI te navuM karAvyuM. tenI devakulikAo para hemakuMbho mukAvyA. (45) serisaka serisAmAM maLelAM pabAsaNonA lekhonA AdhAre pArzvanAthabhavanamAM malladeva ane puNyasiMhanA puNyArthe nemi ane vIra khattakamAM sthApyAM. A sivAya (mUla)caitya para kAMcanakuMbha mukAvyA. cAra catuSkikAo karAvI ane dharmazALAno uddhAra karyo. jinapUjana arthe vApI apAyukta vATikA ApI. apAyukta satrAgAra karAvyuM. (46) prahnAdanapurA pAlaNapuramAM jinavembha para hemakuMbha mukAvyAM. vAmapattakamAM moTuM biMba mukAvyuM. tyAM balAnakano uddhAra karyo. potAnA puNya mATe (vastupALe ?) vasatI karAvI. (47) bhImapallI bhIlaDiyAmAM suvarNakuMbhayukta pArzvanAthanA unnata maMdiranuM nirmANa karAvyuM. gaurIzaMkara saMyukta rANakezvaraprAsAda (varadhavaLa zreyArthe haze ?) karAvyo. (48) karkarApurI | kAkaramAM Adi-jinezano prAsAda karAvyo tathA narendranI (bhImadevanI ke vIradhavaLanI ?) ane potAnI dhAtunirmita pratimAo (vastupALe) khattake sthApI. (49) AdityapATaka caitya ane dhAtubiMba karAvyAM. (50) vAya(Da?)grAma (vAyaDa ?)mAM vIra jaganUru (jinamahAvIra)nA caityano uddhAra karyo. (51) sUryapura For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio 113 bhAsvatavemano uddhAra karyo. vedapAThIo mATe brahmazAlA karAvI. eka, vidyArthIo mATe, ane bIjuM sArvajanika, ema be satrAgAra karAvyAM. (52) thArApadra tharAdamAM kumAravihAranA sahodara samuM navIna jainamaMdira karAvyuM. jinAgAramAM tejapALe anupamAdevInA zreyArthe mULanAyakanI sthApanA karI. (53) umArasIjagrAma vastupALe prapA ane pAnthakuTi karAvI, badarakUpamAM prapA karAvI. (54) vijApura zrI vIra ane nAbheyanAM jinAlayo hemakuMbhAMkita karyo. (55) tAraMgA kumAravihAramAM nAbheya ane nemitina khattakamAM pratiSThita karyA, jenA lekho mojUda che. gujarAtane aDIne Avela abdamaMDala ane satyapura(sAMcoromaMDala e samaye solaMkIonA Adhipatya nIce hatAM; te pradezanI nagarIomAM paNa vastupAle yA tejapALe tIrtha sukRtyo karAvelAM. (56) caMdrAvatI (tejapALe ?) potAnA puNya mATe vasatI karAvI. (57) arbudagiri | banne bAju hRda sahita padyA karAvI. daDeza vimalanA maMdiramAM maladevanA zreyArthe mallinAthanI pratiSThA (I. sa. 1222) khattakamAM karAvI. jineMdrabhavana 24 suvarNa daMDakalazathI alaMkRta karyuM. pradyumana, zAMba, aMbA ane avalokanAnAM zikharonI avatArarUpa kulikAo karAvyAM. tejapALe ArasanA adyaparyata UbhA rahelA jagavikhyAta luNavasahI maMdiranI I. sa. 1232mAM racanA karI ane mUlaprAsAda, gUDhamaMDapa, trika, raMgamaMDapa, valAnaka ane 48 devakulikAothI ene zaNagAryuM. A uparAMta vastupALa tema ja tejapAle acalezvaravibhunA maMDapano tema ja zrImAtAnA maMdirano uddhAra karAvyo. (58) satyapura For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra sAMcoranAjina (mahAvIra)nA maMdiramAM devakulikAyugma karAvyuM. (pUrve) haraNa karAyelA caMdraprabhanuM adhivAsana karyuM. rAjasthAnanA sudUranA pradezomAM paNa maMtrI vastupALa tIrthadhAmo karAvyAnA ullekha vastupALacaritamAM maLI Ave che. (59) nAgapura nAgoramAM satrAlaya zarU karAvyuM. pArzvanAthanA maMdirano jIrNoddhAra karAvyo. caturvizati jinAlaya karAvyuM. (60) zaMkhapura zAMtinAthanuM maMdira karAvyuM. zAMbavasatImAM nAbheyanuM bhavana karAvyuM. (61) devapallI jinacaitya karAvyuM. (62) kheTa(ka) kheDanagaramAM jinacaitya karAvyuM. (63) (jA?)vaTanagara navuM nemizna karAvyuM. (64) khadirAlaya vastupALa nAbheya-jineMdranuM maMdira karAvyuM; ane tejapALe trizalAdevInuM bhavana karAvyuM. (65) citrakUTa citoDamAM pahADI para ariSTaneminuM jinAgAra karAvyuM, je pachIthI "samiDhezvara' zivAlayamAM parivartita thayuM che. jinaharSanI noMdho parathI ema jaNAya che ke vastupALe mahArASTra, madhyabhArata, ane cheka dilhI sudhI tIrthadhAmo karAvelAM. (66) nAsikyapura nAsikanA jinavembhamAM khattakamAM jinabiMba karAvyAM. (67) vasaMtasthAnaka avaMti For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastupAla-tejapAlanI kIrtanAtmaka pravRttio jinAlayanA khattakamAM jinabiMba mukAvyAM. (68) sUryAdityapura RSabhaprabhunuM maMdira karAvyuM. (69) gopagiri gvAliyaramAM jinamUrti sthApI. AmasarovaranI pALe zAMtijinAlaya karAvyuM. potAnA hita mATe dharmacakra sahitanuM dhAtubiMba karAvyuM. 115 (70) yoginIpura dilhImAM gomaTAkAraarhat(bAhubalI)nuM unnata caitya karAvyuM. sammetazikharathI lAvela vajrabiMba ane cakrezvarI mahAdevI sthApyAM. jinaharSanAM keTalAMka vidhAno taddana spaSTa nathI; jema ke AzApallI pAse ke koI bIje sthaLe, moTe bhAge to vastupALe, potAnA nAmathI nagara vasAvI temAM tIrthAdhipa vardhamAna jinezanuM hemakuMbhavALuM nagopama devAlaya karAveluM ne tyAM vIradhavalanA sukRtya mATe gaja, vAji ane naratha2vALA brahmAno prAsAda karAvyo. jinaharSe noMdhelI hakIkato Ama to zaMkAthI para che paNa dvArakAnA upalakSamAM kahelI vAto atyaMta vivAdAspada gaNavI joIe. jinaharSa kahe che ke tejapALe (?) gomatIsAgara saMgame uttuMga nemicaitya karAvyuM, have A sthAne to dvArakAdhIza zrIkRSNanuM maMdira che. sAMpratakALe jainomAM evI mAnyatA che ke A maMdira neminAthanuM hatuM ane jo ema hoya to e tejapALanI (?) kRti Thare, paNa dvArakAdhIzanA maMdiranA mUlaprAsAda tema ja kapilIno bhAga to siddharAjanA samaya jeTalAM purANAM che ane emAM spaSTa rIte ja vaiSNava zilpacihno che. enuM Ayojana paNa brAhmaNIya prathAne anusare che, brAhmaNadharmIono jaino para eka AkSepa e che ke teo keTalAMka brAhmaNa tIrthadhAmone asalamAM jaina hatAM tevuM manAve che. have hakIkata e che ke vartamAna dvArakAmAM jaina pratimAonA koI avazeSo maLatA ja nathI, to pachI jinaharSe AvI noMdha kema karI haze ? A saMbaMdhe vicAratAM ema lAge che ke dvArakAdhIzanuM maMdira neminAthanuM hovAnI mAnyatA 15mI zatAbdImAM paNa jainomAM pracalita haze ane e AdhAre jinaharSe dvArakAdhIzanA maMdiranuM nAma pADyA sivAya gomatIsAgara saMgame tejapAla (?) nirmita nemicaityanI vAta lakhI hoya athavA to dvArakAdhIzanA maMdiranI sAmenA bhAgamAM bAjumAM kyAMka kadAca hoya paNa kharuM. paNa enuM kaMI ja nakkara pramANa nathI e Azcaryajanaka gaNAya. dvArakAdhIza ane rukmiNInAM purANAM maMdiro jaLavAI rahe to neminAthanuM jabaruM maMdira sarvathA naSTa thaI jAya tema mAnavuM tarka susaMgata For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra lAgatuM nathI. jinaharSa vadhumAM noMdhe che ke zaMkhoddhAradvIpamAM tejapALe prathamAInuM maMdira karAvyuM ane vIradhavalanA zreyArthe zaMkhezvarano uddhAra karAvyo. A vAtomAM tathya hoI zake che. ahIM ekatra karelI A viSaya paranI mAhitI uparAMta paNa A banne baMdhuonAM anya sukRtyo haze je aMge bhaviSyamAM sAmagrI upalabdha thaze to puravaNIrUpe eka lekha ApavA lekhakono saMkalpa che. TippaNo : 1. vastupAla ane lalitAdevInA putra jaitrasiMhano A putra haze? 2. keTalAka prazastikAronAM kathana anusAra iMdirAnI; artha eka ja che. 3. AkhaMDala maMDapa, keTalAka prazastikAronAM kathana anusAra : artha eka ja che. 4. jinaharSe ahIM nijanAyaka zabdano viniyoga karyo che. 5. jinaharSe karela "nijadetA"no zuM artha karavo? 6. gokhalA samajavAnA. 7. jAhU, mAu, sAu, dhanadevI, sohagA, vayaju ane paulA. 8. jAbAlipura(jAlora)nA rAjA udayasiMhanA maMtrI yazovIra vastupAlanA murabbI mitra hatA. banne vacce agAMdha maitrI hatI eTale yazovaranA kalyANa mATe zatruMjaya para vastupAle pratimAo bharAvI hoya to e banavAjoga 9. jaitrasiMhe tejapAlanA smaraNArthe cAndonmAnapuramAM gajaazvanI racanAvALo prAsAda karAvyAnuM jinaharSa nodhe che. A prAsAda paNa svargArohaNaprAsAda samajavAno. svargArohaNaprAsAda saMbaMdhamAM eka saMzodhanAtmaka lekha zrI prabhAzaMkara somapurA ane sAMprata lekhaka dvArA svAdhyAyamAM chapAI cUkyo che. 10. aMbAjInA devAlayavALuM 'aMbA' zikhara to e nAmathI Aje paNa oLakhAya che, paNa avalokanA, zAMba, ane pradyumna zikharonAM nAma badalAI jaI Aje to gorakhanAtha, dattAtraya, ane oghaDanAthanA, nAmathI paricayamAM 11. vastupAla-tejapAlanA prabhAsamAM karAvela jainamaMdiranI carcA A agAu "svAdhyAya' pustaka, aMka 3- (akSaya tRtIyA, vi. saM. 2022)mAM "prabhAsapATaNanAM prAcIna jainamaMdiroe zIrSaka taLenA sacitra lekhamAM vistArathI A lekhanA lekhako karI cukyA che. (juo ahIM e punarmudrita lekha.) 12. kaheDIgrAma tema ja lekhamAM AvatAM bIjAM keTalAMka prAcIna gAmonAM arvAcIna nAmo aMge vAghelA yuga para mahAnibaMdha lakhI pIeca.DI.nI upAdhi meLavanAra zrI navInacaMdra AcArya saMzodhana karI rahyA hatA. pachIthI e pustaka chapAI gayuM hatuM. 13. vaTemArguo mATe rastA upara haze. 14. bharUca pAse jhaghaDiyA e jhAMjhariyA kadAca hoI zake. jinaharSe ApelA rAmakramamAM te bese che kharuM? For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya ane zilpamAM "kalyANarAya" 'kalyANatraya' saMjJAno sAmAnya artha che jinezvaradevanAM "paMcakalyANaka" mAMnAM traNa. vizeSa arthamAM, ane viziSTa saMdarbhamAM, te 22mA tIrthaMkara bhagavAn neminAthanA urjayata, unjila, ujjata, urjansa eTale ke ujjayantavA UrjayantanA Urjayata-parvata (pachIthI raivataparvata, raivatagiri, saMprati giranAra parvato para thayelA "dikna' (dIkSA), "nANa (kevalajJAna), ane 'nisIhi' vA "nivvANa' (niHsahI, nirvANa) e kalyANakonuM 'trayaka'. Agamika sAhityanA AdhAre madhyayugamAM "kalyANatrayathI A arthavizeSa ja abhipreta hoya tema lAge che. - uparakathita traNa kalyANakonA vibhAvane pratIka rUpe, pUjanArthe pArthiva rUpe, prastuta karyAnA madhyakAlIna sAhityamAMthI maLI AvatA ullekho, tema ja vAstavika zilpika racanA rUpe daSTAMto, ApaNe AgaLa upara joIzuM tema, 13mA zatakathI laI 15mA zataka sudhInA gALAmAM maLI Ave che. paNa kalyANatrayanI sAMprata kALe vidyamAna e purANI racanAo adyAvadhi oLakhI zakAI nathI; je thoDIka racanAo bacI che, ane upalabdha che, te Aje to bhaLatA nAme ja paricayamAM che. AthI sAMprata lekhamAM tenI madhyakAlIna-uttara madhyakAlIna vAghayika, tathA maLe tyAM abhilekhIya sAkSyonA AdhAre kharI pichAna siddha karI te para vizeSa vivaraNa karavA vicAryuM che. jJAta sAhityamAM 'kalyANatrayanI saMracanA-saMbaddha sau prathama ullekha ApaNane tejapALa maMtrIe giranAra para karAvelA "kalyANatraya'nA bhavananI vAtamAMthI maLe che. maMtrIzvara vastupALa ane laghubaMdhu tejapALanA kulaguru, nAgendragathvIya AcArya vijayasenasUrie saM. 1288 / I. sa. 1232mAM girirAja para baMdhuddhaye karAvela jinabhavanAdinI pratiSThA karyA pachI thoDA samaya bAda, apabhraMza bhASAmAM raivatagirirAsu nAmaka-aitihAsika dRSTie ati mUlyavAna-racanA karI che. temAM variSTha baMdhu vastupALe karAvelI, girivara paranI jinAyatanAdi racanAo gaNAvyA bAda, umeryuM che ke "tejapALe tyAM tribhuvanajanaraMjana, gaganAjhalagna (Abhane AMbatuM), kalyANatraya' nAmanuM UMcuM bhavana karAvyuM" yathA : tejapAli nimmaviu tattha tihuyaNajaNaraMjaNu ! kalyANa(uta?taya) utuMguM bhUyaNu baMdhiu gayaNaMgaNu // 17 / / giristha prastuta jinabhavanano nirdeza saM1320 | Isa. 1264 AsapAsa tapAgacchIya dharmakIrti gaNi(pachIthI dharmaghoSasUri)e saMskRtamAM racela zrI giranArakalpamAM paNa For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra maLe che; tyAM (parvatanI) "mekhalA' (dhAra) pAse maMtrI tejapALe "kalyANatrayacaitya' karAvyAnI vAtano ullekha che : kalyANatrayacaityaM tejaHpAlo nyavIvizanmantrI / yanmekhalAgatamasau girinAragirIzvaro jayati // 28 // caudamA zatakanA pUrvArdhamAM, kalpapradIpakAra jinaprabhasUrie temanA prAkRtamAM racela revatagirikalpamAM paNa DuMgara paranAM jinabhavanonA saMdarbhamAM (moTe bhAge to vijayasenasUrinA AdhAre) uparanI hakIkatanI noMdha lIdhI che : tejapAlamaMtiNA kallANattayaceiaM kAriaM / jinaprabhasUrinA samakAlika merUtuMgAcArya viracita suvikhyAta graMtha prabaMdhaciMtAmaNi (saM. 1365 Isa1309) aMtargata "vastupAla-tejapAla prabaMdha"mAM maMtrIzvara vastupALe savAranA pahoramAM ujjata para ArohaNa karI, zaiveya(zivAdevI sUnu = neminAtha)nI arcanA karI, pote nirmAvela "zatruMjayAvatAra'nA maMdiramAM prabhAvanA karI, te pachI "kalyANatraya'mAM arcanA karI evo ullekha prApta thAya che; jo ke tyAM prastuta caitya tejapALe karAveluM hatuM, ke te nemIzvaranuM hatuM, te tathyonI noMdha levAmAM AvatI nathI. yathA - prAtarujjayantamAruhya zrIzaiveyakramakamalayugalamamalamabhyarcya svayaMkArita zrIzatruJjayAvatAratIrthe prabhUtaprabhAvanAM vidhAya, vAtra caitya varcasaparyAvimitapavitImAvarya, samI.....(phatyAdri): A ullekha pachIthI eka pAchotaro, paNa anyathA vastupAla-tejapAlanA kALane sparzato, saMdarbha harSapurIyagacchanA rAjazekharasUrinA caturvizatiprabaMdha kiMvA prabaMdhakoza (saM. 1405 | Isa. 1349) aMtargata maLe che, jemAM maMtrIzvare giranAra para darzana karela devadhAmomAM "kalyANatraya'no paNa samAveza karyo che yathA : tatrA'pyaSTAhikAdividhiH prAgiva / nAbheyabhavana-kalyANatraya-gajendrapadakuNDAntikaprAsAda-ambikA-zAmba-pradyumnazikhara toraNAdikIrtana darzanairmantrI saGghazca nayanayoH svAduphalamArpipatAm / A pachInA kALa saMbaMdhI ullekha saM1393 | I. sa. 1337nA arasAmAM pUrNa thayela, bRhad kharataragacchagurnAvalInA uttarArdhamAM maLe che : saM. 1326 / I. sa. 1270mAM kharataragacchIya AcArya dvitIya jinezvarasUrie saMgha saha giranAranI yAtrA karelI tyAre girivara para thayelI dhArmika kriyAomAM judAM judAM jaina tIrthAyatanonI mAlA paherAvavAnI For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya ane zilpamAM "kalyANatraya" 119 uchAmaNImAM "kalyANa (ja)ya"nI mAlA sA rAjadevabhAtR bholAke 311 drampanI bolIthI paherI hovAno ullekha che. prastuta kalyANatraya' te maMtrI tejapALe karAvela caitya ja hoI zake. saM. 1367(I. sa1311)mAM bhImapallI(bhIlaDIyA)thI saMgha sahita tIrthayAtrAe nIkaLela kharataragacchIya yugapravara jinacaMdrasUri (tRtIya) giranAra giristha "kalyANatrayAdi tIrthAvali-birAjamAna "ariSTanemine namaskAryAno ane e rIte "kalyANatraya saMbaMdhI prastuta gurnAvalImAM eka vizeSa ullekha prApta thAya che : yathA : samastavidhisaMghena ca kalitAH, pratipuraM pratigrAmaM niHzaGkaM gIta - nRtyavAdyAdinA jinazAsanaprotsarpaNAyAM vijRmbhamANAyAM kramakrameNa sukhaMsukhena zrIzatruJjayAlaGkAratrailokyasAra samastatIrthaparamparAparivRtaM pravihitasurAsuranarendrasevaM zrInAbheyadevam, zrIujjayantAcalazikharamaNDanaM samastaduritakhaNDanaM saubhAgyakamalAnidhAnaM yadukulapradhAnaM kalyANakatrayAdinAnAtIrthAvalivirAjamAnaM zrIariSTanemisvAminaM ca nUtanastutistotravidhAnapUrvakaM paramabhAvanayA sakalasaMghasahitAH zrIpUjyA mahatA vistareNAvandiSata / ahIM ullekha to alabatta prAsaMgika che, ane kalyANatraya' vize koI adhika mAhitI sAMpaDatI nathI; paNa giranAra para neminAthanA mahimna maMdira atirikta bIjA koI maMdirano ullekha karavAne badale "kalyANatrayano karyo che, jemAMthI prastuta caityanI raivatatIrtha sAthenI saMgatatA siddha thavA atirikta tenuM mahattva te kALe sthapAI cUkyuM haze evuM paNa kaMIka sUcana maLI rahe che. - IsvIsanA 14mA zatakamAM AgaLa vadhatAM keTalAka mahattvapUrNa ullekho sAMprata viSaya anuSaMge, vizeSa karIne 'kalyANatrayanI racanA kevI hatI te pAsAM para prakAza veranAra, prApta thAya che. moTe bhAge to rAjagacchIya vAdIndra dharmaghoSasUrinA AmnAyamAM thayA haze te jJAnacaMdranA navaprApta saMskRta bhASA nibaddha giranAra caityaparipATI stavana (prAya: I. sa. 1320-1325)mAM prastuta jinAlayamAM traNabhUmiyukta (racanAmAM) caturAnana (caturmukha) ane aMjanAbha (zyAmala) evA neminAthane namyAno ullekha che : kalyANatraya-jinAlaya bhUtrayepi nemi namAmi caturAnanamaMjanAbhaM // 11 // A ullekhathI "kalyANatrayacaityamAM traNa bhUmivALI racanA hatI ane temAM cAre dizAe neminAthanI zyAmala pratimAo hatI te vAtanI prathama ja vAra spaSTatA maLe che. For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra A pachI 14mA zatakanA trIjA caraNamAM, kharataragacchAcArya nikuzalasUrinA ziSya vinayaprabhopAdhyAya, svaracita apabhraMza "tIrthamAlAstavanamAM giranAratIrtha para vAMdela jinAlayomAM vastiga(vastupAla)nA "Adi paho' (zatruMjyAvatAracaityanA Adiprabhu)no, kalyANatraya" neminino, ane (vastupAla kArita) aSTApada tathA sametagiri tathA giranAranA sAMba, pradyumna, ane avalokanA zikhara paranAM jinabiMbono samAveza kare che : vasti(ga)vasahIM hiM Adi paho / kalyANatraye namavi jiNanemi aSTApada sammetagire / vaMdau me tittha jiNabiMba sAMba-pajjuna avaloyagire // 21 // A ullekha paNa "kalyANatraya'mAM nemijina mULanAyaka rUpe hatA te vAtane vizeSa Teko maLe che. vinayaprabhopAdhyAyanI eka anya (paNa saMskRta) racanA, caityaparipATIstavanamAM paNa, prastuta caityano ullekha che, ane tyAM tene "kalyANatritaya' saMjJA ApI zake che, jo ke tyAM bIjo koI vistAra karyo nathI : yathA : prAsAdAntara-jaina-devagRhikAmadhyasthitAMstIrthapAn nAbheyaM vara vastupAlabhavane sammetakASTApade kalyANatritaye'valokazikhare zrItIrthapAnAM gu(ga)NaM zrI raivatagirau namAmi ca tathA pradyumnasAmbau bhaje // 24 // A pachI soeka varSanI aMdara racAyela, tapAgacchIya jinaharSagaNinA suprasiddha caritra graMtha vastupAlacaritra' (saM. 1497 | I. sa. 1441) aMtargata giranAragiri para maMtrIzcaya karAvela sukRtonI apAyelI vistRta sUcimAM "kalyANatritayanuM neminAthanuM UMcuM paththaranuM bhavana tejapALe karAvyAnI noMdha levAyA uparAMta, prastuta jinAlayamAM nemIzvarasvAmI traNarUpe birAjatA hovAnI vAta kahI che, yathA : zrIneminAthabhavanaM kalyANatritayasaMjJayA vihitam / tejapAlaH sacivo vidadhe vimalAzmabhistuGgam // 730 // saptazatyA catuHSaSTyA, hemagadyANakainavam / tanmaulau kalazaM prauDhaM nyadhAdeSa vizeSavit / / 731 / / tatra nemIzvaraH svAmI trirUpeNa svayaM sthitaH / praNato durgati hanti, stuto datte ca nirvRtim / / 732 / / A badhA ullekhothI eTaluM to spaSTa che ke, (I. sa. 1232 pazcAtu) maMtrI tejapALe For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya ane zilpamAM "kalyANatraya" 121 'kalyANatraya', "kalyANakatraya', vA "kalyANatritaya' saMjJaka neminAthano amaracita uttega prAsAda karAvelo, jemAM revatatIrthanA adhinAyaka nemijinanI "traNa rUpe" eTale ke traNa bhUmimAM (evaM pratyeka bhUmie) caturmukha rUpe pratiSThA karAvelI. A uparathI prathama dRSTie eTaluM to samajI zakAya tema che ke, "kalyANatraya' e jina neminAthanAM traNa kalyANakone mUrNa bhAve rajU karatI koIka pratIka-racanA haze, ane temAM kalyANanI "traNa" saMkhyA barobara jinanAM traNa rUpo besADyAM haze. (A "traNa rUpo'thI zuM vivakSita che tenI vizeSa spaSTatA ahIM AgaLa upara thaze.) tejapALa maMtrI kArita A "kalyANatraya' prAsAdano saM. 1494 | I. sa. 1438mAM osavAla sonI samarasiMha ane vyavahArI mAladeve AmUlacUla uddhAra karAvelo. prastuta punaruddhAra bAda, 15mA zatakamAM lakhAyelI ochAmAM ochI ATheka jeTalI giranAratIrthalakSI caityaparipATIomAM "kalyANatraya'nAM je varNana-vivaraNa maLe che, te sAMprata saMdarbhamAM prastuta saMracanAnA svarUpane spaSTAyamAna karavAmAM upakAraka hoI, ahIM have te eka pachI eka joIzuM. temAM sau prathama laIzuM eka anAmI kartAnI 15mA zatakamAM racAyelI "zrI giranAra zrI zatruMjaya caityaparipATI. temAM Avato ullekha saMkSipta che; te, "kalyANatraya" racanA nemijinanAM "dIkSA', "jJAna", ane nirvANa kalyANakonA pratIkarUpe hovAnA tarkane, samarthana Ape che : yathA : kalyANataya nemijiNa dikhatrANa nivvANa 1do. A pachI 16mA zatakanA prAraMbhanI eka anAmI kartAnI adyAvadhi aprakaTa giranAra caitya pravADI vinatimAM paNa 'kalyANatrayamAM 'traNa rUpe nemi' birAjamAna hovAno nirdeza karyo che : kalyANatu nirakhII harakhIya citta apAra triharUpe nemi pUjaI saphala hUI saMsAri, 25 paMdaramA zatakanA trIjA caraNamAM mUkI zakAya tevI anya ajJAta karraka giranAracaiityaparipATIjhamAM "kalyANatrayano samarasiMhe uddhAra karAvyAnuM, ane tyAM nemikumAra traNarUpe' birAjatA hovAnuM, tema ja maMdirane "sadhara' (eTale ke thAMbhalAvALo) "meghanAda maMDapa hovAnuM kahyuM che : yathA : kalyANarAya pekhII e samarasiMha kIdhu udhAra; triharUpe jaI nemikumAra meghanAdamaMDapa sadhara. 26 For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 2. sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra paMdaramA zatakanA uttarArdhamAM thayelA kharataragacchIya harikalazanI caityaparipATImAM paNa (giranAra para) traNa bhUmimAM kalyANakamAM rahelA jinane namyAno ullekha che". trituM bhUmi kalyANaI jiNa namaMti ll12aa A pachI joIe tapAgacchIya ratnasiMhasUriziSya kRta giranAratIrthamAlA (saM. 1509-1523 | I. sa. 1453-1467 AsapAsa) 16. temAM traNabhUmi'mAM kAyotsargarUpe birAjamAna neminI pratimAone namyAno ullekha che : kalyANatraya nihabhUmiThiya kavi kAsagi kavi pratimA saMThiya nemi namesi suraMgo I/17 have joIe tapAgacchanAyaka, yugapradhAna somasuMdarasUrinA ziSya hemahaMsagaNinI saM. 1515 | I. sa. 1459nA arasAmAM racAyelI giranAra caittapravADi17. temAM kalyANatrayavihAra' sonI samarasiMha ane mAladevyavyavahArie uddhAryAnI vAta karatAMnI sAthe prastuta racanAmAM cAre dizAmAM traNa bhUmi'mAM bAra mUlanAyakanI mUrtio hovAnuM, ane temAM prathama eTale ke kevaLa nIcenI bhUmie kAyotsarge (khajJAsane) rahelA nemikumArane ullekha karyo che. AgaLa cAlatAM "dIkSA, jJAna, nirvANa' e traNa kalyANakono ullekha karI, maMdiramAM rahelI eka jIrNa pratimAnI vAta karI, maMdiranA vizALa "meghamaMDapa'no ullekha karIne kahyuM ke osavAla vaMzI samarasI-mAladeve eno saM1494 | I. sa. 1438mAM uddhAra karAvyo : yathA : hiva kalyANarAya-taNaI niramAlaDie jAI jaI prAsAdi. 24 dhanadhana sonI sama(2)siMha mAlade vyavahAriA jaihiM kalyANarAya-vihAra-uddhAra karAvie cihuM disi tihuM bhUmIhiM mUlanAyaka tihAM bAra kosagi rahiA prathama bhUmi siri nemikumAra ghaDatAM jasu pAtali aMjaliI save TalatA roga sevi svAmI pUravaIe niramAlaDie anudina bhoga-saMyoga. 25 dikha-nANa-nivvANa tihAM siri sohaI chatra jIraNa pratimA vAma pAsi dhuri tAsu sanAtra maMDapa sayala visAla meghamaMDapa ruliAla osavaMsi zrI samarasI mAladeva manaraMgi saMvata cauda caherANavaI niramAlaDie uddhariu uttuMga . 26 For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya ane zilpamAM "kalyANarAya" 123 A mAhitI vizada ane vistRta hoI mahattvanI che. moTe bhAge to IsvIsanA paMdaramA zatakanA aMtima caraNamAM racAyelI, kharataragacchIya bhAvaharSagaNinA ziSya raMgasAranI giranAra giri cetyaparipATImAM 8, hemahaMsagaNivALI paripATImAM kahelI mukhya mukhya vAtonI puSTi jovA maLe che : yathA : dhanadhana sonIvaMza prabhAvaka, samarasaMgha mAlade suzrAvaka jiNa karI uddhAra. 14 tiNa bhUmipati jiNahara bAraI kAusaga rahIyA nemakumAra paDhama bhUmi pekhavi saMvata cauda caurANa (1494) vacchara, UdhariyA jiNabhavaNa manohara bhUdhara jema uZga. 15 A vizeSa pramANonA anvayo parathI 'kalyANatraya' vize adhika niSkarSa e nIkaLe che ke, te caityanI aMdara, garbhagRhamAM koI traNa majalAvALI caumukha racanA hatI, jemAM traNe mALanI maLI mULanAyaka neminAtha bhagavAnanI kula bAra mUrti hatI; ane vizeSamAM nIcale mALe rahetI cAre mUrti(o), pAchaLa uddhata karI te caityaparipATImAM paNa kahyuM che tema, kAyotsargarUpe hatI; (uparanA be mALamAM sthita pratimAo padmAsanamAM hovAnuM vivakSita che); ane A traNe mALanI pratimAo neminAthanA giranAra saMdarbhita traNa kalyANakonA pratIkarUpe hatI. samarasiha-mAladeve uddharAvela "kalyANatraya-caitya' giranAra para Aje paNa UbhuM che; paNa tenuM mULa nAma vIsarAI jaI, te "sagarAma sonI (saMgrAmasiMha sonI)nA maMdiranA nAme khoTI rIte caDI gayuM che. alabatta prastuta maMdiranA saMgaThanamAM tejapALe karAvela mULa jinabhavanane to koI ja bhAga rahyo hoya tema dekhAtuM nathI. vizeSamAM maMdiranuM zikhara paNa 15mI sadInuM hovAne badale 19mA saikAnuM (A I. sa1803nuM) Adhunika ane kaDhaMguM che; anyathA temAM 15mI zatAbdInA maLatA varNana pramANe anukrame "meghanAda" ane "meghamaMDapa che. aMdara jatAM joIe to garbhagRhanI koraNIvALI 15mA zatakanI dvArazAkhAne khaMbhazAkhAmAM uccAlako laI asAdhAraNa UMcerI banAvI che; garbhAgAramAM vAstavika pIThikA nathI, paNa bhIMta samANI pAtaLI pITha karI, tenA para nAnI nAnI, 19mI sadImAM pratiSThApela Adhunika jinamUrtio che. aMdaranA bhAgamAM vacce chata vagaranA mALa-majalA karIne, mALonA aMkana bhAge paNa pAtaLI pITha karI, pratimAo besADelI che : paNa dvArazAkhAnAM UMcerAM mAna-pramANa jotAM tenI aMdara koI evI racanA hovI joIe, je enI pUrI UMcAI sAthe kAramAMthI ja pekhI zakAya. AvI saMracanA taLabhAge paNa ThIka moTI haze, ane tenI aMdara pradakSiNA devA jeTalo avakAza rahelo haze; ane e kAraNasara te garbhagRhanI madhyamAM khaDI karelI hovI joIe. For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra AvI saMracanA bIjI koI nahIM paNa paripATIkAroe varNavela traNa mALavALI, majale majale neminAthanI caumukha mUrti dharAvatI kRti hovI joIe, je anya koI nahIM paNa nemIzvaradevanAM 'kalyANatraya'nI pratIka racanA ja hovI ghaTe. (paMdaramA zatakanA uttarArdhamAM varNita prastuta racanA mULa tejapALanA samayanI hatI, ke punarudvAramAM navIna karI haze teno nirNaya to Aje thaI zake tema nathI.) 124 sAhityika pramANonA AdhAre 'kalyANatraya'nI saMracanA vize eTaluM to jANI-kalpI zakAya che : paNa te racanA tAdaza kevI dekhAtI haze, tenA udayamAM traNa majalA pADI caumukha kevI rIte goThavyAM haze, tenuM koI pratyakSa udAharaNa maLe to vizeSa samajaNa paDe. sadbhAgye AvI eka racanA vidyamAna che, ane te paNa maMtrI tejapALa kArita ! e che arbudigira para maMtrIvare karAvela yAdava neminAthanA jagastyAta lUNavasahikAprAsAdanA Arasamaya bAvana jinAlayamAM, mULaprAsAdanA pRSThabhAge Avela hastizAlAmAM. ahIM hastizAlAnA madhyabiMdue ka2vAmAM Avela pratimAnvita, traNa tabakkA, batAvatI, nIce kAyotsargamAM UbhelA caturdizAmAM khaDgAsana jina, te pachI saheja aMdara kheMcelo ane UMcAImAM ocho karelo bIjo majalo ane te upara trIjo majalo ema te bannemAM comukha padmAsanAsIna pratimAo yukta racanA che (citra 1)19. pratimAo zyAma varNanI hoI, tema ja viziSTa lAMchanAdi anya lakSaNo temAM upasthita hoI, te sau neminAthanI hovAnuM sUcita thAya che. vasahikAno mukhya prAsAda paNa neminAthano che, ane A 'kalyANatraya'nI racanA e madhyanA prAsAda kiMvA mUlaprAsAdanA pUrva-pazcima garbhasUtra sAthe meLavelI che. A saMracanA para alabatta koI lekha korela hovAnuM jANamAM nathI. (sva) munivara kalyANavijayajIe tene 'trikhaMDa caumukha' kahI saMtoSa mAnyo che. (sva) munizrI jayaMtavijayajIe tenuM vizeSa varNana karI, tenI 'merugiri' tarIke oLakha karI che. emaNe karela vivaraNa saMdarbhaprApta hoI, ahIM pUrepUruM uddhRta karIzuM : "hastizALAnI vaccenA khaMDamAM mUlanAyaka zrI AdIzvara bhagavAnanI parikaravALI bhavya ane moTI pratimA eka birAjamAna che. temanI sanmukha zyAma varNanA ArasamAM athavA kasoTInA paththaramAM suMdara nakazIthI yukta meru parvatanI racanA tarIke traNa mALanA comukhajI che. tenA traNa mALamAM e ja pASANanI zyAma varNanI jinamUrtio che. pahelA mALamAM cAra kAusagIA che, bIjA ane trIjA mALamAM bhagavAnanI paryakAsanavALI cAra cAra mUrtio che. kula bAra mUrtio zyAmavarNI ane parikaravALI che.' 21 dA umAkAnta zAhe paNa tene 'paMcameru'nI racanA mAnI che : yathA : For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya ane zilpamAM "kalyANarAya" 1 25 "Representations of Panch-meru mountains of different dvipas, showing a siddhayatana suggested by a four-fold Jina image on each tier, one above the other (in five tiers) and surmounted by a finial, are more common among the Digambaras. One such Panch-meru is also obtained in a Svetambara Shrine, in the Hastisala of the Luna Vasahi MT.Abu." paraMtu ahIM majalA pAMca nahIM, traNa che. upara uddhata munizrI jayaMtavijayajIe kareluM varNana AbUnI saMracanAnuM hovA chatAM giranAra paranA yAtriko dvArA varNita "lyANatraya'nuM AbehUbarUpa hovAnuM pratIta thAya che. e "paMcameru'nI racanA hoya to te mATe kaMI AdhAra to hovo ghaTe; paNa "merugiri'nI racanAmAM uparanA caumukhane vAstuzAstra mata pramANe samavasaraNa devAmAM Ave che; ane "paMcameru kahevA mATe vacce eka ane cAra khUNe cAra anya merunI (bhale vacalA karatAM nAnI)23 athavA, prakArAMtare uparAupara pAMca majalAvALI racanA hovI ghaTe. ahIM evI saMracanA nathI. A to AgaLa jaNAvyuM tema, giranAra paranA maMtrI tejapALa kArita kalyANatraya" nA "kalyANatritayanA agAu carcita varNanane hUbahU maLatI racanA hoI, tenI oLakha have e rIte thavI ghaTe. ema jaNAya che ke variSTha baMdhu vastupALane zatruMjayAdrimaMDana yugAdi RSabhadeva para vizeSa moha ane ahobhAva hatA; ne laghubaMdhu tejapALane raivatAcalAdhIza bhagavAna neminAtha para adhika prIti hatI. kema ke vastupALe giranAragiri para ane dhavalakakka(dhoLakA)mAM zatruMjayAvatAra'nAM maMdiro karAvelAM; to tejapALe giranAra para nemijinano 'lyANatritaya vihAra' ane arbudagiri para tema ja dhoLakAmAM "ujajayaMtAvatAra'nAM maMdiro karAvelAM. AbuvALuM maMdira nemIzvarasvAmInuM hoI, temAM "kalyANatraya'-nI racanA hoI, ane te paNa garbhagRha sAthe ekasUtramAM meLavelI hoI, prastuta jinAlayane "ujjayaMtAvAra' mAnIe to susaMgata che. tejapALanA prastuta racanA pratyenAM khAsa AkarSaNa-valaNa-DhaLaNa paNa tenI sthApanA arbudagiri para paNa karavA pAchaLa kAma karI gayAM haze. giranAra para vastupALe zatruMjayAvatAra' sAthe "aSTApada' ane "sametazikhara'nI pratIka racanAnAM maMdiro karAvelAM, to tejapALe tyAM "kalyANatrayanI pratIka-racanAnuM bhavana karAvyuM. Ama beu bhAIone pratIkaracanAo nirmAvavA prati paNa rasa rahyo haze tema lAge che. giranAranA saM. 1288 | I. sa. 1232nA mahAmAtya vastupAlakArita 'vastupAlavihAra'nA cha prazastilekhomAM laghubaMdhu tejapALe tyAM karAvelA "kalyANatraya" prAsAdano ullekha nathI. ethI ema mAnI zakAya ke prastute maMdira saM 1288thI thoDuM moDuM banyuM hoya. giranAranA "kalyANatraya" prAsAdanA maMtrI tejapALanA sthApanAnA tema ja For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra prazastinA lekha, tema ja mUla saMracanA vinaSTa thayAM che; ane AbhUvALA "kalyANatraya' para AgaLa kahyuM tema koI lekha nathI ! tema maMdiranA prazastilekhamAM paNa teno ullekha nathI ! saMbhava che ke baMne sthaLonA kalyANatraya ekakAlika hoya, have prazna e che ke sAhityika atirikta Avazyaka evuM abhilekhIya pramANa 'kalyANatraya' svarUpa-nirNaya aMge che kharuM? AnI zodha karatAM mane be pramANo hAtha lAgyAM che. eka to che rANakapuranA "dharaNavihAra'mAM saM. 1497 / Isa. 1451no abhilekha dharAvato "zrI zatruMjaya zrIgiranAra paTTa."25 temAM giranAravALA bhAgamAM mULanAyaka neminAthanI bAjumAM eka paTTI zuM karI, temAM traNa khaMDa pADI, nIcenA khaMDamAM kAyotsarga jinamUrti ane upalA be khaMDomAM beThelA jinanAM rUpa batAvyAM che, je kalyANatraya" caityanuM sUcana kare che (citra 2)*. bIjuM che kuMbhAriyA (prA. ArAsaNa)nA neminAtha bhagavAnanA maMdiramAM eka rathikAbaddha kAyotsarga jinamUrti aneM tene mathALe khaMDamAM paryakAsane rahela jinabiMba dharAvatuM phalaka (citra 3), jemAM nIcenI mUrtinI pATalI paranA lekhamAM te ariSTaneminAM biMba hovAnuM ane tenI pratiSThA kalyANatraya'mAM hatI tevo nirdeza maLe che. saM. 1343 / I. sa. 1287nuM varSa dharAvatuM A zilpa-pratimA-vidhAna tejapALanI kRtio bAda prAyaH 55 varSe taiyAra thayeluM; ane ahIM paNa te neminAthanA saMdarbhamAM racAyela hoI "kalyANatraya' aMge thoDoka paNa vizeSa khyAla ApI rahe che. e saMbaMdhamAM vizeSa kazuM kahetA pahelAM (muni vizAlavijayajIe pragaTa karela) mULa lekha ahIM joI javo upayukta che : OM // saMvat 1343 varSe mAgha zudi 10 zanau prAgvATAnvaye zre. (*) chAhaDa suta zre0 desala bhAryA delhI tatputra lakSamaNa (A) (*) sadhara devadhara siradhara mayadhara / tathA siradhara mAryA.... (4) putra nasava | kritIyaputre 2. vena mAryo....(*)....nAthI nAtu tatpanna tULadhavata vAdhu pUvi taputra vAsIda prakRti TuMva samudra sati gAtmanA....(*) fpatuH zreyorthaM kalyANatraye zrIariSTanemibiMbAni kAritAni / maMgalamastu samastasaMghasya / (*) zre0 gAMgadevasuta UdalasutA lUNI bhagini(nI) vayajU sahajU ka....sati gAMgIprabhRti // ArAsaNanA neminAtha jinAlayamAM rahela A "kalyANatraya' saMbaMdhI bIjA paNa be abhilekhIya ullekha prastuta maMdiramAM maLe che, jene paNa ahIM AvarI laIzuM. A saMbaMdhano prathama (saMvat vagarano) lekha maMdiranI (davakulikAnI ?) bhIMta para Avelo noMdhAyo che. (vastutayA je gokhamAM A "kalyANatraya' che tenI ja thAMbhalInI besaNI para te lekha che.) jemAM navAMgavRttikAra 'abhayadevasUri'nA saMtAnIya "zrIcaMdrasUrie "kalyANatraya'mAM neminAthanAM bibonI pratiSThA karI tevo ullekha che : yathA : For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya ane zilpamAM "kalyANatraya" kalyANatraye zrIneminAthabiMbAni pratiSThitAni navAMgavRttikAra zrImad abhayadevasUrisaMtAnIya zrIcaMdrasUribhiH zre0 sumiga zre0 vIradeva0 zreSThI guNadevasya bhAryA jayata zrI sAhuputra vaIrA punA luNA vikrama khetA harapati karmaTa rANA karmaTaputra khImasiMha tathA vIradevasuta arasiMha prabhRtikuTuMbasahitena gAMgadevena kAritAni....... (munizrI vizAlavijayajI 'kalyANatraya'nuM "zrI neminAtha bhagavAnanA traNa kalyANakonA divasomAM bharAvelAM (maMdira)nAM bibonI pratiSThA karI "evuM arthaghaTana kare che : (ejana pR0 22); te barobara nathI.) ema jaNAya che ke agAu kathita saM 1343nAM 'kalyANatraya'no ullekha karatA lekhamAM pratiSThApaka AcArya 'zrIcaMdrasUri'nuM nAma ApavuM rahI gayuM hoI, te mATe judo lekha devAnI jarUrata UbhI thaI haze. prastuta 'caMdrasUri'no saM 1344 / I. sa. 1288mAM 'RSabhadeva'nI pratimA bharAvyAno eka anya lekha maMdiramAM mojUda che : (ejana pR 110). 127 'neminAtha' maMdiranA raMgamaMDapanA, ane 'kalyANatraya'vALA gokhalAnI bAjumAM rahelA eka staMbha para saM 1344 / I. sa. 1288mAM prastuta 'kalyANatraya'nI pUjA mATe 120 'visalapriyadramma' bhaMDA2mAM apAyAno paNa lekha che, je ghaTanA tenI pratiSThA pachI lagabhaga doDheka varSa bAdanI che : om // saMvat 1344 varSe ASADha sudi pUrNimAyAM / deva zrI neminAthacaitye zrIkalyANatrayasya pUjArthaM zre0 siradhara tatputra zre0 gAMgadevena vIsala prIyadramA (mA) NAM 120 zrIneminAthadevasya bhAMDAgAre nikSiptaM / vRddhaphala bhoga (ya) mAsaM prati drama 3 caTaMti / pUjArthaM / AcaMdra jAtaM yAvat| zubhaM bhavatu zrIA (ahIM paNa vizAlavijayajI maMdiramAM "traNe kalyANakonI pUjA mATe" evo artha ghaTAve che te baMdhabesato nathI. ahIM kalyANakonI pUjAnI vAta nathI, paNa 'kalyANatraya'nA pratIkarUpa racanAnI pUjAnI vAta samajavAnI che.) A pratimA mukhamaMDapanI asala cokIothI pUrva taraphanI vadhArelI cokImAM jALIyukta bhittine AdhAre rathikA sAthe TekavelI che; ane te caumukha nahIM, ekamukha che; tethI eka prakArano 'kalyANatraya'no 'paTTa' che, traNe parimANomAM vistaratI racanA nathI. (citra 3); vizeSamAM temAM sauthI uparanI trIjI mUrti gAyaba thaI che, paNa tema chatAM Ayojana sarasa lAge che. maMdiranA upara carcita abhilekhomAM kahela 'kalyANatraya' te A ja racanA che. For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra "kalyANatraya' aMge keTalAka vizeSa saMdarbho prApta thAya che je ahIM have rajU karIzuM. giranAra paranA eka saMvata naSTa thayelA khaMDita lekhamAM kalyANatrayano AgaLanA vizeSa lupta saMdarbhamAM ullekha Ave che svasti zrI dhRtinamaH zrIneminAthAya javarSe phAlguna zudi 5 gurau zrI (yAdavakula) tilakamahArAja zrImahIpAla(deva vijayarAjye) vayarasiMha bhAryA phAusuta sA (sAliga) suta sI. sAmA sI. menA chellAM - jasutA ruDI gAMgI prabhRti (zrInemi) nAthaprasAdaH kAritaH prataSTi(ThataM zrIcaMdra) drasUri tatpaTTe zrImunisiMha (sUri) .....cApatraya - (tti saoN. mo0 vaoNTa che. pR. 24) AmAM vaMcAyela..... "tilaka mahArAja zrImahIpAla"..bhAgamAM mULa "(divata)tina mahAga zrI mahIpAta(vavinaya rAje)" hoI zake che ane to te cUDAsamA rA'mahIpAladeva(prathama)nA samayano, ane moTe bhAge IsvIsanI 14mI zatAbdInA prathama caraNano, lekha hoI zake che ane je prAsAda karAvelo te.....(nemi)nAthano hovo joIe ane to tyAM tUTela bhAga pachIthI AvatuM "kalyANatraya' e prastuta lekhamAM jenAM nAma Ave che te zrAvaka-zrAvikAoe maMtrI tejapALanA "kalyANatrayamAMthI svataMtra karAvelo hovo joIe. (huM mAnuM chuM ke caityaparipATIkAro tema ja somasaubhAgyakAvyanA kartA pratiSThAsoma jene lakSobA kiMvA lakhapati dvArA giranAramAM karAvela caturmukha prAsAdanI vAta kare che te 15mAM zatakanA prAsAdane sthAne asalamAM A mahIpAladevanA samayano kalyANatraya prAsAda haze. lakSIbAvALo prAsAda hAla mojUda che. ane temAM cAra UMcI thAMbhalIvALI maDhulI zI racanA che, jenI aMtargata mULe "kalyANatraya' haze.) giranAra, Abu, kuMbhAriyA sivAya thoDAMka anya sthaLoe paNa "kalyANatraya' hovAnAM keTalAMka sAhityika sADhyo upalabdha che. eka kALe evI eka pratiSThA zatruMjayagiri paranI "kharataravasahI'(I. sa1325)mAM hatI, ane mevADamAM AvelA 'delavADA' (devakulapATaka)nI "kharataravasahI'mAM paNa hatI; A delavADAnA kalyANatraya" viSayaka be aprakaTa ajJAtakaphUMka 15mA saikAnI caityaparipATIomAMthI uddharaNa ahIM TAMkIzuM : For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya ane zilpamAM "kalyANatraya" 1 29 tu (sujhadevI ? marudevI) gayavari caDiyA siri sattarisau caMga, paMcaya paMDavaguru sahiyo kalyANatraya raMga; aThThAvaya jagi salahiya tihUyaNi tilaya samANa, ThAmi ThAmi vara pUtalIya jANe karaI vakhANa....9 paDimAThiya namivinami nami jaMbUvRkSavihAra guru guruvali vaMdiya se jiNadattasUri gaNahAra saMbhava ajiya juhAriya se vAsapUjya phalasAra kharataravasahI manahara o mANatuMga avatAra....10 -zrI tIrthacaittaparipATI ane kharatarabhuvaNi siri Adi jiNesaraM, kalyANatrayI jAIya a; bAvanna deharA pavara biMbAvalI, aSTApadi mana mohIya . 3 -zrI tIrthacaittaparivADI tadatirikta jesalameranI kharataravasahI, je saM1469 | Isa. 1413 AsapAsa banelI, temAM saM. 1495 / 1439 sudhInA silasilAbaMdha lekho maLe che; tyAM "kalyANatrayanI racanAnI noMdha lIdhI che je mahattvanI hoI ahIM tenI carcA karIzuM : paM. aMbAlAla zAha anusAra "ahIM eka pILA pASANanuM stUpAkRtinuM suMdara samavasaraNa saM. 1518nA lekhavALuM che. madhyamAM uparAuparI traNa caumukhajI ane eka moTI pAdukA virAjamAna che."34 paNa mULa apama mA 2yanAne tyA traya' 44 cha : yathA :35 (1) vikrama saMvat 1518 varSe zrI jesalamera mahAdurge rAula zrIcAcigadeva vijayi rAjye Ukeza vaMze copaDA gotre sA0 hemA putra pUnA tatputra dItA tatputra pAMcA tatputra saM0 sivarAja saM0 mahirAja saM0 lolA tada bAMdhavena saM0 ___(2) suhavade putra saM0 thirA saM0 mahirAja bhAryA mahigalade putra sahasA sAjaNa saM0 lolA bhAryA lIlAde putra saM0 sahajapAla ratnapAla saM0 lAkhaNa bhAryA lakhamAde putra sikharA samarA mAlA moDhA soDhA kauMrA pautra UdhA zrIvatsa sAraMga saddhA zrIkaraNaM UgamasI sadAraMga bhAramalla sAliga surajana maMDalika pArasa pramukha parivAra sahitena vA0 kamalarAja gaNivarANAM sadupadezena mAtRrUpI puNyArthaM zrIkalyANatraya / For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13) sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra (3) zrI sumati biMbAni kAritAni pratiSThitAni zrIkharataragacche zrIjinabhadrasUri paTTAlaMkAra zrI jinacaMdrasUribhiH vA0 kamalarAja gaNivarANAM ziSya vA0 uttamalAbha gaNi praNamati / prastuta racanA ahIM citra 4mAM rajU karI che. te saM. 1518 | I. sa. 1462nI hovAnI lekhathI nizcita che. kalyANatrayanI racanA arthapUrNa hovA uparAMta tenI vibhAvanA ane abhivyakti manohArI ane prabhAvaka hoI zake che, te tathya AbUnA dRSTAMta parathI ane kuMbhAriyAnA phalakAkAra khaMDa parathI kaLI zakAya che. A viSayanI pratIka-racanA karavAno prAraMbha kyAre thayo haze? vastupAla-tejapAlanA samaya pUrve te thatI hovAno koI graMtha ke abhilekhano AdhAra mane hajI sudhI maLyo nathI. jina neminAthanA giranAra para thayelAM traNa kalyANakonI vAta to AgamabhASita hoI, purAtanakALathI jANItI hatI. raivatagirIzvara yAdava neminAthanuM tyAM tIrthasthAna paNa ThIka ThIka prAcIna kALathI astitvamAM hovAnA alpa paNa nakArI na zakAya tevA nirdezo che : paNa jinanA kalyANatraya' jevI kevaLa vaibhAvika, amUrta parikalpanAne saMpUrNa karavAno prathama ja vAra, ane ethI maulika vicAra to kadAca maMtrI tejapALane ane emanI zilpI-zreNIne Avyo hoya tevA tarka karI zakAya. anya vizeSa prAcIna pramANo labhya na bane tyAM sudhI to e yaza maMtrIvarya tejapALane ApIe to khoTuM nathI ! pariziSTa giranAra paranuM kalyANatraya" caitya tejapALa maMtrIe karAvyAnAM samakAlika tema ja samIpakAlika lekhakonAM pramANo upara joI gayA chIe; paNa be kartAo evA che ke teo prastuta caityanA nirmANano yaza sacivezvara vastupAlane arpe che. temAM eka to che kalpapradIpa kiMvA vividha tIrthakalpanA racayitA AcArya jinaprabhasUri. emanA saMskRtamAM racAyelA "zrI ujjayaMtastava"mAM saMbaMdhakartA padya nimnAnusArI che : ata ovAtra kalyANatraya-mandiramAdadhe zrIvastupAlomantrIza - zcamatkArita bhavyahRt // 6 // -vi0 tI0 ka0 pR0 7 (jinaprabhasUrie to tyAM "vastupAlavihAra"mAM rahela "aSTApada"nI sAmenI "sametazikhara"nI racanAne "naMdIzvaradvIpa" mAnavAnI bhUla paNa karI che....) bIjo giranAra saMbaMdhI ullekha pippalagacchIya hIrANaMdasUrinA vastupAlarAsa(saM. 1485 | I. sa. 1429)mAM maLe che tyAM paNa prastuta matalabanuM kahyuM che : yathA : For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya ane zilpamAM "kalyANatraya" 131 vecIya bAra koDi vivAhappari, asIya sahasra lakha bAra; sameyasihara tIratha aDrAya sigaMjaya avatAruM, jiNa kalyANatraya pamuha karAvIya, anna tirthe bahu caMgi, saMghAhiya vastupAla Ima callAI setuja girivara zRMgi .92 maMtrIzvara vastupALa maMtrI tejapALanA "moTAbhAI" hatA, mahAmAtya pade vibhUSita hatA, ane vidvajjanonA AzrayadAtA, dAnezvarI, dharmavIra tema ja aneka devAlayAdi sukRtonA karAvanAra tarIke temanI khyAti hoI, uparakathita be kartAoe maMtrIzvara vastupAlane "kalyANatraya"nA kArApaka mAnI lIdhA hoya te banavAjoga che. paraMtu upara joI gayA te DhagalAbaMdha sADhyo, jemAM samakAlika lekhaka nAgendragathvIya vijayasenasUri paNa samAviSTa che, te jotAM sadarahu racanA niHzaMka tejapAla nirmApita hatI. TippaNo : 1. prAvInapUrnaravyasaMgra6, Pt. 1, Ed. C. D. Dalal, G.C.S. no. 13, first ed. Baroda 1920, sec. ed. Baroda 1978, p. 6; dvitIya Deva; tathA sutakIrtinicAvi vastupatnapratisaMprada, saMta puNyavijayasUri, siMdhI jaina graMthamAlA, granthAMka 5, muMbaI 1961,pR. 111, dvitIya kaDavuM. 2. muni nityAnaMdavijaya, zrI raivatagiri-sparzanA, zrI Atmakamala-dAna-prema-jaMbusUri-jainagraMthamALA, maNako 47, AvRtti pahelI, DabhoI visaM. 2037(I. sa. 1981), pR. 92. 3. vividha tIrthamA, prathama bhAga, saMjinavijaya, siMghI jaina graMthamAlA, granthAMka 10, zAMtiniketana 1934, pR. 10. 4. pravitAmaNi, prathama bhAga, saM. jinavijaya muni, siMghI jaina graMthamAlA granthAMka 1, zAMtiniketana 1933, - mR. 101. 5. pravacora, prathama bhAga, saMjinavijaya, siMghI jaina graMthamAlA, zAMtiniketana 1935, pR. 116. 6. varata/chavRdabhurvAti, saM. AcArya jinavijaya muni, siMghI jaina graMthamAlA, jhaLyAMka 42, muMbaI 1956, pR. 53. 7. ejana, pR0 63. 8. juo "jJAnacaMdrata saMskRta bhASA-nibaddha zrI raivatatIrtha stotra', saM. (sva) agaracaMda nAhaTA | madhusudana DhAMkI, Aspects of Jainology, Vol. II. Pt. Bechardas Doshi Commemoration Volume, Eds, M. A. Dhaky and Sagarmal Jain, Varanasi 1987, p. 113. (prastuta kRti ane mULa lekha A saMgrahamAM paNa samAvI levAmAM Avyo che.) TippaNo taiyAra karate samaye A viSayane sparzato eka samAMtara saMdarbha dhyAnamAM Avyo. kharataragacchIya jinakIrtisUrinI saMskRtamAM nibaddha giranAra caityaparipATIstavana(prAyaH IsvI 1453 pachI turata ja)mAM For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 paNa kalyANatrayano ane temAM rahelA trirUpadhArI neminAthano ullekha che H yathA : kalyANakAkhye bhavane vizAle yasminnavasthAtrayarUpadhArI / zivAtanujo vitanoti bhadraM vande sadA taM girimujjayantam // 11 // (stotra mATe juo stotrasamundvaya, saM. caturavijayamuni, muMbaI 1928, pR 255). sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra 9. aghAvadhi aprakAzita. lekhaka dvArA tenuM saMpAdana thanAra che. 10. ejana. 11. zrI kSAntisUri-jaina-graMthamAlA, granthAMka 5, amadAvAda 1941, prastAva 6, pR 102. 12. prastuta kRti paNa lekhaka dvArA thoDAM varSo pUrve saMpAdanArthe taiyAra thaI gaI che, nigraMthanA have pachInA aMkamAM pragaTa karavA vicAryuM che. 13. "zrI giranAracaityapravADivinati", saM vidhAtrI vorA, Aspects of Jainology, Vol. II, p. 144. 14. "zrI giranAracaityaparipATi", saM madhusudana DhAMkI / vidhAtrI vorA, Aspects of Jainology, Vol. II, p. 136. 15. (sva) agaracaMda nAhaTAe prastuta caityaparipATInI nakala lekhakane ApelI; temAMthI uparanuM padya uSkRta karyuM che. (lekhakane smaraNa che ke prastuta caityaparipATI nAhaTAjIe pachIthI kacAMka prakAzita karI dIdhI che.) 16. prAcIna tIrthamALA-saMgraha, bhAga 1 lo saM zrI vijayadharmasUri, bhAvanagara saM. 1978 (I sa. 1922), pR 35. 17. "giranAra-caityaparipATi", saM. paM. becaradAsa dozI, purAtattva, 1-3, amadAvAda 1923, pR 295. 18. "raMgasAra kRta giranAracaityaparipATI", saM (sva) agaracaMda nAhaTA / paM bAbubhAI savacaMda zAha, Aspects of Jainology, Vol. II, p. 173. 19. sAthe ja juo muni jayaMtavijayajI, AbU bhAga pahelo, zrI vijayadharmasUri graMthamALA,pustaka 10, ujjaina 1933, pR 116 sAmenuM citra. 20. paM kalyANa vijayajI gaNI ''AvuM velAvADA je naina maMvi,' pravandha-pAriJAta, jAlora 1966, pR. 326. 21. jayaMtavijayajI, AbU bhAga pahelo, pR 116. 22. U. P. Shah, Studies in Jain Art, Banaras 1955, p. 117. 23. AvI racanA (anumAne I. sa. 1320) zatruMjayanA eka maMdiramAM che, je viSaye lekhaka dvArA "zatruMjayagirinI kharataravasahI' nAmaka lekhamAM carcA thayelI che, je nigraMthanA cothA aMkamAM pragaTa thanA2 che. 24. alabatta, e prakAranI racanAnI prathA khAsa to digaMbara saMpradAyamAM pracAramAM che. 25. juo Shah, Studies., Plate xxiii, Fig. 59. For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya ane zilpamAM "kalyANatraya" 133 26. vIseka varSa pahelAM rUbarU tapAsatAM temAM kalyANatrayanA bhAvanI nIcenI paTTI para ghasAI gayelA ane jhAMkhA akSaromAM "kalyANatraya vaMcAtuM hovAnuM smaraNa che. 27. juo muni vizAlavijayajI, zrI ArAsaNatIrtha apanAma zrI kuMbhAriyAjI tIrtha, zrI yazovijayajI graMthamALA, bhAvanagara, 1961, pR. 108, lekhAMka (41). 28. muni vizAlavijayajI, zrI ArAsaNa, pR. 21, lekhAMka (2). 29. ejana, pR. 31-32, lekhAMka (16). 30. atyAra sudhI joI vaLela tamAma sAhityika, abhilekhIya, ane tAdaza pramANamAM traNa mALayukta racanA ja abhipreta hovAnuM lekhakane jaNAyuM che. ahIM navatara rIte "kalyANatraya" vibhAvane paTTarUpe ghaTAvyo che. 31. juo pravIra naina naivasaMprada (dvitIya mA) saMjinavijaya, pravartaka zrIkAMtivijaya jaina itihAsamAlA, puSya chaThTha, bhAvanagara 1929, pR. 74, lekhAMka 63. 32.juo A graMthamAM lekhaka dvArA saMpAdita kavi depAlakata "kharataravasahI gIta," kaDI 3. 33. hAlamAM lekhaka dvArA saMpAdita A racanA prakAzanArthe jaI rahI che. 34. paMaMbAlAla premacaMda zAha, jaina tIrtha sarvasaMgraha, bhAga 1, (khaMDa bIjo) amadAvAda 1953, pR 167. 35. agaracaMda nAhaTA, vinera naina saMprada, kalaktA vI. ni. saM. 2482 (I. sa. 1955), pR. 384, lekhAMka 2002. nAhaTAjIe tyAM A racanAne "tribhUmiyA caumukha' kahI che. 36. tyAM TekarI paranuM neminAthanuM maMdira 11mI sadInuM che. tene lagato pachIno I. sa. 1137no tulyakAlIna lekha jJAta che. 37. jema giranAranA "vastupAlavihAra (I. sa. 1232)mAM sthita "sametazaila"nI racanA vastupAle ja sau prathama karAvI hovAnuM, e vibhAvanI pratIkarUpa racanAne pahelI ja vAra saMmUrta karAvI hovAnuM jaNAya che te ja pramANe maMtrI laghubaMdhu tejapALe "kalyANatraya"nA vibhAgane pArthivarUpe prathama vAra saMbhUta karyo hovAno tarka thaI zake. 38. kuMnavatADatra, vastupAjona vAritte RSabhaH puNDarIko'STApado nandIzvarastathA // 12 // -vi. sI. je. pR. 7 39, "hIrANaMda kRta vastupAla rAsa (saM. 1485)," saMbhogIlAla ja sAMDesarA, svAdhyAya, dIpotsavI aMka. saM. 2019, oNkTo. 1963, pu. 1, aMka 1, pR. 26. For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujajayaMtagirinI "kharataravasahI" ujjayaMtagirinA adhiSThAtRdeva, jina ariSTaneminA prAsAdanI jagatanA uttara dvArethI UtaratAM heThANa bhAge DAbI bAjue ja paheluM moTuM maMdira Ave che te vartamAne "mekavasahI' vA "merakavasahI' ke "merakavazInAme oLakhAya che paraMtu A abhidhAna bhramamUlaka che; kemake je be eka caityaparipATIkAro "melAgara'(melA sAha)nA maMdirano ullekha kare che te maMdira to temanA kathana anusAra "dharamanAtha'(jina dharmanAtha)nuM hatuM, kevaLa nAnI deharI rUpe ja hatuM, ane tenuM sthAna neminAthanI jagatInA pUrvadyAranI pAse kayAMka hatuM. jyAre A kahevAtI "melaka vasahI' to uttaradvArathI heThANamAM racAyela moTuM bAvana jinAlaya che ane te aSTApada ane saMmeta zikharanA bhadraprAsAdo, gUDhamaMDapa, ane raMgamaMDapanI racanAo uparAMta "paMcAMgavIra' ane 'nAgabaMdha' ityAdi camatkRtibharI AkRtionI koraNIvALI, tema ja anya vAstuzAstrokta prakArovALI sarasa chatothI zobhAyamAna maMdira che. paMdaramA zatakanA uttarArthanA caityaparipATIkAro je eka maMdiranuM khUba hoMzapUrvaka ane vigate varNana kare che, te sarva rIte vartamAna maMdiranI racanA sAthe maLI rahe che. e viSaye ahIM AgaLa upara joIzuM. caityaparipATIkAroe A maMdirane spaSTatayA "kharatara-vasahI" kahyuM che ane tenA nirmAtA tarIke bhaNasAlI narapAla saMghavInuM nAma ApyuM che. prastuta kharatara-vasahInI nirmANamiti kharataragacchIya upAdhyAya jayasoma svaracita "jayasAgaropAdhyAya-prazastimAM saM. 1511 | Isa. 1455 batAve che; paraMtu rANakapuranA dharaNavihAramAM sthita, saM. 1507 | I. sa. 1451mAM banelA "zatruMjaya-giranAra zilApaTTa'mAM paNa giranAra paranI A kharatara-vasahInuM aMkana kareluM hoI prastuta vasahI te pUrve baMdhAI cUkI hovI joIe. A maMdira vize bIjI eka khoTI kiMvadaMtI-je sAMpratakAlIna zvetAMbara jaina lekhako anveSaNa karyA vagara lakhe ja rAkhe che-te e che ke sajjana maMtrIe TIpa karIne taiyAra rAkheluM neminAtha maMdiranA nirmANa-kharca jeTaluM dravya jayasiMhadeva siddharAje grahaNa na karatAM teno upayoga A maMdirane baMdhAvavAmAM thayo hato; paNa A maMdira saMbaddha koI ja samakAlika ke uttarakAlika ullekha A mAnyatAnuM samarthana karato hovAnuM jJAta nathI. maMdiranI zailI to spaSTataH 15mA saikAnI che. maMdiranA mUlagabhArAmAM vartamAna saM. 1859 ( I. sa. 1803mAM vijaya jinendrasUri dvArA pratiSThita sahastraphaNA-pArzvanAtha mUlanAyaka rUpe virAjamAna che; paNa 15mAM zatakamAM to For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujajayaMtagirinI 'kharataravasahI' 135 temAM sa-toraNa pittaLanI, sonAthI rasela, "sovanamaya vIra'nI pratimA adhinAyakarUpe pratiSThita hatI; ane tenI aDakhepaDakhe zAMtinAtha ane pArzvanAthanI pittaLanI kAyotsarga pratimAo hatI tevo caityaparipATIkAronA kathana parathI nizcaya thAya che. mUlanAyakanI pratimA "saMpratikArita" hovAnuM tapAgacchIya hemahaMsagaNi, zavarAja saMghavInI yAtrAnuM varNana karanAra caityaparipATIkAra, kharataragacchIya raMgasAra, tema ja karaNasiMha prAgvATa paNa kahe che. A uparathI A maMdira te kALe saMprati rAjAnuM maMdira kahevAtuM haze. paNa hAlamAM to A maMdiranI sAmenI dhAra para Avela, khaMbhAtanA zreSThIvaro zANarAja ane bhuMbha I. sa. 1459mAM baMdhAvela, asalamAM jina vimalanAthanA, maMdirane saMprati rAjAnuM maMdira hovAnuM kahe che. prastuta kharataravasahInA banAvanArAoe upalabdha jagyAno banI zake teTalo upayoga karI, temAM bAvana jinAlayanI taLachaMda lAghavapUrvaka samAvI lIdho che. ghATavALA, paNa alpAlaMkRta staMbhayugma ane dvAravALI mukhacokI vaTAvI aMdara pravezatAM sau pahelAM mukhamaMDapa kiMvA agramaMDapa Ave che. temAM eka chatamAM "paMcAMgavIra ane bIjImAM 'vAsudeva-gopalIlA' (citra 4)nAM Alekhano kaMDArelAM che. (AmAM kalevaronI mahamUda bigharAnA AkramaNa samaye khaMDita thayelI mukhAkRtione saM. 1932 | I. sa. 1876nA kezavajI nAyakanA jIrNoddhAra samaye pharIne ghaDI varasAvI mArI che.) ahIM keTalIka bIjI paNa sArI (ane vAstuzAstrokta) chato che, jemAMthI "nAbhimaMdAraka varganI be ahIM citra 1 ane 3mAM rajU karI che. mukhamaMDapa vaTAvatAM tenA anusaMdhAne karela raMgamaMDapamAM jovAlAyaka vastu che teno sabhA-padma-maMdAraka' jAtino mahAvitAna (citra 5). ahIM rUpakaMThamAM kalyANakonA, ane jinadarzane jatA lokasamudAyanA dekhAvo kaMDAryA che. te pachI AvatA traNa "gajatALu', ane tyArabAda bahu ja ghATIlA kola'nA paNa traNa karI lIdhA che, jenAM paDakhalAomAM surekha ratnonI jhINI kaMDArazobhA kADhI che; ane vajazRMgomAM kamaLapuSpo bharyA che. A tharo pachI 16 lUmA' (lAMbasA)no paTTa Ave che. te pachI hovI ghaTe te) asalI 'paddhazilA' kivA "laMbanane sthAne Adhunika jIrNoddhAramAM raoNmaka zailInuM "laMbana' khosI, sonAnI thALImAM loDhAnI mekha mArI che ! A mukhya valayAkAra mahAn pitAnanA bahAranA pratyeka vikarNavitAno(tarakhUNiyAo)mAM moTuM ane mAtabara grAsamukha koreluM che (citra 6), jevuM agAu kuMbhAriyAnA mahAvIra jinAlaya (I. sa. 1062)nA solaMkIkAlIna samAMtara daSTAMtamAM paNa joI zakAya che. raMgamaMDapa pachI "cokI karelI che; paNa tenuM taLa UMcuM levAne badale raMgamaMDapanA taLa barobara rAkhavAthI vAstuno vinyAsa ane ethI AMtaradarzanano laya nabaLo paDI jAya che, For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra rasarekhAno chaMda paNa vilAI jAya che. ahIM keTalIka ghumaTIo karI che : temAMnI ekanA nAbhiccheda jAtino vitAnano upADa jIvaMta bhAsatA ane suzliSTha haMsonI paMktithI karyo che (citra 2). raMgamaMDapa tema ja chacokInA staMbhomAM thoDIka ja koraNI karelI hoI, vitAnone mukAbale (ane virodhAbhAsathI) te sau zuSka lAge che. chacokImAM "gUDhamaMDapa'nuM mukhya koraNIyukta saptazAkhAdvAra paDe che, jenA uMbarAnuM ArasanuM mANu alabatta Adhunika che. dvAranI baMne bAjue, mathALe "IllikAvalaNa'nA moDa yukta, yakSa (citra 7) ane yakSInI mUrtivALA majhAnA moTA 'khattaka' (gokhalA) kADhyA che. gUDhamaMDapanI bahAranI bhIMta tatkAlIna zilpa-paraMparAne anukULa ane vAstuzAstromAM varNavI haze tevI, ghATa ane rUpAdi alaMkArayukta racanA batAve che. AmAM kuMbhA' para yakSayakSIo-vidyAdevIo, ane "jaMghAmAM dikyAlo, surasuMdarIo, ane khaggAsana jinamUrtio kaMDArelI che, jemAMnI ghaNIkharI khaMDita che. anyatra 15mA zatakanI che tene mukAbale ahIMnI keTalIka mUrtio-khAsa karIne dikSAlAdinI mUrtio-nA kAmamAM lacakIlapaNuM jarUra dekhAya che, mUrtio khaMDita hovA chatAM, gUDhamaMDapanI aMdaranA bhAgamAM dIvAlomAM khattako gokhalAo karyA che, te prAcIna che. jo ke temAM asalI mUrtio rahI nathI paNa battaka paranA devatApUrti dharAvatuM IklikAvala darzanIya che. (citra 7); paNa moTI kSati to mULa alaMkRta vitAnane haTAvI te sthaLe jIrNoddhAramAM Adhunika ghummaTa karI nAMkhyo che, te che. gUDhamaMDapanAM paDakhAnAM (uttara-dakSiNa) dhAro jo ke mULa dvArane mukAbale ochI zAkhAvALAM hovA chatAM temAM velanuM kaMDAra-kAma sughaDa ane sucAru che. maMdiranA mULa prAsAdane 16mA zatakanA aMte ke 17mA saikAnA prAraMbhe AmUlacUla dUra karI tene sthAne navo banAvelo che; ane temAM rUpakAmane badale paTTadhaMdho karyA che, jemAM vacceTa puSpabaMdhamAM mogalAI kArIgarIno parAmarza varatAya che. ahIM je narapAla zAha kArita prAsAda hato tenuM (vAstuzAstrokta) abhidhAna ratnasiMhasUriziSya "zrItilaka" jaNAve che; upAdhyAya jayasoma tene "lakSmItilaka" nAmaka "varavihAra' kahe che. (vastutayA banne abhidhAno ekAryavAcI che".) paNa pAchaLa joI gayA tema A prAsAdanA maMdiranI bahiraMganI mUrtio khaMDita thavAthI tene pUrNatayA kADhI nAkhI, zahenazAha akabaranA jamAnAmAM navo prAsAda karyo, jo ke gUDhamaMDapane khaMDita mUrtio sAthe mULa avasthAmAM yathAtathA rahevA dIdhelo. bikAneranA rAjAnA maMtrI, akabara-mAnya karmacaMdra bacchAvate, kharataragacchIya jinacaMdrasUri(caturthInA upadezathI, zatruMjaya-giranAratIrthamAM punaruddhArArthe dravya mokaleluM tevI noMdha maLe che. karmacaMda bacchAvata kharataragacchanI AmnAyanA zrAvaka hoI svAbhAvika rIte ja temanuM dravya giranAra para For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinI 'kharataravasahI' to "kharataravasahI''nA uddhAramAM vaparAyuM haze; ane prastuta uddhAramAM khAsa to mUlaprAsAda navo thayo te ja ghaTanA banI haze tema jaNAya che. 137 maMdira pharatI bAvana kulikAo che. temAM dhyAna kheMce tevI to traNa ja, ane moTI, deharIo che. temAM paNa gUDhamaMDapanA dvArasUtre dakSiNe, 'aSTApada'nI racanA dharAvatA, bhaNasAlI joge karAvela, 'bhadraprAsAda' ane e rIte uttara bAjue saMmetazaila(vA naMdIzvara)nI racanAone ArasathI maDhIne tenA mULa svarUpane naSTa karyuM che. dakSiNa taraphanA aSTApadavALA bhadraprAsAdanI to dIvAlo paNa navI thaI gaI che; chatAM ahIM dhyAna kheMce tevI, ane bahumUlya kahI zakAya tevI, eka asalI saMracanA rahI gaI che : te che teno 'sabhA-padma-maMdAraka' jAtino vitAna kiMvA karoTaka : (citra 12). ahIM rUpakaMThamAM bahu ja sarasa, saceta bhAsatA cakravAkonI AvalI kADhI che, ane AMtare AMtare 16 vidyAdevIone UbhavAnA 16 ghATIlA, toDikA sAthe saMlagna evA pralaMba madala(ghoDA) karyA che (citra 8). (mahAvidyAonI mUrtio alabatta khaMDana bAda dUra karavAmAM AvI jaNAya che.) A pachI gajatAlunA traNa sughaTita staro, ane te pachI be navakhaMDA-gALe gALe padmavALA--kola(kAcalA)nA thara che, jenA darzana bhAganI koraNI, raMgamaMDapanA kola sadeza che. ane te pachI, karoTakanA madhalA bhAgathI zarU thatI, pAMca aNiyALA ane sAdI pAMdaDIthI korela ane jhINI kinArIthI maDhela kolanA kramazaH saMkocAtA pAMca jALIdAra tha2vALI, khUNe khUNe ne chUTA chUTA verela caMpaka puSpa sahitanI ane kendrabhAge laTakatA padmakesarayukta manohara padmazilA karI che (citra 12). sAme uttara bAjue prativinyAse karelA saMmetazaila (vA naMdIzvara) bhadraprAsAdanI mULa bhIMto kAyama che temAM bahiraMge vedibaMdhanA kuMbha-kalazane maNibaMdha ane ratnAlaMkArathI khUba zobhita karyA che : ane jaMghAmAM paNa devarUpAdi karyAM che : paNa temAMnI khaMDita thayela te mukhAkRtio ityAdi punaruddhAramAM TocIne bagADI mAryA che. aMdaranA bhAgamAM joIe to ahIM paNa darzanIya vastu che, prAsAdano sabhA-padma-maMdAraka koTaka (citra 9, 10.) A mahAvitAnamAM gajatALu ane kolanA tharo Ama to raMgamaMDapanA tharo sadeza che. paNa tharonA taLabhAga vizeSa alaMkRta che. rUpakaMThamAM paMca kalyANaka ane vidyAdharone badale toDikAnI TekaNavALA 16 madalo karyA che (citra 11). rUpakaMThanI nIce, sAme uttara taraphanA bhadraprAsAdanA vitAnamAM, maNipaTTikA che (citra 12); jyAre ahIM velanI bhAta kADhI che. (citra 11). mahAvidyAonAM biMba ahIM paNa adRSTa thayAM che; ane nIcenA be gajatAlunA tharonI paTTIonAM taLiyAMnA bhAge puSpAvalIne trIjA thare jhINI jhINI ghaMTikAonI zreNI karelI che (citra 11). raMgamaMDapamAM che tema ahIM paNa karoTakanA madhyabhAgamAM 16 lUmAono valayAkAra UMDo paTTa, ane te pachI zarU thatI pazilA dakSiNa bhadraprAsAdanA vitAnanI For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra padmazilAne maLatI ja che; phera eTalo ke ahIM caMpakane sthAne poyaNA puSpano chaMTakAva che, ane kendrabhAge padmakesarane badale kamaLano puTa dIdho che (citra 12). 138 aSTApada ane saMmetazikhara ke naMdIzvara-dvIpanA bhadraprAsAdonA ka2oTako jotAM lAge che ke raMgamaMDapanI chatanI mULa padmazilA paNa jo sAbUta hota to te paNa kevI adbhuta lAgata ! vastutayA 15mI zatAbdImAM giranAra paranI kharataravahInI ane tyAM anyatre chatomAM je kAmanI saphAI, jhINavaTa, nAjukatA, ane namanIyatA che teno mukAbalo nathI. enI sAme rAjasthAnamAM rANakapura, va2kANA, hammIrapura, delavADA (AbU, kharataravasahI) devakulapATaka (mevADa-delavADA), kelavADA, ane cittoDagaDhamAM jovA maLatuM samAMtara evaM samakAlIna kAma dhIMguM, chIcharuM, ane kalpanAvihIna jaNAya che. (kaMIka aMze jesalameranAM be'eka maMdiromAM Ane maLatuM kAma jovA maLe che, jemake saMbhavanAtha ane caMdraprabha jinAlayanAM dRSTAMto.) dakSiNa taraphanA bhadraprAsAdamAM paTTazAlAnA staMbhAMtaramAM suMdara koraNIyukta khaMDavALI "aMdha" (achidra) jALI bharAvelI che (citra 13). jyAre mUlaprAsAdanA garbhasUtre rahela pazcima taraphanA bhadraprAsAdanuM movALa khulluM che. caityaparipATIkAra hemahaMsagaNi tene 'zatruMjayAvatAra'no prAsAda kahe che. tenA nirmAtA vize jANavA maLatuM nathI. parvatanI mekhalA(dhA2)ne sAva aDIne karelo A bhadraprAsAda sAdo hoI zilpanI dRSTie temAM khAsa dhyAna kheMce tevuM kazuM nathI. (A traNe bhadraprAsAdo ahIMnI anya deharIone mukAbale ghaNA moTA che.) devakulikAo(derIo)mAM khAsa dhyAna kheMce tevuM kazuM nathI; (keTalIka to vacce bhIMto karyA sivAyanI saLaMga che.) A sivAya pazcima tema ja uttara bAjunI deharIonA gabhArAnA, ane tene lagatI paTTazAlAonA vitAno, temAMye bhamatInA vAyavya bhAganI paTTazAlAnA vitAno, 15mA zatakanI vitAna-sarjanakalAnI parAkASThA dAkhavI rahe che. AmAMthI dazeka jeTalA cunaMdA namUnAo ahIM mULa citro sAthe avalokIzuM. citra 16mAM darzAvela samatala vitAnamAM vacce kamalapuSpa karI, pharatI be paTTIomAM sadAsohAgaNa jevA bhAsatA cha pAMkhaDIvALAM phUlonI hAra kADhI che, (jevA pachIthI amadAvAda pAsenI I. sa. 15001501mAM baMdhAyelI suprasiddha aDAlajanI vAvanAM zobhanAMkanomAM maLe che.) vaccenA moTA padmavALA bhAganI corasAIne rakSavA, ane enI laMbacorasAI toDavA, be bAjue kuMjarAkSanI paTTIo karI che. te pachI UpasatA kramamAM sadAsohAgaNanI pharIne paTTIo karI che. chevaTe bhArapaTTone taLiye cAre bAju moTAM padmonI koraNI karI che. citra 14mAM cokora pahoLI paTTImAM sAmaMjasyanA vinyAsapade cokhaMDI bAra kolarUpI lumAo karI che, ane vacce gajatAluno thara ApI UMDANamAM evuM ja, paNa jarA moTI karI, maNipaTTikAthI bAMdhela corasakSetramAM, cokhaMDI kolarUpI lomA karyuM che (citra 14). AvA chaMdanI eka parivartanAyukta, mULe pharatAM moTA ATha For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinI 'kharataravasahI' cokhaMDA kola ane vaccovaca kSipta-prakriyAthI karela (navakhaMDamAM cokhaMDa kola utArela haze tevA) vitAnano vacalo TukaDo mAtra ja bacI gayo che (citra 15). uparakathita be prakAronuM vizeSa vikasita dRSTAMta have joIe. citra 17, 19mAM samatala paTTamAM sAmaMjasya-nyAsamAM 25 pUrNabhadra kolanA saMdhAna bhAge padma-puSpono uThAva karelo che; jyAre citra 17 ane 19mAM AvA kolanI saMkhyA vadhArIne pAMca ane cArano gurulaghu-krama prayojyo che ane temAM chelle pharatAM ardhakolanI hAra karI che. kolanA saMdhAna bhAge cha pAMkhaDIvALA bahu ja sarasa sadAsohAgaNanAM, sajIva bhAsatAM, moTAM phUlo chAMTelAM che, jemAMnAM ghaNAMkharAM durbhAgye khaMDita thayAM che. citra 20, 18mAM hAramAM pAMca pAMca kola 20 lUmA ane saMdhAna bhAgamAM padmapuSpa karela che jyAre e ja vibhAva, paNa catuSyaMDI kola ja lUmA ane vaccenA gaLAmAM vartuLa vacce moTA kadanAM padma-puSpo korela che (citra 23). A prakAranA chaMdavinyAsanuM AgaLa vadheluM dRSTAnta te kolane sthAne, 1149=99 kuMjarAkSo samatalamAM utArIne, tenA saMdhAnabhAga cAra pAMkhaDIonAM puSpothI bharI lIdhA che (citra 21). e ja haitava (motif) ane nyAsanuM jhINavaTabharyuM, parivartita rUpa citra 22mAM batAvela samatala vitAnamAM jovA maLe che. tyAM chevaTe pharatI puSpapaTTI kADhI che. 139 citra 23mAM pharIne cokhaMDA kolanA 544nA vinyAse karela samatala vitAnamAM gALe gALe vartulathI sImita karela moTAM padmapuSpo ThAMsyAM che. bhamatInA bilakula naiRtya khUNAmAM rahelA (citra 24) kolanA ghaTatA kramamAM UMDA UtaratA jatA cAra tharothI sarjAtI cAra utkSipta lUmAonA saMyojanathI racAto A padmakanAbhicchaMda jAtino vitAna to solaMkIyuganA kArIgarone paNa stabdha karI de tevo che. pratyeka lUmAnI nAbhimAMthI nIkaLatA aNidAra pAMkhaDInAM padmaphUla, ane chatanA vacalA, UMcakAI AvatA biMdumAM karela komaLa pAMkhaDIothI sarjAtAM kamaLaphUla, tema ja karNabhAge grAsanAM mukho ane bhadrabhAge caMpAnA pAnathI sohato A vitAna 15mA zatakanAM sarjanomAM to bejoDa kahI zakAya tevo che. A vitAnamAM karNe grAsamukha ane bhadre ardhapaurNanAM zobhAMkana korelAM che. kolanA tharonA UMDA UtaratA jatA vinyAsathI sarjAtA eka kSipta-nAbhicchaMda jAtinA virala vitAnanuM dRSTAMta citra 25mAM jovA maLaze. bahubhaMgI kolanA eka pachI eka, kSayakramathI, aMdara UtaratA jatA kula 11 jeTalA tharothI sarjAtA A vitAnanI to solaMkI kALamAMye joDI jaDatI nathI ! maMtrIzvara udayananA putra AmrabhaTTa dvA2A navanirmita zakunikAvihAra(I. sa. 1166)mAM AvA siddhAMta para racAyelA ane ghaNA moTA vitAno hatA; (hAla te bharUcanI jumA masjidamAM che); paNa temAM paNa ATalA badhA paDovALA ane AvaDI saMkhyAmAM tharo levAnuM sAhasa zilpIoe karyuM hovAnA dAkhalA jANamAM nathI For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra (citra 25, 26). ghaDImAM vAdaLAMnAM paTalone pele pAra rahela lokAlokano pAra pAmavA mathato lAge, to ghaDImAM pAtALa-pANImAM bAjhela zevALanA eka pachI eka tharo vIMdhIne taLiyAne AMbavA yatna karato hoya evA vitAnanuM samagra bhAratamAM Aje to A eka mAtra dRSTAMta che ! 140 vastupALa-tejapALanA samayanA, bhAtIgaLa ane atirikta sUkSmAtisUkSma koraNI karanAra zilpIo paNa jenA vakhANa kare tevo eka padmanAbha jAtino cetohara vitAna citra 27mAM rajU karyo che. AnI racanAmAM sau pahelAM to bhA2oTathI UMDA UtarIne sadA sohAgaNanA cetanathI dhabakatAM, phUlonI kinArI karI, aMdara catuH chaMdamAM gajatAlunA tharavALI, pachI vizeSa UMDA utArela corasI nyAsanA kolano thara laI, aMdara banatA bhAMgAyukta kSetramAM cAra daLavALI, bahubhaMgI, cAra utthita lUmAonA saMyojana, ane vacce DUbakI detI kSipta lUmAnA AvirbhAvathI pragaTatA A manorama vitAnanAM mULa to solaMkIkALamAM che; paNa daLadAra coTadAra kalpanAmAM to AnI sAme AbU-delavADAnI jagavikhyAta vimalavasahInA sUtradhAro paNa eka kora UbhA rahI jAya; ane tAkAtano bhoga ApyA sivAya nipajAvelI samagra ghATanI mulAyama saphAI, lUmAonA UpasatA kendranAM kamaLomAM aNidAra pAMkhaDIomAM siphatathI utAravAmAM Avela kumAza ane sAhajika sajIvatAnI sAme to ArAsaNanA Arasane mINanI jema prayojI jANanAra, delavADAnI lUNavasahInA zilpIo paNa acaMbo pAmI UbhA rahI jAya ! (citra 27). girirAja giranAra para AvuM benamUna kAma karI gayelA zilpIono mukAbalo emanA jamAnAmAM anya koI sthaLonA gajadharo nahIM karI zakyA hoya. paMdaramA zatakamAM AvA sarvAMgasuMda2 vitAnonI racanA thaI zake te mAnavuM muzkela bane che ! paMdaramI zatAbdInA samakAlIna ane samIpakAlIna jaina yAtrI kavio-lekhakoe A kharataravasahI vize je noMdho lIdhI che te have joIe. emaNe varNavela maMdira giranAra paranA vartamAne astitvamAM nAnAM moTAM vIseka jinAlayomAM kevaLa A kahevAtI melaka vasahI"ne ja lAgu paDe che. mULa kavionAM kavita vA zabdomAM ja te have joIe : (1) tapAgacchIya hemahaMsa gaNinI 15mA zatakanA madhyamAM racAyelI, giranAracaityaparipATImAM yAtrI osavAla samarasiMha mAlade dvArA vi. saM. 1494 | I. sa. 1438mAM samuddhArela 'kalyANatraya'ne (hAlamAM sagarAma sonInA kahevAtA maMdiramAM) vAMdyA pachI, ane hAthI pagalAM tarapha vaLatAM pahelAM, nIce mujaba noMdha kare chedeg : hava jaIi narapAlasAha kAria prAsAda | saMprati niva karAvia vIra pittalamaya vAMdi naMdIsara aThThAvaha setuMjaya avatAra / trihuM disi thajI (thakI ?) jiNa namauM For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujajayaMtagirinI "kharataravasahI' 141 niramAlaDie caMdraguphA majhujhAri pArakA ahIM maMdira narapAla sAhe karAvyAno, temAM saMprati rAjAe karAvela pittaLanI ' (mUlanAyaka) mahAvIranI mUrtino, tema ja traNa dizAmAM (bhadraprAsAdomAM rahela) naMdIzvara, aSTApada, ane zatrujayAvatArano ullekha che, maMdiranuM je sthAna batAvyuM che te jotAM, ane bhadraprAsAdonI vigata jotAM te vartamAne kahevAtI "merakavazI" ja che. (2) ujjayaMtazikhara para (giranAra para) "lakSmItilaka" nAmano moTo vihAra (jinAlaya) narapAla saMghavIe(kharataragacchIya) jinarAjasUrinA paTTAlaMkAra jinabhadrasUrinA upadezathI saM1511mAM karAvyAno ullekha IsvIsananA 16mA zatakanA aMtabhAge racAyela paMDita jayasomanI jayasAgaropAdhyAya prazastimAM A rIte maLe che. saMvat 1511 varSe zrI jinarAjasUri paTTAlaMkAre zrIjinabhadrasUri paTTAlaMkAra rAjye zrIujjayantazikhare lakSmItilakAbhidho varavihAraH / narapAlasaMghapatinA yadAdi kArayitumArebhe // (3) bRhattapAgacchIya ratnasiMhasUriziSya (kadAca udayavallabhasUri ke pachI jJAnasAgarasUri) svaracita giranAratIrthamALAmAM (I. sa. 1453 bAdamAM) kalyANatrayanA darzana pachI je prAsAdamAM jAya che te A "merakavazI" ja che; tyAM tene narapAla sAhe sthApela "zrItilakaprAsAda" kahyo che, ane temAM (mUlanAyaka) sovanamaya vIra hovAnI vAta karI che; ane temAM DAbI jamaNI bAjue aSTApada ane saMmetazikharanI racanA hovAnI vAta kahI che : yathA : thApI zrItilakaprAsAdi hiMsAha narapAliM puNya prasAdihiM, sovanamaya zrI vIro; aSTApada saMmetasiharahyuM DAvaI jimaNiI bahu jiNaharaNyuM, racanA ati gaMbhiro. 18 kavie prAsAdanI racanAne "atigaMbhira' kahI che te yathArtha ja che. (4) paMdaramA zatakamAM zavarAja saMghavInA saMgha sAthe gayelA koI ajJAta yAtrI-munie karela giranAramaityaparipATImAM to A jinAlayanA aMtaraMganI ghaNI vigato ApavA sAthe e je kaMI kahe che tenAthI to Aje kahevAtI "melavasahI" te ja "kharataravasahI" hovAnA tathyane AkharI mahora mArI de che. samarasiMha-mAladenA maMdira bAda yAtrI je maMdiramAM Ave che tene spaSTa rUpe teo "kharataravasahI" kahe che. te narapAla sAha dvArA nirmita thayelI ane temAM (garbhagRhamAM) mahAvIranI satoraNa pittaLanI mUlanAyaka mUrtinI AjubAju e ja dhAtunI For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra zAMtinAtha ane pArzvanAthanI kAyotsarga mUrtio hovAnuM paNa kahyuM che. taduparAMta raMgamaMDapanuM varNana karatAM tyAM nAgabaMdha" ane paMcAMgavIra'nI chato, pUtaLIo (Aje vinaSTa), jamaNI bAju bhaNasALI joge karAvela "aSTApada ane DAbI bAjue dharaNA sAhe karAvela saMmetazikhara' (nA bhadraprAsAdonI) noMdha le che : yathA : havaI kharataravasahI bhaNI Avila narapAlasAhanI thApanA e satoraNau pItalamaI vIra zAMti-pAsa chaI sAcau zarIra kAsagIA pIttala taNAe. 28 raMgamaMDapi nAgabaMdha nihAlI pUtalie maMDapi mana vAla paMcAMgavIra vasekhIIe mAlAkhADaI maMDapa jANu jimaNaI aSTApa(da) vakhANU bhaNasAlI jogaI kIuMe. 29 DAvaI sametasihara prasIdhu te paNi dharaNaIsAhi kIdhau. 30 (5) paMdaramA zatakanA uttarArdha ane 16mAnA pUrvArdhamAM thayelA, bhAvaharSa-ziSya raMgasAranI giranAra caityaparipATImAM'' muni-yAtrI tIrthanAyaka neminAthanA maMdirane (davakulikAmAM parovela) uttara dvArethI nIce UtarIne je pahelA maMdira-hAlanI meraka vasahI- mAM Ave che tene "kharataravasahI" kahevA uparAMta temAM saMpratirAjAnA karAvela pittaLamaya manohara vIra jinezvara, AjubAjunI bAvana deharIo ane maMdira bhItaranI avanavI koraNIno ullekha kare che : iNa giraIe nemavihAra AvIyA kharataravasahI vAra //1 rA dvAla saMpatirAya karAvi muNahara pItalamaI zrIvIra jisesara kharatara(va)sahI mATe pAkhatIyAM bAvana jiNAla navala navala koraNIya nihAla TAlau kumati kasAya /1all raMgasAra pachI ane kAlakramamAM chellI noMdha 16mA-17mA zatakamAM thayelA(prAgvATa) karNasiMha kRta giranArastha kharataravasahI-gIta aMtargata maLe che. emanA kathanamAM maMdirane "kharataravasahI" kahevA uparAMta temAM maMDapanI pUtaLIo, DAbI bAju (neminAthanA maMdira tarapha) "aSTApada ane jamaNI bAju (kalyANatrayanA maMdiranI dizAe) "naMdIzvara', gabhArAmAM For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujajayaMtagirinI "kharataravasahI' 143 saMpratie ANela saptadhAtunI toraNa tema ja ratnakhacita "jinavIranI mUrti ane ratnajaDita parikara tema ja A maMdira (agAunA) duHSama bhavanane sthAne bhaNasAlI narapAle jinabhadrasUrinA vacanathI uddhAra rUpe karAvyAnuM noMdhyuM che : prIya kharataravasahI joIe jANe karatala vakhANa rA maMDapi mohaNa pUtalI ho jANe karikIo iMdraloka ||all nemi kaDaNi prabhu dAhiNi ho aSTApada avatAra ! vAmaI kalyANakata (na? ya) ho naMdIsara jagasAra dA (saMghamaroI? saMpatirAI) aNAviu ho sapata dhAta jiNavIra ! parigara ratana jaDAviI ho toraNa ulakaI baI hAra III labadhivaMta jinabhadrasUri gurujI suvacanI savisAlA dUsama bhavana samuddharaI ho so dhanadhana mA narapAla ll bhaNasAlI te pari karaI ho je kIo bharavesara rAso . ujali aSTAkare te nirakhata aMgi umAda 9 Ama kharataragacchanAM ja nahIM, tapAgacchanAM paNa sADhyo vartamAna "melakavasahI" te asalamAM "kharataravasahI" hatI tema nirvivAda jaNAvI rahe che. caityaparipATIonAM vidhAnomAM Ama to ekavAkyatA che, paNa eka bAbatamAM matabheda che. jyAM hemahaMsagaNi ane karNasiMha "naMdIzvara" kahe che tyAM ratnasiMhasUriziSya tathA zavarAja saMghavIvALA yAtrI-muni "saMmetazikhara' kahe che. uttara bhadraprAsAda-sthita A racanA Arasa For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra nIce dabAI gaI hoya. asalI vAta zuM haze teno nirNaya thaI zake tema nathI. e maMdira jo ke kharataragacchIya bhaNasALI narapALa saMghavIe karAvyuM che, paNa karNasiMhanA kathana anusAra tyAM koI maMdira agAu hatuM ane A navuM maMdira ethI jUnAnA samuddhArarUpe karyAnuM mAnavuM rahyuM. vaLI aMdaranI pittaLanA mUlanAyaka vIranI pratimA e kALe saMprati rAjAnI hovAnI mAnyatA hatI. eTale mUrti narapAla sAhanA samayathI jUnI to kharI ja. huM mAnuM chuM ke A maMdirane sthAne asalamAM maMtrIzvara vastupAla kArita "satyapurAvatAra mahAvIra"nuM maMdira hatuM; (vastupAle giranAra para AdinAtha (vastupAlavihAra.) uparAMta(staMbhanapurAvatAra) pArzvanAtha tathA (satyapurAvatAra) mahAvIranAM maMdiro karAvelAM jenI noMdha samakAlIna lekhaka harSapurIyagacchanA narendraprabhasUrie lIdhI che. karNasiMhanA kathana anusAra tyAM AgaLanI (mAlA-khADa nAmanI) khADa pUrIne (bilakula ghora rahelA) duHSama bhavanano "uddhAra" karAvelo. saMprati rAjAnI karAvela ke lAvela mUrti hovAnI vAta 15mA zatakamAM vahetI thaI haze. IsvIsannI 14mI zatAbdInA pUrvArdhamAM kharataragacchIya jinaprabhasUrinI giranAra saMbaddha judI judI cAra racanAomAM, emanAthI pahelAM tapAgacchIya dharmakIrtigaNi(pachIthI dharmaghoSasUri)nA giranArakalpa (A. I. sa. 1264) aMtargata, ke nAgendragathvIya vijayasena sUrinA revaMtagirirAsa(I. sa. 123ra bAda)mAM Ane sparzato koI ja ullekha nathI. | gujarAta-rAjasthAnanAM uttara madhyakAlIna jaina maMdironA sarvekSaNa daramiyAna jovA maLe che ke kharataragacchamAM maMdironA racanAvinyAsa tarapha ane tene surucipUrvaka AbhUSita karavA paratve khUba kALajI levAI che. zatruMjaya paranI kharataravasahI (A. I. sa. 1320-24), mevADamAM delavADA(davakulapATaka)nI kharataravasahI (15mA zatakano prAraMbha), rANakapuranI kharataravasahI (pArzvanAtha jinAlaya-15 saikAno madhyabhAga), ane A giranAra paranI kharataravasahI tenAM jvalaMta udAharaNo che. TippaNo H 1. A paTTa para vistRta vivecana huM anyatra karI rahyo chuM. 2. (sva) muni darzanavijayajI lakhe cheH "A TUka zrI siddharAjanA maMtrI sajjane baMdhAvela che. gUrjarAdhIza siddharAje sajjanane saurASTrano daMDanAyaka nImyo hato. temaNe saurASTranI traNa varSanI UpajamAMthI giranAra para suMdara jIrNoddhAra karAvyo. traNa varSanI Upaja siddharAjane na maLavAthI te gusse thaI jUnAgaDha Avyo. sajjane jUnAgaDha ane vaMthalInA zrAvako pAsethI dhana meLavI siddharAjane caraNe dharyuM ane kahyuM ke joIe to jIrNoddhAranuM puNya hAMsala karo ane joIe to dhana lyo. rAjA satya hakIkata jANI atyaMta khuzI thayo. bAda AvelA dhanathI For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ujjayaMtagirinI "kharataravasahI' 145 zrAvakonA kahevAthI sajjane A merakavazI TUka banAvI." (jaina tIrthono itihAsa, zrI cAritra smAraka graMthamALA : puSpa 38muM, amadAvAda 1949, pR. 122.) sva. munizrInI pahelI vAtane prabaMdhono AdhAra che, paNa sajjane prastuta dravyathI A merakavazInuM maMdira baMdhAvyAno kyAMya ja ullekha nathI. paMI aMbAlAla premacaMda zAhe "melaka vasahI"nI carcA karatAM A ja sajjana maMtrI vALI vAta (sAcI ane pariSkRta gujarAtImAM) jaNAvI che; paNa teonI pAse ene lagatuM koI pramANa nahotuM; AthI sAvacetI khAtara emaNe lakhyA bAda umeryuM ke ""....evI lokamAnyatA che. koI Ane melakazAhe baMdhAvyAnuM kahe che." (jaina tIrtha sarvasaMgraha, bhAga pahelo. khaMDa pahelo, amadAvAda 1953, pR. 123.) muni nityAnaMdavijayajIe (paM. zAha jevI sAvadhAnI rAkhyA sivAya) enI e ja kiMvadaMtI tathyarUpe mAnI rajU karI che. (zrI raivatagiri sparzanA, vaDodarA vi. saM. 2020 (I. sa. 1964), (pR. 129-130.) 3. ahIM AgaLa upara mULa kRtiomAMthI prastuta bhAgo TAMkI carcA karI che. 8. Cf. M. A. Dhaky "The 'Nagabandha' and the Pancangavira' ceiling," Sambodhi, Vol. 4, No. 3-4, pp. 78-82, and plates. 5. AgaLanI carcAmAM tenA mULa saMdarbho TAMkyA che. 6. karmacaMdranA jIvananI rUparekhA kharataragacchIya sAdhanothI sva mohanalAla dalIcaMda dezAIe jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, muMbaI 1932, pArA 836-845 para carcA che, pR. 571-576 tyAM juo. 7. saMta paM. becaradAsa jIvarAja dozI, purAtattva, 1-3. eprila 1923, pR. 296. 8. A mahattvapUrNa caityaparipATInuM punarmudraNa thavAnI jarUra che. 9. A uddharaNa meM paMta aMbAlAla premacaMda zAha jaina tIrtha, pR. 118 parathI lIdhuM che; ane emaNe te aitihAsika jaina kAvyasaMgraha (pR04%) parathI lIdhuM hovAnI noMdha karI che. (Ano saMpAdaka koNa che, kyAMthI kayA varSamAM, kaI graMthamALAmAM prastuta saMgraha chapAyo che, tenI tyAM noMdha nathI levAI.) 10. nigraMtha aitihAsika lekha samuccaya - bhAga 1mAM A caityaparipATInuM saMprati lekhaka tathA vidhAtrI vorA dvArA saMpAdananuM punarmudraNa thayuM che. 11. saMprati graMthamAM (sva) agaracaMda nAhaTA tathA paMi bAbulAla savacaMda zAha dvArA mULa saMpAdita thayela kRtinuM punarmudraNa jovA maLaze. 12. vizeSa vitasya pUmRta: zrInemicaitya nanavematripuI zrIvastupAlaH prathamaM jinezvaraM pArvaM ca vIraM ca mudAnvIvizat / / 8 / / -vastupAlaprazastiH (juo muni puNyavijayajI, muvakIrtinicarivastupAnapratiprada, siMdhI jaina graMthamAlA (graMthAMka 5), muMbaI 1961, pR0 28.) For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranArastha "kumAravihAranI samasyA ujjayaMtagiri para mukhya jaina devaLo dharAvatI hAranI uttara sImA para AveluM chelluM maMdira "kumAravihAra"nA nAme hAla keTalAka dazakAthI prasiddhimAM che. gujarAtanA itihAsAdi viSayanA vidvAno paNa giranAra para solaMkIrAja kumArapALe "kumAravihAra" baMdhAvyAno (koI paNa purANA AdhAra sivAya) ullekha kare che. kumArapALanA AdezathI zrImAlI rANiganA putra soraThanA daMDanAyaka AMbAka kiMvA Agradeva dvArA giri para caDhavAnI padyA (pAjA) baMdhAvelI evA tatkAlIna sAhityika ullekho ane saM1222-23 | I. sa. 1266-67mAM te karAvelI tevA abhilekho mojUda che. paNa samakAlika vA samIpakAlika koI lekhako (pUrNatallagacchIya hemacaMdrAcArya vA rAjagacchIya somaprabhAcArya) kumArapALe ujjayaMtagiri para jinacaitya baMdhAvyAnuM kahetA nathI. te pachI joIe to maMtrIdraya vastupALa-tejapALe giri para I. sa. 1231-1234mAM navAM maMdiro racelAM; je jinAlayo temanA kAla pUrve racAI gayelAM (jema ke tIrthAdhipati jina ariSTanemi ane zAsanAdhiSThAtrI aMbikAdevI), tene anulakSIne temaNe kaMI ne kaMI sukRta karAveluM; paNa "kumAravihAra"mAM temaNe kazuM karAvyuM hovAnI noMdha temanA samakAlika lekhakonAgendragacchIya udayaprabhasUri, harSapurIyagIya narendraprabhasUri, bhRgupurIya jayasiMhasUri, kavi somezvara, kavi arisiMha Thakkara ane kavi bAlacaMdra,-vA uttarakAlIna lekhako jevA ke nAgendragacchIya merUtuMgAcArya (prabaMdhaciMtAmaNi : I. sa. 1305), harSapurIyagacchIya rAjazekhara sUri (prabaMdhakoza : I. sa. 1441) paNa Avo kazo ja ullekha karatA nathI. A sivAya kumArapAla saMbaddha lakhAyelA 14mA zatakanA prabaMdho-kumArapAlacaritra (tapAgacchIya jayasiMhasUri : I. sa. 1386), kumArapAla-bhUpAlacarita (tapAgacchIya jinamaMDana gaNi : saM. 1492 | I. sa. 1436), ke kumArapAlacaritrAsaMgrahamAM prakaTa thayela kumArapAla saMbaddha 14mA zatakamAM racAyela judA judA pAMceka vistRta prabaMdhomAM paNa AvI koI ja vAta noMdhAyelI nathI. giranAra-tIrtha saMbaddha je sAhitya upalabdha che, ane navuM prakAzamAM AvI rahyuM che, temAM paNa giranAra para kumAravihArano ullekha nathI. jemake nAgendragathvIya vijayasenasUrino revaMtagiri-rAsa (A. I. sa.1234), tapAgacchIya dharmaghoSasUrino giranArakalpa (A. I. sa. 1264), rAjagacchIya jJAnacaMdra tema ja ajJAtagacchIya vijayacaMdra kRta raivatagiritIrtha para racAyelAM (ahIM prakAzita) saMskRta stotro (A. I. sa. 1320-1325), kharataragacchIya jinaprabhasUrinA kalpapradI5 aMtagarta "revatakagirikalpa saMkSepa", "zrIujajayaMtastava", "ujajayaMtamahAtIrtha kalpa" ane For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranArastha "kumAravihAranI samasyA 147 "raivatakagirikalpa" (I. sa. 1335 pahelAM), upakezagacchIya kakkasUrinA nAbhinaMdana jino dvAraprabaMdha (I. sa. 1337), ke 14mA zatakanA uttarArdhathI laI 16mAnA AraMbha sudhI jUnI gujarAtImAM racAyela giranAratIrthane AvarI letI aneka tIrthamALAo, caityaparipATIo, vivAhalA, rAsa, sabhAracanAomAM kyAMya paNa kumAravihArano jarA sarakho paNa nirdeza nathI. A ati vipula nakArAtmaka pramANane dhyAnamAM rAkhIe to giranAra paranA maMdirane "kumAravihAra" kahevuM e to narI bhrAnti che ! A pazcimAbhimukha maMdirane mULaprAsAda, gUDhamaMDapa ane mULa jUnAne sthAne Adhunika raMgamaMDapa che. ene pharatI 72 devakulikAo hatI, paNa te naSTa thaI che. mULa maMdiranAM ghATaDAM, koraNI ane rUpakAma 15mA zatakanAM che : ane gUDhamaMDapano "karoTaka' paNa 15mA zatakanI zailI batAve che. AthI eka vAta to spaSTa ja che ke Ano nirmAtA 15mA zatakamAM thayo hovo joIe. A samasyAnA ukelamAM 15mA saikAmAM racAyeluM keTaluMka sAhitya sahAyabhUta thAya che; khAsa to e samayamAM, 15mI sadInA madhyabhAga ane trIjA caraNamAM, racAyelI tIrthamALAo ane caitya-paripATIo, tIrthAdhipati jina ariSTaneminA maMdira pachI kharataravasahI, ane te pachI kalyANatraya bAda vAMdavAmAM je kramamAM AkharI maMdira AvatuM tenA viSayamAM traNeka paripATIomAM upayogI noMdha maLe che. A saumAM to spaSTa rIte kahyuM che ke te pUnasIha (prakArAMtare pUnasI, pUnaI) koThArIe sthApela zAMti jinendranuM 72 devakulikAyukta maMdira che : jema ke tapAgacchIya hemahaMsakRta "giranAra caityaparipATI"(A. saM. 1515 / 1459)mAM noMdhyuM che ke : koThAria pUnasIha taNAI siri saMti jisiMdo 28 e ja pramANe vRddhatapAgacchIya ratnasiMhasUriziSyanI "giranAra tIrthamALA"(I. sa. 1453 pazcAtu)mAM paNa evI ja matalabanuM lakhyuM che, jo ke chapAyelo pATha bhraSTa che. tyAM vizeSamAM maMdirane pharatI 72 deharInI paNa noMdha che : yathA : eka (manAma? pUnasI) ko (tA? ThA)rI vasahI saMti nami savaI sArI bahutari deharI deva 19 te pachI saMghapati zavarAjanI yAtrA varNavatI ajJAta kartaka "giranAracaityaparipATI"mAM paNa A ja vAta spaSTatApUrvaka kahI che : For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra bahuttiri jiNAI zAMti ArAhu punaI koThArI thApIu e 315 A pUnasI ke pUnA koThArI koNa hatA tenI spaSTatA be tapAgacchIya munionI racanAmAMthI maLe che. tapAgacchIya lakSmIsAgarasUriziSya zubhazIlagaNinA paMcazatIprabodhasaMbaMdha(saM. 1521 / I. sa. 1465)mAM be sthaLe A maMdiranA nirmAtA saMbaddha ullekha prApta che. jema ke (kramAMka pa64muM) "zrImunisuMdarasUri saMbaMdhamAM kahyuM che ke (tapAgacchIya) jayacaMdrasUrinA ziSya ratnazekharasUri thayA. temanA samayamAM pUrNasiMha koSThagArika tathA saMghapati la(thA ? dhA) ke girinAragiri para prAsAdo karAvyA ane tyAM bimbapratiSThA karI. saMbaMdha kramAMka 346nuM to zIrSaka ja A hakIkata sUcave che. "pUnasiMha koThAgArikakAritagiranAra tIrthaprAsAda saMbaMdha" nAmaka zIrSaka che tyAM A pramANe noMdhyuM che: tapAgacchAdhirAjazrIratnazekharasUrINAmAdezAt zrIgiranAratIrthe punasiMha koSThAgAriko mahAntaM prAsAdaM kArayAmAsa / tatra zrIRSabhadevaM pratiSThiyat / tatra bahulakSaTaMkadhanavyayaH / caityaparipATIkAro pUnasI vasahImAM jyAM zAMtinAthanI pratiSThA hovAnuM kahe che tyAM zubhazIla gaNi RSabhadeva mUlanAyaka hovAnI vAta kare che je kadAca smRtidoSane kAraNe hoya. prastuta prAsAda tapAgacchIya ratnazekharasUrinA upadezathI baMdhAyo hato tevI vizeSa hakIkata ahIM maLe che. bIjA lekhaka pratiSThA somanA somasaubhAgyakAvya(saM1524 | I. sa. 1468)mAM thoDI vizeSa hakIkata noMdhAyelI che. tyAM kahyA pramANe bidaranA sulatAnanA mAnya zreSThi pUrNasiMha koThAgArika (ane emanA bhAI baMdhuramane) guruvacanathI giranAragiri para UMcuM maMdira bAMdhyuM. temAM gacchanAthanA AdezathI jinakIrtisUrie pratiSThA karI : yathA : zrIpUrNasiMhakoSThAgArikanAmA mahebhyarATa zuzubhe / suMdara bidaranagare mAnyaH zrIpAtasAhi vibhoH // 81 / / tena zrIguruvAkyavarjitahRdayena nRNAm / baMdhuramanAkhya bAMdhava sahitena narendra mahitena // 82 / / zrImagirinAragirAvakAri jinamaMdiraM mahottuMgaM / jinakIrtisUrirAjaH pratiSThitaM gacchanAthagirau // 83 / / For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ giranArastha "kumAravihAra"nI samasyA 149 A vidhAnathI spaSTa che ke pratiSThApaka AcArya jinakIrtisUri hatA. ahIM "guru" zabdathI ratnazekharasUri vivakSita hoya; ane "gacchanAtha"thI kadAca samasta tapAgacchanA te samayanA pramukha AcArya yugapradhAna somasuMdarasUri ghaTita hoya. zubhazIlagaNi ke pratiSThAsome maMdiranA nirmANanuM varSa batAvyuM nathI. paNa rANakapuranA dharaNavihAramAM mUkela saM. 1507 | Isa. 1451nA 'giranAra-zatruMjaya paTTa' kramamAM "kalyANatraya"nA jinAlaya pachI "pUnasI vasatI" batAvI che; AthI A pUnA koThArInuM prastuta jinAlaya te samayathI keTalAMka varSa pahelAM banI cUkyuM haze. A pUnasIvasatInA gUDhamaMDapanA mahAvitAnanAM AkRti, prakAra ane praNAlI giranAra paranI kharataravasahInA traNa moTA karoTakonA karanAra zilpIonI paripATInI lagolaganAM hoI, ane prastuta kharataravasahI paNa I. sa. 1441 pahelAM banI cUkI hoI, pUnasI-vasatInuM nirmANa paNa I. sa. 1441thI agAu thaI gayuM haze. pUnasI-vasahInI uttare Avela kalyANatrayanA maMdirano uddhAra amadAvAdanA sultAna ahamadazAha-mAnya osavAla zreSThi samarasiMhe saM. 1494 { I. sa. 1438mAM karelo jemAM paNa pratiSThApaka AcArya hatA jinakIrtisUri ! A hakIkata dhyAnamAM laIe to e ja samaye jinakIrtisUrie pUnasavasahImAM paNa pratiSThA karI hovAnuM dhArI zakAya. AthI A kahevAtuM 'kumArapALa'nuM maMdira vastutayA I. sa. 1438mAM banyuM hatuM, ane tenA kArApaka solaMkI samrATa kumArapALa nahIM paNa bidaranA pUrNasiMha koThAgArika urphe pUnasI koThArI hatA. maMdiramAM Aje dhyAna kheMce tevI koI vastu to che te gUDhamaMDapano lagabhaga 20 phITanA vyAsano vizALa koTaka (citra 2.). temAM nIce rUpakaMTha pachI gajatALunA tharo laI, tenA para navakhaMDA kolanA traNa karo ane vacce moTA mAnanI aNIdAra-jALIdAra kolanA pAMca tharavALI puSmakhacita ane pAkesarayukta cetohara, khare ja benamUna laMbana kareluM che (citra 1), jenI gaNanA pazcima bhAratanA 15mA zatakanA sarvottama udAharaNomAM thaI zake tema che. kharataravasahInA be bhadraprAsAdonA vitAnonI padhdhazilA kiMvA laMbana karatAM AmAM eka thara , vizeSa hoI te vizeSa prabhAvazALI jaNAya che. TippaNo: 1. saMta paM. becaradAsa dozI, purAtattva, 1-3 (catra 1979 / Isa. 1933), pR. 296. 2. saMta zrIvijayadharma sUri, prAcIna tIrthamALA-saMgraha bhAga 1lo, zrIyazovijayajI jaina graMthamALA, bhAvanagara saM. 1978 | I. sa. 1922, pR. 36. For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15) sAhitya, zilpa ane sthApatyamAM giranAra 3. sAMprata graMthamAM juo amAruM zrImatI vidhAtrI vorA sAthenuM saMpAdana. 4. saM. mRgendra munijI, surata 1968. pR. 316. 5. ejana, pR. 192. 6. jaina jJAna prasAraka maMDala, muMbaI 1905, sarga 9. 7. A koTakanuM citra prathama ja vAra (sva) sArAbhAI maNilAla navAbe Jaina Tirthas in India and their Architecture, Ahmedabad 1944, Pl.111, Fig. 213 tarIke chApyuM che. For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ garamAgarama saM. 1184no 42 4sayogano pANiyo. (le. 3, thi0 1) saM. 1244nI prabhAnaMdhasUrinI niSedhi (le0 u, bhi. 2) 17041144/11 mAnada suzI batAdAda mahAra 767 nApati gArDa na. ma. vArakarI sarasa Ma For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAla kahevAtA saMgrAmasonI'nA maMdiranA gUDhamaMDapamAM rAkhelA saM 1256 I. sa. 12OO nA lekhavALo naMdIzvara paTTa'. (le. 3, zika 3) For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDA MILL AM DE FARA ADA10 T or ZAANAN panihAIvejhaNFINIthI saTattented Tai I hIti, yAda che '' siFE}}% r ' 1 Aarty?ITIkopiraSail RunyAaura vi. harinA daramAM +mvihart #cia , neminAtha jinAlayanI pazcimataraphanI bharatImAM sthApela saM. 1282 I. sa. 1226no Arasano naMdIzvara paTTa'. (la 4, ci1) For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIf T 2 | | | kAkI tArI SIS neminAtha jinAlayanI bhamatIno saM. 1290 I. sa. 1234no 'sametazikharano Arasa paTTa. (4, ci 2) For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bau AbU delavADAnI lUNavasahInI hastizAlAnI vacce rahelI 'kalyANayanI racanA. (I. sa. 1232). (le 17, cila) Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rANakapura caturmukha dharaNavihAra-sthita saM. 1515no zrIgiranAra zrIzatruMjayatIrtha paTTa. (le 17, ci 2) na as an ja che , For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . kuMbhAriyA neminAtha jinAlayanI cokI saM 1344no kalyANatraya-paTTa. (le. 17 ci83)y.org Lain Educe Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jesalamera saMbhavanAtha jinAlaya, kalyANatraya saM. 1518 I. sa. 146 2 (la 17, ci. 4). gI For Personal & Port Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ :/f, na * B : karo * - - * , - - & DAM 'C / '/ : nathI che ke keja thI 8 ' A ) 1 ' '' * ke * che * ' * {{kti rAjA 4 5 ' che * * * * * ' * ja Ju? '' ' * fke . * t - ** * * , ka'' I . * 16 * '', '' 2 * che. * - GEETA * * ( * * ? ?? * * che (aa ? ha 'RE FE ? A taka ', ? kA ' ??? : : ' L : * * * J ; * | | | | | | | | | | / / / / | / / / / / / / / | * * * maMDaponA saMdhibhAganI eka nAbhimaMdAra ka jAtinI chata uttara maru-gurjara zailI, prAyaH I0 sa. 1438. (le18, ci0 1) - :/ /y : ka * ; ; ; ; * : , , , , , ; '); })})} ); ? '' '' ', ' ja. : : 5 -. 't , ; , ' ' * * * * * * * * * * * chacokIna kArakkoNa chaMda para racela nAbhichaMda vitAmAM kaMDArelahaMsamAlA, (lai 18, ci, 2) Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 : ka kara 13 tA * L LL L L LL LL F" F che , 16 ' 1 ' ( 16 * * * AAAA maMDaponA saMdhibhAganI eka aSTakoNa talanI nAbhimaMdAraka prakAranI chata. (10 18, ci0 3) - . 8irt try : 88/ /8 ( 5:33:11: 131 13) 8 ? Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAy An ym y -- ::::::: prpr y y ::::: Erlek titetet hgngng: y. - o h tlet:!:lr, letttttt ,nyTSh 1 hgvvny vknyn h ryyng'gvz'vnynyn y ( * lister * n`ymh bTSlm * hArTS eo 11, SS.IL : Avnvrh AvrvgvvAy ttttt mSHgb 11 1311 byA 45 yh lyAh lhSHmyd At hmSHmym .. hg`nv lyvvh At hhvvh nykvy ::: t ttttt - hvdy 44 A y ' . `ynynynynyny n yh/ rifi/iiiii lh * ySHn ;( Azvry lzyhvmynynynynynyny hmpvrTyby 4 www4r// gvlgv, gyvnlhgnt `ynynynyny skyrh Avdvt AAvdy Ayy tyky-yvvny ElenaFireustairs :TSy v n yyyyyyyyyyyyyy !!vh m`vnyynyy vknyppyyyyyyyyyyyyy lygt h . lzvg yyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyy g'yymy vhmvzmnym nKHvnym . v vyyyyyy lymvdy nTvrvpy gvgvnvyvyrgynlnbnTSy F21 \ bt 1 1+ nynynynynynynyny . AvryAn .11.16 . `TSv`yynh . 354 34, 3474-454-4e24ael Adle, (ao 17 [264) For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamaMDapa, vikarNa-vitAna, grAsamukha. (le. 18, ci0 da) chacokInA khattaka para kaMDArela illikAvalaNa. (le18 ciTha8) & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dwr? dlrrrrrrrlr wrd fy fy dr m \\\\\\\ rwd w 23/) bl my hl wmrt wl \\ \ rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr r stndr w mm wr qrr drd w mrwr dydm bry )? )) ))) r rrrrrrrrrrrrrrrrrrrb l * rrrrrrrrrrw IT LTD. \\ ddnd 4 hw : twh twh 111 . ? ? m 14:442 w 1 w aSTApada prAsAdanA koTakanA rUpakaMThanA madalarUpI vidyAdharo. (90 18, ci0 8) For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = , - - - Assis 5:1211 112 11 , : ' '' ' ' ' . * f . = nAmanA == 5 1 == - = * || === 2 -::::::::: : '; = , ' Girces. ') })});}):11. ccccc PS * - Ar, we kama -, kA K ( Ika * : ( 11 , , 11 : saMda , , * na hAra " se. * * * . karI" " * ** R :: .. , LG kA , ja na **,* * 16ts ke. ** ::: joke C ) , ja ja * * 1 , #### *.* (kkkkkk{{{{ ======= = htttAna kA kAMda che karma 1 + + $ + {1} ' 'kA kakaGA 4 kasaka kaka * * * * * 6. bakara*lA * * * * - :: : : : : : :ko mAnA mAM Bewan Tari * * * * * * * * SEE TECTE, . 1 PARAYtILE pIBHAI #AH ke kema ? ke * * * * t t igera. * sw.... ... - - :// t.TI rAja naMdIzvara prAsAdanA koTakano sabhA-padma-maMdAraka jAtino vitAna. (lei 18, ci09) For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . w > : Triciclclcells .). S kickalcic :: >>>>>> >> :e . A ikki klace * OVERY . VE For Personal & Private Use Only SR S TU 2 SEVECER BO te . OP .* Verso DATE 3131313 1 WARGE The ARINA N inter WALA e MOROS 22 338 NE ssant ir tt 33 OSS! 2 DE agasawa BIPPE ZY METO M WHAT WA BELED 12 WS BOERDER S 222222222 RONASHODOD 3 ABLA I // OSCURO Www COTT DA 292! Cricic naMdIzvara prAsAdanA koTakano sabhA-padma-maMdAraka jAtino vitAna. (la018, ci0 10) Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ) bi Okj 26 25) 12+11=E] 1h22h Ph] 1121E1K b12( hm 215 m1 m! mstHb lh 1 IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIInn 11111111111111111111111111 /// r w ( rn r ) m r n wr n wr khrdry n zyw 12 // ///// IIIIIIIIIIIIII FTTTTTFTTFTTTTTTTTTTTFT IIIIIIIIIIIIII/18/1336 mndn dr yn dny r drkh khy dn n : : : ::::::: kh khw y fr khr (( ((((((((((((( d y gy wr For Personal & Private Use Only d z, wr nilililili (CA) * * * - y wh : : 41414 4114141 kh) ((((((dr 21 22 23 frd rz mrrrrrrrrrrr Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (744 aaaaa ORA Whabhiyant RAKE CRAZY an inc aSTApada prAsAdano sabhA-padma-maMdAraka jAtino vitAna. (lenDa 18, cittu 12) ana, For Personal & Private Use Only E CEEEEEE 22 ICICACLY Crite cheats selected Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNa bhamatImAM bhadraprAsAda pAsenA morA pAse khaMbhAtaramAM korela surekha jALI, (lei 18, ci019) & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ) / 5 / ) is) (CC/CCC/ )) )) )) 15 (1 11 100) ( [ { { {(1956 \ ( 1 ) / })/ } ) - 181818) 8 ((( 18 ( RhApa ka * * * * * ''t tt ( ((((( [ 8 (((( 'C' C{ ( K {K T 1 kolarUpI madhyalUma pharatI dvAdaza utsita lUmA dharAvatI samatala chata. (le 18, ci, 14) kolarUpI lUmAo dharAvatI eka samatala chatano Jabacelo khaMDa (leka 18, ci, 15) For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vKHng 777 447 vyTS vh rg/krm ): TCPC/e7C/C# C7 >. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vKHvKH::::: y vKHv ) vnKH::::: vvm:tt : te(c\ gvntra \ \ \ \ KHvvyvyvyvyvyyy 44,444 \ \ \ - \ vnvnvTSnvc . \ . \c ((13 . .. . :* ... ( ( - : ( ... KHv'.. . .. .vKHv .. : ssgvn AyKHyl:C\ A ygnbvAcc KHngcc1 gnb!Acce ggvnnnynygvng vgnn ccc\\\\t9 . . .. ' zRMkhalAbaddha kolarUpI lUmAo dharAvato samatala vitAna. (le. 18, ci. 17) For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 kolaja-luma yukta samatala vitAnanI vigata. (le) 18. ci0 18) / ///b/02/ /22 - 1, C '(t : paMkhalAbaddha kolarUpI lUmAo dharAvato matala vitAna. citra 17 mujaba -le 18, ci019)rnational * ::: )), I ? ( RE! Or Personal & Private ose Only (12), << >>>, Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ /(lcelcic\\\(tr dw dd 25 kolaja-lUmAvALo padmAMkita vitAna, jenI vigata citra 18mAM darzAvI che. (le. 18, ci 200 70,27,\ For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - Bi Bi Xue Nian Gou APS Yi Lu Ce ,Ning Lu Shu ?Zhi Fu , ========== = LIGULUcreteleltetet 20144 44dea [adld. (dac, doza) For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VIDY) * * 90 313.6333334332BBRATE * 3 ))))))VICCCCCCCCTCOOCOO(CCECITOP * * * * * SALA 32. 336 336 CSICECHCICicicicis COCINCIPIO citra 21mAM darzAvela vitAnanuM thoDA rUpAMtara sAthenuM citraNa . (le. 18, ci, 22) For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (Ex [] 26 B) *FlPb9-%D15 13 Pro Pr Ow (ACE iiiiiiiiii onakaiiiiiiiii niirukokorurururururururururuKAZEESERIE2322222295 For Personal & Private Use Only , tetetete haihanai kokokokokokokokokokokokoko) Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 1 5'' '' ' ' '' 17 site - SID ) 1 f 13 ICIST 4 kolaja padmAMkita mahAlUmA dharAvato vitAna. (le. 18, ci. 24) 115) pa?'' Itis) cry) D) )) )))))))..'. . . }' 2))))))))) )))))))))))))))))) ))))) )) For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / \ //8888888888888888888 (IS . \\ \; \\\\\\) \ \) ) \ \'\' atistarIya atikhaMDA kolaja vitAna. (le 18, ci. 25) (116 (1K11 che 1 1 )!)})})})} ''''''''''' ))) } : })} ?? ? For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 For Personal & Private Use Only TV 1 1 , ' \ \ \ \ \ ' , ' , | | 2000 2001 2002 202 atistarIya atikhaMDA kolaja vitAna. (le. 18, ci. 26). Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only m11-41 ))))))) ) `m 3333333333333333rwrd! 426 * * * * * * * * * * * * m w m r w r m r * * * * y khw 222 aca-ti [al. (a wfdr11111111111111111111. b. . )))))))))))))))))))))))))1 \6\2 014 m khrbrn yrny khh bh yn \C \((((((((((((((((( ) 2 ,9 ) )) w ) ) qn@ ) ) ) ) ) l ) ( lh l ns n (((((11111111111111111111111 ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( f4444444444 444444444444441) 12/ 1 3 !! ! m khr my : :::::: (161((((((((((((((((((((((((((((((((((((( : : ((((((\2\6\2\2\4\6\6\2\ \ \ \ \\ \ \ Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zd 46 . 45 <<<< bry 4 qrnd 4 r 12 `mwmy mrd m m tw dry tms b wrth q drt llh w ww mt g wnh wr hwz mrh n mm www * tmm dr drwn hr wly w dnshn b tkh khy mn qw@ w wrwd bh rh my khy 32 mqrrt w w r dr drwn w dr mwrd r sft w ld `lm shd w bh zd, 3 1332 twmwr wmrr w 1333 3 * (9 ,2 ,1 qatl-1). (ac ] wd` 4-291) wHw 31 - 441 bh ]]tph [4-(2-22]) ]3degid[at ) For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . MULLEIIIIIIIIIIIIN . kcp }}}} kaakk it!!! atterlo t wit! . MAM m ILA ( S F " }}}}}}}} NIMMAN MAH}}}}} * EE CO M - poorrarrierre ARIE HOW RTAN praa . paarkk re!' paa 1 A cctitleroitrities mettreIc maa T ITI A WITHILULTRUE . / MILWIELLE HEERAN 7 . 11.13 * Frtrrrrrrrrrr. Terittile ' / KElerators amergretirrrrrri / OP N milTHI - rrierce - * -- - i SEITHIN INSTC LTTE ISRiRRENER * - treterreti - pu - TNTET TIKAINKIKI - *Tr SHETRATE P * ANIRANT MILIEEEEEEE LEMERL SIRIKIREAKIRLS R S * NETITIETHILAKK STRICTERISTIATE KirketRR MANI pl Tngk Kuructuring 1 2007T10101 / kai HTARIAWIKI (Rat 1-u laalirti laal altj &34. (ac 14, p. 3) For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira amadAvAda-380 009 For Personal & Private Use Only