Book Title: Jain Darshan Mimansa ane Anya Lekho
Author(s): Fatehchand Z Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005246/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyyyyy Que zrI jaina darzana mImAMsA ane anya lekhA tion lekhaka : zrI phatehuMcaMda jhaverabhAI prakAzaka : zrI jaina AtmA na6 sa bhA khArageTa, bhA va na ga 2 kiMmata: rU. sthaLa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaina darzana mImAMsA ' ane anya le che lekhaka : zrI phatehacaMda jhaverabhAI AzIrvacana : pU. prakhara tattvavivecaka A0 ma0 zrI vijayadharmasUrijI tathA Ama, zrI vijayapremasUrIzvarajI pravezikA : nyAyamUrti zrI prasannamukha suracaMdabhAI badAmI (spela kojha korTa-cIpha jajaja-muMbaI) prakAzaka : zrI jaina AtmAnaMda sabhA bhAva na ga re cheI. sa. 1962] vIra. saM. 2488 [vi. saM. 2018 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayamAtmaivasaMsAraH kaSAyeMdriyanirjitaH / tameva taddhijetAraM mokSamAhurmanISiNaH // ** kaSAyeA ane indriyothI jItAyale AtmA e ja saMsAra che, ane kaSAya ane indriyAne jItanAra AtmA te ja mekSa che--emana paMDita puchyA kahe che. -yAgazAstra haiyAmAM bhAvanA mAru nRtya kare, jIvananuM ardhya rahe. rahe, maitrI bhAvanu pavitra jharaNuM, zubha thAo A sakala vizvanuM, guNathI bharelA guNIjana dekhI, e satAnA caraNa kamalamAM, dIna krUra ne dharma viANA, karuNAbhInI AMkho mAMthI, mA` bhUlelA jIvana pathikane, mArga kare upekSA e mAraganI, te ye candraprabhanI dharma bhAvanA, haiye sau mAnava lAve, vera - jheranA pApa tajIne, maMgaLa dilamAM dardI azrune zubha srota vahe. cIMdhavA Ubho rahuM, samatA citta dharuM. gItA e gAve. zrI candraprabhasAgarajI prakAzaka : zrI jaina AtmAnaMda sabhA bhAvanaga 2 muja evI haiyuM muja dekhI prathamAvRtti : 1500 T vahyA nitya kare, rahe. mudraka H zrI sAdhanA mudraNAlaya dANApITha : bhAvanagara Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jama : saM. 1988 bhAvanagara upAdhyAyajI zrImad vIravijayajI dIkSA: u. pada : svargavAsaH saM. 1965 saM. 1957 saM. 1935 aMbAlA (paMjAba) pATaNa khaMbhAta Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COD voc pede sa ma p Nu sva. pa. pU. u. zrI vIravijayajInA amara AtmA prati 100 Doooo ApazrI bhAvanagaramAM sa. 1970 mAM pU. paM. zrI dAnavijayajI, pU. mu. zrI premavijayajI tathA pU. mu. zrI rAmavijayajI vigere munirAjo sAthe cAturmAsa hatA. te prasage amArA sva. pU. pitAzrInA saMkalpAnusAra ApazrIne amArA taraphathI saM. 1971 mAM bhAvanagarathI zrI siddhagirijI tarapha charI pALatA saMdhamAM padhAravA zrI saMdha samakSa vinaMti karavAmAM AvI. ApazrIe te mAnya karI amArA upara AdhyAtmika upakAra karyA hatA; pASa zukla ekAdazI eprathama tIrthaMkara siddhagiri-tirthAdhirAja zrI AdinAtha prabhunI samakSa amAne sahakuTuMba tImAlA paridhAna karAvyuM hatuM. te caturvidha sa MghasevAnA maMgalamaya prasa Mgane smRtimAM lAvI ApanA amara AtmA prati atyaMta AbhAranA nidarzanapUrNAMka prastuta bhAva-vaMdanAMjali samarpIne yatkiMcita kRtArthatA anubhavuM chuM. muMbai, sa. 2017 Azvina zukala dazamI (vijyAdazamI ) li. sevaka, phatehucaMdra averabhAinI AtmavaMdanA. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. pU. 9. zrI vIravijayajInA svargavAsa prasa'gA stuti zlAka 56000S ** 5 saccAritra samAcarAti caturAn saMvega saMzobhitAn, hRtsaMgItasugIta tIrthakara sadbhaktIn susattvAnvitAm / kaSTAcIrNa bihAra bhAratajanoddhArapravRttAn sadA, jAtaM niHzaraNaM suvIravijayopAdhyAyAn vinAbhAratam // " uttama prakAranuM cAritra pALavAmAM catura, saMvegathI suthebhita, hRdayanA bhAva bharelA saMgItavaDe bhagavAn zrI tIrthaMkarAnI bhaktinA AlApa karanArA, mahAsattvavALA, ane parihAne sahana karI vihAra karIne bhavyAtmAonA uddhAra karavAmAM sadA tatpara mahAtmA zrI vIravijayajI upAdhyAyajI vinA A bharatakSetra zaraNarahita thai gayuM che, " , bhAvanagara A. pra. vi. saM. 1975 zAstrI na dAzaMkara dAseAdara Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta graMthanA lekhaka zrI phateha caMda jhaverabhAI Ja nternational Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ,000 woes. bae. 0000000000000*00000000000000000000000000000000000000000000000 eogo%e0@waqoQ che zubha manabhAvanA , che (phIvara) 8000mcoda momcexcomcomo avicchinna prabhAvazAlI trikAlAbAdhita sarvanayaparipUrNa ? jenuM tattvajJAna che evA zrI zAsanasevAne aneka yogo paikI aopakArArthe potapotAnA pakSamAnusAra trikAlAbAdhita zrI jainadarzana pratye bIjAone vizeSa ruci thAya tathA tenA to-rahasya samajAya, evI koI paNa pravRtti e paNa eka zAsanasevAnuM aMga che. jo ke A pustaka amArI AMkhanI takalIphanA kAraNe vAMcI zakAya tema che nahi, tema bIjA pAsethI sAMbhaLI zakAya evI anukULatAvALo avakAza na hevAthI te saMbaMdhI lakhavuM banI zake nahi; paNa upara uparathI sAMbhaLatAM, AmAM dravyAnuga Adine viSaya aMze aMze levAmAM AvyuM che tethI phatehacaMdabhAIe zAsananI sevA bajAvI che. ane zAsanasevA dareka bhavya jIvanuM kartavya che. bhavAMtaramAM paNa AvI zAsanasevA maLe ema uttama puruSoe mAgaNI karI che. vastupAla maMtrIzvare- yadarjitaM mayA puNyaM, jinazAsanasevayA / jinazAsanasevaiva, tena me'stu bhave bhave // A jAtanI mAgaNI karI che. A ja pustakamAM phatehacaMdabhAinI pravRttio aMge lakhavAmAM AvyuM che. temane zAsanasevAnI bhAvanA mokSapada prApti thAya tyAM sudhI bhave bhava maLo e ja amArI zubha ane bhAvanA-- -AcArya zrI vijayeAdayasUrIzvarajI 000000000000000000000000000000000000 000000000000000000000000000000000 0 - Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (chuM ke jina pravacananI kuzaLa kAmanA ! ) oooo, New bhaI micchAdaMsaNasamUhamaiyassa amayasArassa / jiNavayaNassa bhagavao saMviggasuhAhigammassa / / micchAdarzananI aneka vicArasaraNione syAdvAdarUpe gya rIte goThavanAra ane upayogitA sAdhanAra-mithyAdarzanonA samUha rUpa, amaratvane ApanAra, ane mumukSuo vaDe anAyAsathI samajI zakAya--evA pUjya jinavacananuM bhadra che." pU. zrI siddhasena divAkarajI sanmati prakaraNa zuM AvuM I AdhyAtmika yaMtra che (Spiritual huM machinery) ke je samagra pApanA sarvathA cUrecUrA karI de ane puNyane virATa dhodha akhaMDapaNe vahevaDAve? sarva tIrthakara devoe, sarva kevalI bhagavaMtoe, sarva cauda pUrvadharoe ane sarva zratadhara sAdhusaMtoe ekamate eka avAjathI kahyuM che ke "hA evuM AdhyAtmika yaMtra che je mAtra tamArA ja saghaLA pApanuM nahi paNa traNe kALanA traNe lekanA sarva pAponuM samULa nAza kare ane teomAM utpanna thanAra pApavRttine jaDamULathI ? ukheDI nAkhe." AvuM AdhyAtmika yaMtra te namaskAra mahAmaMtra che. zrI namaskAra mahAmaMtranA aDasaTha akSare jenA manamAM UMDe ane pramANika Adara pAmyA che te sAdhakanA mananI che atyaMtara racanAmAM eka evI kriyA zarU thAya che je, pApanuM chuM che. saMpUrNa visarjana ane puNyanuM sarvottama sarjana kare che. ne zrI maMtrAdhirAja zrI vasaMtalAla kAMtilAla IzvaralAla che Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI goDIpArzvanAthAya namonamaH / / anantalabdhinidhAnAya zrIgautamagaNadharAya namaH / / mA... ....a.. ... 000000 AtmA anAdi che, AbhAne saMsAra paNa anAdi che ane saMsAranA kAraNabhUta karmane AtmAnI sAthe pravAha saMbaMdha paNa anAdi che. avyavahAramAMthI vyavahAramAM je jIva Avyo ane vyavahAramAM AvyA bAda paNa je AtmAne saMsAranA paribhramaNamAM anaMtAnaMta kALa pasAra thaye, e jIva mATe saMsAranI corAzI lAkha jIvAni, covIza daMDaka athavA cAra gati paikI koI paNa evuM sthAna nathI ke je sthAnamAM e AtmAe bahulatAe anantIvAra janma maraNa na karyo hoya. jaina darzananI A mAnyatA pramANe vyavahArarAziprApta jIvAtmAne eka vAra nahIM paNa anekavAra mAnavajanma Aja sudhInA bhUtakALamAM upalabdha thayo che. AryakSetra, uttamakula, paMcendriyanI pUrNatA, nirogI zarIra vagere anukUla sAmagrI paNa punyodaye vAraMvAra prApta thayela che. paNa AhAra-vidhya ane dhananI le lupatA vagere kAraNe mAnava jIvana vagere uttama ane AtmakalyANasAdhaka sAmagrIne je rIte jIvanamAM sadupayoga thavo joIe te rIte prAyaH sadupayoga nathI ke, balake durupayoga thayo che. ane vartamAnamAM paNa mAnavonI moTI saMkhyA mAnavajIvanane durupayoganA bhAge ghasaDAI rahela che. mAnavajIvanane sadupaga karI AtmamaMdiramAM jJAnanI divya jyota pragaTa karanAra te kaI virala vyaktio ja hoya che. mAnavajIvana eka evuM jIvana che ke je jIvanane sadupayoga thAya arthAta jIvana jIvatAM AvaDe to AtmAnI sarvathI uMcAmAM uMcI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] unnatinI che.ce A vanamAMthI ja pahoMcI zakAya che ane mAvana jIvana maLavA pachI jIvanamAM eka sarakhA aMdhakAra hovAnA kAraNe jIvana vatAM na AvaDe, mAnava chatAM pazu athavA dAnava jevuM jIvana jIvAya te te AtmA adhagatinI chellI sImAe paNa A mAnavazrvanArA ja paheAMcI jAya che. AtmAnI savetkRSTa unnatinA zikhare paheAMcADanAra mAnavajIvana sivAya bIjuM kAI jIvana nathI ane adhAtinA sImADe lai janAra paNa mAnava jIvana sivAya bIju kAI jIvana nathI. ane ta bhavanA pherA TALavA mATe eka mAnavajIvana e ja uttama sAdhana che. e ja pramANe bhavanA anaMta pherAnI paraMparAnAM bIja paNa A mAnavajIvanamAM vavAya che. jIvananA sadupayoga ane durupayoga, jIvanane prakAza ane aMdhakAra, vanavyApI dharma ane adharma e unnati ane adhogatinA mukhya sAdhatA che. mAnavajIvananI pUrNa saphaLatA mekSa prAptimAM che, ane tenuM ananya sAdhana tyAgamA sayamamArga che, e nAma jeTalA Uttama che teTalA ja AkarA che. mokSanI abhilASA chatAM sarva kA mAnave e saMyama mArganA svIkAra karI zakatA nathI e mumukSu AtmAe vartamAnamAM saMyamamArgano svIkAra bhale na karI zake paNa te AtmAne bhAvimAM e sacamamArgonI zIdhra rAkyatA bane te mATe paramAtmA tIrthaMkara devee mAnavajIvanane saphala banAvavA mATe trIjA naMbaramAM zrAvaka dharmonu suMdara nirUpaNa karela che. sapta vyasanane tyAga, mArgAnusAripaNuM, deva, guru dha upara avicala zraddhA, zAstrAbhyAsa samakita mUla bAra tene svIkAra, dAna-zIla-tapa-bhAva uparAMta maitrI-pramoda-kArakhya-mAdhyadha bhAvanAnA jIvanamAM amala vagere vagere-zrAvaka jIvananA uttamAttama aMgo kivA lAgI che. jaina zAsanamAM sAdhu-sAdhvI zrAvaka ane zrAvikA ema cAMra vibhAge che. ane e cAreya vibhAgomAM sAdhu bhagava Mta arthAt zramaNa saMdhanI sadA ya pradhAnatA rahI che tema ja rahevAnI che. zAsanane TakAvanAra Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ s ] jo kAI hAya tA te zramaNa saMdha ja che. ema chatAM e pUjanIya zramasadhane zAsananA saMrakSaNamAM zrAvaka-kSamaNeApAsaka saMdhanA phALA che nathI jyAM jyAM jaina zAsana che tyAM tyAM zAsananA sa rakSaNa ane saMvananA prasaMgamAM senApati tarIke zramaNa saMdhanA paDakhAmAM sainika tarIke zramaNeApAsaka saMdha sadAya sAthe rahyo che, rahe che ane bhAvimAM rahevAne che. zramaNusaMdhamAM jema Aje aneka zAsananA ArAdhaka ane saMrakSaka AcArya bhagavaMta Adi vaMdanIya munivarA vidyamAna che, te ja pramANe zramaNApAsaka saMdhamAM paNa Aje aneka zraddhAsaMpanna uttama zrAvakA vidyamAna che. atizayAkti vinA kahuM te je mahAnubhAvane uddezIne A AzIrvacana lakhAya che te ApaNA zrIcuta phatecaMda jhaverabhAi-e kATinA eka zraddAsa panna uttama zrAvaka che. sAdhu athavA zrAvaka kiMvA kAi paNa vyakti AtmAnnatinI bhAvanAvALA hovA chatAM jyAM sudhI apramatta guNasthAnaka ane tethI AgaLa yAvat bAramA kSINameha guNasthAnake na pahoMce tyAM sudhI te vyaktimAM apUrNatA heAya che ane mahAyajanya pramAdanA kAraNe kAi kAI skhalanA paNa thAya che. ema chatAM guNAnurAganI daSTie vicAravAmAM Ave to bhAratanA nAnA meTA zaherAmAM aneka zraddhAsa Mpanna vratadhArI prathama paMktinA zrAvakA che. temAM ApaNA phatehucaMdrabhAInuM sthAna paNa viziSTa zrAvakAmAM mUkavAmAM Ave tA jarAya anucita nathI. visa. 2006 nI sAlamAM meM muMbaI gADIjI jaina upAzrayamAM cAturmAsa karyuM. tyArathI mane phatehucadabhAine vadhu paricaya che, temanu haMmezA vyAkhyAnamAM AvavuM, bapAre sva. badAmI sucaMdabhAI sAthe tattvArthI, kaprakRti vagere dharmazAstranA abhyAsa mATe niyamita paNe hAjarI ApavI, ane te te prasaMge aneka zAstrIya prazno pUchyA sAthe tenAM samAdhAna meLavavA vagere prasa`gAdvArA temanA zAstrIya medha temaja zAstrAbhyAsa mATenI ghaNIdhaNI abhilASA aMge mArA aMtaramAM temanA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] mATe uttama zrAvaka tarIke bahumAnanAM bIja ropAyAM ane pachI to dinapratidina temano dharma-paricaya vRddhi pAmatAM temanI zAsana uparanI avicala zraddhA, brahmacarya vagere viratidharmanI ArAdhanAno ajoDa prema, jIvanamAM bAhya tapa tema ja atyaMtara tapa mATenuM bahumAna, nAnAmAM nAnA sAdhu mATe paNa dilane asAdhAraNa pUjyabhAva, vinaya, viveka, sAdAI ane saralatA vagere saguNo mATe guNAnurAgamAM krame krame vRddhi thatI gaI temanI zAstrIya praznAvalIthI mArA kSapazamamAM paNa ghaNI vRddhi thavAne vega mane prApta thayo. " zrI phatehacaMdabhAInA jIvanamAM A dhArmika saMskAronA balanuM mukhya kAraNa temanA dharmaparAyaNa pitA uparAMta paramapUjya paM. zrI gaMbhIravijayajI mahArAja, paramapUjya zAsanasamrA nemisurIzvarajI mahArAja, paramapUjya AgaddAraka sAgarAnaMdasUrIzvarajI mahArAja vagere mahAtmAo pAse zAstrazravaNa ane zAstrAbhyAsa che. bAlyavayathI ja ApaNuM phatehacaMdabhAIne A puNya purUSone satsaMga thatAM saMskAronI khIlavaNI karavAne suga maLe che. ane pachI to bhAvanagara hatA tyAM sudhI bhAvanagaramAM ane muMbaI AvyA tyArathI muMbaImAM koIpaNa pUjya sAdhu bhagavaMtanA paricayathI e vaMcita rahyA nathI. muMbaImAM jyAM jyAM gItArtha ane vidvAna sAdhuonAM pravacana cAlatA hoya tyAM tyAM najIka ke dUranA upAzrayamAM phatehacaMdabhAInI hAjarI avazya hoya ja. temane bhajana vinA haju cAle paNa devAdhidevanAM darzana-pUjana ane sagune vyAkhyAna zravaNa sivAya na cAle. prabhubhakita ane jJAnopAsanA e to emanuM nitya bhojana banI gayuM che. Aje poNoso varSa uparAMta temanI uMmara che. chatAM punyodaye taMdurastI sArI che ane niraMtara vyAkhyAnazravaNuM vagere dharma ArAdhanAne lAbha temanA jIvanamAM akhaMDitapaNe cAlu che. ) jena zAsanamAM pharamAvelA bAhya-atyaMtara dharmane sarva aMgaupAMga prati phatehacaMdabhAIne saMpUrNa Adara ane yathAzakti amala Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che, ema chatAM emanA jIvanamAM samyaga zrutajJAnanI ArAdhanAnuM aMga pradhAna sthAne che. Aja sudhImAM pU. gItArtha gurudevanI zubha nizrAmAM jainadarzananA aneka dharmazAstrono abhyAsanI rIte abhyAsa karyo che. ane potAnI meLe paNa aneka jaina granthanuM vAMcana uparAMta ciMtana manana temaNe karyuM che. gharamAM ke dukAnamAM jyAre jyAre pAMca miniTa, paMdara miniTa ke tethI vadhu samaya maLe eTale turtA teo dhArmika vAMcanamAM joDAI jAya, A temanI AdaraNIya pravRtti che. jaina dharmanA pratye uparAMta jainetara dharmanA pratyenuM paNa temanuM vAMcana parizIlana ghaNuM suMdara che. emaNe vidrogya sArI saMkhyAmAM graMthanI prastAvanAmAM tema ja lekhe lakhelA che. ja keTalAka mahAnubhAvone zAstravAMcanane abhyAsa ghaNo sAro hoya che, paNa pite je vAMceluM hoya tenI tAravaNIrUpe lakhavAne abhyAsa nathI hato. ApaNe phatehacaMdabhAine to zAstrAbhyAsa ane tenA ciMtana manana uparAMta potAne je bodha prApta thayela che tenI tAravaNarUpe saraLa bhASAmAM lakhavAno abhyAsa paNa sAre che. jenA pariNAme ja pAMca suMdara lekhonA saMgraharUpa A pustaka pragaTa thayuM che. mAsika-pAkSika athavA sAptAhika patromAM phatehacaMdabhAIne lekhanI prasAdI ghaNIvAra samAjane vAMcavA maLe che. kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrasUri mahArAja, jagazurU zrI vijayahIrasUri mahArAja, mahAprabhAvaka tapagacchAdhipati zrI vijayadevasUri mahArAja, mahopAdhyAya vAcaka ziromaNi zrI yazovijaya mahArAja, vagere prAcIna AcArya bhagavaMtanA jIvana caritre saMkSepamAM lakhIne taiyAra karelA tema ja bIjI aneka lekha sAmagrI Aje paNa phatehacaMdabhAI pAse hAjara che-e temanI lekhanakaLAnA abhyAsanI pratIti che. A uparAMta phatehacaMdabhAI vizAla sabhAmAM sArI rIte belI paNa zake che. muMbaInI koI paNa dhArmika jaina jAhera sabhAmAM phatehacaMdabhAInuM pAMca daza miniTa paNa vaktavya na hoya evuM prAyaH Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 6 ] nahIM banatuM hoya. A pramANe zAstrAbhyAsI, lekhaka ane vaktA-tarIke phatehucaMdrabhAI jaina saMdhamAM khUba jANItA che. agAu jaNAvyuM te pramANe ApaNA phatehacaMdabhAInI zrutajJAnanI upAsanA dhaNI AdaraNIya che, ane tethI ja muMbaI jaina dhArmika zikSaNa saMsthAe nA saMcAlanamAM temanuM sthAna AgaLa paDatuM che. keTalIka vAra keTalAka AtmAne zrutajJAnanI upAsanA tarapha Adara hAya che, paNa kriyAkAMDa tema ja tapazcaryAM tarak upekSAvRtti jovAya che je kAI rIte ucita nathI. ApaNA phatehaca - bhAIne sattotera varSoMnI umare paNa tabIyata kharAbara nahi. chatAM pa . SaNa parvamAM haMmeza-pratikramaNAdi kriyAkAMDanI ArAdhanA uparAMta aThThamanA ttapa karatAM meM jANyA tyAre jJAna-ane kriyAnuM subhaga dRSTAMta mArI sAme khaDu thayuM ane mane dhaNuAM ghaNA ha thayA. emaNe peAtAnA jIvanamAM samyagdarzana-jJAna-cAritra sabaMdhamAM tana mana dhanathI aneka zubha kAryo karelAM che. aMtamAM zAsanadeva phatehucadrabhAine taMdurastI sAthe dIrghAyuSya bakSe ane ApaNA zraddAsa panna uttama zrAvaka phatehacaMdrabhAi, sarvaviratinA Adarzane dhyeyarUpe hRdaya samakSa rAkhI dezaviratinA pavitra dharmamAM krinapratidina pragatinI sAdhanA karI mAnava jIvananI phateha prApta karavAmAM samartha ane-e ja mArA haiyAnAM mAMgala AzIvacana sAthe dha lAbha muMbaI vIsa, 2498 mAgazara vadI 10 sAmavAra zrI pArzvanAtha janma kalyANaka maMgala tithi.. A. zrI vijayadhamasUrijI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravezikA / dhyAtArazcenna santyadya zrutasAgarapAragAH / tatkimalpazrutairanyairna dhyAtavyaM svazaktitaH // zrutasAgaranA pAragAmI evA dhyAnI mahAtmAe Aje nathI, tethI zuM alpazrutavALA anya puruSAe peAtAnI zakti mujakha dhyAna na karavuM ? -tattvAnuzAsana 1. jJAnA va atyaMta agAdha ane gahana che. tene pAra pAmavA to zuM paNa e viSayamAM jarA jeTalA caMcupAta paNa sAmAnyajana mATe ati kaThina ane du:sAdhya kAryAM che. temAM tattvajJAna ane adhyAtmazAstrane abhyAsa e teA vaLI vadhAre kaThina ane durgAmya che. evA kaThina viSayanA durbhedya durgane svAyatta karI tene lAbha bIjAne ApavAne sadbhAva eja A ati gaMbhIra ane sadgAnaprada lekhAnA Ayojana, saMgraha ane prakAzananA mULamAM raheluM tattva che e sadbhAvanAdhAraka mu. zrI phatecaMdabhAine e mATe huM sahRdayatAthI abhinadana ApuM chuM ane AvA sva para kalyANukAraka zubha lekhA janatA samakSa A rIte pharI mUkavA mATe emane dhanyavAda ApuM chuM. 2. A pustakamAM mukhya lekha jaina dharmanI mImAMsA cha e nAmane che. A lekha zrI phatehucaMdrabhAie vikrama saMvat 1967 mAM eTale AjathI lagabhaga ardhI sadI pUrve lakhyA hatA. te vakhate zrI phatehacaMdabhAinI uMmara phakta sattAvIza varSa jeTalI ja hatI. chatAM e lekhanI lekhanazailI, emAM karelA aneka tAttvika viSayAnA sagrahamAM rahelI emanI nipuNatA, danazAstranA aneka vibhAgAne emanA talaspazI, sagrAhI ane tulanAtmaka abhyAsa ane emAMthI tarI AvatI emanI prAdyazakti tema ja suvAcya ane rocaka zabdomAM dareka viSayAnuM karelu Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [<] emanuM nirUpaNa jotAM, kharekhara pratIti thayA vinA rahetI nathI ke zrI phatehucaMdrabhAine bAlpakALathI ja A viSayamAM jijJAsA ane rasa hovA joie. e rasa, emaNe emanA vizALa vAMcanathI ane aMtaraMga purUSA ane bhAvanAthI vadhAre keLavI sva ane paranA lAbhArthe upayogamAM mUkI madhuratama banAvyA che. A bhAvanAmAM emane suMdara saphaLatA maLI che ema niHsakAca kahI zakAya. A lekhA ja e bhAvanAnA dyotaka hAI enA pratIkarUpe janatA samakSa mUkayA che. janatA emAMthI rasAsvAda lai jarUra peAtAnuM jJAna vizada banAvaze, eTaluMja nahi paNa peAtAnI tattvacine paNa nirmAMLatara ane sudRDha karI zakaze. 3. sAdhAraNa rIte darzana ke dhama tattvanI mImAMsAnA lekhomAM e prakAranI dRSTi najare paDe che. eka kevaLa tattva nirUpatI ane bIjI tattvaciMtakanI. tattvanirUpakanI dRSTimAM kevaLa para parAgata cAlI AvatI ane tethI tene pote sAcI mAnI lIdhelI bAbatenuM nirUpaNa hoya che. tyAre tatvaciMtakanI dRSTi peAtAnI samakSa upasthita thayelI bAbate viSe svataMtra vicAraNA karI tAttvika vidhayAnI chaNAvaTa kare che. a bIjA prakAranI dRSTimAM paraMparAgata viSayAmAM kharUM mUla tattva zuM che ? samayanA pravAhamAM emAM zuM taNAI gayuM ? zuM rahyuM ? ane rahyuM temAM zuM pheraphAra thayA ? athavA keTalA anya bhAve nikSipta thayA ane tethI mUla tattvamAM zuM vikRti AvI ? Aje prarUpavAmAM AvatI mAnyatAmAM keTalI apeAkti, atizayokti athavA kalpita uktinuM mizraNa thayuM ane sAcuM tattva zuM hAi zake ? enI vizeSa prakAre vicAraNA karavAmAM Ave che. chatAMe bhavabhIrutA hAya tA nAmUja mate vivit| '' nI adamya bhAvanA AvAM tattvaciMtanamAM heAya che ane tethI svakapAla kalpita bAbateA na AvI jAya e mATe satata jAgRti rahe che. zrI phatehucaMdrabhAinA lekhAmAM A banne diSTa najare paDe che. paraMtu kAI kAIka jagyAe tattvanirUpaNa tattva paraMparAgata che mATe ja enu` samarthana karavAmAM AvyuM hoya evuM HH Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAge che. kadAca svataMtra taciMtaka e daSTi sAthe saMmata na thAya, to paNa eTaluM to jarUra kahI zakAya ke ekaMdare zrI phateha dabhAIe, tattva nirUpaNa, aneka daSTie ane banI zake eTalI vistRta rIte karavAno rUcikara prayAsa karyo che. eka ja lekhamAM "jaina darzana ne lagatA aneka mukhya mukhya viSayo ane bAbatone saMkSepamAM samAveza karyo che ane tethI paNa zrI phatehacaMdabhAine prayAsa prazaMsanIya ane AvakAravA je che. 4. mukhya lekha jaina dharmanI mImAMsAmAM zrI phatehacaMdabhAie dharma viSayaka aneka bAbato sparzI ane carcA che. AraMbhamAM dharma eTale zuM, enI upayogitA zAthI, darzanazAstromAM jaina darzananuM sthAna zuM, jainadaSTie kAlacaka zuM che, jenA gAmonI utpattinI samaja, dvAdazAMgImAM rahelI hakIkata samajavAmAM cAra hAre (1) dravyAnuyoga, (2) gaNitAnu ga, (3) kathAnuyoga ane (4) caraNakaraNAnuyoga evA aneka viSayanuM vivaraNa karyuM che. dravyAnuyoganI carcA karatAM viddhavyanuM svarUpa, jIvanA vividha prakAranA zarIranuM varNana, AbhA, indriya ane prANane saMbaMdha, paryAptine artha, ATha prakAranA karma ane tenuM svarU5 ane tenA saMdarbhamAM cAra kAya kevA hoya tenuM vivecana, samyaphavanI vyAkhyA ane tene utpattikrama, AtmAno vikAsakrama darzAvatAM cauda guNasthAnako, pramANa ane nayanI vicAraNA, saptabhaMgInuM svarUpa, nAma, sthApanA, dravya ane bhAva e cAra nikSepAnuM kathana-vagere aneka tAtvika bAbatone nirdeza karyo che. vaLI "jaina darzananA siddhAntomAM anya darzananuM avataraNa" e mathALA nIce (1) nyAya, (2) vaizeSika, (3) sAMkhya, (4) yoga, (5) pUrvamImAMsA ane (6) uttaramImAMsA athavA vedAMta e padarzana sAthe tema ja bauddha ane cArvAka darzana sAthe jaina darzananI sarakhAmaNI TuMkamAM ane ghaNI suMdara rIte karI che. te sAthe jaina darzanamAM kevI rIte saghaLAM darzana bhaLI jAya che e Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 10 ] samajAvavAne atyaMta rocaka ane edhaprada suprayatna karyo che. te pachI gaNitAnuyogane viSaya atyaMta saMkSepamAM lokAloka svarUpanI daSTie sparSyA che, ane kathAnuyoganI upayogitA ane jaina darzanamAM tenI mahattAnuM nirUpaNu che. aMtamAM caraNukaraNAnuyAganA sabaMdhamAM mahAvratI ane aNuvratI kANu hoI zake, baMnene AzrIte vratanuM svarUpa zu, daza prakAranA pati dharma kayA, ahiMsA, sUnRta, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca tratAnu gRhastha ane sAdhunI dRSTie svarUpa zuM, caraNasittarI ane karaNasittarI zuM che, tapanA prakAra kathA, dhyAna viSenI jaina mAnyatA zuM che--vagere darzAvI siddhunuM svarUpa samajAvyuM che. te pachI keTalIka vaijJAnika bAbatane ullekha karI jaina mAnyatAothI puravAra thAya che--ema darzAvavAnA yatna karyAM che. A rIte jaina darzananA khAdya ane abhyaMtara svarUpanA vivekapUrvaka vicAra karI lekha samApta karyAM che. 5. bIjo lekha-jainadarzana-tulanAtmaka dRSTie" che, emAM jaina dananI prAcInatA batAvavAmAM AvI che. ane thADIka tAttvika khAkhata viSayI pahelA lekhanuM keTaluMka punarAvartana che. '' huM trAjo lekha " zrIman mahAvIra prabhunu AMtara jIvana ' che. samyaktvanuM svarupa, tIrthaMkaranAmakanI samaja, kSamA vIraya mULamU e kahevata zAthI paDI e ane maitrI, prameAda, kAruNya ane mAdhyastha e cAra bhAvanAnI mahattA ane upayeAgitA darzAvI che. 7. ceAtheA lekha varNanAtmaka che. enAM phatehucaMdabhAi tathA temanA kuTuMba taraphathI kADhelA "padayAtrA saMghanI " AdhyAtmika parimalanI suvAsa che. charI" eTale (1) bhUmi saMthArI'(2) brahmacArI'' (3) sacittaparihA'rI'", (4) ekala AhA'rI", (5) pAyacArI", ane (6) paDimaNA deya vA"rI"-ema jene aMte "rI" zabda Ave evI "cha" bAbatAnuM pAlana karatA saMdha pAlItANA gayA, tenuM vana che ane te sAthe AdhyAtmika bAbateA suMdara rIte vaNI levAmAM AvI che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 11 ] 8. chellA lekhamAM "mahAna jyotirdhara pU. . zrI yazovijayajI mahArAja sAhebanuM saMkSipta jIvana-kavana che. vAcakane e jarUra priya lAgaze ane te sAthe dharmabodhakara tattvanuM paNa AdAna thaze. 9. e sivAya pariziSTamAM zrI phatehacaMdabhAI viSayI aneka hakIkatane nirdeza che. e jotAM eka vyakti potAnA jIvanamAM sAdhAraNa paristhitimAM hovA chatAM uttarottara jJAna dhyAnanI upAsanAthI ane satata parizramathI kevI suMdara rIte saphaLatA karI zake che ane AtmAnA parama zreyanI sAdhanAmAM kevo recaka vikAsa sAdhI zake che ene baMdha thayA vinA raheto nathI. AkhuMe purataka rasamaya sAmagrIthI bharyuM che. tattvapipAsu emAMthI tatva pI tRpta thaI zakaze, adhyAtmadaSTi, emAMthI AtmavikAsanI cAvI meLavI zakaze, mumukSu emAMthI ekSaprAptine patha pAmI zakaze. eTaluM thaze ja, ane mu. zrI phatehacaMdabhAIno prayAsa jarUra siddha thaze ja--e ni:saMzaya che. vAcaka ene sadupayega karI samRddha ane suprasanna thAya e ja abhyarthanA. 505, saradAra va. paTela roDa | muMbaI-4, tA. 20-1-62 I zrI prasannamukha suracaMdra badAmI cIpha ja-mela kajhIjha korTa Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH // Atma-nidarzana nizcayadRSTi hRdaya dharIjI, pALe je vyavahAra; puNyavata te pAmarojI, bhavasamudranA pAr. pu. u. zrI covijayajI sujJa vAcaka e, zrI prastuta Atma-nidarzana lakhavA pahelAM "samakitadAyaka guru taNA paccuvayAr na thAya ''-e zrImad upAyAyajInA kavana mujaba sauthI prathama amArA sva. pU. pitAzrI ke jemaNe mane dharmAMzraddhA prakaTAvI laghuvayamAMthI zAstravAcananI bhUkha UbhI karI hatI, temane AbhAra mAnuM chuM. dvitIya AbhAra sva. pU. zrI vIravijayajI, pU. A. zrI vijayadAnasUri, pU.A. zrI premasUrijInA, pU A vijayarAmaca drasUrijInA jemaNe sastuM 1971 mAM amArA pU. pitAjInA saMkalpAnusAra bhAvanagarathI zrI siddhakSetra paryaMta cha'rI' pALatA saMdhamAM padhAravA kRpA karI ane amone sahakuTuMba tImALa paherAvI amAru jIvana dhanya karyuM", temanuM tathA prastuta pustakamA pU. A. ma. zrI vijayAdayasUrijIe tathA pU. gyA. ma zrI vijayadha sUrijIe AzIrvacana mokalyA temane tRtIya AbhAra-sevAmUrti prANajIvanadAsa gAMdhI ke jemanI preraNAthI AtmAnaMda prakAzamAM lagabhaga cAlIza-pacAsa varSa pahelAM AvelA mArA lekhA ane kAbyonA saMgraha e vibhAgamAM prakAzita karavAnI taiyArI thaI. catu AbhAra mArI yakicit sevAne dhyAnamAM laI jaina AtmAnaDha sabhAnA saMcAlake ke jemaNe prastuta lekhA sabhA taraphathI prakAzita karavAnuM ucita dhAyuM temane ane muMbai smAlakojha korTanA cIpha ja vidvAna nararatna zrI prasannamukhacaMdra khaTTAmIe prastuta pustakanI pravezikA lakhI Apela che temane aMtaHkaraNapUrvaka AbhArI chuM. zrI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 13 ] mArI jIvanayAtrAmAM aneka apUrNatAe, kSati ane nabaLA e hatI ane che; chatAM te tarapha mAtra guNuSTi rAkhI vana-darzanakAre jaNAvI nathI, aneka prakAranI apUrNatAmAMthI pasAra thaI vana ghaDAya che. mAtra sukhIjIvanamAM jIvana ghaDatara thaI zakatuM nathI. sAkSara zrI narasiMharAva kahe che ke-~~ Oi < che mAnavI jIvananI ghaTamALa evI, du:khapradhAna sukha alpa thakI bharelI, e rIte aneka du:kho ane upAdhie vacce mAruM jIvana pasAra thayuM che; chatAM mAnasika sthitisthApakapaNuM jaLavAI rahyuM che temAM aneka prathAnA vAcananA tathA sadguruonA vyAkhyAnazravaNunA paNa hissA che. manuSyeAcita mAnasika nabaLAIne aMge kSaNabhara viSAdane prasaMga Ave, chatAM kameyanuM AlaMbanalane AtmajAgRti rAkhI aneka vakhata te prasa Mge vaTAvyA che. A prabhAva sadgurue~nI kRpA, jJAnanI bhakita ane upAsanAneA che. zAsanadevanI kRpA paNa nimittakAraNa samaju chuM. >> pAMca samavAyAmAM bhautika jIvanamAM karmanI ane bhavitavyatAnI pradhAnatA hAya che, tema samajyo chuM. ane " kai lAkhA nirAzAmAM amara AzA chupAI che" e sAkSara zrI maNibhAI nabhubhAInuM vAkya tathA Atmika zaktineA hAsa na thAya eTaluM mAtra mAgu chu '-e zrI ravIndranAtha TAgAranuM kavana yAda rAkhyu che. AdhyAtmika jIvana teA haMmezA puruSArthapradhAna ja rahevAnuM. 6 sa. 2008 mAM vyApAranI kaTAkaTI prasage zeTha jIvatalAla pratApasiMha tathA zeThazrI ramaNalAla dalasukhabhAI ane sUrajamala zeTha (pahu mala bradhasa vALA) taraphathI tana, mana ane dhanathI AzvAsananI sahAya maLI hatI, te mATe temane AbhAra mAnavAnI taka lau chuM temaja hamaNuAM hamaNAM chelI bhAgIdArInA kasoTI prasaMge zrIyuta Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14 ] manameAhunadAsa gulAbacaMde (manubhAie) aMtaHkaraNapUrvaka lAgaNI darzAvyA mATe temane AbhArI chu. ,, 66 have jIvananI atyAranI ane a Mtima samaya pa tanI bhAvanA e che ke pUrvapArjita AyuSya maryAdA sIttotera varSa sudhInI amArA kuTuMbamAM purUSava mAM mArI potAnI savizeSapaNe thayelI che; paraMtu jeTalAM varSA jIvanamAM sadbhAvanAmaya zubha pravRttimAM gayA teTalu ja sAcuM jIvana gaNAya che. mRtyu e e janmA vaccenuM pravezadvAra che, athavA bIjI rIte amara AtmAne navu veza paridhAna che. A bAbata mRtyu e zuM avazya nirmita che. tathA jIvana ane mRtyu '" nAmanA mArA lekhAmAM zrI adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa taraphathI prakaTa thayelI pustikAmAM darzAvelA che, tethI mRtyuthI bhaya pAmavA jevu kazu rahetu nathI. 66 AtmA amara che" tene kALanA jhapATe anatakALathI lAgyA nathI ane lAgavAno nathI; mAtra dasa prANAnA viyeAgane mRtyu gaNAya che; jeTalI taiyArI A janmamAM zubhayogA De thaI che te mATe have pachInA janmAmAM te saskAro samRddha thavAnA; temaja karma ane AtmAnI laDAImAM upamiti bhava prapa`cAkAranA kathana pramANe chevaTe AtmAnI ja jIta thaze tema vizvAsa che. sadguddhi ane sI e karmothI mukti meLavavAnI guru cAvI che. cAritra vagara mukti nathI. te anya janmamAM paNa prApta thA tema icchuM chuM. sudeva, suguru ane sudharmAMnI zraddhA banI banI rahI che-ema Atmagata mAnuM ; ane samyagdarzana-nAna-cAritranI vRddhi uttarAttara janma-janmAMtaramAM prApta thAe tevI bhAvanA AtmasAta rAkhI che. 66 zakti anusAra zrAvakane yAgya tA AgArA sAthe lIdhelAM che. yathAzakti sAmAyikA, pratikramaNeA, pASadhA ( bhAvanagaramAM ), upavAse, alpa pramANamAM chaThTha--aThThamo, lagabhaga sADAtraNa lAkha navakAranI gaNanA, Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] maMtra-japa, tIrtha yAtrAo lagabhaga dararoja prabhu pUjana, pratiSThAo, aSTaphikAmahesavo, zAMti snAtro, navakArasI jamaNo, supAtradAna, aneka saMsthAonI sevA ane abhinava jJAna sAhityanI upAsanA vagerene jIvanamAM lAbha maLyo che. taduparAMta "rI" pALatAM bhAvanagarathI siddhagirijI tarapha lagabhaga terase yAtrika sAthe saMghaprayANa ane tItha mAlA paridhAna mArA pitAzrInA avasAna pachI sahakuTuMba thayAM che; jJAnAvaraNIya karmanA pUrva janmanA kSayopazamAnusAra A janmamAM jJAna prApta karavAnAM suMdara nimitto maLyA che. jemAM pU. paM. ma. gaMbhIravijayajI, pU. paM. mA. maNivijayajI, pU. A. zrI vijayanemisUrijI, pU. A. zrI AnaMdasAgarajI, pU. A. zrI premasUrijI, pU. mu. zrI kapUravijayajI, amArA pU. pitAzrI, sva. va. kuMvarajI ANaMdajI vagere nimittabhUta hatA, paraMtu cAritra mohanIya kSapazama joIe tevo baLavAna thavA mATe puruSArtha thaye nathI. zrI siddhagirijInI navANuM yAtrAnI abhilASA haju sudhI apUrNa rahI che. pAMca samavAya jyAre sAnukULa thaze tyAre ISTisiddhi thaze tema AzA rAkhI rahyo chuM. A sarva samyagadarzana-jJAna-cAritra-tapanA je je kAryo jIvanamAM thayAM che, tenI mana-vacana-kAyAthI anumodanA karuM chuM ane aDhAre pApasthApake, rAtri bhejane, bhakSyAbharyo ane peyApeyanA khAnapAne, hiMsaka davAo tathA Ijekazana vagere, vibhAvapariNatio, paMceMdriyane durupayoga, kaSAyanA Ave ane tajajanya ahaM ane mamatva bhAvanAnA vaLagaNa vagere-je je AcaryA hoya tene AtmasAkSIe aMtaHkaraNapUrvaka pazcAttApa karuM chuM. mAnava jIvanamAM dIrgha Ayu eTalA mATe ISTa che ke, pUrvopArjita aneka pApakarmonI sakAma nirjarA karavA tathA AbhAmAM vizeSa prakAze jIvana paryata meLavavA AvA ratnatrayanI prAptivALAM sAdhano Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 1 ] ane saMyoge anyajanmamAM maLavA muzkela hAya che. vaLI je taiyArI jJAna ane anubhavapUrvakanI, A janmamAM thayelI heAya che, tevI taiyArI khIjA janmeAmAM kyAre maLaze te aceAkkasa che; jethI A janmanu dIrdha AyuSya te rIte paNa upayAgI che, eTaluM ja nahi paraMtu zubha bhAvanAe ane dharmasevA karavA mATe paNa AyuSyanu dIpaNuM iSTa cheema mArI aMgata mAnyatA che. jIvana aMte te parimita che. jIvananA samayeA jalakalelonI jema aviratapaNe cAlyA jAya che; ane gayelAM samaye pAchA AvatAM nathI. eka divasa tamAma cheDIne apara sRSTimAM javAnu che. khAsa karIne jIvanamAM pApanA saMskArAnI bALapaNanI zarUAta pachI moTe bhAge jIvanapaMta te pApacakra cAlu rahe che, tevI ja rIte dha'nA saMskArAnI zarUAta pachI puNyacakra cAlu rahe che; pApa saMskAro mATenI AtmAnI nabaLAI cAlu rahe te tenuM vartuLa vadhatu jAya che. tethI sAna dvArA prabaLa puruSArtha -Vill Power nI AvazyakatA rahe che. kacetanA ane kaphaLa cetanA e enu kAryAM prastuta janmamAM cAlu hoya te vakhate je kAMI meLavelA AdhyAtmika anubhavanA niceDarUpa hoya tenA upayAga jJAnacetanA karI zake che, ane eTale aneka ka - aNuonI nirjarA thaI zake che. a Mtima ArAdhanA sa. 2008 mAM devakaraNa menzanamAM 5. ma zrI bhAvijayajIe karAvI hatI, tyAra pachI lAlabAgamAM karAvI hatI, tAjetaramAM bhAdaravA vadI 8 pU. A. zrI. vijayadhama sUrijIe zrI gADI upAzrayamAM bhavAbhavanA khamatakhAmaNAM karAvyA hatAM, jethI bhaveAbhavanI ArAdhanAnA-pUrvanA pApAne pazcAttApa pUrvakanA lAbha maLyA hatA. saM. 2008 mAM bhave bhavanA micchAmidukkaDaM mATenA je ekarAra patra dararoja vAcana mATe sakalasa dhane pU. 5. mu. zrI bhAnuvijayajIe ApyuM hatu-te Ajadina sudhI nira Mtara lagabhaga vaMcAtuM rahyuM che. jethI AtmasAkSIe aMtarAtmAnI prasannatA anubhavuM chuM. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta lekhAmAM je kAMi micchAmidukkaDaM dauM chuM. upasa hAramAM svAmemi savva nave-e sUtrathI ceArAsI lAkha yeAninA samagra jIvAne khamatAM-khamAvatAM, kuTubIjanA tathA snehI saMbaMdhIjanene khamAvu chuM ane prAMte nIcenI mAgaNIe zrI paramAtmA pAse mana, vacana, kAyAnA trikaraNa yAgapUrvaka sAdara karuM chuM. (1) bhavobhava tuma caraNanI sevA, hu te mAgu cha devAdhidevA. ( zrI udbhacaratnajI ) [ 17 ] jinAnA virUddha lakhANa hoya te mATe (2) tanme tvadekazaraNasya zaraNya bhUyAH, svAmI tvameva bhuvane'tra bhavAMtare'pi. (3) jinadharmavimukto'pi " daridro'pi jinadharmAdhivAsitaH / ( zrI. siddhasena divAkarajI ) syAMceTospi, mA'bhUcakravartyapi, ', ( zrImad hemacaMdrAcAya jI ) (4) rU(r)AmyAM namani nittamatAnuM patra'vi / ( u. zrI. cazeAvijayajI ) (5) zAsrAmyAnA binapati: saMskRti: sarvAca:| satpravRttAnAM guNagaNakathA doSavAde ca maunaM / sarvasyApi priyahitavaco bhAvanA cAtmatattve / saMpadyatAM mama bhava bhave yAvadApto'pavargaH // (maMtrIzvara zrI vastupALa ) (9) tA devadijja bohiM bhave bhave pAsajiNacaMda | (zrI bhadraMhusvAmI) Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 18 ] (7) Atama vastu sadA muja sAMbhare, bhAsana vAsana eDa caraNa dhyAne dharA. (8) du:Napatro malo, sAdi maLe ca saMpajjaa mahaaaM, tuhanAha paNAma karaNeNaM / ( zrImad devacaMdrajI ) (9) muja hAjo citta zubha bhAvathI, bhava bhava pAmIe keDi yatna karI, ehu ja mu`bai, vi. sa. 2017 vijyAdazasI guruvAra tA. 19-10-1961 ca bohilA bhoa " tAharI seva re; AgaLe deva re svAmI sImaMdharA tuM jayA (u, zrI covijayajI ) A mAgaNInA zubha sa`skAra lai prAMte AjIvana paryaM-ta adhikaraNa saMbaMdho ane snehasaMbaMdhAthI mukta thavAnI abhilASA sAthe metrI Adi cAra bhAvanApUrvaka-cAra zaraNeA aMgIkAra karavA sAthe, mahA mAMgalika namaskAra maMtranA dhyAnamaya samAdhi mRtyupUrvaka-A janmanu AyuSya pUruM thaye, anya janmamAM prayANa karavAnI taiyArI sahita, zubha bhAvanA rAkhelI che. e bhAvanA zAsanadeva saphaLa karA-e ja aMtima abhyanA. ( jacavIyarAya ) phattehatha averabhAi Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni veda na prastuta sabhAnI maMgalamaya sthApanA sva. pU. tirdhara zrI AtmArAmajI uphe zrI vijayAnaMdasUrijInA saM. 195ra nA jeTha mAsamAM svargavAsanA prasaMge thaI hatI. 64 varSa pUrA karI 65mA varSamAM sabhAe praveza karyo che. ATalA varSomAM aneka kartavyakSetronI yazasvI majala kApI che. sabhAnI sAhitya viSayaka pravRtti traNa bhAgamAM vaheMcApelI che. (1) zrI AtmAnaMda saMskRta sAhityamALA (2) zrI AtmAnaMda jaina graMthamALA ane (3) zrI AtmAnaMda zatAbdi sirIjha. AtmAnaMda saMskRta sAhityamALAnA saMskRta-prAkRta gujarAtI mUlyavAna sAhitya graMtha lagabhaga 93 prakaTa karyA che. pU. sAdhu, sAdhvI, jena, jainetara vidvAnane lagabhaga pAMtrIsa hajAranI kiMmatanA graMthe dezaparadezamAM bheTa ApyA che. vizALakAya vasudevahiMDI jevA prAcIna aneka pustakanAM bhASAMtara prakAzita karelAM che. Aja dina sudhImAM lagabhaga pa7 pitR thayela che. sirIjhe paNa aneka thayelI che. riporTa dara varSe prakAzita thAya che. pU. zrI vijyAnaMdasUrijInI, pU0 zrI mUlacaMdragaNInI, temanA bAlabrahmacArI ziSya pUra AcArya zrI vijyakamalasUrijInI svargavAsa tithio aneka varSo thayAM pUjA ane svAmivAtsalya sAthe ujavAya che. sAhityanA saMskRta prAkRta graMthonA prakAzananuM tema ja tamAma prakAranI preraNAonuM mAna A0 pra. pU. mu. zrI puNyavijayajI mahArAjane ghaTe che. emanI preraNA ane sahakAra cAlu che. khAsa karIne sva. mu. zrI bhuvanavijayajI mahArAjanA satata prayAsathI temanA vidvAna ziSyaratna zrI ja bUvijayajI mahArAje avirata zrama aneka varSothI laine taiyAra karele darzanazAstrane lagabhaga aDhAra hajAra zlekane . nayacakra nAmanA mahAna graMthane prathama vibhAga chapAIne TuMka vakhatamAM samA taraphathI prakAzita thaze ane bAkIne bhAga tyAra pachI prakAzita thaze. emaNe TibeTana bhASAno abhyAsa karI prastuta graMthanuM saMzodhana Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 20 ] kareluM che. uparAMta AtmAnaMda prakAza mAsika 58 varSa thayAM vividha lekhonI sevA sAthe cAlu che. sabhAne anya baMdhuo sAthe prathama khAsa karIne gAMdhI vallabhadAsa tribhuvanadAsa tathA zeTha gulAbacaMda ANaMdajI mukhya saMcAlaka hatA. emanI sAhitya sevA aneka varSo sudhI sabhAne maLI hatI. hAlamAM zrIyuta pro. khImacaMdabhAI cAMpazI pramukha tarIke che, bhAI phatehacaMdabhAI tathA zrI gulAbacaMda lalubhAI upapramukha tarIke che, ane mAnArha maMtrIzrI tarIke zrI viThThaladAsa mUlacaMda tathA zAha jAdavajI jhaverabhAI che. have pachI nAnI nAnI TrekaTo sAhitya prakAzanamAM prakAzita karavA dhAraNuM rAkhelI che. prastuta sabhAe saM. 1971 mAM, zrI phatehacaMdabhAIe navANuM prakAranI pUjAnA artha lakhelA-te sAthe temanA pitAzrInI jIvanarekhAnuM pustaka temanA kuTuMba taraphathI charI' pALato saMgha zrI siddhagirijIne kADhele te prasaMge zAha jhaverabhAI bhAIcaMdanI sIrIjha tarIke prakAzita kareluM hatuM. bhAI zrI phatehacaMdabhAI aneka varSo thayAM sabhAne sevA ApatA rahyA che. prastuta sabhAne dhyAna kheMce tevI moTI rakama peTrane, lAIpha mere tathA sirIjha mATe, muMbaImAM, sabhAnA kAryane uttejana mATe ekaThI karAvIne teoe mokalI hatI, tema ja salAhasUcana ke je kAMI sabhA taraphathI muMbaImAM kArya hoya, tenI sakriya sevA bajAvatA rahyA che. temaNe lagabhaga sattAvIza pustakanI prastAvanAo-Amukho lakhelAM che, AtmAnaMda prakAzamAM nUtanavarSanuM maMgaLamaya vidhAna savistarapaNe lagabhaga trIza varSo paryata lakheluM hatuM, tema ja temAM anya ghaNuM lekho paNa lakhelA che. prastuta pustakamAM jaina darzana mImAMsA tathA tulanAtmaka draSTie jenA darzananA mukhya be vagere khAsa karIne jainatatva jJAnanA abhyAsIo mATe upayogI che. je A sabhA taraphathI prakAzana karatAM eka prakArane saMtoSa anubhavIe chIe, ane khAsa vAMcavAnI bhalAmaNa karIe chIe. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21] prastuta lekhe para hAlamAM mahuvAmAM birAjatA pU. A. zrI vijayasUrijInA tathA muMbaImAM birAjatA pU. A0 zrI vijayadharmasUrijInA tema ja pU A zrI vijayapremasUrijInAM AzIrvAda maLelA che, je prastuta pustakamAM ApelA che. tema ja pravezikA muMbaI melakajhakorTanA cIpha jaja vidvadarya zrI prasannamukhabhAI badAmIe lakhIne sAre prakAza pADyo che. vastusthiti Ama hoI AtmAnaMda prakAzamAM lagabhaga 40-50 varSa pahelAM AvelA, cAra mananIya lekhonuM prakAzana thayeluM che tathA prastuta pustakamAM AvelA pAMca lekhomAM eka lekha zrI yazovijayajI smRtigraMthamAM saM. 2013 mAM temane Avele te Apela che. bIjA lekho muMbaI zrI adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa taraphathI zrI phatehagaMdabhAInI maMDaLanI sevAnA pratIka rUpe prakAzita karavAmAM Avela che. prastuta pAMca lekhe, temanuM Atma-nidarzana, temanI jIvana parimala ane pariziSTo vagere ApI A pustakane vadhAre upayogI banAvavAne prayAsa karyo che tene vAcake sAre lAbha meLave e zubhecchA. saM. 218 ASADha zudi pUrNimA semavAra tA. 16-7-62 zrI jena AtmAnaMda sabhA bhAvanagara ***? It is no happiness to live long, nor unhappiness to die soon; happy is he that hath lived long enough to die well." ' ' . ; ; '' -Francis Quarles Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvacana A anaMtAnaMta saMsAracakramAM anaMta jIvone abhaya-sukha-parama zAMti ApanAra dharmanI sthApanA utsarpiNI tathA avasarpiNI kALamAM covIza-vIza tIrthakara bhagavaMto "savi jIva karUM zAsana rasI'nI anupama bhAvanA sevI tapa-japa dhyAna-cAritrabaLe apAra puNyakarmanuM upArjana karI trIjA bhave vaza sthAnaka athavA temAMthI koI paNa sthAnakanA tapanI ArAdhanA karI tIrthakara nAma kama nikAcita kare che. tIrthanI sthApanA thatAM mRtadharma ane cAritradharmanI ArAdhanA sAdhu-sAvI, zrAvaka-zrAvikA kare che ane anaMta duHkhadAyI saMsArane ucheda karI zAzvata sukhane prApta kare che. daza kaTAkedI sAgarepama pramANu eka utsarpiNu kALa ane daza kaTokaTI sAgaropama kALa pramANe eka avasarpiNI kALa-Ama vIza kaTokaTI sAgara pramANanuM eka kALacakra bane che. tevA anaMta kALacakranuM eka pugaLaparAvarta bane che. tevA anaMta pugaLaparAvarta kALa thayAM A AmA saMsAramAM cAreya gatimAM bhramaNa kare che ane rAga-dveSamoha pariNatine laIne duHkhanuM bhAjana bane che. anAdikALathI A AtmA bhavobhava bhaTake che, duHkho pAme che chatAM tene uddhAra karanAra koI zaraNa maLatuM nathI; aneka bhavamAM pApakarma karate AtmA duHkha pAme che chatAM pApakarmothI virAma pAmato nathI. tethI sukhanI IcchA karavA chatAM paNa durgati ane du;kha pAme che. dharma te vIza koTAkoTI sAgarepama kALamAM, aDhAra kaTAkoTI kALamAM to che ja nahiM, phakta be keTakeTI sAgara pramANu kALamAM tIrthakara bhagavaMto dharmacakra pravartAve che. temAM paNa pAMca samavAyamAM bhavitavyatA paripakava thaI hoya te ja dharma sanmukha AtmA thAya che. kaSAyonI maMdatA ane mohanIya karmanI sthiti ghaTatAM samyagdarzana, dezavirati, sarvavirati pAmIne dhAtikane nAza karI kevaLajJAna pAmI sarva karmathI mukta banI A AtmA zivasukhane prApta kare che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 23 ] tIrthaMkara bhagavaMtA tIrtha-sthApanA kare che tyAre gaNadhara bhagavatA tripadI pAmIne dvAdazAMgI( Agama)nI racanA kare che. Ama zrutadha ane cAritradharmanI ArAdhanA dvArA zrI sakaLa saMdha AtmakalyANa sAdhe che; zrutadharmamAM samyagajJAna teA adheya sulabha bane paNa cAritradharma te manuSyabhavamAM ja prApya che. ane tethI ja meAkSanI prApti bIjI kAi gatimAM nahi paraMtu manuSyabhavamAM ja prApta thAya che. eTale ja manuSyabhava pAmIne pramAdane AdhIna nahiM banatAM jJAna-dana-- cAritranI sAdhanAmAM puruSA phAravavA zAstrakAroe upadeza jorazeArathI ApyA che. A upadezane jIvaMta rAkhavA pUrvAcAryAe aneka mahAn graMtheAnI racanA karI che. temAM sa'sAranI asAratA, kSaNubha'guratA vagere jaNAvIne dharmanI durlabhatA jaNAvI pramAdane tyAga karavA jaNAvyuM che; tema ja dha karaNImAM puruSA phAravavA jaNAvela che.--Ama cAritradharmAMnI ArAdhanA mATe zrutadhA khUba khUba pracAra rAkhyA che--te mATe aneka graMthA, zAstro, kathAnakA, kAvyA vagere sAhityanI racanAe karI che. temAM zrAvakeAe paNa jIveAne dharmAMsanmukha karavA mATe suMdara sAhityanuM sarjana karyu che. temaja temaNe dharma pracAramAM ghaNA mATe phALA ApyA che. A bAbatamAM ApaNA cAlu samayamAM suzrAvakava zrI phatehuthaDha jhaverabhAine yAda karyA vagara rahI zakatA nathI. tee bhAvanagara zaheramAM ucharI dharmAMniSTha pitAzrI jhaverabhAi bhAthanI chAyAmAM keLavAI, dha'guru zrI vRddhicaTThajI mahArAjanA ziSyaratnA paM. zrI gaMbhIravijayajI, pUrva A. zrI vijayanemisUrI tathA pU. A zrI vijayadhasUrijI vagere pU. mahArAjonA samAgama pAmI bALa vathI ja devaguru dharmanI ArAdhanA karavA dvArA peAtAnA AtmAne suMdara dhArmika saMskAronuM siMcana karyu che. sAmAyikazALAmAM sAmAyika karavA 'pUva ka dhArmi ka abhyAsa karyAM che. prabhudarzana-pUjana-guruva dana, vyAkhyAna zravaNuthI dhArmika vAtAvaraNamAM UmAM che. pitAzrIe paNa Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 24 ] peAtAnA putra vyavahArakuzaLa ane te sAthe dharmAM parAyaNa ane te mATe khUba khUba dhyAna Apyu che. bhAvanagara e saurASTranI ratnakhANu che. teNe dhaNA kaiAhinUra hIrA pakavyA che. pU. vRddhicaMdrajI mahArAja, pU. mULacaMdrajI mahArAja, pU. vijayanemisUri mahArAja tathA pU. vijayadhamasUri mahArAja Adi ghaNA munivaryaMne hAthe ghaNAM ratna ghaDAyA che ane jaina zAsanane zAbhALyu che. dhArmika jJAna sAthe dharmakriyAmAM AdarabhAva, deva-gurU-dhama prati zraddhA, zrI sa`dhasevAbhaktiparAyaNatA vageremAM bhAvanagara sadha mekhare che. jemAM zrI kuMvarajIbhAi ANaMdajI, vaheArA amadu jasarAja tathA zrI jhaverabhAi bhAicaMdna ane zrI mAtIcaMda giradharalAla, zrI gulAmacaMdra ANa MdajI vagere suzrAvaka ratnA thayA che. jemaNe tana, mana, dhanathI jaina dharmanI sevA bajAvI che. te ratnA paikI zrI phatecaMdabhAi paNa eka nara ratna che. temanuM paripakava jJAna, anubhava, zraddhA, dharAga, jainazAsana prati vaphAdArI vagere guNA prazaMsA mAgI le che. jJAna sAthe kriyAnA sumeLa temanAmAM sadhAyeA che. te ciMtaka, lekhaka ane sArA vaktA che. emaNe jainadhama mImAMsA vagere lekhA cAlIsa-pacAsa va pahelAM lakhyA che te bhAvanagara jaina AtmAna%0 sabhA prakAzita kare che, tema ja AtmAnaH prakAzamAM AvelA anya lekhA ane kAvyA mubai adhyAtma jJAna prasAraka maDaLa prakAzita kare che; te lekhA avazya uccakreTinA che ane jaina samAjane khAsa upayAgI che ema mane lAgyuM che. emaNe bALapaNamAM je dhArmika saMskArA pitAzrI tathA gurvAdi taraphathI jhIlyA che te AgaLa jatAM purabahArathI khIlyA che ane peAtAnu jIvana bhavya AdarzA, uttama AcAra-vicArathI suvAsita banAvyuM che, tema ja suMdara sAhityanuM sarjana karI jaina samAjamAM suvarNa kiraNA relAvyA che. emaNe lagabhaga pacIza-trIza graMtheAnI prastAvanAo paNa lakhI che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nmaeesexpeQ [25] hajI paNa emanA hAthe evA suMdara sAhityanuM bhaviSyamAM navanirmANa thAya ke jethI AjanI jaDavAdane poSatI keLavaNI laI dharmabhAvanA vimukha banatAM navayuvaka-yuvatIjanene Atmasanmukha banAvI kalyANa mArge vALe. zAsanadeva temane dharmakAryomAM sahAyabhUta bane ane sva-parahitamAM tatpara banAvavA preraNuM ApatA rahe e ja zubhAzIrvAdarUpa dharmalAbha. amadAvAda ) A. zrI vijayapremasUrijI vi. saM. 2018 | (sva. pU. zAmavizArada A. zrI che. vadI 2 semavAra | vijayadharmasUrijInA praziSya) BOIPOWAO........20 XOCODOOWEXACO........OWCOmme jIvananuM mUlya (mandAkrAntA) raste jotAM subhaga dIThuM meM puSpa e eka tyAM to DelanuM te, pavana laharImAM ramatuM hatuM ne, phelAvatuM, sakaLa dizamAM, saurabha svAbhanI ne ape zebhA sthaLa saMkaLane AtmasaundaryazrI te. pUchayuM kahe che, "ati sarasa he puSpa! khIlyuM bhale tuM zAnita tuM zramita manane mIThI saurabhavaDe ne vaSe viSe jharaNu madhurUM preraNAmRtanuM tuM. AvuM sAruM jIvana paNa he! keTaluM a5 tArUM ? puSpa mArA! dinakarataNe asta thAtAM pahelAM karamAvAnuM tava nazIbamAM zuM nahIM che lakhAyuM ?" pratyuttaramAM smita mukha karI puSpa e tyAM vadIyuM, "nA nA jAye jIvanapathane mama he sujJa baMdhu! (anuSTra) teja prazna e che ke "keTaluM ja jIvyA hame"? ? bhAI e prazna pUche ke "kevI rIte chakyA hame'?" ! ke saM. 2006 -anaMtarAya jAdavajI jhaverabhAI { ~ eacha8 ~~~~ ~ ~ ja Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnuM lITI 3 17 4 6 10 13 1-2 15 7 15 10 zuddhi pa tra ke azuddha zuddha . kaivalya kaivalya vagere samyagdarzana samyagdazanaM durgatiM ca prapatprANi durgatiM prapatatprANi viccheda gayelA (viccheda gayelA, nAza dekhAvA chatAM nAza hovA chatAM janaka samavAyI AtmAne-thAya che. AtmAno rithati pariNAma thAya tyAre adharmAstikAyarU5 kAraNathI sthiti thAya ? sAtavargaNA -varga ATha vargaNuo-varga karmaparamANuone kamagya paramANuone adhyavasAyathI gathI saM ya saMcaya vicitra prakAranI sattAthI vicitra prakAranA udayathI saravA svamevA saravA: vimeva sAdhya biMdu sAdhyabiMdu kSepathamika lAyopazamika mAMgo sAMgo zratajJAnathI zrutajJAnathI saMkarya sAMkarya maulyutpategharTaH molyuspatte ghaTaH izvarasya Izvarasya zabda za : priya pratyakSa idriya pratyakSa te che. naraka ane pRthvInI naraka pRthvInI virati viratiH che 12 32 33 35 . 45 47. 18 11 2 61 23 25 7 76 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnuM a_ozas & 78 83 ? e 100 ', 11 107 115 112 122 lITI 11 G 17 19 12 10 14 26 17 . 136 137 4 13 17 J 19 17 13 14 "" 124 15 14 24 130 132 azud anudhAdi indriya paMcamahAvrata svAya ciMtana ate vA vitta samyaka vAyoryo nirApa jIvanazAstra ekalAM ja kame driya paramodharma sicana u deza paraMtu jetA pApta 1708 5 vIharamAna ,,-134 20-18 prasa geApAta 134 18. gata varSoMnA 22 k 13 [ 27 ] sAhityanA urdhva AdhyAtmagItA anuba dhAdi zuddha iMdriya paMcamahAvrata svAdhyAya ciMtana aMte vo vittaM samyak vAyoryonirApaH jIvanazAstra parave ekalAM ja svataMtra rIte kamathI mukta thavAnA che krame driya paramodharmaH siMcana upadeza para tu jete prApta 1718 viharamAna prasaMgeApAtta saM. 2009 varSanA sAhityanu Urdhva adhyAtmagItA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukrama 89 9. viSaya 1 pU. A. bha. zrI vijayadharmasUrijInuM AzIrvacana ... 2 pravezikA ... 3 Atma-nidarzana . 4 nivedana (zrI jaina AtmAnaMda sabhA) 5 pU. A. bha. zrI vijaya premasUrijInuM AzIrvacana ... 6 zuddhi patraka cha jaina darzana mImAMsA (lekha) ... 8 jaina darzana tulanA maka draSTie (lekha) 9 zrImanmahAvIra prabhunuM AMtara jIvana (lekha) ... 10 padayAtrA saMghanI AdhyAtmika parimala (lekha) 11 mahAna jyotirdhara pU. upA. zrI yazovijayajI (lekha) 129 12 jIvana parimala * * 13 pariziSTa ... ... ... 14 abhiprAya--darzana 15 vaDale ane vicAra 47 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana mImAMsA SaDdarzana jina aMga bhaNI je, nyAsa SaDaMga jo sAdhere, nami jinavaranA caraNopAsaka, SaDdarzana ArAdhere; jana jinezvara vara uttama aMga, aMtaraMga bahiraMgere, akSara nyaasdhr| ArAdhaka, ArAdhe dharI saMgere. -zrI mad AnaMdaghanajI 1 dravyAnuyoga AtmAnaMda prakAza pustaka AmAnA navIna varSanA dvitIya aMkathI ApanI samakSa jaina darzanane viSaya rajU thAya che. mukhapRSTha upara TakelA kAvya dayathI sAmAnya rIte jaNAze ke duniyAmAM mukhyatve karIne pravartatA vadarzane jinezvara prabhurU5 puruSanA mAtra aMge pAMge che. temAM jaina darzana e tenuM uttamAMga (mastaka) che. ane bIjuM darzane anya aMga che, je AgaLa upara phuTa thaze. jaina darzananuM jJAna agAdha ane niratizaya che, jenuM vivecana mahA samartha tatvavettAo mukhadvArA saMpUrNapaNe karI zakavAne samartha nathI. mAtra kevaLajJAnIone ja anubhavagamya che. jema kevaLajJAna anaMta che tema jaina darzananuM saMpUrNa svarUpa paNa anaMta che. sarvananuM saMpUrNa rIte jJAna ApanAra Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana mImAMsA jaina darzana che. jyAre amuka nuM apUrNa rIte jJAna ApanAra anya darzane ane tenI zAkhAo che. jaina darzananuM saMpUrNa svarUpa anaMta che, tethI vacanadvArA athavA zAstradvArA je kAMI uccArAya athavA lakhavAmAM Ave te mAtra anaMta vibhAgamAMthI dehanarUpe ekAda saMkhyAvALo vibhAga che. jaina darzananuM svarUpa atyaMta gahana che. sAmAnya buddhithI samajI zakAya tevuM nathI. aneka naya-nikSeparUpa khaDakemAMthI pasAra thavuM paDe che. te daramiyAna anAdikALathI unmArga prati kheMcAtI AtmavRttione bahu ja sAvadhAna rahevuM paDe che. tema na thAya to te khaDakAthI mananIka hajAra kakaDAomAM vaheMcAI jAya che, ane pitAnA upara ArUDha thayelA AtmAne bhavasamudramAM nirAdhAra karI mUke che. jaina darzanamAM zIla samIne divase vAsI anna ArogavAno upadeza nathI. anya zAstranI jema DhaMgadhaDA vagaranI hakIkato temAM darzAvAyelI nathI; tema ja caitanyanI anya vyaktithI utpatti bhAnI caitanyanuM parAdhInapaNuM jenA darzana batAvatuM nathI, paraMtu AtmAnI parAdhIna avasthA kevI rIte svAdhIna thaI zake, vAstavika hiMsA ane ahiMsAnuM svarUpa zuM che ? AtmAne utkrAMtikrama kevI rIte heI zake? jJAna ane viratinuM zuM kArya che? vagere atyaMta sUkSma hakIkatanuM temAM digadazana che. jaina darzana e svargApavarganI majabUta nisaraNI che, padarzanarUpa pazuone caravAnI vATikA che, bhavasamudra taravAne uttama pravAhaNa che, muktipurI prApta karavAnuM mULasthAna-rAjamArga che. nizcaya vyavahAra35 be cakra ane aDhAra hajAra zilAMgarUpa ArAvALo ratha che, Amika sukhane kare che. ane jJAnAdi ranothI paripUrNa mahAsAgara che. jaina darzanane A sarva upamAo ghaTI zake che ane te yogya che e tyAre ja jaNAze ke jyAre tenuM vAstavika svarUpa samajavAmAM Ave. svAbhAvika rIte mikSa ke je uccatama sthiti che, te prApta karAvanAra sAdhana paNa uccatama hovuM ja joIe. kemake "jevuM kAraNa saMgIna tevuM kArya saMgIna " e uttama nyAyanIti jagatamAM pracalita Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuga che, tethI jaina darzananA uttama svarUpane jANyA vagara ane te mujaba vartana karyA vagara mekSarUpa kArya saMpanna thavAya nahi. A samaye evo prazna upasthita thaze ke anya darzanenuM pAlana karatAM aneka AtmAene siddhi pada prApta thayeluM che, jemake valkalacIrI; paraMtu sUkSma daSTie tapAsatAM jaNAze ke siddhanA dezamAM anyaliga siddha che, paraMtu anya tattvasiddha nathI. A rIte jainadarzananukULa tattavonI pAlanA vagara muktisukha nathI-ema jJAnI pukArIne kahe che, te vicAratAM satya che ema jaNAze. jaina darzana para tenuM svarUpa jaNAvatAM atyaMta khalanA pAmavAne bhaya che, kemake tenuM svarUpa sAmAnya buddhigocara nathI. sUkSma svarUpa samajavAne mATe buddhine sUma ane tIkSaNa karavI joIe. Ama hoIne sUkSma svarUpane gItArthagamya mUkI zAstrAnusAra ApanI samakSa jaina darzananuM sthUla svarUpe rajU karuM chuM. dana" zabdanA artha:| darzana zabdanA aneka artha che. (1) darzana eTale dekhavuM te. cakSu be prakAranI che. carmacakSu ane divyacakSu. kevaLajJAna pAmyA vagara mAtra netraMdriyathI je je padArthonuM grahaNa thAya che te carmacakSugocara kahevAya che, ane kevalya pAmyA pachI je daSTithI padArtho dekhAya che te divya cakSune viSaya che. (2) darzana eTale sAmAnya upayoga. AtmAnA anaMta guNo che. temAM jJAna, darzana, cAritra mukhya che. vastupadArthane vizeSa upaga te jJAna ane sAmAnya upayoga te darzana. chakvastha prANIone pahelAM sAmAnya upayoga ane pachI vizeSa upayoga thAya che. jema eka aparicita oraDAmAM pesanAra manuSyane A chabI jevuM kAMIka che evuM pahelAM bhAna thAya che, paraMtu vicAratAM pachIthI A gautamasvAmInI chabI che, teo zrI vIra paramAtmAnA gaNadhara hatA-vagere vagere te chabInuM vizeSa jJAna thAya che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] jaina darzana mImAMsA kevalajJAnIone prathama vizeSa upayoga ane pachI sAmAnya upayoga thAya che. jema eka hAthanI pAMca AMgaLIonuM juduM juduM jJAna thavA pachI eka picApe samagra jJAna thAya che, te pramANe kevaLajJAnIene jagatanA svarUpanuM juduM juduM jJAna pahele samaye thayA pachI bIje samaye samagra (Whole) sAmudAyika svarUpe-temane sAmAnya upayoga thAya che. (3) darzana eTale samyapha taravAthabAne cATavyavahArathI zuddha deva, guru ane dharma prati aDaga zraddhA ane nizcayathI tonA jANapaNAthI utpanna thayelI ruci-zuddha AtmasvarUpane tattvazraddhAnarUpe anubhava karavo te samyaktva kahevAya che. samyakUvane mokSarUpI phaLa utpanna karavAne bIjatulya gaNeluM che. jema bIjanA AropaNa pachI tene yogya rIte sicana karavAthI kALanI paripakavatA pachI vRkSa utpanna thaI phaLanI prApti thAya che, tema samyaphavarUpa bIjane jJAna ane vairAgyarUpa pANIthI siMcana karavAthI cAritra rUpa vRkSa UgI nIkaLe che, ane udyamAdi pAMca kAraNonI sAnukULa sahAyathI mokSarUpa phaLa utpanna thAya che. saMsAramAM rahelA sarva prANIone AtmA vastutaH zuddha ane nirmaLa che paraMtu aSTakarUpa ATha paDethI tenuM svarUpa AcchAdita thaI gayeluM che. te aSTakarmo paikI darzana mehanIya karmanA kSaya-upazama thavAthI AmAne pitAnI vastutaH oLakhANa thAya che. eTale pachI samyakRtva guNane AtmAmAM AvirbhAva thAya che-te darzana kahevAya che. darzanAvaraNIya karma ane darzanamehanIyamAM bahu taphAvata che. darzanavaraNIya karma pAMca IdriyathI prApta thatA jANapaNAmAM khalela pahoMcADe che. jema eka manuSya aMdha che te darzanAvaraNIya karmanA udayane aMge che, paraMtu darzanamehanIya karma te tatvane kutattva ane zuddha guNane viguNa manAve che. A rIte darzanAvaraNIya karma idriyagocara jJAnanuM nirAdhaka hoI jeTalA pUrate vipAka utpanna kare che te karatAM aneka guNo vadhAre vipAka darzanamohanIya karma ke je khUda AtmAnA guNane AvaraNa karanAra che te udbhavAve che. (4) darzana eTale dharma evo www Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuga [5] artha pracalita che. jaina darzana sivAyanA duniyAmAM mukhyatve karIne pAMca darzane che. teo dharma evA nAmathI oLakhAya che. tevI ja rIte jainadarzanane jainadharma tarIke ApaNe oLakhIzuM. dharmanI vyAkhyA :nItikAra kahe che ke-- AhAranidrAbhayamaithunaM ca / sAmAnyametatpazubhirnarANAma / / dha hi teSAmadho vizeSa: !. dharmeNa hInAH pazubhiH samAnA: // AhAra, nidrA, bhaya ane maithuna A cAra vastuo pazuo ane manuSya baMnene hoya che, chatAM manuSyone pazuo karatAM "dharma' nAmanI vastu vadhAre prApta thayelI che. dharma vagaranA manuSyamAM ane pazamAM abhedabhAva che. A uparathI svataH siddha che ke dharma vagarane manuSya zIMgaDA ane pUchaDA vagarane pazu ja che. A manuSya paMkiyanI paripUrNatAyukta ane pazuM karatAM buddhibaLa vadhAre hovA chatAM dharmarahita hoIne AtmAnuM koI paNa sArthaka nahIM karatAM "ajAgalastana janmanI peThe manuSyajanmane nirarthaka gumAvI de che. ciMtAmaNi ratnanA gumAvanAranI peThe te manuSyajanma punaH prApta karavAnI ghaNuM ja durlabhatA hovAthI pazcAttApanuM pAtra thaI paDe che. manuSya janmanI durlabhatA mATe nIce pramANe kahevAmAM AvyuM che. yaH prApya duHprApyamidaM naratvaM / dharma na yatnena karoti mUDhaH // kalezaprabaMdhena salabdhamabdhau / vitAna ivAtathati pramAdAta (sidara prakara) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 6 ] * jaina darzana mImAMsA dareka manuSyane dharmAMnI jarUra che, e A uparathI svata: siddha che. te dharmanA zabdArtha zuM che, phalitA zu che, dhathI AtmAnI utkrAMtine kevI asara thAya che, dharmane nAme dharmAbhAsA pracalita hovAthI zuddha dharmanAM tattvAnI oLakhANa karatAM prANIone kevI guMcavaNa AvI paDe che, zuddha dharmAMnuM bAhya ane AMtarasvarUpa kevuM hoya che, te svarUpanA jJAnathI AtmA pe!tAne kevI suMdara rIte eLakhI zake che ane tyArapachI taddanukULa AcaraNa karavAthI kevI rIte sahajamAM bhavabhramaNa TaLI jAya che-vagere hakIkata have pachI ApanI rAmakSa rajU thaze. yogazAstrakAra zrImad hemacaMdrasUrijI kahe che ke : durgatiM ca prapatprANidhAraNAddharma ucyate / krutimAM paDatA prANIone dhAraNa karI rAkhe (ucca gatimAM laI javA prayatna kare) te dharma kahevAya che. duniyAmAM pracalita thayelA pAMca darzAnA ema ja kahe che ke amee svIkArelAM tattvA, siddhAMtA ane kriyAkAMDAne ame dharma kahIe chIe. ame je je pharamAnAnuM pAlana karIe chIe te te zuddha dharmAMdhI udbhavelAM che ane amArI mAnyatA pramANe te tattva ane kriyAkAMDe amArA AtmAnI muktine mATe thaze, jyAre huM jaina darzana paNa tema ja kahe che pAMca darzAnAnAM nAma A pramANe che-- (1) bauddha (2) sAMkhya, (3) naiyAyika, (4) mImAMsaka, (5) cArvAka, A pAMca dAnI sarakhAmaNI jaina darzana sAthe karavAnA mukhya uddeza A lekhane nathI paraMtu mukhyatve karIne jainadarzananAM tattvA saMkSipta rIte darzAvavAnA hetu che. te paNa A prasaMge eTaluM kahevu jarUranuM che ke pUrvata nAmathI pracalita darzonA e jinezvara prabhu rUpa puruSanAM aMgeA che athavA jinezvararUpa hastInA paga, suMDhAdi avayave Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuga | [ 7] che. pAMca darzane paikI dareke aMdhahastI nyAyAnusAra svadarzanane, avayava hovA chatAM AkhA zarIra tarIke gaNanA karelI che. A pAMca darzanomAMthI ajJAnavAdI, kriyAvAdI akriyAvAdI, vinayavAdI, svatonitya, parata nitya-vagere vagere avayeno puSkaLa saMkhyAmAM prAdurbhAva thayela che. A sarva jainetara darzane ane tenA aMzadarzane vastune amuka aMza satyapaNe svIkAre che ane sAthe ja anya zeno asvIkAra kare che. amuka amuka nayanuM avalaMbana karI anya nayane dUra mUke che. Ama hovAthI jeTalA vacananA vibhAgo paDe che teTalA naya thaI zake che ane jeTalA naya thaI zake teTalA darzananuM astitva hoI zake. ajJAnavAdI vagerenA vistArapUrvaka traNa tresaTha bheda thAya che, AthI AgaLa vadhIne asaMkhya bhedo thAya che. A rIte aneka bhedothI bharapUra judAM judAM darzane che, paraMtu mukhyatve karIne pAMca darzanomAM jainetara darzanono samAveza karavAmAM Avela che. jainadarzana jinezvara prabhunA mastakane sthAne che. te hoya te ja vicArazreNi utpanna thaI anya avayavonuM niyAmaka banI temane jIvana Ape che ane temane yogya gatimAM vahana karAve che. jainadarzananuM jemane saMpUrNa jJAna che teo anya darzananA svarUpane barAbara chaNa zake che. jainadarzanarUpa parvatanA bhavya zikhara upara caDele prANa adhaHsthita anyadarzanenuM bArIkIthI avalena karI zake che. jainadarzanarUpa hojamAMthI anya nalikAone pANuM maLI zake che paraMtu tethI nalikAne hAjanA upanAmathI aMkita karI zakAya nahi. hejamAM pANIno jaththo anargala che tyAre nalikAmAM teNe je prApta karela hoya teTalA ja pramANamAM che Ama heine ApaNe paNa jene darzananA "dravyAnuyoga'nuM sthUla svarUpa nirUpaNa karI jaina darzananuM anya darzanenAM mukhya mukhya taro sAthe keTalA pUratuM bhinna bhinnapaNuM che te upara jarA paryAcanA karIzuM. prastuta rIte jaina darzananI hakIkata rajU karavAmAM Ave che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] jaina darzana mImAMsA jaina darzana anAdi che! jaina darzananA preraka pote sarvajJa hovAthI ane rAgadveSarUpa mahAdUSaNa rahita hovAthI temanuM guMthana kareluM tatvajJAna, kaSa, cheda ane tApathI suvarNanI jema zuddha hoya che. jIva ane ajIvanA svarUpanI sUkSmatA eTalA badhA pramANamAM ane bArIka avalekanapUrvaka darzAvelI che ke tene mATe mAtra anumAnathI ja ApaNe joI zakIe chIe ke sarvajJa athavA anaMta jJAnavAna sivAya anya koI paNa vyaktino AvA prakAranI sUkSmatama hakIktanuM khyAna darzAvavAno viSaya nathI. have batAvAze tevuM vizvAMtargata gUDha svarUpa anya darzanenAM zAstromAM tapAsa karatAM uMDAmAM UMDA taLiyA sudhI paNa daSTigocara thatuM nathI. jainadarzana kayAMthI zarU thayo evI tenI Adi che ja nahi, te anAdi che. vizvamAM rahelI vastu mAtra anAdi che, mAtra rUpAtaMra pAmyA kare che, to jainadarzana paNa anAdi hoya temAM asaMbhavita jevuM kAMI nathI. jagatanA vidyamAna paNanI sAthe tadaMtargata sarva prANI padArthonuM vidyamAnapaNuM hovuM ja joIe. jagatanuM AdipaNuM mAnavAthI jagatakartA tarIkenI koInI kalpanA karavI paDaze. ane te jagatakartAne paNa koI banAvanAra hovo joIe, jagakartA zarIradhArI hovo joIe. kemake A dazyamAna jagata rUpI dekhAya che te zarIradhArI (rUpadhArI) vyaktithI ja jagata astitvamAM AvI zake. jagatanI utpattinA upAdAna kAraNarUpa sAdhane kyAMthI AvyAM ane kaI rIte prayogamAM mukANAM, kartAne jagatanI utpatti ane layarUpa prajanathI lAbhAlAbha zuM che-vagere vagere bAbatane gaMbhIra vicAra karIe chIe tyAre aneka avyavasthitapaNunA de AvI jAya che, to jagatartA tarIke kaI banAvanAranI kalpanA UbhI karavA karatAM athavA jagatakartAne anAdisthita mAnavA karatAM jagata anAdi che-e vicAra zA mATe vAstavika nathI ? jagatanA koIpaNa padArthanI Adi mAnIe te mAtra paryAyarUpe (rUpAMtara paNe) sAdisAtapaNuM che, AthI sarvoe Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyoga [9] jagatanuM anAdipaNuM anaMta jJAnarUpa AdarzamAM joyeluM che te satya ane nirvivAda che. tadanusAra jainadarzana paNa anAdi che, paraMtu kAlakrame zA viccheda jAya che ane kAlakrame pharIthI tIrthakare (viccheda gayelA jainatonA utpAdaka)nA utpanna thavA pachI zAstro punaH punaH pracalita thAya che. te amuka kALakrama sudhI asti dharAve che. ane aneka prANIo tenuM AlaMbana karI rAjamArgane prApta thAya che, ane ISTa sthAnane zIdhra prApta kare che. jagatamAM pravartatuM kALacakra dasa kaTAkeTi sAgaropamanA pramANavALA dareka utsapiNI ane avasarpiNarUpa kAlacakra anukrame kuvAnA araghaTTanI mAphaka pharyA kare che. temAM utsarpiNInI zarUAtathI te kAlamAM thatAM prANIonA AyuSya, saMdhayaNa, smRti ane kada kramazaH kAlanI gati anusAra vadhatA jAya che ane avasarpiNImAM prathama karatAM dhIme dhIme te sarva kAlakrame ghaTatA jAya che. dareka utsarpiNI ane avasarpiNane rathanA cakranI mAphaka cha cha ArAo hoya che te sarvanuM kAlamAna dasa keTakeTi sAgaropama thAya che. A baMne utsarpiNa-avasarpiNamAM darekamAM tresaTha mahApurUSa avazya utpanna thAya che. tIrthakara 24, cakravatI 12, vAsudeva 9, prativAsudeva 9, baLadeva 9. teo paikI tIrthakara avazya karmono vinAza karI sarvajJapaNuM prApta kare che te "jina" kahevAya che. temaNe batAve mArga te jaina darzana che. jenAgamane utpatti paryAya - - vartamAna avasarpiNanA caturtha ArAne prAMte tevIza tIrthakare mukti pAmyA pachI covIsamA tIrthaMkara zrImAna mahAvIra utpanna thayA. teoe svayameva pratrajyA aMgIkAra karI. jJAna, dhyAna ane tapazcaraNa rUpa pracaMDa zastrothI karmone nimaeNla karI kaivalya utpanna karyuM. tyArapachI pitAnA agra ziSya gaNadhara mahArAja zrI gautamasvAmIne - Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 10 ] * jaina darzana mImAMsA upara vA! vAra vA! pUverU vA ! (rUpAyazrauthayu 7) -A traNe pada saMbhaLAvyA. te sAthe ucca prauDha svaravaDe nivedana karyuM ke A jagatamAM sarva padArthonI prathama samaye utpatti che, bIje samaye nAza che; paraMtu e baMne samayamAM padArthone utpatti ane nAza dekhAvA chatAM vastutaH sattAe padArtha badalAto nathI. A traNa pade jagatanA vyavahAra mAtrane avakAza ApanArA, tIrthakararUpa brahmAnA mukhamAMthI utapanna thayelA traNe bhAvabhuvana hoya evuM aMtamukha vRttie avelekatAM bhAse che. gaNadhara mahArAjAne A traNe pado sAMbhaLatAM jJAnAvaraNIya karma ghaNe aMze kSaya thayeluM hovAthI jagatanA sarva padArthonuM vastutaH jJAna (saMpUrNa zrutajJAna) prakaTa thayuM, te dvArA zAstrarUpe tattvajJAna ane tenA sAdhanarUpa kriyAkAMDamaya bAra aMganI saMkalanA karI. te dvAdazAMgInA nAma nIce pramANe 1 AcArAMga. 2 sUtrakRtAMga. 3 sthAnAMga. 4 samavAyAMga. 5 bhagavatI. 6 jJAtAdharmakathAMga. 7 upAsakadazAMga. 8 aMtaHkRtadazAMga. 9 anuttarapapAtika. 10 praznavyAkaraNa sUtra. 11 vipAkasUtra. ane 12 daSTivAda A bAra aMgenuM jJAna temanA pachInA ziSyane mukhapATha kaMThastha hatuM. dhIme dhIme kAla zAta smRtivaMsa thavA mAMDyo, tevuM joIne vorAta navase eMzI varSa pachI zrI devagiNi kSamAzramaNe agIAra aMga ane bAramA aMgane amuka vibhAga pustakArUDha karyo cauda pUrva ke jene lakhavAne mATe kalpanA karatAM soLa hajAra traNa tyAsI hAthInA pramANe jeTalA bhAranI rUsanAI joIe, te mAtra daSTivAda bAramAM aMganuM eka prakaraNa hatuM, paraMtu te kAlakrame viccheda thayeluM che tattvajJAnanA A adhApati jamAnAmAM dvAdazAMgIrUpa mahAsAgara vidyamAna Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuga [ 11 ] nathI te paNa jeTalA pramANamAM vidyamAna che te tenAM ja udakabiMduo che, te biMduo te amRta mahAsAgaranI choLAmAMthI udbhavelA hovAthI je prANIo tenuM Acamana kare che, temane niHsaMzaya amaratva (devatva eTaluM ja nahi paNa AgaLa vadhIne siddhatva prApta karAve che. dvAdazAMgImAM cAra anuganuM svarUpa, ApekSika zailIo, sAta nonuM svarUpa, saptabhaMgI, nikSepa, pramANo, kavya, guNa, paryAyonuM svarUpa, pAMca janaka kAraNo ane vizvanuM sarva tattvajJAna samAI jAya che. A dvAdazAMgImAM rahelI hakIkato samajavAne mATe cAra dhAre che. 1 dravyAnuyoga, 2 gaNitAnuga 3 kathAnuyoga, 4 caraNakaraNanuga. kavyAnugamAM viddhAnuM svarUpa ane tenA guNaparyAye dravyonuM nityAnityapaNuM, jJAna, darzana ane tenA paryAye-A sarvanuM yathArtha nirIkSaNa thAya che. gaNitAnugamAM akhila tiSazAstra, devaveka narakanA yojananuM pramANa, bharatakSetra, airAvata ane mahAvideha vagere kSetronuM aMtaramApa, nadI, parvata tIrtho ane kahonI saMkhyA vagere ghaNuM ja savistara hakIkata che kathAnuyogamAM jainadarzanAnusAra kriyAkAMDathI keNa kANuM prANIoe svargApavarga meLavyA tema ja tethI viruddha azubhAcaraNathI prANIo naraka niyaMcagatinA kevI rIte bhAga thaI paDyA ane paDaze te sarvanuM daSTAMtonA samarthanapUrvaka rozana che, ane caraNakarAgamAM gRhastha pitAnI yogyatA mATe mekSArthe zuM zuM kriyA karavI; sAdhujanoe kevI rIte parisaha sahana karavA, yatidharmanuM kaI rIte pAlana karavuM, tapazcaraNa karI karmonI kevI rIte nirjarA karavI vagere hakIkatane samAveza thAya che. A cAre anugomAM dravyAnuga agrapada dharAve che, jenuM kiMcit svarUpe rajU karuM chuM. kayAnuyoga: zrImadda yazovijyajI mahArAja kahe che ke "vinA dravya anuga vicAra caraNakaraNane nahi ke sAra." dravyAnuyoganuM svarUpa samajyA vagara cAritra ane tadanukULa kriyA sArabhUta thaI zakatI nathI. vaLI dravyAnu Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] jaina darzana mImAMsA gane viSaya ghaNo ja sUkSma ane prAkRta prANIothI dIrghakAlika kSepazamavaDe samajAya tevo che. tattvArthasUtramAM kahyuM che ke gukha zrayaM --- guNane Azraya ApanAra te dravya-jemake puSpa ane tenI sugaMdha, sAkara ane mIThAza, agni ane uSNutA, kALI mATI ane zyAmatA vacce dravyatva ane guNava saMbaMdha rahe che. ahIM dravya zabdane artha vastu athavA AMtara svarUpanI bAhya sthApanA rUpa artha nathI. paraMtu guNavALe hareka kaI padArtha. jaina darzanAnusAra vizvamAM cha dravya che. temanAM nAma - 1 dharmAstikAya, 2 adharmAstikAya, 3 AkAzAstikAya, 4 kALa, 5 pudgalAstikAya, 6 jIvAstikAya. A jagata padravyamaya che te uparAMta koI paNa padArtha che nahiM. A paddhomAM jIvAstikAya sacetana che, bAkInA pAMca dravya acetana (jaDa) che. astikAya eTale pradezono samUha. jIva ane pudgalenA pradeza samUhone bAkInA cAra dravya anugraha-upaghAta niraMtara karyuM jAya che. AkAzAstikAya rUpa kSetramAM pAMca dravyo rahelA che sarvajJo A paddhone yathArtha rIte sarjAze joI zake che. jIvAstikAya dravya arUpI (carma cakSu agocara) che, chatAM zarIrane saMbadhamAM caitanya lakSaNathI ApaNe oLakhI zakIe chIe. pugalAstikAyane anaMta paramANuone skaMdha banyA pachI ApaNe tene pugaLa rUpe oLakhI zakIe chIe. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa e cAra dravya jIvo ane pudgalaska upara kAraNa tarIke asara karIne kAryo nIpajAve che. jema pANInI aMdara rahelA mAchalAne gati karavAnuM sAmarthya che paraMtu jaLarUpa kAraNa na maLeluM hoya te tenI gati kuMThita thaI jAya che. tema AbhadravyamAM gati karavAnI zakti che, paraMtu dharmAstikAyarUpa kAraNathI gati prayogamAM AvI zake che. * jema eka vaTemArgu ghaNu majale kApyA pachI vizrAMti levA Atura thayela hoya che tevAmAM eka ghaTAdAra vRkSane dekhavAthI turata ja Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyAga tyAM vizrAMti le che tema AtmAne paraMtu adharmAstikAya rUpa kAraNathI [ 13 ] svabhAvika rIte gatisvabhAva che, gatine rAdha thaI sthiti thAya che. dUdhanA kaTArA saMpUrNa bharelA hAya chatAM temAM sAkara nAMkhIe te dareka ThekANe sAkara samAI jAya che. sAkara rUpe judo padArthaM dekhAte nathI tethI siddha thAya che ke dareka jagAe AkAza eTale padAthe nA samAveza thavA mATe peAlANa-avakAza (Space) rahelA che. pAzcimANa leke ke jeo pratyakSa pramANa mAtrane ja mAnanArA che teo paNa A AkAza dravyanuM astitva svIkAravA lAgyA che. paraMtu kAza dravyanuM vastuta: zuM svarUpa che te te samajavAne zaktizALI thayA nathI. prathama kahevAmAM AvyuM che tema kevalajJAna geAcara thayelA padArthA sthULa daSTithI paNu samajI zakAtA nathI te| anubhavagamya kyAMthI ja thai zake ? vAstavika rIte AkAzamAM judA prakAra nathI para Mtu apekSAe e bheda che. leAkAkAza ane aleAkAkAza. AkAzAstikAya dravya leAkAlAkamAM che, jyAre bIjA pAMca dravyo mAtra cauda rAjaleAkamAM rahelA che. astikAya eTale eka nAnA TukaDA nahi paraMtu vizALa samUha rUpe-evA arthAMmAM che. pAMca dravyo pradezanA samUhavALA che paraMtu kAladravya pradezathI rahita hovAne lIdhe ' kAlAstikAya ' evuM nAma kahevAmAM AvatuM nathI, paNa ' kAladravya 'kahevAmAM Ave che. vastutaH kAla vidyamAna dravya nathI paraMtu eka kalpita dravya che . eka kahIe te khATuM nathI. pudgaLa paramANuonA utpatti, sthiti ane vinAzanI maryAdA jaNAvI devA mATe upacAra karelu kAla dravya che. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA khaMdha deza pradeza tarIke nava bheda kalpI zakAya che. tema ja pudgalAstikAyanA khaMdha deza pradeza ane paramANue e cAra bheda che. Adya traNa drabyA arUpI hovAthI tenA vibhAga kadApi paDI zakatA nathI; paraMtu anya dravyanA AlaMbanathI mAtra amuka vibhAganI kalpanA thAya che. pudgalAstikAya rUpI hAvAthI prayeAJavaDe tenA vibhAga thaI zake che je Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14 ] jaina dana sImAMsA ApaNe ca cakSuvaDe khaMdha deza rUpe joi zakIe chIe, ane ta paramANue asaMkhya AkAza pradeza upara samUhape rahelA heAya tyAre ApaNI ca cakSuthI dekhI zakAya che. anaMta paramANuethI ochA paramANuonA banele skaMdha mAtra avadhijJAnIe ane kevalajJAnIe dekhI zake che. pudgaleAne ane jIvezane dharmAstikAyane guNa gati sahAyaka, adharmAstikAyanA guNa sthiti sahAyaka, AkAzAstikAyane guNa avakAzadAyakapaNe hAvAthI-A rIte guNenu AzrayasthAna hovAthI temanu' dravya ' nAma yathArtha che. pudgalAstikAyanA guNa varNa, gaMdha, rasa, sparzI vagere che. jIvAstikAyanA guNa jJAna, darzana, cAritra, tapa vagere che. vAstikAya eTale asakhya pradezavALA AtmA je caitanya lakSaNa che, te arUpI che. * pratyeka padArthanuM jJAna prApta karavAne mATe dareka prANIe te pratyeka padArthanuM saMpUrNa adhyayana karavu joie. koi paNa padArthanuM sapUrNa adhyayana karyA pachI te padArtha sarvAMge jANI zakAya che. Ama heAvAthI te padArtha anya padArthothI bhinna kaeNATimAM che tema samajI zakAya che. AvA ja AzayathI zAstramAM kaheluM che ke eko bhAvaH sarvathA yena dRSTaH sarve bhAvA: sarvathA tena dRSTAH / sarve mAvA: sarvathA cena daThThA: homAya: sarvathA tena chu: eka ja padArthanuM saMpUrNa svarUpa samajavAne mATe tenAthI anya virAdhI padArthAnI oLakhANa karavAnI jarUra ubhI thAya che ane te eLakhANa thayA pachI mULa padArthanuM svarUpa sarvAMge samajI zakAya che. vastusthiti Ama hAvAthI ajIvanA svarUpane barAbara jANyA vagara jIva zuM vastu che te khAra paDI zakatI nathI ane jyAre ava padArthane barAbara eALakhI na zakIe teA vane ajIva ane avane java kahI devAnA bhulAvAmAM paDIe. vene ava mAnI levAthI vAnI hiMsA thAya, jIveAne du:kha thAya tenuM bhAna rahe nahi; tethI jIvAstikAya zu che te samajavAnI jarUra sauthI prathama ubhI thAya che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuga [15] jIvana zarIre - manuSya jema junAM vastrone tajI navAM vastro dhAraNa kare che tema jevo svakarmAnusAra nIce jaNAvelA zarIramAM praveza-nirgamana 35 vyApAra karavA mAMDe che, tenAM nAme - | (sUkSma ane bAdara) pRthvIkAya, apakAya, tejasukAya, vAyukAya, sAdhAraNa vanaspatikAya tathA pratyeka vanaspatikAya, ThIMdiya, trIdiya, caturiMdriya tathA (ceMdriya) nArakI, tiryaca, manuSya ane devatA. cauda rAjalakamAM sAta vargaNAo (pugala paramANuonA sAta varga) carmacakSuthI agocarapaNe rahelI che te A pramANe- dArika, vaikriya AhAraka, zvAse zvAsa, tejasa, mana, bhASA ane kAzmaNa kArmaNa vargaNa sarva karatAM atyaMta sUkSma che. karma paramANuone samUha e tenuM arthAntara che. AtmA potAnA zubha athavA azubha adhyavasAyathI kAmaNa vargaNAne potAnA tarapha AkarSe che. te dvArA audArika, vaikriya vagere vargaNAonuM AkarSaNa thatAM odArika ane vaikriya zarIradhArI bane che. te prApta zarIrathI pharIthI kAmaNa paramANuone saMcaya kare che. arasaparasa A rIte karma paramANuo kSIranIra saMbaMdha pramANe AtmA sAthe mizrita thAya che. AmA pote svarUpata zuddha hovA chatAM prApta karmonI vicitra prakAranI sattAthI dArika vagere sAta vargaNanA paramANuone yogyatA pramANe pitAnA adhyavasAya anusAra meLave che ane tethI upajatAM sukhadukhano anubhava karavo paDe che. devatA ane nArakI jIvana vaikriya, tejasa ane kArpaNa zarIra pitAnA bhAvamAM hoya che. tiryaMcane audArika vaikriya, tejam ane kAmaNa ane manuSyane pAMce zarIre potAnA bhAvamAM hoI zake che. A zarIra AtmAne eka baMdIkhAnuM che ema kahIe temAM khoTuM nathI. AtmA pote zuddha jJAnadarzanacAritramaya hovA chatAM karmonAM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- - - -- -- - [16] jaina darzana mImAMsA AvaraNothI vIMTaLAyeluM hovAthI karmonA svabhAvanI vicitratAne tAbe thavuM paDe che. te karmo jevAM kAryo tenI pAse karAvavA Icche che tevAM ja kAryo AtmAne tatkALa karavAM paDe che. eka nATakanuM pAtra vyaktirUpe eka ja hovA chatAM amuka maryAdAvALA samaya sudhI rAjArUpamAM, gIrUpamAM, bhikSukarUpamAM, vezyArUpamAM ane dAsIrUpamAM vagere bhinnabhilla rUpamAM judA judA vezo tene menejaranI marajI mujaba bhajavavA paDe che; tema AmA karmane AdhIna thayele thavAthI ekeMdriyathI mAMDIne paMcaeNTriyanA bhavo sudhImAM judA judA AkArothI veza bhajavI batAve che. A sthitinuM digadarzana upamiti bhavaprapaMcA thAmAM karma pariNAma rAjAnI patnI kAlapariNatithI thatA hukamone prANIo kevI varAthI AdhIna thaI AjJApAlaka bane che te kAlapariNatinA mukhanA uddagAro dvArA kathAkAre nATakavaDe rUpaka ApelA purUSa ane strI pAtromAM nIce mujaba daSTigocara thAya che. kAla pariNatinA hukama : kAkAzadarA nAmanI raMgabhUmikA upara rahelA he sarva jIva pAtro ! tamAre nATaka karavAnI zarUAta thaI gaI che. rAgAbhilASa nAmanA nAMdIe prathama bhagaLAcaraNa karyuM che. mahAmaha nAme sUtradhAre pitAnuM kArya bajAvI bhavanATakanI yogyatA siddha karI anusaMdhAna kareluM che. mATe have tame manuSyanirUpa DropasInanI pAchaLa rahelA pAtro ! huM hukama karuM chuM ke have tame bahAra prekSakonI najara AgaLa Avo. AvIne turata ja Ana karavuM cAlu rAkhe, tyAra pachI anukrame mAtRstanane AhAranI abhilASAthI grahaNa kare, goThaNabhera bhAMkhaDIo cAle, mUtra ane maLathI pagale pagale zarIrane ragadoLo, ATale veza bhajavyA pachI have bALabhAva tajIne kumAra bane, anukrame nizALe jAo, kalAone abhyAsa kare ane suMdara rAgathI kavitAonA AlApa kare, have pachI taruNa thAo, anukrame strIo sAthe aneka prakAranA ceSTitothI krIDA kare, ratisukha anubha, strIlubdha thavA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyoga [ 17 ] pachI pAlya mAtapitAonI avagaNanA kare, parastrI laMpaTa bane, dravya pArjana mATe corI, apramANikapaNuM vagere kAryomAM pravRttizIla bane, yauvana khaMbhinI guTikAonuM pAna kare; amuka jIva pAtro ! tame amuka bhakitamAM dharma mAne, tadanukULa AcaraNa kare, sanmitronI sAthe dharmacarcAnA AlApa kare, have pachI vRddhatva aMgIkAra kare ! hAthamAM lAkaDI rAkhIne jarjarita thaI kaMpatA mastake cAle, aneka yuvAnane salAha ApavA tatpara thAo; tyAra pachI zabarUpa thAo; ane pharIthI garbhAgArarUpa paDadAmAM dAkhala thAo ! have te ni paDadAnI bahAra nIkaLI jude ja rUpe tiryaMca tarIke dekhAva api, te vakhate siMha, azva, hariNa, sarpa vagere aneka rUpa dhAraNa kare, tADanA, tarjana ane zikAranA bhegA thaI paDe, ane zabarUpa thaI anya anya aneka citravicitra nirUpa paDadAmAM jaI AvI veza badalI badalIne prekSakAnI najara AgaLa AvatA raho." saMsAra nATanI netrI kAlapariNatinA udgAro dvArA prANIonI parAdhInatAnA sUcavanane phalitArtha e che ke cetanyamaya AtmA jaDa karmovaDe AvRtta thayela hovAthI karmonA svabhAvanusAra zubhAzubha phaLa bhagave che, eTaluM ja nahi paraMtu te karmo bhogavyA vagara chUTake thato ja nathI. vAstavika rIte jaDa karmo karatAM caitanyamaya AtmA ucca darajajo dharAve che, chatAM karmonI sattAmAM saMsArI prANIonuM caitanya veSTita thayeluM che, tethI jyAM sudhI saMsAra che tyAM sudhI AtmA nirvIrya sthitimAM che paraMtu jyAre jAgRti pUrvaka AbhA aMtarmukha thAya che tyAre vivekAdi sAdhane vaDe karma sAmarthyane pAtaLuM pADe che ane kramazaH karmone chUTA pADI daI sthitimAM anaMta sAmarthadhara bane che. "AtmAne karma jALathI mukta karI nirvANapada prApta karAvavuM" e samagra jaina darzananuM tatva dehana che. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] jaina darzana mImAMsA karmone AvavAne prakAra :- mithyAtva, avata, kaSAya ane yoga-A cAra AtmAne karmabaMdha thavAnA kAraNarUpe che. A cAranuM samagra nAma jaina paribhASAe Azraya kahevAya che. Azravane eka garanALAMnI upamA ApIe te karmarUpa malina pANIne AvavAne mArgarUpa Azrava che. A malina pANI vaDe AtmArUpa sphaTika malinatAne pAmyo che. AtmAne asaMkhya pradeza che te madhye ATha caka pradezone te karmonuM AvaraNa kadApi thatuM nathI eTale teo sadAne mATe nirmaLa che, tevAja che ane raheze, A hetuthI AtmA sarvAza karnAvaraNathI AvRtta thato nathI ane te hetuthI ja AtmA ajIva (anAtmA) kadApi thaI zakato nathI. have karmonA svabhAvAnusAra AtmAne aneka janma dhAraNa karI jude jude nAme bhavasthiti karavI paDe che tenuM avalokana karIe. AtmAnA saMsAra daSTie aneka prakAro : Idriya veganI apekSAe AtmAnA pAMca prakAra che. ekeMdriya beIdriya, teIdriya, caturiMdriya ane paMcaMdriya. eke diyanA pAMca bheda che. pRthvIkAya, apakAya, tejamUkAya, vAyukAya ane vanaspatikAya. te sUkSma ane bAdara be prakAre che. sUkSmane kevaLajJAnIo phakta dekhI zake che, te cauda rAjalokamAM sarvatra vyApta che. bAdara pRthvIkAya te khANamAM raheluM senuM, rUpuM, vigere dhAtuo, zastra nahIM lAgelI bhATIo ane pASANe che. bAdara apakAya te varasAdanuM tathA sarovaranuM jaLa vigere. bAdara agnikAya vijaLI, aMgArA vigere, ane bAdara vAyukAya te pavana che. vanaspatikAya be prakAre che. pratyeka ane sAdhAraNa, sUma sAdhAraNa vanaspatikAya je nigoda kahevAmAM Ave che A nigoda e AtmAnI jAnyatama apakrAMti che. eka zvAsocchavAsa jeTalA samayamAM sADAsattara vakhata janma maraNa karavuM paDe che. bAdara sAdhAraNa vanaspatikAyamAM ekaja zarIramAM anaMta ja rahe che. jemake sUraNa, Adu vigere. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyoga | [ 18 ] pratyeka vanaspatikAyamAM eka zarIramAM eka jIva rahe che jemake bIja, pAMdaDAM, phaLa vigere. A sarva jIvone eka idriya (parzaneMdriya) hoya che. purA, zaMkha, kRmi vagerene pUrvanI indriya sahita rasanendriya vadhAre hoya che. kIDI, mAMkaDa, maMkoDA vagerene dhrANendriya vadhAre hoya che tethI teo teindriya che. vIMchI, bhamare, mAkhI, DAMsa vagerene negendriyanA vadhArA sAthe kula cAra indri che. ane manuSya, devatA, nArakI ane paMcendriya tiryaMca gAya, gheDA vigerene vendriya sahita, pAMca Indriyo che tethI teo paMcendriya zabdothI oLakhAya che. bhapagrAhI Atma saMbaMdha te prANa :- ekendriyAdi bhAvomAM AtmAne pitapatAnA bhavone AzrIne yogyatA pramANe janmatAM ja prANu utpanna thAya che, ane tenA vinAzanI sAthe ja tenuM maraNa thayuM kahevAya che-arthAta bhavAMtaramAM gamana thAya che. janma ane maraNa e karmonA baMdha udayane vazavartI che. vastutaH AtmA amara che-kadApi marato nathI. nArya hRti na rucate-te vAstavika che. mAtra kama thI upanna thayelI prANa dhAraNIya zaktino vinAza thavAthI tenuM maraNa kahevAmAM Ave che. te prANe kula dasa che. tenAM nAma : 5 Indriya 1 mane baLa, 1 vacanabaLa, 1 kAyabaLa, 1 zvAsocchavAsa, 1 AyuSya. megyatA pramANe prANa kevI rIte vaheMcAIne racAya che tenuM spaSTIkaraNa nIcenA vRkSathI mAluma paDaze. AtmA(karmayukta)nA dasa prANa. parzaneMdriya rasane driya dhrANedriya cakSuridriya * zrotre diya kAyabaLa vacanaba mane baLa zvAso vAsa AyuSya eke kriya ThIMdriya trakriyA caturiMdriya paceMdriya asalI (saMsI) paMce diya Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 20 ] jaina darzana mImAMsA A prakAre AtmAne megyatA pramANe bhavavyavahAra calAvavAne mATe prANonI utpatti che. nAmakarmanA udayathI AtmAne paryApti utpanna thAya che, te ja prakAre che. prANane TakAvI rAkhanAra zakti "pati : AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mena. AhAra paryApti eTale AhArane rasa tathA zarIrAdi rUpe pariNamavAnI zakti. A paryApti eTale zakti vagara prANIone prANa hoI zakatA nathI. arthAta paryApti hovAthI prANanuM astitva hoya che. paryApti durbaLa hovAthI prANano vinAza thAya che ane te jIvanuM maraNa gaNAya che. eka ghaDIALane cAvI ApyA pachI jema te pitAnI mudata sudhI gati kare che, tema zarIra yaMtramAM paryApti rUpa cAvI vaDe prANanuM sAMcAkAma potAnI mudata sudhI gatimAna rahe che; cAvI purI thayethI sAMcAkAma gatizanya bane che. zarIra kula maLI pAMca che. audArika, vaikriya, AhAraka, tejasa, kAmaNa. prathama anya gatimAMthI jIva pitAnI mAtAnA udaramAM Ave che ke tarata tatrasthita rasane tejasa ane kArmaNa zarIra vaDe laIne te rasane sAta dhAtu (mAMsa, rUdhira, asthi, rasa, carabI, majajA, vIrya) paNe pariNamana kare che. tyArathI tene evI zakti utpanna thAya che ke, jIva je je AhAra grahaNa kare tenI sAta dhAtuo banavAmAM kriyAo gatimAna thAya che. AhAra paryApta utapanna karyA pachI te rasane zarIrapaNe pariNumAve che. ane e rIte garbhamAM ja te paryApti utapanna thavAne lIdhe dhIme dhIme zarIranA aMgopAMge goThavAya che. tyAra pachI indriya paryApti bAMdhe che ane pitAnA bhavanI gyatA pramANe ochI vadhatI indriyone vyApAra cAlavA mAMDe che. tyArabAda zvAsozvAsa levA mukavAnI zakita utpanna thAya che te vAsaNavAsa paryApti, tema ja mana ane vacana vargaNanA pudgale levA mukavAnI zakti te mana ane vacana paryApti kahevAya che. AhAra paryApti utpanna thayelI che chatAM zarIrane Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhADe che, vicArazIla prANa tanI kAMi dravyAnuga [21] egya AhAra na maLe te te paryApti maMda paDI jAya che. A rIte AhAra paryApti je tene AhAra maLe te ja potAnuM kAma bajAvavA mAMDe che, nahi to gatizanya thavAthI prANa ane jIvane judA karI mUke che. A uparathI vicArazIla prANuo lakSamAM leze ke Indriya tathA sapta dhAtu vagere banavAmAM IzvaranI kRtinI kAMI paNa jarUra rahetI ja nathI; Izvara athavA kaI paNa kartA tevuM kArya karavAne mATe avakAzavALo nathI ja. kamane vaza hoIne AtmA vAraMvAra tevo avakAza meLave che ane indriya vagere sarva svata: banAve che. eka ghara utpanna karavAnI zakitavALo mANasa aneka ghara upanna karI zake che, tema paryAsirUpa zakitathI AhArAdinI vya kriyAo niraMtara cAlyA kare che. daSTAMta tarIke, AhAra karyA pachI ApaNI jAgRta avasthAmAM athavA suSuptine vakhate paNa ApaNe lIghela AhAranI kriyA rasarUpe rUpAMtara thavA mAMDe che, te rIte garbhamAM AvyA pachI utpanna karelI paryApta nAma karmanA udayajanita paryApti, (zakti vizeSa)nuM kArya che. jIvanI avasthAne AzrIne paryAptinA labdhi ane karaNadi aneka bhede che, te vistArapUrvaka zAstramAM darzAvelA che. AhAra rasarUpe rUpAMtara pAmyA pachI te rasa zarIra piSaNa ApanAra ane avayavone uttejana karanAra bane che, te zarIra paryApti kahevAya che. pUrve bAMdhelI Indriya paryApivaDe Indriyone vyApAra AyuSyanI sthiti paryata cAlu rahe che. vAsocchavAsane gatimAna rahevAnI kriyAnuM nimitta vAsocchavAsa paryApti che. temaja uccAre karavAnI kriyA ane mana vaDe vicAra karavAnI kriyA-A sarva kriyAo je atyAre prANuonI yogya umara pachI akhalitapaNe gatimAna rahe che, te sarva bhASA ane manaH 5 pti ke , je garbhamAM utpanna karelI hatI tene AdhIna che. prANu ane paryAminI bhinnatA tapAsatAM paryApti kAraNa che ane prANa kArya che. ekendriya ne cAra, vikaleMdriya ane asaMjJI paceMdriya ne pAMca, ane saMjJI paMce. driyane cha anukrama hoya che. A prakAre jyAMsudhI kama che tyAM sudhI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] jaina darzana mImAMsA saMsAra che. paryApti nAma karmanA udayathI zarIra Idriya vigerenI racanA thAya che. arthAta anya keI kartA nimitta kAraNa nathI. uparokta prakAre prANIone mukhya cAra kAraNathI ATha karmone karma baMdha thAya che. karmanI vyAkhyA karatAM karmagraMthakAra kahe che ke, jIrU nAkha rULei to mag H. mithyAtva. avrata, kaSAya ane cogarUpa hetuothI je A mAvaDe karAya te karma kahevAya che. A cAra utpAdaka kAraNa vinAza thAya te kAryanA vinAzapaNAthI AmA karma rahita thAya ane zAzvata sukha pAmI zake. A cAra kAraNo e AtmAnA judI judI avasthAnA rAgadveSajanya malina pariNAmo che. prastuta karma ATha prakAre che. (1) jJAnAvaraNIya. (2) darzanAvaraNIya. (3) mohanIya. (4) (4) aMtarAya. (5) nAma. (6) gotra. (7) vedanIya. (8) AyuSya prathamanA cAra karmone taddana kSaya thAya tyAre kevalya prApti thAya che. ane bAkInA cArane samUla vinAza thAya tyAre A nirvANapada pAme che. Adya cAra ghAtikarma ane avAMtara cAra aghAtikarma-evA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. jemAM eka mANase kAca pAre khAdhA pachI te pAre jaDa hovA chatAM, te prANane zarIrane chinnabhinna karI nAMkhe che, tema pUrvokta nAmavALA karmo jaDa hovA chatAM AtmAnA nirmaLa pradezane aMdhakAramAM vIMTALI de che. karmanI zakti e caitanya janita zakti nathI kiMtu paugalika svabhAvajanita zakti che. A ATha karmonA judA judA svarUpanI paryAlocanA karatAM prathama jJAnAvaraNIya karmone AtmAne kevI rIte upaghAta thAya che te tarapha daSTi karIe. jJAnAvaraNIya karma : AtmArUpa dravyane AzrIne zuddhajJAna nAmane guNa rahelo che tene AvaraNa karanAra karma te jJAnAvaraNIya karma kahevAya che. eka manuSyanI AMkhe pATo bAMdhavAmAM Ave te jema padArtho joI zakatA nathI, tema A Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuga [23] karma AtmAnI bhAva cakSune paDadA tulya che. A malina paDado jema jema khasato jAya che tema tema jJAnanI zuddhatA thavAne aMge vastu sthitinuM rahasya jANI zakAya che. sADAtraNa hAthanA avakAzamAM rahele eka manuSya muMbaI ane kalakattAnA, laMDana ane perIsanA temaja bhUta ane vartamAna samayanA je je anubhavo khaDA karI zake che, te pote prApta karelA jJAnane AbhArI che. jJAnavaDe adhyAtmIonuM adhyAtma, mAyAvIonI malinatA, bhadrakajananuM Arjava, bhaktajanono bhaktirasa, vairAgIone vairAgya, lejinenI tRSNa ane vyabhicArIonuM lAMpathya vigere sarva anubhava gamya thaI zake che, paraMtu jyAM sudhI AvaraNanuM paDa gADha hoya tyAMsudhI vastusthiti aMdhArAmAM rahe che. heya, ya, upAdeyanuM svarUpa samajI zakAtuM nathI. heya padArtho hoya te upAdeya bane che, ane upAdeya te heya bane che. bhakSyAbharyA ane payAreya vastune vidhiniSedhamAM niyama raheto nathI. avyavasthitapaNuM A rIte prApta thavAthI adhaHsthita aneka anAcArAnuM pAtra AtmA bane che. pUrvokta jJAna ke jene AvaraNa prApta thAya che te judI judI avasthAne AzrIne pAMca prakAre che. 1 matijJAna, 2 mutajJAna, 3 avadhijJAna, 4 mana:paryavajJAna, 5 kevaLajJAna. atijJAna :-pAMca indriya ane mana dvArA thatuM jJAna tene matijJAna kahevAmAM AveluM che. A jJAna che vadhate aMze sarva prANIomAM hoya che. samyaktva ke jenuM svarUpa AgaLa kahevAmAM Avaze tethI rahita prANIone IndriyAdidvArA je jJAna thAya che te matiajJAna tema ja samyapha vadhArI prANIone upakaraNa dvArA je jJAna thAya te matijJAna kahevAya che. eka bALaka ke jene rajaju ane sarpa athavA rajata ane chApanA bhedanI khabara nathI te mati jJAnAvaraNIyane lIdhe che, mithyAtvasthita manuSya game tevA ucca tarkanuM pheTana karanAra hoya chatAM te matiajJAnI kahevAya che. ane samyaktva prApta manuSya jene jeTale aMze Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 24] jaina darzana mImAMsA tarka samAdhAnanI zakti prApta thayelI che tene teTale aMze matijJAna vartatuM che. A matijJAna pAMca prakAre darzAvAyeluM che. vyaMjanAvagraha, arthAvagraha, IhA, apAya ane dhAraNuM. mana ane netrane viSaya grahaNa karavAnI kriyA arthAvagrahathI zarU thAya che. jyAre anya cAra indriyane viSe grahaNa karavAnI kriyA vyaMjanAvagrahathI zarU thAya che. eka sparzaneMdriya ane beMdriyanuM daSTAMta laI matijJAnanuM svarUpa saMkSipta karIe. eka manuSya nidrAmAM varte che, te vakhate anya manuSya tenA zarIra upara atyaMta uSNa jaLa reDavA mAMDe che. tenA reDavAne pahele ja samaye nidrAdhIna manuSyane "kAMIka " mArA upara paDyuM evuM je bhAna te vyaMjanAvagraha matijJAna. uSNa padArtha kAMIka paDyo evuM bIjI kSaNe thayeluM je jJAna te arthAvagraha. trIjI kSaNe garama pANI haze ke bIjI koI vastune sparza thayo haze tenI zaMkA ubhavavI te Ihi, garama pANI ja che evo nizcaya thavo te apAya, garama pANI mArA upara paDyuM evI smaraNa zakti rahevI, te dhAraNa matijJAna kahevAya che netre diyane prathama samaye ja padArtha grAhya thaI javAthI vyaMjanAvagraha hoI zakato nathI. eka manuSyane dUra rahelA eka jhADanA huMThAne jotAM A kAMika vastu che, evuM bhAna thavuM te arthAvagraha(netraMdriya) matijJAna kahevAya che. ThuMThuM haze ke cADIo evI zaMkA thavI te Ihi, bahu najIka AvyA pachI A ThuMThuM ja che, evuM nirNacavALuM bhAna te apAya, ane te nirNayane smaraNa pathamAM rAkho te dhAraNa kahevAya che. sarva maLI matijJAnanA aThAvIza bheda che. bahu abahu kSiprAdi aneka bhede vistAra vaDe thatAM traNase cAlIza thAya che, je karmagraMtha ane siddhAMtamAM nirUpaNa karelA che. zrutajJAna: svataH pustaka vagere vAMcavAthI thatuM jJAna athavA upadeza zravaNathI thatuM jJAna. kAMcana ane kalazanA saMyoganI peThe matijJAna sAdhana che, ane zrutajJAna sAdhya che. pustaka vAMcatI vakhate cakSane vAMcavAnI jarUra paDe che, tema ja upadeza sAMbhaLatI vakhate karNapriyane Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyoga [25] zabdo grahaNa karavA paDe che, ane te zabdo saMbhaLAya tyAM sudhI-ATalI maryAdA sudhI-matijJAnanA viSaya che, ane pachIthI je rahasya pariName che te zrutajJAnane viSaya che. mati ane zrutanI avasthA bhede bhinnatA che. kemake baMne sAthe ja hoya che. upamiti bhavaprapa cA kathAmAM zrutajJAnane sadAgama kaheluM che. samyaktva bIjane utpanna kare tevA athavA samyaktva bIjane vRddhi karanAra je AgamA hoya te zrutajJAna kahevAya che. anya zruta ajJAna kahevAya che; jemake samyaktva vagaranA navapUrvInI ajJAnImAM gaNanA thayelI che. AtmAne jJAna thavAnuM sthULa sAdhana je Agama temAM kAraNamAM kA ne upacAra karavAmAM Avela che. A jJAnanA cauda athavA vIza prakAra che. akSara-anAra, sannI--asarI, samyak-mithyA, sAdi-anAdi, sapa vasita-apa vasita, gamika--agamika, aMgapraviSTa-aMgabAhya A cauda bheda che. ane paryAya, akSara. pada, sadhAta, pratipatti, anuyAga, prAbhuta, prAmRta prAbhuta, vastu ane pU-e daza 'samAsa' sAthe vadhAratAM vIza prakAra che. prathamanA cauda bheda akSara, dhvani, saMjJA vigere bhedethI che, pAchaLanA vIza bheda AgamanA akSarA, vAyA, prakaraNA vigerene age che. jeTale jeTale a Mze Agamatu apanapaNuM athavA sattA, upadeza, AkAra vigerethI thatI alpa parinA teTale teTale aMze zrutajJAnAvaraNIya karmanuM sahacArIpaNuM che avadhijJAna:--A jJAna ane have pachInAM ane jJAnA pUrvokta ubhaya jJAnathI bhinna kaeNATimAM varte che. mati ane zrutajJAna IMdriya pratyakSa che jyAre avadhi Adi traNa nAnA AtmapratyakSa che. avadhijJAnIne iMdriyAdvArA viSaya grahaNa karavAnI jarUra haiAtI nathI. tene tA eka evA prakAranuM amuka maryAdAvALuM jJAna utpanna thAya che, jethI upayAgadvArA rUpI padArthAne jANI zake che. avadhijJAna, rUpI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 26 ] jaina darzana mImAMsA padArthonA jANapaNAne aMge asaMkhya prakAranuM che, ane pitAnI sthitinI apekSAe anugAmina, vardhamAna, pratipAti, ananugAmina , hIyamAna, apratipAti-e rIte cha prakAranuM che. arUpI padArthane viSaya avadhijJAnanI maryAdAmAM nathI. avadhijJAna jude jude prakAre koIne aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgathI mAMDIne asaMkhya peja sudhI, AvalinA asaMkhya bhAgathI mAMDIne asaMkhya vaparyata, pitapotAnA kSe pazama pramANe dravya kSetrakALanI apekSAe IdriyAtItapaNe prakaTe che; devagatimAM A jJAna, bhavapratyayika hoya che. ane manuSyagatimAM guNa prayayika hoya che. saMkhyatva sahita vartato jIva jyAM te vartate hoya te gatimAM je tene pUrvokta arthavALuM jJAna prakaTe te avadhijJAna kahevAya che. ane miyA grasta koipaNa prANIne prakaTeluM jJAna te vibhaMgajJAnanA nAmathI oLakhAya che. avadhijJAna manuSya gatimAM tapazcaraNa ane zubhatara kriyAo vaDe utpanna thAya che, je mATe kathAnugamAM prasiddha thayelA zramaNa pAsaka mahAtmA "AnaMda" nuM daSTAMta smaraNIya che. mana:paryavajJAna:-iMdriyanI sahAyatA vagara aDhIdIparUpa manuSyalekamAM rahelA saMjJI paMceMdriya prANIonA manobhAvane je jJAnathI jANI zake te mana:paryavajJAna. te be prakAranuM che. jumati ane vipulamati manebala prApta amuka prANIe ghaTa padArthanI ciMtavanA karI te jANavuM, te Rjumati mana:paryavajJAna ane amuka prANIo ghaTanA guNuM paryAya vigere vaDe ghaTa para vistArathI ciMtavana karyuM te jANavuM, te vipula mati mana paryavajJAna kahevAya che. sarvaviratipaNAno guNa AtmAmAM prakaTa thayA pachI A jJAnane prAdurbhAva thAya che. kevaLajJAna :-jagata mAtramAM rahelA rUpI ane arUpI ya padArthonuM eka samayamAM bhUta, bhaviSya ane vartamAnakALanuM jJAna te kevaLajJAna kahevAya che. mAmaivajJAna-e sthiti A jJAna prApta thavA pachI paripUrNatAe pahoMce che, A jJAnavAna manuSya avazya muktimAM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyAga [27] jAya che ane eka vakhata prApta thayeluM A jJAnanu kadApi cyavana thatuM nathI kaivalyaprApta tIrthaMkara ane sAmAnya kavaLI atenI khAdyaRddhi athavA atizayAmAM taphAvata che; paraMtu jJAnaprAptine aMge bilakula taphAvata rahelA ja nathI A pAMca jJAnamAM je jJAnane AvaraNA hAya te te jJAnathI AtmA dUra rahe che. jema jema AvaraNA dUra thAya che tema tema nAnAMzu sphure che. jJAnanA adhyApaka, jJAnanA sAdhane ane jJAnI manuSyAnI avagaNanA, AzAtanA ane tiraskAra karavAthI nAnAvaraNIya ka`baMdha prANIone thAya che, ema siddhAMtA spaSTa rIte kahe che, nAvaraNIya ka :--te nava prakAre che. cakSu, acakSu, avadhi, kaivala, nidrA, nidrA nidrA, pracalA, pracalA pracalA ane thINuddhi. janmatAM ja athavA pAchaLathI nimitta kAraNuvaDe AMkheAthI adhatva prApta thavu. te cakSu danAvaraNIya. janmathI athavA anyanimitta kAraNathI AMkha sivAya anya iMdriyAnuM bahera mArI javuM te acakSudanAvaraNIya. cakSuthI agAcara rahelA rUpI padArtho dekhI zakavAmAM nirbaLatA hovI te avadhidarzonAvaraNIya, rUpI ane arUpI ane padArthAne AtmabaLathI sAmAnyapaNe jANavAnA sAmArthya nA abhAva te kaivalanAvaraNIya kahevAya che. vaLI sahelAIthI jAgI zakAya te nidrA, kavaDe jAgI zakAya te nidrA nidrA, eThAM beThAM athavA ubhA rahetAM nidrAnA udaya thAya te pracalA ane cAlatAM nidrAnA uddaya thAya te pracalA pracalA, pramatta avasthAmAM aOcakrI samAna khaLanI prApti thAya te zrIhidanAvaraNIya ka` kahevAya che. pUrvokta baMne karmanI paristhiti vadhAremAM vadhAre trIza krADAkreADa sAgaropamanI che. A kA baMdha AMdhaLAM baherA vigere apaMga manuSyeAnA tiraskAra karavAthI sahaja prApta thAya che ane vizeSa karIne teA ane karmAnuM upArjana nIcenI gAthAthI grAhya thaze. paDiNiyattaNa ninhava uvaghAyapausa aMtarAyeNa / AvaraNa dugaMjiujjayai // accA sAyaNayAe Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * [28] jaina darzana mImAMsA artha-pratyanIkapaNuM, nityapaNuM upaghAta, praSa, aMtarAya ane ati AzAtanA karavAthI jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmone baMdha thAya che. mohanIya karma :- A karmanI zAstrakAroe madira sAthe tulanA karI che. madirA pInAra manuSya kephanA AvezamAM jema mAtAne strI tarIke ane strIne mAtA tarIke gaNavAmAM pravRtta thAya che, aneka anAcAronuM bhAna rahetuM nathI, tema mehanIya karmathI paravaza thayele prANI rAgamAM aMdha thaI vivekabuddhithI dUra rahe che. depAlamAM dagdha thaI svAtmabhAna bhUlI jaI anyanuM ahita AcaravA tatpara thAya che. kaSAyothI abhibhUta thaI krodhI, ahaMkArI, kapaTI ane lebhI bane che. mehanIya karmanA mukhyapaNe aThAvIza prakAre nIcenA vRkSa uparathI paSTa mAlUma paDaze. mohanIya karma kapAya nekaSAya samakita mizra ane mithyAtva mehanIya krodha, mAna, mAyA lebha. hAsya, rati, arati, zeka, bhaya, jIgusA. anaMtAnuMbaMdhi, apratyAkhyAnI, strI veda, puruSa veda, pratyAkhyAnI, saMjavalana napuMsaka veda. anAdi kALathI AtmA sAthe raheluM ane bhegavaTA pramANe jIrNa thaI navA navA rUpane dhAraNa karatuM A karma ATha karmo paikI utkRSTa sthitivALuM che, eTaluM ja nahi paraMtu anya sAta karmo upara amala calAvI pite sAta karmone potAnA dera upara calAve che. kodha kaSAya :- krodhathI parAdhIna thayelA eka manuSyane tame jAo! je tenAmAM nirmAlyapaNuM hoya che te te aMtaramAM dhagadhagatA Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paripAlana dravyAnuyoga [29] agnithI baLatuM hoya che, ane je tenAmAM kAMIka satva hoya che te te aMdarathI dhagadhagI raheluM che ja paraMtu te ubharAo bahAra kADhe che ane anyane temAM garakAva karI tenA hRdayapuLA upara divAsaLI mUke che. je vakhate te krodhAdhIna hoya che te vakhate tene kaI hitasvI gama khAI javA zIkhAmaNa ApavA lAge che te te manuSyanI upara kAM to krodhane utAre che athavA te manuSyanI sAme na thaI zakAya tevI sthiti hoya to te krodhI manuSyanI najaramAM nirmAlya ane bevakUpha lAge che. A sthiti hovAthI krodha e agni samAna che ane kSamApI zAMti jaLanA abhAve "utkarSa'nA sAyansanA niyama pramANe vRddhigata thayela najare paDe che. zrImad udayaratnajI kahe che ke, kroDa pUrva sudhI paripAlana kareluM saMyama, krodharUpa agnivaDe kSaNavAramAM bhasmIbhUta thaI jAya che. krodha e eka jAtane Aveza che je vaDe prANu AtmaghAta karavA tatpara thAya che, eTaluM ja nahi paraMtu tenA saMskAranI daDha chApa aneka janma sudhI mudrita rahI bIje jema vRkSane utpanna kare che tema bhava sthitinI vRddhi kare che. daSTAMta tarIke samarAditya kevaLInA pUrva bhavamAM guNasena ane agnizarmAnA saMbaMdhamAM agnizarmAne guNasena prati-nava janmo paryata vairanI cInagArI baLatI rahI hatI. A rIte krodharUpI pizAca, AbhAne pitAnI sthitimAMthI yuta karI ekAMta ahita karI mUke che. anaMtAnubaMdhi krodha anaMta saMsAra bhramaNa vadhAre che, te krodhane kSayopazama vagara AtmA samyaktva pAmI zakatuM nathI. A kedha utpaSTapaNe jiMdagI sudhI rahe che. krodhanA anya traNa prakAre. anukrame eka varSa, cAturmAsa ane pakSa paryata vadhAremAM vadhAre sthitivALA che. A prasaMge pheTana karavAnI jarUra jaNAya che ke, keTalAeka mI. emarsananA mata pramANe kahe che ke prAmANika ane satya AcaraNavALA manuSya haMmezAM krodhI svabhAvavALA hoya che. teo jarA paNa apramaNikapaNuM sahana nahIM karI zakavAthI krodhI banI jAya che. A hakIkatane sara thAya che, ane AvezamAM bhasmIbhUta Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30 ] jaina darzana mImAMsA jarA jainI daSTi sAthe sarakhAvatAM jaNAze ke, saMjvalana krodhanuM svarUpa amuka prANIonA durguNa sudhAravAne ane tene yathArtha zIkhAmaNuM devAne mATe prayojAyeluM hoya che. A saMjvalana ke jene cothA prakAranA krodhanI koTimAM gaNavAmAM Ave che, tenuM parivartana thaI te anaMtAnuMbaMdhi thaI javo na joIe. jo saMjavalanamAMthI anaMtAnuM baMdhinI utpatti thAya che te anaMtAnuMbaMdhinuM ja phaLa Ape che. A prakAre jaina darzana kahe che. eka ja nAnA daSTAMtathI A hakIkata samajAze. eka guru potAnA ziSyane te ALasu hovAthI paThana pAThana karavAnI zIkhAmaNa detA hatA. eka vakhata zIkhAmaNa devAnI khAtara gurue te ziSyane be traNa lapATa caDI dIdhI kodhathI gherAyelA te ziSya tarata ja pAse paDelI lAkaDI laIne gurujInI sAthe prahAra-krIDA karavA mAMDI, utpanna thayele agni anya padArthamAM prakaTI nIkaLe tema guru paNa tarata AvezamAM AvI gayA ane yuddhakSetramAM ghUmavA mAMDyA. tevAmAM lAkaDI gunA marmasthaLe vAgavAthI guru paMcatva pAmyA ane narkagatinA adhikArI thayA. A uparathI lakSamAM levAnI jarUra che ke saMjavalana krodha-cethA prakAranA krodhane sAdhyadaSTinI hada bahAra javA de e saMpUrNa rIte nukazAnakAraka che, eTaluM ja nahi paNa krodhanI lagAma chUTI javAthI aniSTa phaLa nIpaje che. zrImadda upAdhyAyajI kahe che ke - na heya ne hoya to cira nahi, cira rahe te phaLa che re; sajajana krodha ehave, je durjananeha re. sajjanene kedha hoya ja nahIM. kadAca hoya te lAMbe vakhata TakI rahe nahi. kadAca lAMbe vakhata rahe to phaLa prApta thAya nahi, kemake aMdara tIvratA nahi hevAthI durjananA nehanI peThe phaLazanya nIvaDe. A uparathI krodha karanAra manuSya potAnA AtmA sAthe vicAra karavAnI jarUra che ke pote Amadharma keTale aMze cUke che. anyane A raudra dhyAnamAM pravRtta karAvavAthI anyanA AtmAne ardhagati karAvavAnuM nimitta kAraNa pite bane che; eTaluM ja nahi paraMtu potAnAmAM te Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuga [ 31] saMskAra gADha thaI jatA hovAthI eka zatrune pitAnA mastaka upara jhajhumate kare che kSamA ane sahanazIlatA e baMne saguNu krodhane pratyupAya che ema jJAnIoe pukArIne kaheluM che. mAna kaSAya -gautama kulakamAM kahevAmAM AveluM che ke maifsaLosocata-ahaMkAra karavAnI TevavALA purUSo Akhare zAca pAme che duniyAmAM mAna dharAvanArane kaI mAna ApatuM nathI, kIrtinI pAchaLa doDanArane te prApta thatI nathI. abhimAna karanAra prANI pite kapelA zikhara uparathI kevI rIte paDe che te ApaNe duniyAnA vyavahAramAM anekavAra joIe chIe. upamiti bhava prapaMcanA kartA, mAnIne eka zilarAja sAthe sarakhAve che. A parvata upara caDIne jyAre A jIva bese che tyAre tenA vinaya vagere guNe nAza pAme che, ane te parvata upara rahelI ATha mada rU5 TekarIo zuddha svarUpane adazya rAkhe che. siMdUraprakaramAM manane hastInI upamA ApI che. kartAnA kahevA mujaba mAnarUpI mattagaje samatA rUpa baMdhana teDI nAkhanAra che, vimalamatino vinAza karanAra che, durvacanarUpI dhULane tarapha vistAre che. ane siddhAMtanI avagaNanA karanAra che. zrImad cidAnaMdajI kahe che ke, "laghutA mere mana mAnI, laI guru gama jJAna nizAnI" madane mATe bAhubalajInuM daSTAMta mananIya che. dIkSA lIdhA pachI nAnA bhAIone na vAMdu evo Agraha rahyo tyAM sudhI kaivalya prApta thayuM nahiM. eka varSa sudhI evI sthitimAM rahyA pachI "vIrA mArA gaja thakI utare, gaja beThA kevaLa na hove re." evA dhvanivALA brAhmI ane suMdarIne zabda sAMbhaLatAM ja kadAgraha buddhino vinAza thayo ane vaMdana karavA jAuM-evI bhAvanA pachI turata ja kaivalya utpanna thayuM. madanA ATha prakAre rogazAstramAM nIcenA slekathI darzAvelA che. jAtilAbhakulaizvarya balarUpatapaHzrutaiH / kurvanmadaMpunastAni hInAnilabhatena // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [32] jaina darzana mImAMsA jAti, lAbha, kula aizvarya, bala, rUpa, tapa ane mRta-A sarvamAM prANI jeno jene mada kare che te te vastuonI prApti bhaviSyamAM alpa pramANavALI athavA adhama sthitivALI bane che. AvI rIte mada prANuone, tapazcaraNanuM phaLa besavA detuM nathI, ane ajIrNa karAve che. mAyAkaSAya-kahyuM che ke, eka paNa mAkhInI pAMkha dubhAvA jeTalI paNa hiMsA na karI hoya ane zAstrokta rItie cAritranuM pAlana karyuM hoya chatAM te sarva kapaTavRttivaDe bIjAne ThagavAnA kAraNathI ja hoya to mAtra kAyakaleza sivAya bIjuM kAMI nathI. mAyAvI prANIo pitAnuM ane paranuM baMnenuM bagADe che. aneka mugdha manuSya mAyAvI prANInI daMbhavRttimAM ThagAya che. daMbhI prANIonuM vartana aMdara ane bahAra juduM ja hoya che. eka manuSya sAthe vaira hoya chatAM svArthanI sAdhanA mATe suMdara vacano vaDe te manuSyanuM AkarSaNa karI sAdhyane sAdhita karanArA aneka manuSyo jagatamAM daSTigocara thAya che. daMbhavRttivALA manuSyanA hRdayamAM anyane mATe hitabuddhi TakI zakatI nathI. anyAyapArjita dhana, parastrInI sAthe kAmavAsanAnI tRpti, mitradroha, vizvAsaghAtavaDe svArthasiddhatA-A sarvanuM kAraNa mAyA-daMbhavRtti che. siMdUraprakaraNamAM kaheluM che ke, vidhAya mAyAM vividhairupAyaiH parasyayevaMcanamA caraMti / te vaMcayaMti tridivApavarga sukhAnmahAmohasaravAsvamevA // vividha upAya vaDe mAyA karIne ja parane Thage che teo vAstavika rIte pitAne bhaviSyamAM prApta thatA svarga ane mekSanA sukhane Thage che. bhakaSAya--mI. eTale kahe che ke, . Ambition is a lust that is never quenched; grows more inflamed and madder if enjoyed. lobha kadI tRpta thatI nathI, tene prasAra ApavAthI te vadhAre prabaLa ane unmatta bane che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyoga [ 73 ] sUtramAM kahyuM che ke naTTA chATTo saddA eTo AATodo paTTu- jema jema lAbha thatA jAya che tema tema lAbhanA theAbha rahetA nathI', jyAM sudhI AtmAmAM sa MtAvRttine prAdurbhAva thayelA nathI tyAM sudhI paMdara rUpIAnA pagAravALA mANasa sA rUpIAnI nekarInA pagAranI IcchA dharAvatA hAya che, so rUpIAnI muDIvALA manuSya dasa hajAranI muDI ekaThI karavA pratnazIla heAya che, daza hajAranI muDIthI atRpta prANI eka lakSa prApta karavAne, lakSAdhipati karoDapati thavAne, karoDapati rAjyAsana pAmavAne, rAjA cakravarti banavAne, ane cakravati iMdratva meLavavAne asaMtuSTapaNe abhilASAo niraMtara kare che. dhana prAptine mATe icchAe prabaLapaNe utpanna thatI jAya che. game te rIte dhana prApta karavuM eja sAdhyabiMdu hovAthI anekazaH samudrayAtrA kare che, kRpaNa svAmIenI paNa A arthAbhilASie gulAmI kare che, ane chevaTe lAbha rUpa. mahAsAgaramAM meLA mRtyune AdhIna bane che. IcchAnI lagAma jyAre chUTI jAya che tyAre te AkAzanA cheDAnI jema aMta vagaranI banatI jAya che. jema sarAvaluM nIcethI aDadhA iMcanu mAtra hAya che te upara jatAM vadhatu jAya che ane e iMca upara STi karIe tyAM te sAta A* IMca jeTaluM vadhI jAya che, tema icchA zarUAtamAM ghaNI ja gheADI hAya che, paNa tene jarA prasAra maLatA te evaDI cAvaDI AThagaNI kUdake ne bhUsake vadhI jAya che. * krodha, mAna, mAyA ane leAlarUpa cAra kaSAya meAhanIya ke je AtmAnI sAthenA sabaMdhamAM nira Mtara zatrupaNAnuM kAma karI rahelA che temanA sAme mumukSu prANIe kSamA, mRdutA, Ava ane satASavRtti rUpa cAra paDavALu bakhtara paherI sajja rahevu joie. A kA mATe kharekharA AtmabaLanI AvazyakatA che. hAsyAdi nava nAkaSAya A cAre kaSAyanA sahacArI che. arthAt kaSAyane utpanna thavAnA kAraNa tarIke rahelAM che. have mithyAtva meAhanIya Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [34] jaina darzana mImAMsA ane samyaktva mohanIyanuM svarUpa darzana karavAne mATe samyaktva zuM che tenI paryAcanA karIe. kahyuM che ke - dasaNa bhaTTho bhaThTho daMsaNa bhaTThasya nathitha nivvANaM / sijhaMti caraNarahiA daMsaNarahiA na sijhaMti // samyakatvathI bhraSTa prANI sarvathI bhraSTa che, kemake samyakatva rahita prANIne kadApi mokSa nathI. dravya cAritra lIdhA vagaranA prANuo mukti pAmelA che, paraMtu samyakatva rahita prANIo kadApi mukti pAmyA nathI." samyakatvanuM svarUpa ane tene utpatti kama samyakatvanuM mULa svarUpa puruSArtha siddhayupAyamAM nIce pramANe kahevAmAM AveluM che. jIvAjIvAdInAM tattvArthAnAM sadaiva kartavyaM / zraddhAnaviparItAbhiniveza viviktamAtmarUpaMtat / / "jIva ane achavAdi vAstavika padArthonuM sarvathA viparIta--haThAgraha rahita zraddhAna karavuM te samyakatva kahevAya che ane te AtmAnuM svarUpa mAtra che. sarvajJa kathita to zraddhArUpe taddana satya che evI AtmAmAM pratIti thavI, te vyavahAra samyakatva ane AtmA ane jaDanA bheda jJAna vaDe vicAra ane nirNayapUrvaka tattva pratIti thavI te nizcaya samyakatva kahevAya che. tenI utpatti be prakArathI thAya che. nisa ane madhAma, sahaja vicAra karavAthI AmapratIti thAya te nisarga ane kaI mahAmAnA upadeza vaDe AtmajAgRti thAya te adhigama. jyAM sudhI samyakatvano abhAva che tyAM sudhI tAva ane kutattvane viveka dUra rahe che. samyagudarzana vagaranA prANIo mithyAtva mehanIya, mizra mohanIya ane samakita mohanIya A traNa karmaprakRtithI parAbhava pAme che. anaMtAnubaMdhi krodha, mAna. mAyA, lebha ane A traNa mehanIya ekaMdare sAta prakRtino kSayaupazama hoya te ja samyakatva prApta thaI zake che. samyakatva traNa prakAre A rIte che. kSAyika, aupazamika ane kSApazamika. pUrvokta sAta Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuga [35] prakRtine kSaya kare to kSAyika. aMtamuhUrta jeTalA kALamAM temAMthI thoDIka kSaya kare ane bAkInI prakRtine anudayapaNe rAkhe te kSapathamika samyakatva prApta thayuM kahevAya che. aMtarmuhUrta mAtra samyakatva guNa je AtmAne pharasele che, te ardhapulaparAvate je jaina paribhASAno kALa che teTalA vakhatanI vadhAremAM vadhAre maryAdAmAM avazya mukti pAme che. arthAta mithyAvarUpa kRSNa pakSa dUra thavAthI ane samyaphavarUpa zukalapakSane udaya thavAthI anukrame mokSarUpa pUrNa caMdranI kalA prakAze che. samyakatvane kama A prakAre che. mehanIya karmanI vadhAremAM vadhAre sItera koDADhoDi sAgaropamanI sthiti che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAyanI trIza koDAkoDI che. nAma ane gotranI vIza koDAkoDI che, ane AyuSyanI tetrIza sAgaropamanI che. A sarva karmonI utkRSTa sthitimAMthI darekanI mAtra eka koDAkoDI sAgaropama sthiti karatAM ochI rahe ane bAkInI sthitine kSaya thayele heya--evA pariNAma vaDe AtmAe yathApravRttikaraNa y kahevAya che. tyAra pachI AtmavIryane adhika ullAsa thavAthI te graMthIne bheda karavAnI zarUAta kare che. te vakhate AtmAnA je pariNAma thAya che, te jaina paribhASAe apUrvakaraNa kahevAya che. graMthIne bheda karatAM chelle anivRttikaraNa kare che. te vakhate samyakatvarUpa AtmAnA nirmaLa pariNAmane AtmA pitAnI sanmukha hAjara thayele jue che. anivRttikaraNa karyA pachI aMtakaraNa kare che. te vakhate mehanIya karmanA traNa puMja kare che tana azuddha, ardhazuddha ane zuddha. mithAvajanita A pudgalone je te vakhate kSaya kare che te kSAyika ane kSayopazama kare che te kSApathamika ane mAtra upazama kare to aupazamika samyakatva prApta kare che. mithyAtva kSINa thayeluM na hoya tyAM sudhI ja nizcayapaNe traNa puMjavALA hoya che, mithyAtvane kSaya thatAM be pujavALA hoya che, mizrane kSaya thatAM eka puMjavALA hoya che ane samyakatva mehanIya kSaya thatAM kSAyika samyaka vadhArI thAya che. azuddha, Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenA darzana mImAMsA ardhazuddha ane zuddha e traNa puje mithyAtva mehanIya, mizra mohanIya, samyakatva mehanIyarUpe kahevAmAM AvelA che. graMthI e mehanIyakarmanA tIvra paramANuone saMcaya che. ane pUrvokta kAraNe e AtmAnA bhinna bhinna avasthAnA pariName che. samyakatvanA utpattikramanA bhedamAM AcAryonA mata bhinnabhinna rIte varte che. kSAyika samyakatva karmane kSayathI, utpanna thayeluM hovAthI prApta samyakatvane abhAva thato ja nathI. upazama samyakatva prApta karela prANI pramAdavaza bane che, to tethI cuta thAya che, ane karmanI meTI sthitinA vamaLamAM paDe che. samyakatvanA aneka prakAre che. pugalika ane apulikA mithyAtva svabhAva gayela hoya ane samyakatva mehanIya puMjamAM rahelA pulane vedavArUpa kSaya pazama prApta thAya te paulika samyakatra kahevAya che ane sarvathA mithyAtva mizra tathA samyakatva mohanIya pujanA pudgalene kSaya thavAthI kSAyika tathA upazamathI utpanna thayela je mAtra jIva pariNAmarUpa-parAmika samyakatva te apudgalika kahevAya che arthAta pudgalenuM vadana svarUpa te pugalika samyakatva, ane je jIvanA pariNAma te apuaulika samyakatva kahevAya che. sAsvAdana ane upazamika samyakatva bhavasthiti paryata AtmAne vadhAremAM vadhAre pAMca vakhata thAya che. vedaka ane kSAyika samyakatva eka ja vakhata hoya che ane kSAyopathamika samyakRtva asaMkhya vAra hoya che. A samyakatvanA ATha aMga che. jema ATha staMbhavALA prAsAdamAM TakI zakavAnI sthiti rahelI che tema aSTAMgavaDe samyakatva TakI rahe che, tenA nAma nIce pramANe ( niHzaMkita, niHkAMkSita, nirvicikitsA, amUDhadaSTi, upagUhana, sthirIkaraNa, vAtsalya ane prabhAvanA. sarvajJakathita anekAMta svabhAvarUpa to satya che ke asatya che tevI zaMkA nahIM karavI te niHzaMkita nAme prathama aMga che. samyakatvadhArI jIve Ihaloka athavA paraleka saMbaMdhI puNyanA phalenI AkAMkSAthI rahita rahevuM te niHkAMkSita nAme dvitIya aMga che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyoga [37] bhukha tRSA zIta uSNAdi bhAvomAM tathA viSTAdika padArthomAM, glAnine abhAva te nivicikitsArUpa tRtIya aMga che. azuddha deva, gurU ane zAstrone viSe samyakatvavAna purUSe mUDha daSTipaNuthI rahita rahevuM te amUDhadaSTiva nAme caturbhAga che. anyanA guNane prakaTa karI deSanuM aprasiddhapaNuM rAkhavAnI vRtti te upagUhanarUpa paMcamAMga che. kAma krodha mada lebhAdi vaDe dharmamArgathI cuta thatA svane athavA parane yuktio vaDe dharmamAM sthira karavuM te sthirIkaraNarUpa pakAMga che. mahAtmAonI sAthe parama prIti rAkhavI te vAtsalya nAmaka saptamAMga che ane dAna tapazvaraNa jinapUjanAdi camatkAra vaDe jina dharmane prabhAvanA yukta kare te prabhAvane nAme achamAMga che. samyakatvanI prApti pachI A ATha aMgAvaDe AbhArUpa prAsAdane TakAvI rAkhavo joIe. samyakatvanA badhA maLI zuddhi, liMga, jayaNuM vagere saDasaTha bheda che, tene vistAra zAstramAM vistRtapaNe pratipAdana thayela che. AvA prakAranA samyakatvane na pAmavA denAra karma te mithyAtve mehanIyAdi traNa mihanIya karmanA vibhAgo che. samyaktva e AtmAnA zAstrokta rItie zraddhAna guNanuM prakaTavuM te che. aMtarAya karma: aMtarAya karmanA pAMca bheda che. dAna, lAbha, bega, upabhoga, ane vIrya dAnanA paNa pAMca prakAre che. abhayadAna, anukaMpAdAna, supAtradAna, kIrtidAna ane UcitadAna. karaDe rUpIAnI milakata hovA chatAM amuka prANI dAna ApI zakato nathI, te dAnAMtarAyanA karmane udaya che. aneka mahenata karatAM amuka prANI ISTa vastuonI prAptithI benasIba rahe che te lAbhAMtarAya. sukemaLa zayA ane suMdara strI pAse hovA chatAM upabhoga karavAnI azakita te upabhegAMtarAya. puSpa vagere ekavAra bhogavavAmAM Ave te vastunuM bhogathI rahita hovApaNuM te bhegAMtarAya ane zakti hovA chatAM pheravI zakavAnA saMjogone abhAva, te varyA rAya che. aMtarAyakarmanA udaye mammaNe Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38] jaina darzana mImAMsA zeTha potAnI milakatane tathA suMdara khAnapAnane bhoga karI zakyA nahoto. zrI RSabhadevajIne paNa varSa paryata AhAra maLI zakyo nahoto. A karmane svabhAva rAjAnA bhaMDArI tulya kahelo che, jethI te AtmAne ISTa prAptimAM vacce paDe che. nAmakarma - nAmakarma te eka citArA samAna che. citAra jema citrane aneka raMge purIne judA judA rUpe cItarI batAve che tema nAmakarma AtmAne vicitra rUpa ApyA kare che. A karma ekase traNa prakAre che. A karmavaDe kaI prANuM audArika zarIravALA, koI vaikriya zarIravALA, koI vajasabha nArAca saMghayaNavALA, koI sevArta, vAmana athavA huMDaka saMsthAnavALA bane che. A karmavaDe kaI prANI nArakI bane che, kaI devapaNe utpanna thAya che, koI mRga, siha, pakSI, sarpa, gAya, bheMsa ItyAdi rUpe citrapaTamAM dAkhala thAya che. nAmakarma rUpa citrakAranI bAhoza pIMchIthI yogyatA pramANe prANIonuM citra A prakAre saMsArapaTa para raMgaberaMgI bane che. gotrakarma:- A karma be prakAre che. ucca ane nIca. kuLane bhada karavAthI prANI nIca gotrakarma upArjana kare che ane nIcatva pAmavAthI dharmaprAptithI dUra rahe che. zrImad vIravijayajI mahArAja pUjAmAM kahe che ke- ghI bhariye ghaTa eka meM, bIje madirA chAra; ucca nIca netre karI, bharIe A saMsAra. - jema eka ghatathI bharela ghaTa duniyAmAM satkArane pAtra che ane madirAthI bharela ghaTa tiraskArane pAtra che-tema ja ucca ane nIca getrIya prANuM sanmAna ane dhikkArane pAtra bane che. nIca gotravALA prANIo javalle ja dharma pAmI zake che, kemake ucca gotravALA prANIene dharma e kulajhamAgata hovAthI sahaja aMgIkRta thayeluM hoya che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavyAnuga [39] vedanIyakarma: A karma be prakAre che. mAtA ane asAtA. sAtAvaDe prANIone paulika sukhone upabhoga prApta thAya che. vyAdhi, ciMtA, ISTaviyega ane aniSTa saMyoga, e asAtA vedanIya udaya che. sAtavedanIyanA sukhamAM magna thaI prANIo AtmabhAna bhUlI jAya che, tevuM ghaNe daraje bane che. paraMtu teo vicAratA nathI ke te vAstavika sukha nathI, mAtra Arepita sukha che. pAchaLa asAtA rahelI ja che. sAtAvedanIya prApta thayA pachI paulika sukhamAM nimagna nahi thatAM AtmanirIkSaNa sadA karatA rahevuM e karmanI muktine sarala upAya che. A karma taravAranI dhAra upara rahelA madha sarakhuM che. AyuSyakarma: A karma eka beDI tulya che. te cAra prakAre che. nArakI, tiryaMca, manuSya ane devatA. karmane vaza thayelA jIvarUpa gunhegArane nArakI ane tiryaMcanuM AyuSya lehathI ghaDelI beDI tulya che ane manuSya ane devatAnuM Avyuya suvarNathI ghaDelI beDI sadaza che. jema amuka mudata sudhI zikSAmAM mukarara thayelA kedIne te mudata pUrI thayA sivAya mukta thavAtuM nathI tema AyuSyanI maryAdA pUrI thayA sivAya prANI anya janmamAM saMkramaNa karI zakato nathI. dekhavAmAM Ave che ke ghaNA prANIo ke jeo vyAdhi, ISTaviyoga ane aniSTa gAdi aneka saMjogomAM sapaDAyelA hovAthI A saMsAramAM pitAnuM mRtyu jaldI thAya ema Irache che. paraMtu teo jaldI marI jatAM nathI. kemake AyuSyanI maryAdA temanI dIrgha hoya che. te game teTalI IcchA thatAM hasta thatI nathI, - jyAre aneka paulika sukhamAM ezaArAma karanArA prANIo pUrvapuNya ge akhUTa dhanaprApti, vahAlI priyA ane ISTa saMtati, Adi aneka Arepita sukhI saMjogo prApta thayelA hovAthI A duniyAmAM piote lAMbA AyuSyavaDe dIrdhakAlIna sukha bhogave tevuM Icche che. chatAM Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 40 ] jaina darzana sImAMsA AyuSyanI maryAdA TUMkI hAvAthI potAne vahAlA paudgalika sukhAne amukta sthitimAM ja tajavA paDe che ane AyuSya maryAdAnA vegane AdhIna thavu paDe che. A ka darekane pUrvabhavamAM ja baMdhAya che. zreNika rAjA ke jee vIra prabhunA paramabhakta hatA teoe tadbhave tIrthaMkara nAmaka upArjana kareluM hovA chatAM AyuSyasthiti prathama nirNIta thaI gayelI hovAthI nArakImAM utpanna thavuM paDyuM che. pUrvokta prakAre avidha karmInI kula maLIne ekaso aThThAvana prakRtiprakAra che. A prakRti e prakAranI che. zubha ane azubha. zubha kriyAe karavAthI AtmAne zubha prakRti baMdha thAya che; tethI manuSya janma, devabhava, paMceMdriya saMpUrNatA, jagatane suMdara lAgatA paulika sukhAnA yoga tathA sadguru yAga, sAstra zravaNa, Adi prApta thAya che. azubha kAryo karavAthI azubha prakRtibaMdha thAya che. jethI tiya capaNa, nArakIpaNa, asAtAvedanIya, kaSAyanI utpatti, vyAdhi ane je je asuMdara yogA duniyAnI dRSTie rahelA che temanA cega prApta thAya che. A rIte zubhAzubha ka prakRtie AtmAnA adhyavasAya pramANe AtmA sAthe ekatra thaI sukha ane du:khanA anubhaveAne karAvatI ceArAzI lAkha vayonimAM AtmAne bhramaNa karAve che. pUrvokta ka prakRtine AtmA sAthe kevA svarUpamAM baMdha thAya che tenu jarA avaleAkana karIe. aSTavidha karmAMnI bhinna bhinna prakRtie jyAre AtmA sAthe joDAya che tyAre cAra prakArane khaMdha pADe che. prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha ane pradezabaMdha. sc ane marInA banAvelA eka dhRtamizrita lADu che. jema te lADunA svabhAva zarIramAM rahelA vAyune haNavAnA che tema ja eka kaLInA lADu che te jema pittazamana karanAra hoya che, tema kAI ka prakRtinA svabhAva jJAnane AvaraNa karanAra heAya che, te kAi sabhya to rAdhaka hoya che. kAi prakRtine duniyAmAM prANIone raMka banAdhavAnA tA kAne cakravartI banAvavAnA svabhAva hoya che. te prakRti dha kahevAya che. jema kAi lADu peAtAnAmAM rahelA AchA vadhatA ghInA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuga [ 41 ] pramANamAM daza paMdara divase athavA eka mAsa pachI snigdhatA rahita thAya che. tema kaI prakRti yAjajIva sudhI, koI eka mAsa, cAra bhAsa, varSa sudhI rahI bhegavAze te sthitibaMdha. keI lADu aMdara dhRtanI daSTie jema eka maNika, ardha maNika athavA daza zerI hoya che tema prakRtiomAM koI pradeza udayathI bhagavAya che ane koI vipAka udayathI bhagavAya che. keImAM ghaNI tIvratA hoya che ane keAImAM ghaNI mRdutA paNa heAya che, te rasabaMdha. jema mamarA goLanA lADumAM eka mamarA kapIe ane dALIyAnA lADumAM eMzI dALIyA kalpIe tema karma prakRtinA paramANuo lAkhonI saMkhyAvALA, saMkhyAtA, asaMkhyAtA ane anaMtA hoya che. A pradezabaMdha kahevAya che. prastuta daSTAMta ane dAskRtika bhathe lADu ane AtmA e rIte vicAravAnuM che. A prakAre cAra prakArane karmabaMdha paDe che. ane karma paramANuonA rasanI tIvratA-maMdatA pramANe te udayamAM AvethI tene avazya bhogavaTo thAya che. prathama AtmAnA azubha adhyavasAya thAya che, pachI AzravanuM sevana kare che ke tarata ja karmaprakRtione yogyatA pramANe baMdha paDe che ane pachI te potapotAno abAdhAkALa pUrNa thaye udayamAM Ave che. te pramANe prANu bhagave che, ane punaH AzronuM sevana karavAthI navAM navAM karmona baMdha paDato jAya che. A kramathI saMsAracakra anAdikALathI gatimAna thaI raheluM che. AtmAne vikAsakrama darzAvanAra guNasthAnake : jaina darzana AtmAnA adhyavasAyanA vikAsakramanA coda vibhAga pADI caturdaza guNasthAnaka evA nAmathI aMkita thayeluM che. jema jema prANuM ucca guNasthAnake caDato jAya che tema tema Atma pariNAma nirmala thatA jAya che. caudamI bhUmikAne sparyA pachI sarva karma prakRtinA baMdha, udaya ane udIraNAne sattA sAthe kSaya thAya che ane tatvArthamAM kahyuM che tema vAkSAro' karma mAtrane kSaya thayela hovAthI spaSTa che ke AtmA nirvANapada prApta kare che. A guNasthAnake e AtmAnA guNanI uttarettara vRddhi che. guNasthAnakathI Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [42] jaina darzana mImAMsA pramAdAdi kAraNeviDe yuta thavAnuM bane che, te unnatinI pragatine redha thaI avanatikrama cAlu thAya che. cauda guNasthAnakanAM nAma A pramANe che. mithyAtva, sAsvAdana, mizra, avirati samyagadaSTi, deza virati, pramatta, apramatta, apUrvakaraNa, anivRtti bAdara sukama saM5rAya, upazAMta meha, kSINa meha, sagi ane agi. kRSNapakSamAM caMdranI jyoti vagara jema cakSuvaDe joI zakAtuM nathI tema mohanIya karmanA prabaLa udayamAM vartatA prANune-podgalika vastune "sva" tarIke ApaNuM karanArane-AtmA e zuM vastu che, zuddha deva, gurU ane dharmane viveka zuM che, tenuM bhAna thaI zakatuM nathI. evI sthitimAM vartanAra prANI mithyAtva guNasthAnakasthita kahevAya che. A guNasthAnake pUrvokta sAta prakRtine kSaya ke je samyaphava khamavAne yogya che te thayeluM hotuM nathI ekeMdriyathI paceMdriya sudhInA samyatva vagaranA sarva prANimAtra A pahele guNasthAnake hoya che. samyaktva prApta thayela prANa jyAre samyaktva vamI nAMkhe che te vakhate tene rahele pUrvane svAda te sAsvAdana nAme ditIya guNasthAnaka che, tene kALa mAtra cha Avali jeTaluM che. mithyAtvathI upara caDatAM prANIne A guNasthAnaka hotuM nathI, paraMtu samyakatvathI patita thatA prANIne heya che. pUrva darzita darzana mohanIyanA traNa puMja azuddha, ardha zuddha ane zuddha ke je aMtarukaraNa karatI veLAe prANuM kare che te vakhate mizramohanIyarUpa ardha zuddha pujamAM rahelAM prANI ema vicAre che ke A sarvajJakathita tattva satya haze kiMvA asatya haze tenI kAMI cakkasa pratIti thatI nathI, mATe sarvajJakathita ane anya darzanagata baMne temAM samabhAva rAkhavo ghaTe che. tethI baMne upara zraddhA rAkhI rahevuM, evI jAtanA pariNAmavALo AtmA mizraguNasthAnake gaNAya che. - vyavahArathI zuddha deva, guru ane dharmanI zraddhA ane nizcayathI tanuM yathArtha jANapaNuM. ane tethI utapanna thayelI zraddhA te samyakatva Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyoga [43] daSTi avirata guNasthAnakane viSe vartatA prANIne hoya che. jene jaina darzanamAM ratnatraya kahevAmAM Avela che. temAMnuM eka (samyanuM darzana) AtmAne, A guNasthAnake prApta thAya che. A guNasthAnakamAM vartatA prANIe prathama AyuSyane baMdha na pADela hoya ane mRtyu pAme che te vaimAnika devanI gati avazya prApta kare che. have paMcama guNasthAnake AtmA svaguNarUpa vADIne vratarUpa vADathI rakSaNa kare che. koI paNa jAtanuM sadAcaraNa AtmasaMyamana pachI te IdriyanA nigrahanI apekSAvALuM hoya, kaSAyane kAbUmAM lAvavAnI sthitivALuM hoya, athavA navakArasIthI laIne upavAsa paryata tapazcaraNa karAvanArUM hoya te atra prakaTe che. je je vrato bhAvapura:sara AtmA aMgIkAra kare che ane tenuM yathArtha pAlana kare che, te paMcama dezavirati guNasthAnaka kahevAya che. devomAM vrata pAlana yogya zaktino abhAva hovAthI game tevI ucca sthitivALA hovA chatAM vadhAremAM vadhAre caturtha guNasthAnaka upara rahelA hoya che. Ama hevAthI dezaviratidhara zrAvake devone paNa vaMdanIya che. ahIM dharmadhyAna zarU thAya che. sarvavirati pramata guNasthAnaka bhAvasAdhune hoya che. sAdhunA veza mAtrathI te guNasthAnaka prApta thatuM nathI, paraMtu sarva AraMbhathI nivRtti thavAnA AtmapariNAma prakaTa thAya te ja prApta thaI zake che. madya, viSaya, kaSAya, vikathA ane nidrA e pAMca pramAda che. temAM je aMtamuhUrtathI vadhAre vAra rahe te chaThThA guNasthAnakathI nIce Utare che, nahi te sAtamA guNasthAnakamAM prANI khUlyA kare che. A guNasthAnakanI sthiti vadhAremAM vadhAre dezaUNa pUrvakeTI varSanI che AThamuM, navamuM, dazamuM ane agyAramuM e cAra guNasthAnake aMtara muhUrtanI sthitivALA che. atra AThamethI prANI AbhAnA adhyavasAya rUpa be prakAranI zreNi bhADe che. upazama ane kSapaka. je kevalajJAna prApta karavAnuM hoya te. kSapakazreNi ane agyArame guNasthAnakethI patita pariNamI thavAne heya upazama zreNinI zarUAta kare che. ahIM AThamethI zukala dhyAnanI zarUAta che. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [44] jaina darzana mImAMsA agIyAramA upazAMta meha guNasthAnakethI je mRtyu pAme te anuttara vimAnavAsI deva thAya che. kSapakazreNivALo karmane kSaya karato jato hevAthI dazame guNasthAnakethI upazAMta meha upara nahIM AvatAM kSINa meha rUpa bArame guNasthAnake Ave che, ane tene aMte kaivalya prApta kare che. zukaladhyAnanA cAra pAyA paikI bIjA pAyAnA dhyAnathI viramyA pachI zAMtimAM kevaLajJAna pAme che. tyAra pachI temA sayogI guNasthAnakamAM kaivalyapaNe pitAnA AyuSya sthiti paryata vicare che. jyAre AyuSya najIkamAM pUrNa thavAnuM hoya che tyAre teramAne aMte bAdara mana vacana kAyAnA nirodharUpa tRtIya zukaladhyAnanA bhedane Acare che. turata ja caudamuM agI yAne zailezIkaraNa guNasthAnaka prApta kare che. je vakhate zukaladhyAnanA caturtha pAdarUpa sUkSma mana vacana kAyAne vyApArane nirodha karI garUTsa no uccAra karIe teTalA samayamAM dehamAMthI AbhA jude paDI cauda rAjalekane aMte vAsa kare che. tyAM sphaTika ratnamaya siddhazilA je anAdi kALathI vidyamAna che tyAM jaIne sthira thAya che. dharmAstikAya cauda rAjaloka sudhI hovAthI AmA AgaLa gati karI zakato nathI. kemake kamarUpa bhArathI AmAM halake thavAthI jaLatuM banI peThe tenI gati urtha thAya che. siddhazilA upara zAzvatapaNe rahele te AtmA kevaLajJAnavaDe jagatanA rUpI ane arUpI sarva padArthone hAthamAM rahelA nirmaLa jaLanI peThe jANe che ane jue che. A guNasthAnake upara jema jema prANuM AgaLa vadhato jAya che tema tema kama prakRtio ke je kula maLI saMkhyAmAM eka aThThAvana che te ochI thatI jAya che. tene mATe zAstramAM ghaNo ja vistAra che. caudamA guNasthAnakane aMte kama prakRti mAtrane kSaya thAya che ane te prakRtie nibaja thayelI hovAthI punaH prAptino abhAva che. sastanaya : - jaina darzanamAM vastunI vAstavika siddhi karavAne mATe naya, bhaMga, pramANa ane nikSepAdi yuktio pratipAdana karelI che, ke je yuktio Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvavyAnuga [45] vaDe nyAyapura:sara vastu ane avastunuM tolana thaI zake che. zraddhALu ane bhaktajene sivAyanA jeo taTastha tarIke nyAyathI darzanasiddhirUpa kesane sAbita karanArA che, teone naya bhaMgAdi mukhya muddAo (Points) siddhisAdhaka che. purANaM mAnavo dharmaH mAMgo vedazcikitsitaM / AjJA siddhAni catvAri na haMtavyAni hetubhiH / / e ukti jaina darzanane pitAnI siddhine mATe mAnya nathI. eTaluM ja nahIM paraMtu jaina darzanamAM je je tavonuM pratipAdana thayeluM che te sarva yuktihIna ane nyAyavaDe zUnya nathI. sAta nayanAM nAme A prakAre che. nagama, saMgraha, vyavahAra, RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta. kahyuM che ke jeTalA vacananA mAge che teTalA naya A duniyAmAM astitva dharAve che, ema kahI zakAya. jeTalA nayane vacana che teTalA ekAMta mAnavAthI anya mate apUrNapaNe utpanna thayelA che. pratyakSa athavA parokSa pramANa dvArA eka dharmanI mukhyatAthI je anubhava karAya te naya kahevAya che. tenA mukhyatve be bheda che. dravyArthika ane paryAyArthika. dravyanI mukhyatAvaDe padArthane anubhava karAve te kavyArthika. tenA traNa bheda naigama, saMgraha ane vyavahAra e rIte che. saMkalpa mAtrathI padArthanuM grahaNuM karavuM te naigama naya kahevAya che. jema keI manuSyanI pAse chuTAM chuTAM pustakanAM pAnAM paDelAM che tene puchavAmAM Ave ke A zuM che ? te te kahe ke e dharmabiMdu nAmanuM pustaka che. A naya vaDe chuTaka pAnAMo vaDe pustaka taiyAra thaze evA prakAranI mAnyatA te naigamanaya che. sAmAnyarUpavaDe padArthanuM grahaNa te saMgrahanaya kahevAya che jemake vaDu lesyAnA samuharaDe lesthAnuM grahaNa thAya che ane vaDa dravyanA samUhavaDe - 'dravya" evA nAmathI oLakhAya che. sAmAnyarUpavaDe grahaNa karAyelA viSayane vizeSarUpapaNe pratipAdana kare te vyavahAranaya kahevAya che. jemake dravyanA cha bheda karavA athavA lezyA vigere sAmAnya vastuonA prakAre karI batAvavA te. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - , - -- --- - [46 ] * . . jaina darzana mImAMsA paryAyArthikanaya tene kahevAya che ke je navaDe dravyanA svarUpathI udAsIna thaI (gauNutAnI keTImAM mUkI) paryAyanI mukhyatA vaDe padArthone anubhava karAya. tenA RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane eva. bhUta ema cAra bheda che. je navaDe vartamAna paryAya mAtranuM grahaNa thAya te jusUtra. jemake devane deva tarIke ane manuSyane manuSya tarIke gaNanA karavI te. vyAkaraNanA dethI rahita zabdanI azuddhi dUra karIne bhASAvaDe kathana karavuM te zabdanaya kahevAya. padArthanI mukhya tAvaDe eka arthamAM ArUDha karavuM te samabhirUDha kahevAya che. jemake "ara7Ita : " evA vAkya vaDe je gamana kare te gAya kahevAya che. paraMtu sutI hoya athavA beThI hoya tyAre paNa gAya kahevI te samabhirUDha nayane viSaya che. vartamAna kriyA jevA prakAranI hoya tevI ja kahevI'te evaMbhUta * naya kahevAya che. jemake cAlatI hoya te ja vakhate gAya kahevI paraMtu sutI athavA beThI avasthAmAM gAya nahIM kahevI. - A sAte vaDe vastumAtranI siddhi thaI zake te te vAstavika vastu che. anyathA, paraspara thI virUddhatA bhAsatI hoya te te vastu chatAM avastu che arthAta kAryasAdhaka thaI zakatI nathI. AtmAne karmanuM AvaraNa hovA chatAM AtmA AtmArUpe vastutaH rahe che. AtmA maTIne anAtmA jaDa thaI jato nathI. te dravyArthika navaDe siddhi thaI kahevAya che nArakI tiryaMca manuSya devatAdi rUpe avatAra le che te vaDe Atmasiddhi thaI te paryAyArthika nayanI apekSA vaDe che. A baMne nayane bIjA nAme "nizcaya" ane "vyavahAra" vaDe paNa aLakhAya che. vastunuM eka svarUpa batAvavuM hoya to eka ja nayanI sApekSapaNe jarUra che vastunI sarva sthiti batAvavI hoya to sAta nayanI jarUra che pUrvakAle jainadarzanamAM saptazatAra nAmanuM cakrAdhyayana hatuM. tenI aMdara eka eka nayanA so so bheda kahelA hatA. te keTaleka kALe Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuga [47] viccheda gayA. hAlamAM dvAdazAra nayacaka mojuda che. temAM dareka nayanA bAra bAra bheda darzAvI cerAsI bheda samagra darzAvelA che. dravyArthika ane paryAyArthikanaya grahaNa karIne vastunI be cakSuo vaDe baMne bAjuo jevI tenuM ja nAma jainadarzanamAM "syAvAda" athavA "anekAMtavAda' kahevAya che. paraMtu ekAkSIpaNuM karavuM te ekAMta vAda kahevAya che. have yukicita pramANonuM svarUpa kahevAmAM Ave che. pramANukraya: vastu siddhi be pramANuvaDe thaI zake che. pratyakSa ane pakSa. pratyakSanA be bheda che-pAramArthika pratyakSa ane sAMvyAvahArika pratyakSa. AtmajJAnavaDe je je padArtho jaNAya te pAramArthika pratyakSa ane ikiyAdinI sahAyatAthI je je vastuonuM jJAna thAya te sAMvyAvahArika pratyakSa. pAramArthika pratyakSanA paNa be bheda che-eka dezapAramArthika pratyakSa ane sarva dezapAramArthika pratyakSa. avadhijJAna ane manaH paryAvajJAnavaDe je je AtmapratyakSa hoya te prathama pratyakSa che; kevalajJAnavaDe AtmapratyakSa te dvitIya pratyakSa che. sAMvyAvahArika pratyakSa je ke vyavahAra daSTie pratyakSa kahevAya che, paraMtu pAramArthika dRSTie te pakSa che. kemake A jJAnathI spaSTa ane yathArtha jJAna thatuM nathI. carmacakSuvaDe eka vastu dekhAtI hoya te ja vastu pAramArthika dRSTie judA ja prakAranI heya che. carmacakSuvaDe khAranI jamIna jhAMjhavAnA pANuM rUpe lAge che, vastutaH te khAranI jamIna che. evI rIte sAMvyavahArika pratyakSa AtmapratyakSa nahIM hovAthI yathArtha ane nyAya hoI zakatuM nathI. ikriyajanya jJAnanA viSayathI padArthane spaSTapaNe jANe te pakSa pramANa che. mati athavA zrutajJAnathI je je jaNAya che te sarva pakSa pramANa garbhita jJAna che, te pAMca prakAre che. smRti, pratyabhijJAna, tarka, anumAna ane Agama pUrvakALamAM je padArthanuM jJAna thayeluM hoya tene punaH smaraNagocara karavuM te smRti. pUrvakALanI hakIkatane smaraNa karI te mujaba padArthane nizcaya karavo; jema eka vRkSanA nAma ane Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [48] jaina darzana mImAMsA guNa jANyA pachI te vRkSa jaMgalamAM jovAmAM Ave te vakhate "A te ja che" evuM jJAna te pratyabhijJAna. vyAptijJAna te tarka kahevAya che. amuka vastu vagara amuka vastune saMbhava nathI te vyApti jemake "agni vagara dhUmra hoya nahi" "AtmA vagara cetanA hoI zake nahi" A rIte vyApti jJAna te tarka kahevAya che dhUmra uparathI agninuM anumAna karavuM te anumAna pramANa ane Ama vacano vaDe padArthone nizcaya kare te Agama pramANa. prathamanA cAra mati jJAna viSayAtmaka che ane chelluM zrutajJAnajanya che. A baMne pramANo dvArA je je padArtho grahaNa karAya temane eka dharmanI mukhya tAvaDe je anubhava karAya te naya kahevAya che. pramANu ane nayane paraspara saMbaMdha paNa uparokta rItie che. saptabhaMgI : jaina darzanamAM vastusiddhi saMpAdana karavAne mATe sAta bhAgo darzAvelA che. tenAM nAma A pramANe che. sthAt asti, smAta nAsti, syAta asti nAsti, syAta avaktavya, sthAt asti avaktavya, syAta nAsti avaktavya ane syAta astinAsti avaktavya. syAta asti-astitvanI mukhyatA karI nAstitvanI gaNatAnuM sthApana karavuM. jemake zarIramAM AtmA che; te svazarIranI apekSAe asti che. smAta nAsti-nAstitvanI mukhyatA karI astitvanI gauNatAnuM sthApana karavuM te prathama padathI ulaTI rIte samajavAnuM che jemake anyane AtmA A zarIramAM nathI. syAta ati nAsti-pUrvokta ubhaya dharmonuM eka ja vastumAM eka sAthe kathana karavuM tadrupa che. jemake eka ghaTa ghaTavarUpe asti che ane paTavarUpe nAsti che. smAta avaktavya-vastunA saMpUrNa guNaparyAye vacanavaDe kahevA azakya che, jemake kathaMcita ghaTa avaktavya che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyAga [ 49 ] syAt asti avaktavya:-A bhaMgamAM mukhya paNe astidha sahita avaktavyanI pratIti thAya che, jemake kaMcit ghaTa che paNa avaktavya che. syAt nAsti avaktavya:-anaMta nAsti dharmAM paNa eka samayamAM avaktavya che. A bhaMgamAM mukhyapaNe nAsti dharma sahita avaktavyanI pratIti thAya che, jemake kathaMcit ghaTa nathI, paNa avaktavya che. astinAsti avaktavya:-atra ubhaya dharma sameta avaktavyanI pratIti thAya che. jemake kaMcit Ta che, kaMcit ghaTa nathI, te rUpa avaktavya che. saptabhaMgInuM A svarUpa teA eka biMdu mAtra che. tattvajJAnIe anubhava vaDe A bhaMgAnI gahanatAmAM praveza karI zake tevu che. haju paNa AvI talasparzI gahanatAne samajAvanAra jainadarzanamAM syAdvAdamaMjarI ane saptabhaMgI taraMgiNI jevA amUlya graMthA vidyamAna che, e jijJAsuonu ahAbhAgya che. evI rIte aneka dharmanA eka ja vastumAM samAveza karavA te 'syAdvAda' kahevAya che. jema eka ja puruSamAM astitva, nAstitva, putrata, pitRtva, svAmitva, sevakatva, jIvatva, manuSyatva ane vAcyAdi aneka dharmonA samAveza thaI zake che tema pratyeka vastunI siddhimAM e pramANu, sAtanaya ane saptabhaMgInA samAveza thaI zake che. AvA prakAranI siddhivaDe sAdhita thayelu darzana-te vAstavika darzana kahI zakAze. cAra nikSepa:-nAma, sthApanA, dravya ane bhAva; e cAra nikSepavaDe padArthanuM yathAjJAna prApta karI zakAya che. saguNa athavA nirguNa vastunuM game te prakAranuM nAma rAkhavAmAM Ave te nAma nikSepa, jemake oTAlAla giradhara vagere; kAI paNa vastunu lakhelu, ALakheluM ke kalpanA karelu vizeSa svarUpa te sthApanA. te e prakAre che--sadbhUta ane asadbhUta. bhAvanA nimittarUpa te dravyanikSepa ane amuka vastunA sadbhUta guNayukta bhAva te bhAvanikSepa kahevAya che. dareka vastu upara A cAre nikSepa Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ pa ] jaina darzana mImAMsA lAgu paDe che. bhAvanikSepa satya hoya to bAkInA traNa nikSepanI saphaLatA che, anyathA te traNa nikSepo niSphaLa che. nAma jina:-jina zabadathI AvAhana thatA dareka prANI padArtha te nAma jina kahevAya che. sthApanA jina-jina nAmathI aMkita koI prANInI chabInuM sthApana te sthApanA jina (A asabhUta sthApanA che). jinezvara prabhunI mUrti athavA chabInuM sthApana te sabhUta sthApanA che. jinezvara prabhunI pratimA-prabhunA adbhuta guNonI pratIti karAvavA samartha hovAthI sthApanA avazya ArAdhavA gya che. sthApanA nikSepa kevuM kArya bajAve che te nIcenA daSTAMta uparathI sahaja samajAze. eka jaMgabArI jaMgalI prANI hatuM. teNe "gAya" kadApi joI nahatI. tema ja "gAya" e zuM vastu che, tenI mAhitI paNa tene nahotI. te eka vakhata hindustAnamAM Avyo ane eka makAnamAM gAyanI pASANanirmita mUrti joI. teNe vicAra karyo ke A bALakane krIDA karavAnuM ramakaDuM che ke besavAnuM Asana che? mArAthI kaI samajI zakAtuM nathI, mATe A gharanA mAlIkane pUchI jouM te khAtarI thAya. AvA prakAre mana sAthe vicAra karyo. tyAM tene hindustAnamAM mitra tarIke AmaMtraNa karanAra te gRhapati AvyuM. tene te jaMgabArI manuSya pUchyuM, "A zuM che?" te mAlIke kahyuM AvA prakAranuM gAya nAmanuM prANI ahIM hindustAnamAM che, tene be zIMgaDAM, cAra paga ane cAra AMcaLa ane eka puccha hoya che. AvA prakAranI tenI AkRti hoya che. A pratyakSa dekhAtA tenA cAra AMcaLane AvI rIte dehavAthI temAMthI dUdha nIkaLe che. te dUdha pIvAthI ApaNI jaTharAgni tRpta thAya che, ane sudhAnI zAMti thAya che AvuM sAMbhaLI te prANIne vismaya thayo ane pelA gRhasthanuM kaheluM barAbara dhyAnamAM rAkhyuM. eka vakhata hindustAnanI musApharI karatAM raNa vacce bhUlo paDavo. sAthe lAvelA jaLa ane Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyAga [ 51 ] kaTAkaTInA vakhatamAM vicAra karyAM ke je thayuM hatuM tevA ja A gAyane dohI, khArAka khUTI javAthI kaiMgata prANu thayA. tevA sAmethI eka gAya cAlI Ave che, tene joIne gRhasthane tyAM mane cAra AMcaLavALI mUrtinuM jJAna prakAranuM A prANI che; mATe tRSA chIpAvavAne mATe dUdha pI prANanuM rakSaNa karU.... ema vicAra karIne turata ja teNe te AMcaLe! dohIne dUdha bahAra kADhyuM. te pIne tRpta thayA, ane peAtAnA vahAlA prANAne bacAvyA. A dRSTAMtane kaeNlitA e che ke jina pratimA jo ke sAmAnya daSTie jaDa dekhAya che te paNa te bhAvajinanI sthApanA haiAvAthI mithyAtvavAsita AtmAmAM paNa vastu svarUpanuM AropaNa kare che. jiteMdra prabhu sAkSAt devA hAya che tenuM saMpUrNa bhAna karAvatAM zIkhave che. pratimAdvArA AtmAmAM pADelA zuddha saskAro vaDe A saMsAra vamaLamAM paNa sAkSAt jinezvara prabhu AI bhavamAM jovAmAM Ave te pUrva sauMskArajanita temanA upara ruci thAya che ane temanuM svarUpa turata lakSyamAM AvI zake che. ghaNA prANIone sAkSAta jinezvara prabhunA vidyamAnapaNAmAM paNa ruci thayelI nathI evuM zAstromAM anubhavelu je ApaNe joyuM che tenuM kAraNa pUrvajanmamAM jiteMdra pratimA kAM teA tevAoe joi nathI athavA joI haze teA tenI avajJA karavAthI tenA svarUpanA saMskAra niviDa thayA nathI. dareke dareka sthiti tapAsatAM duniyAmAM rUpI padArthanA nimitta vagara arUpI AtmajJAna prApta thaI zakatuM nathI. je Agama athavA zAstra ApaNe vAMcIe chIe tenA akSaro rUsanAInA paramANuvALA hovAthI rUpI che,paraMtu akSareAmAM bhAva utpanna karavAnuM sAmarthya hovAthI dravya, guNAdinuM arUpI jJAna prApta thAya che. jaDa akSarAmAM AvI uttama zakti rahelI che te je pAse rahelI AtmAmAM sAkSAt (anaMta) arUpI jJAna prApta karAvavAnI zaktivALI mUrti ke je vaDe arUpI guNuvALA jJAnanA saMskAro ghaNA kALa sudhI TakI rahe che te AtmAnuM uttamAttama hita karanAra che, ema samajI zakatA nathI temane mATe jJAnAvaraNIya katu prabaLa AvaraNurUpa nimitta che. eTaluM ja kahI A nikSepa pUrNa Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ para ] jaina darzana mImAMsA karavAmAM Ave che. asabhUta sthApanA ke je bhAva utpanna karavAne mATe nAlAyaka che, te vAstavika sthApanA nathI. viSaya vAsanAne uttejaka (rUpI) akSare jema (arUpI) vairAgya utpanna karavAne mATe pratikULa che-tema kAyayukta athavA prasanna vadanathI rahita je jinezvara prabhunI pratimA banI hoya te te jinaguNanA saMskAra dAkhala karI zake nahIM, paraMtu tema nathI ja. eTale ke je jina pratibhAnuM AkRti-svarUpa jaDapaNe che, tevuM ja caitanyamaya jinomAM tAdaza hoya che. - atIta, anAgata ane vartamAna kALanA jinezvaranA jIvo te dravya jina, marIci ke je vIra prabhuno AtmA hatA temane bharatacakrIe vaMdana kareluM che evuM jANune ke "A jIva tIrthakara thaze." bhAvajina -te sAkSAta kevaLajJAnI tIrthakara che. nAma, sthApanA, dravya ane bhAva uttarottara adhikAdhika guNo AropaNa karanAra che. prathamanA traNa nikSepomAM je bhAva utpanna thavAnuM sAmarthya hoya te ja te sArthaka che matalaba ke nAma, sthApanA ane dravya e traNa vastutattvanAM sAdhana che ane bhAva te vastutattvanuM sAdhya che. rUpI sAdhana vaDe arUpI sAdhyanI prApti thaI zake che. e niHkevaLa satya thaI cUkayuM che. A sababane laIne nIcenAM siddhAMtanuM spaSTIkaraNa thAya che. sAdhu" evA zabdathI saMtapuruSonI raheNIkaraNInuM smaraNa thAya che ane "Tha" evA zabdathI durjananI khalatA hRdaya AgaLa tare che. - asaumya AkRtivALI ane kapAyukta mukhamudrA jaNAvatI mUrti vaDe kheda ane kapAyanA saMskAra utpanna thAya che. tema ja zAMta mukhamudrAvALI mUrtivaDe samabhAva prakaTe che. bAhya zarIrazuddhi e drakriyA hovAthI bhAvayiArUpa aMtaraMgazuddhinuM nimitta che. bAhyakriyAmAM bhakSyAbhakSya ane piyA peyanA vivekathI rahita hoya to tenuM AMtarasvarUpa paNa dararoja kSINateja thatuM jAya che. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyAnuyAga [ 53 ] jema arUpI AtmA zarIrarUpa rUpI pAvaDe, tapazcaraNa pUjAdi zubha kriyA vaDe svarUpane oLakhI zakavA samartha thAya che tema A traNa nikSeparUpa sAdhanAvaDe sAdhya sanmukhapaNe khaDu thAya che. tribha'gIo-jaina darzanamAM tribhagI arthAta tripuTInA samuccaya aneka rIte che. jemake bAdhaka, sAdhaka ane siddha. jJAna, nAtA ane ya. dhyAtA, dhyAna ane dhyeya. kartA, kriyA ane ka Adi aneka prakAre thai zake che. dravyanA cha sAmAnya guNa:-dravyane cha sAmAnya guNA hoya che. atidAca, vastuva, vyatva, prametra, sava ane anuvruttva. kALa sivAya pAMca byA pradezanA samUhavALA hAvAthI aMtAya nAmaneA guNa rahelA che ane kALa svaguNa paryAyavaDe astirUpa che. SaD dravyo eka ja kSetra upara rahetA chatAM paraspara maLI jaI abhinna thatA nathI te vastutva che. sa dravyo pAtapeAtAne yAgya kriyA kare te vyatva che. cha dravya pramANamAM--saMkhyAmAM keTalAM che tevuM svarUpa dravyamAM rahelu hovAthI meyatna che. utpatti, nAza ane varUpa sapaNuM dravyomAM rahelu che. te sarava che ane dravyanI hAni vRddhi paryAyavaDe je thAya che te anuvrutta kahevAya che. A uparAMta dravyanA AThe pakSa che. nitya anila eN, ane, sat, asata, vanya ane vanya pUrvokta cha guNane AzrIte ATha pakSa rahelA che. jainadarzanasthita dravyAnuyoga sakSiptapaNe atra pUrNa karavAmAM Ave che. saMzaya, vipaya ane anadhyavasAya rahita jJAna thAya te samyajJAna rahevAya che. dravyAnuyAganuM svarUpa jeTale aMze jANelu hoya che teTale aMze samyagajJAna thayuM kahevAya che. jJAna samyakrItipUrvaka prApta thayela hAya te te samyak cAritrane upanna karI zake che. A dravyAnuyAganuM jJAna thavAthI jaina daInanuM dvitIya ratna samyag jJAna prApta thAya che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ------ # # - - [54] jaina darzana mImAMsA jainadarzananA siddhAMtamAM anya darzanonuM avataraNa bauddhadarzana -jainadarzanasthita dravyAnuyoganuM saMkSipta svarUpa pUrNa thayuM. pUrve jaNAvelA niyamAnusAra anya darzanenAM siddhAMtonuM avalokana karI temanuM jaina darzanamAM keTale aMze avataraNa che te have tapAsavAnI AvazyakatA che. je je sarakhAmaNI have pachI karavAmAM Avaze te te darzanenA bAhya AcAra athavA veSane aMge nathI, paraMtu temanA siddhAMtanA mULa bhedone AzrIne che. pUrvokta prakAre cha darzanemAMthI jaina darzanane bAda karatAM pAMca darzananAM nAma darzAvelAM che temAM prathama darzanAnuyAyI bauddho cAra jAtinA che. vibhASika, sautrAMtika, gAcAra, mAdhyamika vaibhASike:-vastune kSaNasthAyi-kSaNavinAzI mAne che eTale ke utpatti janma Ape che. sthiti sthApe che, jarA jarjarita kare che, ane vinAza nAza kare che, tema AtmA paNa tevo ja che. ane te pudagala kahevAya che. sautrAMtrike:-rU5, vedanA, vijJAna, saMjJA ane saMskAra e pAMca kaMdha zarIra dhArIne che paNa AtmA jevuM kAMI nathI. A skaMdha paralekamAM paNa jAya che-A prakAre mAne che. gAcAra-A jagatane vijJAna mAtra mAne che. vAsanAnA pari. pAkathI nIla pItAdi varNone bhAsa thAya che. Alaya vijJAnane sarva vAsanAone AdhAra mAne che. ane e AlayavijJAnanI vizuddhine mekSa kahe che. mAdhyamika:-A sarva zanya svama tulya mAne che. muktine paNa nya mAnavAthI te prApta thAya che. teo pratyakSa ane anumAna be pramANe mAne che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya krUnenu' avataraNa [ 55 ] sAMkhyadarzana: sAMkhyA mukhya e tattvA mAne che. puruSa ane prakRti. prakRtimAMthI mahAna' utpanna thAya che. temAMthI buddhi upaje che. temAMthI ahaMkAra prakaTe che. ane temAMthI pAMca muddIMdriya ane pAMca karmendriyanA AvirbhAva thAya che. vaLI ahaMkArathI pAMca tanmAtra (spa, rasa, rUpa, gandha ane zabda) utpanna thAya che. temAMthI pRthvI Adi paMcamahAbhUta prakaTe che. A rIte prakRtijanya ceAviza prakAro ane purUSa (AtmA)ne eka prakAra maLI pacIsa tattvAne mAne che. te pratyakSa, anumAna ane Agama pramANeA mAne che. naiyAyika dana: naiyAyikA sALa tattvA mAne che. pramANu, prameya, saMzaya, prayeAjana, dRSTAMta, siddhAMta, avayava, tarka, niya, vAda, japa, vitaMDA, hetvAbhAsa, chala, jAti, nigrahasthAna--e rIte che. te pratyakSa, anumAna, upamAna ane Agama pramANeA mAne che. vaizeSika dana:-vaizeSikA, dravya, karma, guNa, sAmAnya, vizeSa, samavAya ane abhAva sAta padArtho mAne che. pRthvI, a, tejas, vAyu, AkAza, kAla, dizA, AtmA ane mana e nava dravyo mAne che. ane tenA rUpa, rasa, gaMdha, sparzI, saMkhyA, parimANa, pRtha, saMyoga, vibhAga, paratva, aparatva, gurutva, vatva, sneha, zabda, buddhi, sukha, duHkha, IcchA, dveSa, prayatna, dharma, adharmI ane saMskAra e ceAvIza guNAnI mAnyatA svIkArelI che ane pratyakSa, upamAna, anumAna ane zabda e cAra pramANeA mAne che. mImAMsakeAe nIce pramANe svIkArelu che H- eka eva hi bhUtAtmA sarvabhUte ekadhA bahudhA caiva dRzyate vyavasthitaH / nalacaMdravat // mImAMsaka darzana(vedAMta)eka ja AtmA che, te prANI mAtramAM vyavasthita thayelA che. jema caMdramA eka chatAM paNa hajAro dhaDAomAM judA judA hArA dekhAya che tema AtmA eka chatAM paNa pratyeka Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [56] jaina darzana mImAMsA zarIre bhinna dekhAya che. teoe pratyakSa, anumAna, zabda, upamAna, arthapatti ane abhAva e cha pramANe mAnelA che. teo vaLI AgaLa vadhIne kahe che ke "sarvajJAdi vizeSaNa,vALa kaI deva nathI ke jenuM vacana pramANabhUta hoI zake. mATe veda vacane puruSa vagara utpanna thayelA hovAthI pramANabhUta che tethI puruSathI utpanna thayeluM zAstra asarvajJa ja che, arthAta sadeSa hoya che. kemake sarvajJapaNuM manuSyane hoI zake ja nahIM." . cArvAka darzanaH-cAka(nAstika darzananuyAyio)e potAnI mAnyatA nIce pramANe svIkArelI che. "jIva nathI, nivRtti nathI, dharma nathI, adharma nathI, puNya pApanuM phaLa nathI, janma ane mRtyu nathI. paMcamahAbhUtathI utpanna thayelA caitanyane, bhUtanA nAzanI sAthe ja nAza thAya che, iMdriyagocara che teTaluM ja jagata che. ane kephI padArtho vaDe madazaktinI utpatti thAya che tema dehamAM caitanya upaje che. A prakAre jenetara darzananI mAnyatA TUMka svarUpamAM darzAvavAmAM AvI. have temAMthI mukhya bAbatonI sarakhAmaNa jainadarzana sAthe karatAM anya darzanenAM siddhAMta kevI rIte niSphaLa nIvaDe che tenI paryAlecanA karavI aprastuta nathI. sarakhAmaNa:-prathama bauddhadarzana AtmAne kSaNika mAne che. draSTAMta tarIke eka AtmAe prathama kSaNe ghaTa para vicAra karyo, bIjI ja kSaNe paTa para vicAra karyo te bauddhoe A baMne judA vicAra karanAra AtmAone judA judA mAnelA che. evI rIte prathamanA AmAono vinAza thaI dvitIya tRtIya AtmA Upaje che ane nAza pAme che. jenadana A AtmAne svadravyanI apekSAe nitya mAne che. ane jJAnanA paryAyanI apekSAe anitya mAne che. te sAthe ema paNa kahe che ke je AtmA eka vakhata amuka vicAra karatA hatA te bIjI vakhate je teno vinAza thayo hoya to vicAra saMkalana athavA jJAna paraMparAnI vyavasthA kema sacavAI zake ? eka ja AtmAmAM bhUtakALanuM Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - anya darzana sAthe sarakhAmaNuM * [ pa7] maraNa pratyakSapaNe dekhAya che tema ja kriyAnuM phaLa paNa pote ja bhagave che te eka ja puruSamAM judA judA AtmA (jema ke kriyA karanAra judo ane phaLabhokatA juda) e vAstavika satya tarIke ghaTatuM nathI. je che te mAtra eka ja AtmAmAM jJAnanA paryAyanI judI judI avasthAo badalAyA kare che. A prakAre dravyarUpe AtmAnA kSaNathAyIpaNAnI dalIla TakI zakatI nathI. tethI ema kahevAmAM jarA paNa aDacaNa nathI ke bauddhadarzane jainadarzanane eka paryAyArthika naya grahaNa karI AbhAnI vastusthiti (Theory) taddana ekAMtika aMgIkAra karelI che. keTalAka bauddho te AtmAne mAnatA nathI; teono nArtikenI kaTimAM samAveza thAya che. bauddhadarzananI apekSAe temane hiMsAnuM phaLa paNa hoI zakatuM nathI, kemake hiMsA karanAra pApane bhAgI thAya che ane te hiMsAkartAne vinAza thavAthI anya phaLabhokatA thaI zakato nathI. A rIte mAtra paryAyArthika naya mAnavAthI sarva zubha ane azubha kriyAnA phaLane dhvasa thavAthI ane bhaktazanya jagata thavAthI vyavasthitapaNuM jaLavAI rahetuM nathI. eka ja A kriyAne kartA, hartA ane bhaktA hoya te ja te zubha athavA azubha phaLane bhoktA bane che. karmabaMdha pADanAra eka ja hovAthI phaLa paNa tene ja maLe che ane mukta paNa te ja thaI zake che. A uparathI paryAyArthikanaya rUpa bauddhadarzanamAM - kSaNika jJAna saMtAna, rUpe'pyAtmanya saMzayam / hiMsAdayo na tattvena, svasiddhAMta virodhataH / / kSaNika jJAnanA saMtAnarUpa evA AtmAmAM saMzaya rahitapaNe pitAnA ja siddhAMtanA virodhathI (bauddho pote hiMsA ane ahiMsAnuM svarUpa svasamayamAM pratipAdana kare che, tethI tatvataH hiMsAdi ghaTI zakatAM nathI. sAMkhyo prakRti ane puruSa e be mukhya tatva mAne che. tyAre jene jaDa ane AtmA e be padArtho mukhyapaNe mAne che. sAMkhe prakRti bha phaLane bhojana hatuM ane bho hovAthI phaLa Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [58] jaina darzana mImAMsA mAMthI i ivagerenI utpatti mAne che. jene jaDa karmothI zarIra, parzarUpa, rasa, gaMdha ane krodhAdi kaSAyanI utpati mAne che. ghaNuM ghaNA vibhAgamAM sAMkhyo jenA darzananA saMbaMdhamAM nAmAMtara sivAya eka ja kendramAM AvI zake che. paraMtu teo AbhAne sarvadA nilepa mAne che. A hakIkata jaina darzana sva samayanA nizcayanaya vaDe satya kahe che, paraMtu vyavahAranayathI te AtmA jaDa sAthe kSIranIra saMbaMdhathI mizra thayela che ane thAya che, vivekarUpa haMsacaMcu sajIvana thAya to te saMbaMdha dUra karI nilepa thAya che. paNa jyAM sudhI nilepa thaI zakato nathI tyAMsudhI te nirlepa nathI ja, e to dekhAya che. zarIrarUpa beDImAM avaguMThita thayele AtmA AyuSyanA kSaya pachI ja anya zarIra dhAraNa karI zake, paraMtu te sivAya te zarIra rahita ane nilepa che tema kahI zakAya nahIM. A prakAre AtmA nilepa thaI zakato nathI tyAM sudhI te nilepa nathI ja, e to pratyakSa che. karmanuM baMdhana vyavahAranayathI che. tethI AtmA jaina darzana pramANe jaDa karmothI AvRtta che. dUdha pANInA saMbaMdhanI peThe ekAkAra jevo che, paraMtu te upAvaDe bhinna paNa thaI zake che. A uparathI AbhAne sarvadA nipa mAnavAthI sAMkhya darzana jaina darzananA nizcayanaya vaDe satya che ane vyavahAranaya vaDe asatya che. sAMkhe IzvaravAdI ane nirIzvaravAdI be prakAranA che. taiyAyika darzana svIkAre che ke sahaja vicAradhArA manane zAMta karavAthI AtmA kSeza karyAdithI chUTo paDe che. jainanA vyavahArane A vAta puSTa thAya che. sAva rajasa ane tama... prakRti e jaina darzanAnusAra paramAtmabhAva, aMtarAma ane bahirAbhavarUpa AmAnI traNa judI judI avasthA che. teo saMzaya, tarka, nirNayAdi to mAne che, tene jaina darzana matijJAnanA bhedarUpe varNave che. A prakAre ghaNe aMzemAM taiyAyika darzana (tAvika draSTie) jainane maLatuM Ave che. paraMtu amuka naya ja aMgIkAra kareluM hovAthI dhividhana saMpanna thaI zakatuM nathI. jema ke teo Izvarane jagatakartA mAnI, jagatanA Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya dazane sAthe sarakhAmaNuM ja [ 59 ] prANI padArthomAM vyApaka mAne che. jaina darzana AtmA sarvagatajJAna (kevaLajJAna) prApta thAya tyAre Izvara mAnI jJAnavaDe sarva prANI padArthomAM vyApaka mAne che. jene AtmArUpa Izvarane jJAnavaDe sarvavyApaka mAne che, tyAre taiyAyika, vaizeSikAdi anya darzane khuda AtmArUpa dravyane sarvavyApaka mAne che; AthI AmArUpa dravyanI sarvajJatAmAM vyabhicAra deva upanna karI sakartha udabhavAve che. dravyAnuyoga tarkaNAmAM kahevuM che ke - kAraNa ghaTa nAzasya maulyutpategharTa : svayam / ekAMta vAsanAM tatra, datte naiyAyika : katham / / suvarNa ghaTanA nAzamAM ane suvarNa mukuTanI utpattimAM ghaTa svayam kAraNa che. jyAre ema che tyAre nAza ane utpattimAM ekAMtabhedanI vAsane taiyAyika kema svIkAre che ? arthAta utpatti ane nAzano sarvathA bheda kema mAne che ? mImAMsake nIce pramANe " advaitabhAva" svIkAre che. eka: sarvagato, nitya: puna: viguNo na bAdhyate na mucyate " AtmA eka che; sarvagata che, nitya che, jene viguNa bAdhA karatA nathI ane je mukAto nathI." jainadarzananA nizcayana vaDe A vAta yathAtathya che, paraMtu vyavahAranayavaDe to AtmA asavaMgata che, pratyakSapaNe jeTalA avakAzamAM dekhAya che teTalI maryAdAvALo che, anitya che, viguNanA anugraha ane upaghAtathI upayukata che. AthI temaNe paNa amuka nayana svIkAra ane amuka nayane asvIkAra arthAt eka nayane nyAya ane eka nayane anyAya evI mAnyatA svadarzanamAM pramANabhUta gaNelI che. - vaizeSikenI mAnyatAvALA nIcenA sidhdhAMta sAthe tenA ja pratipakSabhUta jaina darzananA siddhAMtonI sarakhAmaNI atra aprastuta nathI tema dhArI nIce mujaba darzAvavAmAM Ave che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [60] jaina darzana mImAMsA vaizeSikenA siddhAMta -zatru gumAza, suvarNa tainasama. manaH nityaM ca, sarva vyavahAra hetujJAna buddhiH, iMdriyArtha saMnikarSajanya jJAna pratyakSam yathArthAnubhavazcaturvidhaH pratyakSAnumityupamita zAbdabhedAt , buddhIcchA prayatnA dvividhA, nityA'nityAzca, nityA izvarasya, anityA ja vasya. vaizeSike zrobeMdriya grAhyaguNa zabdane AkAzarUpa mAne che. arthAta zabda e zUnya vastu mAne che tyAre jaina darzana zatru pauji : arthAta zabda e pudgala paramANuM che tema mAne che. daSTAMta tarIke koI paNa jAtane svara ApaNe sAMbhaLIe chIe te nyatAmaya hoya te tenuM jJAna ApaNane kayAMthI thaI zake? paraMtu te paugalika paramANuo che ke je kaNediyamAM praveza karyA pachI iMdriyadvArA AtmAne jJAna thavAnA kAraNane mATe nimittabhUta bane che, eTaluM ja nahIM paraMtu A jamAnAmAM to pratyakSa pramANuDe grAmophena vagere yaMtrAdimAM zabda vaDe gAyane utArI zake che, ane te pugala paramANuonA vegathI ekaja jAtanuM gAyana vAraMvAra gavAI zake che tethI vaizeSikAne A siddhAMta yukti yukta nathI. teo suvarNane tejasa mAne che. ane jaina darzana suvarNane pArthiva mAne che. suvarNamAM bhAsvara 3pa hovAthI tema ja suvarNanA dravatvane agni saMyoge vinAza nahIM thatuM hovAthI teo tejasa mAne che. jaina darzana pRthvIkAyane vikAra rUpa hovAthI tene pArthiva mAne che. jo ke jene suvarNane agninA sabavALI avasthAmAM tejasa mAne che, paNa agni saMgazunya avasthAmAM te pArthiva ja che tema svIkAre che. vaLI e kAMI siddhAMta nathI ke pArthiva vastune agnisaMge vinAza thAya che. jema ke leha dhAtu agni saMgamAM suvarNanI jema rasavALuM thAya chatAM lehabhAva tyajatuM nathI ane agnisaMyogazanya avasthAmAM pArthiva kahevAya che tema suvaNane tejasa mAnavuM e yuktipuraHsara nathI. tane pArthiva mAnI agnisaMge vinAzIpaNuM mAnI pArthiva mAtrane vinAza thAya che evI mAnyatA pUrvApara vidhayukta che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya darzane sAthe sarakhAmaNuM ja [61] pArthiva padArtho paNa be prakAranA che. agnisaMga vinAzI paNa che ane agnisaMga avinAzI paNa che. vaizeSike manane nitya mAne che jyAre jaina darzana manane aniya mAne che. teoe manane sukha duHkhAdi upalabdhinuM sAdhana IdriyarUpa jyAre mAneluM che tyAre jaina darzana tethI AgaLa vadhIne kahe che ke padgalika sukha ane duHkha pAmavAthI mana ke je tenuM saMka9pa vikalpa yukta sAdhana che tenI jarUra rahetI nathI ane tema thavAthI tene laya thAya che, paraMtu jeoe sukha ane duHkha zAzvata mAnelA che, arthAta tethI rahita thavAnuM nathI tevI mAnyatA je hoya to temane mananI nityapaNe astitvanI jarUra mAnavI ja paDe. A kAraNathI temaNe AvI mAnyatA svIkArelI che. teo sarva vyavahAra hetunA jJAnarUpa "budhi" kahe che; jaina darzana kahe che ke matijJAna kriyAniMdrA nimitte-pAMca iMdriya ane manathI thatuM jJAna te matijJAna A prasaMge sarva vyavahAranA heturUpa jJAna hovAne lIdhe jo ke ghaNe aMze ApaNe mAnyatA sAthe maLatApaNuM che, paraMtu A matijJAna thavAne mATe mukhya sAdhana Idriya ane mana che ane tethI te bahu ja nAnA vartuLa(Circle)mAM che. kemake jaina darzane tethI AgaLa vadhIne (Upon the vast circle ) IdriyonI apekSA vagaranuM jJAna kaheluM che, "tethI sarva vyavahAra hetu -e zabdamAM vyabhicAra deSa AvI zake che. vaizeSike IdriyanA viSayavaDe pratyakSa thatA jJAnane pratyakSa mAne cheATale TuMkethI ja teo patAve che. jyAre jaina darzana iMdriyonA tathA mananA viSayavaDe thatA jJAnane te haju pakSa kahe che. iMdriya pratyakSa paraMtu Ama parela AvI rIte mAne che. iMdriya vaDe thatuM jJAna taddana nirmaLa ane vizudhdha nathI hotuM, kemake AtmapratyakSa thatuM jJAna niSkalaMka hoya che ane te ja vAstavika rIte pratyakSa che. A rIte iMdriyagocara jJAnane Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [62] jaina darzana mImAMsA jainoe sAMvyAvahArika pratyakSa (vAstavika parAkSa) mAneluM che. ane AtmAnubhava vALA jJAnane pAramArthika pratyakSa (vAstavika pratyakSa) tarIke svIkAreluM che. vaizeSikAnI draSTi maryAdA AgaLa vadhAre joI zakI nathIe A uparathI siddha thAya che. tevI ja rIte teoe anumAna vaDe ane zabdAdi sAMbhaLavA vaDe thatA jJAnane yathArthanubhava gaNele che, paraMtu hajI te jainee te sthitine mAtra nimna bhUmikAvatI mati ajJAna mAneluM che. paraMtu yathArthInubhava to tyAre ja svIkAre che ke AtmA jyAre AtmavIryanuM paripAkapaNuM pAmI tatvonA zradhdhAnathI samyaktva prApta kare ane deha ane AtmAne viveka karatAM paulika padArthone sAkSIbhUtapaNe bhogavaTo karI aMtarAmapaNuM prApta kare tyAre yathArthAnubhavanI zarUAta thaI kahevAya che. vaLI teoe svIkAreluM che ke budhi, icchA ane prayatna nitya ane anitya e prakAre heI nitya IzvaramAM rahelA che ane anitya jIvamAM rahelA che, jaina darzana dareka AtmAne jyAre te karmarahita thAya che tyAre izvara mAne che. Izvara evI judI vyakita keI vidyamAna nathI ema mAne che. Ama hovAthI IchA ane prayatna e zarIradhArI AbhAnA manadvArA thayelA pariNAme che. te karmasahita AtmAmAM vidyamAna hoya che. karma rahita AtmAne koI paNa jAtanuM sAdhya siddha karavAnuM nahi hovAthI teo icchAdithI rahita hoya che, mATe temaNe je jIvomAM anitya mAnelA che ane IzvaramAM nitya mAnelA che te vAstavika rIte ghaTI zakatuM nathI taiyAyika ane vaizeSikenA sidhdhAMtomAM eka taphAvata e paNa che ke vaizeSike abhAva padArtha mAne che. naiyAyike te mAnatA nathI. anya darzanee je pratyakSa pramANe mAneluM che te jaina draSTi anusAra pakSa che. Ama hovAthI vadhAre pramANe nahi svIkAratAM jaine e taraghamALasUtrathI pratyakSa ane parokSa e be pramANa aMgIkAra karelA che. A baMne pramANamAM anumAna tathA zabdAdi sarva anya pramANone samAveza thaI jAya che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + - -- * anya darzana sAthe sarakhAmaNa * [63] cArvAka darzana mAtra pratyakSa pramANa mAne che. parAkSa evA jIva, puNya, pApa, svarga, naka, Adi vastuo mAnatA nathI; temaja madhrAMgathI utpanna thayelI madazaktinI peThe caitanyane AvirbhAva mAne che. jaina darzanamAM jagatakartA mAnele nathI, tema ja utpatti, sthiti ane laya rU5 jagatano vyavahAra svayameva thayAja kare che evI jena mAnInatA amuka apekSAe nAtikane maLatI Ave che. paraMtu bIjI sarva hakIkatomAM cArvAke satyathI vegaLA che. eka mANasa mA pIdhA pachI tenI zakitathI utpanna thayeluM tenAmAM avyavasthitapaNuM prakaTI nIkaLe che, te najare joIe chIe tethI ulaTuM AtmAmAM jJAna prakaTe che tyAre avyavasthitapaNuM dUra thaI vyavasthitapaNuM ane niyamitapaNuM utpanna thAya che, to AtmAmAM utpanna thayeluM sarva saMjogone maryAdAmAM lAvanAra jJAna kyAM ? ane AtmAne avyavasthita saMjogomAM mukanAra mAMgathI utpanna thayelI madazakita kayAM ? vyAsakRta uttara mImAMsA (vedAMtadarzana) anusAra vedanA vacana apaurUSaya kahelA che te jema eka aMze nyAya ane yukti yukta hatA. nathI kemake purUSa pradhAnatAthI rahita che tevI ja rIte anya aMzamAM nAstike vaDe manAyelI maghAMgathI utpanna thayelI madirAzakitanuM draSTAMta che. baMnemAM avyavasthitapaNuM hovAne saMbhava rahe che. kemake uttama niyaMtA vagara uttama kArya hoI zakatuM nathI. vaLI janmanI sAthe keTalAka prANIonI kurUpavAna surUpavAna vyAdhiyukta ane vyAdhi rahita vagere bhinna bhinna prakAranI avasthAo tapAsatAM eka sAmAnya budhibhAnuM prANIne mAlUma paDyA vinA rahetuM nathI ke te avasthAonuM kAMI paNa avyakta kAraNa raheluM che ane te avyakta kAraNoe jAdAjudA prakAre utpanna karelA che. jainetara darzanamAM eka gaMbhIra bhUla - jainetara darzane pRthvIkAya, apakAya, vagerene paMca mahAbhUta tarIke svIkArI rahelA che. ane jaDapaNuM sthApana kareluM che. jaina darzana tene sajIva kahe che. sAthe Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 64 ] jaina darzana mImAMsA AkAzane ajIva kahe che. vanaspatikAyanA keTalAka pratyakSa prakArAne te anya darzana paNa jo ke sajIva kahe che paraMtu sAthe AkAzane ajIva kahe che. vanaspatikAyanA keTalAka pratyakSa prakArAne teA anya darzana jo ke sajIva kahe che ke, para`tu pRthvIkAya, akAya, tejaskAya, vAyukAyamAM ane vanaspatika.yanA agaNita sukSma prakAromAM jIvapaNuM tee joI zakayA nathI. sajIva ane nirjIva padArthAnAM bhedonI jyAM mAhItI hotI nathI tyAM jIvAnu` rakSaNa pUrNa prakAre kayAMthI hAi zake ? jainetara danavALA eka tApasa ke jeNe saMsAranA samAraMbhAne tajI dIdhelA hAya che evI mAnyatAvALA hoya che, te vagara saMskAravALI mATIne tathA aNugaLa athavA gaLelA jaLane peAtAnA upayogamAM vAraMvAra le che; kemake teNe tene nirjIva bhUta tarIke mAnelA che. jaina sAdhue teA pRthvIkAya, ap kAyAdi sajIva padArthAne aDakatAM paNa hRyamAM kape che. sArI vAcAnI aneka prakArAmAM vistAravALI svarUpa maryAdA A rIte hAine ahiM! parame| dharma nu N vAstavika svarUpa duniyAne kARe dIdha paristhitimAM batAvelu hAya teA tenuM mAna jaina darzanane ghaTe che. lokamAnya paDita alagagAdhara tilaka nIcenA zabdomAM jaina dana gata ahiMsAnuM bAhya svarUpa darzAvatAM kahe che. jaina aura vaidika ye donoM hI dharma yadyapi vizeSa prAcIna haiM paraMtu ahiMsA dharmakA mukhya praNetA jaina dharma hI hai. jaina dharmane apane prAbalyase vaidika dharma para ahiMsA dharmakI eka akSuNa mudrA( muhara ) aMkita kI hai. DhAI hajAra varSa pahile veda vidhAyaka yajJomeM hajAro pazuokA vadha hotA thA. paraMtu 2500 varSa pahileM jainiyoMke aMtima tIrthakara zrI mahAvIra svAmIne jaba jainadharmakA punaruddhAra kiyA taba anake apadezameM logoM kA citta isa ghora nirdaya karma se virakta hone lagA aura zanaiH zanaiH logoMke citta para ahiMsAne apanA adhikAra jamA liA. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya dazane sAthe sarakhAmaNa * [65] bAhyaliMga veSAdinI jhAMkhI:-pAMca darzananA bAhya svarUpaliMga veSa vagere judA judA che. keTalAka vyAghracarma ane kaupina rAkhe che, keTalAka kamaMDalu rAkhe che-vagere potapotAnI kalpanA anusAra judAjudA ve aMgata thayelA che. jaina darzananA sAdhuo, mukhavastrikA, rajoharaNa, calapaTo vagere rAkhe che. vepa e eka maryAdA che. bAhya liMga ane AcArane avagaNanA karanAra prANuo maryAdA rUpa pulane toDavAne udyamavaMta thayelA che. varSa e sAdhana ane tattvaprApti e sAdhya che. sAdhanane sAdhya mAnavAnI bhUla e te gaMbhIra bhUla che. paraMtu te sAthe sAdhanathI sAdhyanI utpatti che e vAta bIlakula bhUlavA jevI nathI. A jamAnAnA vakra ane jaDa prANIone veSarUpa maryAdA saMpUrNa rIte Avazyaka che. jyAre prathamanA daDha manobaLavALA jamAnAmAM paNa te . Avazyaka ja hatuM to A DagamagatA ane tulAnI jema kSaNamAM nIce namI jatA jamAnAmAM kema tenI AvazyakatA daDhapaNe na svIkArAya ? jaina darzanane bAhya veSa e evuM sAdhana che ke tatrasthita prANIone sarvadA caraNakaraNanugamAM tallIna rAkhe ane tattvanI gaNA niraMtara paNe maraNage cara rakhAvI zake. saMsArI saMbaMdhavALA veSane tajI vairAgyavAsanAvALA veSanuM aMgIkAra karavuM-e sadAcaraNanI majabUta vADa che, ema eka vidvAne kaheluM che. keTalAMka prANIo sarva darzanone tulya mAne che. teo Aka, niba, pippala, AMbA vagere vRkSane tulya mAnavA jevI moTI bhUla kare che. kaI paNa darzananI niMdA karavAnuM prayojana to hRdayamAM kadApi ArUDha thavuM na joIe. paraMtu madhyasthaSTie vicAravuM joIe ke teo zuddha tattanI khojamAM paNa vAstavika rIte zuddha tatvonI prAptithI dUra rahela che. jenetara darzane jaina darzananI ramya vATikAnI laherethI zUnya che ema kahevuM avAstavika nathI. jo ke jaina darzana vATikAnI AnaMdadAyaka lIlerI temAM ugelI che, paraMtu bIjI pratighAtaka viSamaya lalitarI pAse ja hovAthI sarvAga viSamaya karI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana mImAMsA dIdheluM che, te sthiti jyAre jIvAjIvanI keTinI sarakhAmaNuM karIe chIe tyAre spaSTa che tema jaNAya che. eka ja nayane grahaNa karI anya nayane anyAya ApavAthI A sthiti banelI che. zrImad AnaMdaghanajInA vicAre-pUrvokta prakAre jinezvara prabhunA aMgopAMga tarIke paDadarzane kevI rIte che te zrImad AnaMdaghanajInA vacanemAM nIce pramANe darzAvI padarzananI saMkSipta paryAlacanA samApta karazuM. jina surapAipa pAya vakhANuM, sAMkhya yoga deya bhede re; Atama sattA vivaraNa karatAM, lahe duga aMga akhede re. (1) bheda abheda saugata mImAMsaka, jinavara deya kara bhArI re; lokAloka avalaMbana bhajIye, gurUgamathI avadhArI re. (2) kAyatika kukha jinavaranI, aMza vicArI je kIje re, tava vicAra sudhArasa dhArA, gurugama viNa kema pIje re. (3) jinavaramAM saghaLA darzana che, darzana jinavara bhajana re, sAgaramAM saghaLI taTanI sahI, taTinImAM sAgara bhajanA re. (4) cha darzane jinezvara prabhurUpa purUSanA aMge pAMga che. temAM mastakane sthAne jaina darzana che. sAMkhya ane pega e be paga che, bauddha ane mImAMsaka (vedAMta) e be hAtha che. ane kAyatika e peTa che. zarIrane anya avayava eka ocho hoya te cAlI zake, paNa mastaka che te AkhA zarIrane AdhAra che. vicArazakti mastakamAM rahelI che. mastakathI utpanna thayelA vicAre zarIranA anya aMgenA niyAmaka che. mastakathI zubha vicAra dvArA mukatapaNuM pamAya che. anya darzane jeo hAtha paga vagere che te amuka aMzane grahaNa karavAthI amuka aMze jinezvaranuM eka aMga che, arthAta eka aMgapaNuM hovAthI pUrNa zaktinI khAmIvALuM che. jinezvara rUpa samudramAM sarva darzane rU5 nadIo samAya che ane amuka amuka darzanamAM jinezvaranI zailI kaI kaI bAbatamAM sacavAya che ne ke ImeImAM sacavAtI nathI. mATe jema nadI samudranI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya da tA sAthe sarakhAmaNI [ 67 ] aMza mAtra che tema saghaLAM darzItA jaina darzana utpAdaka jinezvaranA aMza mAtra che. pAMca datAnA bhinna bhinna nayAne eka ja keMdramAM samAveza karanAra jaina darzana che. jainetara pAMca darzAnAnA anekazaH vibhAgA thayelA che, ane judAjudA ekAMta naya mAnavAthI sadI thaI zakyA nathI. jaina sidhdhAMtathI jeTale jeTale aMze viruddhatAnI kArTi aMgIkAra thayelI che teTale teTale aMze nayAbhAsapaNuM che ane jeTalA zamAM aviruddhatAnI kADhe che teTalA aMzamAM nayanA khulleA che. sarvAMge jaina sidhdhAMtA sarvAM nayAne saMgrahe che. Ane mATe pUkti mahAtmAnA vacane TAMkI A avataraNane upasaMhAra karavAmAM Ave che. sarvAMgI saba nayadhanI re, mAne saba paramAna, nayavAdI palleAgrahI pyAre, karelarAi ThAna, nisAnI kahA batAvuM re, tere| agama agocara rUpa. ZH\ ''+ Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka , ra ta , , , , , , , , , , [68] jaina darzana mImAMsA gaNitAnuga jaina darzana sthita dravyAnuyoga pachI te mahAprAsAdanA dvitIya dvArarU5 gaNitAnuyoganA vivecananI AvazyaktA pUrva niyamAnusAra sanmukha Ave che. dravyAnuyoganI vastu sthiti jema jaina darzananI talasparzI gahanatAne sUcavanAra che tema gaNitAnuganI saMkaLanA eTalA badhA pramANamAM ane vistRta maryAdAmAM che ke gaNita jevA tarka ane budhdhithI sAdhya thaI zake tevA sAmAnya viSayamAM anya darzanene sarakhAmaNImAM pAchaLa rAkhelA che. prastuta darzanavatI gaNitAnuyoga kRpamaMDukatAne tajI mahAsAgaranI vizALa sImAne lekAMta sudhI darzAvanAra addabhuta gaNitayaMtra-Arithmetic machine che hAthamAM rahelA nirmaLa jaLanI peThe sarva jagatane pratyakSapaNe dekhyuM che jemaNe evA sarvajJo vaDe praNIta thayeluM A darzana hovAthI temAM pUrepa eziA Adi vartamAna cAra khaMDene samAveza mAtra bharatakSetranA eka nAnA vibhAgamAM thAya che, te uparAMta bIjA aneka khaMDe, deze, nadIo, ane parvate je atyAre vidyamAna avasthAmAM daSTigocara thaI zaktA nathI te bharatakSetramAM mojuda che. A anuyoganA sArabhUta vivecanane mATe paNa eka moTo graMtha taiyAra karavo paDe tevI sthiti hovAthI saMkSiptapaNe amuka vibhAgamAM darzAvI samApti karavAmAM Avaze. loka ane alekarUpa be mukhya vibhAgamAM lekanuM AkhuM nAma "caudarAjalaka evA zabdovALuM che. rAja e asaMkhyaya jananA pramANa vALuM mApa che. cauda rAjalaka ke jemAM sarva prANa padArthone samAveza thayele che, tene samagrapaNe AkAra eka puruSa, jeNe potAnA baMne pagane pahoLA karela che, baMne hAthane kaTapradeza upara rAkhelA che, tevI sthitivALo che. lekanA AkArane draSTAMtapaNe batAvanArA te kalpita purUSanA AkAravALA zarIranA madhyabhAganI nIce anukrame pahelI bIjI vigere sAta naraka pRthvI rahelI che. madhyabhAgathI nIce naraka ane pRthvInI upara Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitAnuga [ 69 ] bhuvanapati tathA paramadhAmika vagere devonA AvAsa sthAne che. kalpita puruSanA AkAravALA lekane madhyabhAga rU5 tichalekamAM ApaNe ane ApaNane adrazya prANI-padArtho rahelA che. ahIM paMdara karmabhUminA kSetro, trIza akarmabhUminA kSetro, chapana aMtara dvIpa, jaMbuddIpa, dhAtakIkhaMDa, puSkaravaradvIpa vagere asaMkhyaya dvIpasamudra sarvajJa zAstramAM nAma ane yojanAdinA pramANa pura:sara darzAvelA che. taddana chelle svayaMbhUramaNa samudra che, ke je pachI lekamaryAdA saMpUrNa thaI alekanI zarUAta thAya che. ahIMthI upara sAtaseMthI navase jana UMce jyotimaMDalanA vimAne che. atrasthita caMdra, sUrya ane grahAdinI gatio vaDe manuSyamAM ja tikazAstra nirmANa thayeluM che. jaina darzananA aneka graMtha tikazAstranA gaNitathI bharacaka hatA. paraMtu duHAmakAlebhava prANIonA kamanasIbe ApaNA pUrvajonI bekALajIthI viccheda thaI gayelA che; paraMtu caMdra prajJapti ane sUrya pragati jevA be mahAna graMthe je caturdaza pUrvadhara zrImad bhadrabAhu svAmi viracita che te vidyamAna che. e lAkhe nirAzAmAM eka amara AzA che, paraMtu tenuM jJAna prApta karavA udyamanI khAmIe tikazAstranA lAbhanI AzAne mRtavat karI dIdhI che. tirmalanI upara ghaNe dUra uttara ane dakSiNa dizAmAM eka ja sapATImAM babe maLI ATha devaleka che ane tenI upara, eka upara eka ema anukrame cAra devaloka maLI kula bAra devaka che. upara AgaLa jatAM navayaka che tyAM ahamiMdrapaNuM hovAthI caDatI utaratI padavI vagere vyavahAra nathI te upara pAMca anuttara vimAne che. sauthI chelle vimAna "sarvArthasiddha nAmavALuM che. tyAM ekAvatArI prANI jaI zake che. te upara pistAlIza lAkha jana lAMbI pahoLI sphaTika rananI zilA che, te siddhazilAnA nAmathI oLakhAya che, jyAM sidhdhanA ja Adi anaMtakALa rahe che-aDhIdviIpa ke je tichalekamAM manuSyaleka tarIke gaNavela che te pIstAlIza lAkha jana pramANuvALa che. jaMbu Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana mImAMsA dvIpa eka lakSa yeAjananA che. tenI piridha 316227 yojana, 3 gAu, 28 dhanuSya, ane 13 aMzula pramANa che. samaLI zAzvata nadIe tiSkaMlAkamAM 1456000 saMkhyAvALI che. bharatakSetranuM pramANa pAMcase vIza ceAjana che kaLAnu che. zAzvata tIrthAM samaLI tiolAkamAM mAgadha varadAmAdi ekase! enI sa MkhyAmAM che. tirthaMlAkanI madhyamAM suvarNa - maya sumeru paryaMta lakSa yeAjananA pramANavALA che. bInna kaMcanagiri, gajadatA, vakhArAgiri, vagere sarvamaLI base egaNAtara pA che. ceAtrIza vijaya che padmAdi cha moTA draho che. UlAka, tirthaMleAka, ane bhuvanapati Adi nikAyAne viSe jina jIvaneonI saMkhyA sAtakrADa ne khetera lAkha jeTalI che. te sarva caityAmAM jina bhiSenI saMkhyA AThasA trIza keATI, cheAMtera lAkhanI che. tIkhaMlAkamAM zAzvata jina caityA cArasA tesa che. tenI aMdara sarvAM maLI pacAsa hajAra ne cAra jinabiMme che UlAkamAM anuttara vimAna sudhI ceArAzI lAkha satANu hAra ne tevIza vimAna che. teTalAM ja caityo che ane temAM sarvAM maLI ekANuM kaiATI cheAMtera lAkha aDhItera hajAra cArasA cArAthI jinabiMkhe che. A A uparAMta yugalika kSetro, jaMbusAlmali pramukha vRkSA, gaMgA, siMdhu, sItA, sIte dA, pramukha mahA nadI vagerenuM savistara maryAdAvALuM jJAna laghusa dhaNu-bRhat sa MdhayAdi graMtheAmAM pratipAdana thayeluM che, je jovAthI sanadraSTi keTalI vistAravALI haze tenI sakSiptapaNe ApaNu pAmara prANIone jhAMkhI thaI zake che. keTalAka adhyAtmI kahevAtA manuSyo gaNitAnuyoganA viSayane zuSka gaNI tenA anAdara kare che, ane khIlakula te anuyAga bhaNI draSTi karatA nathI. tevAoe samajavuM joie ke gaNitAnuyoga e lAka svarUpa dravyajJAna che ane dravyAnuyoga e tenuM bhAvajJAna che. bhAvajJAnane draDha ane majabUta karavAne mATe dravyajJAnanI AvazyakatA che ema zAstra khullI rIte kahe che. jo ke eTaluM teA che ke gaNitAnuyoganA viSayamAM racIpI rahI dravyAnuyAga rUpa sAdhyathI enasIba rahevu e ziSTa saMmata nathI ja; paraMtu tethI [ > ] 060 ] * Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitAnuyoga [71] gaNitAnuga ke je jaina darzanamAM agrapada dharAve che tenuM bahumAna ochuM thAya che e tiraskaraNIya che. gaNitAnuganA jJAnathI kUpamaMDUkatA dUra thAya che. dravyaloka vizALa ane vistRta dekhAya che. magajazakti takanipuNa bane che, seya padArthone saMgraha thaI jAya che, aneka kSetronuM jJAna thavAthI kadAca jAtismaraNa jJAna thAya che, ane khuda dravyAnuyeganA paddhone samAveza keTalI maryAdAmAM thAya che-vagere jJAnapUrvaka aneka mahAna lAbho pratyakSapaNe rahelA che. tene mATe vizeSa kahevAnI agatyatA pUrNa thavA sAthe zAstrAvakana mATe sUcanA karavAmAM Ave che. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 73 ] jaina darzana mImAMsA kathAnuyoga : jaina darzananuM svarUpa samajavA mATe tRtIya netrarUpa dharmasthAnayoga che. A netravaDe ya upAdeyanI nivRtti-pravRtti yathArtha samajI zakAya che. A anuyogamAM kathAone mATe saMgraha che. aitihAsika navalakathAo je atyAre bhUpRSTa upara vidyamAna che temanA avalakathI nAyakanAM vIratva, zaurya, saujanya, kSamA ane ArjavAdi sadgaNe, tema ja krodha, IrSA, abhimAna, prapaMca Adi durguNanI tulanA thaI zake che. kathAo e sajajana ane durjananI pravRttionA bodha levA lAyaka draSTAMta hovAthI arthavAhaka che. prANI mAtra je heyopAdeya pravRttimAM yatna karavA tatpara thatA nathI athavA te temane rucatuM nathI, teo jyAre thAyoganA chato vAMce che, ane te upara manana kare che tyAre teo zuddhAzuddha pravRttionI kaTi jANI zake che. ane pariNAme hitakAraka pravRttimAM joDAya che. ghaNuM prAkRta prANuone kathAo vAMcavAmAM bahu rasa jAmata jaNAya che, paraMtu teoe tethI harSita thavAnuM nathI. jyAre kathAnA aMgone dareka vibhAgamAM vaheMcI sArabhUta padArtha samajI zakAya ane asArabhUta tajI devAne prayatnazIla thavAya tyAre ja dharmakathAnuga dvAravaDe jaina darzananI maryAdAmAM praveza karI zakAya che. dharmakathA sivAyanI kathAo-vikathAo, aneka prakAre rAjakathA, bhaktathA, kAmakathA, arthakathA vagere hoya che. kathAnAyake jemanA jemanA saMbaMdhamAM AvelA hoya te saMbaMdhI varga aneka raMgI hoya che. keTalAka prasaMgamAM sajajane durjanonI kasoTImAM Ave che, ane te vakhate temane aneka rIte herAna thavuM paDe che. keTalAka nAyakanA prasaMgamAM Avele varga viSaya ane kaSAyathI abhibhUta hoya che. keTalAka nAyake vratAdi grahaNa karI saMkaTamAM AvI paDatAM zithila thaI jAya che. amuka nAyake saMsAramAM rata rahI aMtaraMga kuTuMbanA saMbaMdhathI dUra rahI bahiraMga kuTuMbanuM hiMsA, apramANikapaNuM, cerI vagerethI poSaNa karavAmAM Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnuga [ 73 ] sArthakatA samajatA hoya che, kaI parastrIlaMpaTa thaI lajajAne dUra mUkI akAryamAM tatpara thAya che A ane AvA ja prakArothI bharapUra citro kathA zarIramAM Alekhana karAyela hoya che. AvA vicitra raMgI citromAMthI heya upAdeyAdi vastune jANI levIe dharmakathAnuyoganA zravaNa ane vAcananuM aMtima rahasya che. A bAbatanuM samarthana zrImad siddharSi gaNInA nIcenA kothI draSTigocara thAya che. artha kAmaM ca dharmaM ca tathA saMkIrNarUpatAm / Azritya vartate loke kathAtAvaccaturvidhA / nA visTaSTa riMtuTyAta saMvaMdha vAri I tena durgati vartanyAH prApaNepravaNA matA // sA malImasa kAmeSu rAgotkarSa vidhAyikA / viparyAsakarI tena hetubhUtaiva durgateH / sA zudhdha cittahetutvAt puNyakarma vinirjare / vidhatte tena vijJeyA kAraNaM nAka mekSiyoH / / trivarga sAdhanopAya pratipAdana tatparAH / yAnekarasa sArArthA sAsaMkIrNakathocyate / / "A lekamAM cAra prakAranI kathA artha, kAma, dharma ane saMkIrNa nAmanI che. arthakathA aMtaHkaraNane kaluSita karavAnA kAraNane laIne pApa upArjana karAvI durgatipAtaka gaNAyelI che. kAmakathA rAmajanaka IcchAo utpanna karanArI hovAthI durgatinA anaMtara kAraNabhUta che. dharmakathA aMtaHkaraNane nirmaLa karanAra hovAthI svarga ane mokSanA kAraNabhUta tarIke gaNAyelI che. saMkIrNa kathA judAjudA rasavALI havAthI dharma, artha ane kAmarUpa trivarganI sAdhanAnA upAyabhUta manAyelI che. " kathA zarIranA uttamAMga dharmakathAmAM uttama paMktimAM gaNAyalA manuSyanAM jIvanacaritro bedhanIya eTalA mATe hoya che ke teonA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] jaina darzana mImAMsA caritro uttama saguNothI bharacaka hovAthI jagatanA ItihAsanA amara pRSTa upara mudrita thAya che, ane bhaviSyanI sarvaprajA mukhyatve e mahAkAryathI emanI smRti sAcavI zake che. pachIthI tajajanya anukaraNa karavAmAM prayatnazIla bane che. jIvanacaritronA pAtronI jIvanta mUrtio ke jeoe pitAnI sugaMdhane pRthvInA paTa upara pAtharI dIdhI hoya che tevI jIvana mUtio vAMcakonA hRdayamAM utsAha prerI hRdayane purUSArtha premI banAve che. eka vidvAne kahyuM che ke "je caritro athavA kathAo vAMcakanA hRdayamAM malina bhAvane nirbala karI uccabhAvane uttejita kare nahi athavA te mahAna pratibhAnuM pratibiMba batAvI vAMcakanI zaktione vikAsa Ape nahi te mAtra ane vyApAra che. " mahAtmAonI kathAmAMthI zuM maLI zake che te saMbaMdhe eka aMgreja nIce pramANe vicAre batAve che. One comfort is that great men taken up in any way are profitable company. je manuSya kharekhara moTA hoya che teonA jIvanane game te draSTithI nihALIe to paNa temAMthI kAMIka bodhadAyaka athavA utkarSa kare tevuM maLyA vinA rahetuM nathI." Ama hovAthI manuSya jIvananI saphaLatA mahAtmAonI jIvanakathAmAMthI avazya sAragrahaNarUpa haMsacaMcu vaDe, mithyAjJAnarUpa pANIne cheDI daI zuddha jJAnarUpa dudhathI AtmAne puSTa karavA prayatnazIla thavAthI thaI zake e nirvivAda satya che. kramaza: A anuga caraNa karaNanu gamAM pravRttinuM anaMtara kAraNa thaI jAya che. tattva grahaNa karI AtmanatimAM kartavyaparAyaNa thavuM-e dharmakathAne sArI ane advitIya sidhdhAMta che. jene kathAnuga eTale badho vizALa ane vistRta che ke jenetara darzananI kathA samudAyanI tulanAmAM te agrapade AvI zake che. vaLI jaina kathAnugamAM bhAgye ja kalpita kathAone saMbhava che Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAnuga [ 73 ] ane kadAca haze to te mAtra datika arthane bhAvArtha utpanna karavAne mATe ja. paraMtu prastuta kathAnugamAM nyUnatA bhAsatI hoya te te e che ke je mahAna AcArya ane upAdhyAyonI graMtha samRddhi vistRta pramANamAM maLI Ave che, temanA jIvanacaritro saMpUrNa paNe sAcavI zakAyuM nathI. jeTalA maLI zake che teTalA taddana apUrNa sthitimAM che. A deSa graMtha samRddhi sAcavavAmAM bedarakAra rahelA pUrvakAlIna jainene zira sarjIta thayela che. vratanuM yathArtha pAlana karanAra athavA vrata virAdhaka kathAnAyakanA bodhadAyaka caritro vAMcakonA hRdayamAM sajaDa chApa pADI zake che. tenA draSTAMto pAMca vrata upara anukrame haribala, vasurAjA, rauhiNeya, sudarzana ane naMda Adi prasiddha narenA che. aneka raMgI draSTAMtothI bharapUra kathAnuga che. te zAstrAvalekanathI mAlUma paDI Ave tema che. jemake girizuka ane puSpazukanA draSTAMtamAMthI sadasat saMgatinA lAbhAlAbhane pariNAme sAra maLI zake che. prastuta anuyoga saMkSiptapaNe pUrNa karI nimnalikhita blekanA alaMkAra sAthe kathAnugane upasaMhAra karavAmAM Ave che. ihAmutra ca jaMtUnAM sarveSAmamRtopamAm / zudhdhAM dharmakathAM dhanyAH kurvati hitakAmyayA / / Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * pa ma ra pa ka [ 74 ] jaina darzana mImAMsA caraNakaraNAnuyoga : jaina darzananuM tRtIya ratna jene "cAritra" zabdathI oLakhAvavAmAM Ave che te prastuta caraNakaraNAnuga che. zrImad umAsvAti vAcaka jene-jJAnacakra virati rUpe sUtramAM guMthe che, nItikAra jene nai takabaLa athavA vicArevaDe utpanna thayeluM sadvartana tarIke jAhera kare che, mAnasazAstrIo jene purUSanA hRdaya tarIke gaNanA kare che, zAstropadezake jene darzanamehanIyanA vinAzathI samyajJAna utpanna thayeluM che, evA purUSo dvArA AlaMbanIya mAne che ane adhyAtmajJAnIo jene jJAna darzananI ramaNatA rUpe sthApana kare che-te A je darzanano caturtha anuyoga che. eka mahApurUSa buddhi ane hRdayanI sattAnuM pRthakkaraNa karatAM kahe che ke-budhdhibaLa karatAM hRdayabaLa hajAragaNe darajaje uccatA dharAve che. buddhibaLanA sAyujyane pAmele paNa hRdayasattAthI zUnya prANI gAMDA mANasanA hAthamAM ApelI taravAranI peThe avyavasthita che. jevA vicAra tevA AcAra e samyaga jJAnanI prAptidvArA samakyAritranI paripalana karavArUpe vAstavikatA prakaTa kare che, A uparathI svataHsidha thaI zake che ke caraNakaraNAnuga e samacAritra hoI akhila jenA darzananuM hRdaya che. hRdayabaLa prApta karyA sivAya puruSa mahApuruSa thaI zakato nathI. dravyAnuyoganuM mAtra avalaMbana karanArA jene caraNakaraNanuga e kriyAkAMDa hoI zuSka lAge che ane kaSTasAdhya kArya tarIke gaNI pravRttimAM potAnI azakti jAhera kare che; tevA zuSka jJAnIoe samajavuM joIe ke A caraNa sittarI ane karaNa sittarI rUpa jene cAritra e AtmAnI atyaMta nirmaLa vizuddhi karanAra che. dravyAnuyoganuM jJAna e AtyaMtika vizudhine sajAvanAra anaMtara sAdhana che. paraMtu sAdhyanI prApti sAdhanA Practical upayoga vagara nirarthaka ane niSphaLa che. prastuta cAritra be prakAranuM che, (1) deza virati (2) sarva virati Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNakaraNAnuga [ 77] gRhastha dezaviratinA adhikArI che. ane nirAraMbhI munio sarva viratinA adhikArIo che. deza viratidhara zrAvakone bAravrata grahaNa karavAnA hoya che. sthUla prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, parastrIgamana- viramaNa, parigraha-dim parimANa, bhogapabhoga-anarthadaMDaviramaNa, sAmAyika, pauSadha, ane atithi vibhAga. vIzavidhA dayAnuM pAlana sAdhuone mATe gaNatAM gRhasthanA adhikAramAM ochAmAM ochI savAvidhA dayA AvI zake che. te dayAnuM pAlana ke je vaDe niraparAdhI, sthUla prANIonI, nirapekSavRttithI ane saMkalpathI hiMsA nahIM karuM, evuM vrata levAthI thaI zake che. hiMsA paNa be prakAranI che. dravya ane bhAva. rAgadveSanA pariNAmavaDe bhAvahiMsA ane tajajanya prANivadhAdi vaDe dravyahiMsA gaNAya che tenA hetu, svarUpa, anubaMdhAdi aneka bhAMgAo che. tyArapachI mana, vacana, kAyA vaDe, sthUlatAthI jUThuM bolavuM nahIM athavA jUThuM kArya karavuM nahIM, adatta vastune grahaNa karavI nahI, parastrI gamanathI dUra rahI svadArA saMtoSa dhAraNa kare, dhana dhAnyAdi navavidha parigrahanuM mApa karI saMtoSavRtti rAkhavI, dizAomAM javAne amuka hada sudhI niyama karo, abhakSya tathA anaMtAyAdi vagerethI tathA apeya pAnathI ane karmAdAna vyApArathI dUra rahevuM, vikathAo vagerethI thatA anarthadaMDathI viramavuM, sAmAyika, piSadha, ane atithi vibhAga, sAdharmivAtsalya vagere zubha anujAtemAM Adara kare; A sarva bAravo anukrame gRhasthane gya che. A bAra tene vistAra ghaNo ja che. dareka vratane mATe bhaMgAbhaMgarUpa aticAre che. je darzAvatAM viSaya vistRta thAya tema che. sAdhujanonI gaganAnA mukAbalAmAM gRhasthane adhikAra ghaNe alpa hovAthI tene paMDita janoe malinAraMbha" kahelAM che sAdhujane ke jemaNe AraMbha mAtrane tyajI dIdhelA che teo "nirAraMbhI' tarIke mazahUra thayelA che. sAdhujanane adhikAra rUpe paripAlanane mATe caraNasittarI ane karaNasittarI nIcenI gAthAo vaDe pradarzita thayelA che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 74 ] jaina darzana mImAMsA vaya samaNadhamma saMjama veyAvacceca baMbhaguttisu / nANAitiyaM tavakAha niggahAii caraNameyaM / / piMDa visohI samii bhAvaNa paDimAya iMdiyaniroho / paDilaheNagutti abhiggahaMceva kahaNaMtu / / 5 mahAvrata, 10 zramaNa dharma, 17 saMyama prakAre, 10 vaiyAvacca, 9 brahmacarya, 3 jJAnAditrika, 12 tapa ane dhAdi 4 kapAyane nigraha tathA, 4 piMDa vizudhdhi, pa samiti, 12 bhAvanA, 12 paDimA, 5 Idriya nirodha, 25 pratilekhanA, 3 gupti, 4 abhigraha. A rIte anukrame sIttera sIra prakAre che. A sarvane vistAra asaMkhya prakAre zAstromAM varNana karAyele che. kAkAzanA pradezanI saMkhyA jeTalA pramANamAM che teTalA pramANamAM caraNakaraNAnu rUpa saMyamanA sthAnake che. AtmAnA adhyavasAyane AzrIne taratamatAe A asaMkhya bhedo hoI zake che. eka jaina gRhastha je te pitAnA adhikArane AzrIne grahaNa karelA dvAdazatratanuM pAlana karato hoya che, te durAcaraNathI bhaya pAmatA hovAne lIdhe tema ja sadAcAramAM kSaNamAtra paNa apramAdI hovAne aMge te kadI koInA gunAhamAM AvI zakato nathI, te paMcamahAvratane dhAraNa karanAra sagurUonI te tevI sthiti kayAMthI hoya? jaina darzananA cAritranuM baMdhAraNa evuM sudraDha ane baLavattara che ke cirasaMskArI prANIo ja temAM rahI zake. sAdhujanane prANAtipAtAdi paMca avratothI sarva prakAre viramavAnuM che. vrata lIdhA vagara ajJAnapaNe prANuone te te prakAranA pApamArgo khullA ThAravALA hovAthI karma pravAhanA pravAho AvatA aTakI zakatA nathI. tethI zrImadda yazovijayajIe kahyuM che ke - avirati lage ekaeNkriyA re, pApa sthAna aDhAra; lAge pAMcehI kriyAre, paMcama aMge vicAre che. (1) Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - caraNakaraNanuga [ 79 ] "bhagavatIsUtramAM kahyuM che ke ekaeNkiye avirati hovAthI temane pAMca kriyAo ane aDhAra pApasthAnakethI utpanna thato kSaNekSaNe karmabaMdha paDe che." sAdhujIvana ghaNuM ja kaThina che. talavAranI dhAra upara nAcatA bAjIgare tathA leDhAnA caNAne cAvI janAra avadhUtonAM karatAM sAdhu jIvananI kaThinatA durbhedya che. AtmabaLanA sAmarthya vaDe karmabaLane toDI pADavAnI zaktivALA prANuo yathArtha caraNakaraNanI sAdhanA karI mukti pAmI zake che. cAritranI paripAlananA vaDe AtmA karmano Azrava dUra karI saMvarapaNuM prApta kare che. saMvarapaNuM prApta thavAthI navA karmanuM Agamana rokAI javAthI pUrva karmanI nirjarA (deza thakI kSaya) thatAM sarva karmanI nija thavAne saMbhava che. caraNa kriyAnuM pAlana karatA sAdhu janene daza prakAre yatidharma sevana karavo paDe che. te nIce pramANe che. zAMti, Arjava, mArdava, saMtoSa, tapa, IdriyasaMyama, satya, zauca, Akicanya ane brahmacarya. AmAM prathama cAra kedha, mAyA, mAna ane lebhanI nivRttithI utpanna thayelA guNo che. cAra kaSAnuM svarUpa dravyAnuyeganA viSayamAM ThIka rIte AvI gayeluM che. tapa be prakAre che. bAhya ane atyaMtara anazana, UnedarIvrata, AjIvikA saMkSepa, rasa tyAga, kAyAkaleza, ane saMlInatA -A bAhya tapa che ane prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya ane dhyAna e aMtaraMga tapa che. namukkArasahithI mAMDIne upavAsa paryata vrata laI eTale jeTale aMze AhAra na kare te anazana. A anazana ane auneda vigere-Idriya saMyamarUpa yatidharmane pAlana karAvavAnuM prabaLa sAdhana che. bAhya tapa vaDe Ikiya rU5 gheDAne vikAraga kuMThita thaI jAya che. paugalika bhegana khAvA pIvAnA tathA bhogavavAnA AtmAnA anAdi. badha saMskArane toDI pADavAne prabaLa kuhADA samAna je kaI paNa hoya to te anazanAdi bAhya tapa che. smRtibhaMgathI pApAcaraNa thayeluM hoya tene daMDa gujana athavA vaDIladvArA vaherI le te prAyazcitta. pUjya prati bhaktibhAvanuM darzana te Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 80 ]. jaina darzana mImAMsA vinaya. glAna prANIonI sAravAra karavI te vaiyAvacca, ane jJAnanuM zravaNa manana, ane nididhyAsana e svAdhyAya. Arta ane raudra dhyAnathI rahita thaI dharma dhyAna tathA zukala dhyAnamAM ramaNatA karavI te dhyAna tapa kahevAya che. dhyAnane cAra prakAre A rIte che. A dhyAna, raudra dhyAna, dharma dhyAna, zukala dhyAna. A dhyAnanA cAra prakAra (1) ISTa viyega, aniSTa saMga, roga ciMtA, ane azoca (bhAvibhavamAM mane amuka ISTa vastu maLo evu niyANuM karavuM te) roka dhyAnanA cAra prakAra (1) hisAnubaMdhi (2) mRSAnubaMdhi (3) teyAnubaMdhi ane (4) saMrakSaNanubaMdhi (mAlamilakata strI putrAdinA saMrakSaNa saMbaMdhI). dharma dhyAna cAra prakAre (1) AjJA vicaya (jinAjJAnA svarUpanuM ciMtavana) (2) apAya vicaya (karmo vaDe prANIone thatI pIDAnuM citana) (3) vipAka vicaya (sukha duHkhAdine karmaphaLa jANI zaka nahIM karavA saMbaMdhI vicAraNA) ane (4) saMsthAna vicaya (cauda rAjale nA svarUpanuM manana). zukala dhyAna cAra prakAre (1) pRtharva vitarka savicAra (2) ekatva vitarka avicAra (3) sUkSma kriyA pratipAti (4) vyasannakriyA anivRtti. pahelA be bheda ucca bhUmikA upara caDatA prANIne AThamA guNa sthAnakathI zarU thAya che. temAM jagatamAM rahelA padArthone guNa paryA. yanuM ciMtavana che. bArame guNasthAne prastuta dhyAnane bIje bheda pUrNa thAya che. te pUrNa thayA pachI dhyAtA vizrAMti pAme che. tyAra pachI turata ja akhila prANI padArthone hastAmalakata jaNAvanAra kevaLajJAna thAya che. ahIMthI trIje prakAra zarU thAya che. ane AyuSyamaryAdApUrNa thavAnI taiyArI vakhate sUma mana, vacana, ane kAyavyApArane repa karatI veLAe trIjo prakAra pUrNa thaI caturtha prakAra zarU thAya che. pUrNa karyA pachI rUTu-paMca hastAkSaranA uccAra jeTalA samayamAM nirvANapada pAme che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNakaraNAnuga [ 81] A dhyAna carama kevalI thayA pachI viccheda gayeluM che. A dhyAnanA vaja RSabhanArA saMdhayaNavALA mAtra adhikArIo che. kahyuM che ke - idamAdima saMhananA evAlaM pUrvavedinaH kartu / sthiratAM na yAti cittaM kathamapi yatsvalpasattvAnAM / / "prAkRta prANIonuM citta A dhyAnane mATe lAyaka nathI; kemake citta dhairya temane hotuM nathI. mATe prathama saMghayaNavALA pUrvadhara vagere A dhyAnanA adhikArIo hoI zake che." A uparAMta di pAMca samiti, mana Adi traNa guptio, sudhA Adi bAvIza parisaha, anityAdi bAra bhAvanA, sAmAyikAdi pAMca cAritro, maitrI Adi cAra mahAbhAvanAomAM sAdhujanone niraMtara ramaNa karavAnuM che. cAritranA A sarva aMge vistAra zAstromAM ghaNaja che, cAritranI vyAkhyA karatAM kahevAmAM Ave che ke-- paMcamahAvratamUlaM samitiprasaraM nitAMtamanavadyam / guptiphalabhArananaM sanmatinA kIrtitaM vRttaM / / cAritrarUpa vRkSanI jaDa pAMca mahAvrata che, zAkhA pAMca samiti che, ane phaLa traNa gupti che" caraNakaraNanaganI A kriyAonA saMskAra draDha thavAthI manebala ghaNuM ja ucca ane vizALa pradezAvagAhI bane che. saMyamanI A sarva zubha kriyAo zuddha ane utpAdaka zaktithI bharapUra hevAthI jJAna darzananI ramaNatArUpa cAritrano AbhA adhikArI bane che. mukti ke jene aneka dazanoe judA judA kAraNe mAnIne kAryarUpe eka mAnelI che, te jaina darzananI apekSAe anaMtakALa AtmAnI jJAna darzanamAM ramaNatA ane AtmAnA saMsArIpaNAnA AtyaMtika kSayarUpe che. A muktinuM vAstavika svarUpa che. zAstrakAra tethI ja kahe che ke - ayamAtmaiva saMsAraH kaSAyeMdriyanirjitaH / tameva tadvijetAraM mokSamAhurmanISiNaH / / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [82] jaina darzana mImAMsA " kaSAya ane iMdriyathI jItAyelA AtmA te ja saMsAra che ane temane AtmA chate tyAre paMDite tene mekSa kahe che. '' 64 atra eka prazna utpanna thAya che ke siddhanA vene, A saMsAramAM suMdara strIe sAthe ramaNa karavAthI utpanna thate| AnaMda tema ja svAdiSTa ane uttama bheAnA AreAgavAthI udbhavatA AnaMda nathI ja; te mukti nivAsa karatAM ahiM sukha lAge che. tyAM bhAgavaTA vagaranI zUnya avasthA che. paraMtu pudgalAnadI prANIone A ajJAnamUlaka prazna che-- ema kahevA sAthe samAdhAna karavAmAM Ave che ke eka prANI kaTArAmAM rahelA dudhapAka gaLAM sudhI khAya che, have zuM te vadhAre khAvAnI IcchA kare te khAI zake kharo ke ? strI saceAganA sukhane ate viSaya kaveza kaTu lAge che! A prakAre A saMsArI prANIone pUrva saMskAra nita aneka prakAre kharaja utpanna thAya che, ane tene ceAgya vA ayeAgya prakAre dUra karavAnI kAzIza kare che. je je prakAranI kharaja udbhave che tenI zAMti pachI te kharajane zAMta karanArI vastunA vyApAra jhera jevA lAge che. zarIra upara khujalI thAya che te vakhate kharaja prakaTe che; pachI te kharajane zAMta karavAne khaNavAthI phAllAo upase che jethI te khaNuvAnA sukha karatAM anekagaNuM du:kha utpanna thAya che. pudgalika padArthothI thatAM sukhanI A sthiti che. je sukhane pariNAme du:kha rahelu che tene zAstrakAra 'sukha ja kahetA nathI. siddhanA jIvAne kSudhA tathA viSayAdi kharajanI utpattinuM bIja dagdha thayela hovAthI te kharajanI zAMtinA upAye ceAjavAnI temane jarUra heAtI nathI. te kharekharA sukhamAM rahelA che. jJAnAnaMdamAM magna thai eka samayamAM jagatanA traikAlika bhAveAne sAmAnya-vizeSa upayogapaNe jANyA kare che. upAdhi rahita jIvana hAI nirAbAdhapaNAmAM sthita che. samagra vizvamAM kAi paNa padArtha saMkalanA emanAthI gupta nathI. zrI kRSNa bhagavadgItAmAM kahe che tethI ulaTu A siddha jIve te puna: avatAra levAne abhAva sthApita thayelA che. kemake zrI kRSNu kahe che ke : "" * Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * * caraNakaNunAga [ 83 ] yadAyadA hi dharmasya glAnirbhavati bhArata / abhyutthAnamadharmasya tadA''tmAnaM sRjAmyahaM // he arjuna vaikuMThamAM gayA pachI jyAre jyAre AryadharmanI kSati jovAya che ane adharmanI vyApakatA daSTigocara thAya che tyAre huM punaH avatAra dhAraNa karuM chuM. " prastuta sthitimAM jaina darzananA siddhAMtAnusAra rAga ane dveSarUpa bhavabIjenuM dahana thayeluM hovAthI bIjanA dahana pachI jema vRkSanA utpanna thavAnI AzA vyartha che tema siddha jevo saMsArarUpa duHkhAgAramAM punaH praveza kare-e sarva prakAre asaMbhavita ja che. jaina darzanane caturtha anuga ke je nirvANapadanA mukuTane tRtIya ratnarUpe alaMkRta kare che, te jJAna, virati ane muktinA sAdhya-sAdhana ane upAya-upeyanA pUrvokta saMbaMdha sAthe atra pUrNa karavAmAM Ave che. ane zrImad upAdhyAyajInA vacanamAM cAritra zabdane vyAkaraNa daSTie padaccheda karatAM kahevAmAM Ave che ke, caya je ATha karmane saMcaya rikata kare che teha, cAritra nAma nirute bhAkhyuM-te vaMdu guNa ge; re bhavikA siddhacakra pada vade (1) jinadharmavimukto'pi mAbhUvaM cakravartyapi / syaM ceTo'pi daridro'pi jinadharmAdhivAsitaH / / "jinadharmathI rahita cakravartIpaNuM mAre joItuM nathI, paraMtu jinadharmavALuM dAsatva maLe te paNa saMtoSa mAnIza." yogazAstra-zrImad hemacaMdrAcAryajI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 84] jaina darzana mImAMsA upasaMhAra priya vAcakagaNa! jaina darzananA cAre anuyogonuM svarUpa saMkSiptapaNe pUrNa karavAmAM AveluM che. avAMtara jainetara darzananA sidhdhAMtonI sarakhAmaNI kramazaH thayelI che. jaina darzana ke jemAM anaMta prANI padArthonuM jJAna samAyeluM che, tene TuMkamAM kahI batAvavuM e mAtra mahAsAgaramAMthI eka biMdu pRthvI upara mUkavA barAbara che. saMkSipta paNe darzAvatAM aneka prakAre vastusaMkalana apUrNa rahelI haze, eTaluM ja nahIM paraMtu sthUla sUma raha nuM AvAhana paNa nahIM thayuM hoya; tema ja vastutatvanI prarUpaNa ulaTI rIte banelI hoya ! A sarvane mATe mithyAdukRta daI upasaMhAra karatAM jaina darzanane aMge tenI janasamUhamAM sarva sAmAnya paristhiti paratve be bela lakhavAmAM Ave che te aprAsaMgika nahIM ja gaNAya. jaina darzananA bAhya ane aMtaraMga svarUpane viveka karatAM tenuM akhila aMga akhaMDa bane che. bAhya svarUpa ke jene prAkRta prANIo tatkALa grahaNa karI zake che, te paNa evI suMdara maryAdAmAM saMkalita thayeluM che ke, te anya darzananA bAhya svarUpane laukika kaTimAM mUkI, tenAthI atIta thai-lekettara kaTimAM svayameva praveza kare che. daSTAMta tarIke zrAvaka ane munione AcAra ke je jaina darzananuM bahiraMga svarUpa che, tenuM pRthakkaraNa karIe tyAre eka zrAvakane Akho divasa kevI suMdara bhAvanAmAM vyatIta thavo joIe ane munine Akho divasa kevI suMdara kriyAomAM pravRtti pAmI nivRtta thavo joIe, te graMthamAM vistAra pura:sara darzAvAyeluM che. eka zrAvaka tarIke hiMsAthI sthULa pramANamAM nivRtta thavuM, asatya tajI vAstavika satyane aMgIkAra karavo, rAtri bhojanathI viramavuM, madha ane mAkhaNa Adi abhakSyathI dUra rahevuM-vagere zrAvakanI pravRttio tapAsatAM anya darzananA bAhya svarUpathI paNa aneka daraje utkRSTapaNe varte che. adhika mAsanI aMdara amuka darzananA anuyAyIo Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra [85] savAramAM ghaNuM vahelAM nadI ke samudratIre snAna karavA jatA-bhakti bhArgAvalaMbI purUSa ane strIonA bAhya svarUpanI bArIkIo tapAsatAM ati tuccha ane sAmAnyathI paNa sAmAnya prakriyA anubhavavAmAM Avaze. vaLI tevA ja itara darzananA bhakto, lIlAnuM anukaraNa karatAM kevI zocanIya sthitimAM AvI paDelA che ane paDe che te jarA vadhAre UMDu nirIkSaNa karatAM khabara paDaze. kahevAtA sAdhuo ke jeo kAMcana ane kAminInA saMgathI judA nathI, te kaI rIte bhaktajanone niHspRhI banAvI zake ? vaLI kai amuka darzanIonA sAdhuo evA che ke jeo parigraharahitapaNe vicare che, chatAM teonuM aMtaraMga svarUpa hiMsAdivALuM hovAthI hiMsAnuM vAstavika svarUpa svAnubhavagamya nahIM hovAthI, hAthI vagerenA mAMsathI piotAnI jIvanavRttine sadoSa banAve che. ane e rIte bahiraMga svarUpa zuddha ane sAtvika hAya nahi temAM Azcarya jevuM kazuM ja nathI. je je darzananA netAo jeTalA pramANamAM zuddha AcaraNavALA, satya mArgane anusaranArA, vAstavika sAdhyanuM avalaMbana karanArA hoya che teTalA pramANamAM temanA anuyAyI varga satyamArgamAM TakI raheluM hoya che. jenA darzanamAM mahAtmAnI pratimA ke jenA upara dharmanuM ja moTe bhAge avalaMbana raheluM che te kevI saumya AkRtivALI ane nirIkSakanA hRdayane ullabhAyamAna karanArI che ! jyAre anya darzanemAM kahevAtA mahAtmAonI pratimAo Itara AkRtivALI dekhAya che, ke je vaDe tenuM sevana karanArA hRdayamAM tevA ja Itara bhAvane mudrita karAve che ke je nyAyanI keTimAM AvI zakatA nathI. deva, guru ane dharma e muktinAM bAhya aMgarUpa hovAthI te bAhya aMga nyAya kaSTayA taddana zuddha ane nirmaLa hovAM joIe. jaina darzana nanA A bAhya aMgamAM koIpaNa jAtinA dUSaNano AkSepa AvI zakatA nathI e tatrakathita svarUpathI aneka prakAre daSTigocara thAya che. anya darzanenA A traNa bahiraMgomAM AkRti, ravabhAva, guNadoSa, parIkSA, paristhiti, raheNuM karaNI vagere tapAsa karatAM sadoSa ane satya mArgathI Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 86 ] jaina dena sImAMsA cuta dekhAI Ave che, te temanA zAstrIya bAhya siddhAMtAmAMthI pura vAra thAya che. '' '' kAhiMsA paramo dharmaH-sUtrAnuyAyI jaina darzana upara AkSepa karatAM mIsIsa enIbIseTa kahe che ke " jaine pANIne azAstrIya rIte UkALe che''-paraMtu laukika nItirItinA saMskAravALI te strIne leAkeAttara sattA kema grAhya thai zake? jaina daztuna tene nIce pramANe uttara Ape che. mArA anuyAyIone saMyamanu pAlana karavAne mATe iMdriyanigrahanI sauthI pahelI jarUra che. lagAma cheDI devAthI unmatta thayelA iMdriyarUpa avenA vikAravega eche karavAne mATe uSNu pANI e praLa sAdhana che. A khAdya sAdhanathI dhyAna ane prANAyAmAdika AMtara sAdhanA dhaNI ja saraLatAthI AtmAne labhya thAya che. [ zarIra sudhArakA (DAkaTarA) paNa vaijJAnika kemIkalI-rIte pRthakkaraNa karatAM garama kareluM pANI prANIne sAttvika prakRtivAna banAve che tema kahe che] melerIA, TAiphAIDa vagere tAvanI havA phelAya che tyAre nirdoSa ukALeluM pANI vAparavAnI bhalAmaNu kare che. A hakIkata prAsagika che. AthI Atmaya prApta karAvanAra ane paulika vAsanAonuM damana karanAra tarIke garama kareluM pANI prabaLa kAraNa che. te sAthe amArI sUkSma sRSTimAM sata thayelI hakIkata e che ke jaLamAM ekedriya jIveAnA janma maraNanA vyApAra samaye samaye thayAM ja kare che. te prAkRta prANIethI adRzya che. te vyApAra pANIne ukALIne pIvAthI aTakI jAya che. ane baheoLA pramANamAM thatI utpatti ane vinAzarUpa pravRtti-nivRttineA mArga baMdha paDe che. syAdvAdaya mArU svarUpa heAI naphA teTAnA saravaiyA sAthe A hakIkata nyAya ane yukti puraHsara che ema kahevuM bIlakula vAMdhA vagaranuM che. " jaina darzInanuM aMtaraMga svarUpa ke je tenuM tattva svarUpa che tene cAlu jamAnAnI vaijJAnika (Scientific) zodha pramANe tapAsa karavAmAM Ave te janasamUhane dhaNI ja saraLatAthI grAhyamAM AvI zake tema che. jema ke ekasIjana ane hAiDrojananA sayAgathI pANI utpanna Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * : - ------- - upasaMhAra [ 87] thAya che tema Adhunika vijJAnazAstra mAne che. ane te pratyakSapaNe batAve che. jaina darzana ke jenA praNetA sarvajJa che, te paNa kahe che ke "vAyuyonirApada-pANI e pavanamAMthI utpanna thAya che" A rIte aneka bArIka hakIkata je pratyakSa prakaTa thaI atyAre janasamUhane AzcaryamAM garakAva karI mUke che, tenI ghaNA varSo pahelAM sarva vaDe jaina darzanamAM saMkalana thayelI che-ema khAtrIbaMdha puravAra karanArA jaina vidvAne nIkaLI AvavAnI jarUra che. A kArya grejyueTanI padavI prApta karanArA jaina baMdhuoe zAstrAbhyAsa dvArA siddha karavAne prayatnazIla thavuM joIe, paraMtu aphasa che ke grejyueTa thanAra varga hareka kaI prakAre AjIvikA prApta karavAmAM mazagula hovAthI dhArmika tonI jJAnaprAptimAM pramAdI ane susta rahe che athavA taprati abhAva budhivALA hoya che. jaina darzanAnuyAyI gRhasthAne mATe uttama prakAranA AcAre zAstramAM nirUpaNa thayelA che, paraMtu atyAre A gRhastho meTA vibhAgamAM tadanukULa pravRtti karatA nathI e joI buddhimAna manuSyanuM hRdaya khinna thayA vagara rahetuM nathI. gRhasthanA svAmIvala, jJAti bhojana, varA Adi prasaMgamAM temanI bhajana karavAnI rItabhAta temanA pAtronI zuddhAzuddhatA, temanI ucchiSTa mUkavAnI Tevo ane ucchiSTa bhajana ane pANInI sAMgika sthiti-A sarva tapAsatAM zuddha AcArahInapaNuM dekhAya Ave che. A uparAMta dhArmika kAryomAM paNa kapaTavRtti ane kIrtinI lAlasA, tema ja vyApAradhArA artha sAdhanamAM behada apramANikapaNuM, nekarInA prasaMgamAM cerI, nyAyAdhIzapaNumAM pramANikatArahitapaNuM, vakIlAtanA prasaMgamAM asatya mukaradamAnuM samarthana vagere aneka pramANamAM eka zrAvakane gya AcAra bhUlI javAmAM Ave che ane zrImad haribhadrasUrinA kahelAM vacane "cAyataifkata vitta maya hatAtat -mAtra pustakamAM ja rAkhavAmAM AvelA che. A prakAre je zAstranuM aMtaraMga svarUpa uccatara che tenA anuyA. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 88 ] jaina darzana sImAMsA sIenuM hiraMga svarUpa tapAsatAM me.Te bhAge nirAzAjanaka lAge che. jo ke hajI laukika zAstronA bahiraMga svarUpa karatAM kahevAtI sArI sthiti che. paraMtu tevA ja athavA tethI adhama sthiti dhIme dhIme kaeNma na thaI jAya evI bhIti sujJajane taraphathI rAkhavAmAM Ave che--e saveLAnI cetavaNI che. Ama hovAthI dareka zrAvaka peAtAnA bAhyAcAra athavA vanamAM zAstrAnukULapaNe zuddha havA ja joie. * kusaMpanI vRddhi e paNa bAhyAcAranI cyutAvasthA che. jaina konpharansa ke je bhaviSyamAM hitakartA nIvaDaze evI AzA ja hatI te aTakI javAnuM kAraNa hAlamAM kusaMpa sivAya anya nathI. kaleza ane vAvavAmAM samaya gALI aneka manuSyA A TUMkuM AyuSya purU' karI cAlatA thayA che ane thAya che. Ama hAvAthI jeTale samaya kalezamAM pasAra thAya che teTale anya zubha kAryonI pravRttiemAM upayega karavAmAM Ave te peAtAnuM ekAMta hita ja thAya che ane bIjAnA hitanI AzA adhAya che. *sapamAMthI prakaTelA kalezathI AvA uttamAttama jaina darzananA paNa vibhAgeA paDI gayelA che. digaMbara, zvetAMbara, ane sthAnakavAsI e traNa vibhAga che. A traNemAM bAhyAcAranI mAnyatAmAM ghaNA taphAvata paDI gayele che. tema ja tattvamAM paNa bhinnatA amuka amuka aMze che. digaMbara vibhAganI amuka hakIkata atyAranA jamAnAne mATe tadana pratikULa che. nagnapaNe vihAra karI jina kakSIpaNuM AdaravuM-e atyAranA prANInI zaktithI atIta che. mUrtiniSedhaka vargo ke je sthAnakavAsI kahevAya che teone mUrtidvArA alakSya svarUpanI utpatti ane tenA lAbhanI khabara nathI. peAtapeAtAnA AcAryAM vaDe thayelI taaAnI bhinnatAthI judA paDI gayelA A traNa saMpradAyA eka thai jAya e anavu asaMbhavita che. dravyAnuyAgane aMge jaitAmAM aneka prakAre apUrNatA prApta thayelI che. ApaNI pratikramaNa jevI uttama kriyA, prabhupUjana jevI uttama bhakti, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra [89 ] supAtra, anukaMpA, vagere dAnamAM pravRtti-A sarva mukhya bhAge vastu - tattvane yathArtha jANyA vagara AdaravAmAM Ave che. pratikramaNanI kriyA karanArA manuSyane mATe bhAga tenA artha sUcaka padothI ajANa hoya che, ane mAtra mukhethI paDhI javAmAM ja sarvasva prApta thayeluM mAne che. are ! mukhapATha paNa meTe bhAge azuddha hoya che. jyAM dravya pratikramaNanI haju aprApti che tyAM bhAva pratikramaNanI prApti kevI rIte hoI zake? prabhupUjananI kriyAmAM dareka kriyAne arthasUcaka bhAvArtha samajavo joIe. jJAna vagaranI kriyA karanArA prANIo ghAMcInA baLadanI peThe mAtra kaSTa kare che, ane che tevI ne tevI ja sthitimAM rahe che. dravyapUjAmAM saMskArI thayelA prANIe bhAva pUjAmAM AgaLa vadhavAnI jarUra che. vAstavika jJAna sAthe dhArmika kriyAnuM saMmelana karI te te kriyAomAM pravRtti karavAnI jarUra che. ApaNI sarva dhArmika kriyAo artha sUcaka hovAthI temanA bhAvArthane jANavAnI jarUra che. daSTAMta tarIke eka cekhAne sAthIo prabhu pAse karatAM saMsAranI cAra gatinI bhAvanA manana karavAnI che. prabhunI traNa pradakSiNA detAM ratnatrayInI bhAvanA aMgIkAra karavAnI che. je je kriyAo karavAmAM Ave te sarvane artha barAbara samajI tadanukULa pravRtti karavA vaDe sAdhyanI prApti thAya che. AtmArtha bhaNI lakSa rAkhI kriyAo karAya to ja aMtima lakSya pamAya che. mATe zUnyapaNe thatI kriyAomAMthI mukta thaI kriyAone dravyAnuyoga rUpa jJAnanA saMskAramAM vaNI devI joIe. Ama karavAthI jJAnadiyAbhyAm mekSa, -e sUtra-vAkyAnusAra ISTa siddhi najIkamAM Ave che. gaNitAnuyegamAM pravRtti karanArA ghaNuM ja ochA manuSyo vartamAna samayamAM daSTigocara thAya che. keTalAkane te (pitAnI anipuNa buddhi hovAne lIdhe) magajathI kaMTALAbhareluM lAge che. ane keTalAka te viSayamAM pravRtti karatA ja nathI. ApaNAmAM atyAre tirvidyAnI je khAmI, jaNAya che te A anuga bhaNuM ochI prIti hovAne aMge che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [90 ] jaina darzana mImAMsA - kathAnuyoga vAMcavA ane sAMbhaLavAmAM jainene moTe bhAga udyamI rahelo che. kathAo e ghaNI ja saraLatAthI grAhya hovAthI ane zretAenA hRdayamAM rasapUrNa citro Alekhana karatI hovAthI prAkRtajane ghaNuM ja rasathI vAMce che. paraMtu A kathAo vaDe uttama cAritra be dhAya che-e ghaNA ja thoDA virala manuSya samaje che. kathAmAM AnaMda mAnI te sAMbhaLI besI rahevAnuM nathI, paraMtu tenA guNadoSanI parIkSA karI AtmAnI sAthe telana karavAnI AvazyakatA che caraNakaraNAnuga e pUrvanA traNa anugonuM rahasya che. traNa anurUpa tripuTImAMthI Ane janma thAya che-arthAta dravyAnuyoga vagerethI prApta kareluM jJAna tyAre ja sArthaka che ke jyAre prANune te caraNakaraNAgamAM pravRttizIla kare. keTalAka kahevAtA adhyAmIo gRhasthaliMgamAM AraMbha samAraMbhamAM pravRtta hovA chatAM potAne jJAnagariSTa mAnI gRhasthane yogya AcArathI paNa zithila thaI abhakSya bhakSaNa karatAM acakAtA nathI, tema ja nizcaya nayarUpa zAstravacanane pitAnI mAnyatA mujaba ekAMtapaNe aMgIkAra karI jasamUhamAM pitAne sarva mAnya kahevarAve che. anya darzanasthita manuSya jema ekAMtavAdI hovAthI zuddha svarUpane pAmI zakatA nathI, tema jaina darzanasthita A manuSya paNa ekAMtagrAhI hovAthI zuddha svarUpathI vegaLA ja che-ema zAstra puravAra karI Ape che. caraNakaraNanuyoganA viSayane aMge kahevAmAM AveluM che ke A anuyoga e jaina darzananuM hRdaya che. A hRdaya vagara purUSArthahIna jIvananI peThe, dravyAnuyoga ke jemAM ucca tattvajJAnano khajAne che te vadhyA suta zekhara tulya che. koIpaNa saMpradAyanI niMdA karavI e pitAnA AtmAne kamabhAra vaDe bharavA tulya che, paraMtu pitAnAthI bane teTalI zakti vaDe anya siddhAMtanI tulanA jaina siddhAMto sAthe karI guNadoSarUpa trAjavA vaDe tenI upAdeya vRtti prApta karavI joIe; jethI svasthitithI cuta nahIM thatAM pone mATe AzAjanaka upakAra udabhave che. mata sahiSNutA A jamAnAmAM rAkhavAnI anivArya Ava Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra [1] zyatA che; te ja siddhi parya ta-pariNAmavALI thaI zake che. atra prastuta lekha upasaMharavAmAM Ave che ane purUSArthasiddhayupAya graMthamAMthI A uttama darzananI prazaMsA sUcaka zloka TAMkI pUrNa karavAmAM Ave che. ekenAkarSantI zlathayantI vastuttvavamitareNa / antena jayati jainI nIti maithAnanetramiva gopI / / "valeNAnI vavanArI govAlaNInI peThe jaina darzananI syAdvAdanIti (nizcayavyavahAra rU5), samyagadarzanathI pitAnI tarapha kheMce che, bIjI tarapha samyajJAnathI grahaNa kare che ane sabhya cAritrathI siddhirUpa-mAkhaNa-kArya utpanna kare che. [saMpUrNa ] A. pra. vi. saM. 1967 noMdhaH-prastuta lekha vi. saM. 1967mAM lakhAyelo che. zrI bhagavatI sUtranA kathana pramANe rAjadra vagaDha:-zabda e pugala-paramANuo che te siddha thayuM che ane te grAmophona, reDIo, TelIvIjhana vigerethI pratyakSa che. Ether tathA gurutvAkarSaNa zakti vigere aneka gatimAna zaktiothI "dharmAstikAya"nuM astitva siddha thAya che. vanaspatimAM jIvanI zodha pro. jagadIzacaMdra bojha yAMtrika zodhavaDe siddha karelI che, je jainadarzana anAdi kALathI mAnatuM AvyuM che che vezyAo e mAnasika rUpI" vicAro che ane tenA varNa, gaMdha, rasa ane sparza jainadarzane svI kArelAM che, eTaluM ja nahiM paraMtu bhASA vargaNAnA pugalo-zabdomAM paNa varNa, gaMdha, rasa sparza zrI bhagavatI sUtramAM nivedana karelAM che. gaNitAnuyoganI daSTie jainadarzana pramANe A pRthvI asaMkhya dvIpa-samudravALI vizALa che. pRthvI phare che, tema jainadarzana mAnatuM nathI. te saMbaMdhamAM vizvaracanA prabaMdhamAM pU. mu. dazanavijayajI tripuTIe tathA zrI nagarAjajI kRta "vijJAna daSTie jaina dharmamAM aneka daSTAMto vaDe siddha kareluM che. yupIya vidvAnomAM paNa te saMbaMdhamAM vicAra bhedo che. (. 2.) Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [92 ] jaina darzana mImAMsA 2. jaina darzana-tulanAtmaka dRSTie .. yasya nikhilAzca doSA na saMti sarve guNAzca vidyate / brahmA vA viSNurvA haro jino vA namastasmai / / tasvAbhilASI priya vAcake ! saMskRta vAyanI daSTie tema ja jaina paribhASAnI dRSTie darzana zabda" dekhavuM, samyatva, sAmAnya upayoga vagere aneka paribhASAnA arthomAM pravartamAna che; paraMtu prastuta viSayamAM mukhyatve karIne jagatamAM je che darzana (dharmo) pravartamAna che te dharma arthamAM gaNavAmAM AvyuM che. SaDuM darzanemAMnuM jaina eka darzana che. tene bIjA darzananA mukhya mukhya siddhAMto ane AcAronI sAthe sarakhAmaNI pUrvaka tapAsavA mATe prastuta viSayane aMge yathAzakti prayatna che. banI zake tevI rIte pakSapAtamaya daSTine dUra rAkhI bIjA darzana sAthenA saMbaMdhamAM jainadarzana mATe taTastha rIte lakhavAmAM AvyuM che ane satya vastusthiti jaNAvavAmAM AvI che. - hiMdanA pracalita dharmonI samIkSA karavAmAM pAzcAtya vidvAnoe jenA darzanane jeTale anyAya Apyo che teTalo bhAgye ja koI anya darzanane A haze. jainadarzana saMbaMdhe temaNe je je kAMI lakhyuM che te paikIne meTe bhAga vaidika dharmanA graMtho upara AdhAra rAkhIne lakhAyele hoya tema jaNAya che. vaidika graMthakAree jainadharma saMbaMdhI bAMdhelA nirNa azuddha buddhithI tema ja apUrNa jJAnavaDe bAMdhelA hevAthI temaNe bAMdhelA nirNa ane abhiprAya upara AdhAra rAkhI pazcimanA vidvAnoe jaina darzananI samIkSA karela hovAthI temAM jene darzanane anyAya maLe e svAbhAvika che. vejabrIja, meTuarTa, hopakinsa ane vebara Adi yuropanA samartha vidvAnoe Itara darzae bAMdhelA nirNane sAMbhaLI ekataraphI abhiprAya uccArI Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - nI jaina darzana-tulanAtmaka dRSTie ja [3] dIdhuM che. vastusthiti Ama hoI che. jokebI, meksamUlara ane bIjA gaNyA gAMThyA vidvAnone bAda karatAM bAkInA tamAma pAzcAtya vidvAnoe jaina darzana saMbaMdhamAM aneka hasavA lAyaka kalpanAo karI che, ane anekanA hAthamAMthI pasAra thatAM chevaTe vastudarzana kevA rUpa upara AvI jAya che, tene eka vicitra namuno raju karyo che. keTalAke e jaNAvyuM che ke jaina dharmanA dareka anuyAyIe ApaghAta karavo ja joIe, evuM tenA pravartakanuM pharamAna che. vaLI bIjA vidvAnoe jaina e jhINA jaMtuone ucheravAnuM sthAna che, ema abhiprAya Ape che. A rIte aneka pAzcAtya vidvAnoe hAsyajanaka pheMsalo saMbhaLAvyA che. keI vidvAnoe jainane bauddha dharmanI eka zAkhA tarIke, to koIe nAstikavAdI tarIke, te koIe vaidika dharmanA aMkura tarIke gaNI kADhele che. keI vidvAna to kahe che ke jainamAM tattvajJAna kazuM ja nathI, mAtra kriyAmArga che. vaLI evA abhiprAyanI sAthe paNa athaDAmaNa thAya che ke jenAmatanI utpatti zaMkarAcAryanI pachInI che. lAlA lajapatarAya jevA deza hitaiSIe paNa jaina darzanano aitihAsika vibhAga tapAsyA vagara bhAratavarSaka itihAsamAM "jaina lega yaha mAnate hA ki jaina dharma ke mULa pravartaka zrI pArzvanAtha the" vagere ajJAnatA mUlaka hakIkato bahAra pADelI che. jaina ane bauddha dharmazAstronA keTalAka pAribhASika zabda ane karmakAMDanI keTalIka vidhio samAna hovAthI jenane bauddhanI zAkhA hovAnuM anumAna uparokta vidvAnoe karyuM hoya tema saMbhave che. paraMtu che. je kebI jevA jainadarzananA abhyAsIe jainadarzana svataMtra dharma che tevuM aneka pramANathI siddha karyuM che. pro. meksamUlare I. sa. pUrve 477 varSe buddha nirvANa kALa jaNAvela che ane jenA kalpasUtra anusAre I. sa. pUrve para7 varSa jainenA carama tIrthakara zrI mahAvIra prabhu nirvANa thayAne kALa mukarara thaele che. A saMbaMdhamAM jena ane bauddha dharma saMbaMdhamAM je bhinnatAo rahelI che-te saMkSiptamAM paNa Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 94] jaina darzana mImAMsA soTa rIte AtmAnaMda prakAzanA cAlu varSanA pustaka(21)mAM munizrI jJAnavijayajIe yathArtha svarUpamAM darzAvelI che. A rIte jainadarzana eka svataMtra darzana hoI tenuM sAhitya vizAla pramANamAM che. dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga, dharmakathAnuga ane caraNakaraNAnuyoga e cAra vibhAgamAM jainadarzananA zAstro vaheMcAyelA che. dravyAnuyogamAM jIvAtmA ane karma prakRtino saMbaMdha, sUkSma nigenuM svarUpa, ekeMdriyathI mAMDIne paMceMdriya prANIonI paristhiti vagere eTalI badhI sUkSma hakIkata che, je sarva praNata darzana tarIkeno suMdara khyAla Ape che. gaNita saMbaMdhamAM caMdra prApti, sUrya prApti ane leka prakAzAdi graMtha evA apUrva che ke sUrya, caMdra ane tArA maMDaLanuM vistIrNa jJAna, asaMkhya dvIpa samudro, nArakI ane svargalekanI puSkaLa hakIkata, AryajanatA samakSa gaNitAnuyoga raju kare che. A uparAMta dharmakathAnuyogamAM moTA mahAtmAonA caritronuM sAhitya paNa teTaluM ja vistIrNa che, ane carakaraNanuyogamAM gRhasthAzrama ane saMnyAsanA AcAra-vicAre paNa vividha rIte darzAvelA che. vAraMvAra jainadarzana mATe evo AkSepa mUkavAmAM Ave che ke jenonI ahiMsAe manuSyane nivaya karI mUkyA che. A hakIkata eka aMzamAM paNa satya nathI. pUrvakALamAM jena rAjAo jeo kSatriya hatA teo jainadharmanuM yathArtha pAlana karatA hatA ane kSatriya dharmanuM paNa pAlana karatA hatA. dareka varNAzramano manuSya jainadharmanuM pAlana karato hovA chatAM potapotAnI pharajo bajAve jato hato ema jaina itihAsa sArI rIte sAkSI ApI rahyo che. pararAjyacakrathI rAjya ane prajA ubhayanuM saMrakSaNa karI svadharmane paNa jALavI khyAnA aneka rAjAonAM chAto mojuda che. jenonA tIrthakara kSatriya kuLamAM janma le che ane rAjyanuM pAlana karI chevaTe saMnyAsa grahaNa kare che. khuda seLamA tIrthakara zrI zAntinAtha prabhu cakravatI hovAthI temane che khaMDane digavijaya karavA mATe lAMbo vakhata sudhI videzamAM javuM paDyuM hatuM. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana-tulanAtmaka draSTie * [lpa ] jaina darzana taraphanA A AkSepano parihAra karatAM amAre kahevuM joIe ke prastuta AkSepa karanArAone jena aitihAsika avalokanane pitAmAM abhAva sUcave che jenadarzana eka evA samartha AtmabaLavALuM darzana che ke je manuSyane nirmAlya na banAvatAM tene svAvalaMbana (Self-reliance) ne mukhya siddhAMta zIkhave che ane e sAthe ja kSatriya vIrane chAje tevI kSamA rAkhavAnuM paNa sUcave che. navayuganA utpAdaka mahAtmA gAMdhIjI paNa pote kabula kare che ke - | mAruM jIvana u ca thayuM hoya, zAMti ane kSamAzIla thayuM hoya to te zrImad rAjacaMdra pAsethI jANelA jaina darzananAM tarone AbhArI che. A kSamA nabaLAInI nathI, kintu AtmabaLamAMthI prakaTelI che." jaina darzananuM sAhitya eTaluM badhuM vipula ane vistIrNa che ke keTalIka saMsthAo taraphathI atyAra sudhImAM je graMtha-samRddhi bahAra pADavAmAM AvI che te uparathI te kalpI zakAya che. pArlAbyudaya kAvya, yazastilaka capu vagere kAvya graMtha; sammati tarka, syAdvAda ratnAkara, anekAMta jayapatAkA, prameya ratnakeza vagere nyAyagraMtha; gabindu, yogadaSTi samuccaya vagere roga graMtha ane jJAnasAra, adhyAtmasAra ane adhyAtma kalpadruma vagere AdhyAtmika aneka graMtha samRddhi mojuda che. pAtaMjala yogadazana upara zrImadda yazovijayajInI TIkA vagere-jaina vidvAnonI vyApaka daSTi sUcave che AnaMdagirikRta zaMkaradivijayamAM jaina darzananAM to ane mAnyatAne saMbaMdhamAM jainone nAstika TharAvI aneka bhUle karavAmAM AvI che jene vistAra karavo e atra aprastuta che. bhAgavatanA pAMcamA skaMdhamAM RSabhadeve digaMbara banI jainadharmanI saMsthApanA karI evo ullekha che, tenA udAharaNane joI ahaMta nAmanA rAjAe pAkhaMDa matano pracAra karyo ema jaNAvyuM che. A rIte je ke bhAgavata uparathI ja siddha thAya che ke RSabhadeva jainadharmanA saMsthApaka hovA joIe; paraMtu bIjI daSTie te te graMthane praNetAoe keTalI keTalI Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka jaina darzana mImAMsA gaMbhIra bhUla karI che ane anuyAyIvargane keTale ADe raste deryo che, te paNa khulluM thAya che. jaina darzananA mukhya 45 zAstra che, je siddhAMta athavA AgamanA nAmathI oLakhAya che. e 45 zAstromAM 11 aMga, 12 upAMga, 10 prakIrNa, 6 cheda, 4 mULa sUtra ane 2 avAMtara sUtro. jene mukhya nava tatve mAne che. (1) jIva (2) ajIva (3) puNya (8) pApa (5) Azrava (6) baMdha (7) saMvara (8) nirjarA ane (9) mokSa. je mAM cetanya guNa hoya te jIva che, zarIra vagere jaDa padArthone jemAM samAveza thAya te ajIva che. zubhAzubha karmane AtmAne bhogavaTo thavo te puNya ane pApa. zubhAzubha karmadhAra te Azrava, AtmAmAM navA karmo na AvavA devA te saMvara, AtmAnA pradeza sAthe karmano saMbaMdha thavo te baMdha. thoDAM karmonuM AtmAthI judA paDavuM te nirjarA; ane sarvAze karmathI rahita thavuM te mekSa, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kALa, pagalAstikAya ane jIvAstikAya-e pa dravya jaina darzana mAne che ane paraspara-jIva ane jaDa vastune upakArI ke anupakArI tarIke svIkAre che. A tamAma ta upara zraddhA rAkhavI te ( taravArya zraddhAnuM sa rzana) samyagadarzana, e tavonuM saMzaya-viparyayarahita jJAna te samyaga jJAna ane tadanusAra nirdoSa ane pavitra AcaraNa te samyakacAritra. A AcaraNamAM gRhasthane aparAdhI paMceMdriyajIvonI hiMsA aNachuTake karavAnI chuTa hoya che, tyAre sAdhune "ahiMsA parama dharma sarjAze pALavAna hoya che. brahmacaryavrata munie sarvAze pALavuM joIe. te ja prakAre satya, acaurya ane aparigraha(lAbhane abhAva)nA saMbaMdhamAM paNa samajAveluM che. izvara upara sRSTi racavAnuM kArya jenadarzana sepatuM nathI. bauddhonI mAphaka jaine paNa IzvaranuM sRSTi utpanna karavAnuM kartavya svIkAratA nathI. sAMkhya darzana paNa IzvaranA sRSTikartavavAdanI nA Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dana-tulanAtmaka dRSTie [ 97 ] (6 pADe che. A uparathI jene Izvaratvane mAnatA ja nathI-e siddha karavuM ke ema kahevuM te bhramamUlaka che. lAlA lajapatarAye paNa AvI ja eka bhUla bhArata dharmAMkA itihAsa " nAmanA eka hiMdI pustakamAM karela che. dareka AtmA sadnAna ane sadAcaraNathI izvaratva prApta kare che, svayaM Izvara ane che-e mAnyatA jaina darzana svIkAre che ane tevA muktAtmAne Izvara mAnI bAhya tathA AMtara pUjA-bhakti kare che. jainAnA cAvIza tIrthaMkarA pahelAM ApaNI jevA sAmAnya manuSyA hatA. edhisattva jema daza . pAramitAoneA prathamanA aneka janmAmAM ahiMsA, satya, prajJA vagerenuM ucca ucca keATie pAlana karatAM karatAM Azcarya janaka rIte avatarI mahApuruSarUpe janmyA temaja dvAdazAMgInA prakaTana dvArA "salI jIva karUM zAsanarasI"--e bhAvanA, AcAramAM-sthUla svarUpamAM mUkavA mATe maitrI, pramAda, kArUNya ane mAthyAdi bhAvanA dvArA zrI mahAvIra prabhue prANIonA uddhAra karyo ane peAte AtmabaLathI ane purUSAthI ja mutAtmA banyA-mukti pAmyA. rA. rA. kanaiyAlAla mANekalAla munazIe pATaNanI prabhutA, gujarAtane nAtha ane rAjAdhirAja nAmanI navalakathAomAM phrenca navalakathAkArAne anusAre kalpanAe upajAvI, jaina darzananA aitihAsika pAtro zrImad hemacadrAcArya tathA AmrabhaTTa vagerene jainadarzanamAM nivedana karelA draSTibiMduthI judA ja svarUpe kalpI, mizrita karavAmAM jaina samAjanI lAgaNI dukhAvela che. te rA. rA. munazIe te te pAtronuM svarUpamAtra kalpanAthI ghaDI kADhelu che ke kAI prAcIna graMthanA avataraNarUpe che te temaNe prakAzamAM lAvI aitihAsika satya hakIkata puravAra karavI joie, ane jaitAnI dubhAyelI lAgaNIne zAMta pADavI joie. kemake jainAnA kAIpaNa samartha AcAryane svakalpanA anusAra temanA dharmazAstranA kmAnathI virUddha rAjakhaTapaTI cItaravA e kAi darzInanI mAnyatA vacce sIdhA hAtha nAMkhavA jevuM anucita che. e kahevuM prastuta samaye anucita nathI, ke Adhunika gujarAtanA itihAsane majabuta rIte TakAvanAra jaina graMthe!, jainAcArya ane kumArapALa jevA rAjA che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] jaina darzana mImAMsA jenAcAryoe gUjarAtI bhASAmAM jaina graMno mATe phALe bhaviSyanI prajAne Apela che. siddharAja-kumArapALanA vakhatamAM thayelA zrI hemacaMdrAcArya mahArAjanA aSTAdhyAyImAM junI gujarAtInI gAthAo vidyamAna che. saM. 1350mAM thaI gayelA vaDhavANanA zrI merUtuMgAcArya racelA prabaMdha cintAmaNimAM tema ja vikrama saMvatanA 14 muM zatakamAM ratnasiMhasUrinA eka ziSya lakhelA upadezamALA nAmanA graMthamAM ApelI chIpAonI bhASA uparathI prAcIna gujarAtI bhASAnA utpAdaka tarIkenuM gaurava jainadarzana dharAve che. padma purANamAM jainadarzananuM purAtanapaNuM puSTa karanArI eka evI kathA che ke eka vakhata deva ane dAnavonuM yuddha cAlI rahyuM hatuM. temAM asurenI chata thavA lAgI, te joI devonA rAjA IMdra asuranA guru zukrAcAryanI tapazcaryA bhraSTa karavA tenI pAse eka apsarA mokalI. tene joI zukrAcArya maha pAmyA. e avasara joI devatAnA guru bRhaspatie zukrAcAryanI mati vadhAre bhraSTa karavA tene jaina dharmane upadeza Ape. jo ke paurANika kathAkAe te jenadarzana tarapha tiraskAra buddhi upanna karavA mATe A prayAsa karyo haze. paraMtu te uparathI jaina darzananI prAcInatA ThIka puravAra thAya che. yajurvedamAM jenanA deva saMbaMdhI aneka sthaLe ullekha che, te paikI DuMka avataraNa ApavAnI lAlaca rokI zakAtI nathI. yajurvedanA 25 mA adhyAyanA 19 mA maMtramAM lakhyuM che ke OM namo'hato RSabho OM RSabhaM pavitraM puruhata madaparaM yajJeSu nagnaM paramaM mAhasaM stutaMpAraM zatrujayaM te pazuriMdramAhuriti svAhA / vaLI RSabhaprabhu ane ariSTaneminI stuti paNa te ja graMthamAM jovAmAM Ave che. Rgaveda je hiMdane sauthI prAcIna graMtha gaNAya che tenA varga 16 adhyAya 6 nA prathama aSTakamAM jainonA bAvIzamA tIrthakara zrI ariSTaneminuM nAma daSTigocara thAya che. pazuonA yajJayAgAdimAM jyAre Arya janatA vizeSa anurakta thaI hatI, tyAre "ahiMsA paramo dharma ne mukhya phelAvo karI lagabhaga Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || 9 ] jaina darzana-tulanAtmaka dRSTie 2450 varSa pUrve zrI mahAvIre jainadarzananuM punarjIvana karyuM ane Arya janatAne dayAdharma zIkhavyo. temanI pahelAM aneka varSonA aMtare 23 tIrtha kare anukrame thaI gayA hatA. saue pitA potAnA samayamAM Arya janatAne ucita AtmavAda tarapha daSTi rAkhI kriyAkAMDamAM pheraphAra karyo hato ane tattvajJAna avicchinna rAkhyuM hatuM. 23 mA tIrthaMkara zrI pArzvanAthanA vakhatamAM cAra mahAvatA hatA. eTale ke brahmacarya ane aparigraha eka ja gaNAtA hatA. te mahAvIra prabhue bhaviSyakALanuM lekasvarUpa jANIne judA pADyA hatA-A rIte jaina darzana pote anAdi hovAne dAva dharAve che. sRSTinI utpattikrama (Law of Creation)mAM jaina darzana evI dalIla raju kare che ke Izvarane sRSTi utpanna karavAnuM prayojana zuM ? kayA kyA sAdhano vaDe utpanna karI ? izvarane paNa utpanna karanAra kone kahyuM? vaLI sRSTi utpanna karavI ane pachIthI vinAza karavo-e baMne kAryothI upAdaka ane upane lAbhAlAbha zuM ? vagere aneka prazno upasthita thatAM anavasthA devane prasaMga Ave che. sRSTikartA tarIke Izvarane nahi mAnavA vaDe pAzcAtya vijJAnazAstrane vAstavika rIte amuka apekSAe koIpaNa kabula karatuM hoya to te jaina darzana che; kemake jema samudranA pANImAMthI varALa thaIne vAdaLAM thAya che te ja vAdaLAM gaLI jaI pAchA samudramAM pANIrUpe paDe che. bIjamAMthI vRkSa ane vRkSamAMthI bIja thayA kare che, paramANumAMthI vastuo ane te ja vastuonA vinAza e paramANu-evI rIte ghaTamALa cAlyA kare che, tyAM Izvarane kartA tarIke vacce mukavAnuM zuM prayojana haze ? te ka9pI zakAtuM nathI. tema ja AtmAvaDe karAyelA zubha ke azubha karma AtmAe karelAM sArAM ke narasAM bhojananI peThe sAruM ke narasuM phaLa Ape che, temAM buddhipUrvaka UMDI tapAsa karatAM kartA tarIke IzvaranI jarUra saMbhavatI nathI. vaizeSika darzana jyAre zabdane AkAzane guNa mAne che tyAre jaina darzana-4: vauTULatri -e sUtra pitAnA mULa siddhAMtamAM saMgrahe che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 100 ] jaina darzana sImAMsA hAlamAM TelIphona ane vAyaralesa TelIgrAphI vagerenuM utpattisthAna joie te zabdathI che ane zabdo paramANu hAvAthI dUra dUra jai zake che, tema ja reka`upara kAtarAI jAya che ane judI judI asara prakaTAve che. vAyonira1pa -e. jainAgamamAM hajArA varSo thayAM rahelI hakIkatane maLatI pAzcAtya vidvAnoe Oxygen ane Hydrogen rUpa ane vAyue vaDe pANInI utpatti mAnelI che. pudgalamAM ana tI zakti che. e sthaLe sthaLe jaina zAstramAM hakIkata che te pAzcAtya zeAdhakAe varALavaDe agnirathA, vIjaLIvaDe tAra ane TrAme doDAvI puravAra karyuM che. nyUTananI gurutvAkaNa zakti e paNa jenee mAnelI dharmAstikAyanI zaktinA suMdara khyAla Ape che. * bhUstara vidyA Geology have zIkhave che ke sRSTi anAdinI hAvI joie; je hakIkata jaina darzane sahasra varSo pahelAM samajAvI che. vanaspatinA vAne mATe jaina jIvanazAstra SaDkazana samuccayamAM kahyuM che ke -- akula, azoka, caMpaka Adi aneka vanaspatinA AvA zarIrA jIva vyApAra vinA manuSya zarIranA jevA dharmavALA hoI zake nahIM. kemake ketakI vRkSanuM bALa thavu, yuvA thavuM ane vRddha thavuM tevA anubhava thAya che. zamI, agastya, AmalakI, Adi aneka vRkSone nidrA ane pramAdha hAya che. mULamAM dATelA dravya rAzine kaI vRkSa peAtAnA mULIAthI vIMTI le che. azeka tarune nupUra dhAraNa karelI sukumAra kAminInA caraNanA prahAra thatAM pallava kusumAdi Ave che. bakulane sugaMdhI dArUne kAgaLA reDavAthI tema thAya che. peAyaNI caMdrodayamAM praphulla thAya che- vagere vanaspatizAstranI judA judA svarUpe ane asarA jaina darzane hajAro varSo pahelAM svIkArela che; te suvikhyAta DaoNkTara jagadIzacaMdra ejhe vanaspatinA cheDA upara prayogo karI puravAra karI ApyuM che ane vanaspatinA cheDAnI kreAdha, lAbha, rIsa vagere sanA siddha karI Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . jenA darzana-tulanAtmaka daSTie H . [101] che. aNakheDAyelI pRthvImAM paNa jaina darzana jevo mAne che. pANImAM paNa chavo che tema hajAro varSothI te mAnatuM AveluM che. A rIte vartamAna yAMtrika zAstro( Mechanic science)e jaina darzananA tane majabUta samarthana ApyuM che. - khAsa karIne je cha lezyAo jaina darzananA zAstromAM nivedana karelI che te kRSNa, nIla, kApata, tejasa, padma ane zukala-anukrame che. jIvAtmAnA A mAnasika pariNAma uttarottara ujajvalatA rUpe jainAgamamAM svIkArAyelA che. amerikana vijJAnazAstrIe yAMtrika prayogo dvArA puravAra karyuM che ke mAnasika pariNAmenA vicAromAM raMga che ane temAM vadhAre duSTa vicAre kRSNa raMganA hoya che, tethI ochA nIla varNanA ane sauthI suMdara vicAra zukala sapheda raMganA hoya che- A rIte jaina darzananA praNetAnuM vizeSa jJAna pratIta thAya che. lokamAnya tilake gItA rahasyamAM je ucca kamaga siddha karyo che te karmavega jaina darzanane mukhya AmA che lekamAnyanA arthamAM ja karmayogane artha laIe te te puruSArtha che. AkhA jaina darzanane sAra karmavAdI thavAne nahi, kiMtu AtmAne keInI paNa sahAya vagara ekalAM ja, jaina darzanamAM jIvanamukta avasthA jene kahevAmAM Ave che temAM AtmAo kaivalya prApta kare che. teo AyuSya purUM thatAM sudhI dehamAM rahe che, paraMtu vAstavika rIte dehAtIta avasthAvALA hoya che. saMpUrNa jJAnavaDe jagatanA sarva bhAva jANe che ane juve che. vedAntanI jIvanmukta avasthA ane jaina darzananI jIvanmukata dazA je ke moTA pheraphAravALI che chatAM dehAtIta ane indriyAtItapaNAmAM ekatA daSTigocara thAya che. vedamAM paramAtmAne vyakti tarIke sarva vyApaka mAnelA che, tyAre jaina darzanamAM kevaLajJAnanA upayoga rUpe sarva vyApaka mAnelA che. jIvana-mRtyunA savAle jena--darzane ghaNuM ja suMdara svarUpamAM ukelyA che. bhagavadgItAnA kathanAnusAra mRtyu e prANIonA junA vastro badalavA ane janma e navA vastro dhAraNa karavA tulya che. tadanusAra Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [102] jana dhana mImAMsA jaina darzana paNa AtmAne amara mAne che ane jIvana ane mRtyune tenA paryAya mAne che. vAstavika jIvana jaina darzana tene mAne che ke je jJAnadarzana ane sadAcaraNamAM jIvato hoya; bAkInuM jIvana zarIranA palaTA rUpa che, paraMtu AtmAnA palaTA rUpa nathI. mRtyune vinAza karI akhaMDAnaMdane prApta karanAra AtmAo punaH avatAra letA nathI. kemake karmabIjane temaNe nAza kareluM hovAthI saMsAramAM janma levA rU5 vRkSa kyAMthI saMbhave ? tAmAna jJAkhyaTuM--e gItA vAkyathI jaina darzana eka daSTie jema juduM paDe che, tema bIjI daSTie tIrthakarenA avatAra e paNa janatAmAM jyAre jyAre anAcAronI vipulatA vadhI hoya che, tyAre tyAre thAya che; paraMtu muktAtmA pharIthI saMsAramAM janma letA nathI, tema jaina darzana bhAra mukIne kahe che. sukha ane duHkhane jaina darzane karmanA aNuo kalpelA che e aNuo sadgAnavaDe AmA upara asara karI zakatA nathI. jema jema AmabaLa vadhatuM jAya che, tema tema vedanIya karmanI paristhiti AmA upara asara karI zakatI nathI. dharma, artha, kAma ane mokSa purUSArtho paraspara bAdhaka na Ave tevI rIte paripUrNa karavAnA che ane e rIte AtmAne svAvalaMbI banAvI jenA paribhASAmAM-karmone kSaya karI svataMtratA-mukti meLavavAnI che. lekamAnyane karmayoga e jaina paribhASAmAM puruSArtha che, jyAre jenA paribhASAmAM karmavAda e purUSArthathI thAkelAne Azraya che. jenene kriyAkAMDa artha ane rahasyathI bharapUra che. sAmAyika e ( nitya kriyA) rejanI kriyA, jene artha AtmAne samatA guNamAM dAkhala kara pratikramaNa e rejanI kriyA jeno artha dararoja thayelAM pApane tapAsI tethI pAchA haThavuM, tene pazcAttApa karI punaH pApa na baMdhAya te mATe sAvadhAna thavuM. paraMtu A sarva rejanA kriyAkAMDe phenegrAphanI rekarDanI mAphaka thatA jAya che ane kriyAnA artha ane rahasya tarapha bedarakAra banI javAthI, kriyA zarIra AtmAnuM chuM banI jAya che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana-tulanAtmaka dRSTie ja [103] te jaina darzananuM adhaHpatana sUcave che muhapattI paDilehatAM belavAnA bele ane te upara thatI vicAraNuM lagabhaga jaina kriyAkAMDamAMthI bhUlI javAmAM AvI che. A rIte arthazanya kriyAo jenAtmAone unnatimAM zI rIte lAvI zake ! pApa ane puNyanuM dainika saravaiyuM kADhavAnuM jaina kriyAkAMDanuM sakhta pharamAna che. gRhasthanAM bAra vrato je barAbara pAlana karavAmAM Ave to muMbaInI hAIkorTanA jajanA pramANikapaNa karatAM te gRhasthanuM pramANikapaNuM vadhAre pratiSThApAtra hoya che. e bAra vratanI pratijJAonI vizAla hakIkata jANavAthI spaSTa thaI zake tema che. jena soLa saMskArane mAnya kare che ane temanA prAcIna kalpasUtramAM ja mahAvIra prabhunA janma pachI caMdradarzana, sUryadarzana vagere (saMskAre) saMskaraNane ullekha che. karmanuM svarUpa eTaluM badhuM sUkSma che ke anya darzanamAM tenI kazI hakIkata maLI zakatI nathI. jeno AtmA ane kamane saMbaMdha evo mAne che ke jema zarIramAM bhojana bhinna bhinna rasothI pariNAma pAme che tema karmane bhagavaTo paNa judA judA svarUpamAM AtmAne thAya che, ane te kama bhagavAyA pachI judA paDatAM navAM navAM kama paramANuonuM baMdhana AtmA karyo jato hovAthI janma maraNathI mukta thaI zakato nathI. karmonA mukhya ATha prakAra (bheda) jaina darzana mAne che. jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmathI AtmAnA jJAna ane darzanarUpa guNano ghAta thAya che. jema madirAthI AbhAnI buddhi kudita thAya che tema mohanIya kamathI meha ane kaSAyonI utpatti thAya che. vedanIya karmathI sukha duHkhane anubhava thAya che. AyukamathI jIvane vartamAna janmamAM niyamita vakhata sudhI rokAvuM paDe che, nAmakarmathI vartamAna zarIra vagerenI AkationI racanA thAya che. gotra karmathI ucca nIca kuLamAM janma thAya che, ane aMtarAya karmathI sukhabhaga tathA zakitane upayoga thaI zakato nathI-te te karmonA baMdhanene manuSyanA vicAre upara Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [104] jaina darzana mImAMsA AdhAra che, ane te mujaba tenA rasabaMdha ane sthitibaMdha thAya che. bhAvakama te AmAnA pariNAma ane dravyakarma te karmanA paramANuo-e ubhayanA samAgamathI jaina darzanane karmavAda pravarte che. nATyazAstramAM jainAcAryoe yuddhapauLeicam , kraumutrI mitrALa-vagere nATaka banAvelAM che, paraMtu te mukhyatve karIne AtmA ane karmanI philasuphIthI bharelA che. pAtro paNa tevAM ja kapelAM che. siddharSi gaNI jevA samartha vidvAne te upamiti bhavaprapaMco kathAno soLa hajAra kalekano graMtha banAvI kAdambarInI jeDamAM besavAno prasaMga sAthe che eTaluM ja nahIM, paraMtu bhavATavI ullaMghana karavAne pAtra evA suMdara ane vizALatAvALA kayA che, ane te dvArA AdhyAmika sAmagrI evA ucca svarUpamAM raju karI che ke jaina darzana te mATe gauravAnvita che. prAcIna lekha saMgrahanA je be bhAgo hamaNAM bahAra paDyA che temAM jainanA puSkaLa prAcIna zilAlekho daSTigocara thAya che. bhUtakALanA prAcIna avaze tarapha daSTi karatAM jena rAjA khAravelanI guphAo, Abugiri uparanuM pAzcAtya saMzodhakane paNa ajAyabI pamADe tevuM kAtara kAma, zatruMjaya upara parvatamAMthI katarelI adbhutajInI pratimA vagere-jainonuM sthApatya ane zilpakaLA saMbaMdhamAM uccatA hovAnA avazeSa raju kare che. jo ke vartamAna jaina jIvana te saMbaMdhamAM taddana bedarakAra che, ane kaLAvihInatA ubhI thatAM zilpanI prAcInatA taraphanA lakSathI paNa dUra che. syAdvAda e jaina darzananuM mukhya aMga che. syAdvAda eTale vAraMvAra juduM juduM eka ja bAbatamAM besavuM ema nahIM. tema ja keTalAka aNasamajathI artha kare che tema dUdha ane dahIM baMnemAM paga rAkhavo tema paNa nahi, paraMtu vastumAtrane judA judA daSTibiMduthI tapAsavuM-e tene artha che. vastunA eka ja draSTibiMdunuM koI paNa vivecana kare te bIjI daSTi paNa sAthe tapAse-ema jaina darzana kahe che. TUMkAmAM vAdI prativAdI baMnenI jubAnI levI e keTanI paribhASAmAM syAdvAdane artha samAya che, Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana-tulanAtmaka draSTie * [105 ] jaina darzanathI rahita cakravartipaNuM mAre joItuM nathI, paraMtu jaina dharmanI vAsanAthI vAsita thayA pachI bhale dAsatva athavA nirdhanapaNuM prApta thAya to paNa mane temAM utkRSTa AnaMda che." jinadharmavimukto'pi mA'bhUvaM cakravartyapi / syAM ceTo'pi daridro'pi jinadharmAdhivAsitaH / / je cAra pAyA upara jaina darzana sthira thayeluM che te dAna, zIla, tapa ane bhAva che. dravyane zubha kAryamAM upaga e dAnadaSTi, vizuddha AcAra te zIladaSTi, vilAsIpaNuM upara saMyama e tapadaSTi, ane e sarvamAM zubha ane zuddha vicArapUrvaka pravartamAna thavuM e bhAvadaSTi-saMkSiptamAM che. A sivAya dhyAna ane yoga tathA mana, vacana ane zarIranA zubha vyApAra e saMbaMdhamAM vizALa daSTibiMduthI jaina darzana samarthana ApatuM rahyuM che. advaitavAdanI daSTie jaina darzane jIvAtmAne eka mAne che, tema ja vaitavAdanI daSTie jIvAtmAne aneka paNa mAne che. sarva jIvonA pradeza sarakhA hoI, sarva jIvomAM mukti pAmavAnI zakti rahelI che te apekSAe eka mAne che, ane vyakti para judA judA hoya te daSTie aneka paNa mAne che. A rIte jIvAtmA paramAtmA thatAM eka ane aneka judI judI daSTie--apekSAe manAya che sAta ne ane sapta bhaMgIonuM svarUpa A rIte syAdvAdanA pAyA upara racAyeluM che. | vedAnta prArabdha, saMcita ane kriyamANanuM svarUpa aMgIkAra kare che, tene mukAbale jaina darzana kALa, svabhAva, niyati, udyama ane karma e pAMca kAraNe pratyeka padArthonI utpattimAM mAne che ane ghaTAve che, paraMtu temAM udyamane mekhare muke che. baLavAna AtmA udyamane aMgIkAra karI bIjA kAraNenA baLane zithila karato jAya che ane AtmabaLavaDe udyamanuM sAmrAjya thatAM, karmonA baMdhanone vinAza karI pUrNa svataMtramukta bane che. jenI tIrthabhUmio khAsa karIne mahAtmAonA pAdareNunA sparzathI pavitra thaelI hoya che, temAM zatruMjaya, AbujI, Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 106 ] jaina darzana mImAMsA tAraMgAjI, giranAra, sametazikharajI, pAvApurI vagere mukhya che. A sthAne pavitra hoIne prANIonA duSTa vAtAvaraNane nirmaLa karI AtmAone unnatikramamAM mUke che. A rIte sthAnanI pradhAnatA paNa jaina darzana ghaNA aMzemAM svIkAre che ane tema hoI manuSya prANInA vyavahAra palaTAmAM tema ja AdhyAtmika kramavikAsamAM suMdara vAtAvaraNa arpe che-ema jene mAne che. nizcaya ane vyavahAra jaina darzanamAM be mukhya sutro che. nizcaya e Adarza che ane tene pahoMcI vaLavA mATenI kriyA te vyavahAra che. te kriyA nizcaya Adarzane anukULa hovI joIe. AmAM vyavahAramAM strI viruddha yo-e vAkya vaDe kapriyatA tapAsavAnI paNa daSTi che, paraMtu jyAM jyAM Amadharmane kSati pahoMcatI hoya tyAM lekavyavahArathI alaga vavAnuM paNa jJAnasAra aSTakamAM pharamAna che. jeno Adarza saMpUrNa ahiMsA ane saMpUrNa satyane che, paraMtu vyavahAramAM te AdarzanuM saMpUrNa pAlana azakya hovAthI amuka maryAdAzIla chUTachATa sAthe priyaM pithyaM vacastathyaM vacaH satyamudIritaM e zabdo vaDe satyanI maryAdA mukarara karelI che. jainadarzananA AcArya zrImadda haribhadrasUrijI tathA zrI AnaMdaghanajI vageree jaina darzana keTaluM vizALa hRdayavALuM che tema ja masahiSNutAthI suraMgita che, te sArI rIte puravAra karI batAvyuM che. rAma #do rahemAna kaho, kahAna kaho, mahAdevarI, pArasanAtha kaho, kou trA maTha trAM svayamevarI-A zabda jaina darzananuM paramAtmA taraphanI mAnyatAnuM keTaluM vizALapaNuM sUcave che? vaLI-ghadarzana jina aMga bhaNaje, nyAya paDaMga je sAdhe re, nami jinavaranA caraNuM upAsaka padarzana ArAdhe re-e paNa tevI ja udAratAthI sUcavyuM che. ane darzanane syAdvAda daSTithI samajAvatAM kahyuM che kesAMkhya ane yogadarzana-e jinezvara rU5 puruSanA be paga che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - jaina dazana-tulanAtmaka daSTie * - [ 107] sAMkhya darzanamAM aneka AtmAo pratyeka zarIre bhinna bhinna mAnelA che. temanAM mULa to (25) che. temAM (5) jJAnendriya, (5) karme kiya, (5) bhUta, (6) tanmAtra, tathA mana, buddhi, citta ane ahaMkAra-A vIza tathI bhinna evo Abha, akartA tathA abhoktA mAne che. prakRtinA vikArarUpa jagata che. A pramANe tattvajJAna prApta karI AtmA phlezathI mukta thAya che. jagatane kartA kaI nathI, AtmAne karmabaMdha thatuM nathI ema kaheluM che. jaina darzanamAM nizcayanayanI daSTie AtmAne karmabaMdha mane nathI. A rIte jyAM jyAM AtmAnI sattAnuM varNana Ave che tyAM tyAM sAMkhya darzananA vicAre jaina darzanane maLatA che. yoga athavA taiyAyika darzanavALA pRthvI, pANI, agni, vAyu, AkAza, kALa, dizA, AtmA ane mana-ema nava tane mAne che. Izvarane jagatakartA mAne che tema ja svAbhAvika vicAradhArA manane zAMta karI Atma kaleza karyAdithI chuTo thaI zake che-vagere mAne che. jaina darzananA vyavahAranayanI mAnyatAne A hakIkata anukULa hovAthI sAMkhya tathA vega darzanene jinezvararUpa puruSanA pagarUpa avayava kayA che. bauddhadarzana tathA mImAMsaka darzanane jinezvaranA be hAtha ka9yA che. bauddhamatamAM AtmAne kSaNika mAne che, jenA darzane paryAyarUpe AtmAne anitya mAne che. eTale ke paryAyAstika nathanI apekSA grahaNa karIne paryAyane pheraphAra mULanA pheraphArarUpe bauddha darzane mAnyo che. A rIte paryAyArthika nayanI apekSAthI bauddha darzana jaina darzanane maLatuM Ave che. mImAMsake AthI viparIta arthamAM eka ja AtmA mAne che. tema ja viziSTAdvaita je temane eka vibhAga che, te paNa AmA eka che, sarvagata che, nitya che, abaMdha che-ema mAne che. have jaina darzana mAne che ke nizcaya naye AtmAno baMdha thatA nathI. sarva AtmAnI sattA ekasarakhI hovAthI eka ja che. A rIte vyavahAra nayApekSaka, beha darzananI ane nizvaya nyApakSaka mImAMsaka darzananI mAnyatAo I-jinezvararUpa puruSanA te be hAtha che. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 108 ] jaina darzana mImAMsA nAstika darzana paNa jinezvararUpa puruSanuM udara che tema kahayuM che. mULathI manuSyanA vicAre nAstika hoya che. peTa khAlI hovAthI zUnyatAnuM sthAna che. zunyamAMthI tamAma vicAro utpanna thaI pachI AstikatA pragaTe che. eka paNa zUnyamAMthI utpanna thAya che. jaina darzanane mastakanI upamA eTalA mATe ApavAmAM AvI che ke tamAma darzanene syAdvAdanA daSTibinduthI judI judI rIte te samAvI zake che, je mATe uttama hoI mastakapaNAne yogya che. khuda mahAvIra paramAtmAe temanA mukhya ziSya gautamasvAmI jeo brAhmaNa hatA, temane vedanI RcAo dvArA ja arthanuM samarthana karI syAdvAdamaya dalIlathI temanA saMzonuM nirAkaraNa karyuM hatuM-ethI jaina darzananA adhiSThAtAnI vizALatA saMpUrNapaNe pratIta thatI jevAI che. A rIte jainadarzanane tulanAtmaka dRSTie tapAsavAmAM AvyuM che. aneka darzanethI dhakkA dhuMbA khAtA chatAM paNa Aja sudhI akhaMDa dhArAe cAlyuM AvyuM che. dareka vakhate jaina darzananA samartha vidvAne vicaratA hovAthI tenuM gaurava nyUnAdhika prakAre jaLavAtuM AvyuM che. zrI mahAvIra prabhunA nirvANa pachI aneka samartha ane pAraMgata vidvAne thayA che. jaMbU svAmI, prabhavasvAmI, yazobhadra, saMbhUtivijaya, bhadrabAhu ane sthUlabhadra tema ja jaina zAstrane pustakArUDha karanAra devardhigaNa kSamAzramaNa ane te pachInA kALamAM mAnatuMgAcArya, haribhadrasUri, zAntisUri, hemacaMdrAcArya, dharma pari, hIravijayasUri, yazavijaya upAdhyAya, vinayavijaya upAdhyAya ane cheka hamaNAnA kALamAM thaI gayelA vijyAnaMdasUri jevA aneka ujajvaLa kIrtivaMta puruSavaryonA prabhAvathI sarvagrAhI (Universal) jaina darzananuM nirmaLa jharaNuM satata vahetuM rahyuM che. jaina darzanamAM tatvajJAna ane kriyAkAMDenI puSkaLa samRddhi che, paraMtu tene vyavasthita svarUpamAM mukanAranI khAmI saMpUrNa rIte daSTigocara thAya che. jema jema judA judA prakAranA uMcA dhAjo ane zAke rasoI karanAranI avyavarathAne aMge rasAsvAda ApI zaktA nathI, tema ucca Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * jaina darzana-tulanAtmaka dRSTie ja [19] siddhAMta rano vyavasthA vagaranA thavAthI kriyAkAMDanA khokhAmAM paryavasAna pAme che ane rahasya vagaranuM jenajIvanazarIra phIkuM paDatuM jAya che. vartamAnakALe vidyamAna jaina sAkSara jainetara sAkSaronI sahAya laI bALopayogI vAMcanamALAo vyavasthita rUpamAM jaladI taiyAra kare, tema ja yuvaka varganA saphaLa abhyAsa mATe vyavasthita svarUpamAM tattvajJAna ane kriyAkAMDanI sIrIjha taiyAra karavAmAM Ave. pratyeka kriyAo rasapUrvaka kema samajI zakAya ane jIvanamAM utArAya-tevI daSTi pustakanA aMgamAM vyApaka bane, jethI bhaviSyanI jaina prajA kriyAkAMDa ane tattvajJAnanA vyavasthita svarUpamAM taiyAra thAya ane jaina jIvanavRkSa navapallavita thaI zake. A rIte tattvajJAna ane kriyAtmaka jaina sAhitya vyavasthita AkAramAM mukavAne mATe hajI paNa pramAda rAkhavAmAM Avaze to jenA jIvanane jhare sukAI javAne mahAdeSa vartamAna vidvAna jaina munio ane jaina sAkSare bhaviSyakALane mATe vahorI leze. e nirvivAda satya che. A. pra. vi. saM. 1979 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [110 ] jaina darzana mImAMsA zrImanmahAvIra prabhunuM AMtara jIvana mAnava jIvana sukhamAM hoya ke duHkhamAM, jAgatuM hoya ke suteluM, bahirAtma avasthAmAM hoya ke aMtarAtmApaNAmAM, vyApAranI dhamAlamAM hoya ke dhArmika zAMtimaya jIvana pasAra karatuM hoya, paraMtu mahAvIra paramAtmAne divya janmadivasa varasovarasa AvavAne ja. sUrya uge che ane asta thAya che, candranI kaLA vRddhi pAme che ane kSINa thAya che. kALapravAha apratitapaNe vaheto jAya che, tema lagabhaga 2450 varSo thayAM caitra zukala trAdazI vIra janmanuM nAma smaraNa karAvatI Ave che, ane ApaNuM Atmapradezane vividha spaMdane prere che. ApaNane tenuM bhAna thAya ke na thAya te paNa te puNyatithi dareka varase AvavAnI ne javAnI; paraMtu je manuSya A maMgaLamaya divase temanA sadgaNa ane svAzrayane vicAra karIyAda karI AtmAne unnatikramamAM mukavAno prayAsa kare che, teoe ja te puNyatithi sArthaka karI kahevAya. janmathI mAMDIne mukti paryata uttama koTinA manuSya tarIke, vizALa dharmapravartaka tarIke, prANusevAnA ucca kartavyanA pAlaka tarIke, dInajane upara karUNuvAna tarIke, karma upara tIkaNutA ane vairAgyarasane poSanAra zAMtatAe ubhaya paraspara virodhI bhAvone pepanAra tarIke, mahAtmA vIra prabhunuM asAdhAraNa jIvana zuM temane ekadama niSkAraNa maLI gayuM hatuM ke nahi ja. dareka AtmAnI tenA AsapAsanA saMge tathA tenI AtmabhUmikAne utkrAMtikrama (Stage of evolution) hoya che. pAzcAtya DArvina je rIte utkrAMtivAda (Theory of evolution ) mAne che, tethI judA ja daSTibiMdue jainadarzana mAne che. DArvina jyAre ema mAne che ke pragati pAmele AtmA pharIthI nIce utarato ja nathI, tyAre jainadarzanamAM ema kahevAmAM AvyuM che ke eka AtmA amuka guNonI prAptivaDe ucca bhUmikAe caDyo paraMtu te bhUmikAne yogya Atma pariNAma badalAI jatAM te bhUmikAthI utarIne adhaHpatana pAme che; paraMtu te sAthe e paNa che ke te bhUmikAnA saMskAre vahelA moDA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIraprabhunuM AMtara jIvana [ 111 ] tenA paripAkakALe ekadama ugI nIkaLe che ane Akhare tene ucca bhUmikA upara lAve che. vastusthiti Ama hoi ApaNe mahAtmA vIra. prabhunA prasthAna bindu-Starting point tarapha vicAra karatAM, temanA prastuta bhavathI sattAvIza bhava pahelAM temaNe samyaktva guNa prApta karI viziSTa prakAranA AtmavikAsa anubhavyo. A samyakatva guNa jyAM sudhI prApta thayA nathI tyAM sudhI kAipaNa prANInI janma saMkhyA gaNavA lAyaka thatI nathI. samyakatva thayA pachI prANI muktinI maryAdAvALA vartuLamAM praveza kare che. jema buddhanu jIvana prathamanA janmAmAM satya, ahiMsA vagere daza pAramitAnA abhyAsanA phaLarUpa hatuM, tema ja zrI mahAvIranuM paramAtmA tarIkenuM jIvana sattAvIrA bhavAmAM jinabhakti, tapazcaraNa, dayA ane paMcamahAtratAnA pAlananA pariNAmarUpa hatuM. tethI ja zrI umAsvAti vAcake sAvita mAvo maneSvaneveSu-e vizeSaNathI temane sodhyA che. rAjakumAra naMdanA bhavamAM rAjyalakSmInA IcchApUrvaka tyAga karI ugra tapa karI tI karapada prApti mATe zubha karmAMdaLa ekaThuM karyuM; e rIte dravya ane bhAvathI vikAsamAM vRddhi pAmatAM, deva tathA manuSya gatinA sukhA anubhavatAM tema ja tethI alipta rahI AtmAnA utkrAMti krama sAdhatAM, chevaTe vIra prabhunA bhava sudhI paheAMcyAM. 6 aMtaraMga lakSmIthI samRddha thayelA zrI mahAvIranA AtmAe naMdana rAjakumAranA janmamAM * vi jIva karUM zAsanarasI ' e bhAvanAte sarvAMge pASaNa ApyuM hatu ane eja bhAvanAnA baLathI pracaMDa puNyanA mahAsAgararUpa tIrthaMkara nAmakamanuM upArjana karyuM hatuM. A bhAvanA- khIjA vRkSarUpe prAdurbhAva temanA tI karanA bhavamAM thayeA. janmathI ja A bhAvanAne saMyoga AtmA sAthe evA avicaLa hatA ane evA vicArAnA udbhava karAvatA hatA ke kyAre saMyama grahI, kAre upasargAne sahana karI, jagatanA sarva prANIone! sAMsAra dAvAnaLanA tApamAMthI uddhAra karI-zAMti ApI sanmArgamAM sthira karU...! jyAre manuSyanA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [112] jaina darzana mImAMsA vicAre nirdoSa hoya che, tenI pravRtti prANIonA samAgamamAM dareka rIte AvI svArtharahitapaNe temanA hitamAM ja laya pAmatI hoya che, ane tenA hRdayabaLamAM apUrva ojasano saMgraha thayela hoya che, tyAre A tripuTInA aikyamAMthI avazya enA hitakArI vicArenuM AcArarUpesthULa svarUpe draSTigocara thAya che ane e phaLano AsvAda levA pote bhAgyazALI bane che. tevI ja rIte zrI vIraparamAtmAe jagatanA prANIo upara apUrva upakAra karI e phaLaprAptithI thato AnaMda anubhavyo hato. raMkathI rAya payaMta, kITathI manuSya parvata, ane ekeMdriyathI parce driya paryata-e sarvano uddhAra karavAnI buddhi udbhavavI-e mAnava janmanuM sarala rahasya nathI; kiMtu e rahasya zramaprApya hovAthI, virala manuSya te prApta kare che. carmadaSTinA viSayane agocara evI jJAnadaSTi tattva svarUpe-prApta thavAthI pite saMsAranA sarva prANIone bhayaMkara duHkhanA kArAgAramAM sabaDelA jatA hatA, ane tethI ja temane uddhAra emanI karUNadaSTi IcchatI hatI. sarvane uddhAra karavAnI bhAvanA-Adarza vizALa pramANamAM hoI zake, paraMtu e uddhAranI kriyA kALa svabhAvAdinI paripakavatArUpa pAMca kAraNone AdhIna hoI dravya kSetra kALa ane bhAvanA anusAre kAryasAdhaka thAya che, tethI ja zrI prabhu temanI vizvavyApI bhAvanAnA pramANamAM uddhArakriyA amuka maryAdAmAM saphaLa karI zakyA che. vairI upara cheSa nahi kare te karatAM upakArI upara rAga nahi kara-e ApaNI daSTie vizeSa kaThina lAge che. chatAM ubhaya prasaMgemAM teo samAnapaNe jatAM. emanI vivekadaSTi satya jJAnavaDe vIryamatI banI hatI. janmathI ja teo bahirAmabhAvanI kaTimAM rahelA prANIenA vartanathI dUra hatA, eTale ke teo aMtarAtma dRSTivAna janmathI hatA. khAvuM-pIvuM, bhegamAM nimagna thavuM, paugalika bhogothI rAjI thavuM, tema ja aniSTa saMgathI kheda karo-vagere kriyAo AmA nathI, kiMtu dehadharmayukta paugalika kriyA che. tema ja mAtA, pitA, putra, svajana, kalatra, mahela, vADI-vigerene saMbaMdha kSaNika che, AtmAne Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra prabhunuM AMtara jIvana eka [113] tenI sAthe kAMI lAgatuM vaLagatuM nathI. mAtra vyavahArathI svatvanuM temAM ApaNuM thayeluM che. e satyane yathArtha samajavAthI temanI vivekadaSTi vizALa banI hatI. te sAthe ja bIjI bAjue temanI mAtA-pitA taraphanI apUrva bhakti, mitra rAjakumAre sAthe ramavAne sagI prema, vaDIla baMdhu naMdivardhana tarapha AjJApAlaka paNuM-vagere temanA premanA anekavidha daSTate purA pADe che. A rIte prema ane vairAgya e ubhaya vRttione eka ja AtmAmAM paNa ApavA jeTalI syAdvAdaSTi athavA apUrva sAmartha vikAsa pAmyAM hatAM. A badhuM chatAM temanuM daSTibiMdu-Point of View jagatane samagra prANIonA hita tarapha DhaLatuM hoI temane AmAM vairAgyathI vAsita hato. maitrI, prameha, kAruNya ane mAdhyasthAdi cAre bhAvanAo emanA AtmAmAM vyApaka banI hatI. pUrvajanmanA gADha paricita saMskAree emanI udAra bhAvanAne poSaNa ApyuM hatuM. emanuM lakSya evuM sacoTa hatuM ke saMsAramAM aneka lAlace-Temptations sanmukha rahIne AkarSaNa karatI hovA chatAM, rAjakuLamAM asaMkhya zreSTha bhoga sAmagrIo hovA chatAM, snehIjane saMyama grahaNa karAvavAmAM snehathI kheMcAI vidanarUpa thavA chatAM, aDagapaNe vivekadraSTine AgaLa karI AdhyAtmika pravRttio temaNe vistAravALI karavA mAMDI hatI. sumeru calita karavA jeTaluM vIraprabhumAM sAmarthya hovA chatAM kSamA vIrasya bhUSaNamae nyAye teo apratima kSamA prANAMta upasargomAM paNa rAkhI zakatA hatA. dIkSA pachI lagabhaga cha mAsa paryata upasarga karanAra saMgamadeve sAnukULa ane pratikULapaNe upasargo karyA pachI zrI prabhu vicAra kare che ke "A bahula saMsArI prANuM mArAM nimittavaDe aneka bhavamAM durgatine adhikArI bane che!" ane e vicArathI netramAM karuNArasanA azruo jyAre dekhAya che tyAre temanI kSamAnI avadhi che anya prasaMge caMDakauzika sarSane upakAra daSTie Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ za ( 114] jaina darzana mImAMsA pratibodha pamADavA, te utkaTa viSavALA sarpanI sanmukha vanamAM jAya che te vakhate te sarpa pUrva janmanA krodhanA saMskArathI vIra prabhune savA taiyAra thAya che ane Dese che; chatAM prabhunA pratyeka aNumAM zAMti vyApelI hovAthI, te sarpa paNa krodharUpa vikArane tajI haMmezane mATe zAMta banI jAya che. zrI paramAtmA pote grahaNa karela mArga nividA karavA anya darzanIonI mithyA mAnyatA upara tiraskAra ke Aveza dhAraNa karatA nahetA. teo potAnI pAse AvanAra manuSya pAse satya hakIkata raju karI UMDA satyane samajAvI asatyanuM bhAna karAvatA hatA. zrI gautamasvAmI tamAma vedanA aMgenA paripUrNa jJAnavALA hatA, teo abhimAnapUrvaka prabhu sAthe carcA karavA AvyA. zrI prabhue temane madhura svarathI bolAvI temanA manamAM rahelA saMzonuM vedavihita vacana dvArA ja nirAkaraNa karyuM ane satya sthiti potAnI meLe ja samajAya tevo saMga-sAdhyo-e hRdaya keTaluM vitI zuM hatuM -te sUcavavA mATe paratuM che AvA prakAranI upadeza zailIne ja temaNe vAraMvAra grahaNa karI pitAne maMgala hetu siddha karyo hato. "para pariNati aSapaNe uvekhatA -e vAkaya ja ema batAve che ke doSadaSTine emanI pAse avakAza nahato. teo aTAra deSa rahita hoi tribhuvanamAM devAdhideva kahevAyA chatAM anya vyaktione halakI mAnavA jeTaluM temanuM hRdayabaLa tuccha nahotuM athavA abhimAna vRttine sadaMtara nAza karanAra evA emane mATe, evI tuccha vRttinA vicArane saMbhava paNa kema hoya! tethI ja ApaNA jevA prAkRta prANIothI belAI javAya che ke " satAM kenoddiSTaM viSamamasidhArAvratamidaM " zrI vIrane upadeza ane te upadezane akSara deha-zAstro, duniyAne zAMtimAM pariNAma karAvavA arthe che. prANIonA vikArone zAMta karI hRdayane unnata banAvI teo A saMsAranI Adhi, vyAdhi ne upAdhimAMthI Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIraprabhunuM AMtara jIvana * [ 115 ] mukta thai AtmajJAnarUpa baLa prApta kare, game tevA vikaTa prasaMgeAmAM muMjhAvAnuM bhUlI jaI samatA ane zubha AcaraNamAM magna rahevAnu zIkhe ane svakartavyaparAyaNa rahI svAvalaMbana (Self reliance )nA ucca siddhAMtanuM pAlana kare. zrI mahAvIranA puNya sacaye temanuM khAdyavana Azcaya kAraka svarUpamAM. ghaTamAna karyu" hatuM. temanI suvarNa varNa dehalatA, vaRSabhanArAya sayaNa ane samavasaraNagata bhavya siMhAsanAdi samRddhi, devAnI satata hAjarI ane sevA, vageree jagane Azcaryamugdha karyuM hatu. jo ke pote teA ATalI badhI bAhya samRddhi vacce rahevA chatAM jala paMkajanI peThe nyArA hatA. emanuM vizALa jJAnadaSTimaya jIvana hatuM. A rIte AMtarajIvananI samRddhiene eka samayAvacchede bhogavaTA karanAra paramAtmA tarIke A pRthvIpITha upara temanu avatAra kRtya hatuM. emanI dezanA sAMbhaLatAM krodhI manuSyone krodha vilaya pAme che. gaviSTa manuSyAnuM mAna gaLI jAya che. kapaTI manuSyonI vakratA TaLI jAya che ane lAbha adRzya thai satApa prakaTe che. kanA Avega tarapha tIkSNatA ane saMgamadeva tarapha karuNA-e ubhaya paraspara virodhI bhAveAne gaMbhIratAthI sAcavanAra zrI mahAvIre A janatA vaidikakALamAM yajJa yAgAdriArA pazuonI hiMsAmAM je anurakta hatI tene ahiMsA paramo dharma nA ucca siddhAMta samajAvI bhUtadayA tarapha vALI. AtmaparAyaNa karI bhAga ane tyAga, gRhasthAzrama ane yogIpaNuM, pravRtti ane nivRtti, jJAna ane kriyA, bhakti ane vairAgya, e tamAma druonAM sthAne bhaviSyanA samAjane mATe nakkI karyA. lAkamAnya tilake paNa vaidika dharmoM upara 'ahiMsA paramo dharma:'nI saceTa asara karanAra tarIke zrI mahAvIne khula6 avAje kabula karelA che. jagatanA manuSyA tarapha vizALa dRSTibiMdu-Comprehensive sight Fulness vALA virAT svarUpa paramAtmA mahAvIranI mAtra jhAMkhI Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 116 ] jaina darzana mImAMsA ApaNe karI zakIe. temaNe mAtra zarIra upara nahi, prajA upara nahi mana upara nahi, tema ja hRdaya upara nahi, paraMtu AtmA upara sAmrAjya meLavyuM hatuM ane "jinavaramAM saghaLAM darzana che" e vacano dvArA sarvAge vizALa dArzanika jIvana jIvyA hatA. emanuM jIvana A jamAnAnA prANIone lAbhakAraka thAya te khAtara vividha daSTibiMduthI "buddhalIlA sAra saMgraha" jevA pustakanI zaili anusAre sAkSa taraphathI lakhAya, te AryajanatAne paramAtmA mahAvIranA sarvagrAhI jIvananI samaja paDe, temaja paramAtmA mahAvIra mAtra saMsAranI asAratA rUpa vairAgyamaya jIvana ja jIvyA hatA e ekAMta AkSepa karanAra manuSyane khyAla Ave ke "temanuM jIvana aneka daSTibiMduothI paripUrNa mahAsAgara jevuM hatuM, jethI pautya temaja pAzcAtya manuSya temanA jIvananA vividha prasaMgo vaDe Atmazreya sAdhI zake, A, pra. vi. saM. 1981 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padayAtrA saMghanI AdhyAtmika parimala [117] *payAtrA saMghanI AdhyAtmika parimala vizvanA mahad vAtAvaraNamAM prAta:kALa e avanavA bhAvanuM upAdaka che; chatAM rAtrinA aMdhakArane kramazaH nAza karatuM, divasanA thAkano zrama rAtrie nidrAdvArA dUra karI jAgRta thayelA prANIomAM navIna AzA retuM, bhaktajanonA hRdayone ISTadevonA nAmathI vikasita karatuM, AdhyAtmika jIvanamAM gabaLa arpatuM ane saMsAranA sarva prANIone janmanI sAthe ja mRtyunI bhAvanA che tevuM sUcavana karatuM prabhAta manuSyanA aMtaHkaraNamAM vilakSaNa camatkAra kema upajAvatuM nathI ? zuM A kALamAM e prabhAtanI adbhuta zaktine hAra thaI gayo che ? nA; ema nathI ja. zAstrakAro ema kahe che ke manuSya hRdayanI bhUmikA jyAM sudhI amuka sthiti-maryAdA sudhI kheDAIne taiyAra thaI nathI, tyAM sudhI e prabhAtanuM sAmarthya tenA hRdaya upara prakAza nAMkhI zake nahi. tyAre e prakAzathI hRdayane vikasita karavAne mATe eTale ke e * amArA sva. pU0 pitAjInA saMkalpAnusAra visaM. 1971 mAM bhAvanagarathI zrI siddhakSetra prati che-"zI" pALatAM, sahakuTuMba, saMgha, 50 pU0 u0 mahArAja zrI vIravijayajI, pU. paM. ma. zrI dAnavijayajI, pU. mutra zrI premavijayajI, pU. mutra zrI rAmavijayajInI nizrAmAM kADhayo te prasaMge rANAmukAmamAM pUjA bhaNAvavAnA-kAMIka anubhavarUpe vi.saM. 1972mAM lakhAyelo prastuta lekha che. piSa zudI 5 prabhAte zrI caturvidha saMgha lagabhaga poNA sAdhusAdhvIo sAthe tathA lagabhaga teraso strIpuruSo sAthe ravAnA thai prathama varateja mukAme, pachI devagANA, TANuM, buDhaNa ane pAlItANA pahoMcyo hatA. pAlItANAmAM zeTha ANaMdajI kalyANajI taraphathI bhavya sAmaiyuM thayuM hatuM. moTI TALI-nAnI TaLI vagere amArA snehI kApaDIA baMdhuoe kInakhApa, atalasa, vAsaNo vagerenI bhavya zobhA sAthe mArgo suzobhita banAvyA hatA. ane poSa sudI 11 zrI sidAgari tIrthAdhirAja sanmukha sahakuTuMba tIrthamAlA-paridhAna thayuM hatuM ane nIce navakArasInuM svAmivAtsalya karavAmAM AvyuM hatuM. A rIte jIvanamAM amArA mATe prazasta adbhuta prasaMga hato ane te dvArA apUrva Atmika lAbha meLavavAnuM sadbhAgya prApta thayuM hatuM.(pha.jha.) Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [118] jaina darzana mImAMsA prakAzane jhIlavAne mATe e bhUmikAne taiyAra karavI joIe ane tene ja mATe vividha prayAse judA judA prakAre yogyatA anusAra prabodhelA che. prAta:kALa e gata divasanA sarvabhAvonuM vismaraNa karAvI "jAgyA tyArathI savAra" e sAdI paNa ucca prakAranI jAgRti sUcaka kahevatane poSanAra uttama samaya che. rAtri dUra thaI prAtaHkALa jeno bhAga baLavAna hoya tene ja prApta thAya che, kemake te vakhate AjanA divasamAM mAre kevI rIte kyA saMjogomAM vartavAnuM che- evA praznane udbhava thAya che, ane te uparathI divasano kAryakrama nakakI thAya che. rAtri pharIthI na Ave tyAM sudhI, e jeTalA prakAramAM zubha saMyogone avalaMbI lAbha levAya teTale levAnuM preraka baLa (motive power) samarpe che. je samaye rAtrie A jagata uparathI potAnA aMdhakArapaTa sameTI lIdhe che, tArAonuM teja maMda thatuM jAya che, ane pakSIo paNa potapotAnA mALAmAM taiyAra thaI jadI judI dizAe udarapUrti arthe javAne kilakilATa karI rahyA che tevA zizira RtunA prAtaHkALanA samaye piSa zula paMcamIe-eka vakhata aneka ziSya praziSyathI parivRta eka saccAritradhara mahAtmAnI kRpAvRSTithI sicana thatA eka saMgha bhAvanagarathI zrI siddhagirine bheTavA atyaMta AturatAthI pagabhara thaI te mahAtmAnA pagalAMne anusarato prayANa karatA hatA. mArgamAM saurASTra dezanA nAnA grAmomAM rokAIsiddhagirijInI prAptinA divasanuM aMtara kamI karato hato. mArgamAM eka grAmamAM(TANumAM) jyAM saMghe nivAsa karyo tyAM, madhyAhane siMhAsana upara mUrti padharAvI snAtravidhi pUrNa karI maMDapamAM pUjA bhaNuMvavAnuM vidhi anusAra zarU karavAmAM AvyuM; manuSyothI maMDapa cIkAra bharAI gaye hato; te prasaMge saMgha mahatsava nimitte bolAvelA darabArI ustAda bhejake pUjA bhaNavavI zarU karI; e ustAdane kaMTha madhura hatA, te sAthe sAjanI evI ekatA hatI ke bIna anubhavI zrotAne paNa AhAda upaje tevuM hatuM; A samaye rUpAnI ghaMTaDI jevA komaLa ane zrotAone mugdha Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - padayAtrA saMghanI AdhyAtmika parimala [118] banAvI de tevA svaravALA pUrvokta mahAtmAne eka pUjA bhaNAvavAnuM kahevAmAM AvyuM. jethI A prakAre teoe suMdara AlApa karyo, jene artha vicAratAM cittane ati AlhAda upajato hato, ane jenA bhaNakArA aneka kSaNa sudhI cittamAM AnaMdanA vanio upajAvI zAMti arpatA hatA; te suMdara pUjAnuM ApaNe ahIM avataraNa karI emAM zuM gaMbhIra Azaya che te vicArIe. miTa gaI re anAdi para, cidAnaMda jAge te sahI, (aMcalI) viparIta kadAcaDa misyArUpa che, tyAge te sahI; jinavara bhASita tattvaruci Dhiga, lAgo te sahI. miTa gaI. 1 darzana vine jJAna nahi bhavine, mAno te sahI, vinA jJAna caraNa na have, jANo te sahI. miTa gaI. 2 nizcaya karaNa rUpa jasa nirmaLa, zakti te sahI, anubhava karata rUpa saba IDI, vyakti te sahI. miTa gaI. 3 sattA zuddha nija dharma prakaTa kara, chAne te sahI, #Na ruci uchale bahu mAne, ThAne te sahI. miTa gaI. 4 sAdhyadaSTa sarva karaNa kAraNa, dhAre te sahI, tattvajJAna nija saMpata mAnI, kare te sahI. miTa gaI. 5 AtmArAma AnaMda rasa lIne, pyAre te sahI, jinavara bhASita satya mAna kara, sAre te sahI. miTa gaI 6 = = "-E. he. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 120 ] jaina darzana mImAMsA zrImad vijayAnaMdasUrijI zuM kahe che? he saccidAnaMda dhanasvarUpa Atman ! anAdikALanI pIDA rUpI rAtri have dUra thaI che, mATe jAgRta thae. mithyAtvarUpI viparIta bhAvavALA Agraha tajI jinezvara kathita tattvajJAnamAM atyaMtaNe prema kare. A padamAM ema darzAve che ke A AtmA atyAra sudhI nidrAmAM hatA. have kartA kahe che ke jinezvara prabhu jevuM AvuM sabaLa AlaMbane maLyu, manuSya janma atyaMta puNyanI rAzi ekaThI thavA pachI prApta thayeA te have yAM sudhI tu uMghIza ? zAstrakAroe svaparanA viveka thaveA ete ja AtmAnI jAgRti kahI che ane e jAgRti mithyAvAsanA dUra thavAthI ja thAya che. AtmA kANu che tene ane tenI AsapAsanA saMcAgene zuM saMbaMdha che ? vAstavamAM vicAre teA janma vakhate je kAMI sAthe lAvye nathI te mRtyu pachI zuM sAthe laI javAnA che? je je paudgalika sthULa sabaMdhe janma pachI teNe potAnI AsapAsa vIMTALyA che, tenA aMdheA mAtra upacirata che. tattvaSTie AtmAne kAMI lAgatuM vaLagatuM nathI. je ha. zAkamAM ke sukha du:khamAM te anya nimitto dekhIne magna thAya che, te mULa svarUpamAM tenA peAtAnA hAtA nathI. mAtra pUrvAnI TeveA, abhyAsa ane saMskArathI paricita thayelA AtmAemAM tevI asara zIghra thAya che ane navAM karmone upArjana karI AtmajAgRtithI menasIba rahe che. jyAre vivekadRSTisaMpanna purUSA svapara vastune gurUdvArA-zAstradrArA nirNaya karI le che. pachI anAdi kALanI vAsanAo upara dararoja prabaLa kuhADAe mArI tenu baLa kSINu karatA heAya che ane AtmadarzanamAM AgaLa vadhatA hAya che-e vivekadraviDe ja emanI anAdi tIvra meAhanI pIDA dUra thavA pachInI jAgRti bane che. e jAgRtimAM bahirAtmabhAva (Subjective Condition) dUra thaI AtmA aMtarAtma-bhAva (Objective condition)mAM praveza kare che. te samaye tene jinadarzana -satyadarzInanA tattvAmAM pratIti thAya che ane zuddha mA upara te ubhe rahe che; have te atyArasudhI bhUlo paDyo hateA, tyAMthI mULa rastA * Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padayAtrA sa`ghanI AdhyAtmika parimala | 121] upara AvI AtmAnI judI judI avasthAo che temAM prathama suSupti che. A AtmA anAdikALathI mithyA vAsanAmaya gADha nidrAmAM suteA che-tevI sthitimAMthI viziSTa prakAranA kSayApazamathI paceMdriya ane manebaLarUpa sAdhana pAmI sadgurudvArA athavA zAdrArA svahita zravaNa karI-tenu pAlana karavA tatpara thAya che-te jAgRta dazA che. A jAgRta dazA prApta thayA pachI ja sadgurune upadeza AtmAne asara kare che, nahi teA upara kSetramAM vRSTinI mAphaka nirarthaka nivaDe che. jyAre vastusvarUpane AtmA eLakhe che, huMyApAdeyanA viveka samaje che, zarIra, dhana, putra, strI, havelI, alakAre| vagerene para mAnI levA jeTalI zakti dharAve che tyAre rAga ane dveSa pariNati, je manarUpa sAdhanadvArA tene vAraMvAra muMjhavatI hatI, te alpa paristhitimAM asara karI zake che. kemake satya svarUpanI zraddhA ahIM thatI hAvAthI anya vikalpe| dUra thaI jAya che, anAdi kALathI je AtmAne aneka prakAranI pIDAo paikI eka prabaLa pIDA hatI te ochI thAya che, ane e rIte AtmA amuka aze emAMthI mukta thAya che. sadgurune yoga ane ` sarvajJa zAstra peAtAnI AgaLa prApta thayAM chatAM je AtmAenI suSupta dUra thaI nathI temane hajI pUrvI paricita saMskAronI niviDatA maTI nathI, je bhAva mana ahIM prApta thayelu che tenA upara pUrva bhavanA saMskArAnI chApa paDelI ja heAya che. jo te sahajamAM nivAraNa thai zake tema hoya te AvA nimittothI thAya che. anyathA manuSya janma, cAgya kSayApazama zakti prApta karyA chatAM kAi paNa prakAranA ceAsa lAbha vagara pUrNa kare che. jitendrakathita tattvA upara ruci e samyagdarzana athavA AtmAnI eka viziSTa prakAranI utkrAMti che, je tene sathA mukta karavAmAM acUka sAdhana tarIke kAma lAge che. eTaluM teA cAkkasa che ke jo manuSya janmAdi zubha sAmagrIo pAmIne zAstranA nirdhASA ApaNA kAna upara athaDAvA chatAM navu caitanya rAve nahi, te amuka prakAranA du:khApAdaka nimittathI jyAre Atma . Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [122] jaina darzana mImAMsA jAgRti thaze tyAre pazcAttA ane pAra raheze nahi ane je paristhitio pitAnI AsapAsa vicAronI yuvAna avasthAmAM ekatrita thayelI hatI te maLavI muzkela thaze. jJAna ghana ane akhaMDa AnaMda-ravarUpa pitAnA AtmAne jagatanA anaMta padArthomAMthI oLakhI kADhavo-e kAMI jevI tevI vAta nathI. tene ja mATe zAstrone prayAsa che, tene ja mATe sarva kriyAkAMDe che, tene ja mATe vidvAnone vilAsa che; tene bhUlI javAthI anya vastu upara je kadAgrahanI vRddhi thavA pAmI hatI te AtmAnI jAgRtithI dUra thAya che, ane jinokta satya svarUpane (abstract ideal) oLakhe che. ' sUrijI mahArAja teTalA mATe bIjA padamAM ema kahe che ke samyagu darzana thayA vagara samyagajJAna saMbhavatuM nathI tema ja samyagajJAna vagara cAritra hoI zake nahi te barAbara che. ApaNe eTaluM to jANIe chIe ke zAstro ane udeza e zrutajJAnanAM nimitta che. AtmAmAM sattArUpe raheluM jJAna prakaTAvavAne te kAraNe che. paraMtu e jJAna AtmA sAthe tadAkAra pariNata je samyagdarzana prApta thayuM hoya te ja thaI zake. kemake vyavahAramAM ApaNane zraddhA vagara kaI paNa vastunuM satya jJAna prApta thaI zakatuM nathI; to satya tattvanI pratIti thayA vagara satyajJAna zI rIte prApta thaI zake ? A rIte ekaDA vagaranA mIMDAnI jema samyagadarzana vagaranA jJAnanI sthiti che. game teTaluM bhaNI jAo, saMkhyAbaMdha paMktione gokhI kaMThastha kare, duniyAne vAcALatAthI AMjI devA prayatna kare, paraMtu aMdara AtmAmAM tavaruci thaI nathI te e tamAruM jJAna sthAyI asaravALuM thaI zakatuM nathI. Ama hAI sauthI prathama AtmAmAM samyagadarzana guNa kevI rIte prakaTe tene prayAsa karI te pramANe pragaTAvavAnI jarUra che; te sthitinI pachI prApta thatA jJAnane bhAvanAjJAna zAstrakAre kaheluM che ane te ja jJAna vAstavika che. te jJAnanuM ajIrNa kadApi thatuM nathI. ulaTuM te jJAna virati vagere guNone saMgraha karavAmAM sAdhanabhUta thAya che. e rIte uttarottara AtmAnA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padayAtrA saMghanI AdhyAtmika parimala [ 123 ] vikAsane anukrama sadhAya che; Ama hAine ja zAstrakAre samyagdarzana vagaranA nava pUrva sudhInA jJAnane ajJAna kahIne ja sAdhyu che. jJAnamya paddha virati:-e sUtrane A pada yathArtha nyAya Ape che. AtmapradezamAM samyagdarzana prakaTa thayA vagaranuM, AtmAe meLaveluM jJAna e jyAre ajJAna ja che teA bIjanuM AdhAna thayA vagara phaLa kayAMthI hAI zake ? paraMtu samyagdarzananI prAptinI sAthe ja duniyAmAM prayAsa karI meLaveluM jJAna sabhyajJAna rUpe prakaTe che ane te jJAna uttarAttara bhAga tRSNA, sAMsArika prapa MceA ane mithyA vAsanAemAMthI viramaNu karavAne AtmAne dararAja sUcave che. divasa ke rAtrimAM AtmAthI je kAMI bhAga tRSNA athavA je kAMI vAsanAe pUrvI paricita sarakArAthI prabaLapaNe sevana karAtI hoya tene te jJAna hacamacAve che, ane pratikSaNe tenA upara, AtmAne jaya meLavavA mATe prArthanA kare che. jJAna samyak svarUpavALu thavAthI AtmA tenI prArthanA svIkAratA jAya che, ane jema jema virAgabhAva vadhatA jAya che, tema tema meLaveluM jJAna e satyajJAna svarUpa che, tema AtmAne pratIti thAya che. AtmaguNanA vikAsanA uttarottara krama AvA hovAthI sUrijI mahArAja AtmAne samyagadarzana prApta karavAnuM prathamathI ja sUcave che. tRtIya ane caturthAM padamAM sagrahanaya ane eva bhUta nayathI AtmasvarUpanuM darzIna karAvyuM che. A AtmAmAM zaktirUpe samyagdarzana raheluM che. paraMtu jyAre sarva vibhAva dazA tajI zuddha dharma prakaTa karavA tarapha sAdhaka taiyAra thAya che, tyAre te svarUpa vyakta thAya che. saMgrahanaya AtmAmAM sattArUpe saguNA che, tema svIkAra kare che; paraMtu eva bhUta naya jyAre te guNeA prakaTa thAya che tyAre ja te guNAnu astitva mAnya rAkhe che. tethIja zrImad devacaMdrajI vade che ke~~ ema anata prabhutA sahatAM, ace je prabhu rUpajI; devacaMdra prabhutA te pAme, paramAnaMda svarUpajI. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 124] jaina darzana mImAMsA A rIte sattAmAM rahele zuddha dharma-svarUpa prakaTa karatAM atyaMta bahumAnapUrvaka Amika vIrya ullAsAyamAna thAya che. A prasaMge AtmAnI sthiti pote anubhava karanAra ja jANe che. kemake anAdi kALathI pUrva paricita TevomAM TevAyela AmA ekadama satya vastunuM bhAna thatAM kAMIka navA svarUpamAM pitAne juve che ane avarNanIya AnaMda te prasaMge anubhave che. jema parNakuTImAM niraMtara vasanAra ane nidrA vakhate tevA ja saMskAramAM sunA-jAgRti samaye potAne koI vidyAdharanA prayogathI divya bhuvanamAM Avela che, te samaye tenA hRdayamAM je camatkAra upaje che te ja kAMIka camatkAra A samaye prakaTe che. tenuM varNana game tevI kasAyelI kalama karI zakatI nathI, ane game tevo vakatA vivaraNa karI zakate. nathI mArgAnusArInA pAMtrIsa guNo sAmAnya rIte AbhAmAM dAkhala thayA pachI samyaktvanI prApti mATe tene yathApravRtti Adi traNa karaNa karavA paDe che. A karaNa e AtmavIryanI skurAyamAna judI judI avasthA che. e avasthAo pasAra karyA pachI sakhyatva nAme guNa prApta thAya che. bhavitavyatAnA yoge kaho ke ajANye AtmabaLanI ekAeka vRddhithI kahe, aSTakama paikI AyuSyakama vinA zeSakarmanI eka keDIkeDI sAgaropamanI sthitithI kAMIka nyU sthitivALA thAya che tyAre je AmavIrya tenuM hoya che tene jJAnIo e yathApravRttikaraNa evuM nAma ApeluM che. teTalA saMyoga prApta thayA pachI je AtmavIrya, pragati karatAM rAgadveSanI niviDa grathi toDe tene apUrvakaraNa evuM nAma ApeluM che. ane pachI anivRttikaraNarUpa je AtmavIrya samyagadarzana prApta karAvavApUrvaka-avazya ardha pula parAvarta jeTalA moDAmAM moDA kALamAM paNa AtmAne sarvathA mukta karAvI Ape che te prApta thAya che. pariNAmanI vizuddhie ahIM AtmA sarva prApta kare che. zaktirUpe rahelo te guNa vyaktarUpe anubhave che. A vakhate darzana mohanIya trika tema ja anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lobhano kAM to sarvathA upazama thAya che, athavA teTalA kALa sudhI udayamAna thatA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padayAtrA saMghanI AdhyAtmika parimala [ 125 ] e AsurI sone kSaya ane bhaviSyamAM udaya thato e sane upazama-evA prakAranI kriyA AmAmAM cAlI rahe che. temAMthI sarva prakRtine kSaya thAya te kSAyika samyapha gaNAya che. AvI paristhitimAM jIvane Amatakta saMbaMdhI nirNaya thAya che. te ema mAne che ke AtmA nitya che, karmone karyA che, svakRta karmone bhoktA che, mukti che ane muktinA upAyo che; tene A sthiti caLa majIThanI jevI daDha pratItivALI hoya che. AvA tane sarvAga satyapaNe pratipAdana karatA jinendra siddhAMta upara e pratItine pravAha vahe che, ane jina ane jinadarzana sivAya anya siddhAMto apUrNa satyavALA chetema daDha zraddhA prakaTe che. ahIM e prazna upasthita thAya che ke samyaktvavAna AtmAnuM bAhya lakSaNa zuM hoI zake ? atra sthAne zAstra je uttara Ape che te e che ke, te AtmA sarva jIvone mitrabhAve gaNuM hitabuddhimAM ja sadA tatpara hoya che, kadAca koI prANa tenuM ahita kare to te vicAre che ke pUrva paricita saMskArane te prANa AdhIna hovAthI tenI buddhi mArA tarapha viparIta bhAve pariNAma pAmI che, tema ja mane je aniSTa pariNAmavALuM phaLa maLyuM te paNa mArA pUrva karmanA udaye ja thayuM che. te prANI te potAnA ane paranA karmanA viniyoga mATe nimitta mAtra hata-ema vicArI te prANInuM manathI paNa aniSTa ciMtave nahi tema ja parane sukhI jaI pote khuzI thAya che. sarve saMtu nirAmayA -ma mUDa yutiH e bhAvanAne satatapaNe dhAraNa kare che; gaNo upara ruci thavAthI jyAM jyAM guNIjanene dekhe athavA jyAM jyAM guNonA AvirbhAva tene jANyAmAM Ave tyAM tyAM tenI romarAji vikasvara thAya che ane turata namI paDe che, ane tenI upAsanA karavA maMDI paDe che. paraMtu koI prANInI niMdA to karatA ja nathI. ati pApI jIva upara paNa sudhAravAne mATe yathAzakti prayAsa kare che; chatAM e manuSyanI sudhAraNAnI yogyatA-pAtratA potAnI zakti uparAMta asAdhya hoya te tenI upekSA kare che. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [126 ] jaina darzana mImAMsA uparakta hetune avalaMbIne samyakatva prApta thayA pachInI je sthiti caturtha ane paMcama padamAM darzAvI che te yathArtha che. samyaktvavAna AtmAnI sarva karaNI muktirUpa sAdhyane sanmukha rAkhIne ja hoya che. e samyagadarzanarUpa guNanI prApti TakavAne amogha upAya che. duniyAnA je je zubhAzubha prasaMgeno samyaktvavAna AtmAne meLApa thAya che, temAM sAkSIrUpe rahI te te kAryone ucita nyAya Ape che. paraMtu temAM paNa je kAMI ayogya ane anucitapaNuM, viSaya kaSAya ane pramAdanA doSathI upalabdha thayuM hoya tene mATe pazcAttApa kare che, ane tene AbhA tevA prasaMgenI ThokarothI sAvaceta thato hoya che. sAdhyaSTi te AnuM nAma che. nizupaNuM te samyagdarzananI hayAtImAM nAbUda thaI gayeluM ja hoya che. anAdikALathI je mana maryAdA vagaranA vikalpa karatuM hatuM te have kAMIka svarUpamAM maryAdAmAM AvI jAya che, ane keTalIka paristhitimAM aparimita vikalpone rokI zakavAnA sAmarthyavALuM bane che. mane baLamAM A prakAre vijaLIne jhaNajhaNATa prakaTavAthI te adhika vegavALuM bane che. kemake kuvika AvatAMnI sAthe ja sAdhyadaSTi tarapha AtmAnuM lakSyabiMdu hovAthI te vikalpone vadhatAM aTakAve che athavA te na aTakI zakyA, to nirAzAvaDe, punaH jAgRta thaI bhaviSyamAM tenA upara vijaya meLavavA mATe baLane saMcaya kare che. A kArya tenI pravRtti upara asara kare che, tethI ja sAdhyadaSTimAM A AmAnI uttarettara pragati thatI hoya che. sAdhyadaSTi e AbhAne guNasthAne upara caDavAnuM eka baLa che. je vikAre manadvArA AtmAne herAna karatA hatA chatAM jene AtmA satata paricayapaNAthI kavacit viziSTa prakAranA bAhya nimittathI sukharUpe athavA kavacita tevA ja ulaTA nimittathI duHkharUpe anubhava karate hato, te have A sAdhyadaSTinI prApti pachI e vikAronI asarane AtmA nijIva karI mUke che eTale mananI zaktine amala tevA prakAre nahi thatAM te ApoApa aTakI jAya che ane manane saMkalpa vikalpane dharma hovAthI te zubha vicAraNamAM joDAya che. jethI Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padayAtrA saMghanI AdhyAtmika parimala [ 127 ] AtmAne mananu sAdhana anukULa thavAthI sAdhyakAya` sanmukha prere che; Ama hoi sUrijIe DIka ja kahyuM che ke jinekta tattva upara ruci karIne A manuSyajanmane saphaLa karA; A samyagdarzanarUpa svaguNa prApta thavAthI AtmA eka pUrva AnaMdanI vATikAmAM vihare che ane tenA AnadarasanuM pAna kare che. prastuta suMdara rAgamAM AvA apUrva bhAvasUcaka pUjAnA bhAva vAraMvAra vicAravAthI AtmAne bahu ja lAbha thAya tema che. zAstranA AzayA, vividha prakAre judI judI prakRtibaddha AtmAne mATe zAstrakAre bahu ja vicAra karIne prayojelA che; temAM sudara rAgathI gAnatAnamAM laya pAmatI A pUjA paNa prANIene peAtAnA adhikAra pramANe, tenA AzayAnuM svarUpa vicAratAM, karNAne amRtapAna karAvatI, cittamAM AtmajAgRti karAve che. jyAM sudhI AvI AtmajAgRti thatI nathI tyAM sudhI te prANIonI-vastusthitie suSupti dazA che-tema jJAnIjane spaSTapaNe kahe che. te sAthe e paNa vicAravAnu` che ke uttama bhAvanApUrNAMka saMghasamudAya tIprati sAthe maLIne jAya ane temAM AvA AlaMbane maLe-jethI tevA AlaMbanA ane sAgonI vacce ja AtmajAgRti thavI vizeSa saMbhavita che; kemake tI e puTTAlaMbana che, chatAM e AlaMbana judA judA prakAranA zubha saMcAgo para AdhAra rAkhe che. e zubha sayAgAne anI zake teTalI rIte ekatra karI-e AlaMbana grahaNa karavAthI dhArelu kAryo saphaLa thAya che. e paNa bhUlavuM joituM nathI ke ekatrita saMyogothI tI kSetra tarapha zubha bhAvanAthI prayANa karatAM, eka nahi paNa aneka vAnu ADakatarI rIte kalyANa thAya che; paNa bahudhA AvI sthitimAM prANIonuM citta, sAdhyabiMdu cukI jAya che ane amUlya samaya niraka banAve che. sadhasamudAyanI AvI sthitimAM tenI vyavasthAne keTalIka rIte keLavavAnI jarUra che; saMghayAtrA aneka prANIone samyagradarzananA kAraNarUpa ucca sthiti prApta karAvanArI hovA chatAM, su Mdara vyavasthAnA abhAve nikRSTa paNa thaI jAya che. suMdara vyavasthA goThavavAthI prANIone Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 128 ] jaina darzana mImAMsA bAghanimitta tarapha gauNatA thavAthI aMtara nimittomAM AtmAne joDavAne avakAza maLe che. AvI sthitimAM keTalAeka samyagadarzanane prApta kare che, keTalAeka vrata grahaNa kare che, keTalAekamAM vairAgyavAsanAnuM AropaNa thAya che, keTalAkanI AtmabhUmikA zuddha thAya che ane keTalAekane mAtra ruci prakaTe che. pUjAnA Azayane vAraMvAra vicAratAM ema jaNAya che ke AvA AlaMbane AtmAnI nidrAdazA dUra karI jAgRti samarpe che, ane cA sove 30 kAna vAre-e zrImad AnaMdaghanajInA padadvArA AtmajAgRtisUcaka avasthAvALuM vAkyathI thatI jAgRti anAdikALanI mehanidrA dUra thayA pachInuM jIvananuM vAstavika prabhAta che, ane te ja AdhyAtmika parimala che. A parimala aMza sUrijInA kavana-AlApadvArA prApta thayela amArA AtmAe anubhavyo hato ane e rIte mAnavajIvananI dhanyatA ane cha-"rI pALatA saMghanA maMgaLamaya pariNAmane AtmasaMtoSa thayo hato. A. pra. vi. saM. 1972 yaH saMsAranirAsalAlasamatirmuktyarthamuttiSThate / yaM tIrtha kathayanti pAvanatayA yenAsti nAnyaH samaH // yasmai tIrthapatirnamasyati satAM yasmAcchubhaM jAyate / sphUrtiryasya parA vasanti ca guNAH yasmin sa saMgho'ya'tAm // je [sAdhu-sAdhvI zrAvaka-zrAvikArUpa saMgha mukita mATe sAvadhAna thAya che, jene-pavitrapaNane aMge "tIrtha" kahevAya che, jenI tulanAmAM bIje kaI nathI, jene tIrthaMkara paramAtmA namaskAra kare che, jethI sapuruSonuM kalyANa thAya che, jene utkRSTa mahimA che, ane jemAM ucca guNo rahelA che-te saMghanI arcanA kare.". siMdUraprakara Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. 3. zrI yazovijayajI | [ 129 ] mahAna jyotirdhara pU. upA. zrI yazevijayajI vANI vAcaka yaza taNI ke naye na adhUrIjI" A vAcaka yaza te koNa? vAcaka yaza eTale mahAna tirdhara upAdhyAya zrImadda yazovijyajI jemaNe svaracita "zrIpALa rAsa"nI DhALa bAramImAM, ane tene anusarIne racelI navapadajInI pUjAmAM ukta ullekha karyo che. A mahApuruSane janma aNahillapura pATaNanI AsapAsa kaheDA gAmamAM sattaramAM saikAmAM thaye hato, tema anumAna karI zakAya che. teo jAte osavALa hatA. bAlyAvasthAmAM temanA pitAzrInuM mRtyu thayuM hatuM. temanI smaraNazakita bALapaNathI tIvra hatI temanA mAtuzrIne dararoja gurunI pAse jaIne upAzrayamAM "bhaktAmara stotra" sAMbhaLavAne niyama hato. comAsAmAM eka vakhate varasAdanI meTI helI thavAthI tema ja potAnuM zarIra narama hovAthI, mAtAjI guru pAse jaI bhaktAmara stotra " sAMbhaLI zakyAM nahIM. emane niyama evo hato ke, "bhakatAmara stotra" sAMbhaLyA sivAya bilakula anna levuM nahIM. uparanA kAraNathI traNa divasanA upavAsa thayA. bhAI " jaze" nI uMmara te vakhate pAMca cha varSanI haze. cethA divase jazoe pitAnI mAtAne pUchayuM ke "he mAtuzrI ! tame anna kema letAM nathI ? tyAre mAtAe kahyuM, he putra ! huM "bhaktAmara stotra" sAMbhaLyA sivAya bilakula bhajana letI nathI. jazAe vinayathI kahyuM ke, "tamArI IcchA hoya to tamane "bhaktAmara stotra" saMbhaLAvuM. mAtA Azcarya pAmI belyAM ke te tane kyAMthI AvaDe ? putre kahyuM: he mAtuzrI ! tame mane tamArI sAthe upAzrayamAM guru pAse darzana karavA teDI jatAM hatAM te vakhate huM paNa "bhaktAmara stotra" sAMbhaLatuM hatuM, te mane yAda rahI gayuM che. mAtAe saMbhaLAvavAnuM kahyAthI putre eka paNa bhUla sivAya "bhaktAmara stotra ' saMbhaLAvyuM. (te ja vakhate guruzrI nayavijayajI tyAM padhAryA hatA)-A bAlya avasthAmAM temanI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 130 ] jaina darzana mImAMsA yAdazaktine namUne che; tyArapachI temaNe saM. 1688 mAM dIkSA lIdhI. . saM. 17 8 mAM upAdhyAya padavI emane maLI, saM. 1743 mAM Dabhoi (darbhAvatI) nagarImAM teozrI samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. tatvArtha kArikAmAM zrImadda umAsvAti vAcake prabhu zrI vardhana mAnasvAmI saMbaMdhamAM kahyuM che ke, "mAvatamAvo maney" arthAta janma janmAMtaranA saMskAra pachI tIrthakarapaNuM maLeluM che; temaja bhagavadgItA" mAM paNa kahevAmAM AvyuM che ke, gucIna zrImatI he cokamRdoDaza gAyate" arthAta pUrva janmamAMthI yogabhraSTa thayelA AtmAno janma pavitra kuTuMbamAM thAya che ane e janmamAM egamArganI zarUAta kare che tema upAdhyAyajI zrI yazovijyajI mATe paNa kahI zakAya. ekavIsa divasa paryata "huM"nA bIjathI sarasvatI devInuM emaNe ArAdhana karyuM hatuM. ekavIzamA divasanI rAtrie sarasvatI devI sAkSAt hAjara thayAM ane temane varadAna mAgavA kahyuM. zrI yazevijayajIe jaina zAsananA uddhArArthe zAstro racavAmAM sahAya mAgI. sarasvatI devIe kahyuM: "te pramANe thAo !" ema kahI devI aMtardhAna thayAM. emane upAdhyAya padavI zrI vijayaprabhasUrijIe ApI hatI. te vakhate yatiomAM cAlatA zithilAcArane dUra karavA temaNe zrI satyavijayajI paMnyAsanI sAthe maLI krioddhAra karyo hato. jema zrImAna haribhadrasUrijIe svaracita graMthane cheDe "viraha zabda rAkhele hato, tema zrImad upAdhyAyajIe svaracita graMthanI zarUAtamAM "" zabada saMketarUpe rAkhela che. upAdhyAyajIne zrI AnaMdaghanajI sAthe samAgama thaye hato. AbunI yAtrA karI teTalAmAM zrI AnaMdaghanajInI zodha karatAM teo maLI gayA AnaMdaghanajI ke jeo adhyAtmayogI hoI pAchaLathI ekAMta Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. 9. zrI yazovijayajI [ 131] vAsamAM rahetA hatA, temanA taraphanA pUjyabhAvathI upAdhyAyajIe "aSTapadI" racI che. tenA namUnA rUpe A padya dhyAnamAM levA jevuM che. AnaMdaghanake saMga sujasa hI mile jaba, taba AnaMda sama bhaye sujasa; pArasa saMga lAhA je pharasata, kaMcana hota hI tAke kasa." A rIte teozrI prakhara vidvAna hovA chatAM kevI guNagrAhI vibhUti hatA! emanA samakAlIna vidvAna jyotirdharo-u. zrI mAnavijayajI, paM. zrI satyavijayajI, upA. zrI vivijyajI, vijyadevasUri, vijayasiMhasUri ane vijayaprabhasUri vagere hatA. teozrIe kAzImAM vidyAbhyAsa karela ane bAdamAM vijaya meLavatAM nyAyavizAradanI padavI temane ApavAmAM AvI hatI. teozrInA varada haste nimna graMtho racAyelA che. keTalAka labhya che ane keTalAka alabhya che. saMskRta ane prAkRta bhASAmAM banAvelAM "adhyAtmamata parIkSA, adhyAtmasAra, anekAMta vyavasthA, taparibhASA" vagere chetAlIza gratha labhya che. temanA hAthanuM zAsanapatra saMvata 1738 mAM lakheluM te bhAvanagarathI pragaTa thatAM "AtmAnaMda prakAza mAsika pu. 13, aMka 6 mAM prasiddha thayeluM che. ghoghAmAM AvyA tyAre temaNe "samudra ane vahANanA saMvAda"nuM kAvya racyuM; ane temAM manuSya jIvananI durlabhatA batAvI bhaviSyanI prajAne bodha Ape. "adhyAtmamata parIkSA, dipA corAzI bela" vagere graMthe temaNe digaMbara saMpradAyanAM maMtavya sAme racyA che. temaNe gUrjara bhASAmAM racelA " dravyaguNuparyAya rAsa" uparathI digaMbara kavi zrI bhojarAjajIe " dravyAnugatarkaNa", nAme vigya graMtha saMskRtamAM banAvyuM che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 132 ] jaina darzana mImAMsA savAse, daDhaso ane sADAtraNaso gAthAnAM stavanomAM sthAnakavAsI maMtavyo sAme tema ja paDradarzananA vAdIo, ke jeo ekAMta matavAdIo gaNAya che, temanI sAme jaina darzanano syAdvAda mata temaNe prakharapaNe rajU karela che; taduparAMta "bahmagItA, samAdhizataka, samatAzataka, vIza viharamAnanA stavane, amRtavelI sajhAya, cAra AhAranI sajajhAya, paMca parameSTIgItA, sImaMdharasvAmInuM nizcaya-vyavahAragarbhita beMtAlIsa gAthAnuM stavana, ATha daSTinI sajajhAya, mauna ekAdazInA doDhase kalyANakAnuM stavana, agiyAra aMganI sajajhAya. samyakta thAnakanI copAI atIta, anAgata ane vartamAna covIzInA stavane, pado, jina sahastranAma varNana, caDatI paDatInI sajajhAya" vagere graMthe racI gurjara sAhitya sRSTi upara temaNe mahAna upakAra karyo che. jema temaNe lekacya sAdAM stavana, jemake-"jagajIvana jaga vAlaha", "vimalAcala nitu vaMdIe" vagere sAhitya racyuM che, te rIte "jJAnasAra" ane "adhyAtmasAra" jevA vidagya gahana ucca keTinA graMthanI racanA paNa karI che. upAdhyAyajIe kyA viSayamAM kalama nathI calAvI e kahevuM muzkela che. temaNe nyAyanA aneka graMtho jevA ke-zAstravArtA samuccaya-TIkA, napadeza, nyAyakhaMDa khAdya nyAyAleka, narahasya vagere racyA che. anya darzananI mAnyatAne jaina darzanamAM utAravAnuM temanuM adbhuta sAmarthya hatuM. emanI kRtio pratipAdaka zailInI ane prasaMgopAta khaMDanAtamaka zailInI, samanvayavALI, vizada daSTivALI, taka ane nyAyathI bharapUra ane AgamomAM gaMbhIra rahasya ane ciMtanavALI pUravAra thaI che. darzana, jJAna, cAritra sAthe tapamAM paNa teo saMyamI jIvanavALA hatA. vIzasthAnakanuM tapa temaNe karyuM hatuM. je "navapadajI pUjA oLInA divasomAM cAlu hoya che te temaNe " banAvI che. zrI vinayavijaya gaNie "zrIpALa rAsa" saM.1738mAM banAvyo, temAM sADAsAtaso gAthA sudhI gAma rAMderamAM rAsa racA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. . zrI cavijayajI | [ 133] pachI teo kALadharma pAmyA; bAkInA rAsane vibhAga ke jemAM navapadajInI pUjA AvI jAya che, te vibhAga upA. zrI yazovijayajIe pUrNa karyo. A rIte sahAdhyAyInuM RNa adA karyuM, ane jaina jagatane upakArI banyA. jevI rIte zrI hemacaMdrAcAryajInA jIvanaprasaMgonI tithio barAbara maLI zake che, tevI rIte upAdhyAyajInA jIvanaprasaMgonI tithio ane sAla ekasa rIte upalabdha thaI zakatI nathI. chatAM "sujasevelI bhAsa" graMtha ke je te samayanA muni zrI kAntivijayajIe lakhela che, temAM teozrI saM. 1747 mAM zrI upAdhyAyajIe DabhoImAM cAturmAsa karela che, ane cAturmAsa pachI kALadharma(svargavAsa) pAmela che-evI hakIkata jaNAve che. teozrInI pAdukA saM. 1745 mAM DabhoImAM pratiSThita thayelI che. vastutaH pAdukAno jIrNoddhAra pU mahArAja zrI vijayadharmasUrijInA vidvAna ziSya zrI yazovijayajI mahArAja (jemane mATe najIkanA bhaviSyamAM maMgalamaya upAdhyAya padaprApti mATenI AgAhI mArI daSTie lAge che) jemaNe muMbaI-bhAyakhalAmAM saM. 2007mAM sva. pU. upAdhyAyajInI derIne jIrNoddhAra ane jIvanacaritra prakAzita karavAno samitiThArA nirNaya jAhera karyo hato. teozrInI ja hAjarImAM teozrInA guruvaryo hastaka saM. 2008 mAM traNa divasanA mahotsavapUrvaka DAImAM ArasanA bhavya nUtana gurumaMdiramAM mUrtinI pratiSThA tathA zrI yazovijayajI sArasvatasatra mahotsava ujavAyo hate e AnaMdadAyaka bInA hatI. codo cuM mAlisa (144) graMthanA kartA yugapradhAna zrImAna haribhadrasUri pachI lagabhaga eka hajAra varSe yazovijayajI upAdhyAya thayA che, ane te "laghu haribhadra" nAme saMdhAya che. sADAtraNa kroDa kenA racayitA, aDhAra dezamAM ahiMsAnA pracAraka ane kumArapALa rAjAnA pratibaMdhaka zrI hemacaMdrAcAryajI tathA akabara bAdazAhanA pratibodhaka ane bhAratavarSamAM ahiMsAne DaMke vagADanAra zrI WWW Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 134 ] jaina darzana mImAMsA hIravijayasUri pachI zAsanaprabhAvaka tarIke zrI yazovijayajIne avatAra ; AvA jyotirdhara mahAtmAothI jaina zAsana avicchinnapaNe TakI rahyuM che. amuka yuge pachI AvA mahAtmAo pragaTa thavA joIe, tema zrI mahAvIra paramAtmAe kahela che, te mujaba ja jaina zAsana ekavIza hajAra varSo paryata cAlu rahI zakaze. zrI upAdhyAyajIe ekaso graMtha uparAMta lagabhaga be lAkha zlekanI racanA karelI che. ghaNu graMthe temanA alabhya che. "bhASArahasya" nAmanA svaracita graMthamAM temaNe ja kahela che ke, " rahasyapadAMkita 108 graMtha karavA nirNaya karela che, temAMthI mAtra "bhASArahasya", "upadezarahasya" ane "nayarahasya" maLe che. sva. upAdhyAyajI mahArAjanuM sAhityajIvana eTale samyagdarzana, jJAna, cAritramaya apAra pAMDitya, bAla brahmacarya, saMyama, tapa, gurjara bhASA samRddhi, vyavahAra ane nizrayadaSTinI samanvitatA, tArkikapaNuM, nyAyagraMthanuM utpAdana, navIna nyAyanA graMthonuM sarjana, saraLamAM saraLa gurjara bhASAnA stavane kAvyo ane pavALuM tema ja "adhyAtmasAra" ane adhyAtmapaniSada" jevA uccakeTinA graMthonI sarjakatAvALuM vagere vividhatAnA saMmizraNarUpa TaMkazALI vanimaya jIvana, te prasaMgopAta kahevAnuM prApta thAya che ke, gata varSanA di. vaizAkha mAsanA zrI kAnajIsvAmI taraphathI senagaDhathI bahAra paDatA "Atmadharma" mAsikamAM temane mATe "vyavahAra vimUDha" zabda vAparIne temane halakaTa rIte citaravAmAM AvyA che, paNa te kevaLa lekhakanuM teozrI viracita sAhityanA taddana binaanubhavapaNuM che, athavA IrAdApUrvaka daiSajanyakRtya che. temaNe to vyavahAranI mukhyatA rAkhI nizrayadaSTinI gauNatA, ApaNu jevA bharatakSetranA mAnavIo mATe sakSamaguNasthAnaka sudhI maryAdA rUpe batAvI che. kevalI bhagavaMtane paNa temAM guNasthAnakamAM vyavahAra sAcavavo paDe che, tethI ja tIrthaMkara paramAtmAo caturvidha saMdhanI sthApanA kare che, e suprasiddha che. navakAranAM padomAM prathama Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 u. zrI yazovijyajI 9 [135 ] arihaMta pada te vyavahAra ane bIjuM siddha pada te nizcaya che arihaMta paramAtmA vagara arUpI siddhapadanI oLakhANa koNa ApI zake ? e viSe upAdhyAyajI mahArAje svayaM kahyuM che ke "nizcaya daSTi hadaya dharI, pAle je vyavahAra puNyavaMta te pAmazejI, bhavasamudrano pAra." A mahAna tirdhara ke jeo pUrva janmane abhuta kSapazama laIne avataryA hatA, teo padarzanattA, seMkaDe grathanA racayitA, nyAya, vyAkaraNa, chaMda, sAhitya, alaMkAra, kAvya, tarka, siddhAMta, Agama, naya, pramANa, saptabhaMgI, adhyAtma, ga, syAdvAda, AcAra, tattvajJAna ItyAdi viSayo upara virbhAgya, tathA sAmAnya janatA mATe gujarAtI vagere lekabhASAmAM vipula sAhityane rasathALa dharI gayA. navya nyAyanA Adya jaina vidvAna, nyAyAcArya, nyAyavizArada Adi bistone prApta karanAra yuga-yotirdharane ApaNe anekaza: vaMdana ho, upamitibhavaprapaMcAkathA" ke je soLa hajAra zlekamaye saMskRta graMtha che, temAMthI sAra kheMcI gurjara bhASAmAM zrI vimaLanAthanA stavanamAM emaNe-- tatva prItikara pANI pAe, vimalA leke AjIjI; - leyaNa guru paramAtra dIye tava, bhrama nAkhe saMva bhAMjIjI." dharmabodhakara pAkazAstrI(guru)thI prApta kareluM samyagdarzanarUpa tattva prItikara pANI, sajJAnadaSTirUpa nirmaLa aMjana ane saccAritrarUpa paramAna(kSIra)nuM svarUpa lekabhASAmAM khaDuM karyuM che; tema ja zrI suvidhinAthanA stavanamAM- mULa Urdhva tarUara adha zAkhA re, chaMda purANe evI che bhASA re, arijavALe acarija kIdhuM re. bhakta sevaka kAraja sIdhuM re. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [136 ] jaina darzana mImAMsA A hakIkata "zrI bhagavadgItAmAM kahela leka sAthe keTalIka rIte meLa khAya che. "urdhvamUDhamAra zArva, azvArtha prAdura cartha chandAMsi yasya patrANi, yastaM veda sa vedavit // " A lekanA rahasyane Azcarya tarIke ghaTAvI prabhu bhakti mATe lokabhASAmAM samanvaya karyo che. doDhaso ane sADAtraNaso gAthAnA stavanamAM nizcaya naya ane vyavahAra nathI bharapUra upadeza che. emAM apUrva yuktiothI mUrtipUjA siddha karI che. chevaTe kahyuM che ke "muja heje citta zubha bhAvathI bhavabhava tAharI seva re; yAcIe keDI yatna karI. eha tuja AgaLa deva re; tuja vacana rAga sukha AgaLe navi gaNuM suranara zarma re; keDI je kapaTa koI dAkhave, navi tanuM teo tuja dharma ?" A che temane addabhuta zAsanarAga ane alaukika prabhu bhakti. AnaMdasUri ga7nA zrI vijayAnaMdasUrijIe sattaramA saikAmAM racele "dharmasaMgraha" graMtha ke jenI TIkA mahopAdhyAya zrI mAnavijaya gaNIe karI che te graMthanuM saMzodhana upAdhyAyajI mahArAje karela che; tene tAjetaramAM ja bhASAMtara sAthe prathama vibhAga prakAzita thaye che. saM. 1739 mAM "zrI jabUsvAmI rAsa" temaNe khaMbhAtamAM racela. te temanA pitAnA hAthanA akSaravALA pAnAMo sAthene maLe che. - A rIte teozrI bhaktiparAyaNa, jJAnaparAyaNa, saMyamI ane tapaparAyaNa sAhityajIvana jIvI gayA che, ane ApaNA mATe vividha sAhityanI vAnagIothI bharapUra vAraso mUkI gayA che, jethI zAsananI prabhAvanAnuM nimitta banI potAnA AtmA upara tema ja bhaviSyanI prajA upara mahAna upakAra karI gayA che. AvA mahAtmAo pitAnI jIvanalIlA saMkelIne svarge saMcaryA. zrI bhartuharijInA zabdomAM kahIe Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. u. zrI yazevijayajI [117] te AvI mahAna vibhUtio "gaLa muvaH pRthvInA alaMkArarU5" che. tema ja kavi bhavabhUtinA zabdomAM "nayati teDadhiOM namana ka7he mahAtmana ! tamArA janmathI A jagata jayavaMta varte che." eTaluM kahI upasaMhAramAM temaNe ja racelA "jJAnasAra graMthana aMtima-sarva nAnA AzrayavALe stuti-ka tathA AtmajAgRti mATe temaNe racelI "amRtavelI sajhAya"nI vAnagIrUpa eka kAvya sAdara rajU karI viramuM chuM. amUDhalakSyAH sarvatra, pakSapAtavivarjitAH / jayanti paramAnandamayAH sarvanayAzrayAH // " "nizvaya naya ane vyavahAra nayamAM jJAna pakSa ane kriyApakSamAM, eka pakSagata-bhrAMti tajIne sarva nA Azraya karanArA parama AnaMdathI bharapUra (mahApurUSa) jayavaMta varte che." cetana jJAna ajuvALIe, TALIe meha saMtApa re; citta DamaDalatuM vALIe, pALIe sahaja guNa Apa re." zrI yazavijaya smRti graMtha vi. saM. 2013 AtmA''hArazcidAnaMdo dehA''hArazca pudgalam / cittAhAro vicArazca vANyAhAraH subhASaNam / / AtmAne AhAra jJAnane AnaMda, zarIrane AhAra pugale, manane AhAra vicAra ane vANIne AhAra madhura vacane che." -AdhyAtmagItA, le. 345 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAcakanI yAdI Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIyuta phatehacaMdabhAInI jIvana parimala jIvana amArI sAthe keTalIka karaDAIthI vaLyuM che evI phariyAda ame na karI zakIe; kemake e amArI rAjIkhuzIno sodo hato; ane ekaMdara rIte jotAM jIvana amAre mATe eTaluM karavuM ke bUruM nahotuM. ghaNIvAra jIvananI cheka chevaTanI kore UbhA rahenArAo ane motathI DarIne na cAlanArAo ja jIvanane AsvAda laI zake che; ame game teTalI bhUla karI haze paNa pAmaratA, AMtarika nAmozI ane kAyaratAmAMthI ame amArI jAtane ugArI lIdhI che; eka vyakti tarIke e kaMIka siddhi che; jIvana e mANasanI vahAlAmAM vahAlI vastu che ane tene mAtra eka ja vakhata amUlya jIvana jIvavAnuM hovAthI teNe evI rIte jIvana jIvavuM joie ke jethI kAyara ane kSullaka bhUtakALanI zaramathI tene saMkocAvuM na paDe; hetuzanya rIte varase eLe gumAvyA evI lAgaNIthI rIbAvuM na paDe ane maratI vakhate kahI zake ke mAruM samagra jIvana ane saghaLuM sAmarthya A duniyAnA prathama dayeyane arthe--mAnava jAtanI muktine arthe meM kharacyuM che. -zrI javAharalAla neharu Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samagra rIte vicAra karatAM vRddhAvasthA duHkhamaya ke zApa rUpa nathI, jIvananA kaLaza rUpa che. jIvananI parAkASTAe vRddhAvasthAmAM ja pahecAya che. cAritramAM zuddhatA ane DahApaNumAM vizALatA vRddhAvasthAmAM Ave che. jIvananI paripAka dazA lAMbA jIvana pachI ja pAmI zakAya che. jIvana kALanuM mApa gaNita pramANe karavAnuM nathI paNa AdhyAtmika guNonA uttarottara vikAsanI dRSTie karavAnuM che-arthAta amuka varSa mANasa jIvyo e enA jIvananuM kharuM mApa nathI paNa keTalA AdhyAtmika guNa tenAmAM vikAsa pAmyA te tenA jIvananuM mApa che. nyA. zrI jIvarAja odhavajI vRddhatvamImAMsA. saM. 2004 jaina dhama prakAza kAIne khAtara marIne, tane mArI jazuM, prema varSaNathI avaranAM, dagdha dila hArI jazuM; nija hRdayanI Agane, aMtara mahIM bhArI jazuM, DubazuM majhadhAramAM, paNa nAvane tArI jazuM. mata jevuM kaMI maMgala nathI A vizvamAM eTale ene ame jayakAra lalakArI jazuM. -vizvastha Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTuMba jIvana: pUrvanA puge temane janma vi. saM. 1941 vijyA dazamIe uttama, dharmapremI ane jJAnopAsaka kuTuMbamAM temane mosALa pAlItANuMmAM siddhakSetramAM thayo hato. temanA pitAzrI jhaverabhAI parama dharmAnurAgI ane dharmanA abhyAsI hatA. pitAzrIe putramAM bALapaNathI dharmanA saMskAra reDavAnI ane tenuM jIvana ghaDavAnI pUrepUrI kALajI lIdhI hatI. savAre pAMca vAge uThADI zaucarma patAvyA pachI bhAvanagaramAM zrI geDIjInA derAsare pUjA karavA banne sAthe jatA. meTA derAsaranI bahAranI meDIe puruSonI sAmAyikazALA savAramAM cAlatI. ghera-ghera e prathA sAmAnya hatI ke, sau savAre ekAda be sAmAyika kare, dhArmika abhyAsa kare, sevA pUjA kare ane pachI ghare jaI navakArasInuM pacca khANa pAre. pachI moTerAo dukAne jAya ane jeo bhaNatAM hoya te lesana kare. vyAkhyAna samaye vyAkhyAna sAMbhaLavA upAzraye jAya. vyavahAra, dhaMdhe ane dharmadhyAna te vakhatanA leke badhuM niyamita karatAM. temanAM vAvelAM bIja tarIke hAlamAM paNa sAmAyikazALA cAlu che. jIvananuM ghaDatara : zrI phatehacaMdabhAI nAnapaNathI buddhizALI, caMcaLa ane utsAhI hatA, eTale abhyAsanI sAthesAthe gharakAma karatA. vAMcanAlayamAM jaI chApAo ane mAsike vAMcatA. pustakAlayamAMthI pustake ghare laI AvI phurasade vAMcatA, teo lekho lakhatAM, jaina AtmAnaMda sabhAmAM bhASaNo karatAM, kavitAo paNa banAvatA ane munirAje pAse hiMmatapUrvaka prazno pUchIne zaMkAonuM samAdhAna paNa meLavatA. temanuM mitramaMDaLanuM jUtha eTaluM sAruM hatuM ke, sau sAthe sAMje pharavA jAya, ane rastAmAM aneka dhArmika praznonI carcA kare. sabhAmAM paNa sAthe jAyaA rIte sau sAthe bese, uThe, kAma kare ke abhyAsa kare. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] * zrIyuta phatehacaMdabhAinI temane vyAvahArika abhyAsa meTrIka sudhIno hato. dhArmika abhyAsa nAnapaNathI bahu sAro hato ane abhyAsanI laganI paNa ghaNuM hatI. jJAnanI sAdhanA ane upAsanA-e temanA jIvananuM mukhya lakSaNa che, ane lakSya paNa che. te vakhatanA vepArIomAM bahu uccakoTInuM nizALanuM bhaNatara nahatuM, paraMtu vyAvahArika jJAna, dhaMdhAdArI jJAna ane dharmanuM jJAna bahu sAruM hatuM. temanA samayanA joDIdAra vidyArthIo ane mitranuM jUtha eTaluM badhuM sAruM, saMskArI, sadAcArI ane saMpIluM hatuM ke meTI uMmare paNa teoe vaDIlene sAMskRtika ane dhArmika vArasAne barAbara sAcavI rAkhyo che, ane dIpAvyuM che. te samaye bhAvanagara e jaina samAjanuM vidyAdhAma gaNAtuM hatuM. zAstrono UMDo abhyAsa giradharabhAI kuMvarajIbhAI, jhaverabhAI, amaracaMdabhAI vagere te vakhatanA ghaNA jaina agresare hato. bhAvanagaranuM saMgha baMdhAraNa, saMgha vyavasthA ane dharmakriyAo bIjAone anukaraNayarUpa gaNutA hatA. Aje bhAvanagaramAM saMsthAo che, jJAnabhaMDAra che ane pustakAlayo che, paNa temanA abhyAsIo khAsa dekhAtA nathI, cetanA cAlI gaI che ane zithilatA vyApI gaI che. ApaNe to evuM IcchIe ke kALanuM cakra have savaLuM phare, ane koI vIrapurUSa evo janma ke jAge ke jethI jaineno jJAnayajJa bhAvanagaramAM pharIne maMDAya. sevAmaya jAhera jIvana : kudaratane e pracalita niyama che ke kuTuMbanA vaDIlenA keTalAka guNe, prakRti ane khAsiyate uttarottara vArasAmAM utarI AvatA hoya che. te anusAra prapitA sva. bhAIcaMdabhAImAMthI cIvaTapUrvaka kAma karavAnI Teva tathA sau pratyene prema ane pitAzrI jhaveracaMdabhAImAMthI udAratA, dharmanI prIti, jJAnaprAptinI tAlAvelI, mAyALupaNuM, vyavahArakuzaLatA, paropakAra vRtti ane nikhAlasatAnA guNe zrI phatehacaMdabhAIne Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana pazmila vArasAmAM maLyA, ane te guNAne temaNe jIvanamAM vadhu khIlavyA. kAI paNa jAhera kA dhArmika ke sAmAjika pravRtti ke anya kAI kuMDakALAnuM kAma laIne kAI paNa mANasa temanI pAse Ave eTale pete vinA Agrahe svecchAthI paisA bharI Ape, eTaluM ja nahi, paNa khInna anekanI pAse sAthe jaI paisA bharAvI paNa Ave. temanI suvAsa evI ane eTalI badhI sArI che ke kAi paNa mANasa temane khAlI hAthe pAchA kADhe nahi. leAkeA temanI sevAparAyaNatA ane pratibhAnI kadara kare che. saMsthAnI pravRttimAM tene hissA ane sevA avazya heAya che. sa'sthAonI sevAnI AvI badhI pravRttiomAM tee haMmezA atrapade mukhya kAryakartA tarIke hAya che. aMdara-aMdaranI AMTIdhUMTI ke manaduHkhaneA ukela lAvavAmAM paNa te kuzaLa che. temane peAtAne mAna, apamAna, moTAi ke abhimAna jevuM kAMI che ja nahi. AvI saralatA, nikhAlasatA, sAceA sevAbhAva ane paradu:khabhaMjanapaNu A badhA guNA kAI virala vyaktimAM ja hoya che. jIvanavikAsa : mAtAnI k khALakamAM prema ane hetanI bhAvanAne pekhe che, ane vRddhi kare che; ane pitAnI saMbhALa bALakanA jIvananuM ghaDatara kare che. ATha mAsanI avasthAe mAtA Tabalabahena avasAna pAmyA ane dAdImA premaSAe-jo ke ucherIne moTA karyAM, paraMtu samajI ane cakAra buddhinuM bALaka mAtAnA viyoganuM du:kha ane mAtAvihANu parAzrayI jIvana samajI te| zake ja; Ane laine zrI phatehucaMdabhAInA jIvanamAM sAdAI, sahanazIlatA, tyAga, sayama ane samAnatAnA guNAne vikAsa pAmavAnI taka maLI. ane pitAnA vArasA tarIke Tharela buddhi, kA kSamatA, sahiSNutA, niyatA, jJAnapipAsA ane kavyaparAyaNatAnA guNA maLyA. bhUmi, bIja ane havAmAna sArAM hoya, te ja anna ane phaLaphUlanA makhalaba pAka thAya--te ja niyame pUrvanA puNyodaye maLelI [ pa ] 5 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 6 ] zrIyuta phatehacaMdabhAinI buddhi-samajaNa vageree zrI phatecaMdrabhAInA jIvanane AvuM suMdara ane suvAsita banAvyuM che. temanA jIvanamAM kuTuMbaprema, vAtsalyabhAva, sevA-zuSA, taMdurastInI mahattA ane katrya bhAvanAnAM darzana sAthe sAthe sAhityapriyatA ane vairAgyadazAnI jAgRti anukaraNIya che. temanI pitRbhakti evI ucca hatI ke peAte pitAnI AjJA zirAmAnya karatA, ane temanI icchAnuM yathAvat pAlana karatA. mAMdagImAM temanI sAravAra karatA. stavane, sajjhAyA, padAnuM zravaNa karAvatA, ane jJAnacarcA karatA. pitAnI je je IcchAe aMta samaye adhUrI ke apUrNa rahI hatI te badhI temanI hayAtI bAda zrI phatehucaMdabhAie bahu ja sadbhAvapUrvaka purI karI che. charI' pALatA zrI siddhAcIjIne saMdha kADhyo, pitAzrInuM jIvanacaritra lakhI temane aMjalI apI, aparamAtA sAthe sneha saMbaMdha sAcavI, temanA putrAne(bhAione ) kALajIpUrvaka bhaGgAvyA, paraNAvyA, ane dhaMdhAmAM joDyA-e rIte emanA pitAzrIe peAtAnI teTamAM karela "sAMskArika saMbadhana"ne anusAre bhAIe pratinI pharaja adA karI, ane pitAzrInI aneka IcchAone temaNe paripUrNa karI. sa0 1967 mAM be hajAra rUpIyA emanA pitAzrInI zrAvaNa vadI 8 nI tithi nimitte pUjA bhaNAvavA tathA sAmAyika zALAmAM prastAvanA mATe vyAje mUkyA-je tithi Aje pacAsa varSa paryaMta akhaMDapaNe ujavAtI AvI che. gRhastha jIvana : ' '_ " putranA lakSaNa pAraNAmAMthI jaNAya Apa tevA beTA ''-e nyAye zrI phatehucaMdabhAimAM pitAnA guNe! vArasAmAM utarI AvelA hatA. temanAmAM utsAha ane hiMmata eTalA badhA che ke game te sArUM ane upayAgI kAma karavA taiyAra thAya. kAi paNa prakAranI pravRtti karavAnI hAya te tee emAM sakriya bhAga le, ane bIjAne temAM bhAga letA kare te mATe sAdhana, paisA ke kAma karanArAnI jarUra paDe te Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana parimala [ 7] te badhuM bheguM kare, ane kAmane pAra pADe. ALasa, nirAzA ke dIrghasutratA temanAmAM aMzamAtra nathI. kaI paNa kAmane mATe teo sadA tatpara ja hoya che. dareka kAma niyata samaye karavAnI temanI tamannA ajoDa che. bIjAonI jema eka kAmanA bhoge bIjuM kAma thAya, ema nahi, paNa dareka kAma samaye-samaye sahaja thayAM kare-e prakRti temaNe sarasa keLavI che vepAra, vyavahAra, jAhera pravRttio, dhArmika bAbate, vAMcana, lekhana, jJAnacarcA ane mulAkAte AvanArA aneka manuSya sAthe vArtAlApa-A badhe rejano kAryakrama temane eTale badhe hoya che ke te badhAne teo saraLa rIte pahoMcI vaLe che, ane temAM niyamitatA paNa barAbara jALavI zake che. je je kAma karavAnI bhAvanA hoya te badhA kAmane vyavasthita goThavI zake che, ane te badhAne te pahoMcI vaLe che temanuM jIvana kharekhara pravRtti ane kAryakSamatAnuM pratibiMba che. sarva dezIya jIvana saMgrAmamAM teo ghaDAelA sanika ane laDavaiyA che. temanA vyAvahArika jIvanamAM hAranA prasaMge karatAM AdhyAmika dRSTie jItanA prasaMge vadhu che. hAra ke jItanA prasaMge temane nirAzA ke unmAda thatA nathI. mAdhyasthabhAva e temane svabhAva che. saphaLatA maLe tyAre kSaNavAra harSa ke AnaMda thAya te sahaja svabhAva che, paraMtu te to AMtarika samatAbhAva ane AdhyAtmika AnaMda svarUpanuM mAtra kSaNika AMdolana che. emaNe aneka pU. munivaryonA satata paricaya ane vyAkhyAnazravaNe jIvanamAM karyA che. sahakuTuMba sametazikharajI, pAvApurI, kesarIAi, raivatAcala, Abu, ajArA vagere aneka tIrtha yAtrAo, pratiSThAo, meru parvatanI racanA, zAMtisnAtro, navakArazI, saMgha-svAmIvAtsalya vagere yathAzakti karyA che. aneka saMsthAomAM maMtrI, pramukha ke upapramukha banI cUkelA che, ane e rIte sevAo ApI che. chellAM gata varSamAM gedhArI mitra maMDaLanA pramukha tarIke lagabhaga pAMcaso yAtrika sAthe bIjI vakhata sametazikharajI Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] zrIyuta phatehacaMdabhAInI pAvApurIjI vagerenI tIrthayAtrA karI AtmasaMtoSa meLavyo che. lagabhaga pAMtrIsa varSathI taMdurastInA niyamone anusarIne Asane ane prANAyAma karatA rahyA che, ane potAnA dIrghajIvana mATe e kriyA paNa nimitta kAraNarUpe darzAvatA rahyA che. bhAvanagara jene AtmAnaMda sabhA, pAlItANA jaina gurukuLa, siddhakSetra zrAvikAzrama, jaina dhArmika zikSaNa saMgha, siddhakSetra jena bAlAzrama, goghArI jaina mitra maMDaLa, zrI goDIjI jJAna samiti, zrI adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa-vagere ghaNuM saMsthAomAM aneka varSo paryata sevA ApI rahyA che. ejyukezana borDa, mahAvIra jaina vidyAlaya, jaina dhArmika zikSaNa saMghanA vArSika dhArmika parIkSaka tarIke aneka varSothI kArya karI rahyA che. vAyA dharamazI jhaverabhAI tathA maNibahena nAnAlAla harIcaMdanA TrasTI tarIke zubha kAryomAM mIlkata vAparavAnA nimittabhUta thayA che. zrAvaka dharmanAM vrata ke mArgAnusArInA guNonuM yathAzakti paripAlana karavAnI daSTi temane cAlu rahyA kare che. dhaMdhAmAM niyamitatA, puruSArtha ane saMtoSa rAkhIne temaNe pravRttio karI che. vyavahAramAM aneka sagAsaMbaMdhIo, snehIjane, ISTa mitro ane sAthI kAryakaranuM milanasthAna, ArAmasthAna, sabhAsthAna ane Anizca-e temanuM ghara che. AvI jJAna ane AtithyanI paraba, AvuM sthAna, AvuM dilAvara dila ane AvuM svAgata bhAgye ja jovA maLaze. khare ja gharanA putra-putrIo putravadhU ke bALake kuTuMbanA vaDila taraphathI chuTatI eka pachI eka AjJAne hoMzathI amala karatAM jyAre joIe, tyAre te AkhuM kuTuMba kevuM udAra ane saMskArI che, tenI khAtrI thayA vinA rahetI nathI. emanAM patnI harakuMvarabahena paNa zrI phatehacaMdabhAInI pravRttione sAnukULa hatAM, ke jeo lagabhaga pAMca varSa pahelAM bhAvanagaramAM saM. 2013 mAgazara zuda ekame avasAna pAmyA hatA. A kuTuMbamAM artha prApti karatAM saMtoSavRti ane Adarza gRhastha tarIkenuM jIvana jIvavAnI bhAvanAnI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana parimala viziSTatA che, Arthika vaMToLa koI koI vakhata jIvanamAM upasthita thAya che, te chatAM temAMthI pasAra thavA mATe pitAne ja puruSArtha pheravavo, paNa anya koInI AzA paNa na karavI-e A kuTuMbanI Teka jevuM che. temaNe ApavAnI vRtti rAkhI che, kadI levAnI vRtti rAkhI nathI. muzkelInA samaye paNa nIti na choDavI-e niyama zrI phatehagaMdabhAI jALavI zakyA che. emanA ladhu baMdhu jAdavajIbhAI jaina AtmAnaMda sabhAnA maMtrI tarIke che. bIjA be baMdhuo anepacaMda tathA camanalAla saraLa AjJAMkita ane vivekI che. vaDIlabaMdhu durlabhajIbhAI zrI goDajI maMdiranA TrasTI hatA, ane hAlamAM temanA bhatrIjA lakSmIcaMdabhAI zrI geDIjI maMdiramAM TrasTI tarIke tathA maNilAlabhAI ane rAyacaMdabhAI goghArI jJAtinA maMtrI tarIke sevA ApI rahela che. emanA putra hiMmatalAlabhAI pitAnI sevA karavA sAthe AjJAMkita che. emanAM prathama patnI kastUrabahenanuM avasAna saM. 1983mAM thayuM hatuM. moTA putrI jasumatIbena jaina mahilA samAjamAM maMtrI tarIke che tathA udyoga maMdiramAM madhyama varganI bahenanI unnati mATe sevA ApI rahyA che. emanA dvitIya-tRtIya putrIo lIlAvatIbena tathA kusumabena saraLa svabhAvI che. temanA putravadhU vasaMtabena paNa zAMta svabhAvI ane AtithyapremI che. emanA bhANeja rAjendrakumAra 5. cow. hAI InkamaTekSa ekasparTa che. emanI bhANeja nirajanAbena B.A. thayela che ane bhANeja jamAIzrI dhIrajalAla C. A. che. emanA trIjA jamAI zrI choTAlAla sva. vahorA zrI amaracaMda jasarAjanA laghuputra che. bhAI hiMmatalAlane be putro tathA be putrIo che. moTA putra ajitakumAra bI. I. mAM abhyAsa kare che. ane baMne putrIo suhAsInI ane iMdirAmAMthI eka inTaramAM tathA bIjI epha. vAya.mAM abhyAsa kare che. nAne mayaMkakumAra chaThThA dhoraNamAM abhyAsa kare che, chatAM dhArmika zikSaNa taraphanI ruci vadhatI jovAmAM Ave che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 10 ] zrIyuta phatehacaMdabhAinI temanA jamAI manubhAi gulAmacaMda che ke jemaNe meTara pArTIsa esasIezananA pramukha tarIke ane pAlItANA jaina gurukuLanA maMtrI tarIke varSo pa Mta sevA bajAvI che.--A rIte temanu kauTu Mbika jIvana sevAbhAvI ane saskArI che. vAMcana ane lekhana pravRtti : ekadare agAu karatAM atyAre keLavaNI vadhI che eTale vAMcanane! zAkha paNa prajAmAM vadhyA che, paNa meTA bhAganu janatAnuM vAMcana khAsa karIne vamAna patrAnuM, athavA bahu te ekAda be sAmayikAnu ke kathA vArtAnuM hoya che. te vAMcana paNa bahudhA chIcharU ke uparajju hoya che, paNa jeo abhyAsI ke vidvAna hAya che, tee upayogI ke tAttvika viSayonuM sAhitya vAMcanAra hoya che. tee abhyAsanI dRSTie vAMcana kare che. dareka viSayane lekhake barAbara AlekhyA che ke nahi ? viSayane kramabaddha khIlavyA che ke nahi ? ekasarakhI vicAradhArA jaLavAI rahI che ke nahi ? bhASA zuddha, spaSTa ane sAMskArika che ke nahi ? viSayanA vibhAgAnuM pramANa sacavAyuM che ke nahi ? lakhANa satya hakIkata rajU kare che ke nahi ? A badhI dRSTie vidvAna kAI paNa lekhakanuM lakhANa vAMce che, ane tenuM mUlya AMke che. vAMcanamAM nyAyaSTi ane samajaNu e mukhya bhAga bhajave che. zrIyuta phatehucaMdrabhAIe dharmAMzAstro, sAhitya, itihAsa, kaLA, nATakA, kAvyo ane aneka viSayAnA ghaNAM pustakAnuM vAMcana karyu che saMskRta ane mAgadhI bhASAnuM temanuM jJAna sArUM che. A bhASAmAM ghaNAM pustakA temaNe pU munirAjo. zrI kuMvarajIbhAi tathA anya vidyAtA ane potAnA pitAzrI pAse vAMcyA che. kAi paNa sArUM pustaka bahAra paDe che ke tarata ja peAte kharIda kare che, ane vAMce che. gujarAtI ane aMgrejI bhASAmAM paNa ghaNAM pustake temaNe vAMcyA che. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana parimala [11] pustake temanA jIvana mitro che. bhAvanagaramAM ane muMbaImAM temanA pAse lagabhaga pAMca hajAra pustakavALuM bahu sAruM pustakAlaya che. tenI vyavasthA ane sAcavaNI paNa eTalI suMdara che ke jyAre je pustaka joIe tyAre te pustaka tAtkAlika maLI zake. bIjA anekane preraNA ApIne vAMcanano zokha keLavyuM che. AvuM vidyAvilAsI ane abhyAsI jIvana e paNa jIMdagIne eka lhAvo che. sva. zrI motIcaMdagiradharalAlanAM aprasiddha lakhANe zrI AnaMdaghanajInAM 58 pade, zrI AnaMdaghanajInI vIzInuM vistRta vivecana, prazamarati vivecana vagere temanI rUbarUmAM zrI phatehacaMdabhAIe vAMcyA ane tapAsyAM hatAM je hAlamAM zrI mahAvIra jaina vidyAlayane chapAvavA mATe suprata thayelAM che. vAMcanathI samajaNa, grahaNa, smaraNa ane vicArazakti khIle che. te zaktine lekhana pravRttimAM pariNamavA mATe vicAronI kramabaddha saMkalanA, bhASAjJAna, zabdakeSa, vyAkaraNajJAna, zuddhalipi ane sArA aronI jarUra rahe che. zrI phatehacaMdabhAIe lekhanazakti sArI khIlavI che. temanI lekhanapravRtti ghaNuM che. pote lekho lakhyAM che. bhAvavAhI kAvyo lakhyAM che. aneka pustakonI abhyAsa pUrNa prastAvanA tathA samIkSA lakhI che, ane mananIya bhASaNa paNa karyA che. kaI kaI sAdhu munirAjane, jaina vidvAnane ke lekhakane pitAnA pustakanI prastAvanA ke Amukha lakhAvavAnuM hoya to tenI daSTi sau prathama phatehacaMdabhAI pratye jAya. AvA vidvAna lekhakanI sevA premapUrvaka jyAre joIe tyAre maLI zakatI hoya to tene svIkAra kaNa na kare ? teoe lagabhaga pacIsa pustakanI prastAvanA ke Amukha lakhyAM che. pAMca pUjAonA artho lakhyA che. AtmAnaMda prakAzamAM AvelA jaina dazana uparanA kramabaddha bhASaNo, pratyeka nUtana varSanA maMgaLamaya vidhAno, vividha viSayanA anya mananIya lekhe, aneka sabhAomAM pramukha ke vaktA tarIke karelAM bhASaNo-A badhI lekhanakRtio je kAI lakSapUrvaka vAMce te tene ema Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] zrIyuta phatehacaMdabhAInI lAge ke koI paNa agatyane viSaya evo nathI ke jene temanA lekhomAMthI ullekha na maLI Ave. ciMtana, manana, saMkalana ane viSayanI yathArtha rajuAta e temanA lekhanamAM spaSTa jaNAyA vinA nahi rahe. dhArmika viSayanuM jJAna temaNe AtmasAta kareluM che. temanA lakhelA aneka lekho uparathI spaSTa jaNAI Ave che. tAvika vicAradhArA : temanI badhI pravRttiomAM tAttvika daSTi kendrasthAne hoya che. samAjamAM je je prakAranI pravRttio atyAre cAlI rahI che, te badhImAM teo ulAsapUrvaka bhAga le che. badhA kAryomAMthI AnaMda meLavavo ane AnaMdamAM rahI jIvana jIvavuM-e temanA jIvananuM sUtra che. Ane lIdhe jIvanamAM kaMTALo ke nirAzA AvatI nathI, ane saunI sAthe sneha ane saMbaMdha jaLavAI rahe che. navA saMbaMdhe joDAya che, ane avanavA prasaMge ane paricaya dArA vidhavidha prakAranuM jJAna ane anubhava maLe che. maLatAvaDA svabhAva ane milanasArapaNuM e samAja jIvanano mukhya guNa che. jIvanamAM badhA kSetre teo kharekhara kamalegI che. karmoganI sAdhana e ja temanuM jIvana che, ema kahevuM khoTuM nathI. badhAM kAma ane badhI pravRttio teo ullAsapUrvaka kare che, chatAM khUbI to e che ke temAM temane mamatva ke Asakti bahu alpa hoya che. A daSTi jIvanamAM dareke keLavavI jarUrI che. te ja karmane cepa ocho lAge, ane AtmA haLavo rahe. saMsAranA svarUpanI tAttvika daSTie vicAraNuM ane karmabaMdhanI daSTie AtmAne baMdhanamAMthI mukta karavAnI bhAvanA e ja nirmabhava, anAsakti, samarpaNa bhAva, ke virAga dazAne utpanna kare che. temanI badhI pravRttiomAM A daSTibiMdu teo rAkhI rahyA che. AMtarika zuddhi : jeNe jJAnaprApti karavI hoya teNe eka niSThAthI abhyAsa karavo joIe. abhyAsa sAre karavA mATe abhyAsanA viSayonuM vAraMvAra Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana parimala [ 13 punarAvartana, ciMtana, manana ane nididhyAsana karavu joie, ane tenI Teva pADavI joie. jJAnaprAptinA hetu AtmAnI ane mananI zuddhi ane nirmALatA karavAne che. mananI zuddhi ane nirmAMLatA thAya te ja vicAra ane vana zuddha ane niLa thAya che, ane jIvana AnaMdamaya ane che. vastu svarUpanI sAcI samajaNa thAya tyAre ja zraddhA, jJAna ane cAritranA guNA kramekrame vRddhi pAme che. A lakSya ane A prakAranI samajaNu rAkhIne jo abhyAsa karavA-karAvavAmAM Ave teA ja dhArmika jJAnanI sArthakatA che. kriyA game teTalI karIe, jJAna game teTalu meLavIe chatAM jIvana ane raheNIkaraNImAM pavitratA, nirmAMLatA ane anAsakti bhAva na hAya te! te kriyA ke te jJAnanI pratibhA paDatI nathI ke tenI asara mAnavasamUha upara joie tevI thatI nathI. * zrI phateha drabhAi lAkapriya che, eTaluM ja nahi, paNa temanA pratye saune mAna ane sadbhAva thAya che, tenu kAraNa temanI saraLatA ane nikhAlasatA che, ke je temanAM AMtarika zuddha jIvanane AbhArI che. sAcA sajjana te ja ke jenA vicAra, vANI ane vartanamAM pavitratA ane eka vAkyatA hoya. AvA sajjane Aje bahu echA jovAmAM Avaze. chadmasthapaNu ane saMsArI jIvana hoya, eTale kAi kAi vakhata prasagane laIne vicAra ke vartanamAM azubha bhAva ke azubha ciMtana thaI Ave, te sahaja che; paraMtu AMtara jAgRti tarata ja cetavaNI ApIne khoTu karatAM aTakAvI de che. A jAtanI AtmajAgRti jemAM hoya te ja krame krame AtmakalyANa sAdhI zake, AdhyAtmika dRSTi : saMsAranuM yathAzakti svarUpa jANyA ane samajyA pachI tenI khATI asaramAMthI mukta thavAnA satata puruSArtha karavAmAM Ave te temAMthI ucita pramANamAM AtmajAgRtinI vRddhi thAya che. AtmA zuM? AtmAnuM svarUpa zuM? AtmAnA svabhAva zu' ? AtmAnI zakti zuM ? AtmAnI jAgRti zuM ?-A badhuM krame krame abhyAsathI jANyA ane samajyA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 14] zrIyuta phatehadubhAinI pachI sva svarUpamAM mana, vacana ane kAyAnI ramaNatA kema karavI-e zIkhavuM jarUranuM che. AnuM nAma AdhyAtmika dRSTi che. ATalI kakSAe je pahoMcI zake tenuM jIvana kharekhara dhanyavAdane pAtra che. * paraMtu A badhuM paNa hajI pUratuM nathI. tItra ane kuzAgra buddhi A badhu jANI zake che ke samajI zake, paraMtu teTalAthI dhyeya siddha thayuM che ema na kahI zakAya. mAtra buddhi vaDe thaeluM jJAna te pUrNa jJAna nathI. buddhibaLanA jJAnIe AjanA jagatamAM ghaNA ya che, ane uttarAttara tenI saMkhyA vadhatI paNa jaze, paraMtu te kakSA TAcanI nathI. A badhA kahevAtA nAnIe che. pepaTa mANasanI bhASA mele, tethI te mANasa nathI. mANasa bahu bhaNyA hAya, teNe bahu vAMcyuM. hAya, ghaNA viSayAnu tene jJAna hoya, sArAmAM sArUM vaktavya karI zakate hAya, ane bahu uMDA abhyAsa hoya chatAM sAcA arthamAM te jJAnI nathI. sAcA jJAnI te kahevAya ke je buddhithI meLavelA jJAnane, anubhavathI siddha kare. anubhava karanAra teA AtmA che, eTale AtmA jyAre jagatanA ane peAtAnA svarUpane pote anubhava karIne tene jANe ane jaganA hUMDho vacce sAkSIrUpe rahe, tyAre ja ahAranA jagatane! sAkSAtkAra thAya che. ane Atma svarUpanA tene pratyakSa anubhava thAya che. Anu nAma kharekhara jJAna che. zrI phatehuthadrabhAinI jIvanadRSTi A arthAMmAM ghaNe aMze AdhyAtmika che, ane teneA anubhava karavA mATe temanA prayatna cAlu che. AvA ghaNA aMze nirmaLa jIvanavALA pathikanA patha ucca gati taraphanA che ema kahIe te temAM atizayekti prama kahevAya ? chadmastha manuSyA guNadoSavALA hAI zrI phatehucaMdabhAImAM paNa apUrNatA ane nirmULata heAya te svAbhAvika che, paraMtu viziSTa guNAvALI vyaktinuM jIvana vRttAMta taTastha daSTie AlekhavuM-e samAja mATe paNa suTita che. zrI phatehuMthadrabhAInA jIvana sAthe temanA jIvananI ghaNI jANavA lAyaka ane preraNA Ape tevI hakIkata meLavIne A pustakamAM pariziSTAvALuM lakhANa mukatAM eka jAtanA Atmasa teASa anubhavuM chuM. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana parimala [15] jene ApaNe jANIe chIe, oLakhIe chIe, jeno paricaya ApaNane che, tenA jIvananI prakAza-otavaDe ane emaNe prastuta pustakamAM ApelA citanamaya lekhonA vAMcanavaDe ApaNe ApaNuM AtmAne dIpaka pragaTAvIne, ApaNuM jIvana ujamALa karIe-e ja aMtaranI AkAMkSA che, ane te daSTie vAcakagaNa A jIvana vRttAMtamAMthI sAra grahaNa karI Atmika lAbha saMpAdana kare, eTalA mATe te atre sAdara karavAmAM Ave che. muMbai, tA. 8-12-1961 vi. saM. 2018 mAgazara sudI 1 zukravAra prANajIvana haragoviMdadAsa gAMdhI maMtrIzrI jaina dhArmika zikSaNa saMgha merah come le butcome women It's easy enough to be pleasant when life flows on like a song. But one worth while who will smile when everything goes dead wrong. - saM. zrI prasannacaMdra badAmI Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naM. 1 zrI phatehacaMdabhAIne saMskRta prAkRta pustakane abhyAsa 1 paMcapratikramaNa sAthe emanAM pU.pitAzrI pAse 2 navasmaraNa tathA ratnAkara paccIzI 3 jIvavicAra 4 navatattva 5 daMDaka 6 ladhu saMgrahaNI 7 traNa bhAgyo 8 zrI haribhadrasUri (aSTaka) 8 pariziSTaparva (apUrNa) 10 AtmaprabaMdha 11 siMdUraprakara 12 adhyAtmakalpadruma 13 jJAnasAra (aSTaka) 14 adhyAtmasAra 15 upamitibhavaprapaMca kathA (apUrNa), 16 zatruMjaya mAhAsya 17 vaMdittAsUtranI TIkA (arthadIpikA 18 guNavarmA caritra 19 vardhamAna dezanA 20 cayavaMdana vIzI (kSamA kalyANakajI) 21 saMskRta mArgo padezikA hAIskUlamAM 22 saMskRta maMdirAMtaH pravezikA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * - -- - - pariziSTa na. 1 [17] 23 lekanAlikAkAviMzikA artha sAthe mukuMvarajIbhAI pAse 24 yonistava 25 kAlasapratikA 26 dehasthiti 27 siddha daMDikA 28 bhAva prakaraNa 29 vicArapaMcAzikA 30 baMdhArnAizikA 31 paramANu-pudgala-nigoda patrizikA 32 siddha paMcAzikA 33 annAya uchakulakama 34 vicAra saptatikA 35 guruguNaSaTarnAizikA 36 lokaprakAza (dravya-kSetra-kALa-bhAva) , 37 tatvArtha TIkA (siddhasenagaNi) apUrNa pU.A.zrI lAvaNyasUrijI pAse (bhAvanagaramAM) 38 lakatavanirNaya artha sAthe pU. mu. zrI haMsavijayajI pAse (pAlItANAmAM) 39 gabiMdu , pU sa. zrI kapUravijayajI pAse (bhAvanagaramAM) 40 prathama be karmagraMtha , pU. paM.zrI maNivijyajI pAse (bhAvanagaramAM) 41 trIje karmagraMtha , pU.A. zrI vijyapremasUrijI pAse (bhAvanagaramAM) 42 tarkasaMgraha ejhAjha zAstrI pAse Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] pariziSTa naM. 2 43 pAtaMjala yogadarzana (apUrNa) , pU.A.pramuchI puNyavijayajI pAse (bhAvanagaramAM) 44 dazakumAra carita (amuka bhAga) hAIskUlamAM 45 zAkuMtala (amuka bhAga) zAstrI pAse 46 tatvArtha (amuka bhAga) pU. A. zrI sAgarAnaMdasUrijI pAse (bhAvanagaramAM) 47 kammapayaDI (apUrNa) pU A zrIvijyadharmasUrijI pAse (muMbaImAM) 48 samarAccakahA (apUrNa) pU.A.zrI vijayekastUrasUri pAse (muMbaImAM) 49 puruSArtha siddhiupAya sAthe svayameva 50 jJAnAva 51 gaviMzikA para yugapradIpa 53 yogazataka 54 adhyAtmagItA 55 nayakaNikA 56 samayasAra, niyamasAra-vagere graMtha (apUrNa) pa7 cagazAstra sArtha pU. pitAzrI pAse pariziSTa naM. 2 dhArmika-gujarAtI-hiMdI graMthanuM vAcana 1 zrI AnaMdaghana pada artha sAthe (apUrNa) * pU. paM. gaMbhIravijayajI pAse 2 tattvArthasUtra bhA. 1-2 (paMDita sukhalAlajI vALA) 3 jainadarzana (nyA. mu. nyAyavijayajI vALuM) 4 upamiti bhavaprapaMca kathA bhASAMtara traNa bhAgo (zrI motIcaMdabhAI vALA) Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa na. 3 5 siddhi 6. adhyAtmakalpadruma bhASAMtara 7 jaina dRSTie yAga 8 civilAsa 9. AtmaprAdha bhASAMtara samyakatva sudhA ( hiMdI ) ( hiMdI ) 10 11 zAMta sudhArasa Anadhana pasaMgraha 1ra 13 karmayoga vivecana 14 AtmaprakAza 15 sAMvatsarika kSamApanA ( 16 caityavaMdanA, stavanA, sajjhAyA, padmA, pUjAe vagere aneka sA. 17 anya aneka dhArmika-sAmAjika, IMglIza, gujarAtI, hiMdI vagere graMthA. 19 AMtarajyAti * bhA. 12 bhAvA bhA. 1-2-3 [ 19 ] (zrI meAtIcadrabhAivALA ) ( ) ( vagere vagere. , > 29 diga Mbara graMtha pU. pitAzrIvALuM ) digabara graMtha (zrI buddhisAgarajIkRta ) ( ) "" "" pariziSTa na, 3 zrI phatehathadabhAie lakhela prastAvanA, AmukhA, purAvacana ane samullAsa. 1 AtmaprAdha bhASAMtara 2 khAravratanI pUjA (sA) 3 navANu prakArI pUrjA ( sAthe ) 4 navapadajI pUjA ( sA ) 5 Adarza jaina 6 vIsa sthAnaka pUjA (sA) "" ( pU. pitAzrIkRta ) vi. sa. 1968 "" ,, "" .. "" "" 1971 1981 1984 1992 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2006 2007 0 2008 0 0 2009 20 0 [20] pariziSTa na. 3 7 kapUra lekha saMgraha bhA 3 je vi. saM. 1996 8 amara AtmamaMthana >> 2001 9 paMcapratikramaNa sAthe prathamavRtti (zrI geDIjI saMgha) , 10 karmaga (A. zrI buddhisAgarasUri) , 11 tattvArtha praznottara dIpikA (zaMkaralAla DAyAbhAI) vi.saM. 2008 12 sAMvatsarika kSamApanA (pU. A. buddhisAgarasUri) ,, 13 zeTha motIzA (zrI goDIjI jJAna samiti) ,, 2005 14 adhyAtma kalpadruma (kAvyamaya) 1pa AnaMdaghanapada bhAvArtha (pU.A.buddhisAgarasUrivALuM), 16 AMtara jyoti bhA. 1 le. (pU. A. kIrtisAgarasUri) , 2011 17 , bhA. 2 je ( , ) , 2013 18 zrI bhagavatI sUtranAM pravacano " (pU A. bha. zrI vijayadharmasUri) , 2012 19 durlabha kAvya kallela bhA. 2 2015 * 20 karmagraMtha vivecana sAthe (pU. 9. zrI dakSavijayajI) , 2013 ra1 amara sAdhanA (zrI amaracaMda mAvajI ) , 2015 22 paMca pratikramaNa sAthe dhi. AvRtti (zrI geDIjI saMgha) , 2016 23 jaina gurjara sAhitya rane (zrI nagInadAsa maMchubhAI jaina sAhitya uddhAraphaMDa) 2016 24 karmavIra zeTha devakaraNa muLajI 2016 ,, 2014 26 bhajanapada saMgraha bhAvArtha (pU. A. bha. zrI kItisAgarasUrijI ) ,, 2017 27 AtmaprakAza (pU. A. zrI buddhisAgarasUri) >> 2011 25 jJAnAmRta Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa na. 4-5 [21] , , , r - * * * * * *** pariziSTa naM. 4 zrI. phattecaMdabhAInA AtmAnaMda prakAza uparAMta anya sthaLe AvelA lekhonI yAdI. 1 zrI vallabha smAraka aMka 2 zrI yatIndrasUri mAraka aMka 3 jaina jyoti zikSaNAMka 4 zrI yazovijaya smRti graMtha 5 zrI vijyAnaMda aMka cothe (jayaMtI prakAzana aMka) 6 paM. lAlana smRti graMtha 7 zrI AtmArAmajI zatAbdi aMka 8 bhagavAna neminAtha (kathA) 9 devAnaMda aMka (have pachI prakAzita thaze) 10 zrI mehanalAlajI smRti aMka (have pachI prakAzita thaze) 11 sva. pU. A.zrI vijayalabdhisUri sAhityopAsanA kalyANa-aMka pUraka neMdha : "AtmAnaMda prakAzamAM dareka varSe nUtana varSanuM maMgalamaya vidhAna" e heDIMgathI lagabhaga trIsa varSo paryata vizALa lekhe AvelA che. pariziSTa naM. 5 zrI phatehacaMda jhaverabhAinA sevAkAryo 1 saM. 1958 thI zrI jaina AtmAnaMda sabhA (bhAvanagara) menejIMga kamiTInA sabhya tarIke, tathA saM. 1992 thI upapramukha tarIke 2 zrI yazovijayajI jaina gurukuLa (pAlItANA) saM. 1971 thI bhAvanagara sthAnika kamiTInA membara tarIke, muMbai janarala Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] pariziSTa na pa pa ta maMtrI tarIke, ane menejIMga kamiTI * kamiTInA e va muMbaInA aneka varSothI sabhya tarIke 3 bhAvanagara tapA taLapadA jJAtinA maMtrI tarIke e va 4 zrI AtmAnaMda jaina sabhA (muMbai)nA 5 gAghArI jaina mitra maMDaLanA pramukha tarIke cAra va 6 zrI siddhakSetra jaina bAlAzrama tathA ejyukezana seAsAITInA menejI Mga kamiTInA sabhya tarIke upapramukha tarIke eka va 7 zrI siddhakSetra jaina zrAvikAzramanA menejIMga kamiTInA sabhya tarIke 8 jaina dhArmika zikSaNa saMghamAM ( muMbai ) e varSe maMtrI tarIke e varSAM upapramukha tarIke ane menejIMga kamiTInA sabhya tarIke tathA aneka vaSaeN pa ta parIkSaka tarIke 9 jaina kAnpharansanI kamiTInA sabhya tarIke 10 jaina sAhitya sabhA muMbai menejI Mga kamiTInA sabhya tarIke zrI geADIjI jJAna samitinA sabhya tarIke 11 12 zvetAMbara ejyukezana eDanA sabhya tarIke tathA aneka varSo paMta parIkSaka tarIke 13 zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA dhArmika parIkSaka tarIke 14 nAsIka gUjarAtI hAIskUlanA sabhya tarIke 15 kaDI vidyArthI bhavananA zrI mahesANA jaina pAThazALAnA "" 16 "" 17 jAsudahena pAThazALAnA saMcAlaka tarIke dasa varSI pata 18 prinsesa sTrITa-luhAra cAla jaina saMghanA upapramukha tarIke 19 vijayadevasUra saMgha tathA zrI gAghArI jJAtinA sabhya tarIke Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naM. 6 20 zrI jaina sAhitya vikAsa maMDaLanA sabhya tarIke 21 zrI adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa-e varSa upapramukha tarIke ane e varSAM pramukha tarIke 22 zrI vAraiyA dharmasI jhaverabhAi( trApajavALA )nA zrImatI maNimahena nAnAlAla ciMdanA TrasTI tarIke 23 bhAratIya svayaMsevaka pariSadanA menejI Mga kamiTInA sabhya tarIke 1 3 [23] pariziSTa naM. 6 zrI phatehucaMdabhAi taraphathI tathA temanA kuTuMba taraphathI thayelA moMgalamaya kAryonI yAdI . emanA pU. pitAzrInI hayAtImAM sa. 1959 mAM dAdAsAhebamAM zrI mahAvIra prabhunI pratiSThA tathA emanA pU. pitAzrInA avasAna pachI sa. 1968 mAM bhAvanagaramAM aSTAhnikA mahotsava tathA sadha svAmIvAtsalya saM. 1969 mAM zrI kesarIAjI, rANakapura, AjIjI vagere tI yAtrA 4 saM. 1901 mAM pU. u. zrI vIravijayajInI nizrAmAM lagabhaga pANAsA sAdhu sAdhvI, terasA yAtrikA sAthe cha-rI pALatAM bhAvanagarathI siddhakSetra paya Mta saMdha prayANa ane tIrthaMmAlA paridhAna p sa. 1977 mAM sahakuTuMba zrI pAvApurIjI tathA sametazikharajI Adi tI yAtrA. } sa. 1981 mAM aThThamahAtsava ane zAMtisnAtra tathA merupatanI racanA ( bhAI camanalAlanA lagna prasa Mge ). A prasaMge pU. A. zrI vijayabhadrasUri ekavIza munirAje sAthe tathA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - [24] pariziSTa naM. 6 mu. darzanavijyajI tripuTI sAta munio sAthe pAlItANAthI padhAryA hatA. 7 saM. 1992 mAM (ci. bhAI himmatalAlanA lagna prasaMge) aThThAmahotsava tathA zAMtisnAtra. 8 saM. 1986 mAM zrI tAladhvajagiri upara be pratimAjInI pratiSThA tathA navakArazI svAmivAtsalya. 9 saM. 2007 mAM zrI kadaMbagirijI upara zrI zItalanAtha prabhujInI pratiSThA. 10 saM. 2009 mAM zeTha jIvatalAla pratApazI tathA zeTha ramaNa bhAi dalasukha sAthe zrI rANakapurajInI yAtrA. 11 saM. 2016-17 mAM thI pAvApurIjI, zrI sametazikharajI Adi tIrthonI zrI geAghArI mitra maMDaLa saMcAlita pAMcaso yAtrinA saMgha sAthe punaH yAtrA. zrI jaina AtmAnaMda sabhA, jaina gurukuLa, siddhakSetra bAlAzrama, ejyukezana berDa, AtmAnaMda jena sabhA, adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa, zrI goDIjI jaina upAzraya, goghArI jaina mitra maMDaLa, jena dhArmika zikSaNa saMdha, harakIzana hospITala, mehanalAlajI seMTrala lAyabrerI, bhAvanagara sAmAyika zALA, prinsesa sTrITa luhAra cAla jaina saMgha, bhAvanagara pAMjarApoLa, kaDI vidyArthI bhavana, nAsika gujarAtI hAIskUla-vagere saMsthAomAM ucita dravya vyaya. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya-darzana 00077000 (1) "jaina darzana mImAMsA >> pustakanA 138 jeTalAM pRSThonI eka ephaprInTa pustaka pragaTa thayAM pahelAM vAMcavA maLI. Aja divasa sudhImAM jainadharmanA siddhAMtone samajAvavA mATe keTalAka nAnA moTA prayatno thayAM che. te prayatna "jaina darzana mImAMsA"nA lekhake lagabhaga pacAsa varSa pahelAM karelo che e pustakamAM jaina dharmazAstromAM prarUpAyelI jhINI beTI vAtone samajAvavA sArU jJAna, darzana, cAritranI samajaNa ApavA prayatna karela che; matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAnanuM svarUpa samajAvavAno prayatna karyo che. karmamImAMsAmAM caMcupAta karyo che. dravyane samajAvavAno prayatna karyo che, vividha kaSAyeno pAza kevo bhayaMkara hoya che tenI samajaNa ApavAne yatna karyo che, samyaktvanuM svarUpa samajAvyuM che, AtmAne vikAsa sAdhavAmAM naDatAM AvaraNane paNa ullekha karyo che, saptabhaMgInI tulanA karavAno prayAsa karyo che, samabhaMgI jevA jaina darzananA mukhya sAta bhaMgane paNa raju karyA che. jaina dharmanA siddhAMto sAthe anya darzanenAM siddhAMtonI tulanA karI tAratamya kADhavA prayatna karyo che, dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga tathA caraNakaraNanuyoga e saghaLAnuM jaina darzanamAM je mahattva che tene sAro evo khyAla Ave che. evuM ghaNuM ghaNuM samajAvatI vakhate keTalAye mahApuruSanI vicAraNAomAMthI avataraNo rajU karIne pote ApelI samajAvaTane samarthana maLI rahe che evuM sAbita karavA prayatna sevyuM che. jaina darzanane lagatAM A prakAranA anya ghaNuM kharAM pustakemAM banyuM che tema prastuta pustakamAM paNa pAribhASika zabdo meTA pramANamAM Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * . -- * [26] abhiprAca-darzana, dekhAI rahyA che. sumAre 50 varSa pahelAM jaina AtmAnaMda prakAza patramAM emaNe prakaTAvelA A lekhane pustakAkAre rajU karI daIne samAjane eka ati upayogI sAhitya sattotera varSanI A umare ApavA badala lekhaka zrI phatehacaMdabhAIne tema ja prakAzaka zrI jaina AtmAnaMda sabhAne abhinaMdana ghaTe che. TUMkamAM jainadarzananI samajaNa IcchatA vAcakane prastuta pustakamAMthI manana tema ja ciMtanane rasate caDhI zakavAmAM madadarUpa nIvaDe evo upayogI bodha maLI rahe che. zrIyuta amRtalAla kAlIdAsa dozI muMba B. A. , pramukha tA. 5-3-196ra zrI jaina sAhitya vikAsa maMDaLa ( 2 ) zrI jainadharmanA prakhara abhyAsI ane siddhAMtanA prakhara ciMtaka zrI phatehacaMda jhaveracaMdane hAthathI lakhAyela "karmagagraMthane vidvattA bharela Amukha savistara ApavAmAM Avyo che. A Amukha vAMcavA-vicAravA jevo che. karmaveganuM avalokana-zrI jIvarAjabhAI odhavajI jaina dharma prakAza. pu. 68 phAgaNa (nyA. hAIkorTa-bhAvanagara) ( 3 ). saMsthAnA prAraMbhathI Aja sudhI pAThazALAnA saMcAlaka tarIke kAryakartA zrI phatehacaMda jhaverabhAI A saMsthAnA prANa samA che. teozrI paNa jaina tatvajJAnanA ucca abhyAsI hoI temanA jJAna ane anubhavano lAbha anekavAra vidyArthIone maLe che. temanI kuzaLa kAmagIrIthI saMsthAe jvalaMta pragati karI che. piSa judI 2 zrI jAsudabahena pAThazALAnA saMcAlako saM. 2011 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya-darzana [27] (4) pU. zrI suracaMdabhAi putra badAmIe tathA zrI phatehacaMda jhaverabhAi ke jeo dharmazAstramAM niSNAta che, temaNe pahelI be AvRttio sudhArI ApI hatI. A AvRtti paNa zrI phatehacaMda jhaverabhAIe sudhArI ApI che. A mATe teozrIne hArdika AbhAra mAnuM chuM. zrI phatehacaMdabhAIe to mane ghaNIvAra protsAhana ApyuM che, yogya mArgadarzana ApyuM che. sarala syAdvAda mata samIkSA--zrI zaMkaralAla DAhyAbhAI ( 5 ) vidvatna, saujanyamUrti zrI phatehacaMda jhaverabhAInuM jJAnapracura Amukha zrI AnaMdaghana pada saMgraha bhAvArtha pustakane vadhAre samRddha kare che. vi. saM. ra009-zrI maNilAla mohanalAla pAdarAkara ( 6 ) murabbI zrI phatehacaMdabhAi jhaverabhAI jaina samAjanA eka jANItA kAryakartA che. emanA dharmaparAyaNa ane sevAparAyaNa jIvane emanI pAse dharma ane jIvananAM vividha pAsAMone lagatuM ciMtana karAvyuM che ane anubhavane nicoDa apAvyuM che, je emanA ghaNA lekha dvArA ApaNane maLela che. emanI lekhana pravRtti pacAseka varSanA sudIrgha kALa paTa para vistarelI che. e lekhamAM ApaNane emanA vicArenI ugratA ane susaMgatatAnuM satata darzana thAya che. emanI pAse ApaNuM jaina dharmanA ghaNuM mahattvanA graMthanuM suyogya parizIlana che, keTalIye uttama sAhityakRtiothI paNa teo suparicita che ane potAnA vicArone vyakta karavA mATe saraLa ane prAsAdika bhASAvALI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - . . [28] abhiprAya-darzana zailI paNa che. AthI ja emanA lekhe sau koIne vAMcavA game tevA che. emanA lekhonA pragaTa thatA (bhAvanagaramAM ane muMbaImAM) baMne saMgraho AvakArapAtra lekhAze emAM zaMkA nathI. Do. ramaNalAla cI. zAha prA. seMTa jheviyarsa koleja muMbaI (Ph. D.) ( 7 ) bhAvanagaranA suzrAvaka dharmAnika zrI jhaveracaMda bhAicaMdanA suputra vayovRddha ane jJAnavRddha zrIyuta phatehacaMdabhAi eka jANItA lekhaka ane vaktA che. pitAnI nAnI umaramAM teoe dhArmika sUve, prakaraNo, bhAge, tathA siMdUraprakara, adhyAmakalpadruma, jJAnasAra, upamiti bhavaprapaMco kathA Adi uttama graMthane pitAnA pitAzrI pAse abhyAsa karyo hato. saMskRta bhASAmAM paNa pote pravINatA meLavI che. '' - trIza varSanI ummare teoe bhAvanagarathI prasiddha thatA zrI AtmAnaMda prakAza mAsikamAM lakhela jaina darzana mImAMsA vagere cAra lekhe tathA eka tyAra pachIno lekha ema pAMca lekho zrI jena AtmAnaMda sabhA taraphathI prakaTa thAya che. temanuM vizALa vAcana ane ciMtana dazyamAna thAya che. temanAM bIjA saM. 1968 thI lakhAyelA lagabhaga pAMtrIsa lekhe tathA lagabhaga trIza kAvyanuM prakAzana pustakarUpe muMbaI zrI adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa taraphathI thAya che je prakAzana jaina samAja mATe ati upayogI thaze. emanA kuTuMba taraphathI emanA pU. pitAzrIne saMkalpAnusAra saM. 1971mAM zrI siddhagirijIne charI' pALato saMdha sva. u. zrI vIravijayajInA netRtva nIce kADhavAmAM Avyo hate. muMbaImAM teonI samAjasevA jANItI che. muMbaI zrI vijayavisara saMdhanI jJAna samitinA sabhya tarIke huM temanA nikaTa paricayamAM Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya-darzana [29] chellAM pAMca varSa thayAM Avyo chuM. zrI siddhakSetra jena bAlAzramanI menejIMga kamiTInA sabhya tarIke tathA jaina dhArmika zikSaNa saMghanA agragaNya kAryakartA tarIke, teonI sevA amUlya che. teozrIe muMbaI adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLanA pramukha tarIke je suMdara salAha sUcanA maMDaLane ApI che te bhUlI zakAya tema nathI. A sivAya ghaNI saMsthAomAM teo sabhya tarIke sevA ApI rahyA che, te mATe samAja teone RNI che. teonA lekho tathA kA maulika ane arthagAMbhIryathI bharapUra che. temAM adhyAtmajJAna jhaLakI UThe che. mArA pUjya pitAzrInA phaMDa taraphathI prakaTa thayela zrI jaina gurjara sAhityaratna tathA tenI kAvya prasAdI bhA. 1lA mATe vi. saM. 2016mAM lakhI Apela purovacana mATe huM temane RNuM chuM. zAsanadeva teone AvI samAja sevA ane sAhitya sevA karavA mATe dIrdhAyuSya bakSe evI prArthanA sAthe viramuM chuM. muMbaI vi. saM. 2018 lI. bhAIcaMdabhAI nagInabhAI jhaverI vasaMta paMcamI (TrasTI zrI geDI devasUra saMgha) (8) - zrI phatehacaMdabhAI jaina samAjanA eka pIDha sevaka tarIke jANItA che. ane temane paricaya AjathI 20 varSa pahelAM theye ane temaNe pitAnAM vinamra, mAyALu svabhAvanI mArA para na bhUMsAya tevI chApa pADI. jaina dharmanuM temanuM UMDuM jJAna joIne huM mugdha banyo. temane meM mArA murabbI mAnyA ane Aja paryata mAnato rahyo chuM. naitika viSayo paranuM temanuM jevuM UMDuM jJAna che teTaluM ja naitika daSTie temanuM jIvana ucca che-ema mArA aMgata anubhava parathI kahI zakuM tema chuM. teo jaina AtmAnaMda sabhA-bhAvanagara, adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa-muMbaI jena dhArmika zikSaNa saMdha-muMbaI, jaina zvetAMbara Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ my hm bh fr khrny khy jr fy t my gy myN mr mr sy [ 30 ] abhiprAya-darzana ejyukezana borDa-muMbaI, zrI goghArI jaina mitra maMDaLa-muMbaI, jaina bAlAzrama, jaina gurukuLa vagere nAnI moTI aneka saMsthAo sAthe joDAyelA che. ane vinamrabhAve yathAzakti sevA karI rahelA che. dhAmadhUma ane prasiddhithI dUra rahevuM e emanI khAsiyata che. temanAM dharma tatvaviSayaka jJAnano lAbha samAjane vividha lekha dvArA maLate rahyo che. e lekhe be sthaLe pustakarUpe prakaTa thatAM joIne mane ghaNo AnaMda thAya che. huM mAnuM chuM ke A pustaka tattvaciMtananA abheda pravAsIone ghaNuM rasadAyaka tathA mArgadarzana ApanArUM thaI paDaze. zrI phatehacaMdabhAIne taMdurastIbharyuM dIrdhAyuSya IcchuM chuM. jethI samAjane temanI sevAono vizeSa ne vizeSa lAbha maLI zake. zrI jayaMtilAla ratanacaMda zAha muMbaI-phAguna ( B.Com-London ) maMtrI zukala aSTamI zrI siddhakSetra zrAvikAzrama tA. 13-3-1962 zrI siddhakSetra ejyukezana sesAiTI zrI jaina davA khAna-pAyadhunI vagere (9) poNosothI vadhu varSanI ummare paNa eka yuvAna jevI zaktivALA, dareka jaina sabhAmAM jenuM agrasthAna hoya che tevA zrI phatehacaMdabhAIne muMbaIno jaina samAja sArI rIte oLakhe che. emanA chuTA chavAyA chapAyelA lekhone saMgraha be pustakamAM karavAmAM AvyA che, je vAMcavAthI teo jaina phIlosophInA keTalA sUkama ane UMDA abhyAsI che tene khyAla Avaze. muMbaI-bhAvanagara vagere sthaLonI ghaNuM jaina dhArmika saMsthAomAM teo agatyanA kArya kare che, jemAM zrI jaina dhArmika zikSaNa saMgha mukhya che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya-darzana [31] A prasaMge mArA eka sva. mitra zrI motIcaMdabhAI selisiTara mArA smaraNamAM Ave che. mAtra rojanI eka sAmAyikanA TAImamAM lakhavAnI TevathI temaNe ghaNuM ja UMcuM ane moTuM sAhitya sarjana karyuM che. mArA vaDIla mitra zrI phatehacaMdabhAIne huM vinaMti karuM chuM ke jyAre teo ghaNuM ja upAdhiothI mukta thayA che tyAre teo paNa jaina tattvajJAna vagere upara yuvaka varganI jaina dharma tathA jaina tattvajJAna tarapha abhiruci vadhe tevI zailIthI eka pustikA lakhe te jaina tathA tatvanI rucivALA jainetara samAja upara kAyamane ane mATe upakAra thaze. kezavalAla nagInadAsa zAha ( B. Com.) vasaMta paMcamI mAnada kezAdhyakSa vi. saM. 2018 zrI jaina dhArmika zikSaNa saMgha tA9-2-1962 mAnada maMtrI zrI jaina sAhitya sabhA (10) zrI phatehacaMdabhAinA ati nikaTa paricayamAM AvavAnuM sadbhAgya mane maLyuM nathI tema chatAM A saujanyamUrtie mArA mana upara ghaNI UMDI chApa pADI che, ema kahuM to temAM atizayokti nathI. temanI AjIvana sevAparAyaNatA, temane adhyAmaraMga, temanI kartavyabuddhie mArA hRdayamAM temane mATe sabhara sanmAnanI bhAvanA ubhI karelI che. temanA lagabhaga pacAsa varSa pahelAMnA jainadarzana mImAMsA vagere lekho bhAvanagara zrI AtmAnaMda sabhA taraphathI prakAzita thAya che. tathA anya lekha ane kAjo muMbaI adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa taraphathI prakAzita thAya che. jaina samAjamAM je ceDAeka sahRdaya kAryakartAo che temAM zrI phatehacaMdabhAInuM sthAna mokhare che. sva. zrI lallubhAi karamacaMda Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 32 ] * abhiprAya-dezana dalAla ane zrI phatehusraMdabhAI khanene adhyAtmajJAnanAM rasiyA tarIke ane jaina samAjanA dhurdhara kAkartA tarIke mArA abhyAsakALathI huM pichAnatA AvyA chuM. jaina samAjanI utkrAntimAM baMnenA phALA vizALa che. zrI phatecaMdrabhAInI mukhAkRti evI che ke tene jotAM harakAne temanAM pratye mAna upaje. temanAM hRdayanI urmionA paDo temanI prasanna ane saumya mukhamudrAmAM paDe che. temanA dilanI sAttvikatAnu spaSTa citra temanI mukha ArasImAM aMkita thAya che. sevA ane ADaMbara ghaNI jagyAe nikaTanAM sAthI hoya che. zrI phatehucaMdabhAImAM sevA ane nirADaMbarIpaNAne ajaba sumeLa thayelA che. can Do all the good you can as long as ever you " tamArAthI banI zake teTalA lAMkhe| samaya ane teTalu sArUM karA A sUtra zrI phatecaMdabhAInA dIrdha jIvananI dIvAdAMDI rUpa baneluM che, ema temane jANanAra sau kAne lAge che. temanI dhArmika ane sAmAjika vividha samAja kalyANakArI pravRttie A mahAna dhyeyathI suvAsita thayelI che. .. zrI phatecaMdabhAi eka acchA vicAraka, sUkSma ciMtaka, tatvajJa ane suMdara lekhaka che. temanAM vicArAmAM UMDAI ane gahanatAnAM darzana thAya che. temanAM lakhANA AtmatattvanA ati vizada ciMtanathI bharelAM che. eka vepArI tarIke vyavahAramAM DUbelAM chatAM temane AtmA jANe tenAthI jaLakamaLavat nyArA dekhAya che. ema lAge che ke te A duniyAthI bhAgI chuTavA mAge che paNa saMjogavazAt tema karI zakatA nathI. temanuM saMsAra sAthenuM sagapaNa jANe dhAvamAtA jevu che. temanAM lagabhaga cAlIza varSa pahelAMnA eka kAvyanI nIcenI paMkti ApaNane A vAtanA spaSTa khyAla Ave che. uparathI Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya-dezana ****** tr " gUDha timirathI chApuM hRdaya A, zeAdhe tamArI Aza, vibhA ! have- a Na sU la ratnatraya kAM ti thI, prakaTAve suujAsa vibhA ! have- ahiM rA ta ma bhAve huMyAcu, aMtarAtma-sthira vAsa-vibhA ! have temanAM hRdayamAMthI nIkaLelAM A matalakhanAM anya sphuraNeA paNa A bAbatanI ApaNane jhAMkhI karAve che. atRpta tRSAmaya Atma prati, pravaheA rasa zAMta taNeA ja jhA; zuci AMtara zAzvata tRpti thavA, prabhu zAMti sadA sukha zAMti bhare. [ 33 ] jIvananAM yauvana kALathI ja temanA hRdayamAM A sAttvika ane AdhyAtmika bhAvanAe uchaLI rahI che. sa. 1976 nAM eka jUnAM kAvyanA temanA udgArA A rahyA. sukhaduHkhanAM nimitta viSe samacittatA, preA jethI prakaTe zubha manAyoga jo; tattvataNI dRSTimAM zAMti meLavI, anAdi dhana visarI smarIe Apajo. jANe kAi parama ucca hRdayanAM udgArA na hAya! chatAM te bhUlatAM nathI ke peAte saMsArI AtmA che. saMsAramAM paNa zraddAnA apUrva aLathI teo peAtAnuM nAva haMkArI rahyA che. kaSTotaNAM nirmANathI abhibhUta thaI gabharAya zuM ? zraddhAvaDe sa`sAra cIlA kApatAM karamAya zuM? [AtmA tuccha nathI ane dIna paNa nathI, sAmarthyavAna che] 66 nA tuccha ! nA nathI dIna tuM! sAmarthya tArU jo rahyuM, saMtapta kAM kara citta thAruM! Ayu niSphaLa jo vahyu " ,, Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [34]. * abhiprAya-dazana zrI phatehagaMdabhAIe pitAnA dIrdha jIvanamAM je anekavidha sevA pravRttio AdarI che te uparathI ja temanA AtmAnAM sAmarthyane ApaNane parace maLe che. temane AtmA baLavAna che. nAgacam nAmA vane Dhate--e sUtra temaNe jIvanamAM barAbara vaNI lIdhuM che. zrI phatehacaMdabhAIne zaizavakALathI ja kuTuMbamata susaMskAra vArasAmAM maLelAM che. ane je vArasAmAM maLyuM tene kevaLa jatanapUrvaka jALavI rAkhyuM nathI paNa uttarottara temAM vRddhi karI che. temane gRhasthAvAsamAM rahele AtmA jJAnagarbhita vairAgyathI vAsita thayeluM che. temanAM hRdayamAM jANe eka ja icchA bAkI rahelI che. IcchA sarvAtmabhAne ramaNa karavA vizvabaMdhutva bhAve." temanI A bhAvanA pUrNa thAya ane teo AtmAnA vikAsakramanI eka pachI eka keDIo sara karavA Arogyamaya dIrdhAyuSya prApta kare - e ja abhyarthanA. vaDodarA zrI nAgakumAra makAtI phAlgana vadI 1 (B. A., LL. B. ) tA. 22-3-62 (11) AjathI pacAsa varSa pUrve AtmAnaMda prakAzanA pustaka AThamAmAM jainadarzananA cAra anuga-dravyAnuyoga, gaNitAnuga, kathAnuga, ane caraNakaraNAnuyegane lagatI kramasara prakAzita karelI lekhamALA "jainadarzananI mImAMsA e nAme TUMka samayamAM pustakarUpe prakAzita thanAra che te jANI atyaMta AnaMda anubhavuM chuM. AkhIye lekhamALA huM atyaMta rasapUrvaka sAvaMta vAMcI gayo chuM ane te vAMcI gayA pachI paNa bhASya sahita zrI umAsvAmijInuM tatvArthasUtra jANe gujarAtImAM vAMcI gayo houM tevuM mane kharekhara Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya-dezana [ 35 ] lAgyuM che. AjathI pacAsa-sATha varSa pUrve jyAre gRhasthava mAMthI virala vyakti ja mULa dharmagrathAnA abhyAsa karatI hatI tevA aMdhakAra yugamAM zrI phatehucaMdabhAie jainadarzananA sarvAMgI UMDA abhyAsa karyAM eTaluM ja nahi paraMtu te jJAnanA gujarAtI bhASAmAM eka lekhamALA dvArA sAmAnya jaina samAjane rasAsvAda karAvyA te temanI nhAnIsunI sevA na gaNAya. tema ja te bAbata temane atyaMta gaurava ApanArI che. * prastuta pustaka jaina dharmanuM sAmAnya jJAna dharAvanAra gRhasthAne tathA vidyArthI ene vAraMvAra vAMcavA ane vicAravA yogya Reference Book jevuM banaze. pustakamAM lekhamALA uparAMta tulanAtmakadraSTie jainadarzana, zrI mahAvIraprabhunu AMtarajIvana, cha- rI' pALatAM tI yAtrAnI AdhyAtmika parimala tema ja vAcaka yAvijayajI mahArAjanuM TUMkuM jIvana caritra e cAra lekhA sAmela karI pustakanI upayeAgitAmAM ghaNA vadhArA thayA che. prastuta pustakanA aheALA pracAra thAe evI mhArI zubhecchA che. muMbai tA. 18~3~'62 aMbAlAla caturabhAi zAha B. A. ( Ana ) ( 12 ) bhAvanagaranivAsI suprasiddha zrImAna dhImAna zrI phatehuthaDha jhaverabhAI ke jee varSAthI sukhaImAM nivAsa kare che, te mAtra A sIlka ke phensI kApaDanA vepArI ja nathI paratu jaina tattvajJAnanA asAdhAraNa UMDA abhyAsI che, dharmAMzraddhALu, saccaritra, sevAbhAvI sadgRhastha che. teo sAcA adhyAtmajJAnanA premI pracAraka-prasAraka kahI zakAya. jemaNe peAtAnAM 77 varSAnA jIvanamAM ciMtana manana parizIlana dvArA meLavelA viziSTa AdhyAtmika jJAnanA lAbha jana-samAjane chellAM 50 varSAthI ardha saikAthI ApyA che. bhAvanagaranI jaina AtmAna%0 sabhA dvArA prakAzita thatA mAsika 'AtmAnaH prakAzamAM saMvata Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * - - - - - [36] abhiprAya-darzana 1967 thI vartamAna samaya sudhI vividha lekhe ane kAvyo dvArA prakAzita che. adhyAtmajJAna ApanArA emanA e lekhenA be saMgraha "jainadarzana mImAMsA bhAvanagara jaina AtmAnaMda sabhA taraphathI tathA svAnubhavaciMtana hAlamAM zrI adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa taraphathI prakAzita thAya che ethI jijJAsu vAcakone vizeSa AnaMda thaze. e lekhomAM jainadharmanI tulanAtmaka vicAraNa, sAthe dravyAnugAdi cAra anuge, cAra nikSepA, pAMca samavAya-kAraNo, sthAvA, saptabhaMgI, sAta na, ane karmazAstra saMbaMdhI vicAraNA che. temAM vAcaka mukhya zrI umAsvAmijInA tattvArthasUtra, zrI siddharSinI upamiti bhavaprapaMcAkathA, tathA adhyAtma-nika mahAtmAo zrI hemacaMdrAcArya, u0 zrI yazovijayajI, u0 zrI vinayavijayajI, zrI AnaMdaghanajI, zrI devacaMdrajI, AdinAM mahattvanAM vacane paNa udhRta karelAM jaNAze. "pavitra jIvana ane tenI pratijJAo," sAtvika vRttinuM jharaNuM, vagere aneka lekha manana karavA gya ane jIvanamAM utAravA yogya jaNAze. vizeSamAM sva. dharmaniSTha pitAzrInA zubha saMkalpa pUrNa karanAra pitR-bhakta zrI phatehacaMdabhAie bhAvanagara, pAlItANA, muMbaInI jaina samAjanI aneka saMsthA-sabhA-samitione pitAnI amUlya sevAo ApI pitAnA jIvanane dhanya-kRtArtha banAvyuM che, eTaluM ja nahi zrI vIzA zrImALI vaNika jJAtine dIpAvI che, jaina samAjane ujavaLa yazasvI banAvyo che ema kahevAmAM atizayokti nahi gaNAya. ApaNe paramAtmAne prArthanA karIe ke teo dIrgha AyuSyamAna thaI jaina zAsana-samAjanI viziSTa sevA bajAvavA zaktizAlI thAya. - vaDodarA vi. saM. 2018 phAguna lAlacaMda bhagavAnadAsa gAMdhI zukala trayodazI ( nivRtta jaina paMDita) - Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya-darzana [37] ( 13 ) murabbI zrI phatehacaMdabhAIe lagabhaga aDadhI sadI pahelAM bhAvanagara "AtmAnaMda prakAza mAsikamAM lakhelA lekhomAMthI cAra lekhe, bhAvanagara jaina AtmAnaMda sabhA jainadarzana mImAMsAnA nAmathI prakAzita kare che tathA bAkInA lagabhaga sADatrIsa lekho ane pacIsa kAvya, samAjane upayogI haiI muMbaI adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa teozrInI aneka varSonI sevAnA pratikarUpe "svAnubhava ciMtana" nAmathI prakAzita kare che, te jaina samAja mATe gauravarU5 che. jenadana mImAMsAne temane lekha saMskArI bhASAmAM jainadarzananuM vyApaka svarUpa ane jainadarzana vizvadharma kevI rIte hoI zake tenuM savistara varNana, naya, nikSepa, anugo, saptabhaMgI ane pUrvanA mahapurUSonI sahAdatathI bharapura che. bIje lekha "tulanAtmaka draSTie jainadarzana mAM vividha dharmo, darzananI tulanA, syAdavAda draSTie jainadarzana sAthe karI sarva darzananuM avataraNa prAte jainadarzanamAM samAI jAya che te vistArapUrvaka darzAvela che. - trIjo lekha "zrI mahAvIranuM AMtara jIvana" ane cothe lekha emanA kuTuMba taraphathI saM. 1971mAM bhAvanagarathI siddhAcala tarapha kADhela padyAtrA saMghanI parimalarUpe TANA mukAme svaU0 zrI vIravijayajI mahArAje bhaNavelI samyagU-darzananI pUjAnA vivecanarUpe che. pAMcame lekha "mahAna tirdhara U. zrI yazovijayajI saMbaMdhamAM saM. 2013 mAM lakhAyela lekha che. bIjA anya lekhomAM "divya bhAvanA baLa" "samayocita sevA" "viveka buddhine vinipAta" "vizvanI vicitra ghaTanAo" "vizvamAM AtmAnuM sthAna" "jIvana ane mRtyu" "mAnasika khIlavaNI" vageremAM sAmAjika, dhArmika ane AdhyAtmika tatvonuM sUkSma avalokana che, ane vAMcamane ucca prakAza samarpe che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38] abhiprAya-darzana kAvyamAM zrI AnaMdaghanajInA ATha padone harigItamAM anuvAda manuSya jIvananuM amRta", "Amika sAmarthya prakaTAvavA abhyarthanA", "paramAtmA pratidaya nimaMtraNuM" vagere bhinna bhinna chaMdavALA kAvyamAM AtmAnI ucca bhAvanAo draSTigocara thAya che, je temanA AtmAne tathA vAcakenA AtmAne UrdhvagAmI banAve che. TUMkamAM teozrInA lekho ane kAvya vidvatAthI bharapUra che; jaina samAjane gauravarUpa AvA vidvAna ane zAstranA abhyAsI murabbI pAsethI emano A vidyAne vAraso laI ceDA vidvAna ane abhyAsIo taiyAra thAya e khUba ja IcchanIya che. mu. zrI phatehacaMdabhAI jaina samAjanI aneka saMsthAomAM varSothI pitAnI sevAo ApatA rahyAnuM Aje ghaNAo jANe che, paNa sadI upara vItI gayelI umare paNa teozrI khUba ja dhagazapUrvaka sanniSThabhAve samAjanA dhArmika, zaikSaNika ane sAhityaka kSetre tana, mana, dhanathI pitAnI sevAo ApatA rahyA che e ane kone preraNArUpa che. muMbaI, bhAvanagara, pAlItANa vagere zaheranI jaina samAjanI AgevAna koI paNa saMsthA evI bhAgye ja haze ke jemane murabbI zrI phatehacaMdabhAInI sevAno lAbha nahIM maLe hoya. AvA eka sevAmUrti ane pIDha lekhakanA prakAzanane lAbha jaina samAjane maLe te paNa samAjanuM eka sadabhAgya che ema kahuM to atizayokti nathI. aMtamAM mu. zrI phatehacaMdabhAI samAja sevA ane sAhitya sevA vadhune vadhu kare te mATe teozrIne taMdurastIbharyuM dIrdhAyu bakSe ema zrI zAsanadevane prArthanA karuM chuM. hIrAlAla juThAlAla zAha saM. 2018 upa pramukha " citra sudI 1 zrI adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa gurUvAra - TrasTI muMbaI zrI agAsI jaina derAsara Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya-dezana ( 14 ) darzanazAstranuM jJAna dharAvanAra vyakti hajArAmAM mAMDa ekAda mAnavI najare paDe che. jema eka vidvAne kahyuM che ke dasa hajAra mANase eka vaktA hoya che, tema dasa hajAra karatAM paNa vadhu mANase ekAda danazAstrI najare paDe che. dana zAstrane viSaya NeAja kaThina che. jJAnanA kSayeApazama vagara e prApta thatA nathI. * [ 39 ] zrIyuta phatehucadrabhAie mAtra pacIza varSoMnI laghu vayamAM ' jaina dana mImAMsA' upara lakheleA vizALa lekha tathA anya cAra lekhA jaina AtmAnaMda sabhA taraphathI pustakarUpe prakaTa thAya che. tathA svAnubhava ciMtana ' rUpe lakhelA lagabhaga pAMtrIza lekhA ane kAvyA muMbaI adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa taraphathI prakaTa thAya che te vicAratAM atyaMta AhlAda anubhavAya che. zrI phatehucaMdabhAie rajI karelA purAvA sAthenI dalIlo temanI pratipAdana zailIpUrNAMka sarala bhASAmAM karelI rajuAte vidvAneA tathA sAmAnya mAnavI mATe paNa atyaMta upayAgI thaI paDaze te ni:za Mka vAta che. teeAnuM bhASA uparanuM varcasva ane jJAnanI gaMbhIratA jotAM temanI buddhi ane abhyAsa mATe mAna upaje che. jema mahAsAgaranA taLIe paheAMcI zeAdhakA meAtI meLave tema zAstrorUpa mahAsAgaranA taLIe paheAMcI zrI phatehucaMdabhAi cha dananAM tattvAnA UMDANamAM UtarI zuddha tattvArUpI meAtIne bahAra lAvyA che. tenA zuddha svarUpane nyAyapUrNAMka raju karela che. teoe judA judA zAstronuM adhyayana, abhyAsa, avaleAkana uparAMta paradezI vidyAnenAM maMtavyeA raju karI te sarrane nyAya puraHsara taTastha dRSTie je pratipAdana karyu che te temanI tIvra buddhi ane aMtaranA UMDANamAM bharelI dharmAbhAvanAnA purAvA che. A banne pustakAmAM pratyeka viSaya upara raju karela dana zAstranuM UMDuM rahasya jotAM zrI phatehucaMdabhAie Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P [40] abhiprAya-darzana mahAna purUSArtha sevyo che joIe eTaluM ja nahi paNa eka darzana zAstrInuM sthAna zobhAve tevuM A kArya jotAM ema ja lAge che ke pUrve keTalAe bhavonI jJAnanI ArAdhanA karI haze tyAreja AvuM uttama prakAranuM jJAna prApta thayuM haze. emanA pitAzrI zrIyuta jhaverabhAI AdhyAtmika jJAnanA jhaverI hatA. jJAna levAne ane devAno temane vyavasAya ja thaI paDyo hato enA rame remamAM jJAnanI upAsanA bharI hatI. maLaske cAra vAgye UThIne haMmezAM jJAnanI ArAdhanA karatA. tyAra pachI pote bhaNatA ane bIjAne sAmAyikamAM bhaNAvatA. zrI phatehacaMdabhAine vArasAmAM A mUDI teo suparata karatA gayA. teone vyAvahArika vyavasAya te je ke kApaDane hato chatAM jaLakamaLavat alipta rahIne harahaMmeza teo jJAnanI ArAdhanA karatA ja rahyA che. zrIyuta phatehacaMdabhAI dukAne jatA hoya ke dukAnethI AvatA hoya, game tyAM jatAM juo paNa temanA hAthamAM sarasvatI devInA pratIka samA eka be pustake avazya hoya ja. zrI phatehacaMdabhAI atyAre sattotera varSanI vayanA hovA chatAM ATalI ummare paNa zIrSAsana vagere emanA Asane niyamita rIte kare che. judI judI kasarato kare che. ane cAle tyAre yuvAnonI paNa AgaLa nIkaLI jAya che. temanA mukha upara puNyanI pratibhA paDe che. temanA dehanI kAMti, mukhAraviMdanI mAyALutA, amI bharelI AMkhe, saraLa svabhAva, nAnA meTAnA bhedabhAva vagara sarvanI sAthe ekameka thaI jaI sahune potAnA karI levAnI kaLA, samaya Avye satya kahevA chatAM miSTavacana ane premathI sAmAnA dIlane jItI levuM, pare pAra karavAnI temanI tamannA, bIjAnA kalyANamAM pitAnuM kalyANa samajavuM. AvA AvA aneka guNothI alaMkRta emane svabhAva temanA saMsargamAM Avela sahu koIne paricita che. - teoe jinezvara bhagavaMtanI pratimAonI pratiSThAo karI che. zatruMjayagirirAjane saMgha kADhyo che, aDhAI mahotsava, zAMtinA, ww Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara abhiprAya-darzana [41] navakArasIo vagere dharmanAM ghaNAM kAryo karyA che. svAmIbhAIone sahakAra Apa, samAjanI sevA karavI, keLavaNIne uttejana ApavuM tathA pratyeka dharmakAryamAM tana-mana ane dhanathI sadAya tatpara rahevuMA badhuM temanA jIvanamAM remerama ramI rahyuM che. kauTuMbika rIte paNa pUrvanA puNyage teo puNyazALI che. amAruM kuTuMba "lakhANuM kuTuMba kahevAya che. lakSyabiMdu nakkI karIne kArya karavuM e kauTuMbika guNa temAM khAsa aMkAya che. bhAvanagara) amArUM mULa vatana che. bhAvanA+gRha bhAvanAnuM ghara hoya tema vizvakalyANanI bhAvanA temanA aMtaramAM vasI rahI che. emanA nAma pramANe dareka ThekANe phatteha ja thAya che. temanA utkarSamAM temanA pitAzrIne ane muni mahArAjAone ananya phALo che. evI ja rIte kauTuMbika kAryamAM temanA putra saMskAramUti zrIyuta hiMmatabhAI ane temanAM dharmapatnI vasaMtabahena, zrI phatehacaMdabhAinAM putrI jasumatIbahena, lIlAvatIbahena temaja pautra ajitabhAI ke je . F. mAM abhyAsa kare che tathA jene pU. A. zrI vijayalabdhisUrijI "kathApremI" kahIne saMbodhatA hatA-vagere taraphathI sarva prakArano sahakAra-coga prApta thayo che. AkhuM kuTuMba mAyALu ane saMpIlA svabhAva sAthe bApujInI sevAmAM sadAya tatpara rahe che-te mATe teo kharekhara bhAgyazALI che. zrIyuta phatehacaMdabhAI mArA kAkA che. amArA kuTuMbanA gauravarUpa che. temanAM "jainadarzana mImAMsA " tathA "svAnubhava ciMtana baMne pustake aneka varSo paryata amara rahe! ane sarvanuM kalyANa kare e ja abhyarthanA. muMbaI saM. 2018 citra suda 1 gurUvAra rAIcaMda maganalAla zAha maMtrI zrI goghArI vizA zrImALI jJAti zrI goDIjI jaina pAThazALA Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 42 ) abhiprAya-darzana (15) jyAM jyAM rasa cusavAnI taka hoya tyAMthI rasa cusI levo e bhramaranI prakRtti. satata prayatnazIla rahIne sumadhura madhapUDAnI racanA karyo javI e madhamAkhInI prakRtti. ema jyAM jyAM tatvajJAna meLavavAnI taka heya, AtmalAsane adhyAtma rasa maLavAnI jyAM jyAM zakayatA hoya tyAM tyAM pahoMcI javuM- rasa cusI le e phatehacaMdabhAInI prakRtti. ane koI paNa zubha pravRtti hAthamAM lIdhI eTale te pAra pADavA mATe satata prayatnazIla rahevuM e zrIyuta phatehacaMdabhAIne mukhya svabhAva. mAnava-jIvanamAM jyAre AvA guNe sahajabhAve aMkita thAya che tyAre te vyaktine vikAsa paNa sahajabhAve dinapratidina thato ja Ave che. zrIyuta phatehacaMdabhAInI jIvana rekhAne jyAre ApaNe vicAra karIe chIe tyAre uparane mahAguNa emanA jIvanamAM sahajabhAve vaNa hoya tema ApaNane dekhAI Ave che. tatvaciMtana ane namra sevAbhAva emanA jIvanamAM bharyo ja hato. teozrInA pitAzrI jhaverabhAI bhAIcaMdanA tattvajJAna ane dharmaparAyaNa saMskArI jIvananI chAyA temanAmAM paDI, ane ladhu vayathI ja darzanazAstrane abhyAsa karavAnI zubha vRtti teozrImAM jAgI, tenA pariNAme darzanazAstra jevA kaThaNa viSaya upara UMDu talasparzI sAhitya AlekhI zakyA che. A graMthamAM raju thaela teozrInA lekhe, ane e uparAMta teozrIe bIjA je aneka lekhe, prastAvanA, vivecane vagere lakhyA che, temAM tattvajJAnanuM UMDuM ciMtana, tulanAtmaka draSTi ane adhyAtmabhAvanAnuM vahetuM jharaNuM ApaNe joI zakIe chIe. - jIvananI ugamaNathI ja teozrIe, jyAre jyAre, jyAM jyAM tatvajJAnanA abhyAsanI taka maLI che tyAre tyAre utsAhapUrvaka te Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya-darzana [ 43] jhaDapI lIdhI che, ane vadhu ne vadhu jJAna-saMpAdana karI jIvanamAM te pacAvyuM paNa che eka abhyAsI tarIke teozrIne saphaLatA maLI che tema sAdhaka tarIke paNa teozrI eTalA ja saphaLa nivaDyA che. bhAvanagaramAM teozrInA jAhera jIvananI zarUAta thaI zrI AtmAnaMda sabhA, sAmAyika zALA, jaina kanyAzALA Adi saMsthAomAM satata sevA ApI saMsthAonA vikAsamAM suMdara phALo noMdhAvyo ane vyApAra arthe muMbaI jaIne paNa teozrIe bhAvanagarane dIpAvyuM che. AtmAnaMda sabhAnA upapramukhapade rahIne, sabhAnA sAhitya prakAzana ane peTrana Adi sabhyonI vRddhi karavAmAM teozrIno phALo kharekhara noMdhapAtra che, tema ja muMbaInI ghaNI saMsthAomAM agrasthAne rahIne teo suMdara sevA ApI rahyA che. jyAM jyAM tatvajJAna meLavavAnI taka hoya, tyAM tyAM mArA-tArAnA bhedabhAva vinA eka jijJAsune chAje tema pahoMcI javuM ane bane teTaluM meLavI levuM. tema jyAM jyAM sevAnI taka hoya tyAM tyAM pitAthI bane teTalI sevA ApavI e emane taTastha bhAvanAno guNa paNuM eTale ja noMdhapAtra che. AcAra, vicAra ane vartana Ama trividhe teozrI potAnuM jIvana saphaLa karI rahyA che Aje satera varasanI vaye, eka yuvAnane paNa zaramAve teTalI satata jAgRti ane kartavyaparAyaNavRttithI teo je vegapUrvaka jJAna ane sevAnA kSetre je kaMI karI rahyA che te joIe chIe tyAre sahajabhAve olI javAya che ke-- eka sAdhaka cAlyo jAya, nA rokAya, eka sAdhaka cAlyA jAya. bhAvanagara, tA. 19-4-62 caitra sudI pUrNimA, harilAla devacaMda hi vi. saM. 2018 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [44] abhiprAya-dazana ( 16 ) AgAmI vijyAdazamIne divase jaina samAjanA eka mUka sevaka, dhArmika sAhitya ane zikSaNanA kSetramAM suMdara kAmagIrI bajAvanAra zrI phatehacaMda jhaverabhAI paMcotera varSa pUrAM karIne choMteramA varSamAM praveza kare che, temane ame aMtaranAM UMDA abhinaMdana pAThavIe chIe. jIvananI traNa paccIzI vaTAvI cUkelA zrI phatehacaMdabhAI haju yuvAna jeTale ja utsAha dharAve che, ane anekavidha sAMsArika upAdhiomAM paNa samAja ane saMgha taraphanAM kartavya pratye satata jAgRti batAve che, e jevI tevI vAta nathI. saMghanI nAnI moTI koI paNa yojanA taiyAra thaI hoya to temAM zrI phatehacaMdabhAI AgaLa cAle ane e janAne pAra pADavAne pUrato prayatna kare, e amArA anubhava parathI ame joyuM che. teo dhArmika zikSaNa saMgha UparAMta bIjI paNa aneka saMsthA ene potAnI bahu mUlya sevAo ApI rahyA che. jemAM zrI jaina che. ejyukezana borDa, zrI goDIjI jJAna samiti, zrI adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa, zrI siddhakSetra jaina bAlAzrama, zrI yazovijayajI jaina gurukuLa, zrI AtmAnaMda jaina sabhA, zrI jaina AtmAnaMda sabhA, zrI luhAra cAla prInsesa sTrITa jena saMdha, zrI goghArI jaina mitra maMDaLa jevI prakhyAta saMsthAone samAveza thAya che. - temaNe Aja sudhImAM lagabhaga trIza graMthanI prastAvanAo lakhI che ane AtmAnaMda prakAzamAM tathA anya sthaLe jainatattva viSayaka lekha lakhyA che jene saMgraha karIe to eka meTa daLadAra graMtha thAya. A zubha prasaMge temane te varSanuM AyuSya IcchIe chIe ane temanA dvArA samAjane vadhu ne vadhu lAbha thato rahe evI zAsanadevane prArthanA karI viramIe chIe. muMbaI saM. 2016 Aso jaina zikSaNa sAhitya patrikA sane 1960 sapTembara Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhiprAya-darzana [45] ( 17 ) zrIyuta phatehacaMdabhAI sAthe mAro paricaya thoDAM varSo thayAM che. temanI ummara sattera varSanI che. temaNe lagabhaga cAlIza-pacAsa varSa pahelAM lakhela pAMca lekhe bhAvanagara jaina AtmAnaMda sabhA taraphathI tathA anya lekho ane kAvya muMbaI adhyAtma jJAna prasAraka maMDaLa taraphathI thoDA vakhatamAM prakAzita thaze. "jaina darzana mImAMsA" tathA " tulanAtmaka daSTie jaina darzana" e bane te temane jaina darzana paratvene UMDo abhyAsa darzAve che. temanAM pitAzrI taraphathI vIlamAM lakhela sucanA anusAra saM. 1971 mAM emanAM kuTuMbe charI pALa siddhagirijIne saMgha kADhayo te prasaMgane anusarato lekha che. temAM zrI AtmArAmajI mahArAja kRta samyaga darzana pUjAnuM suMdara vivecana che. uparAMta zrI mahAvIra svAmInuM AMtara jIvana tathA pU. . zrI yazovijayajI saMbaMdhIne lekha paNa che. anya pAMtrIsa lekho vividha rIte sAmAjika, dhArmika ane AdhyAtmika che. tema ja kAvyo paNa vividha chaMdamAM banAvyA che. zailI paNa suMdara che, ane vAcake te sarva lenAM vAcanathI sUkSma AdhyAtmika bhUmikAmAM jaI zake tema che. zrI phatehacaMdabhAIne abhinaMdana ApuM chuM ane teo aneka saMsthAonI sevA karI rahyA che. tema ja lagabhaga paccIsa pustakanI prastAvanAo temaNe lakhI che. tethI savizeSapaNe karavA dIrdhAyu thAo tema zAsanadevane prArthanA karuM chuM. muMbaI vi. saM. 2018 caitra suda 11 ravi, tA. 15-4-62 ratilAla cImanalAla zAha B. Com. Member-Development Council ( Bycycles) Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 46 ] ( 18 ) aMjali pANI sadI pUrNa karI, 7 pAmyA jIvanamAM, caMddana samI suvAsa prasarI, Aja jaina samAjamAM; naverAtanI kIMmata kharI, kAya mArata varSamAM, phecche ' amara'maMgaLadine, dIrdhAyu hA saMsAramAM. jaina sAhityane jemanA haiye avihaDa raMga che, cheka bAlyakALathI Aja pANI sadI sudhI jemaNe jJAna upAsanAmAM jIvana vitAvyu che, jainadarzananAM cAga adhyAtmamAM jee khuba UMDA utarI tenAM hArdanuM talasparzI Alekhana temanI kalamamAM nItarI rahyuM che. abhiprAya-darzana je dhArmikasa gha-mu bai, adhyAtmajJAna prasAraka maMDaLa subai, AtmAnaH sabhA-bhAvanagara vagere saMsthAemAM peAtAnI mAnada amUlya sevA apI sAhitya prakAzananI pravRttinA peAtAnA rasa A saMsthAo dvArA samAjane pIrasI rahyA che. gRhasthayeAgamAM vyApArAdinI pravRtti sAthe teozrInuM sAhitya vana TakI rahyuM che, ane vikasI rahyu che. teozrI khuba ja sarala svabhAvI, mAyALu ane lAgaNIvALA che. jaina samAjanA vihaMgAvaleAkanakAra che. temanI DAyarImAM jaina samAjanAM vArSika saravaiyAonI nedha che. magaLamaya vidhAne-AtmAnaDha prakAza mAsika dvArA prasiddha thatA rahyA che. te anya lekha sAmagrIne sagraha teozrInAM pANI sadInAM maMgaLa avasare pustakarUpe samAjamAM prakAzita thAya che--te prasaMge mArI bhAvabharI aMjali mApuM chuM. << mArA amara Atmamathana graMthamAM tathA chellA amara sAdhanA " graMthamAM teozrIe talasparzI vidvattApUrNa yAgavAhinI kalamathI 66 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaDa ne vicAra [47] je prastAvanA tathA puravacana lakhI ApyA che te mArA apAnAM sAhityanI zobhArUpa banyA che te badala huM hArdika AbhAra sAthe abhinaMdana ApuM chuM. ' teozrI jJAna dhyAna sAthe jaina dharmanAM zubha yiAnuSThAne paNa eTalA ja rasathI Acare che ane e rIte jJAna kriyAne sumeLa sAdhI sAdhya siddha karavAmAM bAkInuM jIvana AnaMdamaya, premamaya, zAMtimaya, Arogyamaya prasAra thAoe ja zubhecchA. tAladhvaja -tIrtha bhAdrapada zukla aSTamI zubhecchaka, 2017 amaracaMda mAvajI zAha vaDale ne vicAra! Ama jo, jamaNI bAju nahi paNa DAbI bAju. gaI kAle ahIM sAme pele vaDale kevo zobhato hato ! enI kevI madhurI ghaTAdAra chAyA hatI ! tyAM keTalAM paMkhIo kirlola karatAM hatAM ApaNe paNa ghaNIvAra tyAM jaIne vizrAMti letA hatA kharuM ne? paNa Aja ? Aja to tyAM pelo vaDale nathI, pelI mIThI chAyA nathI ane tyAM AnaMdathI nRtya karatAM paMkhI paNa nathI ! Aje eka vAvAjhoDuM vAyuM ne e mahAvaDale mULamAMthI ukhaDI gayo ! zuM gaI kAle ApaNe ke keIe paNa evI kalpanA karI hatI ke, AvatI kAle A mahAvRkSa mULamAMthI ukhaDI jaze ane pAMcane ane pakSIone AnaMda ApatA A vaDa, sadAne mATe bhUtakALanI bInA banI jaze ? Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ s [48 ] vaDale ne vicAra | mArA mitra! A prasaMga tuM tArA dhyAnamAM le. jarA vicAra kara. AjanuM sukha joi, tuM manamAM malakAya che, tAre vaibhava jo, tuM prasanna bane che, harSathI nAce che, AnaMdamAM rAce che; paNa mArA bhAI ! jarA vicAra karavA Ubho rahe. A sukha sadA rahevAnuM che ? A vaibhava nitya TakavAna che A sAdhana tane zAzvata zAMti ApavAnAM che? are, kema bhUlI jAya che tuM ? ghaNIvAra sukhanA eka DagalAM pAchaLa, bhayaMkara du:kha vATa joIne ja UbhuM hoya che ! mAtra eka ja paLa pachI aNadhArI rIte bheTI paDe che, ane e bheTa thatAM, tArA A sAdhane kyAM cAlyAM jaze enI tane khabara paNa nahi paDe. - sukhanAM svapna saLagI jaze, aramAnenI sRSTi naSTa thaze, duHkhanAM parvate tUTI paDaze, AnaMdanI duniyA UDI jaze, AzAnA minArA ogaLI jaze ane vipattinI rAtri tArI cAre tarapha chavAI jaze, tyAre tArI najara kayAMya nahi pahoMce. aMdhakArane laIne tuM eka pagaluM paNa nahi bharI zake, tArI sAthe gela karanArA mitre adazya thaze, vAto karanArA khasI jaze; mAtra duHkha tArI na IchA chatAM, tArUM sAthIdAra banI jaze, mATe A DhaLI paDelA vaDalA para eka paLa zAnta najara nAkha. vaibhavanA ghenane utArI, svastha thaI vicAra kara. tuM je derI para nAcI rahyo che, te derI kAcA sutaranI che. ene tUTatAM vAra nahi lAge, ane derI tUTaze eTale tene joI khuza thanArA- tALIo vagADanArA maMda smita karI cAlyA jaze, kaheze ke mUrkha che ! ATalA zabdo belI khasI jaze, paNa tAruM zuM thaze tenI kalpanA mane dhrujAve che. e anaMtanA pravAsI ! A paDelA vRkSane joI jIvanane jarA vicAra kara. -zrI. caMdraprabhasAgarajI (citrabhAnu) Page #226 -------------------------------------------------------------------------- _