Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
» હીં અહે' નમ: શ્રી પાર્શ્વ ચદ્રસુરીશ્વરી સદ્ગુરૂન્ય નમ: માત્થણી સ મણરસ: ભગવઓ મહાવીરરસ: શ્રી પાર્થ ચંદ્ર ગચ્છીય
હે વ વં, 6[, મા, ..
સા થે નવપદ આરાધન વિગેરે તપવિધિ.
સ' ગ્રાહિકા તથા લેખિકા : શાસન પ્રભાવિકા પૂ. પ્રવતિની ખાંતિશ્રીજી મેસી
પ્રેરીકા : પ્રસિદ્ધ વકતા પૂ. પ્ર. ખાંતીશ્રીજી મ. નાં પ્રશિશુ સા. નિજાનંદશ્રીજી મ.
પ્રકાશક : શા. હ'સરાજભાઈ માણેક ધર્મ પત્ની સ્વ. અ. સૌ. શ્રીમતી કુંવરબાઈનાં
આત્મશ્રેયાર્થે. વિ. સં. ૨૦૩૯ આવૃતિ ત્રીજી પ્રત : પ૦૦
www.lainelibrary or
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૪ હું અહં નમઃ શ્રી પાર્ધચંદ્રસુરીશ્વર સદગુરૂ નમ: નિત્થણું સમણુસ્સઃ ભગવઓ મહાવીરસ્સ:
શ્રી પાર્થચંદ્ર ગચ્છીયા છે. દેવ ૬ ઉ. મા. ળ,,
સાથે નવપદ આરાધન વિગેરે વિધી
સંગ્રાહિક તથા લેખિકા : છે. શાસન પ્રભાવિકા પૂ. પ્રવર્તિની ખાંતીશ્રીજી મ. સા.
!
પ્રેરીકા : પ્રસિદ્ધ વક્તા પૂ પ્ર ખાંતીશ્રીજી મ. નાં પ્રશિશુ સા. નિજાનંદશ્રીજી મ.
પ્રકાશક ;
શા હંસરાજભાઇ માણેક - ધર્મપત્ની સ્વ. અ. સૌ શ્રીમતી કુંવરબાઈનાં
આત્મશ્રેયાર્થે. વિ. સં. ૨૦૩૯ આવૃતિ ત્રીજી પ્રત : ૫૦૦
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી પાર્શ્વચંદ્ ગચ્છીયા પરમ વિઠ્ઠી પ્રવર્તિતી સાધ્વીશ્રી શ્રી ખાંતિશ્રીજી મહારાજ
જન્મર-થળઃ નાગલપુર (કરછ) સંવતઃ૧૯૫૮ દીક્ષાઃ અમદાવાદ સંવત ૧૯૭૪ના વૈસાખ વદ-૫ વડી દીક્ષાઃ નાની ખાખળ (કચ્છ) સં ૧૯૭૫ પ્રવર્તિની પદઃ ધ્રાંગધ્રા સંવત ૨૦૧૧ના મહાસુદ૧૦
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩
* કહીં ક
કહેવા
જોગુ *
નિર'તર મન, વચન અને
આ સૌંસારમાં દરેક આત્માઓ કાયાથી જે પ્રવૃતિ કરે છે તેને મુખ્ય હેતુ સાચુ' સુખ મેલવવાને છે પણ પ્રત્યક્ષ અનુભવથી આપણે જોઇએ છીએ કે હરદમ અથાગ પરિશ્રમ કરવા છતાં સસારીક પદાર્થાથી કાઇ પણ આત્મા સુખી થતા નથી બલ્કે વધુને વધુ દુ:ખી થતા જાય છે. તેનું મુલ કારણું એકજ છે કે આત્મા શાશ્વત, સંપુણ અને સર્વોત્કૃષ્ટ સુખ ઇચ્છે છે પણ તેવુ સુખ સંસારના કોઇ પણ પદાર્થોમાં છે જ નહી માટે જ પ્રાણીઓના સર્વ પ્રયત્નો નિષ્ફલ નિવડે છે,
એ અનુપમ સુખની પ્રાપ્તિ માટે જ્ઞાની મહાત્માઓએ ઉ-તમ ધર્મારાધન શુદ્ધ ભાવ સાથે શ્રી જિનેશ્વર દેવાની ભક્તિ દાન, શીયલ અને વિષય, કષાય રહીત કાઇ પણ ફૂલની ઇચ્છા રહીત તપનુ આચરણ કરવુ' તેજ છે. એ ઉતમ ધમની કરેલી આરાધના જ સંસારીક દુ:ખાના મૂલ કારણરૂપ ક્રમની અતિગહન જડને મુલથી ઉખેડી નાખવા સમથ છે.
ભવ્ય આત્મા શ્રી જિનેશ્વર દેવાની સુંદર આરાધના દાન, શીયલ અને તપની સાથે સરલતાથી કરી શકે તે માટે કરૂણાસાગર સુરિપુ ગવાએ પોતાની કવિત્વ શકિત કેળવી ચેામાસી દેવવ'દનાદિ વિધિએ કવિતામાં રચી મુમુક્ષુ આત્માઓને ભેટ ધરી છે. જેનું આજે શ્રી પાર્શ્વ ચદ્રગચ્છીય દેવવ'ધનમાલાના નામથી જન્મ થાય છે.
સ્વગ સ્થઆગમ રહસ્યવેદી પુજ્ય આચાર્ય દેવશ્રી સાગરચદ્રસુરિ મહારાજ સાહેબજી તથા પરમ તપસ્વી શાંતમૂર્તિ સમભાવી પુજય મુનિશ્રી જગતચંદ્રજી ગણીવર મહારાજ સાહેખની એ દેવવંદનમાળા બહાર પાડવાની ઘણી જ ભાવના હતી એ માટે મારી સાથે ઉનાવા ગામે ચર્ચા પણ થયેલ વિ. સ`. ૧૯૮૨ ના ચૈત્ર માસમાં સ્વસ્થ શેઠ વસ્તારામ ગણેશના પુણ્યાર્થે તેમના ચીર જીવી સુપુત્રા ભુધરભાઇ
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
અને પીતાંબરભાઈએ નવપદજીના ઉજમણુ-સાથે અઠ્ઠાઈ મહેત્સવ કરેલ તે પ્રસંગે તેઓની સાગ્રહ વિનંતિને માન આપી પુજ્ય મુનિશ્રી જગતચંદ્રજી ગણિવર તથા પુજ્ય મુનિ શ્રી સાગરચંદ્રજી મહારાજ સહપરિવાર પધારેલા અને સાવી સમુદાય પણ ઠીક પ્રમાણમાં આવેલ એ વખતે સાધુ સાધ્વીજીઓએ કેમ વરતવું ને તેના માટે શું શું કરવું વિગેરે અનેક ચર્ચાઓની સાથે દેવવંદનમાલા બહાર પાડવાની પણ ચર્ચા થયેલ હતી. કોઈ ભાવિના અગમ્ય ભેદના કારણે કહે કે આપણું કમભાગ્યે કહે એ બન્ને ગ૭ના થંભે સ્વર્ગવાસી બન્યા અને દેવવંદનમાળાનું કામ અધર જ રહી જવા પામ્યું છતાં આ વાત મનથી અદ્રશ્ય ન જ થઈ શકી. એ ઉપકારીઓની ભાવનાને સિદ્ધ કરવા સં. ૨૦૦૮ ના મારા ધ્રાંગધ્રાના ચાતુર્માસમાં દેવવંદનમાળા પ્રસિદ્ધ કરવા માટે મેં એક પત્ર અમદાવાદ પુજ્ય મુનિશ્રી કૃપાચંદ્રજી મ. ને લખ્યો અને એક પત્ર પાલીતાણું પુજ્ય વૃદ્ધિચંદ્ર મહારાજને લખે એ બન્ને સ્થળેથી એક જ જવાબ મળ્યે કે એ કાર્ય તમે જ કરો ઘણું ખુશીની સાથે અમેં એ કાર્ય માટે સમ્મત છીએ.
જેથી મારી પાસે અગાઉથી સંગ્રહ કરી રાખેલ એ વિધિ વધીનેનું મેટર લખવું મેં શરૂ કર્યું તેમાં મુનિશ્રી હર્ષચંદ્રસુરિકૃત દીવાળી દેવવંદન અને મુનિશ્રી શીવચંદ્ર પાઠકકૃત જ્ઞાનપંચમીના દેવવંદન તથા નવપદ તપ વિગેરે તપની વિધિઓનું મેટર મેં લખી તૈયાર કર્યું અને સ્વ. આ૦ શ્રી સાગરચંદ્રસુરિશ્વરજી કૃત માસી દેવવંદનનું મેટર સાધ્વીશ્રી સુનંદાશ્રીજીએ લખી આપ્યું આમ સંપુર્ણ મેટર ચેમાસામાં લખી તૈયાર કર્યું એ વાત ધ્રાંગધ્રાના સંધને કરતા આ પુસ્તક છપાવવા વઢવાણ જશવંતસિંહજી પ્રીન્ટીંગ પ્રેસને આપવામાં આવ્યું આ પુસ્તક આજે જે પ્રસિદ્ધ થાય છે તેને સંપુર્ણ યશ શ્રી પાર્શ્વ ચંદ્રગથ્વીય સંધ તથા દ્રવ્ય સહાયકોને જ ફાળે જાય છે.
લી. પાર્ધચંદ્ર ગચ્છીયા સાધ્વીશ્રી ખાંતિશ્રીજી
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિ. સં. ૨૦૦૯ ના વૈશાખ સુદ અક્ષય તૃતીયા. ગામ ઉનાવામાં આ પુસ્તકનું લખાણ સંપુણૅ કર્યું. અને તેની પહેલી આવૃતિ એજ સાલમાં પ્રસિદ્ધિને પામી. એ પુસ્તક દેવવંદનમાળા ખલાસ થઇ જતાં અને ગામે ગામ માગણી ચાલુ રહેતા દેવવંદનમાળાની આ બીજી આવૃતિ કેટલાક સુધારા વધારા સાથે છપાવવામાં આવી હતી. તેમજ બીજી આવૃતિ ખલાસ થઇ જતા આ ત્રીજી આવૃતિ છાપવામાં આવી છે. બનતા પ્રયાસે બીજી આવૃતીમાં રહી જવા પામેલી અશુદ્ધિઓ દૂર કરવામાં આવી છે. છતાં પ્રેસદોષ કે દ્રષ્ટિ દોષથી અશુદ્ધ છપાયુ હેાય તે વાંચકે શુધ્ધ વાંચવા પર ધ્યાન આપવું.
લી. પાર્શ્વચંદ્ર ગચ્છીયા પ્રવર્તિની શ્રી સાધ્વી ખાંતિશ્રીજી મેરાઉ કચ્છ (સ્થલ)
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
– અર્પણ પત્રિકા :
સ્વ. મારા પરમોપકારિણી દિક્ષા દાતા ગુરૂણી શ્રી લાભશ્રીજી મહારાજ સાહેબ
ત થા સ્વર્ગસ્થ પરમપૂજ્ય તપસ્વી મુનિમહારાજ શ્રી
જગતચંદ્રજી ગણીવર (બાવાજી).
આપશ્રીએ વીશ વરસની બાલવયે શ્રી ભાગવતી દીક્ષા ગ્રહણ કરી, પૂજ્ય ભટ્ટારક શ્રી ભ્રાતૃચંદ્ર સુરીશ્વરના શિષ્ય બની, અખંડ ગુરૂભકિતની સાથે જ્ઞાન, ધ્યાન અને તપસ્યામાં લીન બની, શુદ્ધ ચારિત્રવડે જગજજીના અંત:કરણને પ્રફુલીત બનાવી, મારા જેવા અનેક આત્માઓને શીતલતા અર્પણ કરી, સમતા અને ક્ષમાના સમુદ્રરૂપ બની, છેવટની ઘડી સુધી શુદ્ધ ચારિત્ર પાળી, આપશ્રી જગતની અંદર નિમલ યશને અચલ સ્થાપી સ્વર્ગવાસી બન્યા. એ આપના પવિત્ર ગુણેથી આકર્ષાઈ દેવવંદનમાલા બહાર પાડવાની આપશ્રીની ભાવનાને સફલ બનાવવા આપના અમર આત્માને આ દેવવંદનમાળા અર્પણ કરી યત્કિંચિત રૂણ મુક્ત બનવાનું આશ્વાસન મેલવું છું.
સુરનર રૂષિ સેવ્ય, સર્વ દેવિ મુકતે ભવજલધિતરહી. નેધુ ભંગ: સુયુકતે, તવચરણ સરેજે, કેટિશે મે પ્રણામે, હદિ વસતુ ગુણિમે, શ્રી જગચંદ્ર દેવ ૧ /
લી. પ્રવર્તિની શ્રી સાધ્વી શ્રી ખાંતિશ્રીજી સં. ર૦૧૯ ના ભાદરવા સુદ પાંચ ગામ મેરાઉ કચ્છ
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રીમાન શ્રેષ્ઠિવર્ય શ્રી હંસરાજભાઈ માણેક છોડવા (મેટીખાખરવાલા).
જન્મ : વિ. સં. ૧૯૯૭ મોટીખાખર કરછ
નિવાસ સ્થળ : ચેમ્બર.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્વ. શ્રીમતી એ. સૌ. કુંવરબાઈ હંસરાજ (મોટીખાખરવાલા)
જન્મ વિ. સં. ૧૯૭૭ વૈશાખ સુદ ૩ ભુજપુર (કચ્છ) સ્વર્ગ વસિંગ વિ. સં. ૨૦૩૫ ભાદરવા સુદ ચેમ્બર (મુંબઈy jainelibrary.org
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
જી હીં અહં નમઃ પુન્યવંતી વીરાંગનાની વિરલ વાત...
કુંવરબેનની કેવી કહાની... જેમનું શુભ નામ શ્રીમતી કુંવરબાઈ. કચ્છ દેશમાં રળીયામણું ભુજપુર ગામ. એ હતી જન્મભૂમિ. પિતા દેવશીભાઈ માતા વેલબાઈ. કુંવરબાઈને જન્મ દિવસ વિ. સં. ૧૯૭૭ માં અક્ષય તૃતીય ના એક ભાઈ બચુભાઈને બેની દેવકાબેન, એ ભાઈ
હેનનાં પ્યારમાં માતાપિતાનાં સુખની ઘડીમાં આવ્યો ગેઝારે દિન. માતાએ લીધી ચિરવિદાય. નવ વર્ષનાં કુવરબાઈએ જવાબદારી સંભાળી. વિ. ૧૪ માં ચૈત્ર વદ ૬ નાં મેટીખાખરનાં શ્રીમાન શેઠશ્રી માણેક તાલાના સુપુત્રો ટેકરશીભાઈ કાકુભાઈ, સુરજીભાઈ હંસરાજભાઈ, ચાંપશીભાઈ, જેમાં ચેથા નંબરનાં હંસરાજભાઈ સાથે લગ્નગ્રંથીથી જોડાયા. અને ચેમ્બરમાં આવ્યા. જો કે તે પહેલાં હંસરાજભાઈ ૧૯૮૧ માં મુંબઈમાં આવી સ્વબળે ટ્રાન્સપોર્ટના વેપારમાં આગળ વધ્યા. જે પ્રગતિ આજે પણ દેખાઈ રહી છે. ધર્મનિષ્ઠ દંપતિ દેવગુરૂનાં પરમ અનુરાગી બની દાન, પુન્ય સત્કાર્યોની સૌરભથી પિતાનું જીવન હેકાવી દીધું. પરમાત્માની ભક્તિને સદગુરૂ સેવાથી પોતાનાં જીવન બાગને વિકસાવી દીધું. એ સુસંસ્કારી ધર્મનિષ્ઠ દંપતિની લીલી વાડીમાં જે પુષ્પ ખીલી રહ્યા છે. સુપુત્રો - કાંતીભાઈ લક્ષ્મીચંદભાઈ, ચુનીલાલભાઈ, શાંતિભાઈ, સુપુત્રોએ – રતનબેન, લીલાવંતીબેન, પુત્રવધુઓ –ધનવંતીબેન, જયાબેન, મંજુલાબેન, ઉર્મિલાબેન. તથા પત્ર-ત્રી આદિના વિશાળ વૃદથી જેની વાડી વિકાસ પામી રહી છે.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
એવા આ દંપતિ ચેમ્બર તીર્થધામમાં રહીને પિતાનું જીવન સુકૃત્યોની સરવાણીથી પાવન બનાવી દીધું છે. અનેક તિર્થો કચ્છ, સૌરાષ્ટ્ર, ગુજરાત, મારવાડ વિ. મહાન તિર્થયાત્રાઓ કરી આત્મ નિર્મળતા સંપાદન કરી. વિ. સં. ૨૦૩૪ માં પૂ. પરમ ઉપકારી પ્રવર્તિની ખાંતીશ્રીજી મસા. ની શુભ નિશ્રામાં આ દંપતિએ બ્રહ્મચર્ય વ્રતને સ્વીકાર કર્યો. તે પહેલા મોટીખાખરમાં પ્રભુ ભક્તિ મહત્સવ કરાવ્યો. “હાથે તે સાથે એ ઉક્તિ ચરિતાર્થ કરતા ધર્મભાથું ભરતાં પિતાનું જીવન સોહામણું બનાવી દીધું. શ્રીમાન શ્રેષ્ટિ વર્ય શ્રી હંસરાજભાઈ મુંબઈ પાર્ધચંદ્રગચ્છમાં અગ્રેસરપણે શાસન કાર્ય કરી રહ્યા છે. દાન પુન્યનાં કાર્યોને ગુરૂસેવા તન-મન-ધનથી કરી રહ્યા છે. આજે ૭૧ વર્ષની વયે પણ યુવાન જેવા સુદઢ કાર્યો કરી રહ્યા છે. કુંવરબેન રૂપરૂપના અંબાર, એક પ્રતિભાશાળી રાજરાણી જ હતા. વાત્સલ્યની સાચી વીરમાતા જ હતા. એ વીરમાતા જાણે સહુ કેઈનો લાડકવાયા માતા હતા. જેમનાં બધાં કેદ હંસરાજભાઈએ પૂરા કર્યા હતા. સુખનાં હીંડોળે જ જે હીંચક્યા હતા. મુખમુદ્રા જ જે સુખની પહેચાન કરી રહી હતી. રાજરાનીનાં સુખો મ્હાલતા એ..........
વીરમાતાની વિરલ વાત હવે ધ્યાન દઈને વાંચો કેવું અદ્દભૂત સમાધિ મરણ ! વિ. સં. ૨૦૩૫
દેવ-ગુરૂ ભક્તિ પરાયણે પરમ શ્રાવિકા અ.સૌ. શ્રીમતી કુંવરબાઈએ પર્વાધિરાજ શ્રી પર્યુષણના બીજા દિવસે બુધવારના ચેમ્બુર સ્થિત શ્રી પાર્ધચંદ્રસુરી જ્ઞાનમંદિરમાં બિરાજતા શાસન પ્રભાવિકા પૂ. પ્રવર્તિની સાધ્વી શ્રી ખાંતીશ્રીજી મ. સા. ના પ્રશિશુ સુવ્યાખ્યાની પૂ. સાધવી શ્રી ની જાનંદશ્રીજી મ. આદિ ઠાણાની પુનિત સાનિધ્યમાં સકલ સંઘ સાથે પ્રતિક્રમણ કરતાં
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ્રથમ ઉભા થઈ પૂ. સાદવીજી મ. તથા સકલ સંધ સાથે ભાવપૂર્વક પશ્ચાતાપની આ સુધારાને વહાવતા સહુની સાથે ક્ષમાપના - કરી. સકલ સંઘે પણ આશ્ચર્ય વિભેર બની એમને ક્ષમાપના - આપી. આ અદ્દભુત દ્રશ્ય જોતાં બધા વિચારમાં ગરકાવ બની
ગયા કે આજે કુંવરબાઈ કેમ આટલા બધા પશ્ચાતાપ પૂર્વક - સહુને ખમાવી રહ્યા છે. એ વિચારમાં જ પ્રતિકમણ વિધી શરૂ થઈ.
બધાની વચ્ચે બેઠેલા કુંવરબાઈ ભાવપૂર્વક સર્વજીને ખમાવતા છ આવશ્યક સુધી આત્મ વિશુદ્ધિ પૂર્વક પ્રતિક્રમણ કરતા હતાં, ત્યાં જ એકાએક એમને શરીરમાં આંચકે આ. તરત તેઓ બોલ્યા “મને મટી શાંતિ સંભળાવે ” પૂ. નિજાનંદશ્રીજી મહારાજે શાંતિ પાઠ ચાલુ કર્યો. શાંતિપાઠ સાંભળવા સાથે કુંવરબેને શ્રી શંખેશ્વર દાદાને જાપ કરી દીધું. પૂ. ગુરૂમહારાજે પુછયું. કુંવરબેન! શું બેલે છે ! “તે માટે - અવાજે બેલ્યા કે, “ હ શ્રી ધરણેન્દ્ર પદ્માવતી પૂજિતાર્ય • શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથાય નમઃ” આ જાપ કરું છું. મને કશું થતું નથી. તમે જાપ ચાલુ રાખો.” ” પછી ગુરૂમહારાજે પૂછયું સામાયિક પારશે? તે કુંવરબેને ચેખી ના ભણું કે મારે સામાયિક પારવું નથી.
ત્યારબાદ પિતાની પાસે બેઠેલા પૂ. નિજાનંદશ્રીજી મહારાજને હાથ પકડી લીધે. બીજો હાથ ખળામાં રાખી એમની સામે દ્રષ્ટિ સ્થિર રાખી. દાદાનો સતત જાપ કરવાં કરતા એકદમ આત્મભાવમાં લીન થઈ ગયાં. આંખો બંધ કરી દીધી. એ જ સંવર ભાવની લીનતામાં સર્વ વ્રત–પચ્ચખાણના નિયમેથી યુક્ત એ મહાન આત્માએ બાકી રહેલા શ્વાસોશ્વાસ પૂર્ણ કરી નશ્વરદેહને ત્યાગ કર્યો.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ ઉચ્ચ આત્માની અપૂર્વ ઘટના નિહાળી સૌ દુખ મિશ્રિત આશ્ચર્યમાં પડી ગયા. શ્રીમતિ કુંવરબાઈનું આવું વિરલ અને ગૌરવરૂપ સ્વગમન સૌ કેઈને અનમેદનીય તેમજ આત્મબળ પ્રેરક બની ગયું. ધર્મ વીરાંગના શ્રીમતિ કુંવરબાઈ ના ધર્મવીર પતિદેવ શ્રી હંસરાજભાઈ માણેકભાઈએ પણ અસહ્ય આઘાતજનક આ સ્વદુઃખને સમભાવથી સહી, સદ્ગતના ઉચ્ચ આત્માને છાજે એવી ભવ્ય પાલખી તૈયાર કરાવી અને કુંવરબાઈના નશ્વરદેહને તેમાં વાજતે ગાજતે પધરાવ્યો. અને શ્રી હંસરાજભાઈએ પોતાના ધર્મપત્ની કુંવરબાઈના મૃત્યુને ઉત્સવ રૂપે વધાવી લીધો. ચેમ્બુરના જેને તેમ જ જૈનેતરે પણ આ મૃત્યુ મહોત્સવને નિહાળવા ઉમટી પડયા. અને એ તેજસ્વી આત્માને પાલખીમાં નિહાળી-દર્શન કરી વિરાટ માનવમેદની પણ કૃતકૃત્ય અને ધન્ય બની ગઈ.
દિવંગત શ્રીમતી કુંવરબાઈ સરલ, સાત્વિક અને ધર્મ પરાયણ આદર્શ સન્નારી હતા. નિત્ય વીતરાગ પ્રભુની સેવા-પૂજા ગુરૂજની સેવા-ભક્તિ અને ગુરૂવાણીનુ નિરંતર શ્રવણ કરતા હતા. અંત સમયે પણ વિતરાગ વાણના શ્રવણની સાફલ્યતાનું જન સમાજને સાક્ષાત દર્શન કરાવ્યું. ધન્ય છે એ ઉત્તમ સમાધિ મરણની ઉચ્ચ કક્ષાને વરેલા વીરાંગના કુવરબેનને
ધન્ય એમના પતિદેવને કે જેમને આવી વીરનારી સાંપડી ! ધન્ય છે એમનાં પુત્ર-પુત્રીઓ અને પુત્ર વધુઓ તથા પરિવારને કે જેમને આવી ધર્મમયી માતા પ્રાપ્ત થઈ.
વીરનારી શ્રીમતી કુંવરબેનની અદ્દભુત સાધનાથી પ્રભાવિત થયેલા ચેમ્બર શ્રી મૂ. પૂ. જૈન સંઘે તેમની અનુ
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧
મદનાર્થે રવિવાર તા ૨-૯-૯ ના સકલ સંઘ સાથે સમુહ સામાયિક કરી આરાધના કરી હતી. અને ગુરૂ મહારાજ પાસેથી સમાધિમરણનું ખ્યાન સાંભળી. આત્માને જાગૃત બનાવી આરાધનામાં સ્થિર કર્યો હતે.
એ પુન્યમા નિમિતે ધર્માત્મા શ્રી હંસરાજભાઈએ સંસાર વ્યવહારના રીતરીવાજો બંધ રાખી ધર્મારાધના અને ધર્મક્ષેત્રમાં દાન પુન્ય કરીને પિતાના આત્માને વિશેષ પ્રભુ ભક્તિમાં જેડ છે.
સ્વ. શ્રીમતી કુંવરબેનનાં પુન્ય સ્મરણાર્થે અમારા પરમ ઉપકારી પૂ. ખાંતી શ્રીજી મ. ની આ પુરિતકા છપાવી પ્રસિદ્ધ કરવાને મહાન લાભ પુન્યદયે અમને પૂ નિજાનંદશ્રી મ. ની શુભ પ્રેરણાથી સાંપડેલ છે. તે માટે ભૂરિ ભૂરિ અનુમોદના સહ..........
લી. આપને નેહાધીન પરિવાર. વંદન છે એ દિવંગત મહાન વિભૂતિને
કુંવરબાઈ ! આપની વિદાયને આજે ૩ વર્ષ વીતી ગયાં. અખંડ આત્મ વિશ્વાસ. અજોડ સંકલ્પબળ, અને ખી ધારણ શક્તિ અને મેહક વ્યક્તિત્વથી આપ સૌના ઉત્થાન માટે સદા સંઘર્ષ કર્યો સુખદ ભવિષ્ય જ્યારે કુદરતે સાકાર કર્યું ત્યારે આપ અમારી વચ્ચે નથી જેને આઘાત અસહ્ય છે. પળે પળે આપની યાદ સતાવે છે.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
અનુક્રમણીકા
૬ નવપદ એાળીની વિધિ
દેવવંદન વિધિ ૧૩ ચૈત્યવંદન વિધિ ૧૪ આયંબીલનું પચ્ચખાણ
અરિહંત પદ આરાધન વિધિ તથા નવપદના ૯ દિવસના દુહા પચ્ચખાણ પાળવાની વિધિ અહં દેવની સઝાય તથા આયંબીલ કર્યા પછી ચૈત્યવંદન વિધિ નવપદ આરાધન બીજા દિવસની વિધિથી
અનુક્રમે નવે દિવસની વિધિ પૃષ્ટ ૩૭ સુધી ૩૭થી નવપદના શૈત્યવંદન તથા સ્તવને તે પૃષ્ટ
૫૦ સુધી છે પ૦થી ૨૦ સ્થાનક તપ વિધિ તે પૃષ્ટ પ૮ સુધી
પલ્હી તીથીઓના ચૈત્યવંદને વિગેરે તે પૃષ્ટ ૬૮ સુધી , દલ્હી જ્ઞાનપંચમી તપ વિધિ તથા જ્ઞાનપંચમીના
દેવવંદન તે પૃષ્ટ ૯૦ સુધી હર્ષચંદ્રગણું વિરચીત દિવાળીના દેવવંદનની
વિધિ તે પૃષ્ટ ૯૭ સુધી ,, ૯૭થી સાગરચંદ્ર સૂરિ વિરચીત ચૌમાસી દેવવંદન
તે પૃષ્ટ ૧૩૬ સુધી
, ૮થી
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
પૃષ્ટ ૧૪૧થી અક્ષયનિધિ તપ વિધિ ક ૧૪૪થી વર્ધમાન તપના ચૈત્યવંદન વિગેરે , ૧૫૧થી શ્રી વર્ધમાન તપની વિધિ , ૧૫રથી દશ પચ્ચખાણ તપ વિધિ-ક્ષર સમુદ્ર તપ
પિષ દશમી તપ-કહાણ નમ-વર્ષીતપ-મેરૂ
દશી તપ—અને પંચ કલ્યાણક તપ વિગેરે - ૧૦૦થી ચંદન બાળા તપ તથા સિદ્ધાચલજીના છ છઠ
તપ તથા અષ્ટ પદ તપ ,, ૧૬૩થી પુદગલ પરાવર્તનની વિગત.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી નવપદની ઓળીની વિધિ
ચૈત્ર સુદ ૭ યા આસો સુદ ૭ ઓળીની શરૂઆત કરવી, નવ દિવસ સુધી આયંબીલને તપ કરે. ક્ષય તિથિ આવી જાય તે સુદ છઠથી શરુ કરવી અને જે વૃદ્ધિ તિથિ આવી જાય તે સુદ આઠમથી શરૂ કરવી.
ઉપાશ્રય અગર દેરાસરમાં સિંહાસન અથવા બાજોઠ ઉપર નવપદ શ્રી સિદ્ધચકને ઘટ્ટો સ્થાપન કર. સવાર બપોર અને સાંજ એમ ત્રિકાલ પૂજા કરવી. બધી કિયા તેના સામે કરવી.
પહેલા દિવસની વિધિ સવારમાં રાઈ પ્રતિક્રમણ કરી પરિલેહણ કરવું. તેની વિધિ એક ખમાસણ દઈ ઈરિયાવહિયં. તસ્ય. અનર્થી કહી એક લેગસને કાઉસગ કરી પ્રગટ લેગસ્ટ કહી, ખમાસણ દઈ ઈચ્છા કારેણ સંદિસહ ભગવન! પરિલેહણ સ દેસામિ? ઈચ્છે. બીજે ખમાસમણે પરિલેહણ કરેમિ કહી મુહપત્તિ, ચરવલે, અને કટાસણ પરિલેહવા, પછી એક ખમાસણ દઈ, ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન! અંગ પરિલેહણ સંદેસામિ. બીજે ખમાસમણે અંગ પરિલેહણ કરેમિ કહી પહેલા ચણીઓ પછી ચોળી અને તે પછી સાડી પરિલેહવા. ત્યાર પછી ઉપાશ્રયમાંથી દંડાસન વિગેરેથી કાજો કાઢી વરતીની બહાર જઈ કા પરડવા પરઠવતાં “આણુજાણહ જરસ વગે” વાસિરે વસિરે એમ ત્રણ વખત બેલવું. પછી ઉપાશ્રયમાં આવી એક ખમાસણ દઈ, ઈરિયાવહિય. તલ્સ, અન્નત્થ કહી એક લેગસ્સને કાઉસગ્ગ કરી મારી પ્રગટ લેગગ્સ કહે. આટલું કર્યા પછી દેવ વંદન કરવા.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫
દેવવંદન વિધિ પ્રથમ ખમાસમણ દઈ, ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવાન ઈરિયાવહિયં પડિકામામિ? એમ કહી, ઈરિયાવહી પડિક્કમી એક લેગસને કાઉસ્સગ્ન કરી પ્રગટ લેગસ્સ કહે, પછી ખમાસણ દેઈ ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન મૈત્યવંદન કરૂં ? ઇચ્છે કહી, નીચે બેસી ડાબે ઢીચણ ઊંચે રાખી બે હાથ જોડી નીચે પ્રમાણે ચૈત્યવંદન બેલવું –
સિરિ–રિસહ-ચિત્યવંદન સિરિ રિસહ પઢમના નિવ મુણિ જીણવર ચ તિસ્થય, યુગઈ સયલ ભવિયણ, મંગલ જય કારણું વંદે ? સયલ જીયેય પયડ, સંતિકર સંતિનાહ મુણિપવરે, સેલસમ તિર્થીયર, પંચમ ચકિજં નમામિ-૨-જાજીવ ગંભયારિ, નિય જસ પસણું રંજિયં ભુવર્ણ, મેડિય વસ્મહ માણું, નેમિશૃંદ પણિવયામિ-૩-સુર અસુર નાગ મહિય, લેગાલેગ પાસાં , મિચ્છત્ત તમે હરણું, પાસજીણંદ યુણિસામિ૪-તિસ્થપાઈ સિરિ વીરં, ગુણાગર ખંતિ, સાગર ધીરં, પત્ત
હત્તીર, વંદે કમ્મારિ સિરિ સીરં–પ–સર્વોદવિ છણનાહા. ગણહર સહિયા ય કેવલ દિશૃંદા અનેવિ જેય સિદ્ધા, સબ્બે તિવિહેણ વંદામિ-૬ સંપઈ વઢ઼ઈ જે જીણ, સીમંધરસામિ પમુહ તે સબે ભવિય પડિબેહ દિયર, તિગરણ સુધેણ પૂએમિ.
ગુનહ ગંભીર થઈ ગુનાહ ગંભીર અચલ જીમ ધીર કર્મ-રિમુવીર ભવ જલ–તારી, વસી ગૃહવાસ તજી ઉદાસ ભજી વનવાસ ભએ અનગારી, મનમથ માન મેરિ કર ધ્યાન પાય શુભ ગ્યાન બહુત
સુખકારી, સમર અરિહંત ભજીત ભગવંત મુક્તિવર કંત વૃષભ
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
પદધારી ૧ અજીત જીનરાય સુરા સુરપાય નમત બહુભાય ગુણાકર જાની, સુધાકર વૃષ્ટિ કરત સુખ સૃષ્ટિ સદા સમદ્રષ્ટિ કહત મુખબાની, સુનત સંતોષ કરત ધર્મ પિષ હરત મનરેષ ધરત જે પ્રાની, સમર સિંગદેવ કરહું તસુ સેવ જેરકર બે વિભાવ મન આની | ૨ | સંભવ જગદીશ નમું નિશદિશા ભકિત સુજગીશ મુક્તિ પંથે ગમી, માન માતંગ દમી ઉનંગ ભચે નિરભંગ મિથ્યા મત નામી, સફલ મુજ નયન દેખી પ્રભુ વયન અભિનવ મન રૂપરામ પામી પર તુમ ચરણ છેર જરા મરણ ભવ ભય હરણ કરહુ મારા સ્વામી છે. ૩ / અભિનંદનનાથ પરમ સુખ સાથ જે દેઊં હાથ રંગચિત્ત લાવું, બારછઉં માય પાસકુનિ આય કહત નિર્માય ભાગ્યવસી પાવું, રસન મુહ એક બહુરન વિવેક તુમ ગુન છેક કેમ હું ગાવું, ભ્રમણ કઉમૂર કમ ઉનમૂર રહે પ્રભુ દૂર ભાવધર ધ્યાવું. જો પછી નીચે બેસીને જ કિંચિ અને નમુત્થણું કહેવું.
કિંચિ નામ તિર્થં, સગે પાયાલિતિરિયલે અગ્નિ, જાઈ જીણ બિંબઈ, તાઈ સવ્હાઈ વંદામિ?
નમુત્યુ નમુત્થણું અરિહંતાણું ભગવંતાણું આઈગરાણું તિસ્થય રાણું સયંસંબુદ્વાણુ પુરિસુત્તમાણુ પુરિસ-સહાણુ પુરિસ વરપુંડરિયાણું પુરિસ વર ગંધ હથીણું. લગુત્તમારું લગનાહાણું લેગહિયારું લેગ પઈવાણું લેગ પmઅગરાણું અભય દયાણું ચખુ દયાણું મગ્ન દયાણું સરણ–દયાણું જીવ દયાણું બેહિ દયાણું ધમ્મદયાણું ધમ્મદેસિયાણ ધમ્મ નાયગાણ ધમ્મ સારહીણું ધમ્મવર ચાઉરંત–ચકવટ્ટીણું દીતાણું સરણ ગઈ પઈડ્રા અપડિહય-વરનાણું દંસણ ધરાણું વિટ્ટ
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭
-
છમાણુ જિણાણું જાયાણું તિન્નાણું તારયાણું છુદ્ધાણુ બાહયાણ મુત્તાણું માઅગાણું, સનણ સવ્વ—રિસીણ સિવમયલ – મરુઅ – મણ્ત – મધ્મય મળ્યાખા મપુણરાવિતિ સિદ્ધિગઇનામ ધેય” ઠાણુ સંપત્તાણું નમે જીણણું જીય ભાણું; જે આ આઇઆ સિદ્ધા, જે આ ભવિસ્સ'તિણાગએ કાલે; સપઈ આ વટ્ટમાણુ, સવે તિવીહેણુ 'દામિ ॥૧૦॥ પછી ખમાસમણુ દઇ, ઇચ્છાકારેણુ સ'દિસહ ભગવત્ ચારિત્રાચાર વિશેાધના કરેમિ કાઉંસ્સગ્ગ” કહી ઉભા થઈ બે હાથ જોડી અન્નત્ય માલી ચારિત્રાચાર વિશુદ્ધિ માટે ઈંસુ નિમ્મલયરા' સુધી એ àાગસના કાઉસગ્ગ કરી પ્રગટ લાગસ કહેવા પછી સવ્વલાએ કહેવા.
સવ્વલાએ
સવ્વલાએ અરિહંત ચૈઇઆણુ કરેમિકાઉસ્સગ્ગ વંદણુ વત્તિઆએ પૂઅણુ ત્તિઆએ સક્કાર-વત્તિઆએ સમ્માણુ વત્તિઆએ મહિલાભ વત્તિઆએ નિરૂવસગ્ગ વત્તિઆએ સદ્ધાએ મેહાએ ધીઇએ. ધારણાએ અણુપ્તેહાએ વજ્રમાણીએ ઠામિ
કાઉસ્સગ્ગ અન્નત્ય.
ખેલી દનાચાર–વિશુદ્ધિ માટે ચંદ્રેસ નિમ્મલયરા સુધી એક લેગસ્સના કાઉસ્સગ્ગ કરવે.
પુખ્ખરવરદી
પુખ્ખર-વરી વહેં, ધાયઇ સ ડે અજબૂદીવે અ, ભરહે—રવય–વિદેહે, ધમ્માઇગરે નમ’સામિ ॥ ૧ ॥ તમ તિમિર પડલ વિદ્ધ, સણુસ્સે સુરગણુ નદિ મહિઅસ । સીમાધરસ્સ વંદે, પક્ાRsિઅ-મેાહુજાલસ || ૨ | જાઇ જરા-મરણ-સાગ
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
પણુસણસ, કલ્લાણ પુખલવિસાલ-સુહાવહસ્સ; કે? દેવદાણવ-નરિદ-ગણ-ચ્ચિઅસ્સ ધમ્મસ્સ સાર મુવલમ્ભ કરે પમાયું છે. ૩ ને સિધે ભે! પય નમો છણમએ નંદી સયા સંજમે, દેવંનાગ-સુવા-કિન્નર–ગણ સબૂઅ-ભાવચ્ચિએ ! લેગે જસ્થ પઓિ જગમિણું તેલક-મચ્ચાસુર, ધમે વદ્વઉ સાસએ વિજય ધમુત્તર: વિદ્વઉ ૪ સુઅસ્સા ભગવઓ કરેમિ કાઉસગ્ગ વદવન્તિ આવે અનત્ય |
બેલી જ્ઞાનાચાર–વિશુદ્ધ માટે સુનિમ્મલયરા” સુધી એક લેગસ્સને કાઉસગ્ન કરે પછી
સિદ્ધાણં બુદ્ધાણું સિદ્ધાણું બુદ્ધાણું, પારયાણું પરંપરયાણું લેઅમ્ન મુવમયાણું, નસયાસશ્વ-સિદ્ધાણં ૧ જે દેવાણુડવિ દે, જ દેવા પંજલી નમંસંતિ ! દેવ-દેવ–મહિઅં, સિરસા વંદે મહાવીર ૨ / ઇકવિ નમુકકારે, જીણવર વસહસ્સ વદ્ધમાણક્સ | સંસાર સાગરા, તારે ન વ નાવિ વા | ઉજિજતસેલ-સિહેરે, દિખા નાણું નિશીહિઆ જલ્સા ત ધમ્મચકકવટિ અરિનેમિ નમંસામિ ૪ ચત્તાર અફ઼ દસ દે અ, વંદિઆ જીણવરા ચઉવ્વીસ, પર-મચ્છુ-નિદ્ધિ-અટ્ટા, સિદ્ધા સિદ્ધ મમ દિસંતુ . પ . પછી નીચે બેસી નમુત્થણું કહીને જાવંતિ બે ગાથા કહેવી.
જવિંતિ બે ગાથા જાવતિ ચેઈઆઈ, ઉદ્દે આ અહે આ તિરિયલે એમ . સવ્વાઈ તાઈ વદે, ઈહ સંતે તત્થ સંતાઈ / ૧ જાવંત કેડવિ સાહ, ભરહે-રવય-મહાવિદેહે આ સન્વેસિં તેસિં પણ.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
તિવિહેણ તિરંડ-વિરયાણું અનંતા સિદ્ધજીને માહારે નમસ્કાર હેજે !
- પછી ખમાસણ દેઈ, ઈચ્છાકારેણું સંદિસહ ભગવન સ્તવન સંદિસાએમિ? બીજે ખમાસમણે ઈચ્છાકારેણ સ્તવન ભણેમિં? ઈચ્છ, પછી એક નવકાર ગણું સમેત શિખરનું સ્વતન કહેવું. તે આ –
શ્રીસમેત શિખરતીર્થ–સ્તવન. શિખર સમેત જુહારે ભવિ તુમે, શિખર સમેત જુહા ! ઈશુ ગિરિવરપર વીશ જીનેશ્વર પામ્યા શિવ સુખ સારે ભ૦ 1 ૧ / ૧અછત સંભવ ૩અભિનંદન સુમતિ, પપદ્મપ્રભ દુઃખવારે | સુપાર્શ્વ ક્યાદ્રપ્રભ સુવિધિ અને– શ્વર, શીતલન સુખકારે. ભ૦ / ૨ / ૧૦શ્રી શ્રેયાંસ ૧૧વિમલ ૧રઅનંતજીન, ૧૩ધમ, ૧૪શાંતિ હૈયે ધારે ૧૫શ્રીકુંથુ, ૧૬અર, ૧૭મલિ. ૧૮મુનિસુવત, ૧લૂમિ ૨૦પાધૂંછનતારે ભ૦. ૨ ૩ છે જીણુ જીવે ગિરિરાજ ન ફરસ્થ, ભમયે તે સંસારે મન વચ કાયા શુદ્ધિ કરી ફરયે, તે પામે ભવ પાર ભ૦ ૪સવંત અઢારસે છાશઠે, ફાગણ માસ મઝારેવદિ પડવા દિન શીખર જુહાર્યો શ્રીલબ્ધિચંદ્રસૂરી સારે ભ૦ . પ પછી બે હાથ ઉંચા લલાટે રાખી, જય વિયરાય કહેવા
_| જય વીયરાય ! ! જ્ય વિયરાય! જગગુરૂ! હાઉ મમ તુહ પભાવ ભય! ભવ–ીને વ્હેઓ મગ્ગાશુસારિયા ઇડ્રફલ સિદ્ધી લેગ વિરુદધ સ્થાઓ,-ગુરૂ-જણ-પૂઆ પરથ કરણં ચ | સુહ ગુરૂ–જેગે તવયણ, સેવણું આભવ-મખેડા || ૨ | વારિજજઈ
પછી
તે
ભ
મ
ત એક
અઠાર્યો
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
જઈવ નિયણ, બંધણું વીયરાય ! તુહં સમએ તહવિ મમ હુજજ સેવા, ભવે ભવે મહ ચલણાણું ૩ દુખ–ખ કમ્મ-એ, સમાહિ મરણં ચ બહિલા અા સંપજજ મહ એ, તુહ નાહ! પણુમ-કરણું | ૪ | સર્વ મંગલ માંગલ્ય, સર્વકલ્યાણું કારણું | પ્રધાનં સર્વ-ધમણું જૈન જયતિ શાસનં ૫ / પછી મિચ્છામિ દુક્કડં નીચે મુજબ દેવા –
મિચ્છામિ-દુકકડે ! જ્ઞાનચાર દર્શનાચાર-ચારિત્રાચાર–તપાચાર–વીચાર- એ પંચવિધ આચારમાહી જે કાંઈ જાણતા અજાણતાં દૂષણ લાગ્યું હેય તે સર્વે હું મન વચન કાયાએ કરી મિચ્છામિ દુક્કડં ઈતિ
પ્રભાતના પ્રથમ દેવ વંદન કરી અલગ અલગ નવ જનમંદિરે જાવું અગર નવજીન પ્રતિમાની સામે એક એક ચૈત્ય વંદન કરવું. એ પ્રમાણે નિત્ય નવ ચૌલ્ય વંદન કરવા,
ચિત્યવંદન કરવાની વિધિ
ત્રણ ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવાન ચૈત્યવંદન કરું કહી ચૈત્યવંદન બેલી. પછી જકિચી. નમુત્થણું જાવંતિચે. જાવંતકે વિસાહુ એ બે ગાથા બેલી ખમાસમણું દઈ ઈચ્છારેણ સ દિસહ ભગવન સ્તવન સં દે સાહમિ બીજા ખમાસમણે સ્તવન ભણેમિ બેલી સ્તવન બેલવું પછી જયવિરાય સવ્વલેએ અન્નાથ બોલી એક લોગસ્સને કાઉસગ્ગ કરી સ્તુતિ બલવી, એ રીતે નવ વખત નવ પૈત્યવંદન સહવિધિ કર્યા પછી વાસક્ષેપની પ્રતિમાજીની યા સિદધચક ગટ્ટાની પૂજા કરવી. કેશર ચંદનથી પૂજા કરવી ત્યાર પછી આયંબિલના પચ્ચખાણ કરવા.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
। આયંબિલના પચ્ચખાણ ॥
ઉગ્ગએસૂરે નમુક્કાર સહિય' પારસહિય સાઢ' પારસ– હિય પચ્ચખામિ ચવ ુંપી આહાર અસણુ' પાણુ ખાઇમ સાઈમ. અન્નથ્થણા ભાગેણુ' સહસ્સા ગારેણ પછન્ન કાલેણ દિસામેાહેણું સાહુવયણે સવ્થ સમાહિ વત્તિયાગારેણું આયં– ખિલ પચ્ચખામિ અન્નથ્થણા ભોગેણ સહસા ગારેણુ લેવા લેવણું ગિહિચ્ચસ સદેણું ખિત્તવિવેગેણુ' પારિઠા વિયા ગારેણ મહત્તાગારેણં સવ્વસમાહિ વત્તિયાગારેણુ' એકાસણું પચ્ચખામિ તિવિહુ'પિ આહાર' અસણું ખાઈમ સાઇમં અન્નથ્થુણા ભાગેણ સહસાગારેણં સાગારિયાગારેણું અટ્ટ પસારેણુ ગુરૂ અદ્ભુઠ્ઠાણુ પારિટ્ઠાવણિયાગારેણું મહત્તરાગારેણાં સબ્ન સમાહિ વત્તિયાગારેણું પાછુસ્સ લેવેણુવા-અલેવેણુવા દેણુવા મહુ લેવેણુવા અસિથેવા । વેસિરામિ !
(નવ પદમાં પહેલે પદ અરિહંત છે, તેને વણૅ સફેદ (ધાળા) હાવાથી પહેલા આબિલમાં ચાખા (ભાત) અને ગરમ પાણી એ એ દ્રવ્યના ઉપયોગ કરવા. આયંબિલનુ પચ્ચખાણ કરીને અહિતના ગુણ ખાર હાવાથી ખાર ખમાસણા નીચેના પદા મેલી દેવા.
૨૧
અરિહંતના માર ગુણુ
॥ ૧૨ સાથીયા ૧૨ લ ૧૨ ખમાસમણુ સમજવા ॥
ખમા. ૧ અશેકવૃક્ષ પ્રાતિહા સંયુતાય શ્રી અરિહ તાયનમ
૨ પુષ્પ વૃષ્ટિ પ્રાતિહા સ ચુતાય પ્રાતિહાસ"યુતાય
૩ દિવ્ય ધ્વનિ
કૃ
»,
""
93
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખમા.
""
..
""
""
92
..
૨૨
૪ ચામર યુગ પ્રાતિહા સંયુતાપ શ્રી અરિહંતાયનમ:
૫ સુવણું સિંહાસન પ્રાતિહા સંયુતાય
૬ શામડલ પ્રાતિહાય. સંયુતાય
૭ દ ુભિ પ્રાતિહા સંયુતાય
૮ છત્ર ત્રય પ્રાતિહાય" સંયુતાય
૯ જ્ઞાનાતિશય સૌંયુતાય
.
""
૧૦ પૂજાતિશય સંયુતાય
.
,, ૧૧ વચનાતિષ સંયુતાય
,,
૧૨ અપાયા પગમાતિશય સયુતાય શ્રી અરિહંતાયનમ:
,,
,,
ઉપર માક ખાર ખમાસણા દઇ અરિહંત પદ આરાધના કાઉસ્સગ રેમિઅન્નત્યં ઉંસસિસેણું કહી ખાર લાગસ્સના કાઉસ્સગ્ગ કરી પ્રગટ લાગક્સ કહેવા. આ વિધિ પૂર્ણ થયા પછી મધ્યાન સમયે બપોરના સાડા અગિયાર વાગ્યે બીજી વખત દેવવંદન કરવા. પછી આય‘ખિલનું પચ્ચખાણ પારવુ.
,,
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૩
અરિહ'તના ખાર ખમાસમણા નીચેના હેા અરિહંત પદ ન્યાતે થકા, દવ ગુણુ પજજાય રે ભેદ છેદ ઢરી આતમા, અરિહંતરૂપી થાય રે વીર જિનેસર ઉપદિશે, સાંભળજો ચિતભાઇ રે નવપદજીના નવ દિવસના નવ દુહા
જ્યાતા આયરજ ભલા, પંચ પ્રસ્થાને આત્મા,
ખેલીને દેવા :—
અરિ ત પદ ખ્યાતા ચકા, વહુ ગુણુ પજજાય છે ભેદ છેદ કરી આત્મા, અરિહંત રૂપી થાય રે વીર જિનેશ્વર ઉપદેશે, સાંભળજો ચિ-તલાઇ ૨, આતમ ધ્યાને આતમા, રૂદ્ધિ મળે સવિઆઇ હૈ વીર્૦ ૧ રૂપાતીત સ્વભાવજે, તે ધ્યાતા નિજ આતમા,
કૈવલ દાણુ નાણી રે, હાય સિદ્ધ ગુણુ ખાણી રે, વીર્૦ ૨ મહામંત્ર શુભ યાની રે આચરજ હાય પ્રાણી રે વીર્॰ ૩ તપ સઝાયે રત સદા, દ્વાદશા અંગતા ન્યાતા રે ઉપાધ્યાયને આતમા, જગ ખંધવ જગ ભ્રાતા હૈ વી૨૦ ૪ અપ્રમ-ત જે નિત્ય રહી, જે નિત્ય રહી, વિહરખે વિશેાચે રે સાધુ સુધાતે આતમા, શું મુઅે શું લાચે રે વીર્૦ ૫ સમસ ́વેગાદિક ગુણ, ક્ષય ઉપશમજે આવે રે દન તેહિજ આતમા, શું... હાય નામ ધરાવે હૈ વીર્૦ ૬ જ્ઞાનાવણી જે કમ છે, ક્ષય ઉપરામ તસ થાય રે તે હુવે એહિજ આતમા, જ્ઞાન અમેાધતા જાય રે વીર્૦ ૭
જાણેા ચારિત્ર તે આતમા, નિજ સ્વભાવમાં રમતા રે
લેચ્યા શુદ્ધ અલ કર્યાં,
મેહવને
પરિણતિ
ઇચ્છા રાધે સંવરી, તપતે એડિજ આતમા, વર્તે નિજ
ܙ
વિભમતે રે વીર૦ ૮
સમના ચગે રે
ગુણુ ભાગે રે વી૨૦ ૯
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
–પચ્ચખાણ પારવાની વિધિ–
ખમાસમણ દઈ ઈરિયા વહીયે તસ્સ ઉતરી. અન્નત્થ કહી એક લેગસ્સને કાઉસગ્ગ કરી પ્રગટ લેગસ્સ કહે પછી ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન પચ્ચખાણ પરિવા મુહપત્તિ પડિલેહું ! ઈચ્છ કહી મુહપત્તિ પડલેહવી પછી ૧ ખમાસણ દઈ સિરિરિસહનું ચૈત્ય વંદન કરી કિચી. નમુલૂણું જાવંત કે બે ગાથા બોલી એક નવકાર બેલી ઉવસગ્નહરંતુ બેલી જય વિયરાય બલવા બાદ ખમાસમણું દઈ ઈચ્છા કારેણ સંદિસહ શ્રવન પચ્ચખાણ પારવા મુહપત્તિ પડી લેવું! ઈચ્છુ કહિ મુહપત્તિ પડી લેવી પછી ૧ ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન પછખાણ પારૂ? યથા શક્તિ કહી બીજે ખમાસમણે ઈચ્છા. પચ્ચખાણ પારૂ? તહન્તિ કહી જમણ હાથનો અંગુઠ મુઠીમાં લઈ જમીન પર એ હાથ સ્થાપી એક નવકાર બેલી આયંબિલ કર્યું તિવિહાર પિરસી. સાઢ પિરસી પુરીમદ્ગ પચ્ચખાણ કર્યું ચૌવીહાર.
ફાસિસંપાલિ ચેવ, સેહિ તીરીઅતહા; કિદિએ આરહિએ એવ: વિસે હિજ યં જઈ ના ફાસુએ એસણિજૂચ, જ જિહિં પવે, તં ચ નીરંગહિસ્સામિ; સામાઈએ પિસેહ હા. મારા
પછી બે ખમાસમણ દઈ સજજાયને આદેશ માગી એક નવકાર ગણું ઉભડક બેસી અરહે દેવેની સઝાય કહેવી.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે અરહદેવની સજજાય છે
અરહદે ગુરૂ, સુસાહણે છણમય મહ પમાણું, ઈચ્ચાઈ સુહેભા, સમ્મત બિતિ જગ ગુરૂણે ૧ | લભઈ સુર સામિત, લભઈ પહુ અનંતણ ન સદેહે એગ નવરિન લમ્બઈ, દુલહું રાયણું સમ્મતં મારા સમ્મત મિઉ લધે વિમાણુ વજવં ન બંધ આઉં, જઇવિન સમ્મત જહે, અહવ ન બદધાઉ એન્કિ ૩ દિવસે દિવસે લખે, દેઈ સુવાસ ખંયિં એગે એ પણ સામાઈઍ, કરેઈન પહુષ્પ તસ્સ જા નિદ પસંસાસુ સમે, સમોઅ માણાવ માણકારિસુ, સમસયણ પરિઅણુ મણે, સામાઈ અ સંગઓ જીવો પા
તે પછી આયંબિલનું ભેજન લેવું આયંબિલ કર્યા પછીચત્યવંદન કરવું.
–ચત્યવંદન વિધિ ખમાસમણ દઈ ઈરિયા વહિયં તસ૦ અન્નત્થ૦ એક લેગસને કાઉસગ્ગ કરી પ્રગટ લેગસ્સ બેલી ઇચ્છા કારેનું સંદિસહ ભગવન ત્યવંદન કરું ઈચ્છ જગ ચિંતામણિ ત્યવંદન બેલી પંકિચી નમુત્થણું જાતિ બે ગાથા બેલી બે ખમાસમણ દઈ સ્તવનને આદેશ માગી એક નવકાર બેલી ઉવસગહર બોલી જય વિયરાય બેલવા. તે પછી જ્યારે પાણી પીવુ હોય ત્યારે પી શકે છે. તે પતી ગયા પછી ઓ હી નમે અરિહંતાણું એ પદ
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
બેલી બે હજાર (૨૦૦૦) જાપ કરવા. વીશ નેકરવાલી ફેરવવી એ જાપ જ્યારે સમય મળે ત્યારે કરવા. શ્રીપાલ ચરિત્રનું વાંચન અને કયણ કરવું સાંજના સમયે ત્રીજી વખત દેવ વંદન કરી જિન મંદિર જવું ત્યાર પછી દેવસિય પ્રતિક્રમણ કરવું ઈતિ પ્રથમ દિવસની વિધિ સંપૂર્ણ.
–બીજા દિવસની વિધિ
પહેલા દિવસની માફક બીજા દિવસે પણ પ્રતિક્રમણ, દેવવંદન વિગેરે બધી વિધિ કરવી. પણ સિદ્ધ પદને વર્ણ રાતે લેવાથી આયંબિલમાં ઘઉને પદાર્થ વાપર.
એ હી નમે સિદ્ધાર્ણ, પદ જાપ ૨૦૦૦ ને ગણવે અને સિદ્ધના આઠ ગુણ હેવાથી આઠ ખમાસમણું દેવા. આઠ સાથિયા, આઠ ફલ. ખમાગ ૧ અનંત જ્ઞાન સંયુતાય શ્રી સિધ્ધાય નમઃ ,, ૨ અનંત દર્શન સંયુતાય , ૩ અવ્યાબાધ સંયુતાય
૪ અનંત ચારિત્ર ગુણ સંયુતાય ૫ અક્ષય સ્થિતિ ગુણ સરયુતાય ૬ અરૂપી નિરંજન ગુણ સંયુતાય
૭ અગુરુલઘુગુણ સંયુતાય , ૮ અનત વિર્ય ગુણ સંયુતાય શ્રી સિધાય નમઃ
ઉપર માફક
ખમાસમણ આઠ દઈ સિદધપદ
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
આરાધનાર્થ કાઉસગ્ગ કરેમિ. અન્નત્થ કહી આઠ લેગસને કાઉસગ્ગ કી પ્રગટ લોગસ્સ બેલ બીજી બધી વિધિ પહેલા દિવસની માફક કરવી.
....ત્રીજા દિવસની વિધિ.
પહેલા દિવસની માફક બધી વિધિ કરવી. વિશેષ એટલું સમજવુ આચાર્યપદને વર્ણ પીળો હોવાથી આયંબિલમાં ચણાને પદાર્થ વાપરો એ હો અને નામે આયરિયાણું એ પદના જાપ ૨૦૦૦ બે હજાર ગણવા અને આચાર્યના ગુણ છત્રીશ હેવાથી છત્રીશ ખમાસમણ નીચે માફક દેવા.
હાથ
શ્રી આચાર્યાય નમ:
ખમા ૧ પ્રતિરૂપગુણસયુતાય [, ૨ સૂર્યવરતેજસ્વિગુણસંયુતાય
૩ યુગપ્રધાનાગમસંયુતાય - ૪ મધુરવાકયગુણસ.યુતાય
૫ ગાંભીર્યગુણસંયુતાય
૬ બૈર્યગુણસયુતાય , ૭ ઉપદેશગુણસયુતાય ,, ૮ અપરિશ્રાવી ગુણસયુતાય ખમાલ સૌમ્યપ્રકૃતિગુણસયુતાય , ૧૦ શીલગુણસયુતાય , ૧૧ અવિગ્રહગુણસ યુતાય
શ્રી આચાર્યાય નમઃ
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
૨૮
શ્રી આચાર્યાય નમ:
અમા. ૧૨ અવિકથકગુણસંયુતાય , ૧૩ અચપલગુણસંયુતાય ક ૧૪ પ્રસન્નવદનગુણસંયુતાય
૧૫ ક્ષમાગુણસંયુતાય ૧૬ જુગુણસંયુતાય ૧૭ મૃદુગુણસંયુતાય ૧૮ સર્વસંગમુતિગુણસંયુતાય ૧૯ દ્વાદશવિધતપગુણસંયુતાય ૨૦ સપ્તદશવિધસંયમગુણસંયુતાય ૨૧ સત્યવ્રતગુણસંયુતાય ૨૨ શૌચગુણસયુતાય ૨૩ અકિચનગુણુયુતાય ૨૪ બ્રહ્મચર્યગુણસયુતાય ૨૫ અનિત્યભાવનાભાવકાર્ય ૨૬ અશરણભાવનાભાવકાય ૨૭ સંસારસ્વરૂપભાવનાભાવકાય ૨૮ એક–સ્વરૂપમાવનાભાવકાય
ર૯ અન્યત્વભાવનાભાવકાય , ૩૦ અશુચિભાવનાભાવકાય - ૩૧ આશ્રવભાવનાભાવકાય ખમાત્ર ૩૨ સંવરભાવનાભાવકાય ,, ૩૩ નિર્જરાભાવનાભાવકાય , ૩૪ લેકસ્વરૂપભાવનાભાવકાય
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી આચાર્યાય નમ:
ખમાત્ર ૩૫ બેધિદુર્લભભાવનાભાવકાય 0 ૩૬ ધર્મ દુર્લભભાવનાભાવકાય
ઉપર માફક ખમાસમણ દઈ આચાર્ય પદ આરાધનાર્થ કાઉસગ કરેમિ અન્નત્થ૦ કહી છત્રીસ લેગસને કાઉસગ્ગ કરી પ્રગટ લેગસ્સ બેલવો. બીજી બધી વિધિ પહેલાની માફક કરવી.
–ચોથા દિવસની વિધિ–
પહેલા દિવસની માફક બધી વિધિ કરવી. ઉપાધ્યાય પદ લીલા વર્ણન હેવાથી આયબિલમાં મગને પદાર્થ ખાઓ ઓ હી નમે ઉજજાયાણું પદને જાપ ૨૦૦૦ ગણવા અને પચ્ચીસ ખમાસમણ દેવા. ઉપાધ્યાયપદના પચીસ ગુણ
ખમાત્ર ૧ શ્રીઆચારાંગસૂત્રપઠનગુણયુક્તાય શ્રીઉપાધ્યાય નમઃ કે, ૨ શ્રીસુયગડાંગસૂત્રપઠનગુણયુક્તાય s, ૩ શ્રીઠાકુંગસૂત્રપઠનગુણયુક્તાય ( ૪ શ્રીસમવાયાંગસૂત્રપઠનગુણયુકતાય
, ૫ શ્રીભગવતીસૂત્રપઠનગુણયુકતાય ખમાત્ર ૬ શ્રીજ્ઞાતાસૂત્રપઠનગુણયુકતાય શ્રીઉપાધ્યાયાય ( ૭ શ્રીઉપાસકદશાસૂત્રપઠનગુણયુકતાય , ૮ શ્રીઅન્તગડદશાસૂત્રપઠનગુણયુકતાય , ૯ શ્રી અણુત્તરવહાઈસૂત્રપઠનયુકવાય
નમ:
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૦
ખમાત્ર ૧૦ શ્રીપ્રશ્નવ્યાકરણસૂત્રપઠનગુણયુકતાય શ્રીઉપાધ્યાય નમ:
૧૧ શ્રી વિપાકસૂત્રપઠનગુણુયુતાય ૧૨ ઉત્પાદપૂર્વ પઠનગુણયુક્તાય ૧૩ આગ્રાયણપૂર્વપઠનગુણુયુક્તાય ૧૪ વર્મપ્રવાદપૂર્વપઠનગુણુયુતાય ૧૫ અસ્તિપ્રવાદ પૂર્ણ પઠનગુણયુકતાય ૧૬ જ્ઞાનપ્રવાદપૂર્વ પઠનગુણયુકતાય ૧૭ સત્યપ્રવાદપૂર્વ પઠનગુણુયુક્તાય ૧૮ આત્મપ્રવાદ પૂર્વપઠનગુણયુક્તાય ૧૯ કર્મપ્રવાદપૂર્વપઠનયુક્તાય ૨૦ પ્રત્યાખ્યાનપ્રવાદ પૂર્વ પઠનગુણયુક્તાય ૨૧ વિદ્યાપ્રવાદ પૂર્વપઠનગુણયુક્તાય ૨૨ કલ્યાણપૂર્વપઠનગુણયુક્તાય ૨૩ પ્રાણવાયપૂર્વ પઠનગુણયુક્તાય ૨૪ ક્રિયાવિશાલપૂર્વ પઠનગુણયુકતાય ૨૫ લેકબિન્દુસારપૂર્વપઠનગુણયુકતાય ઉપર માફક ખમાસમણ દઈ
ઉપાધ્યાયપદ આરાધનાર્થ કાઉસગ્ગ કરેમિ અન્નત્થ. કહી પચ્ચીશ લોગસ્સનો કાઉસગ્ગ કરી પ્રગટ લેગસ્સ બોલે બીજી બધી વિધિ પહેલા માફક સમજી લેવી.
–પાંચમા દિવસની વિધિ પહેલા દિવસની માફક બધી વિધિ કરવી, સાધુપદને
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૧ કાળે વર્ણ હવાની આયંબિલમાં અડદને ઉપયોગ કરો. ઓ હો નમે એ સવ્વ સાહૂણ, પદના ૨૦૦૦ જાપ ગણવા. સાધુના ગુણ સત્યાવીસ (૨૭) હેવાથી સત્યાવીશ ખમાસમણું દેવા.
સાધુના સત્યાવીશ ગુણ
ખમાગ ૧ પ્રાણાતિપાતવિરમણવ્રતયુક્તાય શ્રી સાધવે નમ: ,, ૨ મૃષાવાદવિરમણવ્રતયુક્તાય » ૩ અદત્તાદાનવિરમણવ્રતયુકતાય
૪ મિથુનવિરમણવ્રતયુકતાય ૫ પરિગ્રહવિરમણવ્રતયુક્તાય ૬ રાત્રિભેજનવિરમણવ્રતયુક્તાય
૭ પૃથ્વીકાયરક્ષકાય , ૮ અષ્પકાયરક્ષકાય
૯ તેઉકાયરક્ષકાય ૧૦ વાયુકાયરક્ષકાય ૧૧ વનસ્પતિકાયરક્ષકાય ૧૨ ત્રસકાયરક્ષકાય
૧૩ એકે દિયજીવરક્ષકાય , ૧૪ બેઈદ્રિયજીવરક્ષકાય , ૧૫ તેઈદ્રિયજીવરક્ષકાય ખમાત્ર ૧૬ ચરિંદ્રિયજીવરક્ષકાય
શ્રી સાધવે નમ: , ૧૭ પચેદ્રિયજીવરક્ષક્યા
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૨
ખમા, ૧૮ લેભનિગ્રહકારકાય શ્રી સમ્યગ્દર્શનાય નમ:
૧૯ ક્ષમાગુણયુક્તાય
૨૦ શુભભાવનાભાવકાય ,, ૨૧ પ્રતિલેખનાદિકિયાશુધકારકાય
૨૨ સયમ યુક્તાય ૨૩ મને ગુપ્તિયુકતાય ૨૪ વચનગુપ્તિયુકતાય ૨૫ કાયગુપ્તિયુક્તાય ર૬ શીતાદિકાવિંશતિપરિષહસહનતત્પરાય ૨૭ મરણઃઉપસર્ગ સહનતત્પરાય
ઉપર માફક ર૭ ખમાસમણ દઈ સાધુપદ આરાધનાર્થ કાઉસગ્ગ કરેમિ અન્નત્થવ કહી સત્યાવીશ લેગસ્સનો કાઉસગ કરી પ્રગટ લેગસ્સ કહે. બીજી બધી વિધિ પૂર્વ માફક સમજવી.
છઠ્ઠા દિવસની વિધિ
પહેલા દિવસની માફક બધી વિધિ કરી લેવી દર્શન પદ સફેદ વર્ણ હોવાથી ખાને પદાથ વાપરે. “ હું નમે દસણસ્સ' પદના ૨૦૦૦ જાપ ગણવા અને સડસઠ ખમાસમણ દેવા.
શ્રી સમ્યગ્દર્શનાય નમ:
ખમાત્ર ૧ પરમાર્થસસ્તવરૂપ
, ૨ પરમાર્થજ્ઞાતૃસેવનરૂપ
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમા
33
,, ૫ શુશ્રુષારૂપ ૬. ધ રાગરૂપ
૭ વૈયાવૃત્યરૂપ
૮ અહુઢિનયરૂપ
૯ સિદ્ધવિનયરૂપ ૧૦. ચૈત્યવિનયરૂપ ૧૧ શ્રુતવિનયરૂપ
૧૨ ધર્મ વિનયરૂપ
૧૩ સાધુવવિનયરૂપ
૧૪ આચાર્ય વિનયરૂપ
34
""
""
,,
ܕܝ
19
,,
'
""
""
"2
,,
>>
,,
ખમા૦ ૧૮ સંસારેજિનસારમિતિચિન્તનરૂપ
,,
,,
૩ વ્યાપન્નદશનાજ નરૂપ શ્રીસમ્યગ્દર્શનાય નમ:
૪ કુંદનવનરૂપ
.
૧૫ ઉપાધ્યાયવિનયરૂપ
૧૬ પ્રવચનવિનયરૂપ
૧૭ દનવનયરૂપ
૩૩
૧૯ સ સારેજિનમતિસારમિતિચિન્તનરૂપ
૨૦ સંસાજિનતિસ્થિતસાવાસિારમિતિ
ર૧ શંકાષણુરહિતાય
૨૨ કાંક્ષાષણરહિતાય
૨૩ વિચિકિત્સાષણરહિતાય 7 '
ચિન્તરૂપ
""
""
""
33
91
""
33
૬ ૩ ક ક ક ક ક .
ૐ ૐ ૐ
""
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________
ખમા૦ ૨૪ કુદૃષ્ટિપ્રશંસાષણરહિતાય શ્રીસમ્યગ્દર્શનાય નમઃ
૨૫ તપરિચયષણુરહિતાય
૨૬ પ્રવચનપ્રભાવકરૂપ
૨૭ ધર્મ કથાપ્રભાવકરૂપ
૨૮ વાદિપ્રભાવરૂપ
૨૯ નમિત્તકપ્રભાવકરૂપ
૩૦ તપસ્વિપ્રભાવકરૂપ
૩૧ પ્રજ્ઞત્યાદિવિદ્યાભુપ્રભાવકરૂપ ૩૨ ચૂ જનાદિસિદ્ધપ્રભાવકરૂપ
,,
,,
""
ܕ.
..
""
90
34
,,
77
""
39
,,
36
""
14
,,
""
,,
19
,
૩૪
૩૩ કવિપ્રભાવકપ
૩૪ જિનશાસનક્રિયાકૌશલભૂષણરૂપ
૩૫ પ્રભાવનાભૂષણરૂપ ૩૬ તીર્થ સેવાભૂષણરૂપ
૩૭ ધૈય ભૂષણરૂપ
૩૮ જિનશાસનભક્તિભૂષણરૂપ
૩૯ ઉપશમગુણરૂપ
૪૦ સવેગગુણુરૂપ ૪૧ નિવેદગુણુરૂપ
૪ર અનુકંપાનુણરૂપ
૪૩ આસ્તિયગુણરૂપ
૪૪ પરતી કાવિન્દનવજ નરૂપ
૪૫ પરતી કાઢિનમસ્કારન નરૂપ
૪૬ પરતી કાદિઆલાપવ નરૂપ
99
ܝܕ
99
"1
,,
99
A
,,
""
,,
29
>>
""
99
,,
.
: : : : :
,,
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________
-
૩૫
અમારા ૪૭ પરતીર્થકાદિસંતાપવર્જનરૂપ શ્રી સમ્યગ્દર્શનાય નમઃ ,, ૪૮ પરતીર્થકાદિ અશનાદિદાનવર્જનરૂપ ,, , ૪૯ પરતીર્થકદિગન્ધપુષ્પાદિપ્રેષણવર્જનરૂપ ,, ,, ૫૦ રાજાભિયેગાકારયુકત
૫૧ ગણુભિયેગાકારયુક્ત
પર બલાભિાગાકારયુકત , પ૩ સુરભિાગાકારયુકત » ૫૪ કાન્તારવૃત્ત્વાકાયુકત છે, પપ ગુરુનિગ્રહકારયુક્ત , પ૬ સમ્યક્ત્વ ચારિત્રધર્મસ્ય મૂલમિતિ ચિન્તનરૂપ, - ૪૭ સપૂર્વ ધર્મ પુરસ્ય દ્વારમિતિ ચિન્તનરુપ , ,, ૫૮ સસ્કૃતં ધર્મસ્ય પ્રતિષ્ઠાનમિતિ ચિન્તરૂપ, - ૫૯ સમ્ફર્વ ધર્મસ્યાધારમિતિ ચિન્તનરૂપ ,, , ૬૦ સમ્ભવ ધર્મસ્યભાજનમિતિ ચિન્તનરૂપ ,, , ૬૧ સમકવંધર્મસ્યનિધિનિભમિતિ ચિંતનરૂપ,
૬૨ અતિ જીવેતિ શ્રદધાનસ્થાનયુક્ત , - ૬૩ સ ચ છ નિત્યાતિ શ્રદ્ધાનસ્થાનયુક્ત ,
૬૪ સ ચ જીવ કમાણ કરતીતિશ્રદ્ધાનાયુક્ત, , પ સ ચ જીવઃ કૃતિકમણિ દયતીતિશ્રદ્ધાનસ્થાનયુક્ત છે, દ૬ જીવસ્થાતિ નિર્વાણમિતિશ્રદ્ધાના સ્થાનયુક્ત , , ૬૭ અસ્તિ પુનર્મોપાયેતિશ્રદ્ધાનસ્થાનયુક્ત ,
ઉપર માફક ખમાસમણ દઈ–દર્શન પદ આરાધનાર્થ કાઉસગ્ગ કરેમિ અન્નત્થ૦ કહી સડસઠ લેગસ્સનો કાઉસગ્ગ
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૬
કરી' પ્રગટ લાગસ ખેલવા ખીજી બધી વિધિ પૂર્વક માક
સમજવી.
સાતમાં દિવસની વિધિ
પહેલા દિવસની બધી વિધિ કરવી. જ્ઞાન પદના વણુ ઉજળા હાવાથી આયખિલમાં ચાખાના પદાર્થ વાપરવા આ હી નમે। નાણુમ્સ) પદ્મના ૨૦૦૦ જાપ ગણવા (૨૦ નકરવાઢી ફેરવવી) અને એકાવન–૫૧ ખમાસમણા દેવા. ખમા॰૧ સ્પર્ધાનેન્દ્રિયવ્ય જનાવગ્રહમતિાનાય નમ:
,,
34
""
..
.
',
ܕ
51
..
,
..
,,
ܕܝ
૨ રસનેન્દ્રિષ્યંજનાવગ્રહમતિજ્ઞાનાય નમ: ૩ ઘ્રાણેન્દ્રિયવ્ય જનાવગ્રહમતિજ્ઞાનાય નમ:
૪ શ્રોત્રેન્દ્રિયવ્ય ંજનાવગ્રહમતિજ્ઞાનાય નમ:
૫ સ્પર્શ નેન્દ્રિયાર્થાવગ્રહમતિજ્ઞાનાય નમઃ
૬ રસનેન્દ્રિયાર્થાવગ્રહમતિજ્ઞાનાય નમ:
૭ ઘ્રાણેન્દ્રિયાર્થાવગ્રહમતિજ્ઞાનાય નમ:
૮ ચક્ષુરિન્દ્રિયાર્થાવગ્રહમતિજ્ઞાનાય નમ: ૯ શ્રાત્રેન્દ્રિયયાર્થાવગ્રહમતિજ્ઞાનાય નમ
૧૦ મનેડર્થાવગ્રહમતિજ્ઞાનાય નમ:
૧૧ સ્પર્શનેન્દ્રિયેટ્ઠામતિજ્ઞાનાય નમ:
૧૨ રસનેન્દ્રિયેઠામતિજ્ઞાનાય નમ
૧૩ ઘ્રાણેન્દ્રિયયેહામતિજ્ઞાનાય નમ: ૧૪ ચક્ષુરિન્દ્રિયેશામતિજ્ઞાનાય નમઃ
૧૫ શ્રાત્રેન્દ્રિચેહામતિજ્ઞાનાય નમ:
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________
-૩૭
ખમાત્ર ૧૬ મનાઈહામતિજ્ઞાનાય નમઃ , ૧૭ સ્પર્શનેન્દ્રિયાપાયમનિષાય નમઃ , ૧૮ રસનેન્દ્રિયાપાયમતિજ્ઞાનાય નમઃ
૧૯ પ્રાણેન્દ્રિયાપાયમતિજ્ઞાનાય નમઃ ૨૦ ચક્ષુરિન્દ્રિયાપાયમતિજ્ઞાનાય નમ: ૨૧ લોન્દ્રિયાપાયમતિજ્ઞાનાય નમઃ ૨૨ મનેડામતિ જ્ઞાનાય નમઃ ૨૩ સ્પર્શનેન્દ્રિય ધારણામતિ જ્ઞાનાય નમઃ
૨૪ રસનેન્દ્રિય ધારણામતિ જ્ઞાનાય નમ: , ૨૫ પ્રાણેન્દ્રિય ધારણામતિજ્ઞાનાય નમ:
૨૯ ચક્ષુરિન્દ્રિય ધારણામતિજ્ઞાનાય નમ: ૨૭ શ્રોત્રેન્દ્રિય ધારણામતિજ્ઞાનાય નમઃ ૨૮ મનેધારણામતિજ્ઞાનાય નમ: ર૯ અક્ષશ્રુતજ્ઞાનાય નમ: ૩૦ અનક્ષરશ્રુતજ્ઞાનાય નમ: ૩૧ સંશ્રિતજ્ઞાનાય નમ: ૩ર અસંક્ષિશ્રુતજ્ઞાનાય નમ: ૩૩ સમ્યકશ્રુતજ્ઞાનાય નમ: ૩૪ મિથ્યાશ્રુતજ્ઞાનાય નમઃ ૩૫ સાદિબ્રુતજ્ઞાનાય નમ: ૩૬ અનાદિકૃતજ્ઞાનાય નમ: ૩૭ સપર્યવસિતશ્રુતજ્ઞાનાય નમ: ૩૮ અપર્યાવસિતશ્રુતજ્ઞાનાય નમ:
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૮
ખમાત્ર ૩૯ ગમિકશ્રુતજ્ઞાનાય નમ: છે ૪૦ અગમિકશ્રુતજ્ઞાનાય નમ:
૪૧ અંગપ્રવિષ્ટશ્રુતજ્ઞાનાય નમ: કર અનંગપ્રવિષ્ટશ્રુતજ્ઞાનાય નમઃ ૪૩ આનુગામિકાડવધિજ્ઞાનાય નમઃ જ અનાનુગામિકાડવધિજ્ઞાનાય નમ: ૪૫ વર્ધમાનાવધિજ્ઞાનાય નમ:
૪૬ હીયમાનાવધિજ્ઞાનાય નમઃ ,, ૪૭ પ્રતિપાત્યવધિજ્ઞાનાય નમ , ૪૮ અપ્રતિપાત્યવધિજ્ઞાનાય નમઃ
૪૯ જુમતિ મન:પર્યવજ્ઞાનાય નમઃ , ૫૦ વિપુલમતિ મન:પર્યવજ્ઞાનાય નમ: , પ૧ લેકાલેક પ્રકાશક કેવલ જ્ઞાનાય નમ:
*
ઉપર માફક ખમાસમણું દઈ જ્ઞાન પદ આરાધનાર્થ કાઉસગ કરેમિ અન્નત્થ૦ કહી એકાવન લોગસ્સનો કાઉસગ કરી પ્રગટ લેગસસ બેલવે બીજી બધી વિધિ પૂર્વ માફક સમજવી.
આઠમાં દિવસની વિધિ પહેલા દિવસ માફક બધી વિધિ કરવી. ચારિત્ર પદને ધૂળ વર્ણ હવાથી ચેખા ખાવ “ હીં નમે ચારિત્તસ્મ પદને ૨૦૦૦ જાપ ગણવા અને સીતેર ખમાસમણ દેવા. બમાર ૧ સર્વતઃ પ્રાણતિવિરમગુરૂપચારિત્રાય નમ:
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩૯
ખમા૦ ૨ સવત: મૃષાવાદવિરમરૂપચારિત્રાય નમ;
૩ સર્વાંત; અદત્તાદાનવિરમણુરૂપચારિત્રાય નમ: ૪ સત: મૈથુનનવિરમણુરૂપચારિત્રાય નમ:
""
99
"9
99
$$
૫ સર્વાંત: પરિગ્રહવિરમણુરૂપચારિત્રાય નમ: ૬ ક્ષમાધરૂપચારિત્રયે નમ;
9 આજ વધ રૂપચારિત્રેભ્યો નમઃ
૮ મૃદુતાધમ રૂપચારિત્ર
નમ:
,,
૯ મુક્તિધમ રૂપચારિત્રેભ્યો નમઃ ૧૦ તપાધ રૂપચારિત્રજ્યે નમ: ,, ૧૧ સંયમધ રૂચારિત્રેભ્યો નમઃ
""
;, ૧૨ સત્યધરૂપચારિત્રેભ્યો નમ:
,, ૧૩ શૌચધમ ચારિત્રજ્યે નમ: ૧૪ અકિંચનધમ રૂપચારિત્રેળ્યે નમઃ
..
,,
૧૫ બ્રહ્મચ ધ રૂપચારિત્રેÀા નમ: ૧૬ પૃથ્વિીરક્ષાસ યમચારિત્રેળ્યે નમઃ ,, ૧. ઉંદરક્ષાસ'યમચારિત્રૈન્યે નમઃ
ܙܕ
,, ૧૮ તેઉરક્ષાસ યમચારિત્રજ્યેા નમ: ૬, ૧૯ વાઉરક્ષાસ ચમચારિત્રજ્યે નમ:
,, ૨૦ વનસ્પતિરક્ષાસ યમચારિત્રૈન્યે નમઃ
,,
૨૧ એઇન્દિશ રક્ષા સયમ ચારિત્રેળ્યે નમ: ,, ૨૨ તેઇન્દ્રિયરક્ષાસંયમચારિત્રૈન્યે નમ: ૬, ૨૩ ચારિદ્રિયરક્ષાસયંમચારિત્રૈન્યે નમ: ૨૪ ૫'ચેન્દ્રિયરક્ષાસ ચમચારિત્રૈન્યે નમ:
97
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૦
, ૨૫ અજીવરક્ષાસંચમચારિત્રે નમ: , ૨૬ પ્રેક્ષાસંચમચારિત્રેત્યે નમ: ખમા ૨૭ ઉપેક્ષાસંયમચારિત્રે નમ: ,, ૨૮ અતિરિક્તવસ્ત્રભક્તાદિપરઠણત્યાગરૂપચારિત્રે નમઃ , ૨૯ પ્રમાજનરૂપસંયમચારિત્રે નમઃ » ૩૦ મનઃસંયમચારિત્યે નમઃ , ૩૧ વાકસંયમચરિત્રે નમ:
૩ર કાયાસંયમચારિત્રે નમઃ , ૩૩ આચાર્યયાવૃત્યરૂપસંચમચારિત્રે નમઃ » ૩૪ ઉપાધ્યાયઐયાવૃત્યરૂપસંયમચારિત્રે નમ: , ૩૫ તપસ્વિનૈયાવૃત્યરૂપચારિત્રે નમ: ૩૬ લઘુશિષ્યાદિઐયાવૃત્યરૂપચારિત્રે નમ: ૩૭ ગ્લાન સાધુવૈયાવૃત્યરૂપચારિત્રે નમ: ૩૮ સાધુયાવૃત્યરૂપચારિત્રે નમઃ ૩૯ શ્રમણોપાસકયાવૃત્યjપચારિત્રે નમઃ ૪૦ સંઘયાવૃત્યરૂપચારિત્રે નમઃ ૪૧ કુલભૈયાવૃત્યરૂપચારિત્રે નમ: ૪૨ ગણયાવૃત્યરૂપચારિત્યે નમ: ૪૩ પશુપંડગાદિરહિતવસતિવસનબ્રહ્મગુપ્તચારિત્રે નમઃ , જ સ્ત્રીહાસ્યાદિવસ્થાવર્જનબ્રહ્મગુપ્તિચારિત્રેત્યે નમઃ , ૪૫ સ્ત્રીઆસવર્જનબ્રહ્મગુપ્તિચારિત્રે નમઃ , ૪૬ સ્ત્રીઅંગે પાંગનિરીક્ષણવજનબ્રહ્મગુપ્તિચારિત્રેત્યે નમ: ,, ૪૭ ફુટ્યુતરસ્થિતસ્ત્રી હાવભાવસણનયર્જબ્રહ્મપ્તિચા નમ:
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________
,,
""
૪૮ પૂવસ્ત્રીસ ભગચિન્તનવર્જનમ્રહ્મગુપ્તિચારિત્રેભ્યો નમ; ૪૯ અતિસરશઆહારવજ નબ્રહ્મગુપ્તિચારિત્રજ્યે નમ; ખમા૰ ૫૦ અતિઆહારકરણવજ નબ્રહ્મગુપ્તિચારિત્રભ્યો નમ: ૫૧ અંગવિભૂષાવજ નબ્રહ્મગુપ્તિચારિત્સ્યે નમઃ
,,
,, પર અનશનતપેારૂપબ્રહ્મગુપ્તિચારિત્રેભ્યો નમ:
,,
૫૩ ઉનાદરીતારૂપબ્રહ્મગુપ્તિચારિત્રેભ્યો નમઃ ,, ૫૪ વૃત્તિસ ક્ષેપતપેારૂપબ્રહ્મગુપ્તિચારિત્રજ્યે નમઃ ,, ૫૫ રસત્યાગતપેરૂપબ્રહ્મગુપ્તિચારિત્રભ્યો નમ: ,, ૫૬ કાયકલેશતપેરૂપચારિત્રભ્યો નમઃ પ૭ સ‘લેખણાતપે રૂપચારિત્રેભ્યો નમઃ
,,
૫૮ પ્રાયચ્છિન્તપારૂપચારિત્રજ્યે નમઃ
૪૧
,
,,
17
૬, પ૯ વિનયતારૂપચારિત્રયે નમ: ૬૦ વૈયાવચ્ચતપાપચારિત્રયે નમ: ,, ૬૧ સજજીયતપે પચારિત્રજ્યે નમ: ૬૨ ધ્યાનતપારૂપચારિત્રજ્યે નમ: ,, ૬૩ કાયાસ તપાપચારિત્રયે નમ: ,, ૬૪ અનન્તજ્ઞાનસ યુકતચારિત્રેયે નમ: ,, ૬૫ અનન્તદનસયુકતચારિત્રૈન્યે નમઃ ,, ૬૬ અનન્તચારિત્રસ’યુતચારિત્રેભ્યો નમ: ૬, ૬૭ ક્રોધનિગ્રહકરણચારિત્રેળ્યે નમ:
,
૬૮ માનનિગ્રહકરણચારિત્રેભ્યો નમ:
૬૯ માયાનિગ્રહકરણચારિત્રેળ્યે નમઃ
99
.. 92 લેભનિહારણચારિત્રેળ્યે નમ:
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપર માફક સિ-તેર ખમાસમણ દેવા. ચારિત્ર પદ આરાધનાથ” કાઉસગ કરેમિ અન્નતથ૦ બેલી સિત્તેર લોગસ્સનો કાઉસગ્ગ કરી પ્રગટ લેગસ બેલ. બીજી બધી વિધિ પૂર્વવત.
– નવમાં દિવસની વિધિ –
પહેલા દિવસની માફક સર્વ વિધિ કરવી તપ પદને વર્ણ ઉજળે તેવાથી આયંબિલમાં ચેખા (ભાત) ને ઉપયોગ ક .
એ હી નમે તવસ્સ' પદના જાપ ૨૦૦૦ ગણવા અને પચાશ ખમાસણું દેવા. ખમાં. ૧ યાવકથકતપસે નમઃ ,, ૨ ઈવરતપભેદતપસે નમઃ
૩ બાહ્યઉદરી તપદતપસે નમઃ ૪ અત્યંતરઉનેદરીપભેદતપસે નમ ૫ દ્રવ્યતપવૃત્તિસંક્ષેપતપભેદત પાસે નમ: ૬ ક્ષેત્રત પવૃત્તિસંક્ષિપતભેદતપસે નમ: ૭ કાલતપવૃત્તિસંક્ષેપતપભેદતપસે નમ: ૮ ભાવતપવૃત્તિસંક્ષેપત ભેદતપસે નમઃ ૯ કાયક્લેશતપભેદતપસે નમ: ૧૦ રસત્યાગતપસે નમઃ ૧૧ ઇંદ્રિયકષાયેગવિષયકસંલીનતાપસે નમ: ૧૨ સ્ત્રીપશુપંડારિવાજિંતસ્થાન અવસ્થિતતપસે નમ: ૧૩ આલેયનાપ્ર યશ્ચિત્તતપસે નમ:
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪ પ્રતિક્રમણપ્રાયશ્ચિત્તતપસે નમઃ
૧૫ મિશ્રપ્રાયશ્ચિત્તતપસે નમ:
૧૬ વિવેકપ્રાયશ્ચિત્તતપસે નમઃ ખમા૦ ૧૭ ઉપસર્ગ પ્રાયશ્ચિત્તતપસે નમઃ
૧૮ તપઃપ્રાપશ્ચિત્તતપસે નમઃ
19
.
99
૧૯ છેદપ્રાયશ્ચિત્તતપસે નમઃ
""
,, ૨૦ મૂલ પ્રાયશ્ચિત્તતપસે નમ:
""
,,
*→
.
,,
,,
""
"
""
""
""
""
2)
""
૪૩
ܕܝ
૨૧ અનવસ્થિતપ્રાયશ્ચિત્તવપસે નમ:
૨૨ પાાંચિકપ્રાયશ્ચિત્તતપણે નમ:
૨૩ જ્ઞાનવિનયરૂપતપસે નમ:
૨૪ દર્શનવિનયરૂપતપસે નમ:
૨૫ ચારિત્રવિનયરૂપતસે નમ:
૨૬ શુભમનિવનાયરૂપતપસે નમ:
૨૭ શુભવચનવિનયરૂપતપસે નમઃ
૨૮ શુભકાયવિનરૂપતપસે નમ:
૨૯ ઔપચારિકવિનયરૂપતપસે નમઃ ૩૦ આચાર્ય તૈયાવૃત્ત્વતપસે નમ:
૩૧ ઉપ ધ્યાય-નૈયાનૃત્યતપસે નમ:
૩ર સાધુથૈયાવૃત્ત્વતપસે નમઃ
૩૩ તપસ્વિવૈયાવૃત્ત્વતપસે નમઃ
૩૪ લઘુશિષ્યાદિભૈયાન્ત્યતપસે નમઃ
૩૫ ગ્લાનસાનૈયાનૃત્યતપસે નમ:
૩૬ શ્રમણોપાસકનૈયાવૃëતપસે નમ:
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________
અમા૦ ૩૭ સંઘવૈયાવૃત્યતપસે નમ: - ૩૮ કુલયાવૃજ્યતપસે નમ: , ૩૯ ગણવૈયાવૃત્યુતપસે નમઃ
૪૦ વાચનાતપસે નમઃ ખમા ૪૧ પૃછનાતપસે નમ:
કર પરાવર્તનાતપસે નમઃ ૪૩ અનુપ્રેક્ષાતપસે નમ: જ ધર્મકથાતપસે નમઃ ૫ આર્તધ્યાનનિવૃત્તતપસે નમઃ ૪૬ રૌદ્રધ્યાનનિવૃત્તતપસે નમઃ ૪૭ ધર્મધ્યાનચિત્તનતપસે નમ: ૪૮ શુકલધ્યાનચિન્તનતપસે નમ:
૪૯ બહોત્સર્ગતપસે નમઃ ,, ૫૦ અભ્યન્તરોત્સર્ગતપસે નમ:
ઉપર માફક પચાસ ખમાસણું દઈ નવપદ ધર્માર્થ કાઉસગ્ગ કરેમિ અન્નત્થ૦ કહી પચાસ લેગસ્સનો કાઉસગ કરી પ્રગટ લેગસ્સ બેલવા. બીજી બધી વિધિ પૂર્વ માફક કરવી.
–શ્રી સિદ્ધચક્ર -નવપદ–ીત્યવંદને–
શ્રી પાર્શ્વનાથભવ પાપ તાપ,
પ્રશાંત ધારા ધર ચારૂ રૂપ,
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિઘ્નોઘહ તા પ્રભુતારગેન્દ્ર:; સમસ્ત કલ્યાણ કરી જિનેન્દ્રઃ ચૈત્યવંદન
જોરિ સિરિ અરિહંત મૂલ,
૪૫
દ્રઢ પીઠ પઈંડી; શિદ્ધસૂરિ ઉવજઝાય સાહુ, ચસાહ ગરિઆ ॥ ૧ ॥
...સણુ નાણુ ચરિત્ત તવર્ષિ, પઢિ સાહાર્ડિ સુદ; સવગ લધિ,
તત્તખર
ગુરૂ પયદલ દેં ભરૂ ઢિસિવાલ જખ્ખ જષ્મિણિ, સુર કુસુમેર્ષિ અલંકીએ;
સા સિદ્ધચક્ર ગુરૂ કલ્પતરૂ,
અમ્હે મણુ ય યિ દિ.
॥ ૨॥
આજ સક્ક દિન મહાર, જન્મ કૃતાથ આજ,
મે· ભેટયા ભવ ભય હરણ, સિદ્ધચક્ર મહારાજ || ૧ || -અરિહંત સિધ્ધ સૂરિવરા, વાચક મુનિ સુખકાર,
સમ્યક્ દરિસણુ જ્ઞાન ચરણુ, તપ નવપદ મનેાહાર ॥ ૨!! • ખાર આઠ છત્રિસ ગુણુ. પંચવીસ સત્યાવીસ; પરમેષ્ટી પદ પાંચકા ગુણ સમો નિશદિશ રસડસડ એકાવન કુનિ, સિત્તેર એર પચાસ; ભેદ ભલીપરે ધ્યાવતા, દરિસણુ આદિ વિકાસ.
. ॥૨॥
॥ ૩ ॥
|| ૩ ||
॥ ૪ ॥
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્વેત રક્તપીત નીલ શ્યામ, વર્ણ પંચ પદ ધાર,
ઉજવલ વણે દયાઈયે, દરિસનાદિક પદ ચાર | ૫ મંડલકી રચના રચી, અપૂર્વ અતિ મનોહર,
ધર્મ ઉદયે ભયે, શિવ સુખકે કરનાર સિદધચક મંડલ કમલ થા ધ્યાન ઉદાર;
ભવપાતકકો દૂર કરી, કરે આત્મ ઉદધાર, સિદધચક કે ધ્યાન દુખ દેહગ મીટ જાય
સુખ સંપત ઘટમેં વધે, આતમગુણ વિકસાય. . ૮ ! શુદધ ભાવસે ધ્યાવતા, અનુભવ પદ દાતાર,
સહજ કલા નિધિવંદતા, કરે ભવસાગર પાર. (૯ I
||
9 ||
૩ ||
નવપદ આરાધન કરે, આ ચૈત્રમાસ;
શુદી સાતમથી કીજીએ. નવ આંબિલ તપ ખાસ ૧ ૧ | પહેલે દિને અરિહંતને, સેવે ભવિ હિતકાર;
બારગુણે જે શોભતા, કર્મ મલ હરનાર. / ૨ / ઉજજ્વલ વર્ણ એહને, અક્ષત સમ પરમાણે;
આત્મ ઉજજવલ કરવા ભણી, અરિહંત પદ જાણે | ૩ | કાઉસગ સાથિયા પ્રદક્ષિણ, ખમાસણ પણ બાર;
એમ અરિહંત આરાધીએ, બાલચંદ્ર સુખકાર. | ૪ |
૪
||.
સિધ પદને પામવા, સિદધ પદને સેવ;
આઠ ગુણ છે જેહના, વર્ણ ગે ધુમ જે.
૧ /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૭
|
૩ ||
કેવળ જ્ઞાન દર્શન વળી, અનંત સુખના સ્વામી,
અનંત ચારિત્ર અરૂપીને, અક્ષય પદના ધામી. ૧ - ના ગુરૂ ના લઘુ પ્રભુ, વીર્ય અનંત છાજે;
અષ્ટ કર્મ ક્ષય કરી, સિદધ સ્થાને બિરાજે. ૨ વિધિકરો આઠ આઠની, નવકારવાળી વિશ; બાલચંદ્ર કહે એહથી, થાશે જગના ઈશ.
I ૫ છે. ત્રીજે દિન આરાધિએ, આચાર્ય ભગવાન,
છત્રીશ ગુણે અલંકર્યા, કાંતિ સુવર્ણ સમાન. / ૧ / રાજા સમ શ્રી સંઘના, શિક્ષાના દાતાર;
સે સૂરિપદ સદા ભવે દધિ તારણહાર. સકલ શાસ્ત્ર સાર હે ગચ્છતા ધારી જેહ,
ભવપાતકકે દૂર કરે, એ સૂરી ગુણ ગેહ. I ૩ In ઓ હો નમો આયરિયાણું, જપ જાપ દે હજાર;
છ લાશ સ્વસ્તિક ફલધરે, બાલચંદ્ર મહાર. ૪
૨
|
૧ /
પાઠકક્ષદ વંદીએ, નીલ વર્ણ જશ ખાસ;
પચ્ચીશ ગુણે અલકર્યા, ધરતા ધ્યાન ઉલ્લાસ. ચંદન સમ શીતલ વયણ, અહિત તાપને ટાળે,
સાધુ ગણને જે સદા. સૂત્રાર્થને આલે. તપ ત્યાગે રકત રહે જગબંધવ જગબ્રાત;
જિનશાસન ઉજજવલ કરે, કરતા કર્મ વિદ્યાત.
૨
૩ /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________
૪૮
આ હી નમે. ઉવજઝાયાણું, નાકરવાળી વીશ, સ્વસ્તિક ફલ પચ્ચીશ ધરી, ખાલનમન પચવીશ. ॥ ૪ ॥
|| ૭ ||
પાંચમે' પદે મુનિવરા, સંયમ સત્તર ધાર; સત્યાવીશ ગુણ જેહના, શ્યામ વર્ણ ઉદાર. ખતિમવ અજજવાદિ, દશ વિધ જે યતિ ધર્મ, ગોંચ મહાવ્રત પાલતા, જાણું તત્ત્વના મર્મ, મેાક્ષ સાધન કરવા ભણી, કરતા કાડ ઉપાય, તે મુનિ પદના ધ્યાનથી, આત્મગુણ વિકસાય સવ્વ સાહુણું જાપથી દુષ્ટ કના સંહાર; ભ્રાતૃ પુનમના ખાલ કહે, ઉતારે ભવપાર.
| ૮ ||
પાર;
નપદ છઠે નમા,સમકિત લક્ષણ લક્ષણ જેહ શુધ્ધ દેવગુરૂ ધર્માંની, શ્રધ્ધા કહીયે તેહ. શ્રધ્ધાવ ́ત ભવિક કહે સંસાર સાગર દન સાર. દર્શન વિષ્ણુ ન હેાય; જિનવરે ભાખ્યુ જોય. શ્વેતવર્ણુ તસ જોય;
ખાલ જપેપદ સેય.
એ કારણે ભિવ સેવિએ સમ્યક્ ચારિત્ર વિણ કદિ શિવ લહે, પણ સાવ ચારિત્રનું મૂલ, સડસઠ ગુણ છે એહના, આ હો નમા 'શમ્સ,
|| ૯ ||
જ્ઞાન સ્વરૂપ જે જીવના, સ્વપર પ્રકાશક તેહ, એહ જ્ઞાન દીપક સમું, વંદો ધરી સ સ્નેહ.
॥ ૧ ॥
॥ ૨ ॥
॥ ૩ ॥
॥ ૪ ॥
॥ ૧ ॥
॥ ૨ ॥
॥ ૩ ॥
|| ૪ ||
॥ ૧ ॥
“ bes
----
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________
ભક્ષાભક્ષ જ્ઞાનથી જાણે, જાણે પિયારેય
કૃત્યાકૃત્ય જ્ઞાને લહે, કરે ભવ છે. પ્રથમ જ્ઞાનને પછી દયા, સિદ્ધાંતે કહયું હતું
દશ વૈકલિક સૂત્રમાં, જિનવરે ભાખ્યું તેહ. છે. ૩ | ભેદ એકાવન જ્ઞાનના, વેત વર્ણ તસ જાણ; એ હીં નાણસ્સ નમે પદ, દયાને બાલ નિર્વાણ | ૪ |
૧૦ કર્મક્ષય કરવા ભણી, ચારિત્ર પદ આરાધે
ચારિત્ર ધમંપાળીને, આત્મ કારજ સાધે. 1 / ૧ / સત્તર ભેદ છે એહના, વળી અસર પણ થાય;
દેશ વિરતિ ગૃહિ યતિએ, દે ભેદમાં સમાય || ૨ | ચક્રવર્તિ ખટ ખંડ ઘણું, ચારિત્ર પદ જે પાય;
સકલ કર્મને ક્ષય કરી, શીવપુરીમાં જાય. ૩ | ત્રિકરણ શુધેિ એક દિન, ચારિત્ર પદ જે પાળે;
સુર પદવિ તે પામીને, અનંત સુખમાં મ્હાલે | ૪ | બાલ મુનિ કહે ભવિ પ્રાણી, પામે શિવ સુખ આપ + ૫
૧૧ વિનટળે તપ ગુણ થકી તપથી રેગ સબ જાય;
શ્રી શ્રીપાલની પરે, તપથી સબ સુખ થાય. | ૧ | દ્રઢ પ્રહારી હિંસકઘણે, કીધા કર્મ અઘેર;
સમભાવે તપ પ્રભાવથી, કાઢયા કર્મ કઠેર સમતા ભાવે તપ તપે ભવિ પ્રાણી જે હોય;
નિકાચિત કર્મ કાપીને, અક્ષય સુખ પામે સેય. 8 | નવમે દિન આરાધીએ, વેત તપ પદ સુજાણ,
ઓ હીં નમે તવસ્સેનામે, જાપ જપ ગુણ ખાણ / ૫ ક્ષાંત્યાદિક ગુણ ને ધરી, શ્રી નવપદ આરાધો.
પુનમ શશીને બાલ કહે એમ મોક્ષ પદ સાધે ! ૬
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૦
જ્ઞાનપદ ભજીએ રે એ દેશી
॥ શ્રી નવપદજીનુ સ્તવન
નવપદ ધ્યાવેા રે વિયણ ભાવસુ, આતમને હિતકાજ રે. સમક્તિ પૂર્ણાંક એ આરાધતાં, ભવતારણ શુભ આજ રે નવપદા ૧ પ્રથમ પદે જિન શ્રી અરિહ'તજી, ખાર ગુણે ગુણવંત ૨ ચેાત્રીશ અતિશય ગુણુ વાણી તણા, પાંત્રીસથી વિસ્તૃત રે ।।નવપદ ર
અષ્ટ કરમ મલ ક્ષય કરવા થકી, અષ્ટ ગુણે જે અનંત રે, નિરાવરણ શુભ સત્તામાં રમે, લો સિઘ્ધ ભગવંત રે નવપદા ૩ છત્રીશ ગુણુ રયણે કરી રાજતા, ગણનાયક ગુણવ ́ત રે, વાદ વિવાદે રે પંચાનન સમા, આચારજ મુનિ સંત રે ।।નવપ॥ ૪ ગોપાંગ પઠન પાઠેન રતા, પ ́ચવીશ ગુણને ધરત રે, આગમના અર્થ ઉભયને ધારતા, ઉપાધ્યાય મહિવત ૨ે નવપદા પ સમ્યગરીતે ફ્ સાધે મેાક્ષને, સત્તાવીશ ગુણવંત રે,
શાંત દાંત નિર્ભ્રાભ ગુણૅ કરી, સાધુ સમતાવંત ૐ નવપદા ૬ દર્શન સમતિ જિનવર ભાખીઉ, જ્ઞાન તે આત્મ પ્રકાશ રે, ચારિત્ર તે નિજ ગુણુમાં રમણતા, તપ તે વિવિધ પ્રકાર મૈં નવપદા છ એમ નવપદનારે, આરાધન થકી, શ્રી શ્રીપાલ નદિ રે, કુશલ દીપ ભવસાગરને તર્યાં, ભાખે દેવ મુણિદ નવપદ ૮
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ૧
કેયલ પર્વત ધુંધલે રે લોલ–એ દેશી
શ્રી નવપદજીનું સ્તવન છે
નવપદ ધ્યા સુખકરુ રે લોલ,
ઉપયોગી અપ્રમત્તરે વાલેશર, સિત ધ્યાની હત મેહની રે લોલ,
અરિહંત પૂજે ભત્તરે, વાલેશર. નવપદા ૧ અનુપમ અનંત અનુત્તરૂર લેલ,
સાસય સુખને કંદરે, વાલેશર. કેવળ કમળાપતિ થયાને લેલ,
તે સિદ્ધ સે આણંદ રે. વાલે. નવપદા ૨. જેહ વિરત વિકથા થકી રે લોલ,
વિષય કષાય પરિત્યકત રે વાલે. ધરમપદેશમેં રકત છેરે લેલ,
ગણિ ને પ્રણમે ભત્ત રે. વાલે. નવપદા ૩ સૂત્ર અરથ દાતાર છે? જેલ,
વિષ ગેરસમ કહેવાય રે વાલે, મેહ સર૫ વિષ ભાંજવા રે લોલ,
વંદે તે વિઝાય છે. વાલે. નવપદા ૪ મહગારવથી મુક્ત છે? તેલ,
સમદમ ગુણ ગણધાર રે, વાલે. ત્રિપદી ધ્યાને લીન રે લોલ,
તે નમે સાધુ ઉદાર રે. વાલે. નવપદા પ
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________
પર
ધરમ રચણ આધાર છેરે લેલ,
સમતા રસને ઠામ રે; વાલે. નિજગુણ પ્રવાટન દિપ છેરે લેલ,
ફરસે દરસણ ધામ રે. વાલે. નવપદા ૬ જેહ પ્રસાદે ભવિજનારે લેલ,
- વંછિત પૂજિત થાય રે વાલે. તેહિ જ ગુણ હિયડે ધરે રે લોલ,
અનુપમ જ્ઞાન કહાય રે વાલે. નવપદા ૭ સુમતિ ક્ષમાદિક ગુણ સહુ રે લેલ,
ગુપ્તિ મૈત્રાદિક સિદ્ધિ રે; વાલે. ચારિત્રથી સફળી હવે રે લોલ,
આરાધે ગુણ વૃદ્ધિ ૨. વાલે. નવપદા ૮ જુવ કંચન કર્મકીટથી રે લોલ,
ખીર નીર જિમ જીત્ત રે વાલે જલણ સમાન તે શોધવારે લેલ,
તપ ભાંખે બહુ ભત્તરે વાલે. નવપદા ૯ એ નવપદ જે પ્રાણીયા રે લોલ,
શ્રીપાલ મયણ નિતર વાલે.. ધ્યાયા દયા દયાવસે રે લોલ,
લહેશે તે શિવ ખિત, વાલે. નવપદા ૧૦ શ્રી પાર્ધચંદ્ર સૂરિ ગણે દીપતાર લેલ,
શ્રી લબ્ધિચંદ્ર સૂરીશરે, વાલે.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૩
તસુ પચ પંકજ ભૂગર્યું રેલ,
શ્રી હરખચંદ્ર ગણીશરે વાલે. નવપદા ૧૧ એ નવપદ સ્તવના કરી રે લોલ;
સુભ નિધિ વસુ શિત વર્ષ રે, વાલે. અશ્વિન શિત ચઉદશ તિથે રે લોલ,
પાલી પૂરમેં હર્ષ રે. વાલે. નવપદા ૧૨
શ્રી નવ પદજીને સ્તવન (હરે મારે ઠામ ધર્મના સાડા પચવીશ દેશ જે-એ રાગ) હરે મારે સિદ્ધચકને પ્રણમે ત્રણે કાલ જે,
એહની સેવાથી ભવ દુઃખ ભાંજશેરે લોલ. હરે મારે અરિહંત અરિહંત જાપે અરિહંત થવાય જે, ૧
બાહ્યાભંતર અરિ દલ બલ ત્યાં ભાજપે લેલ. હરે મારે સિદધ પદ સેવે સીઝે સઘળા કાજ જે,
અક્ષય અરૂપી પદને પામીયેરે લેલ; હાંરે મારે જનમ મરણના દુઃખ થાયે ઘર જે;
ચઉગતિના ફેરા સર વામીયેરે લેલ. હરે મારે શાસન ધેરી આચારજ કહેવાય.
ચતુર્વિધ સંઘના રક્ષક તે વખાણીયે રે લોલ; હિરે મારે શિષ્ય ગણને પાઠક આપે પાઠ,
સમતા ધારી સાધુપદ તે જાણીયે રે લોલ. હાંરે મારે સમ્યકદર્શન દર્શન પદ સુહાય,
એથી ભવ ભમવાના ભય ટાળીયે રે લોલ;
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________
- હરે મારે જ્ઞાન પદ સેવે કેવલ જ્ઞાન પમાચજે,
ચારિત્ર પદથી શીવ સુખ ભાળીયે રે લોલ. હારે મારે તપ તપવાથી કર્મ કઠેર કપાય જે,
આત્મિક ગુણની પ્રાપ્તિ એહથી કહી રે લોલ; હાંરે મારે નવ પદ સેવ્યા નવદિન ચિત્ત લાય જે,
શ્રી શ્રીપાલે સુર ગતિ એહથી લહી રે લેલ. હરે મારે વિષય કષાઈને છાંડી નિંદ પ્રમાદ,
ખાંતિ શાંતિ ધરીએ તપ કીજીએ રે લોલ, હાંરે મારે નવ આયંબીલની ઓળી નવ નવ થાય છે, બાલ કહે એહથી શીવ સુખ લીજીયેરે લેલ.
(૨) (સ્તવન-રાગ-ધાટે) મેદે સુગુણ સહાય, ભવ ભય વારક એહ ઉપાય મેરે. ૧ / નવ પદ નવનિધિ દાયક હોય,
ચરણ શરણ નરગ્રહે જબ કેય મેરે૨ અરિહંત પદ મધ્ય કણિકા ધાર,
સિદ્ધાદિક ચિહું પંખી મઝાર મેરે ૩ દર્શન બિન નાહ કારજ સિદ્ધ,
જ્ઞાનાદિક પદ જગત પ્રસિદ્ધિ મેરે છે જ અષ્ટ કમલ દલ હિયે બિચ ધાર,
ઈણ સમરણ બિન ન લહે ભવપાર. મેરે) | ૫ | એ પદ અરવિંદ સમ કરિ ભાલ,
શ્રી હર્ષચંદ્ર સૂરિ કૃપા સે નિહાલ. મેરે) | ૬ |
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ
[૬] સ્તવન [હો સાહેબજી નૈક નજર કરી-એ સગ
ભવિ પ્રીત કરી; નવપદ ગુનિધિ, દાયક લાયક સેવિયે;
તિહાં પ્રથમ દેવ અરિહંત ભાખ્યા, કૂજા શ્રી સિદ્ધ ગુણી દાખ્યા;
ત્રીજા આચારજગુરૂ આખ્યા. વિ પ્રીત કરી; નવપદ ગુણનિધિ
ચથે પદ્મ ઉપાધ્યાય રૂપા, પચમ ગુરૂ સાધુ નિહ કુઢા છઠ્ઠો દંસણુ ધરમેચૂડા સપ્તમપદ્ય જ્ઞાન સુંદર ક્રિસે, અઠ્ઠમ ચારિત્ર કર્માં પીસે; નવમે તય ઉત્તમ જનકીસે.
વિ॰
ભવિ
રાગદ્વેષ માહ દૂર કરી, આજ્ઞા સર્વંગ સ ંતોષ ધરી; યાવા તે એહુ છે ધર્મ તરી.
ભવિ સાગર નિધિ વસુ ઈંદુ સમે, આશ્વિન સિત પુરાણુ જ્ઞાન મે; હર્ષે જગ જસ પરતાપ નમે.
ભવિ
(૭) સ્તવન
શાસન નાયક શ્રીવીર ખેલે, એડી ખારે પરષાદ ટાળે; હિ કાઇ નવપદ તાલે રે, ભિવ નવપદ ધ્યાવેા.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ૬
જેમ તમે શિવસુખ પાવે રે.
ભવિ ૧ પ્રથમ તે અરિહંત સ્વિકારે, બાર ગુણે કરી તજ ધારે, જગ જનને હિતકા રે.
ભવિ ૨ સિદધ નિરંજન અલખ જગા, ધ્યાન લગાવી મનમાં ભાવે; યે નરભવને હા રે.
ભવિ. ૩ શ્રી આચારજ ગુણમણિખાણું, શુદ્ધ પ્રરૂપે આગમ વાણી; સમરે ગીતારથ જાણ રે.
ભવિ. ૪ શ્રી ઉવજઝાયને વંદે ભાવે, સૂત્ર અર્થ તે ઉભય ભણવે; નમતાં શીખે વધુ આવે રે.
ભવિ. ૫ પંચમ મુનિવર સમતા રાખે, સાધે સંજમ આતમ સાખે; તે અનુભવ સુખ ચાખે રે.
ભવિ૦ ૬ છડું દરિશન નિર્મળ પામી, જેન સુતત્વ રૂચિ અભિરામ; ધરીએ મુકિતના કામી રે.
ભવિ. ૭ સાતમુ જ્ઞાન દિવાકર દીપે, રાગષ અજ્ઞાનને આપે નમતા કર્મ ન લીંપે રે.
ભવિ. ૮ અષ્ટમ સુન્દર વરીએ, અહ નિશિ ઈદ્રિય સંવર કરીએ, હેલે ભવજળ તરીએ રે.
ભવિ૦ ૯ નવમું તપ પદ બહુલા ભેદે, ઘાતી કર્મના મૂળ ઉછે; નમે નમે નિત્ય અખેદે રે.
ભવિ ૧૦ ફુલચંદ્ર દીપ સલ્લુરૂ રાયા, પામી દેવ તે તાસ પસાયા; નવપદના ગુણ ગાયારે.
ભવિ. ૧૧
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________
પ૭
સ્તવન(સિધ્ધાચલના વાસીજનને લાખો પ્રણામઃ રાગ) સિદધચકની સેવા કરતાં, પામ્યા સુખ અપાર–પામ્યા સુખ અપાર, શ્રી શ્રીપાલ નરેશર જાણે, મયણાસતીને એ છે રાણા; સેવ્યા નવપદ સાર.
પામ્યા. ૧ પૂર્વ સંચીત કર્મ સંગે, કે રંગ ઉપનિજ અંગે; પીડા અપરંપાર.
પામ્યા. ૨ પ્રજાપાલની. મયણાં બેડી, આપકર્તી એ ગુણની પેટી, જાણે ધર્મનો સાર.
પામ્યા. ૩ બેટી સંગાથે બાપ એ ઝગડે, મીથ્યા અહંકાર મતિ તેની બગડે, માપે ઉંબરે હાથ.
પામ્યા. ૪ ખાતે જિન મંદિર ના તિર્થંકર રૂષભનંદે ભાવે; શ્રી મયાણું ઉંબર સાથ.
પામ્યા ૫ જિનશાસનદેવ પ્રભાવે, મનહરમાળા બીજરૂ આવે, હાથમલે હર્ષ અપાર.
પામ્યા. ૬ રાયને રાણી તપ કરે હોશે જગતારક સદગુરૂ ઉપદેશે; રેગ ગમે તેણીવાર
પામ્યા પિતુ રાજ્યને પાછું વાળી, શ્વસૂરના મીથ્યા મદને ગાળી; મેળવી કીર્તિ અપાર.
પામ્યા. ૮ વિષય કષાય તજી સુભ ભવે, નવપદ આરાધના પ્રભાવે, પામશે ભવ પાર,
પામ્યા ૯ મનુષ્ય દેવ ભવ નવના અંતે. શીવ વધુ વરશે દંગતી અંતે
જ્યાં છે સુખ અપાર.
પામ્યા
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________
૫૮
એમ જાણુ ભવિ દિલમાં ધાર, સિધ્ધચક સેવી ભવને વારે
બાલ કહે હિતકાર. પામ્યા સુખ અપાર. સિદધચકની સેવા કરતાં, પામ્યા સુખ અપાર-પામ્યા સુખ અપાર,
સ્તવન સ્ (મને સંસાર સેરીવિશીરી લોલ એ રાગ) શ્રી સિદ્ધચકને સેવીયેર તેલ, સેવે તે શીવ સુખ થાય છે. રાગ શેગના દુઃખ દૂર ટળે રે લોલ,
દુર્ગતિના દુખ સવિ જાય છે. શ્રી સિદ્ધ. ૧ નવપદથી નવ નિધિ પજે રે લોલ,
કર તપ આયંબિલ ધરી પ્યાર જે; ' અષ્ટ કર્મના ઝગડા જીતવારે લેલ,
સબલ એહ કહ્યો હથિયાર જે. શ્રી સિદ્ધ ૨ સિદ્ધચક સમ મંત્રકે નહી રે લોલ,
કઠીન કર્મ કાટન કુઠ્ઠર જે સિદ્ધચકાય નમ: એ મંત્રથી રે લોલ,
અનત જીવ પહોચ્યા શીવદ્વાર જે. સિદઘ૦ ૩ વિષય કષાય મદ વારીને રે લેલ,
ખટપટ કપટને નિવારજે; સમતા ભાવે એ તપ કીજીયે રે લોલ,
તે થાય ક તણો સંહાર જે. સિધિ. ૪ શ્રીપાલ મયણ મહાસતી રે લોલ,
સુખ સ પતિ પામ્યા અપાર છે; સિદ્ધચકના સુપસાયથી રે લોલ, ખાંતબાલ જાશે મોક્ષ મોઝારજે.
સિદધ પણ
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________
સિધ્ધપદ સ્તવન ( મારે જાઉં છે પેલે પારઃ એ ગરબાની ઠેસ )
જે શાલે છે જગના શિર, સિઘ્ધ નમુ' ભાવે રે. જેથી પમાય ભવજલ તીર, સિઘ્ધ નમુ· ભાવે રે ટેક
--
ભવ મંડળમાં ન દેખીયેા પ્રાણી,
જ્ઞાનથી કાળ ગવેષીયા જિનજી,
૫૯
વિતરાગના દેદાર સિધ૦
ક્ષપક શ્રેણીથી ગુણઠાણ' લહી,
અગુરુ લઘુ વળી
i
સિધ્ધ શિલા પર
આપ હુઆ અણુગાર સિધ્ધ૦ ૧
કૈવલ જ્ઞાનને કેવલ દર્શન
“”
ખપાવ્યા. આઠે કમ, સિધ૦
અનત ચારિત્રને અક્ષય સ્થિતિ.
અવ્યાબાધ જીવ ધર્મ
હુઆ અરૂપી જગતાત્ અન ત અળિયા.
ગુણહાણે અવદાત. લોકન તે,
મુકતે ગયા ભગવાન
સાદિ અન ત અવગાહના ભાંગે.
અજર અમરને પૂરણા નદી,
ન્યાતિથી બિરાજમાન્
જ્ઞાન આનંઢી રહિત ઉપાદિ,
રમતા છે આતમ રામ
ગુણગણ મણિના ધામ.
સિધ૦ ૨
સિધ
સિધ્ધ ૩
સિદ્ધ
સિધ્ધ॰ ૪
સિધ્ધ૦
સિધ્॰
૧૩
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________
સેવક લહે જેમ સ્વામિ સેવાથી,
( શિવ કમળાનું સદન, સાલંબન જિન રાજના ધ્યાનથી,
બાલ રહે સુખમાં મગન, સિદ્ધ નમુ ભાવે છે. ૬ હવે એળીના નવ દિવસ પૂર્ણ થયા પછી પારણુના દિવસે નીચે લખેલ વિધિ કરીને પછી પારણા કરવા જોઈએ.
વદી એકમને જ પચ્ચખાણ બીયાસણના કરવા. પ્રતિકમણ, પરિલેહણ દેવ વંદન કરીને નવપદજીના નવ ખમાસમણું દેવા. સાથિયા નવ ફલ, નવ પ્રદક્ષીણુ, નવ લેગસ્સનો કાઉસ અને ૨૦ નેકરવાલી નીચે લખ્યા માફક ગણવી. શ્રી વિમલેશ્વર ચકકેશરી પૂજિતાય શ્રી સિદધચકાય નમઃ
– ઈતિ સંપૂર્ણ -
– વિસ સ્થાપનક તપ – વીસ ઓળીના ઉપવાસ ચારસે વીસ થાય છે
વીસ સ્થાનકના દુહા તથા ગુણ વિગેરે પરમ પંચ પરમેષ્ઠીમાં, પરમેશ્વર ભગવાન;
ચાર નિક્ષેપે દયાઈએ, નમે નમે જિનભાણ ૧ ઓં હીં નમો અરિહંતાણું ગુણ બાર-સાથિયા બાર–ખ૦ બાર૨૦ ગુણ અનંત નિર્મળ થયા, સહજ સ્વરૂપ ઉજાશ,
અષ્ટ કર્મમલ ક્ષય કરી, ભયે સિદ્ધ નમે તાસ રા એ હીં નમે સિદધાણું ગુણ ૮-ત્સા ૮-ખ૦ ૮ ન–૨૦ ભાવાય ઔષધ સમી, પ્રવચન અમૃત વૃદ્ધિ,
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________
ત્રિભુવન જીવને સુખ કરી, જય જય પ્રવચન દષ્ટિ મારા ઓં નહીં નમે પવયણું ગુણ ૪૫-સા ૪૫–ખ૦ ૪૫––૨૦ છત્રીસ છત્રીશ ગુણે, યુગ પ્રધાન મુદ,
જિનમત પરમત જાણુતા, નમે નમે તેહ સૂરદ. જા ગુણ ૩૬–સા. ૩૬-ખ૦ ૩૬ ઓ હીં નમે આયરિયાણું તજીપર પરિણતિ રમણુતા, લહેનિજ ભાવ સ્વરૂપ;
સ્થિર કરતા ભવિ લેકને, જય જય વિર અનુપ પા. એ હીં નમે ગણું ગુણુ, ૧૦-સા. ૧૦–ખ. ૧૦ ને ૨૦ બંધ સુક્ષ્મ વિણ જીવને, ન હોય તસ્વપ્રતીય
ભણે ભણાવે સૂત્રને જય જય પાઠક ગીત૬ એ હીં નમે ઉવજઝાયાણું ગુણ. ૨૫-સા. ર૫-ખ. ૨૫ ને. ૨૦
સ્યાદવાદ ગુણ પરિણમ્ય, રમતા સમતા સંગ; - સાધે શુદધાનદતા, નમો નમે સાધુ શુભ રંગ0 Iછા એ હીં નમે સવવ સાહૂણં ગુણ ર૭ સા. ૨૭ ખ. ૨૭ ને. ૨૦
અધ્યાત્મ જ્ઞાને કરી, વિઘટે ભવ બ્રમભિતિ;
સત્ય ધર્મ ને જ્ઞાન છે, નમે નમે જ્ઞાનની રીતિ૧૮ એ હી નમે નાણસ ગુણ પાચ-સા. ૫ ખ. ૫ ને. ૨૦
લેકી લેકના ભાવજે, કેવલી ભાષિત જેહ,
સત્ય કરી અવધારતા, નમે નમે દર્શન તેહ અલા ઓં હીં નમે દંશણસ, ગુણ દેસા. ૬૭ ખ. ૬૭ ને. ૨૦
સૌચ મૂલથી મહાગુણી, સર્વ ધર્મને સાર ગુણ અનંતને કંદ એહ, નમે નમે વિનય આચાર નવા
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૨
1
એડી નમે. વિષ્ણુયસ્ત ગુણુ ૧૦-સા. ૧૦ ખ. ૧૦"ને. ૨૦ રત્નત્રયીવિષ્ણુ સાધુતા, નિષ્કુલ કહી સદૈવ; ભાવરયણનું નિધાન છે, જય સથમ જીવ. ॥૧૧॥ આ હી. નમા ચારિતસ્સ. ગુણુ ૧૭-સા. ૧૭ ખ. ૧૭ ના. ૨૦ જિન પ્રતિમા જિનમંદિરાં, કંચનના કરે જે; બ્રહ્મવ્રતથી બહુ ફૂલ લહે; ના નમા શિયલ સુદેહ, ૧૨ એ હી. નમે ખ'ભવય ધારિણું ગુણુ ૯ સા. ૯ ખ ૯ ના ૨૦ આત્મ એધ વિષ્ણુ જે ક્રિયા, તે તેા ખાલક ચાલ; તત્ત્વારથથી ધારીએ, નમે નમે ક્રિયા સુવિશાલ. [૧] આંહીં નમે કિરિયાણુ, ગુણુ ૨૫ સા. ૨૫ ખ. ૨૫ ના. ૨૦
ક ખપાવે ચી'કણાં, ભાષ મંગલ તપજાણુ;
*
:
પયાસ લબ્ધિ ઉપજે, જય જય તપશુણુ ખાણ ॥૧૪॥
એહી નમે તવસ. ગુણ
છઠ્ઠું છઠ્ઠું તપ કરે પારણુ, એ સમ શુભ પાત્ર કા નહીં, આંહી. નમા ગાયમસ,
૧૨ સા. ૧૨-ખ. ૧૨. ને. ૨૦ ચનાણી ગુણ ધાન. નમે નમા ગાયમ સ્વામ ॥૧૫॥ ગુણ ૨૮ સા. ૨૮ ખ. ૨૩ દોષ અઢારે ક્ષય ગયા, ઉપના ગુણ જસ અંગ; વૈયાવપ કરીએ મુદ્દા, નમા જિનપદ સંગ આ હી ના જિણાણું ગુણુ ૨૪–સા-૨૪ખ–૨૪ ના ૨૦ શુદ્ધાતમ ગૃણમે રમે. તજી દ્રિય આશસ:
॥૧૬॥
થિર સમાધિ સતાષમાં, જય જય સયમમય શ આ હી નમે ચારિતસ્સ ગૂણ ૫ સા.-૫ ખ: ૫ ના.
119011
૨૦
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________
૩
જ્ઞાન વૃક્ષ સેવા ભવિક, ચારિત્ર સમકિત મૂલ; અજર અમર પદ ફૂલ લહેા; જિનવર પદવી ફુલ ।।૧૮। આ હી. નમાં નાણુસ્સ ગુણુ ૫૧-સા. ૫૧ ખ. ૫૧ ના ૨૦ વક્તાત્રાતા ચેાગ્યથી, શ્રુત અનુભવ રસપીન; ધ્યાતા કચેયની એકતા, જય જય શ્રુત સુખલીન. ૧લા એ હી. નમા સુમ્મસ ગુણ ૧૦૦ સા. ૧૦૦ ખ ૧૦૦ ના. ૨૦ તીરણુ ધામ પ્રભાવ છે, શાસન ઉન્નતિ કાજ; પરમાનંદૅ વિલાસતાં. જય જય તીર્થં જહાજ ર૦ના આ હી. નમા ત્થસ ગુણુ ૨૫ સા. ૨૫ ખ. ૨૫ ના. ૨૦ —વિશ સ્થાનક તપની વિધિ——
એક બીના વીસ ઉપવાસ કરવાના હોય છે તે છ માસની અંદર કરી લેવા જોઇએ. એ રીતે દશ વરસમાં વીશ એળી સપૂણ થવી જોઈએ.
વીસમી ઓળી છઠ્ઠું તપથી કરવી. શક્તિ નહાય તા ઉપવાસ ચાલીસ કરી લેવા. ઉપવાસને રાજ એ ટક પ્રતિક્રમણ અને ત્રણ વખત દેવ વંદન કરવા. ઉપવાસને રાજ ધાવા, રાવા, કૂટવા, પીટવા, ખાંડવુ' અને પીસવું કાંઇ કરવું નહિ. અને જયારે માસિક ધર્મ માં ડાય ત્યારે વીસ સ્થાનકનુ તપ કરવું નહિ. કારણ કે ઉપવાસ ગણતરીમાં આવતા નથી એ ખ્યાલમાં રાખવું અને વીસ સ્થાનકના ચત્યવંદન સ્તવન અને થાઇ જિન મંદિરમાં પ્રતિકમણમાં અને દેવ વ'દનમાં ખેલી શકે છે.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________
વીશ સ્થાનક પનું ચિત્ય વંદન વિશ સ્થાનક આરાધતે, તીર્થંકર પદ પામે; દુષ્ટ કર્મ હેલા હણી, ચઉ ગતિ દુઃખ પામે. ૧ અરિહંતાદિ પદ વિશને ત્રીજે ભવ આધિ, તીર્થ કર પદ પામીને, વિરે શિવપુરી સાધિ, ૨ ભૂતકાલે ભવતર્યા, ભવિષ્ય તરસે જેહઃ વર્તમાન કાલે વિચરતા, તીર્થકર પદ લેહ, ૩ એક અથવા પદ વીશને, શુભ ભાવે આરાધે. શ્રેણિક રાજાની પરે, શીવરમણ સાધે. આરંભ પરિગ્રહ પરિ હરી, ક્ષાંતિ શાંતિ ધારી, બાલ કહે આરાધજે, વીશ પદ નરનારી પ
| વીશ સ્થાનક પદનું સ્તવન છે સખી–વીશ સ્થાનક પદ જેહ, છે ભવ ભય તારણ એહ; આ છે લાલ શીવસુખ સાધન એ ભલેજી. [એ આંકણી] પ્રથમ અરિહ ત દેવ, બીજે સિદ્ધ પદ સેવ; આ છે લાલ ત્રીજે પ્રવચન જાણીએ છ. ચેથે આચાર્ય પદ તેહ, પાંચમેં થેરાણું ગુણગેહ; આ છે લાલ છઠ્ઠ પાઠક વખાણીએ જી. ૧ સાતમે સવ્વ સાહૂણં લેહ, આઠમે જ્ઞાન પદય, આ છે લાલ નવમે દર્શન પદે સીઝીએ જી. દશમે વિનય પદ સેવ, અગિયારમે ચારિત્રપદ લેવ, આ છે લાલ બારમે બ્રહ્મવ્રત લીજીએ જી રે
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________
તેરમે કીરીયા ઠાણ, ચૌદમે તપ ગુણ જાણ;
- આ છે લાલ પંદરમે ગેયમ ગુણની લે છે. સેળમે જીણુણું નામ, ચારિતસ સત્તરમે વખાણ.
આ છે લાલ અઢારમે નાણસ્સને ગણેજી. ૩ ઓગણીસમે ગુણ એહ, સુયસ્સ પદ નમે તે;
આ છે લાલ વીશમે તિસ્થલ્સ લીએ જી. વિશ સ્થાનક પદ એમ, તપ કરી આરાધનેમ,
આ છે લાલ વશ એની એમ કીજીએ છ ૪ દેવ વંદન ત્રણ કાલ, પ્રતિક્રમણ દેયવાર,
આ છે લાલ નિંદરવિકથા પરિ હરે છે” ગણણું દેય હજાર, ગણુ ઉતરે ભવપાર,
- આ છે લાલ કારજ સગલાં એમ સરેજી. ૫ ઉપવાસ ચારસે વીશ, સર્વ મળી કહે જગદીસ, " કે
' આ છે લાલ ખાંતિ શાંતિ ધરી કીજીએ જી; શ્રી પાર્ધચંદ્ર સુરીરાય વડ નાગોરીગચ્છ હાય,
આ છે લાલ બાલ મુનિ પ્રણમીજી એ જી. ૬ |
| થઈ છે એક દિન ગાયમ ગણધર આવ્ય, રાજહ નગરી મજાજી ૧ શ્રેણિક વંદે દેઈ પ્રદક્ષિણ, છાંડી પ્રમાવ ગોજારે છે. ૧ વિશ સ્થાનક તપ ભવિ આરાધે, જેમ પામે ભવપારે જી; જનમ જરા ભવ ભય નિવારી, પામે શીવસુખ સારે જી રે ભાવિ નરનારી સમકત ધારી, પામ્યા મોક્ષ અપારે જી વિશ
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
સ્થાનનો મહિમા મટે, કોણ લહે રસ પહેરે . ૩ યમ કહે સુણે શ્રેણિક રાજા, અરિહંત પદને આરાધીજી, આવતી ચેવિશમાં થાશે તીર્થકર, સુણી શ્રેણિકે મન લીધે સાધીજી, ૪ એમ ભવિ નરનારી શિવ સુખકારી, વીશ સ્થાનક ગુણધારીજી; બાલમુનિ કહે જગ હિતકારી, ચાવીશ જિન્ની બલીહારી જીપ
છે વીશ સ્થાનકની સઝાય છે
–વીર સુણે મારી વિનતિ એ દેશીવિશ સ્થાનક તપ સેવિએ, ભવ્ય પ્રાણી રે આણે મનભાવ; શ્રી અરિહંત એમ ઉપદેશે, એ તપનારે મોટા પ્રભાવ
વિશ૦ / ૧ નમે અરિહંતાણું ગુણે, પદ પહિલેરે મન હરખ અપાર; દ્રવ્યત ભાવત ભેદશું, જિન પુજા રે કરે આઠ પ્રકાર.
વિશ૦ + ૨ | નમો સિધાણે એહવે, શુદ્ધ ચિત્તે રે ગુણે બીજે ઠાણ, આરાધે સિદ્ધચકનું, જિમ થાએ રે નિજ જનમ પ્રમાણ.
વીશ. તે ૩ નમે ગુણ, ત્રીજે ઠાણે રે, કરે નાણુ અભ્યાસ ભકિત કરે શ્રી સિદ્ધાંતની જેમ પામેરે તુમે લીલવિલાસ
વીશ ૪ આયરિયાણં નમે ગુણ, ચોથે બેલે રે પૂજે ગુરૂજીના પાય ન થેરાણું પાંચમે, ગુણ સેવારે ધરમી મુનિરાય.
વીશ૦ પા પંડિત ગુરૂ પૂજિએ. છઠે ગણિયેર નમે ઉવઝાય;
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________
નસવ્વ સાહૂણું સાતમેં, વળી સે રે તપસી સુખદાય
વિશ૦ + ૬ . નમે નાણસ્સ આઠમે, ગણિયે ભણિયેરે નવા સ્તવન સજઝાય; નમે દંશણુ ધારી ગુણ, પાલે નવમેરે સમતિ સુખદાય.
વીશ૦ ૭ વિનયસંપન્ન ન ઈસે, પદ દશમેરે ગણિએ શુભ દયાન, વિનય કરે ગુણવંતને, ઈણ રીતે હે લઈએ શિવસ્થાન.
વિશ૦ : I અગિયારમું સ્થાને કરો, પડિકમણાં રે બે સાંઝ સવાર; ચારિતસ્સ ન ઈસ, પદ દયારે શિવ સુખ દાતાર.
વીશ૦ ૫ ૯ છે. ગુણ બંભયારણું નમે. આઠ પિહેરો રે કરો પિષહ લીલ; બારમે ઠાણે પાવિયે, શુભ ભાવે રે નિર્મલ ગુણશીલ.
વીશ૦ / ૧૦ / નમે કિયા ધારી ભણી, મનધરીયેરે નિત તેરમેં ઠાણ સામયિક પણ લીજિયે, દેષ ટાલે બત્તિશ પ્રમાણ,
વીશ ૧૧ તપ અધિકે કરે ચૌદમે, નમે તપસી ગણીયે મનરંગ, તપસી સેવા કીજિયે, વળી રહીયે રે તપસીને સંગ.
વીશ. I ૧૨ . (ઢાલ બીજી-દેશી થંભણુપુરની) અતિથિદાન બહુ ભાવે દીઝ, નમે મેયમાઈશું ગુણજે, પરમી કિરિયાએહ, પ્રતિમાને ભૂષણ પહિરા,
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________
૬૮
R
»
નમા જિણાણુ એ પદ્ય ધ્યાવેા, સાલમે ધરી સ્નેહ ॥૧॥ આઠ પહારી પાસહુ વિધિ કરીએ, ધ્યાન નમા ચારિત્તસ્સ પરિચે એ વિધિસતરમ ઠાણુ, નમા ના ઉછર`ગે ભણીયે, નમા નાણુ એ ગુણું ગુણિયે, અઢારમે 'પરિમાણુ નમા સુઅસ ગુણા મનચગે, પુસ્તક પુજા કરી બહુ ભંગે, એ ઓગણીસમે રીત, નમા તિત્થ એ ધ્યાન ધરાવે; સંઘ ચતુવિધ ભક્તિ કરાવા; વિશમે શાસ્ત્ર વિઠ્ઠીત ॥૩॥
1.'
'; &
*
ܟ
'
( ઢાલ ત્રીજી )
દાય દીય સ્ત્ર પ્રત્યે કે કરે રે,ગુણિયે ઝુહુમાં સુવિશેષ; ચારસે ઉપવાસ પૂરી જે રે, સમિતિ ગુણુ શુદ્ધ ધરી જે ॥૧॥ એ વિશ સ્થાનક વિધિ જાણી રે, સેવા મન ઉલટ આણી, હું વિધિ શુ' જોએ તપ વહીયે તે તિર્થંકર, પદ્મલહિયે ॥૨॥ ભાવે સ્તવ, ચારીત્ર ધારી રે, દ્રવ્ય ભાવે વિધિ સાગારી,
સેવે જે નરને નારી રે, છ માક્ષ તણા અધિકારી
*
('કલશ)
!!
Ic
ઈમ વીશ સ્થાનક તપ તણી વિધિ શાસ્ત્રને અનુસાર એ; જે વહે નરને નારી વિધિ શું... ધન્ય તસુ અવતાર એ; શ્રી રત્નપુર્ણવર સઘ સુખકર જગતનાથ જિજ્ઞેસરી; તસુ ચરણ ૫કજ નમે ભાવે વખત ચંદ્ર મુનિવરે
બીજનું ચૈત્યવંદન
પરમાતમ પરમેશ્વરૂ, પ્રણમી જે ભાવે
६ 1
રા
11311
I
રાગ દ્વેષને ટાળવા, ખીજ ઢીને ધ્યાવે. ૧
119.11
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________
જિન પ્રતિમા જિન સરીખી, ભાંખી સૂત્ર મઝાર;
દયેય સ્વરૂપે ધ્યાવતા, ભવના ભય હરનાર. ૨ ચેથા અભિનંદન પ્રભુ, જનમ્યા જગભાણ;
ચવિયા બીજે સુમતિજિન, શીતલ પ્રભુ શિવઠાણ ૩ કેવલ જ્ઞાનને પામીયા, વાસુ પૂજ્ય ભગવાન
બીજ દિને અરજિન ચવ્યા, વંદે એ વર્તમાન ૪ શ્રી જિનવરને ભાવથી, વંદુ સદા ત્રિહુંકાળ;
સહજ રાજેશ્વર મુજ હરે, ભવસાગર જંજાળ પ
શ્રી પંચમીનું ચીત્યવંદન જય જય શ્રી જિનરાજ આજ, મુજ વંછિત ફળિયા,
પરવ પંચમી પામીને, ઈષ્ટ પરમેશ્વર મળિયા. ૧ કાર્તિક વદની પાંચમે, જનમ્યા સુવિધિ જિણુંદ
ચવ્યા ફાગણ વદ પાંચમે, આઠમા ચંદ્ર મુણુંદ. ૨ અજિત સંભવને અનંતનાથ, મોક્ષ ગયા ચૈત્ર સુદી;
કુંથુનાથ દીક્ષાગ્રહી પાંચમ ચૈત્ર વદી. ૩ ધર્મનાથ મોક્ષે ગયા, જેઠ સુદી મહાર;
શ્રાવણ સુદની પાંચમે, જમ્યા નેમકુમાર. ૪ સંભવનાથ કેવલ લહયા, આસો વદ પાંચમે,
કલ્યાણકને સેવતાં, જિનવર યાને રમે. ૪ જિનવર ધ્યાનથી પામીએ, સહજ રાજેશ્વરદેવ
પાર્ધચંદ્ર સુરીંદ્રગુરૂ તરભવ સાગરટેવ.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૦
આઠમનું ચીત્યવંદન ધન્ય ધન્ય દિન આજને, પ્રભુ દર્શન પાયા;
નમતા શ્રી જિનવરને, દુરિત દૂર ગમાયા. ૧. અષ્ટમી દિન શ્રી રૂષભદેવ, જન્મ દીક્ષા કલ્યાણ;
- અજિત જન્મ સંભવ ચવ્યા, અભિનંદન નિર્વાણ ૨ સુમતિ મુનિ સુવ્રત નમિ, જનમ્યા જગદાધાર,
સુ પાર્શ્વદેવ સુરભવ થકી, ચવિયા ભવિ સુખકાર ૩ નેમનાથને પાર્શ્વજિન, અષ્ટમી દિન સિદ્ધા;
અષ્ટ કર્મને ક્ષય કરી, શાશ્વત સુખ લીધા. ૪ દશ જિનવરના જાણિએ, કલ્યાણક અગિયાર;
ભાવ ધરીને સેવતાં, ભવસાગર હરનાર.
અગિયારસનું ચીત્યવંદન માગશર સુદ એકાદશી, આરાધે ભાવિ આજ;
મલ્લીનાથ જનમીયા દીક્ષા કેવળ સાજ ત્રણ કલ્યાણક એ દિને, મલ્લીનાથના થાય,
કલ્યાણ એ તિથે, સર્વ મળી ગણાય. ૨ એ માટે ઉત્તમ એ તિથી, કહે શ્રી નેજિનરાય,
સુવ્રત શેઠ આરાધીને, મોક્ષપુરીમાં જાય ૩ આરંભ પરિગ્રહ પરિહરિ, ચૌવિહાર ઉપવાસ;
પૌષધ વ્રતને આદરી, મૌન રહેવું ખાસ. માસ આગેયાર જગન્યથી, મધ્યમ વરસ અગિયાર
જાવ જીવ ઉત્કૃષ્ટ કહ્યો, આરાધન અધિકાર. ૫
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૧
પાર્ધચંદ્ર સૂરીશ્વરા, વળી બ્રાતૃગુરુ જેહ,
એકાદશી આરાધતાં, પામે શિવ વધુ તેહ ૬ શ્રી વીર નિર્વાણ કલ્યાણક દીવાળીનું ચિત્યવંદન કલ્યાણક દિન આજને, વર્ધમાન જિનરાય;
મેક્ષપુરીમાં સંચય, સર્વ કર્મ ખપાય ૧ આસો વદની અમાવસે, પર્યકાસનઠાય,
શેલ પહેર પ્રભુ દેશન, આપી અતિ સુખદાય. ૨ અદાર રેશના રાજવી, મલિયા દેવ અનેક,
વીર જિનેશ્વર ધ્યાવત, સમકિતને ધરી ટેક. ૩ વિદની આયુ નામ ગોત્ર, ગ્રાહી કર્મ;
સર્વ ખપાવી પામયા, અનંત શિવસુખ સમ. ૪ ભાવ તીર્થકર વિરહથી, દ્રવ્ય દીવાળી કીધ;
પૈષધોપવ સ ડાવીને, ભકતએ લ્હા લીધ. ૫ વંદો પ્રણને પ્રેમથી, સહજ રાજેશ્વર દેવ,
ભવસાગરમાં જાજ સમ, ભવભવ વીરપાય સેવ. ૬
બીજની સ્તુતિ-માલિની છંદત્રિભુવન જાનૂ, ભૂત વર્ગોપકારી, સમિહિત હિતદાતા, 'મક્ષ માળંધકારી, મદન ગજ મદાનાં, દા. ણે મૃગે;
- સપદ સચ પુનાતુ. સ્વામિ સીમંધરમાં. પ્રમુદિત જન રાજી, રાજ તે વિદેહેકનક રચિત રાજતું, પ્રાજ્ય પ્રાકાર મધ્યે ઉપદિશતિચ લેકા. લેક રૂહિ લેકે,
સચ વર મતિદાતા, પાતુ સીમંધરે ન ૨
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________
७२
કલ વિમલ મતીનાં, ચા કષાયારિવાર', કલલ પન કલાભિ, દૂર દૂરી કરાતિ; નય નિનય પટ્ટાના, દાન દાતા પવર્ગ, નિજ શરણુ ગતાનાં નૌમિ સીમધર'ત',
ભવ જલ નિધિ ગતે, કમ પકાવ લેાહુ', કથમપિ હિરાગ', તુન શકનેમિ નૂન, સપતિવ પદ્મનાં, દૈહિા લખન'મે, તક્રિહ મહિત દૈવૈ:, પાર્શ્વચંદ્રસ્ય દેવ,
જ્ઞાન પંચમીની થાય (અભિનંદન જિનવંદન કીજે-એ રાગ) શાસન નાયક વીર જિષ્ણુદા, સિધારથ કુલ અસીનવ ચા, ત્રિશલા રાણીનદા; પદામાંહે લાખે સુણીદા, પ પાંચમી જે સુખ ક'દા, સાંભળા વિ જન વૃંદા; પુષ્પ માંહે જેમ સાહે મકર'દા, સ્વર્ગ માંહે જેમ સુરવર 'દા; તેમ એ પ આન’દા; દૂર તજી સસારના ફે દા. પચ જ્ઞાનને પૂજો અમ'દા, જેમ ટળે દુ:ખ દા કાતિક સુદ પંચમી દિન આવે, જળ રહિત ઉપવાસ ભાવે, કરીને ક ખપાવે: શ્રુત જ્ઞાન આરાધા ભાવે, જેથી બુદ્ધિ નિર્મળ થાવે, દુરમતિ દુર્ગતિ ાવે; પંચ જ્ઞાનના કાઉસગ્ગ સૈાહાવે, કરતાં પ્રભુતાં પૂરણ પાવે, સંસારમાં ફ્રી નાવે; પચમીતપના મહિમા ગાવે, જ્ઞાન ભક્તિ અહુમાન કરાવે, વેગે શિવ સુખ પાવે એ નમેા નાણસ્સ ગુણુણુ ગણીજે, મનને સ્થિર કરી જે;
૧
૨
પુર્વ કે ઉત્તર સામા રહિજે ત્રણ કાલે દેવ વાંદી જે,
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૩
પ્રતિક્રમણ દેયવેળા કીજે, વિષય કષાય હણીજે; પંચ પ્રમાદને દૂર કરી જે પ્રણપાત પંચ જ્ઞાનના દીજે, જિનવરને પૂછે છે, એણપરે પંચમી આરાધી છે, જેહથી પંચમી ગતિ લીજે, આતમ કારજ સીઝે. ૩ શ્રાવણ સુદી પંચમી મહાર, તે દિન જન્મયા કેમકુમાર, સર્વ જીવ સુબકાર બીજા પણ કલ્યાણ સાર, જન્મ દીક્ષા ચ્યવન મેક્ષ દ્વાર પામ્યા જિન અપાર; નાગોરી તપ ગચ્છના શણગાર, શ્રી પાર્ધચંદ્ર સૂરિગુણના, ભંડાર, વંદુ વારંવાર; ભ્રાતૃ સૂરિના પુનમ અણગાર, તસ શિષ્ય બાલચંદ્ર સુવિચાર, ભાખે એ અધીકાન ૪
આઠમી થોય-(વામાનંદન વંદન કીજે-એ રાગ) રાજગૃહી નગરીમાં વીર જિન, વિચરતા તિહાં આવ્યાછે; દેવે કરી ત્રિગડાની રચના, બેઠા વીરજિન રાયા; શેભા આઠ પ્રાતિહાર્યની રૂડી, કંચન વરણ કાયા; વાંદવા આવે શ્રેણુક રાજાસહજન મનને ભાયા. ૧ મધુર કંઠે પ્રભુ વાણી પ્રકાશે, સાંભળે સુરનર વૃન્દાજી; આઠ કરમથી આત્મા ઘેરાયે, જેમ રાહુમાં ચંદાજી; વિષય કષાયને છેડે ભવિયા, એ છે દુખના દંદાજી; અષ્ટમી દિનને મહિમા ભાખે, કહે ગૌતમ મુર્ણદાજી. ૨ વીર કહે અષ્ઠમી દિવસે, જન્મ દિક્ષા રૂષભના; અજિત સુમતિ મુનિ સુવ્રતને, નમિ જમ્યા આઠમનાજી; સંભવ સુપાર્શ્વ ચ્યવન કલ્યાણક, પાર્શ્વનેમિ મોક્ષ ગમનાજી; અષ્ઠમી દિન સે હીતકારી, સુખ મળે આતમનાજી. ૩
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૪
પષધ સહિત ઉપવાસ કરીને, ધ્યાન ધરમનું ધરીએ; આઠમનું આરાધન કરતાં, સિદ્ધિ આઠને વરીએ; જિન શાસનમાં પાર્ધચંદ્રસુરિ, તસ આણું અનુસરીએજી, ભ્રાતૃ પુનમને બાલ કહે જેમ, આઠ કર્મ સંહરીએજી, ૪
અગિયારસની સ્તુતી (માલીની છંદ) નમ જિન પતિ મલ્લિ, વસ્ત મહેગ્રમલ;
કલપન કલાભિઃ કઢિપત. નલ્પ સૌખ્યા ભવિક જન કલે, લભ્યમભ્યસ્ત યે,
મિહ ભાવિક યોગ્યે, ગિભિગયમાનં, ૧ વિકસિત સુખ પશ્નો, મલ્લિનાથ જિનેન્દ્રો,
વિમલ મતિ મને, મન્મથેન્નાથ દક્ષ, અગણિત ગુણમાલા, મંડલિ મંડિતોયે,
વિમલ સરલ વાણ, દાન દાતા દાત. ૨ કલિમલ કલિતો, નાથ નાથા મ પાથે,
જિત મદન મોં, સંસાર કાંતાર તેાય; પ્રજનિત જનમાલા કૌભવ વભવંત,
કૃત ભાવિક ભવન, મલ્લિ તીર્થકરે, ગહન ગહન તુલ્યા, સાર સંસાર પાર;
કથમપિ તવ પાદા, લંબનસ્પંદનેદ્ય; અધિગત ઈહ ગંતુ મલ્લિનાથ પ્રભે ,
શિવ કરમય કાર્ય, પાર્ધચંદ્રણ રમ્ય, ૪
શ્રી નવપદજીનું રીત્યવંદન શિવ સંપદા વરવા સદા નવ પદ ધરૂં હું દયાનમાં
લાલ હીલ સરવલ જમનાથ
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________
લવ વાસનાને વેગ ટાળે રાચત ગુણ ગાનમાં; શ્રીપાલ મયણા સુંદરી સાધી ઘણા સુખીયા થયાં,
નવ પદ ભજો સહુ ભાવથી એમાં અખિલ માત્રો રહ્યા. ૧ અરિહંત પદને પ્રથમ સુણતાં વિઘ્ન સહુ દૂર ટળે;
વળી સિદ્ધ આચારજ અને ઉઝયથી શાંતિ મળે; પંચમ મનેાહર સાધુ પદને સેવતાં શિવપુર ગયા,
નવ પદ ભજો સહુ ભાવથી એમાં અખિલ મા રહ્યા; ૨ દન અને શુભ જ્ઞાનને વળી ચારિત્ર પદ્મની ચેાજના.
૭૫
એ ત્રિતયની આરાધના પૂરે સદા સહુ કામના; કહે દ્વીપ તપ પદ્મ ચળકતુ' ખાર જસ ભેટ્ટો કહ્યા;
નવ પદ ભજો સહે ભાવથી એમાં અખિલ મ`ત્રો રહ્યા. ૩ નવપદજીની સ્તુતિ
અરિહંત પદ્ય ધ્યાવેા એજ મનમાંહિ લાવા, સલ દુઃખ મિટાવા મેાક્ષ માર્ગે સિધાવે; સિદ્ધપદ ગુણુ ગાવા સિદ્ધમા ચિત્ત લાવે,
કરમ સવિ ગુમાવા સિદ્ધ જેવાજ થાયેા. સુરિપદ પ્રમિજે ચિત્તમાં એજ લીજે, નરભવ સલ કીજે ધમ ધ્યાને રહી જે; વાચક પદ્મ નમીરે કર્મ ચક્રચૂર કીજે
શિવ વધુ કરલીજે મુનિ મન ધારે સ કિર સલ જન્મારો
માન
કર્મો મેક્ષ
માયા તજી
વિદ્યા, માર્ગે પધારો;
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________
દર્શન પદ સ્વિકારે દૂર મિથ્યાત્વ કરે; - નિજ જનમ સુધારે કુગતિને નિવારે. નિજ મન થિર લીજે જ્ઞાનમાં મોહ કીજે;
ચરણ પદ લહીજે મેહ માયા તજી જે; તપ પદ પ્રણમીજે મુકિત રામ લહજે; - કુશલચંદ્ર નમીજે દીપચંદ્ર સ્તવીજે.
નવપદ સ્તુતિ નવપદ નિત સેવું પ્રગટે મંગલ માલ,
આરાધી પામ્ય સુખ સંપદ શ્રીપાલ, ભવબંધન તુટે, મનવંછિત સુખ થાય,
નવપદ મહિમાથી સંકટ દુર પલાય અરિહંત પ્રથમ પદ, તીર્થકર સુખકાર,
શ્રી સિદ્ધ નમીજે, આઠ ગુણે મને હાર, આચારજ દયા, ગુણ છત્રીસ સુહાય,
પચવીસ ગુણ રાજીત, નમીયે થી ઉપજાય સાધુ ગુણ સત્યાવીશ. થકી સહંત,
દશનને શાને ચરણ અતિ ઉલસંત, તપ બારે ભેદે, કરે કર્મની હાણ,
તપ આતમ પામે, અક્ષય પદ નિર્વાણ એ નવપદ ધ્યાને પ્રગટે પરમ નિધાન,
દુર્ગતિના દુખે, લે ધનિત ધ્યાન, મંગલપદ દાયક, કુશલચંદ્ર ગુરૂરાય,
દીપ ભક્તિ વધારી દેવ નમે તસ પાય
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________
૭૭
છે પંચ પ્રભુની સ્તુતિ !
“
વંદે જિર્ણોદ ગયે રાગ દેસ, ઈખ્યાકુ વંસે વર ભાણુ કમ્પ- સુરા સુરેહિ ય પાય સેવ, દેવાહિદેવં પઢમં મુણિ, ૧ સંસાર પાથે નિહિ પાર પત, કસાય સંઘાય ર વિમુક્ત; - સંતિકર સંતિ જિjદચંદ, નમામિ મુસ્તિસુહ વિલ્લિકંદ. ૨ નેમિ જિર્ણ યદુવંસ નંદ, રાઈ મઈ ચખું ચકાર ચંદ
સુરાલિ સંસેવિય પાય વંદ, ભત્તીઈ વંદે પરમ મુણિ૮, પાસે જિદ થુઅ પાસેચંદ, સૂરીસ વંદિય દેવ વંદ - ણમામિવીર મહીમેરૂધીર, ભાવારિ દાહે વસમે સૂની ' છે શ્રી વિશ વિહરમાન જિન સ્તુતિ - 5
સીમધર પ્રભુ વળી યુગ મંધરે શા,
બાહુ સુબાહુ સુજાત નમું જિનેશ; શ્રી શ્રી સ્વયં પ્રભુ મને સુખ શાંતિ આપે, * મારાજ સંવ રૂષભાનન કષ્ટ કાપે. “ '' ' 4 ભાવે નમો ભવિકલક અનંત વીયે, તો કે * સૂર પ્રભ પ્રભુ નમ વળી ધારીય મુકયંગના સુખ વિશાલ વિશાલ આપે, P કર્મો જ વજા સમ વજન ધરે કાપે. હું ચંદ્રાનનાનન સુચંદ્ર સમાન . તારું : જેડી કરૂં વિનંતિ બાહુ સુચંદ્ર બાહુ;
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________
७८
૩.
મારાં ભુજંગ સમ કર્મ ભુજંગ ટાળે,
મારિ તુમ ઇશ્વર આજ ભળે આજે નમું નમિ જિનેશ સુવીરસેન,
મહા ભદ્ર ભદ્ર મુજ આપ કૃપા કરી; પૂજે સુદેવ જસ દેવજસા નમુ તે,
સેવા કરી અજિત વિર્યનિ દીપચંદ્ર.
છે શ્રીમંદર સ્વામી ચિત્યવંદન |
શ્રી સીમંદર ગુણમણિ, ભવ ભજન જિનભાણ; શ્રી શ્રેયાંસ નૃપ નંદને, માતા સત્યકી જાણ. પાંચશે ધનુષની દેહડી, શેભે સેવન વાન, ચોરાસી લાખ પૂર્વ તણુ, સર્વ આયુ પ્રમાણ. કુથુ અરના મધ્યમાં, જનમ્યા ત્રિજગ ભાણુ, મુનિસુવ્રત નામી અંતરે, દીક્ષા લે સુજાણ. ઘાતી કર્મને ઘાત કરી, પામ્યા કેવલ નાણુ, ઉદય પિઢાલને આંતરે લેશે પદ નિરવાણ. સે કેડ સાધુ છે ભલા, સાધ્વી સે કોડ હોય, દશ લાખ કેવળી સાથમાં, વિચરે સમંદર સય. શરણ ગ્રહયું મે તારૂં, તાર તાર પ્રભુ તાર, જગતચ દ્ર કુલચંદ્રમાં. શાંતિ શાંતિ દાતાર.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________
ge
।। શ્રીસીમંદર સ્વામીનું સ્તવન । આટલા સદેશા ચંદા જિનજીને કહેજો, તેના પ્રત્યુત્તર
અમને દેજો, સંદેશા ચંદા જિનજીને કેજો (એ ટેક) શ્રી સીમંદર સ્વામી ૢ વસેા છે, વ`દના સ્વીકારી મારૂં લેજો, સદેશે! ચા૦૧ ચંચલ મન મરકટ માને ન મારૂ, આપ ધ્યાનમાં સ્થિર કરો. સદેશે ૨ તાણુ તારણુ પ્રભુ મુજને તારા, તારક ખર્દને ધરજો.
સદેશા ૩ સંસાર સાગરમાં રડવડતા દેખી, સહજ રાજેશ્વર ઉદધરી લેજો સદેશા ૪ શ્રી પાર્શ્વચંદ્રસૂરિ સ્વામી સેવકને, કલ્યાણ મંગલકારી થાજો. સ દેશેા ૫
જ્ઞાન પંચમી તપની વિધિ
કાર્તિક સુદ્ઘ પાંચમને રોજ ૫ચમી તપ લેવું અને દર સુદ પાંચમનો ઉપવાસ કરવા, સાડા પાંચ વર્ષ સુધી આ તપ કરવું, તપના દિવસે એ વાર પ્રતિક્રમણ, ત્રણ ટક દેવ વંન કરવું; કાર્તિક સુ* પંચમીના રાજ નવપદ આરાધનના સાતમા દિવસની વિધિમાં જે જ્ઞાનપદના પૂર્વ ખમાસમણા લખ્યા છે તે માફ્ક ૫૧ ખમાસમણા દેવા અને ૫૧ સાથિયા, એકાવન લોગસ્સના કાઉસગ્ગ કરવો, ફૂલ ૫૧ ઢાકવા અને જ્ઞાનપદ-આં હીંના નાગુસ્સ પદની નાકરવાલી ૨૦ ગણવી. કાર્તિક સુદ પાંચમના સિવાય
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________
દર પાંચમનાં ઉપવાસને દિવસે પાંચ લેગસ્સનો કાઉસગ્ગ, પાંચ સાથિયા. વીસ નકવાલી અને પાંચ ખમાસમણું દેવા
અધ્યાતમ જ્ઞાને કરી, વિઘટે ભવ ભ્રમ ભીતિ
સત્ય ધર્મ તે જ્ઞાન છે, ન જ્ઞાનકી રીતિ , ૧ આ દુહ બેલીને ખમાસમણ દેવા અને દેવ વંદનમાં જ્ઞાન પદનું ચિત્યવંદન અથવા પંચમીના--જ્ઞાન પદનું સ્તવન બોલવું (બપોરના દેવવંદના સમયે)
-જ્ઞાન પંચમીનું ત્યવંદન * અરિહંત પદ જેના થકી આ જગતમાં ચળકિત થયું,
જેના અનંત પ્રકાશથી અંતર તિમિર રે ગયું ગુણ ગાનનું બહુમાન કરવા ભવ્ય ભાવ, દિલ ધરે, ૧ • એ વિશદ સમ્યક્ જ્ઞાનની અંતર થકી ભક્તિ કરે. ૧ તે પંચ ભેદે જ્ઞાનના સિદ્ધાંતમાં પ્રખ્યાત છે,
મતિજ્ઞાનને શ્રત અવધિ મનઃ પર્યાયથી એ ખ્યાત છે; પંચમ ગુણ કેવલમ સમસ્ત વિમેહ તે જેથી પરે, " એ વિશાદ સમ્યક જ્ઞાનનો અંતર થકી ભકિત કર. ૨
ની થયા ગુણ જ્ઞાનનાં ગાતાં જગતમાં દીપતા, - એના પ્રકાશ સમક્ષ કે પદાર્થ કયાંય ન છીપતા, કહે દીપ સહુ એ શાશ્વતું દયાવી સદા ભવથી તારો, || એ વિશદ સમ્યક જ્ઞાનની અંતર થકી ભકિત કરે.
ત્ય વંદન કરી એવા દેવાધિદેવકી ગુણે સ્તુતિ ભાણું કહીને થઈબલવી.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________
શ્રી જ્ઞાનની સ્તુતિ (યુઈ)
(વંદે જિન શાંતિ એ રાગ)
નવિ જગ સમ નાણું, ગુણની કેય ખાણી,
ભવિજન મન આણું, જ્ઞાન ગુણ વખાણી; શિવ સુખ લીયે તાણી, જ્ઞાનીનું જ્ઞાન જાણી,
તુરત મુગતિ રાણુ, મેલવે આપ પ્રાણી.
૧
સવિ સુખ તરૂ કંદ; ટાલશે મોહ ફંદે,
દલન તિમિર ઇંદે, જેહ છે પૂર્ણ ચંદે; મુનિજન સવિ નંદા, મેળવી જ્ઞાન વૃદે,
ભવિજન તુમ વંદે, જ્ઞાનને કે ન નિંદે
૨
જગત સવિ પ્રકાશે, જેથી મોહ નાશે,
દુરગતિ દુઃખ જાશે, કર્મ સંહાર થાશે, નિજ મન પ્રવિકાશે, જ્ઞાનને જેહ ગાશે,
સવિ સુખ જન પાસે, મોક્ષ રામ વિલાશે.
૩
જગત જન નદીના જેહ છે જ્ઞાન ભીના,
જનમ જનમ ખિન્વા, જેહ છે જ્ઞાન હીના કુશલચંદ્ર મુનિના, જ્ઞાન ગુણજે લીના,
વિરચિ થઈ કવિના, દિપચંદ્ર પ્રવિણ.
૪
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________
જ્ઞાન પંચમીનું સ્તવન
શ્રી વીર જિણેસર ઉપદેશે, સુણે પરખદા હે,
સવિમનને રંગ કે ગણધર મુનિવર નરવરા સુર નાયક હે, ભલે ભાવે અભંગ કે, ભવિકા જ્ઞાન અભ્યાસીએ.
(એ આંકણી) ૧ શેભાગી હે તુમે સુગુણ સુજાણ કે, રાગી પ્રભુ વાણી તણા;
આતમ હો કાંઈ થાઓ અજાણ છે. ભવિકા - ૨
૩
અનાદિ મિથ્યાત્વ તમેં કરી, મુંઝાણું હે જગવાસી છવકે; તે સવિ જ્ઞાન ભણે ગુણે, લહે તવની હ પર તીત
સદેવ કે, ભવિ. ભવન પદારથની ભલી, શુદ્ધિ થાયે હે એહ જ્ઞાનથી સારકે; સ્વપર પ્રકાશક દિનમણિ, તે ભાસકહે લેકા લેક
વિચાર કે, ભવિ.
૪
વિનય સહિત ગુણ જ્ઞાનથી, દરિશનની હે પ્રાપ્તિને દાવકે તે દરિશન શ્રદ્ધા કરી, ચેતનજી હે ગ્રહે,
ચારિત્ર ભાવ કે, ભવિ.
ચરણથી મુક્તિની સંપદા, પામી જે હે શિવસુખ ભરપુર છે; અવ્યા બાધ અનંતની, લીલા એ હે લહે,
નિરમલ નુર કે. ભવિ.
૬.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________
તે સુખ કારણ જ્ઞાન છે, દુઃખ વારણ હે ભવતારણ હતું કે, જ્ઞાન સામે ત્રિભુવન નહિ, ભવિજનને હે.
ભવ સાગર સેતુ કે ભવિકા
૭
ગુણ અનંત ચેતન તણું, તેમાં હિહ ગૂણ ચારિત્ર પ્રધાન કે; તેમાં જ્ઞાન અધિક કહયું, સહિ જાણે છે,
તમે સુગુણ નિધાન કે. ભવિકા
૮
શ્રત અભ્યાસ કરે સદા, તન મન વચહે કરે યત્ન અનેકકે; આરાધે અવિહડ પણે, ગુરૂ સંગે હિ ધરી,
આત્મ વિવેક કે. ભવિકટ
ઈમ દેશના સુણી શ્રી વીરની, શ્રી ગણધર હે પૂછે
સેહમ સ્વામી કે કેમ તે પ્રભુજી આરાધી એ, જે જ્ઞાનને હો વિધિ કહો હિત કામ કે. ભવિકા ૧૦
પ્રભુ કહે કાર્તિક માસની, અજીઆળી હે પંચમી અધિકારકે, પવિત્ર બાજોઠે સ્થાપીને, શ્રત પુસ્તક હે,
બહુ માને સાર કે. ભવિકા ૧૧
સ્વસ્કિ પંચક ભરી ભલા, દીપા હે પંચ દીપક ત કે, ધુપ ઉખે શ્રુત આગેલે, ફલ ઢોકતાં હે,
હેય જ્ઞાન ઉઘત કે. ભવિકા ૧૨
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________
પંચ વરણના ધાનશું, પકવાને છે વળી પંચ પ્રકાર કે ઈમ વિધિ સાચવી ગુરૂમુખે, પચ ભવિ છે
ઉપવાસ એવહાર કે ભવિ૦ ૧૩
પિષધ થ્રુગુણણુ ગુણે, જ્ઞાન પદનું હે રસિયા ગુણરંગ કે ઉત્તર દિશિ સહામુઠવી, સહસ્ત્ર સંખ્યું હોય
લહે ગુરુને સંગકે. ભવિ. ૧૪
પારણ દિને બહુને હશું, ઉજમણે હે કરે અધિકે પ્રેમકે, સાધરમી સંતેષીને, જ્ઞાન પંચમી હે આરાધ,_
એમ. કે. ભવિ. ૧૫
પાંચ વરસ પાંચ માસની, મરિયાદે હે તપને પરિણામ કે, આગમ વિધિ ક્યું સેવતાં, ભવ પંચમે છે,
લહે પંચમ નાણુ કે ભવિકા૧૬
છમ વરદત વિવેકીએ, ગુણ મંજરી હે કરી જ્ઞાનકી સેવક, તિમ ભવિયણ કરે ધારણા, વળી મુકે છે,
- સવિ વિષયની ટેવ કે. ભવિકા ૧૭
તે જેમ ભવ જલ નિસ્તર્યો તેમ તરશે હે તુમે સુભગ; દયાળ કે, લલિત ત્રિભંગી નાથજી મુખ ભાખે છે
શ્રી વીર વિશાળ છે. ભવિકા ૧૮
તેનિ સુણી તપ આચરે, નરનારી છે. તમે ચઢતે ભાવકે એહથી જ્ઞાન અનંતની. લીલાએ હે હોઈ,
પૂર્ણ જમાવ કે. ભવિકા ૧૯
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________
ધનધન જિન શાસનવરા, ધનધન હો શ્રી વિરજિયું કે, ધન જે એ વ્રત આદરે, તે પામે તો ગુણ
જ્ઞાન આનંદ કે. ભવિકા ૨૦ કિલશ] ઇમ વીર વાણી, સુણ પ્રાણી - જ્ઞાન પંચમી તપ કરે, સંવેગ રંગે સાધુ સંગે, મુક્તિ રમણીને વરે, શ્રી શ્યામજી ગણ ચરણ સેવક.
ગુલાલચંદ જયંકરે; તસુ શિષ્ય ગુણચંદ્ર કહે, ભવિયણ ભાવે મંગલ આદરે.
છે જ્ઞાન પંચમીના દેવવંદન ! વિધિ–પ્રથમ બાજોઠ અથવા ઠવણ પાંચ ઉપર પાંચ પુસ્તકે મૂકી વાસક્ષેપ તથા રૂપા નાણુથી જ્ઞાન પૂજન કરી, પુસ્તકને જમણે પડખે યતના પૂર્વક પાંચ દિવેટને દી મૂક અને ધુપ ધાણું ડાબે પડખે મુકીએ. ' પુસ્તક આગળ પાંચ અથવા એકાવન સાથિયા કરી ૧ શ્રોફલ તથા ૧ સોપારી મુકી યથા શક્તિ જ્ઞાનની દ્રવ્ય પૂજા કરવી. તે પછી નીચે મુજબ દેવ વાંદવા.
| | દેવ વાંદવાની વિધિ છે
એક ખમાસમણ દઈ–ઈરિયાવહી, તસ. અન્નત્થ. કહી એક લેગસ્સને કાઉસ્સગ કરી પ્રગટ લોગસ કહી ઈચ્છાકારેણુ
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________
સંદિસહ ભગવન! મતિ જ્ઞાન આરાધનાર્થ મૈત્ય વંદન કરું? કહી નીચેનું ચૈત્યવદન બેલવું.
છે મતિ જ્ઞાનનું ચીત્યવંદન છે કાર્તિક સુદ પંચમી દિને, આરાધે ભવિ જ્ઞાન,
મતિ શ્રુત અવધિ અને મન-પર્યવ કેવલ નાણ ૧ પૂર્વ કે ઉત્તર દિશે, સ્થાપી પુસ્તક સાર,
પંચ પંચ વસ્તુ ઢકીયે, નિજ શક્તિ અનુસાર. મતિ જ્ઞાન પિહેલું કહયું શ્રી જિનશાસન સાર,
મતી શ્રુત વિણ નવિ ઈપજે, અવધ્યાદિ ત્રણ વિચાર ૩ એ કારણ મતિ પ્રથમ કહયું; મતિ શ્રુતમા મતિમાન,
મતિ જ્ઞાન મન માનીએ, ભેદ અઠવીશ જાણ ૪ અઠવીશ નમન દીજીયે, યે ધરી બહુમાન શીવચંદ્ર શિવ સુખ લહે, કહે શ્રી જિન ભાણ ૫
પછી નીચેની સ્તુતિ કહેવી.
છે જ્ઞાનની સ્તુતિ | યંતિ કામિત પૂત્તિ સૂરદ્રુમ સૂર નરગનાથ નત કમ:
કુશલ પદ્મ વિકાશ દિનેશ્વર, સુમતિ પારગતઃ પરમેશ્વરઃ ૧n જાતા પંચમતિ કૃતાવધિમન; કેવલ્ય પુત્રા: પ્રભે,
સ્તન્મયે શ્રુતનંદને ભગવતા સંસ્થાપિત; સ્વપદે, અંગે પાંગયુતશ્વ પુસ્તક ગજાધ્યાહ લબ્ધો દય સિદ્ધાંતા ભિધ ભુપતિ ગર્ણ ધર માયશ્ચિર નંદતાત્ ારા
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________
વિદ ધદિય દાણાં નિવૃત શમણીનાં, સુખ નિર તનુતાને
નુત્તમાતે મહાત, દતુ વિપુલભદ્ર કાગ જિનદ્રા શ્રીયંસ્વઃ, સુખ નિર તનુ તને નુત્તમાતે મહાત: ૩ કૃત સુમતિ બલબ્ધિ વસ્ત રૂગ મૃત્યુ દેવું,
પરમ મૃત સમાન માન સંતાપ કાંત; પ્રતિદઢ રૂચિ કૃત્વા શાસન જૈનચંદ્ર પરમમૃત સમાન માનસંતાપ કાન્ત
સ્તુતિ કહ્યા પછી જ કિચી, નમુત્યુ, જાવંતિચે જાવંતકે કહી બે ખમાસમણ પૂર્વક સ્તવનને આદેશ માગી નીચેનું સ્તવન બોલવું.
જ્ઞાનનું સ્તવન જ્ઞાન નિરંતર વંદીએ, જ્ઞાન ભક્તિ ચિત્તલાય સનેહી
જ્ઞાન સકલ ગુણસે હરા, જ્ઞાન વિમલ ગુણ ગાય સનેહી. જ્ઞાન. ૧ મતિશ્રત પરમ અવધિમન, પર્યવ કેવલ નાણ સનેહી
કલેક પ્રકાશને, કારણ નિરૂપમ ભાણ સનેહી જ્ઞાન. ૨ સકલ જ્ઞાનમાં શ્રત કહ્યો, જગ નાયક જિનરાજ સનેહી,
જગ જન ઉપકારી સદા, ભવજલ જગજહાજ સ્નેહી જ્ઞાન. ૩ જે ભવિ શ્રવણ પટે કરે, જ્ઞાનામૃત રસપાન સનેહી,
તે અજરામર પદ લહે, અક્ષય સૌખ્ય નિધાન સનેહી જ્ઞાન ૪ માષ તુષાભિધ મુનિવરૂ, ઘાતિ કર્મ વિદાર સનેહી
જ્ઞાન ચરણ આરાધતે, પાપે કેવલસાર સનેહી જ્ઞાન. પ વિમલ ભયે આરાધતાં, તરિયા ભવિક અનંત સનેહી
તુરત ભયે જગ દીસરૂ, ભયભંજણ ભગવંત સનેહી જ્ઞાન, ૬
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________
પાર્શ્વપ્રભુ સુભસાયથી. પામી પરમાનંદ સનેહી
એ શ્રતચરણ શરણ ગ્રહયે, નિત પાઠકશીવચંદ સનેહી જ્ઞાન. ૭ પછી સંપૂર્ણ જય વિયરાય કહેવા પછી ખમાસમણ દઈ ઈચ્છા કારેણ સદિસહ-ભગવન મતિજ્ઞાન આરાધના કરેમિકાઉસ્સગ્ન ઈચ્છે કહી અત્રત્થ, કહી અઠયાવીશ લેગસ્સનો કાઉસ્સગ કરે પછી પ્રગટ લેગસ કહી મતિજ્ઞાનના અઠયાવીશ ખમાસમણું નીચે મુજબ દેવા. નીચેને દુહે દર ખમાસમણે બેલેટ
સમક્તિ ધારી જીવને, થાયે જ્ઞાન પ્રકાશ
વંદ ભવિયાં તેહને, ભાવ ધરી ઉલ્લાસ. ૧ ઈચ્છામિ ખમાસમણે વંદિઉં જાવણિજજાએ નિસાહિઆએ મર્થીએણું વંદામિ ખમાં. ૧ સ્પશનેન્દ્રિય વ્યંજનાવગ્રહ મતિજ્ઞાનાય નમ: , ૨ રસનેન્દ્રિય વ્યંજનાવગ્રહ મતિજ્ઞાનાય નમ: , ૩ ધ્રાણેન્દ્રિય વ્યંજનાવગ્રહ મતિજ્ઞાનાય નમ:
૪ શ્રોત્રેયિ વ્ય જનાવગ્રહ મતિજ્ઞાનાય નમ: ૫ સ્પર્શનેન્દ્રિયાથવગ્રહ મતિજ્ઞાનાય નમ: ૬ રસનેન્દ્રિયાથવગ્રહ મતિ જ્ઞાનાય નમ: ૭ ધ્રાણેન્દ્રિયાર્થાવગ્રહ મતિજ્ઞાનાય નમ: ૮ ચક્ષુરિન્દ્રિયાથવગ્રહ મતિ જ્ઞાનાય નમ:
૯ શ્રેગેન્દ્રિયથાવગ્રહ મતિજ્ઞાનાય નમ: કે, ૧૦ માર્થાવગ્રહ મતિજ્ઞાનાય નમ:
૧૧ સ્પર્શનેન્દ્રિયેહા મતિજ્ઞાનાય નમઃ ૧૨ રસનેન્દ્રિયેહા
મતિજ્ઞાનાય નમ:
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________
> ૧૩ ધ્રાણેનિદ્રહા
મતિજ્ઞાનાય નમઃ ૧૪ ચક્ષુરિન્દ્રિયેહા મતિ જ્ઞાનાય નમ: , ૧૫ શ્રોગ્રેન્દ્રિત
મતિજ્ઞાનાય નમઃ ૧૬ મનઈહા
મતિજ્ઞાનાય નમ: ૧૭ સ્પર્શનેન્દ્રિયાપાય મતિજ્ઞાનાય નમ: ૧૮ રસનેન્દ્રિયાપાય મતિજ્ઞાનાય નમઃ ૧૯ ઘ્રાણેન્દ્રિયાપાય
મતિજ્ઞાનાય નમ: ૨૦ ચક્ષુરિન્દ્રિયાપાય મતિજ્ઞાનાય નમઃ ૨૧ શ્રોત્રેનિદ્રયોપાય
મતિજ્ઞાનાય નમ: ૨૨ મન અપાય
મતિજ્ઞાનાય નમ: ૨૩ સ્પર્શનેન્દ્રિયધારણું મતિજ્ઞાનાય નમઃ ૨૪ રસનેન્દ્રિયધારણા મતિજ્ઞાનાય નમ: રપ ધ્રાણેન્દ્રિય ધારણું મતિજ્ઞાનાય નમ: ર૬ ચક્ષુરિન્દ્રિય ધારણા મતિજ્ઞાનાય નમ:
ર૭ શ્રોત્રેદ્રય ધારણ મતિજ્ઞાનાય નમઃ , ૨૮ મને ધારણા
મતિ જ્ઞાનાય નમ: અથ-ઋતજ્ઞાન ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન્! શ્રી પ્રજ્ઞાન આરાધનાથે રમૈત્યવંદન કરૂ ! ઈચ્છ
શ્રુત જ્ઞાન ત્યવંદન શ્રત જ્ઞાન ભવિસેવિએ, ભાવ ધરી મન માંહે; રવાપર પ્રકાશક એહ છે, દીપક જગત માંહે.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________
અવધિ જ્ઞાની ભવ કહે એ, ભવિ જીવના હીતકારતે
જાણે દેખે જગતનાએ, રૂપીએ દ્રવ્ય અપાર; જ્ઞાની અને જ્ઞાન તણીએ, આશાતના નિવાર
શીવચંદ્ર કહે શિવ કરૂ એ, શ્રી જિન શાસન સાતે ૪
સ્તુતિ કહી પછી જ કિચી નમુત્થણું જાવંતિ જાવંત કે બે ખમાસણ પૂર્વક સ્તવનનું આદેશ માગી નીચેનું સ્તવન બેલવું
છે તૃતિય અવધિજ્ઞાન સ્તવન | અવધિ જ્ઞાનન વંદિયે, જેહથી ભવ દુઃખ જાય લાલ અજ્ઞાન તિમિર દરે ટળે, આતમ ગુણ પ્રગટાય લાલરે. અ. ૧ સનકિત વંતને ઉપજે, અવર બેઠા વાખાય લાલરે; નારક દેવ ભવમાં પણ, અવધિજ્ઞાન કહાય લાલરે અ૦ ૨ એહી નાણુ સહિત જિનવરૂ, અવતરી કહે ઉપકાર લાલરે; ભેગ કરમ ક્ષય જાણીને, સંયમ લે સુખકાર લાલરે. અ. ૩ ચવીશ જિનના જાણીયે, અવધિજ્ઞાની શિષ્ય લાલરે. એલખત્રીસ સહસ છે, ઉપર ચશત દિશ્ય લાલશે. અત્ર ૪ અવધિના ભેદ અસંખ્ય છે, વળી ખટ ભેદ જાણ લાલરે. આતમ ગુણને અનુસરી, એમ કહે શ્રી જિન ભાણ લાલરે. અપ લોચન જેમ સાથે રહે, અનુગામી તે કહેવાય લાલરે. થિર દીપકની પરે માનીયે, અનનુ ગામિતે સહાય લાલરે અવ ૬ વર્ધમાન જ્ઞાન વધતું રહે, સંશય એહમાં ન હાય લાલરે;
ગ્ય સામગ્રી વિષ્ણુ ધરતું રહે, હીયમાન એમ જેય લાલરે. અત્ર છ પ્રતિ પતી જ્ઞાન પડતે કહ્યો, અપ્રતિ પાતી નવ જાય લાલરે; એ આપે કેવલ જ્ઞાનને, શીવચંદ્ર શિવ સુખલાય લાલરે. અત્રે ૮
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________
પછી જય વિયરાય કહેવા પછી એક ખમાસમણ દઈ ઇચ્છા કારેણ સંદિસહ ભગવાન શ્રી અવધિજ્ઞાન આરાધનાથે કરેમિ કાઉસ્સગ્ન અન્નત્થ કહી છ લેગસ્સને કાઉસ્સગ્ન કરી પ્રગટ લેગસ કહી અવધિ જ્ઞાનના છ ખમાસમણ દેવા અને આ દુહે પ્રત્યેક ખમાસમણે બેલે.
શુધા સમકિત વતને, ઉપજે અવધિ નાણ
વંદના તેહને માહરી, પામું પદ નિરવાણુ. ખમા ૧ આનુગામિકા લધિ જ્ઞાનાય નમ:
, ૨ અનાનુગામિક વિધિ જ્ઞાનાય નમઃ ,, ૩ વર્ધમાનાવધિ વધિ જ્ઞાનાય નમઃ , ૪ હીય માના વધિ જ્ઞાનાય નમ: ,, ૫ પ્રતિષાત્ય વધિ જ્ઞાનાય નમ: , ૬ અપ્રતિપાત્ય વધિ જ્ઞાનાય નમ:
ઈતિ અવધિ જ્ઞાન સંપુર્ણ. છે અથ ચેાથે મન પર્યાવજ્ઞાન !
એક ખમાસમણ દઈ ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવાન ! મન પર્યવ જ્ઞાન આરાધનાર્થ મૈત્ય વંદન કરૂં ઈચ્છ.
| મન પર્યાવજ્ઞાન ચિત્યવંદન મન: પર્યવ ચોથું કહયું તેહના દેય તે ભેદ,
રૂજુમતિ વિપુલમતિ, કરે કર્મને છેદ. મનઃ પર્યવ જ્ઞાનીતે, જાણે મનના ભાવ;
સંજ્ઞી પંચે દ્વિ અઢી દ્વીપના, ચેતના શક્તિ પ્રભાવ. ૨
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપજે ચારીત્ર વંતને, ચઢતે શુભ પરિણામેં શીવચંદ્ર મન:પર્યવી, પહેચે શિવપુર ઠામે ૩
! મન: પર્યાવજ્ઞાનની સ્તુતિ છે | (અજીતે ભવરણમાં જીત્યા કર્મ કઠેર-એ રાગ) મનઃ પર્યાવજ્ઞાન, દે ભેદ તસ જાણો,
રૂજુમતિ વિપુલમતિ, આગમ વચન પ્રમાણે મુનિવરને ઉપજે, અપ્રમત ગુણ ઠાણે,
દીક્ષા પછી જિનવર, પામે એ વર નાણે. ૧ અઢી દ્વિપના સર્વે, સંજ્ઞી પંચેદિ છવ:
તન મન પરિણામે, જાણે તેહ સદીવ; રૂજુમતિ જ્ઞાની, ઝાંખા દ્રવ્યો જાણે
વિપુલમતિ અધિકા, સર્વભાવ વખાણે. દ્રવ્યથી મન:પર્યતણે, જાણે મનના ભાવ;
ક્ષેત્રથી ઊર્ધ્વ તિછું, અધે લેકના દાવ; અતીત અનાગત વાત, કાલજી જાણે ધીર;
ચિંતિત દ્રવ્યના પર્યાયે, ભાવથી ગ્રહે વડ વીર. ચોવીસે જિનના. મન પર્યવજ્ઞાન ધારી;
એકલખ પીસ્તાલીશ, સહસ્ત્રપંચશત દીલધારી, ઊપર એકાણું, સવિ સંખ્યા હિતકારી,
પૂજે સો પ્રેમ, શીવચંદ્ર સુખકારી.
સ્તુતિ કહ્યા પછી જ કિચી નમુત્થણ, જાવંતિ જાવંત. કહી મન પર્યજ્ઞાનનું સ્તવન બે ખમાસમણું પૂર્વક એક નવકાર ગણું બેસવું.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________
છે મન:પર્યવજ્ઞાનનું સ્તવન છે સજન મેરી જિનવર જગ જ્યકારી રે
સજની મેરી જ્ઞાન તણું બલીહારીરે, સ, સંયમ સમય જાણે સટ લેકાંતિ મન આણેરે ૧ સવ ખટ અતિશય વતારે, સત્ર દાન ભવિને દીયંતા, સત્ર દાન વરસી વરસાવીરે, સ, સંયમ તબ ચિત્ત લાવીરે ૨ સહ આરંભ પરિગ્રહ પરિહારે સ સર્વ વિરતિવ્રત ધારારે સવ ઉપજે મન:પર્યવનાણરે સ સર્વ અરિહંતને એમ જાણ. ૩ સ, વિપુલમતિ એહરે, સઅપ્રતિપાતી તેહરે; સએથું મન:પર્યવ નાણરે, સ, આરાધે ભવિ પ્રાણરે. ૪ સચવીશ જિનના સાધુરે, સો મન:પર્યવ લાધ્યું રે સવ એકલાખ નિરધારે, સ. વળી પીસ્તાલીશ હજારરે. ૫ સહ પાંચશે એકાણું જાણજે, સત્ર સાધુ સર્વ મન આણે રે; સવ સંશય સર્વ વિદ્યારેરે, સર મન પર્યવ આધારે. ૬ સવ આતમ ગુણ પ્રગટાવરે, સજ્ઞાન ભક્તિ ચિત્ત લાવો રે. સવ ભવ સાગર કિનારેરે, સત્ર શીવચંદ્રને ઉતારે રે. ૭ ઈતિ
એ સ્તવન કહી જય વિયરાય બેલી એક ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન શ્રી મન પય વ શાન આરાધનાર્થ કરેમિ કાઉસ્સગ અન્નત્થ કહી (ચંદે સુનિશ્મલયા સુધી) બે લેગસને કાઉસગ કરી પ્રગટ લેગસ્સ બેલી મન:પર્યવ જ્ઞાનના બે ખમાસમણ દેવા ને નીચેને દુહે બલ.
મન:પર્યવ જ્ઞાની તે, જાણે મનના ભાવ; વંદે દયા વિના, એ શાને ચિત્ત લાવ. ૧
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૪
ખમા ૧ રૂજુમતિ મન:પર્યવ જ્ઞાનાય નમ: ખમા ૨ વિપુલમતિ મન:પર્યવ જ્ઞાનાય નમ: ઇતિ મન:પર્યવ જ્ઞાન સંપુણૅ .
।। પાંચમું કેવલ જ્ઞાન ॥
એક ખમાસમણુ દઇ ઇચ્છાકારેણુ સંક્રિસહ ભગવાન ! કેવલ જ્ઞાન આરાધના ચૈત્યવંદન કરૂ ? ઇચ્છ !! કેવલ જ્ઞાન ચૈત્યવંદન
જ્ઞાન દશન માહની, વળી અતરાય વિચાર;
ધન ઘાતીના ઘાત કરી, પામે કેવલ સાર. કેવલ જ્ઞાને તે જાણે, દેખે દર્શન પ્રભાવ;
ત્રણ જગત ત્રણ કાલના, જાણે સર્વ સ્વભાવ. લેાકાલાકના ભાવના, સંપૂર્ણ જ્ઞાતા એહ;
કૈવલ જ્ઞાની આતમા કરે ાવના છેતુ”. જ્ઞાન પશ્ચિમ આરાધતા, પામે એ વર નાણુ; શીવચદ્ર શિવકારણે, નિત્ય ધરા તસ ધ્યાન. !! કેવલ જ્ઞાન સ્તુતિ । પંચમી સ્ક્રિન પ્રમા,: પંચમજ્ઞાન સુભાવે; ઘનઘાતી કર્મોના, ક્ષયથી એ ગુણુ આવે; નિજ પરના સ્વરૂપે, જાણે સહજ સ્વભાવેા;
ટાળી જન્મ મરણને પંચમીતિને પાવે, અહિતરામ ત્યાગી, અંતર આતમ રૂપ;
૩
(દીનસલ મનહર એ રાગ)
૧
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________
૯૫
સ્વ સ્વરૂપે રાચે, પ્રગટે પરમાત્મ રૂપ, પર પરિણતિ છોડે, ભેદ એકજ ચિકુપ, તેરમે ગુણ ઠાણે, પામે આત્મ સ્વરૂપ.
૨ શુદ્ધ કેવલજ્ઞાને સઘળા જ્ઞાન સમાવે;
દેખે ને જાણે, દર્શન જ્ઞાન પ્રભાવે; ગુણ પર્યાય અનંતા, દ્રવ્ય સર્વ સમજાવે,
એક અત્મ પ્રદેશે, વીર્ય અનંત સુહાવે, નિરંજન અરૂપી, પરમાતમ પદ ધાર;
મન વચન કાયે, અવિચલ ને અવિકાર; તે ધ્યાવે ભવિયાં, કેવલ જ્ઞાન ઉદાર;
શીવચંદ્ર શિવસુખ, તે પામે નર નાર સ્તુતિ કહ્યા પછી જંકિચી. નમુત્થણું. જાવંતિ જાવંત કહી બે ખમાસમણ પૂર્વક એક નવકાર ગણે નીચેનું સ્તવન
બલવું.
| કેવલ જ્ઞાનનું સ્તવન છે
(પંથડે નીહાલું રે-એ રાગ) જ્ઞાન પંચમીને જે તપ તપેરે, પામે તે પંચમ નાણ; કેવલજ્ઞાન તે અક્ષય જાણીયેરે, એ આગમ વચન પ્રમાણ જ્ઞાન ૧ ચઉનાણી થઈ જિનજી વિચરેરે, ધરતા શુકલ એ ધ્યાન, ક્ષાયિક ભાવે કેવલ પામીયારે, પામ્યા વળી દર્શન નાણ જ્ઞાન. ૨ દેશ અઢાર ગયા મુલથીરે, પ્રણમે સુર નર વૃદ સમવસરણની રચના કરેરે, મળીયા ચોસઠ ઈદ. જ્ઞાન. ૩
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________
આઠ પ્રાતિ હાર્યથી દીપતારે, છપતા જગ જનસંત, છત્ર ત્રયવળી ચામર બેલારે, અશેક વૃક્ષ દુઃખ હરત જ્ઞાન ૪ દિવ્ય ધ્વનિ દુંદુભિના નાદથી ભવિ જીવ મન વિકસિત ભામંડલ ભલે ઝલહલેરે, પુષ્પ વૃષ્ટિ સુર કરંત જ્ઞાન. પ રન ઝડીત સિંહાસન શેભતુ રે, તરાપર પ્રભુ પાયે ધરત; અંજળી જોડી ક્રોડી સુર વરારે, કેવલી મહિમા કરંત જ્ઞાન, ૬ દુષ્ટ કર્મ મલને દેવતારે, વતાં પ્રભુ મુખચંદ; જ્ઞાની અને જ્ઞાનને સેવીયેરે, એમ ભાખે ત્રિશલાનંદ. જ્ઞાન. ૭ ભવ તાપ સંતાપ નિવારણેરે, તારણો એ વરનાણું કેવલ જ્ઞાનને મહિમા કોરે, શીવચંદ્ર લહે નિરવાણ જ્ઞાન ૮
ઉપરનું સ્તવન કહી વયરાય બેલી એક ખમાસમણ દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન કેવલ જ્ઞાન આરાધનાર્થ કરેમિ કાઉસ્સગ અન્નત્થ, કહી એક લેગસને કાઉસ્સગ કરી પ્રગટ લેગસ્સ કહે. પછી ૧ ખમાસણ દઈ બેલવું કે
લોકલેક પ્રકાશક, કેવલ જ્ઞાન છે ધર્મ, અષ્ટ કર્મ નિવારીને, પામે તે શિવ શર્મ. ૧
ઇતિ જ્ઞાન પંચમી દેવવંદન સંપૂર્ણ છે || હર્ષચંદ્રગણીવિરચીત છે
છે દિવાળીના દેવવંદન છે સ્થાપનાચાર્ય આગળ નવકાર પચિંદિય વડે પુસ્તકની સ્થાપના સ્થાપીને પછી પ્રથમ ઇરિયાવહી. તલ્સ. અન્નથ. કહી એક લોગને કાઉસગ કરી પ્રગટ લેગસ કહી
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઠારે
ખમાસમણુ ઇ કરૂ ? ઇચ્છ કહી ચૈત્યવ'ન કરવું.
ઇચ્છાકારેણુ સ ંક્રિસહ ભગવાન ચૈત્યવદન
૫ ચૈત્યવંદન।।
અપાપા નયરીભલી, વી૨ જિનેશ્વરરાય:
છેલ્લું ચામાસુ` તિહાંકરે, સભાહસ્તિપાલની માંય. ૧ અમાવાસ્ય કાર્તિક માસની, શેષરયણિ નિર્વાણુ; ! સાલપ્રહર આપી દેશના, પામ્યા મુતિઠાણુ. અઢાર દેશના રાજવી, મળીયા દેવ અનેક;
મેરઇયા હાથેગ્રહી, સમિતિની ધરી ટેકર ભાવ ઉદ્યોત જિનગયે, કીધા દ્રવ્ય ઉદ્યોત;
દીવાળી પર્વ પ્રગટ થયું, એ જિન શાસન જ્યાત, ૪ ૐ તપ કરી પૌષધ કરો, કરા વીર ગુણુગાન;
કર્મ શત્રુને જીતવા, હરખ ધરે શુભ ધ્યાન. પછી સ્તુતિ કહેવી. —શુઇ (સ્તુતિ)—
વીર જિનેશ્વર જય જયકારી, નયરી અપાપા આવ્યાજી; ચરમ ચામાસુ` રાજ સભામાં, હસ્તિપાલ સુખ દાયજી. ૧ અઢાર દેશના રાજા મલિયા, કાઈક કામ પ્રસંગેજી,
શાલ પહેાર પ્રભુ દેશના સાંભળી, આનંદ પામ્યા અંગેજી. ૨ કાર્તિક માશની અમાવાસ્યે, પ્રભુ વીર પામ્યા નિરવાણુંજી; સુર નૃપ મળી કરે દ્રવ્ય ઉદ્યોત, દિવાળી પ એ પ્રમાણજી. ૩
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________
છઠ્ઠ તપ વળી પૌષધ કરીને, જાપ વીરનું જપીયેજી
પાર્ધચંદ્રસૂરિગછ પતિ જાણે, હર્ષકર્મ એમ ખપીયે . ૪
પછી જંકચિ. નમુત્થણું કહી ચારિત્રાચાર વિરોધનાથ કરેમિ કાઉસગ્ગ કહી અન્નત્થ, કહી બે લેગસ્સનો કાઉસ્સગ કરી પ્રગટ લેગસ્સ કહી સલેએ અરિહંત ચેઈ આણું. અન્નત્થ કહી એક લેગસ્સને કાઉસ્સગ કરે પછી પુખર વરદી વઢે• અન્નત્થ કહી એક લેગસ્સનો કાઉસ્સગ કરી સિદધાણું બુદધાણું. કહી નીચે બેસી નમુત્થણ, જાવંતિ ચેઈઆઈ. જાવંત કે વિસાહું બેલી. નીચેનું સ્તવન બલવું.
| શ્રી દીવાલી મહાવીર સ્વામીનું સ્તવન શ્રી સીધારથ નંદન દેવા, પ્રભુ સેવ કરૂં નિત્ય મેવા, દેજે મુજ ભવ ભવ સેવા, જગત ગુરુવીરપરમ ઉપગારી,
પ્રભુ કરૂણ નિધિ દાતારી, જગત ગુરૂ. ૧ શેલ પહેર પ્રભુ દેશના વરસે, સાંભળી ભવિ હૃદયમાં ધરશે,
તેરા ચરણ કમલ નિત્ય ફરશે, જગત ગુરૂ૦ ૨ બ્રાહ્મણ દેવશમાં જાણે, પ્રતિબંધવા મેકલ્યા તે ટાણે,
ગૌતમ ચાલ્યા ગુણુ ખાણે જગત ગુરૂ પ્રતિબોધીને પાછા વળીયા, મારગમાહે શ્રવણે સાંભળીયા,
પ્રભુ મોક્ષ મારગ સંચરિયા. જગત ગુરૂ તે સાભળી દિલમાં વાત, ગૌતમને થાય વછઘાત;
વિવેકે ગુણમણું ખ્યાત, જગત ગુરૂ
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________
હવે કેને હું કહીશ વીર, ગૌતમ ચતવે સાહસ ધીર;
કર્મ શત્રુના તેયા જંજીર. જગત- ૬ કાતી કૃષ્ણ હવા નિર્વાણ, પ્રભાતે ઇન્દ્રિભૂતિ કેવલ નાણું;
યે જ ભણે ગુણ ખાણ જગત ૭ અઢાર દેશના રાજા મળીયા, ભાવ દીપક મેક્ષમાં ભળીયા;
દ્રવ્ય દીપક ગુણમણિ ભરીયા. જગત ૮ પ્રભુ વરિયા શીવલટકાળી, ધર્યું ધ્યાન પદ્માસન વાળી | તિહાં પ્રગટી લેક દીવાળી, જગત-
૯ મુજ મંદિર સુરતરૂ ફળીયે, પરમાતમ ગૌતમ મળીયે;
ગઈ ભાવઠ શુભ દિન વળી જગત. ૧૦ સવંત ઓચણીશ પંચલેતેર વરસે, દિવાળી દિન મન હર્ષ પ્રભુ મોક્ષ વર્યા સુભ દિવસે. જગત. ૧૧ પછી ય વિયરાય પુરા કહેવા.
જય વિયરાય કહી જ્ઞાનાચાર, દર્શનાચાર-ચારિત્રાચાર તપાચાર-વિમર્યાચાર. એ પંચ વિધ આચારમાહી જે કાંઈ જાણતાં અજાણતાં દૂષણ લાગ્યું હોય તે સવિ હું મન વચન કાયાએ કરી તસ મિચ્છામિ દુકકડ, છે પાછલી રાત્રે ચાર વાગે દેવવાંદવાની વિધિ છે.
પહેલાની માફકજ પ્રથમ ઈરિયાવહીય, તસ્સવ અન્નત્ય, કહી એક લેગસ્સને કાઉસ્સગ વિગેરે સર્વ કરી દેવવાંદવા તેમાં ચૈત્યવંદન, સ્તુતિ અને સ્તવન ગૌતમ સ્વામિના નીચે મુજબ કહેવા.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૦
॥ ગૌતમ સ્વામીનું ચૈત્યવંદન
ઈંદ્ર ભૂતિ ગણુ ધર નમું, વીર શિષ્ય ગુણ ધામ; ગૌતમસ્વામિ ગુણનિલે, નિત્ય સમરૂ` તસ નામ. ૧ પાંચસે છાત્રે પરિવમાં, દીક્ષા લે પ્રભુ પાસ;
ત્રિપદિ પ્રભુ મુખ પામીને, રચી વાદશાંગી ખાસ. ૨ શ્રી અષ્ટા પદ ગિરિ ઉપરે, વાંદ્યા જિન ચાવીશ;
કેવલ જ્ઞાન પામીને, આપ થયા જગઢીશ. કાતક વદ અમાવાસ્યે, વીર લહે નિરવાણુ;
ગૌતમ કેવલ એકદિને, હું ધરે તસ ધ્યાન. ॥ ગૌતમ સ્વામીની સ્તુતિ ! (ઉપજાતિવૃત) શ્રી ઈંદ્ર ભૂતિ વસુ ભૂતિ પુત્ર,
ગૌતમ
ગાત્રરત્ન';
પૃથ્વીભવ સૂરમાનવે દ્રા:, સ ગૌતમે ય વાંછિત મે
સ્તુતિ દેવા
શ્રી વીર નાથુન પુરા પ્રણીત',
મંત્ર મહાન સુખાય યસ્ય;
ધ્યાય ત્યમી સૂરિવરા: સમગ્રા:,
સ ગૌતમા યચ્છતુ વાંછિત મે. શ્રી વમાનાતુ ત્રિપદીમવાપ્ય
અંગાનિપૂણ
મુ માત્રણ કૃતાનિયેન; ચતુર્દશાપિ ગૌતમે યચ્છતુ વાંછિત મે
સ
y
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૧
અષ્ટાપદાદ્રી ગગને રૂવશકત્યા,
ચયૌ જિનાનાં પત્તુ વંદનાય;
નિશમ્ય તીર્થાતિશય સુરેભ્ય:,
સ ગૌતમા ચતુ વાંછિત મે;
ત્રિપચ સખ્યાશત તાપસાનાં,
તપ: કૃશાના મધુન વાય;
અક્ષીણુ લા પરમાન્નદાતા,
સ ગૌતમા યચ્છતુ વાંછિત મે,
સદક્ષિણ. ભાજનમેષ દેય',
સાધુસ્મિક સૌંઘ સઐતિ;
કૈવલ્ય વર્ષોં પ્રદ્યૌ મુનીનાં,
સ ગૌતમે યતુ વાંછિત મે.
ચસ્યાભિધાન મુનાપિ સર્વે,
ગૃહણતિ ભિક્ષા ભમણુસ્ય કાલે;
મિષ્ટાન્નપાનાંખર પૂર્ણ કામા:,
સ ગૌતમે યચ્છતુ વાંછિત મે,
શિવ ગતે ભત્તરિ વીરનાથે,
યુગ પ્રધાનત્ય નિ હૌવમત્લા;
પટ્ટાભિષે વિષે સુરેદ્ર,
સ ગૌતમા યચ્છતુ વાંછિત મે,
શ્રી ગૌતમસ્યા માદરે,
પ્રખાધ કાલે મુનિ પુંગવાયે;
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________
માત પિતા ગૌતમસ પત્ની પ્રદેશમાં ગેસ,
પઠતિ તે સૂરિપદં સદૈવા,
- નંદલભંતે નિતરાં ક્રમેણ ૯
છે સ્તવન ગૌતમ સ્વામિનું છે સે સે ગુરૂ ગૌતમને દીવાળી દીન આજ
મારા સિધ્યાં સઘળા કાજ, મગધ દેશમાં ગેબર ગામે બ્રહ્મણ વસુ ભૂતિ નામ; તસ પત્ની પૃથ્વીના ઉદરે,
ઉપન્યા ગૌતમ સ્વામ. મારા૦ સે. ૧ માતા પિતાના લાડકડાએ, બન્યા વિદ્યાના ધામ, ચાર વેદને ચૌદ વિદ્યાના, પાઠ ભણે તમામ.
* મારા સે . ૨ યજ્ઞ કર્મમાં પ્રવિણ થયા ને, શિષ્ય કર્યા શત પંચ જીવ કેરે સંશય પડે તોયે, ધરે સર્વજ્ઞ પ્રપંચ.
મારા. સે૩ તે કાલે તે સમયે પ્રભુજી, મહાવીર પામ્યા જ્ઞાન; પાવા પુરીમાં વીર પધાર્યા, દેવે કરે ગુણ ગાન.
મારા સેવો૪ સમવસરણમાં ચાર મુખે પ્રભુ, આપે બેધ અપાર; મધુરી એ વાણીમાં મે હયા, સુરપતિ નરેને નાર.
મારા સેટ ૫ ઈદ્ર ભૂતિ ચિતવે મનમાહે, સહુ યજ્ઞ તજી ક્યાં જાય; ખબર પડી કે કેઈ સર્વજ્ઞ, આ છે ઈણ હાય.
મારા સે. ૬
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૩
અભિમાનથી ક્રોધે ચડી, ચા વિરની પાસ; હું છતાં એ કેણ સર્વજ્ઞ ધરતે મને ઉલ્લાસ.
મારા સેવક ૭ સમવસરણમાં પ્રભુને જોતાં, ઇંદ્ર ભૂતિ વિચારે આતે જિન ચોવીશમાં છે કેમ નવા મહારે.
મારા સેટ ૮ મીઠા વચને પ્રભુ બેલાવે, હે ઈદ્ર ભૂતિ આવે, ચિત ચમકી ઈદ્ર ભૂતિ ચિતવે, ખોટે મુજ છે દા
મારાસે. ૯ વેદના પદને અર્થ કરીને, પ્રભુજી ત્યાં સમજાવે; જીવને સંશય દૂર થયે ને, સમ્યગ દષ્ટિ પાવે.
મારા૦ સે. ૧૦ શિવે સાથે દીક્ષા લીધી, પ્રભુછ ગણધર પદે સ્થાપે છઠ અઠમ તપ તરવાર, કર્મ કઠીનને કાપે.
મારા. સે. ૧૧ કાતે કવદ અમાસની રાતે વીરજી મોક્ષ સિધાવે; પ્રભુ વિરહે ગૌતમનું મનડું, આકુલ વ્યાકુલ થાવે
મારા સેવે ૧૨ કેણ વીરને કે હું વળી, ગૌતમ–મનમાં ભાવે; પર પરિણિત દૂર પરિણમતાં, પ્રભાતે કેવલ પાવે.
મારા સે. ૧૩ એવા ગુરૂ ગૌતમને વંદે, ઉઠી નિત્ય સવારે,
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
કહે હર્ષ ભવજળથી તરીને પહેચે શિવપુર દ્વારે.
મારા૦ સે. ૧૪ પછી યે વીયરાય કહી જ્ઞાનાચાર દર્શ. ચારિત્રા તપાચાર. વિચાર એ પંચવિધ આચારમાં જે કઈ દેષ લાગ્યું હોય તે સવિ હું મન, વચન, કાયાયે કરી તમ્સ મચ્છામિ દુક્કડં ઈતિ દીવાળીના દેવવંદન સંપૂર્ણ.
| દીવાળીનું ગુણણું ગણવાના મંત્રે છે ૧-રાતના નવ વાગે એ હી શ્રી મહાવીર સ્વામિ
સર્વ શાય નમ: ને. ૨૦ ૨-રાતના બાર વાગે એ હી શ્રી મહાવીર સ્વામી
પારંગતાય નમઃ ને. ૨૦ ૩-સવારના પાંચ વાગે એ હી શ્રી ગૌતમ સ્વામી
કેવલ ઝાય નમ: ને. ૨૦ અથ સાગરચંદ્ર સૂરિ વિરચિત ચૌમાસી દેવવંદન
છે દેવવંદન વિધિ છે પ્રથમ ઈરિયાવહી, તસઉત્તરી અને અન્નત્થવ કહી એક લેગસ્સ અથવા ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ કરો, પછી પ્રગટ લોગસ્સ કહે. ત્યારબાદ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવાન ચૌમાસી દેવ વાંદવા ચૈત્યવંદન કરૂં? ઈચ્છે કહી નીચે પ્રમાણે ચૈત્યવંદન કરવું.
શ્રી સિધ્ધાચલ મંડણે, આદિજિનેશ્વર રાય; અવિચલ સુખદાયક પ્રભુ, પ્રણમું મન વચ કાય.
૧
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૫
શુધ્ધ ભાવથી સેવના, પ્રભુ ચરણેાની થાય; પારસમણી પ્રભુ સ્પર્શથી, ચેતન કનક હાાય. વિમલાચલને વઢતાં, વિમલ મતિ પ્રગટાય; વિમલાચલ ગુણ આતમા, વિમલાચલ ગુણુ ગાય. એ ગિરિરાજને સેવતાં, પાંડવને શકાય; થાચ્યા શૈલગ મુનિ, શાન્ધહ સ્થાન સિધાય. અપૂર્વ ભાવ જ્યાં ઉલ્લસ્યા, શુદ્ધિ વૃદ્ધિ આદાય; ગ્રંથી ભેદ થયા તા, આતમ અતિ ઉલસાય.
સમ્યગદર્શન પામતાં એ,
પરમાનંદ પ્રગટે તદ્દા, પછી જ િકંચિ નમુક્ષુણું કહી આલવમખા સુધી જય વીયરાય કરવાં ચાવીશીમાંથી પહેલા ભગવાનના દર્શન પહેલા રૂષભદેવ આરધવા
કરી ઇચ્છાકારેણુ સ`દિસહુ ભગવન ચૈત્યવંદન કરૂં'. કહી ચૈત્યવંદન કરે.
ચૈત્યવંદન
ભવ ભાવઢે દૂર જાય; સાગરમાં ન સમાય,
.
આદિદેવ
પ્રણમુ મુદ્દા, પિતાશ્રી નાભિરાય; આજ ભલેા દિન માહુરી, પ્રભુ દર્શનથી થાય. માતા મરૂદેવી જનમીયા, લંછન વૃષભ સાહાય; પાંચસે ધનુષની શેલતી, નિર્મળ કચન કાય. લાખ ચારાશી પુર્વનું, આયુ સુખની ખાણુ;
અષ્ટાપદ ગીરિ ઉપરે, પામ્યા શ્રી નિર્વાણુ. દીન દયાલ કરૂણા નિધિ, સેવક જન પ્રતિપાલ; સેવક શરણે આવી, કર મારી સભાંળ,
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________
તારક બિરૂદને ધારતાં એ, સહજ રાજેશ્વર દેવ; - ભવ સાગરથી પાર કર, મુજ વિનતિ નિત્વમેવ. ૫ એહવા દેવાધિ દેવની ગુણ સ્તુતિ ભણું કહી ઉભા થઈ થાય બલવી.
છે રૂષભદેવની સ્તુતિ છે
(શંખેશ્વર પાસજી પૂજીએ–એ રાગ) રાજેશ્વર પ્રથમ પ્રથમ યતિ;
ગીશ્વર પ્રથમ તીરથ પતિ, આદીશ્વર ઈશ્વર જગપતિ,
કરૂં કરડી હું વિનતિ. જસ લંછન વૃષભ ઋષભ સ્વામી,
વિનિતાના સ્વામિ ગુણધામી, વપુ પણ શત ધનુષ તણું પામી,
વિમલાચલ મંડન આરામી. મરૂદેવા નાભિ સુતરાયા.
જસ કંચન સમ ઉજજવલ કાયા, લખ પૂરવ રાશી પાયા,
આયુ શક્રેન્દ્ર ગુણ ગાયા. કેવળ કમળા પ્રભુજી પાવે,
માતાને દે ભકિત ભાવે, મેટાના ગુણથી ગુણ આવે,
સમતા સાગર પ્રભુ પરભાવે.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________
* *
*
* *
૧૦૭
*
*
* in I ri |
*
*
પછી અંકિચિ. નમુથુણું કહી ચારિત્રાચાર વિશોધાનાર્થ કાઉસગ્ન કરૂ કહી અન્નત્થ બેલી બે લેગસ્ટ અથવા આઠ નવકારને કાઉસગ્ન કરે પછી લેગસ્સવ સલેએ અને અન્નત્ય કહી એક લેગસ્સને કાઉસ્સગ્ય કરે. પછી પુખરવરદી વંદભુવત્તિઓ અને અન્નત્થ કહી એક લેગસ્સનો કાઉસગ્ન કરે ત્યારબાદ સિદધાણું બુધાણું કહી નમુથુણં, જાવંતિ ચેઈઆઈ. જાવંત કેવિસાહ૦ લ્હી અનંતા સિદ્ધને મારે નમસ્કાર હેજે ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન સ્તવન ભણું સ્તવન સાંભળ નવકાર કહી સ્તવન બોલવું.
રૂષભદેવનું સ્તવન છે પ્રભુજી આદીશ્વર અલવેસર,
વિનતિ અવધારીરે લોલ; પ્રભુજી કરૂણું નજર કરીને,
સેવક તારી એરે લેલ, પ્રભુજી ભવ અટવી દુઃખ,
દાવાનલને વારીયેરે લેલા પ્રભુજી આલંબન આપીને,
દાસ ઉદધારીયેરે લેલ. પ્રભુજી સમસ્થ સાહિબ જગમાં,
તું સુખકારણેરે લેલ; પ્રભુજી અશુભ અનાદિના સંચિત,
તેહને વારણેરે લેલ. ૩
કે
'
in
*
*
* * *
*
*
*
* * *
*
*
*
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૮
પ્રભુજી તુમ વિના બીજા ધ્રુવ,
પ્રભુજી સુરતર
સરાગી નહિ ગમે રે લાલ; અમ છોડીને, નિંએકાણુ રમે રે
લાલ.
પ્રભુજી રાજ
પ્રભુજી ભવસાગર દુઃખ ક્રૂર,
કરા સેન્નક તણા ૨ લેાલ. પછી જય વીયરાય પુરા કડ્ડી બીજા ભગવાનનું ચૈત્યવંદન કરવુ. ॥ અથ અજિતનાથનું ચૈત્યવંદન ।
અજિતનાથ સ્વામી તણા, પામ્યા રિસણુ આજ, જન્મ સફલ થયે માહરા, સિધ્ધા સઘળા કાજ. વિનિતા પુરી જિતશત્રુરાય, વિજ્યા તણા નદન, અહાંતરલાખ પુરવ વરસ, આયુ ગજ લઈન. ચારસે અધિક પચાસ ધનુષ કાયા કંચન વાન, સમ્મેતગીરિ સિધ્ધિ ગયા, અનંત ગુણ નીધાન. શરણે આવ્યે નાયજી, શરણાગત સુખકાર, રાગ હર ધનવન્તરી, તાર તાર મુજ તાર. વીતિ એ અવધાર,
રાજેશ્વર પામી,
આનંદ અતિ ઘણા રે લેાલ;
ગોપ નીર્યામક સાહિંમાએ,
સહજ રાજેશ્વર જગ ધણી, કરે ભવસાગર પાર.
પછી જ‘કિચી નમુત્યું સજ્વલાએ અરિહંત કહી એક નવકારના કાઉસ્ગ કરી પારી
ચેયાણું
અન્નત્યં
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૦૯
નીચે પ્રમાણે થાય કહેવી વિજય વિમાનથી ચવ્યા વૈશાખ સુદ,
તેરસે અજીત જિન સ્વામીજી; મહા શુદિની આઠમે પ્રભુ જનમ્યા,
તેજ નમે દીક્ષાને પામીજી; પિષ શુદિ અગ્યારસ કેવલ શિવ,
ચૈત્ર સુદ પંચમી નિકામીજી; સહજ રાજેશ્વર ભવસાગરથી, -
તારે સર્વે કર્મ વામી ૧ પછી જયવીયરાય, આભવમખેડા સુધી કહેવા; આ પ્રમાણે સર્વ તીર્થકરેના દેવવંદનની વિધિ જાણવી એટલે " કે સેળમા, બાવીશમા, ત્રેવીસમા અને ચાવીશમાં તીર્થકર પ્રભુની દેવવંદનની વિધિ પ્રથમ પ્રભુના વિધિ પ્રમાણે જાણવી અને બાકીના પ્રભુની વિધિ બીજા અજીતનાથ પ્રભુની વિધિ પ્રમાણે જાણવી.
શ્રી સંભવનાથનું ચિત્યવંદન પૂરવ પુન્યના વેગથી, શ્રી સંભવ જિનરાજ
તુમ ચરણે શિર નામતાં સફલ થયે દિન આજ. ૧ સાવOી પુરી જિતારી રાય, સેના માત મલ્હાર;
ચાર ધનુષનું શરીર સેહે, સુવર્ણ વર્ણાકાર. ૨ સાઠ લાખ પૂરવ આઉખું, અશ્વ લંછન મનહર
સમેત શિખર શિવપદ લયા, વંદુ હું વારંવાર. ૩ નામ મંત્ર પ્રભુનુ હય, સ્મરતાં પાપ પલાય;
મન વંછીત આવી મળે, અષ્ટ મહાભવ જાય
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૦
(શવસુખ કારણ તુ પ્રભુ એ, નાધારાના આધાર; સહજ રાજેશ્વર નિતિ, ભવસાગરથી તાર. થાય
પ્રણમું સંભવ જિનવરૂએ, મેરૂ ગીરિવર ધીર તા, કઠીન કમને તેડવાએ, થયા છે પ્રભુ શૂરવીર તા,
અન તાન ત ગુણે ભર્યાએ, પામ્ય ભવજળ તીર તા, સહજ રાજેશ્વર સેવીએ એ, સાગર વર ગંભીર તા. શ્રી અભિનંદનનું ચૈત્યવંદન
૧
અભિનદન જિનવર નમુ', જગદાનંદ જયકાર;
વિશ્વ વદ્ય પાવન પ્રભુ, શિવસુખ દાતાર. સંવર નૃપ ફુલ નિમણી, વનિતા પુરીના રાય;
માતા સિદ્ધાર્થા જનમીયા, કંચનવી કાય. સાડાત્રણસે ધનુષની, કાયા કૅચન વાન;
આયુલખ પચાસ પૂરવ, ભય ભંજન ભગવાન. શરણાગત વલ ધણી, સેવક શરણાધિન;
સહાય કરા પ્રભુ સદા, થાય મન મુજ લીન. અરજી એ અવધારજો, દાસ પેાતાના જાણી;
સહજ રાજેશ્વર તારજો, સાગર ગુણમણુ ખાણી. પછી જકિંચિ નમ્રુત્યુણું સવલાએ અરિહંત ચૈઇઆણું૦
અન્નથ કહી એક નવકારના કાઉસગ્ગ કરી પારી થાય કહેવી
થાય જયંત વિમાન થકી સુખકારી, વૈશાખ શુદ્ઘની ચાથ મને હરી,
3
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૧
મહા શુદિ બીજે પ્રભુજી જાય, તેજ બારસે જિન દીક્ષા પાયા, સર્વ જીવ હિતકારી, પિષ શુદ ચઉદશે કેવળ પામી, શુદિ આઠમ વૈશાખ શિવધામી, જન્મ મરણું દુઃખ વારી, અભિનંદન જિન સહજ રાજેશ, ભવસાગર કર પાર વિકવેશ,
સેવક મંગળકારી ૧ પછી જયવીયરાય આ ભવમખંઠા સુધી કહેવા.
શ્રી સુમતિનાથનું ચીત્યવંદન શ્રી સુમતિ જિનેશ્વર સેવીયે, સુમતિતણદાતાર,
મ્હારૂં મન સુમતિએ રમે, તિમ કર તું કિરતાર. ૧ ગર્ભે છતાં પણ માતને, સુમતિને દેનાર,
તિણે નામ સુમતિ થયું, વદુ હું વારંવાર. ૨ અધ્યા નગરી રા,િ મેઘરાય ફુલચંદ,
મંગલા માતા જન્મીઆ, ચિદાનંદ સુખકંદ ૩ ત્રણસેં ધનુષનું દેહમાન, કૌંચ લંછન જગભાણ,
ચાલીશ લાખ પૂરવ તણું, આયુ ગુણમણિ બાણ ૪ શુભમતિ આપે સાહિબાએ, વિનતિ એ અવધાર,
સહજ રાજેશ્વર દેવ તું, ભવસાગર કર પાર. ૫
પછી કિચી. નમુત્થણું, સવ્વલેએ અરિહંત ચેઈયાણું, અન્નત્થ કહી એક નવકારનો કાઉસગ્ગ કરી થેય કહેવી.
થાય શ્રાવણ સુદ બીજે પ્રભુ ચવિયા, જયંત વિમાનથકી જો ભવિયા
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૨
માતા ઉરસ હંસ, શૈશાખ શુદની આઠમે જમ્યા,
તેહિ જનમે સંયમ પામ્યા, દિપા નિજ વંશ ચૈત્ર સુદ અગ્યારસેં કેવલ લયા, તેહિજ નવમી શિવગતિ ગયા,
થયા જગત અવતંસ, પંચમ જિનવાસુમતિ સ્વામી, અંતિમ અબ્ધિ અધિક ગુણધામી,
સહજ રાજેશ પ્રશંસ. ૧ પછી અર્ધ વીયરાય કરી ચૈત્યવંદન કરવું.
છે શ્રી પદ્મપ્રભુનું રૌત્યવંદન શ્રી પદ્મપ્રભુ જિનવર નમું, જન્મ સફલ જૈમ થાય;
અનાદિ અનંત સંસાર ભય, વેગે વેગળ જાય. ૧ કૌશાંબી પુરી જનમીયાં, શ્રીધર જિનપતિ જિન તાત,
લંછન પ જિનરાજનું, સુશીમા દેવી માત. ૨ ત્રીસ લાખ પૂરવ તણું, આયુષ શ્રી જિનરાય;
સમેતશિખર મુગતે ગયા, અઢીસે ધનુષની કાય. ૩ આવાગમનના ચકમાં, ભયે હું દેવ અપાર;
નિજાનંદ પામે નહિ, પરમારથ સુખકાર. ૪ તિણ કારણ મુજ વિનતિ એ, અવધારે મહારાજ
સહજ રાજેશ્વર તારજો, ગુણ સાગર જિનરાજ. ૫ પછી અંકિચિ નમુત્થણું, સવ્વલેએ અરિહંતઈયાણું અન્નત્થ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ન કરી લેય કહેવી.
થાય શૈવેયક નવમાંથી ચવિ મહાવદ, છઠના દિવસે પદ્મ પ્રભસુખદ
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૩
નિલ કમલ આકાર, કાર્તક વદ બારસે જિન જમ્યા; તે વદિ તેરસે સંજમ પામ્યા, છકાય જીવ સુખકાર; ચૈત્રી પુનમે કેવળનાણી, માગશર વદી અગ્યારસી જાણી; ગયા શિવગતિ નિરધાર સહજ રાજેસર જગદાધાર, કર ભવસાગરથી પ્રભુ પાર, સંસારના ફેરા નિવાર. ૧
પછી આભવમખંડા સુધી જયવીયરાય કરી ચૈત્યવંદન કરવું.
શ્રી સુપાર્શ્વનાથ જિનનું ચિત્યવંદન સુપાર્શ્વનાથ પદ વંદતાં, પરમાનંદ પ્રકાશ; - કઠિન કમ દરે હરે, ચેતન થાય વિકાસ. જ્ઞાનાદિક ગુણ સંપજે, દયેય પદે જિનરાજ
ધ્યાવે જે ચિત્ત સ્થિર કરી, પરમાતમ સુખકાજ. ૨ વાણારસીને રાજી, પૃથ્વી માત મલ્હાર,
પ્રતિષ્ઠિત નૃપ કુલ તિ, સ્વસ્તિક લંછન ધાર. ૩ બસે ધનુષ પ્રમાણ દેહ, દીપે સેવન વાન,
વશ લાખ પૂરવ વરસ, આયુ શ્રી ભગવાન સહજ રાજેશ્વર સેવતા એ, સુખ સાગર ભરપુર અજ અવિનાશી દયાવતાં, થાય કર્મ ચકચુર. પ
થાય ભાદરવા વદની આઠમે અવિયા, શ્રેયક છઠ્ઠાથી સ્વામીજી; જેઠ શુકલ બારસે પ્રભુ જનમ્યા, તન તેરસે સંયમ પામીજી; ફાગુણ વદી છડે થયા કેવલિ, તેની સામે શિવગામીજી;
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૪
સુપાર્શ્વ જિનવર ભવસાગર હર, સહજ રાજેશ ગુણધામીજી. ૧ પછી જ’કિચી. નમ્રુત્યુ સવ્વલેાએ અરિહંતયે. અન્નત્ય કહી એક નવકાર કરી થાય કહેવી.
શ્રી ચંદ્રપ્રભસ્વામીનું ચૈત્યવંદન આનંદ ઉપના અતિઘણેા, દુધડે વુઠા મેહ;
ચંદ્રપ્રભ સ્વામી તણા, પામ્યા દન જેહ. લખમણ ઉરસર હુંસલા, પિતા મહુસેન રાય;
ચંદ્રપુરીમાં જનમીયા, લંછન ચંદ્ર સાહાય. આયુ દશ લાખ પૂર્વનું, દોઢસે ધનુષની કાય;
સમ્મેત શિખર મુક્તિ ગયા, નિત નિત પ્રભુ પ્રાય. ૩ પાપ પડેલ દરે ગયા, પવિત્ર થયા દિન આજ
કરૂણા નિધિ વિવેશ્વરા, દીઠા શ્રી જિનરાજ, દુસ્તર ભવ સાગર હરો એ, વિનતિ મુજ અવધાર; સહેજ રાજેશ્વર જગધણી, વંદુ વાર હજાર. પછી જ‘કિચિ॰ નમ્રુત્યુણ' સવલાએ અરિહત ચેયાણું૦ અન્નત્ય કહી એક નવકારના કાઉસગ્ગ કરી થાય કહેવી.
0
થાય ચૈત્ર વદી પચમીયે ચગ્યાએ, વિજયતથી અરિહંતા પાષ વદી ખરસે જનમિયાએ, ચંદ્રપ્રભ ભગવ‘તતા; તસ તેરસે દીક્ષા ગ્રહીએ, કેવલી ફાલ્ગુણ માસતા; વિદ સાતમે સુદ સાતમીએ ભાદરવે શિવ વાસ; આઠેક દૂર કર્યાએ, મેરૂ ગિરિવર ધીરતા;
૧
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૫
સહજ રાજેશ્વર સેવિએ, સાગરવર ગંભીરતે ૧
પછી આભવમખેડા સુધી જ વિયરાય કરી ચૈત્યવંદન કરવું.
શ્રી સુવિધિનાથ જિનનું ચિત્યવંદન આજ સફલ નયને થયા, નિરખ્યા સુવિધિ નિણંદ:
રેમ રામ આનંદ છે, જેના કજ દેખી દિણંદ. ૧ પુષ્યદત્ત ભગવાનના, પ્રેમે પ્રણમું પાય;
અલિય વિધન સવિ, ઉપશમે, ભવભવના દુઃખ જાય ૨ કાકડી નગરી ભલી, જસ પિતા સુગ્રીવ રાય;
મગર લંછન ચરણે રહ્યો, રામા દેવી માય એક ધનુષની ઉજલી, ચંદ સમ વરણ કાય;
બે લાખ પૂરવ વરસનું, આયુ શ્રી જિનરાય. શ્રી સહજ રાજેશ્વર ગુણનીલેએ, કરૂણ રસ ભંડાર ભવસાગરમાં જહાઝ સમ, સેવક પરમ આધાર પર
પછી અંકિચિ નમુક્કુર્ણ સવલોએ અરિહંત ચેઈયાણું અન્નત્થ૦ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ન કરી થેય કહેવી.
થાય
ફાગણ વદિ બીજે ચવ્યાએ, નવમા સ્વર્ગ આણંત તે;
માગશર વદિની પંચમીએ, જમ્યા સુવિધિ અરિહંતત; તસ છઠે દીક્ષા ગ્રહીએ, છ કાય જીવ સુખકંદ;
કાર્તિક સુદ ત્રીજે થયાએ, કેવલી જગદાનંદતે;
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૬
ભાદ્રપદ શુદી નવમીએ, સિદ્ધિ પદવી લહંતતે સહજ રાજેશ્વર વિનતિએ, કર ભવસાગર અંત તે. ૧
પછી આભવમખેડા સુધી જયવીયરાય કરી ચૈત્યવંદન કરવું.
શીતલનાથ ચીત્યવંદન આજ સફલ દિન માહરે, દીઠા શ્રી જિનરાય;
નમતા શ્રી શીતલ પ્રભુ, આતમ શીતલ થાય. નંદા માત દરથ પિતા, ભદિલપુરના સ્વામ;
શ્રીવચ્છ લંછન દીપત, સમેતગિરિ શિવધામ. નેવું ધનુષની શોભતી, કંચન વરણી કાય;
એક લાખનું આઉખું, વંદતાં પાપ પલાય. જિન પ્રતિમા જિન સારિખી, ભાખી સૂત્ર મઝાર;
હિત સુખ નિઃશ્રેયસ ભણી, વંદતા હોય નિરધાર સહજ રાજેશ્વર સેવતાં એ, પાયે પરમ નિધાન
સંસાર સાગરે ડુબતા, જીવને જહાઝ સમાન. ૫ પછી જેકિંચિ૦ નમુત્થણું સત્રલેએ અરિહંત ચેઈયાણું અન્નત્થ કહી એક નવકારનો કાઉસગ્ગ કરી થાય કહેવી.
થાય વૈશાખ વદની છડું ચવિયા,
દશમા સ્વગથી સ્વામીજી; મહા વદી તેરસે જમ્યા જિનક,
તેજ તેરસે દીક્ષા પામીજી; પિષ વદ ચૌદશ દિવસે કેવલી,
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૭
શ્રી શીતલ જિનરાયા; વૈશાખ વદ બીજે મેક્ષ પામ્યા,
સહજ રાજેશ વંદુ પાયાછે. ૧ પછી આભવમખેડા સુધી ય વિયરાય કરી ચૈત્યવંદન કરવું.
શ્રી શ્રેયાંસનાથનું ચિત્યવંદન શ્રી શ્રેયાંસ ભગવાનના, દીઠા દરિશન આજ;
દરિશને દુ:ખ દરે ટળ્યું, દરિશને સિદધા કાજ. ૧ તાત વિષ્ણુ માત વિષ્ણુ, સિંહપુરીને રાય,
ગેડે લંછન ચરણ સેવે, એંશી ધનુષની કાય. ૨ લાખ ચોરશી વર્ષનું આયુ શ્રી જિનરાય;
સમેત શિખરે મુક્તિ ગયા, મેહ રાય હરાય. ૩ સમ્યક દર્શન પામતા, મિથ્યા દર્શન જાય;
દર્શન મહીની કમને, ક્ષય કે ઉપશમ થાય. સહજ રાજેશ્વર દર્શનેએ પાયે પરમાણુંદ
ભવસાગરમાં જીવને, તુજ દરિશન સુખકંદ. ૫ પછી જેકિચી. નમુથુણં, સવ્વલેએ અરિંહત ચેઇયાણું અન્નત્થ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ગ કરી શ્રેય કહેવી.
થાય અશ્રુત કલ્પથી શ્રી શ્રેયાંસ જિન, વદિ છઠે ચવિયા, ફાગણ વદ બારસે જિન જમ્યા, ઈંદ્રાદિકે સ્તવિયાજી; તસ તેરસે લે દીક્ષા કેવળી, અમાવાસ મહામાસજી, શ્રાવણ વદી ત્રીજે શિવ પામ્યા, ભવસાગર તોડી પાસ. ૧
...
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________
કરવુ.
૧૧૮
પછી આભવમખડા સુધી યવીયરાય કરી ચૈત્યવંદન
શ્રી વાસુપૂજ્ય સ્વામીનું ચૈત્યવંદન
શ્રી વાસુપૂજ્ય પરમાતમા, પરમદેવ જગનાહ;
ભવ અટવી એલંગવા, વિજન સારથ વાહ. વસુપૂજ્ય નૃપકુલ ચલા, ચંપાપુરીના રાય;
જ્યામાતા મહિષ લન, વિદ્રુમ વરણી કાય. સિત્તેર ધનુષ પ્રમાણ દેહ, આયુ એહતેર લાખ;
ચંપાપુરી મુતિ ગયા, સુત્રાગમની સાખ. કરૂણાનિધિ નમતાં થકાં, પાપ પડેલ ગયા દૂર,
જન્મ કૃતાથ માહરા, પ્રગટયા પુણ્ય અંકુર. સહજ રાજેશ્વર દેવને એ, વંદુ હું વાર’વાર,
સ્વયંભુ રમણ સાગર થકી, અધિકા ગુણ ભંડાર, પછી જકિચ, નમુત્થણું. સવલાએ અરિહંત ચેકયાણ. અન્નત્ય કહી એક નવકારના કાઉસગ્ગ કરી થાય કહેવી.
કરવુ.
૧
થાય
પ્રાણતથી સવિયા જેઠ સુદિ નવમી, શ્રી વાસુપૂજ્ય જિનરાયાજી, ફાલ્ગુણ વિદ ચૌદશે પ્રભુ જનમ્યા, અમાવસે સયમ પાયાજી, મહા સુદિ બીજે કેવળી ચૌદશે, સુદિ આષાઢ શિવગામીજી, કર ભવસાગર પાર સેવકને, સહજ રાજેશ્વર સ્વામીજી. ૧ પછી આભવમખડા સુધી જયવીયરાય કરી રૌત્યવંદન
૩
૪
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૧૯
શ્રી વિમલનાથનું ચાવંદન શ્રી વિમલનાથ જિનવર નમું, ચૈત્યવંદન કરૂં આજ,
આતમ વિમલના કારણે, આલંબન જિનરાજ, પિતા કૃતવર્મા જેહને, કંપલપુરીને રાય,
શ્યામા માતા વરાહ લંછન, કંચન સરખી કાય. સાઠ લાખ વરસ આયુષ છે, સાઠ ધનુષ શરીર,
સમેત શિખર મુગતે ગયા, સાગર વર ગંભીર. ૩ જિર્ણોદ વિગતમલ આપ છો, કરે વિગતમલ મુજ,
- શરણાગત વચ્છલ પ્રભુ, શરણ ગ્રહો મેં તુજ. ૪ વિમલ ગુણે કરી શુભતાએ, સહજ રાજેશ્વર દેવ,
ગુણ સાગર મુજને હજે, ભભવ તુમ પાય સેવ. પ પછી જંકિચ નમુWણ૦ સવ્વલેએ અરિહંત ચેઇયાણું અન્નત્થ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ન કરી થેય કહેવી.
થાય શૈશાખ સુદિ બારસે પ્રભુ ચવિયા, આઠમા કલ્પથી આવી. મહ સુદ ત્રીજે વિમલ જિન જનમ્યા, તથ એથે દીક્ષા પાવીજી, પિષ સુદ છઠે કેવલ નાણી, સહજ રાજેશ શિવ વરિયાજી, અષાઢ વદની સાતમે સ્વામી, ભવસાગરથી તરિયાજી. ૧
પછી આભવમખેડા સુધી જયવીયરાય કરી ચૈત્યવંદન કરવું.
- શ્રી અનંતનાથ જિનનું ચિત્યવંદન શ્રી અનંતનાથ પય પ્રણામયે, અનંતગુણના ધામ;
અનંત ચતુષ્ક અલંકર્યા, પામ્યા અનંતે આરામ. ૧
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૦
પ્રાતિહારજ આઠથી. ચાર અતિશય વંત
બાર ગુણે કરી શુભતા, પરમાતમ અરિહંત. ૨ અધ્યાપુરિને રાજી, સિહસેન રાયનંદ,
સુજસા જનની બાજ લંછન, દેખત પૂર્વ આનંદ. ૩ પચાસ ધનુષની શેભતી, કંચન વરણ દેહ;
ત્રીસ લાખનું આઉખું, શિખર સમેત વિદેહ. તીર્થ કર પદ પુણ્યથીએ, સુરનર વર કરે સેવ;
નમતા ભવસાગર તરે સહજ રાજેશ્વર દેવ. ૫
પછી કિચ૦ નમુત્થણું સવ્વલેએ અરિહંત ચેઈયાણું અન્નત્થ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ગ પારી થેય કહેવી.
થાય
સાતમ શ્રાવણ સુદિ પ્રાણત થકી ચવિયા અનંત જિનરાયાજી, શૈશાખ વદિ તેરસે જિન જનમ્યા, ચૌદસે દીક્ષા પાયાજી; તે તિથિએ કેવલ વર પામ્યા સહજ રાજેશ્વર સ્વામીજી, ભવસાગર તરી ચૈત્ર સુદિ પંચમી શિવગતિ પામી છે. ૧
પછી આભવમખેડા સુધી જયવીયરાય કરી ચૈત્યવંદન કરવું.
ધર્મનાથ જિન ચૈત્યવંદન ધર્મજિનેશ્વર ગુણનિધિ, ભેટયા સફલ દિન આજ
આતમ ધર્મ નિજ પામી, નમતા શ્રી જિનરાજ. ૧ રત્નપુરીમાં જનમીયા, સુવતા દેવી માત,
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૧
વાલ છન કનકવણું, ભાનુ નરપતિ તાત. આયુ છે દશ લાખ; શ્રી સિદ્ધાંતની સાખ.
તનુ પિસ્તાલીશ ધનુષનું, સમ્મેત શિખરે મુક્તિ ગયા,
ધર્મ વિહેંણા આતમા, ભમિયો
કાળ અનંત;
ભવ કાડા કાડી લગે, પામ્યા નહિં દુ:ખ અંત.
ધમ જિનેશ્વર ચરણુ લહી, સહજ રાજેશ્ર્વર સેવતા,
ભવસાગર તર જીવ; પામશે સૌખ્ય અતીવ
.
પછી જકિંચિ નમ્રુત્યુણ” સજ્વલેાએ અરિહંત ચૈઇયાણુ’૦ અને અન્નત્ય કહી એક નવકારના કાઉસગ્ગ કરી થાય કહેવી.
થાય
વૈશાખ સુદ્ઘની સાતમે એ, વિજયશ્રી ચનિયા મહા શુદ ત્રીજે જનમિયા એ, તેરસે થયા પાષની પુનમે કેવલીએ, જે શુઢી પાંચમે શીવ તા, ધ જિનેશ્વર સેવતાંએ, તરે ભવસાગર જીવ તા.
પછી આભવમ`ડા સુધી જયવીયાય કરી ચૈત્યવંદન કરવું.
શાંતિનાથ જિન ચૈત્યવંદન
શાંતિ જિનેશ્વર સેવીએ, શાંતિ તણા દાતાર; પંચમચકો સાલમાં, તી'કર સુખકાર. વિશ્વેસન રાય કુલ તિલક, અચિરા દેવી માય;
કંચન વરણી દીપતી, ચાલીશ ધનુષની કાય. લાખ વરસનું આઉખું, મૃગ લઈન મનેાહાર;
૩
જિષ્ણું તે; મણિ ૬ તા;
૧
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૨
સમેતગિરિ સિદ્ધિ ગયા, પામ્યા ભવજલ પાર. ૩ નાથ નિર્ધામક ગેપ તું, ભવ અટવી સથવાહ, , સેવક જાણી આપને, તારક બિરૂદ નિવાહ. કર્મ ગ હર ધનવંતરીએ, સહજ રાજેશ્વર દેવ; ગુણ સાગર ભવ હેજે, તુમ પાય કમલની સેવ. ૫
એહવા દેવાધિદેવની ગુણસ્તુતિ ભાણું કહી ઉભા થઈ થય બલવી.
શ્રી શાંતિજિન સ્તુતિ
(પાસ જિર્ણદા વામાનંદા એ રાગ ) શાંતિ જિર્ણોદા અચિરા નંદા, વિશ્વસેન કુલ નભમણી
જગદાનંદા પાપનિકંદા, શાતિનિકેતન સુરમણી પરમ મુર્ણદા ભવ ભય ફંદા, ટાલે ભાવિકના જગધણી,
પ્રભુમુખ ચંદ્રા નિદખી ઈદ, હરખે લે લુંછણ લળી. ૧ પારે ઉગારી જિનપદ ધારી, કરૂણસિધુ દયાનિધિ:
ભવિ નરનારી અગણિત તારી, વિચર્યા મહીયલ ગુણનિધિ. રાગને વારી દ્રષને મારી, ભવરણમાં જય કરી વિધિ;
શિવપુરી સારી શુભ શણગારી વિજ્ય પતાકા ત્યાં ચઢી ૨ મનવીતરાગી રક્તનીરાગી માંસ ઉજજવળ ક્ષીર સમ સદા,
જસ સૌભાગી વીણા વાગી, પ્રભુ તુજ આગમની મુદા, કંચન કાયા નિર્મળ પાયા, રોગ પ્રસ્વેદ રહિત યદા,
આહાર નિહારા નયનની દ્વારા દેખે ન ચર્મ ચક્ષુ કદા. ૩
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧ર૩
*
*
* * *
* *
*
*
* *
નર તિરિ દેવા વાણું સુષમેવા, નિજ નિજ ભાષામાં લહે, જયાં પ્રભુ વિચરે રેગ ન પ્રસરે, મુષક શલભ શુક નવ રહે,
ઈતિ ભીતિ મારી જગ ઉપકારી, જ્યાં પ્રભુ ત્યાંથી દુર વહે, સહજ કલાનિધિ દષ્ટ ઉદધિ, ભરતી પામી ગહ ગહે. ૪
પછી જકિચિ નમુત્થણું કહી ચાસ્ત્રિાચાર વિરોધનાર્થ ઉસગ્ગ કરૂ કહી અન્નત્થ કહી બે લેગસ અથવા આઠ નવકારને કાઉસગ્ન કરે પછી લેગસ્સવ સાવલેએ. અન્નત્થ કહી એક લેગસને કાઉસગ્ગ કરે પછી પુખરવરદી, વંદણ વતિઓએ અન્નત્થ કહી એક લેગસ્સનો કાઉસગ્ગ ક. ત્યારબાદ સિધાણું બુદધાણું કહી નમુત્થણું જાવંતિ જાવંત કેવિસાહ કહી અનંતાસિદધને મારે નમસ્કાર હેજે ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવન સ્તવન સંદિસાએમિ બીજુ ખમાસમણ દઈ સ્તવન ભણું નવકાર કહી સ્તવન બેલવું.
શાંતિનાથનું સ્તવન ( વિદેશી કાપડ છોડે સ્વદેશ કાપડ પહેરે એ રાગ) મંગળ મૂરતિ વિભુની કલ્યાણકારી પ્રભુની,
શાણી સજન શાંતિ સ્વામિ સેવીએ (એ આંકણી) શાંતિ પ્રભુની સેવા આપે તે શિવસુખ મેવા શાણું. ૧
પારે શરણે આવ્યો, સ્વદેહ દેઈ બચાવ્યો શાણ ગર્ભે મારી નિવારી, શાંતિ જગ વિસ્તારી શાણું
હરિભયે મૃગલે ડરિયે ચિન બાને શરણે ધરી શાણુ એવા દીન દયાલા, શરણાગત પ્રતિપાલા શાણુ
www.jan
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૪
વિશ્વસેન કલ જાયા, જશ અચિરાદેવી માયા. શાણા જગવચ્છલ જગ ભાયા, પૂરવ પુન્ય પાયા. શાણું ૪
સેલમાં જિનવર રાયા, પંચમ ચકી કણયા. શાણા ચાલીશ ધનુષની કાયા, કંચન વરણી છાયા. શાણુ ૫ દુઃખ દાવાનલ હરવા, સાનિધ શિવસુખ કરવા શાણ૦ સહજ રાજેશ્વર વરવા, ભવસાગરને ઝટ તરવા. શાણું ૬
પછી પુરા જ્યવયરાય કહી ચૈત્યવંદન કરવું.
શ્રી કુંથુનાથ જિન ચૈત્યવંદન કુંથુનાથ જગદીશ તું, શરણાગતને તાર, તારક જાણી આપને, શિર નામું નિરધાર
ચક ગજપુરીને ધણી, પિતા સુર ભૂપતિ, શ્રી દેવીમાય છાગ લંછન, સમેતગિરિ શિવપતિ. ૨
પાંત્રીશ ધનુષનું સુવવશ્વ, સુંદર શરીર સાર; સહસ પંચાણું વરસનું, જિવિત જિનવર તાર.
વીતરાગ જયદેવ તું, રહિત દેષ અઢાર તુજ આણું મુજ મન વસી, ભવોભવ સુખ દેનાર.
આલંબન પ્રભુ આપનું એ, ભવસાગર હરનાર; સહજ રાજેશ્વર વંદતા, સદા જય જયકાર. ૫
પછી જ કિંચિત્ર નમુત્થણું, સવ્વલેએ અરિહંત ચેઈયાણ અને અન્નત્થર કહી એક નવકારને કાઉસગ્ગ કરી થેય કહેવી.
થય શ્રાવણ વદી નવમી ચવ્યાએક સર્વાર્થ જ્ઞાનની સાથે તે,
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________
બૈશાખ વદની ચૌદશે એ, જનમ્યા કુંથુનાથ તા, પચમી સંયમ કેવલી એ, ચૈત્ર શુદ્રી ત્રીજે સાર તા, વૈશાખ શુદીની એકમે એ, એ થયા ભવસાગર પાર તેા, ૧ પછી આભવમખંડા સુધી જય વીયરાય કરી મૈત્યવંદન કરવું.
શ્રી અરનાથ જિનનું ચૈત્યવંદન
શ્રી અરનાથ આરાધીયે, કરી શુધ્ધ મન વચ કાય; ભકિત અહુમાને કરી, નમતા શિવ સુખ દાય.
સુદન ભૂપતિ કુલ તિલક, દેવી માત સુખકાર; લઈન નંદ્યાવતનું નાગપુરી અવતાર.
૧૨૫
ત્રીશ ધનુષની દેહદી, વરસે ચારાશી હજાર; આયુ પાલી સમ્મેત શિખરે, પામ્યા સુખ શ્રીકાર.
આજ સફલ દિન માહા. તુજ દરિસણે જિનરાય; પૂરવ પુન્યના ઉડ્ડયથી, ઉદ્યમ સક્ષ્ા થાય. સહજ રાજેશ્વર વિનતિએ, અવધારા મહારાય શ્વસાગરથી તારો, બેડા પાર જેમ થાય.
૫
પછી જ િકંચિ૰ નમ્રુત્યુણ સવલાએ અરિહંત ચૈઇયાણ ૦ અને અન્નત્ય કહી એક નવકારના કાઉસગ્ગ કરી થાય કહેવી.
થાય
સર્વા વિમાનથી ચવ્યા શ્રી
માગશર
જનમ્યા
ફાગણ વદી ત્રીજે, અરરિજન રાયાજી, શુદ્રની દશમે,
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૬
અગ્યારસે સ યમ પાયાજી, કેવલ પામ્યા કાતિક વદિ બારસે,
માગશર સુદની તેરસે છે, ભવસાગર તરી સહજ રાજેશ્વર,
મુક્તિ નગરીમાં જઈ વસેછે.
પછી આ ભવમખેડા સુધી જય વીયરાય કરી ત્યવંદન કરવું.
શ્રી મલ્લિનાથ જિન ચૈત્યવંદન પૂરવ પુન્ય પામીઓ, દરસન શ્રી જિનરાજ; મલ્લિનાથ ઓગણીસમા, પ્રગટયે આનંદ આજ ૧ મિથિલા નગરી નરપતિ, કુંભારાય જસ તાત;
માત પ્રભાવતી જનમીયા નીલકમલ સમ ગાત. ૨ પચીસ ધનુષનું દેહમાન, સમરસ સંઠાણ
સહસ પંચાવન વરસનું, આયુ શ્રી જગભાણ. ૩ સમેત શિખર ગિરિ ઉપરે, પામ્યા અવિચલ ઠાણ;
લંછન મંગલ કલશનું, કેવલ દંસણનાણુ. સહજ રાજેશ્વર વિનવું એ, વિનતડી અવધાર;
ભવ સાગરથી તારજો, આવા ગમન નિવાર. ૫ પછી જ િિચવનમુલ્કણુંસવ્વલેએ અરિહંતઈયાણું અન્નત્થ૦ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ગ કરી થેય કહેવી.
થાય જયંત વિમાનથી ફાગણ વદી ચેાથે, ચવિયા મલિલ જિનેશ્વરજી
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૭
માગશર શુદિ અગ્યારસે જનમ્યા, પિષ શુદિ પરમેશ્વરજી, અગ્યારસે દીક્ષા કેવલ પામ્યા, ચૈત્ર સુદ ચોથ નિરવાણજી; સહજ રાજેશ્વર ભવસાગર તરી, લયા અનંત સુખ ખાણજી. ૧
પછી આભવમખેડા સુધી જ વિયરાય કરી રમૈત્યવંદન કરવું.
શ્રી મુનિસુવ્રત જિન ત્યવંદન શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામિના, પામ્ય દરિસણ આજ
સફલ થયે દિન માહરે, સિદ્ધા આતમ કાજ. ૧ રાજગૃહી નયરી પતિ, સુમિત્રરાય નંદન,
પદમાં ઉરસર હંસલે, કછપનું લંછન. ૨ વિશ ધનુષ પ્રમાણુ દેહ, આયુ ત્રીસ હજાર
ગિરિ સમેતે સિદ્ધિ ગયા, અરિષ્ઠરત્ન આકાર, કલ્પવૃક્ષને કામધેનુ, મલતા દિલ ઉલસાય,
તેથી અધિક જિન દર્શન સમકતી હરખાય. ચિન્તિત ચિન્તામણી એ, સહજ રાજેશ્વર દેવ,
ભવસાગરમાં શરણ હજે, ભવોભવ તુમ પાય સેવ. ૫ પછી અંકિચિ નમુત્થણું સવ્વલેએ અરિહંત ચેઇયાણું અન્નત્થ” કહી એક નવકારને કાઉસગ્ન કરી થેય કહેવી.
થાય અપરાજિતથી શ્રાવણ સુદ પુનમે.
ચવિયા મુનિસુવ્રત સ્વામીજી, જનમ્યા જેઠ વદ આઠમે ફાગુણ,
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૮
ا
છલા કરવી. , પ
શુદી બારસે દીક્ષા પામીજી, , કેવલ જેઠ વદિની નવમીયે,
સહજ રાજેશ શિવ ગામીજી, ભવસાગરથી પાર કરે નિજ,
- સેવકને અંતરયામીજી. ૧ પછી આ ભવમખંઠા સુધી જયવીયરાય કરી ચૈત્યવંદન કરવું.
શ્રી નમિનાથ જિન ચીત્યવંદન શ્રી નેમિનાથ એકવીશમાં, પ્રેમે પ્રણમું આજ,
ચરણ કમળ જિનરાજનાં, સેવ્યા સિઝે કાજ. મિથિલા નયરી નરપતિ, વિજયરાય જસ તાત,
વપ્રાદેવી સુત નીલ કમલ, લંછન કંચન ગાત ૨ પન્નર ધનુષની દેહડી, શિખર સમેતે સિદ્ધ,
દશ સહસનું આઉખું, પામ્યા અવિચલ રિધ. ૩ અતુલિ બેલ અરિહંત છે, અશરણ શરણ ખાસ,
ચંદ્ર થકી અતિ નિર્મળા, રવિથી અધિક પ્રકાશ સુરગિરિવર સમ ધીરતાએ, સહજ રાજેશ્વર દેવ,
સાગરવા ગંભીર છે, પાર કરે તત ખેવ. ૫ પછી જકિચિ નમુત્થણું સવ્વલેએ અરિહંત ચેઇયાણું, અને અન્નત્થ કહી એક નવકારને કાઉસગ્ન કરી લેય કહેવી.
થોય પ્રાણત સ્વર્ગથી આ સુદી પુનમે,
ચવિયા નમિજિન રાયાજી,
રથ
»
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૨૯
જનમ શ્રાવણ વદ આઠમે દીક્ષા,
માગશર શુદ અગ્યારસે કેવલ,
આષાઢ વદ નામે પાયાજી;
કરવુ’.
સ્વયંભૂરમણુ સાગર ગુણુ અધિકા, સહેજ રાજેશ પદ
વૈશાખ વદ નામે શિવ ગયાજી,
લયા.
પછી આભવમખડા સુધી જયવીયરાય કહી ચૈત્યવંદન
શ્રી નેમનાથ જિન ચૈત્યવંદન મંગલ કારણ જગત પ્રભુ, અરિષ્ટનેમિ ભગવાન; વંદન કરૂં હું ભાવથી. જન્થ સૌરીપુરી ઠામ. સમુદ્ર વિજય ભૂપતિ તણેા. નંદન આનંદ કાર;
માતા શિવાદેવી જેહની, લન શ ંખ ધરનાર. અરિષ્ટ નેમિ સમ શ્યામવર્ણ, દશ ધનુષ તનુમાન,
સહસ વરસનું આઉખુ, ગિરનારે નિર્વાણુ. કચેાગે હું અવતર્યાં, દુઃષમ પાંચમ કાળ;
રાજેમતિ જિમ તાર મુજ. આપ છે। દિન યાલ વિનતિ એ અવધારજોએ. સહજ રાજેશ્વર દેવ; ભવસાગરથી પાર કર, કરૂ નિત્ય તુમ પાય સેવ એહવા દેવાધિદેવની ગુણુ સ્તુતિ ભણુ' કહી ઉભા થઈ થાય કહેવી.
પ
૧
૧
૪
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૦
નેમનાથ જિન રસ્તુતિ
ત્રાટક છંદ સરખા સહ બાળ કીડા કરતા,
પ્રભુ આયુદ્ધ શાળા ભણી વળતા; તવ શંખ ફુ રમતાં રમતાં
ચકડેાળ ચઢી વસુધા દમતા. ૧ મન કાન ભણે મમ રાજ્યગ્રહે,
અહા? નેમિકુમાર બલી સહે; પરણાવું પ્રિયા સમજાવી કદી,
મમ રાજ્ય રહે સુખ સાજ યદિ કરી જાન સજાઈ ગયા પ્રભુજી
પશુડાની સુણી અરજી જિનજી; પરણ્યા ન વળ્યા બ્રહ્મચારી તદા,
લઈ સંજમ કાજ કરે પ્રભુદા. ૩ સુણી રાજુલ વ્યાકુળ થાય ઘણી,
નવ હાથે ગ્રહ્યો શિરો નિસુણી; પ્રભુને પ્રમદા શિવરાજ્ય કરે,
ગુણસાગર નાગર દયાન ઘરે. ૪ પછી જેકચિ નમુત્થણું કહી ચારિત્રાચાર વિશોધનાર્થ કાઉસગ કર કહી અન્નત્થ કહી બે લેગસને કાઉસગ કરે, પછી લેગસ્સવ સવ્વલેએ. અને અન્નત્થ કહી એક લેગસ્ટ અથવા ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ કરે પછી પુખરવરદી, વંદણવત્તિઆ એક અન્નત્થવ કહી એક લેગસ્સ
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૧
જાવંત
અથવા ચાર નવકારના કાઉસગ્ગુ કરવા પછી સિધ્ધાણુ બુધ્ધાણુ કહી નમ્રુત્યુ! જાવતિ ચૈઇયાઈ કેવિસાડુ॰ કહી અનંતાધિને મ્હારો નમસ્કાર હાજો કહી ખમાસમણુ દઇ ઈચ્છાકારેણુ સંક્રિસહુ ભગવન સ્તવન રઢિસાએમિ ઇચ્છ. ઈચ્છામિ ઇચ્છાકારે સદિસહ ભગવન સ્તવન ભણેમિ કહી એક નવકાર ખાલી સ્તવન કહેવું. શ્રી નેમિનાથનુ સ્તવન
(શક્રમ ગુણના આગરૂજી એ દેશી) આવીશમા જિનવર નમુંજી, શ્રી નેમિનાથ સુખકારૂ; સમુદ્ર વિજ્ય નૃપ કુલરવિણ, શિવાદેવી માત મલ્હાર, સેાભાગી પ્રભુજી, તુમ સમ અવર ન કોઈ; રાગિણી રાજેમતી તજીજી, ખાલબ્રહ્મચારી હાઇ સેાભાગી ૧
ખાલપણે અતુટ્ટી અલીજી, જઈ હરી આયુધશાલ, સમવય મિત્રે મેરીયાજી, શંખ ચુકયા તત્કાલ સેાભાગી૦૨ વિષ્ણુ મન શંકા પડીજી, અલ પરખી જિનરાજ, સાજ સજ્યા વિવાહ તણેાજી, ચડયા વરઘોડે વરરાજ સેાભાગી૦ ૩
તારણ જઇ રથ ફેરીયાજી, સુણી પશુડાનેા પોકાર, જગત જીવ ખંધવ સમાજી, કરૂણા રસ ભંડાર. સેાભાગી૦૪ રાજેમતિ વિનવે તદાજી, દે છે. એલંભા અપાર, જગવલ્લભ મુજ માં તોજી, પ્રભુ પરણા એકવાર સેાભાગી૦૫ માત પિતા અનુમતિ લઇજી, સ્વામી કે વરસીદાન; રેવતાચલ સહસાવનેજી; દીક્ષા લે શુભ જ્ઞાન. સાભાગી
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩ર
સહસ વરસનું આખું જી, ગિરનારે ત્રણ કલ્યાણ શંખ લંછન દશ ધનુષનું શ્યામસુંદર તનુવાન, સભાગી૭
દિક્ષા લેઈ રાજુમતિજી, રથનેમિ આણ ઠામ, સહજ ગુણગણ સાગરૂછ, પામ્યા અવિચલ ધામ. ભાગી. ૮
પછી પુરા યે વીયરાય કરી ચૈત્યવંદન કરવું.
શ્રી પાર્શ્વનાથ જિન ચૈત્યવંદન
જય જય જગદાનંદ પ્રભુ, જગગુરૂ જગદાધાર.
જગ બંધવ જગ સત્યવાહ, જગજન તારણહાર. ૧ વણારસી નયરી ધણી, અશ્વસેન કુલચંદ;
ચરણ સેવે નિત્ય જેહના, પદ્માવતી ધરણું. ૨ વામાદેવી માત લંછન, અહિ નવકર કાય;
એકસો વરસનું આઉખું નીલ કમલ તનુ છાય. ૩ સમેત શિખર ગિરિ ઉપરે, પામ્યા પદ નિર્વાણ
પુરૂવાદાણી આપની, ભવ ભવ આંણ પ્રમાણ. ૪ શ્રી શંખેશ્વર સાહિબ, શામલીયા સુખકાર;
ચિંતિત ચિંતામણી ધણું, સેવક શિવ દાતાર. ૫ સ્વામી શરણે આવીએ, શરણાગત સાધાર;
શાંત સુધારસ સાગર, સહજ રાજેશ્વર તાર. ૬ એહવા દેવાધિદેવ તેહની ગુણ સ્તુતિ કહીયે.
શ્રી પાર્શ્વનાથની સ્તુતિ ( પુણ્યનું પિષણ પાપનું શેષણ એ રાગ)
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૩ વામાનંદન વંદન કીજે, ચંદન નિત્ય ચરચીજે, અશ્વસેન કુળ નભ મણ પ્રકટયે, મંગળઅડ વરતીજે; કુમારપણે પ્રભુ અશ્વ ખેલાવત, કમઠ તાપસને ભાણેજી, પંચગ્નિમાં બેસી કાઢે, નાગ અજ્ઞાન પ્રજાળે. ૧ ચગીને કહે પ્રભુ હઠ નથી, હિંસા થાય સ્વભાવેજી, તબ કહે યેગી ચગની વાતે, ન હિ અવ ખેલાવો પછી વડ કાષ્ટ ચીરાવી પ્રભુએ, નાગ પ્રજળતે બતાવ્યોજી, સેવક મુખ નવકાર સુણાવી, ધરણંદ્ર પદ પર ઠાવ્યો. ૨ પ્રભુ દીક્ષા લઈ કાઉસગ્ગ ધ્યાને, ઉભા રહ્યા એક તાને, કમઠ થયે મરીને મેઘમાળી, દીઠા પ્રભુને અજ્ઞાને; મુશળાધારે જળ વરસાવ્યું, અડીયુ તે પ્રભુ નાકે, આસન કયું નાગપતિનું, પ્રભુને શિર વહી ઢાંકે છે. ૩ ધરણે શિક્ષા કરી તેથી, કમઠ પ્રભુને ખમાજી, વિચર્યા મહીયલમાં તે જિનપતિ, કેવળ કમળા પાવેજી; ભવિ નરનારીને પ્રતિબધી, સમેત શિખર પ્રભુ જાવેજી, અજર અમર પદ શિવશ્રી પામ્યા, ભવસાગર ફરી નાવેજી. ૪
પછી જ કિચિ૦ નમુત્થણું કહી ચારિત્રાચાર વિરોધનાર્થ કરેમિ કાઉસગ્ગ કહી અન્નત્થવ કહી બે લેગસ્સ અથવા આઠ નવકારને કાઉસગ્ન કરે પછી લેગરસ સવ્વલેએ. અન© કહી એક લેગસને કાઉસગ્ગ કરો પછી પુખરવરદી વંદણવરિઆએ અન્નત્થ૦ કહી એક લેગસ અથવા ચાર નવકારને કાઉસગ કરી સિદધાણું બુદધાણું નમુત્થણે જાવંતિ ચેઇયાઈ જાવંત કેવિસાહ
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૪
કહી અનંતા સિદધજીને મ્હારો નમસ્કાર હેજે પછી નવકાર બેલી સ્તવન કહેવું.
શ્રી પાર્શ્વનાથનું સ્તવન (પ્રથમ જિનેશ્વર પ્રાણીઓ એ રાગ ) પ્રેમે પ્રણમું પ્રહસને, પાર્શ્વજિનેશ્વર રાય; દુષ્ટ કમઠ શઠ હઠ હયે વેગથી જેણે પ્રભુ,
તેહના પૂજું પાય. પ્રેમે ૧ કાષ્ટમાં બળતે નિવારીને. નવકાર મંત્ર સુણાય; સુધા વૃષ્ટિ કૃપા દ્રષ્ટિએ કરી નિરખતાં,
અહિ અહિશ્વર થાય, પ્રેમે ૨ દીન દયાનિધિ દેવ એ, જગદુદદારણ વીર સુરતરૂ સુરમણ સુરગવી આધકે ઓળખે,
સુરગિરિ સમ વડપીર. પ્રેમે ૩ સેવક શરણે આવીયે, પૂરે મનની આશ; ભવ દવ તાપ ત્રિવિધથી મુક્ત કરી પ્રભુ,
રાખે તમારી રે પાસ. પ્રેમે ૪ શામળા નવપલ્લવ પ્રભુ શ્રી શંખેશ્વર રાય, સહજ કલાનિધિ સાહેબ ગુરૂ સાનિધે કરી,
સાગર પ્રભુ ગુણ ગાય. પ્રેમે ૫ પછી પુરા જ્યવયરાય કરી ચૈત્યવંદન કરવું.
શ્રી મહાવીર જિન ચિત્યવંદન આજ શુભેદય માહો, કરૂણાનિધિ દીઠા
આનંદ ઉરમાં ઉછળે, કર્મ ગયા ધીઠા. ૧
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉસર હુંસ;
સિધ્ધારથરાય કુલમણિ, ત્રિશલા ક્ષત્રિયકુંડમાં જનમિયા, સકલ મુનિ અવત સ.
୧
,
મૃગપતિ લખન સુવર્ણ વર્ણ, સાત હાથ શરીર; અહાંતેર વરસનુ આઉભું, સાગરવર ગંભીર. ચરમ જિનેશ્વર વીર;
પાવાપુરી મુતિ ગયા; શાસનપતિ સૈાહામા; સુગિરિ સમ ધીર. અહી પ્રભુ મુદ્રા પેખતાં, શાંતરૂપ સુખકાર; ભાવ વીર મુજ સાંભરે, અનંત ગુણ ભડાર. ચિત્ત સમાધિ કારણે એ, પ્રભુ તુજ ધ્યાન આધાર; સહજ રાજેશ્વર સાહિબા, ભવસાગર હરનાર
૧૩૫
૬
એહવા દેવાધિદેવ તેહની ગુણુ સ્તુતિ ભણુ કહી ઉભા
થઇ થાય એલવી.
મહાવીર જિન સ્તુતિ
( અભિનંદન જિન વંદન કીજે એ રાગ )
શ્રી શાસનપતિ જગ જયકારી, અતિમ જિનવરની બલિહારી, નિકટ પ્રભુ ઉપકારી, સિધ્દાર્થ કુલ નભમણી ભારી ત્રિશલા નંદનની જાઉં વારી, હરિ લંછન અવિકારી, નયરી ક્ષત્રીકુંડ વાસ સ્વિકારી, અહાંતેર વર્ષનું આયુ ધારી વિનર નારી તારી, વસુમતિ ફરસી પાદવિહારી, ગ્રામ નગરપુર પાવનકારી શ્રી મહાવીર નમુ· દાડી. ૧ નાગ ડસ્યા ચડકૌશિક કાળા, કરૂણા નજરથી નાથે વિહાળ્યે, ભવના ફેરા ટાળ્યો, અર્જુન માલી જે હત્યારા,
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૬ ઉધરી સંજમ શ્રી દેઈ તા, મુજને કેમ વિસાયે,
સંગમના ઉપસર્ગને ચાળે, કેર કર્યો છ મહિના કાળે, તદપિ દયાશ્રુથી ભાળ્યો, ચંદન બાળાએ મુનિપતિ ભાળ્યો.
પ્રતિલાભિત અડદે મદ ગાળ્યો, મુક્તિને પંથે નિહાળ્યા. ૨ તદ્દભવ મુકિત અવધિજ્ઞાને જાણે પણ તપ ઘેર પ્રમાણે કેવળ શ્રી ઘર આણે, ત્રિગડું દેવ રચે બહુમાને, બાર પરખદામાં પ્રભુ જ્ઞાને, દેશના દે ગુણ ગાને; અર્ધ માગધી ગિરાસુ પ્રમાણે માલકેશ રાગે તે સ્થાને, અમૃત પાનના દાને, ચાર મુખે દવનિ મેઘના માને; ગાજે રાજે સેવન વાન, નરતિરિ સુર પ્રમાણે, ૩ તે જિનપતિની પૂજા કીજે, ભકિત સ્તુતિ કરી મન હરખીને
માનવ ભવ ફળ લીજે, આધિ વ્યાધિ ઉપાધિ શમી, વીર વીર નામ સદા સમરીજે, અડસિધિ નવનિધિ લીજે, ૪ પ્રભુપદ પંકજ ભવિ અલિ રીઝે, જિનગુણ ગંગા જલ નિત્ય પીજે; કારજ સઘળાં સીએ, સહજ ક્લાનિધિ સદ્દગુરૂ રીજે,
સાગરમાં શ્રત ભરતી દીજે, જ્ઞાનામૃત રસ પીજે. ૪
પછી જકિચિ૦ નમુત્થણું કહી ચારિત્રાચાર વિરોધનાર્થ કરેમિ કાઉસગ્ગ કહી અન્નત્થ૦ બોલી બે લેગસ્સ અથવા આઠ નવકારને કાઉસગ્ગ કરે પછી લેગસ સવ્વલેએ અન્નત્થ૦ કહી એક લોગસ્સ અથવા ચાર નવકારનો કાઉસગ્ન કરે પછી પુખરવરદી અરિહંત ચેથાણું અન્નથ૦ કહી એક લેગસ્સ અથવા ચાર નવકારને કાઉસગ્ગ કરવે પછી સિદધાણું બુદ્ધાણં નમુત્થણું જાવંતિ ચેઈયાઈ જાવંત
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૭
કેવિસાહુકહી અનંતા સિધ્ધજીને મ્હારે નમસ્કાર હેજે કહી ઈચ્છામિ. ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવાન સ્તવન સદિસાએમિ ઈચ્છામિક ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવાન સ્તવન ભણેમિ પછી નવકાર બેલી સ્તવન કહેવું.
મહાવીર જિન સ્તવન
(જગજીવન જગવાલ હે એ દેશી) ચરમ જિનેશ્વર વીરજી, સેવકની અરદાસ લાલ રે; સાંભળી સફલ કરે પ્રભુ, જેથી છુટે ભવ પાસ લાલ રે ચરમ- ૧ ભવ ભમતા મેં દેખીયા, તુમ વીના દેવ અપાર લાલ રે; તે તે ભવ બંધમાં પડયા કેણ છેડાવણહાર લાલ રે. ચરમ૦ ૨ શુભ પુર્વે હું પામી, જહાઝ સામે જિનરાય લાલ રે, કૃપાદૃષ્ટિ કરીને પ્રભુ મેટે કરમ, અપાય લાલરે ચરમ૦ ૩ તુમ વિના ઔર મેહે નહિ, અવર વસિલે કેય લાલ, વિનતિ એ પ્રભુ માહરી, ચિત્તમેં ધરજે સેય લાલરે ચરમ૦ ૪ વડતપ ગણે દીપ, શ્રી પાર્ધચંદ્ર સૂરદ લાલરે; સહજ કલાનિધિ સાહિબા, સાગરને આનંદ લાલરે. ચરમ૦ ૫
પછી જયવીયરાય પુરા કરી નીચે પ્રમાણે ચૈત્યવંદન કરવું.
શાશ્વતાશાશ્વત જિન ચીત્યવંદન અનંત ચઉવીસી જિન નમું, સિદધ અનંતિ કેડ,
કેવલનાણી વિર સવિ, વંદુ બે કર જોડ. દે કેડી કેવવ ધરા, વિહરમાણ જિણ વાસ;
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૮
સહસ જુગલ કોટી નમું, સાધુ સર્વે નિસદીસ. ૨ પ્રતિમા પનરહે કોડીસય, વળી ખેતાલીશ કાડ;
લાખ અઠાવનતીસખ્તુ, સહસ અસિ અધિક જોડ. ૩ એ છે પ્રતિમા જિનતણી, ઉજ્જૈ અહે। તિરિ લેાય;
અરિહંત ભાવ જીહારતાં, જિષ્ણુ સરિસા લહાય. ૪ રૂષભ ચ`દ્રાનન જાણિયે, વારિષણ વમાન;
ચાર નામ એ સાસતા, પ્રભુ` મન ધરી ધ્યાન. પ ઈષ્ણે નામે નહુ કેહુવા, ન હુવે ન હુસ્સે કાઈ,
જઇ એહની પ્રતિમા ભણું, તે સાસતી ન હેાઈ ૬ આદિઅત જેહને! નહિં, તે સાસતી કહાય;
તાસ પટંતર જિષ્ણુ પડિમા, મણુઅલાક ઇહ થાય, નર નરપતિ જે કારવી, અ સાસતી તે જાણ;
જે હુવા જે હુવે જે હુસ્સે, જિવરગુણમણિ ખાણુ. ૮ અષ્ટાપદ સમેતશિખર, શત્રુજ્યે ગિરનાર;
અર્બુદ ગામાગર નગર, જિહજિહ જિનહુ વિાર. ૯ જિહાં મુનિવર અણુસણ કરી, મુકિત ગયા જિષ્ણુ ઠામ;
સિધ્ધક્ષેત્ર તસુ દ ́સણે શુભલ શુભ પરિણામ. ૧૦ ભરતેસર નરવઇ પહ, કરાવી મન ભાય;
તે જિન પ્રતિમા વદતાં, દૂ દુરીત પલાય ।। શ્રી શાશ્વેતા જિન સ્તુતિ ! રૂષભ ચ’દ્રાનન, વારિષણ વધ્યું માન;
એ ચારે શાશ્ર્વતા, જિનને કરૂં પ્રણામ;
७
૧૧
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૩૯
ઉદલેક જિન મંદિર, ચેરાસી લાખ પ્રમાણ;
તેમાંહિ પ્રભુ શોભે, જિનબિંબ સર્વ જાણુ. ૧ એક અજ બાવનક્રેડ, લાખ ચોરાણું પાઠ;
સહસ ચૌમાલીસ, સાતસે ઉપર આઠ છવાભિગમ સૂત્રે ભાખ્યો એ જિન પાઠક - સાત કોડને બેતેર, લાખ દેવલને ઠાઠ, ભુવન પતિમાં ભખ્યા, એ જિન ભવન ઉદાર;
તેર અશ્વને નેવ્યાસી, કોડ ઉપર ધાર, સાઠ લાખ તસ પર, સર્વ બિંબ વિચાર;
વંદુ વલી પ્રણમુ, જિન મુતિ ઉદાર. તિર્જી લેકમાં, શાશ્વતા ત્ય હાય,
ત્રણ સહસ દેસય; ઓગણસાઠ તે જોય, ત્રણ લાખ એકાણું, સહસ ત્રણસે વશ
એ સર્વ શાશ્વતી પ્રતિમા કહે જગદીશ. વ્યંતર જોતિષીમાં, વળી શાશ્વતી કહાય;
ભસ્તાદિ ક્ષેત્રે ત્રણ કાલે જે જિન થાય: ચાર નામ એ નીશ, જિમવરના આવે,
જે નિત ઉઠી પ્રણમે, તે ભવ સાગર નાવે. ૫ ઈતિ. પછી જ કિચિ નમુત્થણું જાવંતિ જાવંત બે ખમાસમણા સહ સ્તવનને આદેશ માગી એક નવકાર ગણી વિસ્મગહરં બેલી જ્યવયરાય કહી એક ખમાસમણું દઈ ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! શાકવતા અશાવતા જિન આરાધનાથં કરેમિ કાઉસગ્ગ અન્નત્થ ઉસિએણું કહી ચાર
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૦ લેગસ્સનો કાઉસગ્ગ કરી પારિ પ્રગટ લોગસ કહી, મેટી શાંતિ કહેવી.
શ્રી બૃહચ્છાંતિ સ્તોત્રમ્ | ( મોટી શાંતિ), ભે ભે ભવ્યાઃ શણુત વચન પ્રસ્તુત સર્વમેતદ્દ, યે યાત્રામાં ત્રિભુવનગુર-રાહંત ભકિતભાજ તેષાં શાંતિર્ભવતુ ભવતા મહેંદાદિપ્રભાવાદારોગ્યશ્રી વૃતિમતિકરી ફૂલેશવિદāસહેતુ ના. ભે ! લે ભવ્યલેકા ! ઇંહિ હિ ભરતૈરાવતવિદેહસંભવાનાં સમસ્તતીર્થંકૃતાં જન્મેન્યાસનપ્રકંપાનંતરમવધિના વિજ્ઞાય સૌધર્માધિપતિઃ સુષાઘંટાચાલનાનન્તરં સકલસુરાસુરેદ્રઃ સહ સમાગત્ય સવિનયમહેદભટ્ટાક ગૃહીત્યા ગવા કનકાદ્રિગે વિહિત જન્માભિષેકઃ શાંતિમુદૉષયતિ, યથા તતેડર્દ કૃતાનુકારમિતિ કૃત્વા મહાજને યેન ગતઃ સ પથાઃ ઈતિ ભવ્યજને સહ સમેત્ય સ્નાત્ર પીઠે સ્નાત્ર વિધાય શાંતિમુદઘષયામિ તપૂજાયાત્રાસ્નાત્રાદિ મહત્સવાનેતરમિતિ કૃત્વા કર્ણ દવા નિશમ્યતાં નિશતાં સ્વાહા ારા જ પુણ્યાતું પુણ્યાતું પ્રીયંતાં પ્રીયંત ભગવંતેડર્ણતઃ સર્વજ્ઞા:સર્વદેશિન સ્પિલેકનાથાસ્ટિલેકમહિતા સિલેકપૂજ્યા સિલેકેશ્વરા સિલેકેદ્યોતકરાઃ ૩ ઝ ઋષભ અજિત-સંભવ-અભિનંદન સુમતિ પદ્મપ્રભુ-સુપાર્શ્વ ચંદ્રપ્રભ – સુવિધિ –શીતલ-શ્રેયાંશ-વાસુપૂજ્ય-વિમલ-અનંતધર્મ – શાંતિ-કુંથું – અર–મલિ-મુનિસુવ્રત-નમિ નેમિ-પાર્શ્વ વર્ધમાનતા: જિનાઃ શાંતા: શાંતિકરા ભવંતુ સ્વાહા જા છે. મુન મુનિપ્રવર રિપવિયદુર્ભિક્ષકાંતારેષુ દુર્ગમાર્ગે પુરક્ષેતુ નિત્યં સ્વાહા પા છે હી શ્રી પ્રતિ–મતિ-કીર્તિ-કાંતિ
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૧
બુદ્ધિલક્ષમી મેઘા વિદ્યાસાધન–પ્રવેશનિવેશનેષુ સુગૃહીતનામા
જયંતુ તે જિનેદ્રાઃ ૬ = • રહિણ-પ્રજ્ઞપ્તિ-વજીરુંખલા વજ કુશી અપ્રતિચકા પુરૂષદના કાલી–મહાકાલી ગરી–ગાંધારી સર્વસ્ત્રા મહાજવાલા માનની વર્ચ્યા-અછુપ્તા-માનસીમહામાનસી ડિશ વિવાદે રક્ષતુ વે નિત્યં સ્વાહા છ !
આચાર્યોપાધ્યાયપ્રભૂતિચાતુર્વણસ્ય શ્રીશ્રમણસંઘસ્ય શાંતિ ર્ભવતુ તુષ્ટિભવતુ પુષ્ટિર્ભવતુ આ છ ગ્રહાશ્ચન્દ્રસૂર્યા ગારકબુધબૃહસ્પતિશુક્ર શનૈશ્ચરરાહકેતુસહિતાઃ સલેપાલા: સેમયમ–વરૂણ કુબેર વાસવાદિત્યસ્કંદવિનાયકાપતા યે ચાપિ ગ્રામનગર-ક્ષેત્રદેવતાદયતે સર્વે પ્રીયંતાં પ્રીયંતાં અક્ષણકેશકેષ્ટાગારા નરપતય ભવંતુ સ્વાહા | ૯ | પુત્ર-મિત્ર -ભ્રાતૃ-કલત્ર સહદ સ્વજનસંબધિ બંધુવર્ણસહિતા નિત્ય ચામોદપ્રમોદકારિણઃ અસિમશ્ચ ભૂમંડલાયતનનિવાસ-સાધુ -સાધ્વી-શ્રાવક-શ્રાવિકાણું ગેપસર્ગવ્યાધિદુઃખદુભિક્ષદોર્મનર્યોપશમનાયશાંતિભવતુ . ૧૦ તૃષ્ટિ પુષ્ટિ અધિવૃધિ માંગલ્યત્સવા. સદા પ્રાદુર્ભુતાનિ પાપાનિ શાયૅતુ દુરિતાનિ શત્રવ: પરામુબા ભવતુ સ્વાહા / ૧૧ || શ્રીમતે શાંતિનાથાય નમ: શાંતિવિધાયિને શ્રેયસ્યાડમરાધીશ મુકુટાભ્યચિતાંપ્રયે ના સાંતિ શાંતિકરઃ શ્રીમાન શાંતિ દિશતુ મે ગુરૂ, શાંતિવ સદા તેષાં ચેષા શાંતિગૃહે ગૃહે ! રા ઉન્મેષ્ટ રિઝદુષ્ટ-ગ્રહગતિદુસ્વપ્ન દુર્નિમિત્તાદિ સંપાદિત હિતસંપન્નામગ્રહાણે જ્યતિ શાતે ૩ શ્રી સંઘગજનપદ-રાજાધિપરાજ સન્નિવેશનાં ગોષ્ટિકપુર મુખ્યાણાં બાહરણર્વાહરેચ્છાંતિ ૪. શ્રી શ્રમણ સંઘ
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૨
સ્ય શાંતિર્ભવતુ, શ્રી જનપદાનાં શાંતિર્ભવતુ, શ્રીરાજાધિપાનાં શાંતિભંવતુ, શ્રી રાજસન્નિવેશનાં શાંતિભવતુ, શ્રી ગોષ્ઠિકાનાં શાંતિભંવત શ્રી પરમુગાણાં શાંતિર્ભવતુ શ્રી રિજનસ્ય શાંતિર્ભવતુ શ્રી બ્રહ્મલેકસ્ય શાંતિભવતુ, રુ સ્વાહા છે સ્વાહા » શ્રી પાર્શ્વનાથાય સ્વાહા એષા શાંતિઃ પ્રતિષ્ઠાયાત્રા સ્નાત્રાઘવસાનેષુ શાંતિકલશં ગૃહત્વા કુકમચંદનકર્પરાગુરૂ ધુપવાસ કુસુમાંજલિસમેતનાત્રચતુષ્કિામાં શ્રી સંઘસમેત: શુચિશુચિવપુઃ પુષ્પવસ્ત્રચંદનાભરણાલંકૃતઃ પુષ્પમાલાંઠે કુવા શાંતિમુર્ઘષયિત્વા શાંતિપાનીયં મસ્તકે દાતવ્યમિતિ-નૃત્યંતિ નૃત્ય મણિપુષ્પવર્ષ સૃજતિ ગાયંતિચ મંગલાનિ, તેત્રાણિ ગોત્રાણિ પઠતિ મંત્રાન કલ્યાણભાજો હિ જિનાભિષેકે ૧૫ શિવમસ્તુ સર્વજગત: પરહિતનિરતાં બવંતુ ભૂતગણ દોષા પ્રયાં, નાશ, સર્વત્ર સુખી ભવંતુ કાઃ || ૨ અહં તિથ્થરમાયા સિવાદેવી, મહ નયરનિવાસિની, અહ સિવ તુમહ સિવ, અસિવસમં સિવં ભવતુ સ્વાહા . ૩. ઉપસર્ગો ક્ષય યાંતિ છિદ્યતે વિધ્રુવલય, મનઃ પ્રસન્નતામેતિ પૂજ્યમાને જિનેશ્વરે જ છે સર્વમંગલમાંગલ્ય સર્વ કલ્યાણકારણું પ્રધાનં સર્વધર્માણ જૈન જયતિ શાસનમ્ II પ .
તે પછી નવ નવકાર ગણી શ્રી શત્રુંજયના નવ ખમાસમણુ દેવા તે નીચે પ્રમાણે. શ્રી સિદ્ધાચલ સિધક્ષેત્ર, અષ્ટાપદ આદીશ્વર; શ્રી પુંડરીક ગણધરાય નમે નમ: ૧ શ્રી વિમલાચલ સિદધક્ષેત્ર અષ્ટાપદ આદીશ્વર શ્રી પુંડરીક
--
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૩
ગણધરાય નમે નમ: ૨ શ્રી શાશ્વતગિરિ સિદ્ધક્ષેત્ર, અષ્ટાપદ આદીશ્વર શ્રી પુંડરીક ગણધરાય નમે નમઃ ૩ શ્રી મુકિત નિલય સિદધક્ષેત્ર, અષ્ટાપદ આદીશ્વર શ્રી પુંડરીક ગણધરાય નમો નમ: ૪ શ્રી મહા તિર્થગિરિ સિદધક્ષેત્ર, અષ્ટાપદ આદીશ્વર શ્રી પુંડરીક ગણધરાય નમે નમ: ૫ શ્રી અકર્મકય સિદધક્ષેત્ર; અષ્ટાપદ આદીશ્વર શ્રી પુંડરીક ગણધરાય નમે નમઃ ૬ શ્રી સર્વકામદાય સિદધક્ષેત્ર, અષ્ટાપદ આદીશ્વર શ્રી પુંડરીક ગણધરાય નમે નમ: ૭ શ્રી શત્રુંજય સિધક્ષેત્ર, અષ્ટાપદ આદીશ્વર શ્રી પુંડરીક ગણધરાય નમે નમ: ૮ શ્રી પુંડરીક ગિરિ સિદધક્ષેત્ર, અષ્ટાપદ આદીશ્વર શ્રી પુંડરીક ગણધરાય નમે નમ: ૯
તે પછી નીચે હાથ રાખી બોલવું જ્ઞાનાચાર, દર્શનાચાર, ચારિત્રાચાર, તપાચાર, વિર્યચાર એ પંચ વિધ આચારમાંહી જે કઈ દુષણ લાગ્યું હોય તે આવી હું મન વચન કાયાએ કરી તમિચ્છામિ દુકકડં ઇતિ ચેમાસી દેવવંદન સંપૂર્ણ.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪
છે નંદીશ્વરનું સ્તવન છે નંદીશ્વર બાવન જિનાલય, શાશ્વતા ચઉમુખ સેહે રે; રૂષભાનન ચંદ્રાનન વારિણ, વર્ધમાન મન મેહ રે.
A નંદીશ્વર૦ ૧ આઠમેદ્વીપ નંદીશ્વર અદભુત, વલયાકારે બિરાજે રે; તેહને મધ્યચિહું દિસિ શેભત, અંજન ગિરિવર છાજે રે.
નંદીશ્વર૦ રા જે જન સહસ ચેરાસી ઉંચા, ઉંચપણે અભિરામા રે,
1 નં૦ ||૩ તે ઉપર પ્રાસાદ પ્રભુના, અતિ ઉત્તગ ઉદાર રે, સાધુ જઘા વિદ્યા ચારણ, વંદે વિવિધ પ્રકાર રે.
નં. ૪ ત્યે મૈત્યે એકસો વીસ, બીંબ સંખ્યા સવી દાખી રે; દયા સે ભાવિજન ભક્ત, શધ આતમ કરી સાખી રે.
I નં પા ઉંચપણે સહુ જન બહુ તેર, સે જોજન આયામાં રે, પહુલ પણે પચાસ જે જનનાં, પ્રભુ પ્રાસાદ સુદામા રે
+ નં. દા ધનુષ પાંચશે આયત પ્રભુની, વિવિધ રત્નમય કાયા રે; જિન કલ્યાણક એછવ કરવા, સુરપતિ ભકતેં આયા રે.
A નં. IIછા અંજન અંજન ગિરિચિહું ઉચરે, એ મુખ વાવ વિશાલા રે,
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૫
વાવ વાવ વચ્ચે એક એક પર્વત, રાજ તરંગ રાસાલા રે.
નં૦ | ૮ || ચોસઠ સહસ જોયણ ઉત્ત, દશ સહસ સમ પહુલા રે, ચિહુદિસિ સેલસેહે દધિમુખગિરિ, તિહાં પ્રાસાદ સુવિશાલારે.
નં૦ | ૯ | વાવ વાવને અંતર વિદીશે, રતિકર પર્વત રૂડાં રે, દેય દેય સંખ્યા વિદીશ, કહ્યા નહીં એ કુડા રે.
નં૦ || ૧૦ | જે જન સહસ માન દશ ઉંચા, દશ દશ સહસ વિસ્તાર રે. જલરી સમ સંડાણ જગતગુરૂ, નિશ્ચય એહ નિરધારીરે.
! નં૦ | ૧૧ / તે ઉપર પ્રાસાદ સતેરણ, અંજન ગિરિ પરમાણે રે, જિન પડીમાની સંખ્યા તેહીજ, શ્રી જિનરાજ વખાણે રે.
નં૦ ૧૨ એમ પ્રાસાદ પભુના બાવન, નંદીશ્વર વરદ્વીપે રે, દ્રવ્ય ભાવ વિધિ પૂજા કરતાં, મેહ મહાં ભાજપે રે.
I નં. ૫ ૧૩ . પ્રવચન સાદદાર પ્રકરણે, જિવાભિગમે જાણે રે; એમ અધિકાર છે ગ્રંથ અનેકે, ઈહાં શંકા મત એણે રે.
I નં. ૧૪ II સુરપતિ વિરચે તહાં પૂજા, તે અનુભવ ઈહા લાવે રે, ધ્યા જેમ પામ પરમાતમ, જૈન ચંદ્ર ગુણ ગાવે રે.
. . . . . નં૦ | ૧૫ !
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૬
|| શ્રી સીમંધર સ્વામીનું સ્તવન છે (નદી યમુના કે તીર ઉડે દેય પંખીયા . એ દેશી) - પરમ પુરૂષ જિનરાજ છો ત્રિભુવન પતિ,
શ્રી સીમંધર સ્વામિ સુણે અમ વિનતિ, તુમ છે સર્વ સુજાણ જાણે છે જે છતી,
તે પણ નિજ મન વાત કહું છું તુમ પ્રતી. ૧ આ મુજ આતમ લાખ ચોરાસી લેનિમાં,
રડ વડી બહુ વાર નિગેદના ભવનમાં, જન્મ મરણના દુઃખ અનાદિ મેં સહ્યા,
કિણ વિધ કૃપા નિધાનજી જાયે તે કહ્યા. રા ઈમ ભમતાં કેઈ કાલ સુકૃત સંયોગથી,
પામ્ય મનુષ્યપણુ નિજ અશુભ વિયોગથી; તિહાં પણ દુર્લભ આર્ય દેશ કુલમેં લહ્યો,
જિહાં કિણ સકલ સુધર્મનું સાધન જિન કહ્યો. 3 રાગે ઈદ્રીય પંચ તણે રાતે રહ્યો,
રામા ધન રસ રંગે હીયડે ગહ ગહ્યો; પ્રેમેં નિજગુણ ઈડી રમ્ય પર પુદગલે,
જી વાર અનંત વિષય તૃષ્ણ જલે. જા ના નવ નવ વેષ આશ્રવના નાચમાં,
મેહ્યો મુજ નવિ મન સંવરનાં સાચમાં, શ્રી ગુરૂ મુખથી વચનામૃત ધારાજસી,
શ્રી જિનવાણું સુણી પણ હયડે નવિ વસી. પા જગ તારક જે દેવ ના જગ રીતથી,
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૭
રાગી દેશી દેવ સેવન કરી પ્રીતથી, કુચ્છિત ધર્મ પ્રકાશક ગુરૂ ગુરૂમતિ ભજ્યા,
તેહના ભાષિત વાક્ય સાચા કરી પડિ વજ્યા. દા આરાધન શ્રી સંયમ રયણનું નવિ કર્યું,
નિપટ ક્રિયા કરી ૫ટે પાપે તેનું ભર્યું; લેક મુખેં નિજ શુભ જસ વાસ ગવાઈયે,
ધન્ય ધન્ય જગે એમ પ્રતિષ્ઠા પાઈઓ. છા એમ ભ્રમ ભૂલે ભ્રમર સંસાર નિવાસમાં,
ભ્રમણ કર્યા ભવ ભૂર ગૃહસ્થી વાસમાં, અવ્યા બાધ અનંતની પ્રાપ્તી તુમ તણા,
ચરણુચ નમેં આધીન સાધન એ વિના. ૮ કરતા કારણ શુદધ લબ્ધિ તાયે કરી,
કરતવ્યની કરે સિધ્ધ નિર્ધામક આદરી; જે કાર્યની મુખ્યતા પ્રભુ તારે વિષે
તે હવે ગૌણની ઈષ્ટતા કુણ મન ઈશે. હિતા ભજન ભવ્ય પામીને કહુકને કેણ ભખે.
કેણ મૂરખ પીતરને કનક પણે લખે; સ્વપ્નાંતર પણ સ્વામિ અવરસુર નવગમે,
તુમ મુખચંદ્ર દેખીને મુજ મન તું રમે. ૧૦ વચને શ્રી વિતરાગ ઘણું શું દાખીયે,
દાસની સુણ અરદાસ સેવક કરી રાખીયે, અંતર યામી શુદ્ધ રણત્રિક આપજે,
ભવ ભવ એહિ જ તત્વની રૂચિ થિર થાપ. ૧૧
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૮
યુગ પ્રધાન શ્રી જ્યચંદ્રસુરિ પક્ષે વડા,
જ્યવંતા બુદસ્યામજી મુનિગણ પરવડા, તસુ સેવક શ્રી ગુલાલચંદ્ર કવિરાયને,
બેલે મુનિ ગુણચંદ્ર સ્તવન જિનરાયને. ૧૨ા.
ક લ શ ઈમજિન પુરંદર મહિમાં સુંદર શ્રી સીમંદર જિનવરે,
વિન ભકતે ભાવ યુક્ત દેવ પરમ દયા કરે,
સંવત સતસે ત્રાણું વરસેં પિષ સપ્તમ ઉજળી, વિનતિ કરતાં શુભ મહેદય ગુણ અધિક આશા ફળી ૧૩
– અક્ષયનિધિ તપ – આ તપ શાસ્ત્રીય ભાદરવા વદ પાંચમ અને ગુજરાતી શ્રાવણ વદ પાંચમથી શરૂ કરાય છે. અને ભાદરવા સુદ પાંચમ (સંવત્સરી) ના દીવસે પુરું થાય છે.
આ વાત ધ્યાનમાં રાખવાની કે જે ચોથથી શરૂ કરીને ભાદરવા સુદ ચોથના દિવસે પૂરું કરવાનું લખ્યું છે તે તપગચ્છવાલા સંવત્સરી ચોથની કરે છે તે કારણથી ચેથ લખી નાખી છે. ગચ્છ-મતના કદાગ્રહને લઈ પાંચમની વિરાધના કરતા પણ ડરતા નથી. સં. ૨૦૦૨ની સાલમાં અક્ષય નિધિ તપની વિધિની ચાપડી જે ધર્મસાગરજી મહારાજે છપાવી છે તેમાં સુંદરીની કથા આપી છે. તે કથામાં પણ ભાદરવા શુદ ચોથ સંવત્સરીના દીવસે એ તપ પર ક્યું ને ભાદરવા સુદ પાંચમના દિવસે સંઘ સહિત પારણું કર્યું એમ લખ્યું છે.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૪૯
ભાદરવા સુદ પાંચમના દિવસે પારણું કરવાનું લખતાં, એ પણ
ખ્યાલ રાખે નથી કે જેથી સંવત્સરી તે પાંચમાં આરામાં કાલકસૂરીને વખતથી ચાલી છે. તે પહેલાં પાંચમની જ સંવત્સરી થતી હતી અને પાંચમા આરામાં અક્ષય નિધિ તપ કરી, આઠે કર્મને નાશ કરી, કેવલ જ્ઞાન પામી, કેઈ સુંદરી ક્ષે ગઈ નથી અને આ સુંદરી તે મેલે ગઈ છે.
–અક્ષયનિધિ તપની વિધિ– ઉપાશ્રય આદિ કેઈ શુદ્ધ પવિત્ર સ્થાને સુંદર કપડાની ઓરડી બાંધી તેમાં ઉચ્ચાસને કલ્પસૂત્ર આદિ ૧૬ સૂત્રની સ્થાપના કરવી. મહોત્સવ પૂર્વક તે પછી ભૂમિને શુદ્ધ કરી તેના પર જ્ઞાનની સામેં ગહુંલી કરી તેના પર કલશ (કુંભ) ની સ્થાપના કરવી એ કલશ ચાંદી, અથવા કઈ ધાતુને અથવા માટીનો ચીત્રામણ કરી સ્થાપવે તે કલશની ગંધ ધુપ છુપાદિ વડે પૂજા કરવી તે કલશમાં યથા શક્તિ ચાંદી નાણું, આને, પૈસા, બદામ, સોપારી, ચેખા વિગેરે નાખવા. જમણી બાજુ ઘીને દીવ અને ડાબી બાજુ ધુપ રાખો આ બધું પતી ગયા પછી,
પ્રથમ ઈરિયાવહિયં, તસ્મ, અન્નત્થ કહી એક લેગસ ને કાઉસગ્ગ કરી પ્રગટ લેગસ્સ બેલી ઇચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ ! અક્ષયનિધિ તપ આરાધનાર્થ ગૌત્યવંદન કરૂં કહી જ્ઞાનનું ચૈત્યવંદન બોલી પછી જકિચિ નમુત્થણ૦ જાવંતિ, જાવંતક. બેલી સ્તવનને આદેશ માગી એક નવકાર ગણી “જ્ઞાન નીતર વંદીએ” એ સ્તવન બેલી જય વિયરાય કહી સવ્વલેએ અરિહંત ચેઈઆણુંઅન્નત્થ૦
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________
કહી એક લેાગસ્સના કાઉસગ્ગ કરી શ્રુતજ્ઞાનની સ્તુતી નીચે મુજબ એલવી.
૧૫૦
સુય દેવયા ભગવઇ, નાણા વરણીય કમ્મસ...ધાય; તેસિ’ ખવે સચય”, જેસિ. સુય સાયરે ભત્તિ ॥૧॥ તે પછી એકાસણાના પચ્ચખાણ લેવા. એ બધું પતી ગયા પછી અંજલીમાં યથા શક્તિ રૂપાનાણું, આના કે પૈસા, સેાપારી, ચોખા લઇ નીચે મુજબ મત્ર ખેલવા.
C
હી શ્રી પરમાત્મને નમ: જ્ઞાન પદ્દેશ્ય: કલશ યજા મહે સ્વાહા.” એ મંત્ર મેલી કલશમાં અંજલી નાખવી દરરોજ સેાળ દીવસ સુધી એ પ્રમાણે કરવું. સેાળમે દીવસે કળશ પૂર્ણ ભરાઈ જાય તે પ્રમાણે અંજલી રાજ નાખવી ૧૫ દીવસ સુધી એકાસણા કરવા (મેટી તીથીએ ઉપવાસ કરવા હાય તા થઇ શકે) છેલ્લા દીવસે એટલે ભાદરવા સુદ પાંચમના દીવસે ઉપવાસ કરવેા. પારણું છઠના દીવસે આવવું જોઈએ. નાનપદ્યના આરાધન માટે ૫૧ ખમાસમણા દેવા તે નવપદની ઓળીમાં જ્ઞાનપદ્યના ખમાસણા લખ્યા છે તે મુજખ દેવા અને દર ખમાસમણે નીચે મુજબ દુહા ખેલવે.
શ્રી મત જ્ઞાનને નિત નમે, ભાવ મંગલને કાજ; પૂજન અર્ચીન દ્રવ્યથી, પામે અવિચલ રાજ, 11911 સાથીયા વિગેરે ૫૧-૫૧ સમજવા. અને ૐ હો નમા નાણુસ્સે એ પદની રાજ ૨૦ નવકારવાલી ગણવી. એ પ્રમાણે ચાર વરસ લાગઠ કરવાથી એ તપ પૂરા થાય છે એ વાર
66
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૧
પ્રતિકમણ, ત્રણ વખત દેવવંદન વિગેરે વિધિ દરેક તપમાં કરવાનું હોય છે તે ધ્યાનમાં રાખવું. જેટલા જણ એ તપ કરે તેટલા માણસ દીઠ એક એક કળશ સમજ. ઈતિ
વર્ધમાન તપનું રીત્યવંદન વર્ધમાન તપ કીજીએ, પ્રતિદીન વધતે ભાવ;
દુષ્ટ કર્મ કાટ ન કુઠાર, ભવ જલ તારવા નાવ. ૧ રેગ અઢારે ઉપસમે, શુદ્રોપદ્રવ પલાય;
સુર નરપતિ આવી નમે, પ્રેમે પ્રણમે પાય. આશા ઈચ્છા પરિહરી કીજે તપ એ ખાસ; - ભવભવ ભ્રમણ તે ટળે, પામે મેક્ષ નિવાસ. ૩ ખાંડા ધાર સમ તપ કહો, તિર્થંકર પદ દાતા;
શ્રી મુખ વીર વિભુ પ્રકાશે, આપે પૂર્ણ શાતા. ૪ તપ સાથે જે જપ કરે, કરે સમતા સાથ, સહજ કલાનિધિ સાહિબા, બને તે જગને નાથ. પ
વર્ધમાન તપની સ્તુતિ (અજિત ભવરણમાં જીત્યા કમ કઠેર-એ રાગ ) ભવિયણ શુભ ભાવે વર્ધમાન તપ કીજે,
પૂર્વ નિકાચીત કર્મ જે તે તતક્ષણ સવિછીએ, સદા સમ ભાવમાં રહીને જ્ઞાનામૃત સ પીજે,
એ સુંદર તપ તપતાં કાર્ય સઘળા તે સીજે. ૧ સર્વ તપ શિરોમણી વર્ધમાન તપ ભાગે,
તસ આરાધન કરે, વિધિ આગમમાં દાખે, મન વચ કાયા નથી જેણે આત્મા વશ રાખે,
સ્વકૃત કર્મ ખપાવી ભવ ભય દૂર નાખે. ૨
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________
ઉપર
જિન પૂજા ગુરૂ સેવા અહિંસક ધર્મ જે પાળે,
ધ માન ને માયા લેભ કષાય ને ટાળે; વળી વિષ થકી વિરવા મૂલ વિષય ના બાળે, એ રીતે તપને કરતાં શિવ વધુ સુખ ભાળે. ખાંડાની ધાર સમ એ તપ તપે જે શૂર; તિર્થંકર પદ પામી પાસે સુખ ભરપૂર શ્રી સંઘ સુખદાયક શ્રી પાર્થચંદ્ર સૂર વર્ધમાન તપ કરે જે પામે તે સુખ પ્રસુર.
– શ્રી વર્ધમાન તપનું સ્તવન –
(મનડું કામહીન બાજે હે કુંથ જિન-એ દેશી). વર્ધમાન તપ કરીએ હે ભવિજન, વર્ધમાન તપ કરીએ, વર્ધમાન તપ વધતું .જાણે, એ તપ કરી ભવ તરીએ, હે ભવિજન, વર્ધમાન તપ કરીએ. ૧ એક આયંબીલ ને એક ઉપવાસ, એ પહેલી ઓળી જાણે, પછી બે આયંબીલ ને એક ઉપવાસ, એ બીજી એળી પ્રમાણે, હે ભવિ. ૨ ત્રણ આંબીલ ઉપર ઉપવાસ, એ ત્રીજી ઓળી કહીએ, ચાર આંબીલ ને વળી ઉપવાસ, એ એથી એળી સહિએ, હો ભવિ૦ ૩ પાંચ અબીલ ઉપર ઉપવાસ, એ પાંચમી એળી પુરી, વીશ દીન લગી લાગઠ કરીયે, એ પાંચ ઓળી કહી ઘુરી, હે ભવિ. ૪
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૩
છ આંબીલ ને સાતમું ઉપવાસ, એ છઠ્ઠી ઓળી કહીએ, એમ આંબીલ ઉપર ઉપવાસ, વધતે પરિણામે લહીએ, હે ભવિ. પ. એમ વધતાં સે ઓળી કીજે, તે એ તપ પૂરણ થાય, સે ઉપવાસને આંબીલ સંખ્યા, પ્રાંચ સહસ્ત્ર પચ્ચાસ કહાય, હે ભવિ. ૬ ચૌદ વરસને ત્રણ માસ, વીશ દીવસે એ તપ પુરે, વચ્ચે એકે પારણુ ન કરે તે, એ તપ ન રહે અધુરે, હો ભવિય ૭ શ્રી જિન પુજા સદગુરૂ ભક્તિ, અહિંસક ધર્મને પાળે, શ્રી વર્ધમાન તપને તપતાં, નિતે શિવ સુખ ભાળે, હે ભવિ. ૮ ખાંડાની ધારે ચડતે પરિણામે, એ તપ કરે જે ઉમેગે, તિર્થંકર પદવીને પામે, એ તપ તણે પ્રસંગે, હે ભવિ. ૯ શ્રી સર્વજ્ઞ પ્રભુએ એમ પ્રકાશ્ય, સિદ્ધાંત થકી તે જાણો, ચંદ કેવળી કેવલ પાયે, વળી ભીમસેન મહા રાણો, હે ભવિ૦ ૧૦ એમ સંખ્યાતિત મેક્ષે પહેતા, ભવિષ્ય કાલે પણ જાસે, એમ જાણી એ તપ કરે પ્રાણી, જગત ગુરૂ એમ પ્રકાશે, હે ભવિજન વર્ધમાન તપ કરીએ, ૧૧ ઇતિ.
ચૈત્યવંદન, સ્તુતિ અને સ્તવન દેવવંદનમાં તથા પ્રતિક્રમણમાં જ વર્ધમાન તપના બેલવા પણ દેરાસરમાં પ્રભુ આગળ ન ખોલવા આટલું ધ્યાનમાં રાખવું.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧પ૪
વર્ધમાન તપની સઝાય
વર્ધમાન જિન પાય નમું, પ્રતિ દિન વધતે ભાવ; વર્ધમાન તપ કીજીએ, એ આત્મ સાધન દાવ
ઢાળ પહેલી સમ્યકત્વવંત ભવિ આતમા તપ કરે વર્ધમાન લાલરે; અગ્ગી તાપે કંચન કંચન હવે, તેમ પ્રગટે આત્મ નિધાન લાલરે. સમ્યકત્વવંત ભવિ આતમા ૧ રત્નત્રયી પ્રાપ્તિતણે, ઉત્તમ એહ ઉપાય લાલરે; કર્મ મળ કાટન કહ્યો, એ ઉત્તમ સાબુ કહાય લાલરે. સ૦ ૨ પાંચે ઈદ્રિય વશ રહે, મન વચ કાયા શુદધ થાય લાલરે; જેહથી ભવ ભ્રમણ ટળે. એમ કહે જિનરાય બલરે. સહ ૩ તપ તલવાર રહી આતમાં, કાપજે દોષ અઢાર લાલ વિષય કસાયને મારજે, વારજે દુષ્ટ વિચાર લાલ. સ. ૪ સમતા ભાવમાં છલીને, એ તપ કરજે કઠેર લાલરે; શુદધ શિયલવ્રત પાળજે, જેહથી મેહ ભાગે ચેર લાલરે. સ૦ ૫ તીવ્ર તપ રૂપ ઘટી ભલી, માંકડી તે ક્ષમા જાણ લાલરે ધીરજ રૂપ હાથે ભલે, મન ખીલી લ્યો પ્રમાણ લાલરે. સ૬ તે તપ રૂપ ઘંટી ફેરજે, પીલજે કર્મરૂપ ધાન લાલ, ભવસાગર તરવા તણે, એ ઉપાય છે પ્રધાન લાલરેટ સત્ર ૭ ખાંડાની ધારે ચાલજે, તિહાં ન કરતા પ્રમાદ લાલરે; શ્રી જિનવર એમ ઉપદેશે. તે મળશે શિવ પ્રાસાદ લાલરે. સમ્યકત્વવંત ભવિ આતમા ૮
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૫
(ઢાળ બીજી ) વર્ધમાન તપની સઝાય ( મને સંસાર શેરી વિસરીરે લેલ–એ દેશી) શ્રી વર્ધમાન તપ આદરીરે લેલ, એથી તે ભવદુઃખ જાય; શક સંતાપ સહુ દરે ટરે લેલ, ક્ષુદ્રોપદ્રવ દૂર પલાય. શ્રી વર્ધમાન તપ આદરે લેલ. ૧ શ્રી વર્ધમાન તપ કરતાં થકારે લેલ, શ્રી સમકિત નિર્મળ થાય; એથી અનાદિ ભવ ભ્રમણ ટળેરે લેલ, અષ્ટ કમ ચકચુર થાય. શ્રી વર્ધમાન૨ રાજગ્રહિ નગરીને રાજીરે લેલ, ભીમશેન વર ભુપજે, સુશીલા મહાસતીને કંથલે લેલ, કિસમાન જેનું રૂપજે. શ્રી વર્ધમાન ૩ ચક્રવર્તિ સમ જેની સંપદારે લેલ, દ્વિવૃદ્ધિ તણે નહિ પાર; નિત નવલા વેશને ભજન ભલારે લેલ, પુત્ર કલત્ર સહુ સુખકારજે. શ્રી વર્ધમાન. ૪ પુર્વ સંચીત કમેંદુ ખભેગવ્યુંરે લેલ, વલી વિપત્તિને નહિ પાર; સમતાભાવે કૃત કર્મ ભગવ્યારે લેલ,અંતે પામ્યા છે સુખ અપાર શ્રી વર્ધમાન પ. જ્ઞાની ગુરૂમુખેથી સાંભળી લેલ, પુર્વભવના કર્મતણી વાત તે સાંભળી પાપથી થરથરે લેલ, જેણે કર્મના ફલ જેયા સાક્ષત. શ્રી વર્ધમાન ૬
ional
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૬
વંદી નમિ મુનિને પુછીયુંરે લેલ, ભવથી મુક્ત કેમ થવાય; તવ જ્ઞાની ગુરૂએ એમ ભાખીયુંરે લેલ, તપ વર્ધમાનથી તારાયજે. શ્રી વર્ધમાન ૭. તે સાંભળી ભીમ ભુપતિરે લેલ, વર્ધમાન તપલીયે સ્વીકાર રાજ વૈભવ ભેગ ભલા તરે લેલ, વર્ધમાન તપ કરે એકધાર શ્રી વર્ધમાન ૮ ચૌદ વર્ષ ત્રણ માસ ઉધરે રે લોલ, વીશ દીવસે તપ પુર્ણ કીધજે, તેણે પારણું એકે નવિ કયુંરે લેલ કઠીન કમને સીખ પુર્ણ દીધજે. શ્રી વર્ધમાન ૯ અંતે રાજ રમણી ત્યાગનેરે લેલ, લીધે સંયમ સુખકાજે શુકલ યાને કેવલ પામીયા રે લોલ, પિસ્યા પિચ્યા મેક્ષ મેજા શ્રી વર્ધમાન ૧૦ ભુત ભાવિ વર્તમાન કાલમરેલ,તપતપ્યાતમે, તાપભવિજીવજે; આઠ કર્મને અળગા કરી લેલ, પિચ્યા પચશે અસંખ્ય શિવજે, શ્રી વર્ધમાન ૧૧ ખાંડાની ધારે એ તપ જે તપેરે લેલ, તિર્થંકર પદવી તે પાયજે; શ્રી ત્રિભુવન પતિ તે બનેરે લેલ, ગુરૂ પાચંદ્ર સુરિપક્ષાયજે. શ્રી વર્ધમાન ૧૨ સંવત ૨૦૧૯ સાલમાંરે લેલ, ભાડીયા ગમે એ તપ વખાણાય; જે એ તપ કરે ને કરાવશે લેલ, તેના મનવાંછીત પુરાયજે, શ્રી વર્ધમાન તપ આદરે લેલ ૧૩ ઈતિ સંપૂર્ણ. વર્ધમાન તપનું ગરણ તથા ખમાસમણુ
શ્રીં નમતવસ્સ” એ પદથી ગણ ગણે તે
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________
આ દુહા ખેલવા:–
ક
૧૫૭
ખપાવે ચીકણાં, ભાવ માઁગલ તપ જાણુ; પચ્ચાસ લબ્ધિ ઉપજે, જય જય તપ ગુણુ ખાણું.
તપ ઉજ્જવલ વગે છે. ખાર ભેદે સહિત છે, તપને મારા નમસ્કાર હોજો ઇચ્છામિ ખમાસમણા રીતે ખાર ખમાસમણુ, ખાર લાગસના કાઉસગ્ગ આર સાથીયા, ખાર ફળ મુકવા. જો આંહીં નમા અરિહંતાણ એ પદથી ગણુ ગણે તા નીચેના દુહા ખેલવા. પરમપંચ પરમેષ્ઠિમાં, પરમેશ્વર ભગવાન; ચાર નિક્ષેપે યાઇએ, નમા નમા જિનભાણુ.
૧
અરિહંત ભગવાન શ્વેતવણે છે, ખાર ગુણે સહિત છે, તેવા અરિહંત ભગવાનને મારાં નમસ્કાર હોજો. ખમાસમણા વગેરે ખર બાર દેવા. “હીં નમે સિધ્ધાણુ” એ પદથી ગણુ ગણાતા ખમાસમણુ વિગેરે આઠ આઠ સમજવા અને દુડા નીચે મુજ્બ ખેલવા.
ગુણુ અનંત નિર્મલ થયા, સહજ સ્વરૂપ ઉજાસ; અષ્ટ કમ મલ ક્ષય કરી, ભયે સિદ્ધ નમે તાસ.
તે
એ
૧
સિદ્ધ પદ રકત વણે છે, આઠ ગુણે સહિત છે. એવા સિદ્ધપદ્મને મારા નમસ્કાર હોજો. ઇચ્છામિ ખમાસમણા॰ ૐ હ્રીં વધમાન તપ સર્વનાય નમ” એ પદ્મથી ગણુ ગણે તે
66.
વમાન તપ જે કરે, દિન દિન વધતે ભાવ;
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૫૮
સે ઓળી સંપૂર્ણ કરે, નિશ્ચ શિવપુર હાવઆ દુહે બેલ ખમાસમણ વિગેરે બાર બાર સમજવા. એ ચાર પદમાંથી ગમે તે પદને ગણણું ગણું શકાય છે.
છેવર્ધમાન આયંબિલ તપની વિધિ છે
પ્રથમ એક આયંબિલ કરી બીજે દિવસે ઉપવાસ કરો. પછી બે આયંબિલ ઉપર એક ઉપવાસ પછી ત્રણ આયંબિલ ઉપર એક ઉપવાસ, પછી ચાર આય બિલ ઉપર એક ઉપવાસ પછી પાંચ આયંબિલ ઉપર એક ઉપવાસ એવી રીતે પાંચ ઓળી એક સાથેજ કરવી. એ પ્રમાણે પાંચ ઓળી થઈ કહેવાય અને વર્ધમાન તપને પાયે નાખ્યો ગણાય. તે પછી છ આયંબિલ ઉપર એક ઉપવાસ એ છઠ્ઠી ઓળી થઈ પછી સાત આયંબિલ ઉપર એક ઉપવાસ એમ વધતાં વધતાં છેક સો આયંબિલ ઉપર એક ઉપવાસ કરે ત્યારે ૧૦૦ (સે છે ઉપવાસ થાય અને પાંચ હજાર પચ્ચાસ આયંબિલ થાય એ મહાતપનું એક સાથે સેવન કરે તે (વચ્ચે પારણું ન કરે) ચૌદ વર્ષ ત્રણ મહીના અને વિશ દિવસે સંપૂર્ણ થાય. આ અધિકાર અંતગડ દશાંગ સૂત્રમાં છે.
વર્ધમાન તપનું ગણણું છે હીં નમો અરિહ તાણે અથવા છ હીં નમે સિધાણું અથવા ૩ હીં નમતવસ્સ અથવા છ હીં શ્રી વર્ધમાન તપ સર્વત્તાય નમઃ એ ચારમાંથી ગમે તે પદની ૨૦ નેકરવાલી ગણવી અને સાથીયા, ખમાસમણું વિગેરે પદના ગુણ પ્રમાણે કરવા. જે પદની
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧પ૯
કરવાલી ગણીએ તેજ પદના ગુણ પ્રમાણે સાથીયા વિગેરે કરવા અને નીચે પ્રમાણે દુહો બોલી ખમાસમણ દેવા :–
દુહો વર્ધમાન તપ જે કરે, દિન દિન વધતે ભાવ; સે એની સંપૂર્ણ કરે, નિચે શિવપુર ઠાવ. ૧ ઇતિ.
| દશ પચ્ચખાણ તનની વિધિ છે
પહેલા દીવસે ઉપવાસ (૨) એકાસણું (૩) એક ચબો ખ-એક ચેખાનું આયંબિલ (૪) નવી કરવી (૫) અજાણ્યા માણસ પીરસે ઢોકળાનું આયંબિલ કરવું (૬) પારકા ઘરે એકાસણું કરવું. (૭) છાતી સુધી ઉચ્ચા પાટલા પર ભાણું માંડી ભુખ પ્રમાણે પીરસવું એકલઠાણું એકાસણાનું પચ્ચખાણ કરવું અને જમતી વખતે એક હાથ પલાંઠી ઉપર રાખો અને બીજા આગોપાંગ હલાવ્યા શીવાય એક હાથે ખાવું. (૮) એક કોળી ખાવાનું એકાસણું કરવું. (૯) એક વાસણમાં પાણી ભરીને ઢાંકવું અને બીજામાં ઘી ભરીને ઢાંકવું, તે નાના છોકરા પાસેથી ઉઘડાવે તેમાં પહેલું ઘીનું ઉઘાડે તે એકાસણું અને જે પાણીનું ઉઘાડે તે આયંબિલનું પચ્ચખાણ કરવું. પચ્ચખાણુ ઉઘાડયા પછીજ લેવું. એ ઢાંકયું ઉધાડ્યાનું પચ્ચખાણ જાણવું. અને (૧૦) ખાખરાનું આયંબિલ કરવું.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૦
– દશ પચ્ચ ખાણનું ગણુણું વિગેરે – ૧ શ્રી અક્ષય સમક્તિતાયનમ: સાથીયા-
૬ખ૦ ૬૭ ફલ ૬૭ને. ૨૦ ૨ શ્રી સમકિતાય નમઃ - ૧૭ ,, ૧૭ , ૧૭, ૨૦ ૩ શ્રી કેવલનાણીનાથાય નમઃ ,, ૮, ૮ ,, ૮, ૨૦ ૪ શ્રી એકત્વગતાય નમ: ૫ શ્રી સર્વાગતાય નમ: ૬ શ્રી ગોયમ સ્વામિને નમ ,, ૪૫, ૪૫, ૪૫, ૨૦ ૭ શ્રી અક્ષય સ્થિતયે નમ: , ૨૮, ૨૮ ,, ૨૮, ૨૦ ૮ શ્રી પ્રવ્રતાય નમ: , ૯૦, ૯૦ ,, ૯૦ ,, ૨૦ ૯ શ્રી મુનિશ્વરાય નમઃ - ૧૩ ,, ૧૩ , ૧૩, ૨૦ ૧૦ શ્રી અક્ષય નિધિનાથાય નમઃ - ૧૨૧૨ , ૧૨, ૨૦
ક્ષીર સમુદ્ર તપ વિધિ ક્ષી સમુદ્ર તપ પર્યુષણ પહેલા આદરે એકાસણું આઠ ઉપર એક ઉપવાસ કરે, ખીર, ખાંડ અને ઘી સ્વામિભાઈને ખવડાવવું, જ્ઞાન પુજન કરવું ઇતિ.
બીજી રીતે એ તપ આ પ્રમાણે થાય છે. ભાદરવા સુદ છઠના દિવસે પારણું આવે તેમ પર્યુષણમાં શરૂઆત કરવી. સાત ઉપવાસ એક સાથે કરવા. પારણે ખીર ગુરૂને વહેરાવી પછી ખીર ખાઈ એટલે ખીરનુંજ એકાસણું કરવું સ્વામિ વાત્સલ્ય તથા જ્ઞાન પુજન કરવું.
પિષ દશમી તપની વિધિ પિષ વદ (ગુજરાતી માગશર વદ) નવમીના દિવસે
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૧
સાકર અગર ખાંડનું પાણી ગરત પી એકાસણું કરવું. દશમીને દીવસે ભરે ભાણે ઠામ ચૌવીહારનું એકાસણું કરવું. અને શ્રી પાર્શ્વનાથાયા તે નમ: એ મંત્રની ૨૦ નેાકારવાલી ગણવી. એકાદશીના દીવસે પણ એકાસણું ભરે ભાણે કરવું. એમ એ વ્રત ૧૦ વર્ષ સુધી કરવું. એ બન્ને એકાસણામાં ખીર, ભાત, રોટલીજ બનતા સુધી લેવા. ઇતિ,
રહિણી તપની વિધિ
વૈશાખ માસમાં અક્ષય તૃતીયા ( અખાત્રીજ) ના રાજ રાહિણી નક્ષત્ર આવે તે દીવસે શરૂ કરાય છે, તે સાત વરસ ને સાત માસ સુધી કરવેા. ઉપવાસના દીવસે શ્રી વાસુપૂજ્ય પ્રભુની પૂજા કરવી. પાંચ સાથીયા, પાંચ ફૂલ, પાંચ ખમાસમા દેવા તે ૨૦ નાકરવાલી ગણવી. ૮૩ હીં શ્રી વાસુપૂજય જિનાય નમ:” એ મંત્રથી ૨૦ નાકરવાલી ગણવી અને—
રાહીણી જે તપ તપે, પામે અક્ષય સુખ; રાહીણી રાણી પરે, ટાળે સગળા દુ:ખ
૧
એ દુહા ખાલી શ્રી વાસુપૂજ્ય જિનાંય નમ: કહી પાંચ ખમાસમણા દેવા. ઇતિ.
વર્ષી તપની વિધિ
ગુજરાતી ફાગણ વદ આઠમથી શકિત હોય તેા પ્રથમ અઠ્ઠમ કરી શરૂઆત કરવી. પછી એકાંતરે ઉપવાસ કરવા
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૨
એમ તેર મહીનાને અગીયાર દીવસે અક્ષય વીજના દીવસે પારણું કરાય છે તેમના ચૌદશના દીવસે ખાધાવાર આવતા હાય તા જો શકિત હાય તેા છઠ્ઠ કરી લેવા અને ત્રણ ચામાસીના–૧૪-૧૫ના છઠ્ઠ કરવા તેમ એ દીવસ ખાધાવાર ન આવવા જોઇએ.
છેવટે ચૈત્ર વદ તેરસથી વૈશાખ સુદ ત્રીજ આવે ત્યાં સુધી ખાવાવાર ન આવવા જોઈએ, છેવટે છઠ્ઠથી એછે પારણું ન કરવુ.
પારણે રૂપાના ઘટા ઘણાજ નાના અનાવાય છે તે ઘડા ૧૦૮ શેરડીના રસના અગર સાકારના પાણીના પીવાઠામ ચૌવીહાર કરવા.
દિવસે નીચેના દુહા ખેલી ખાર
દુહા.
તેર માસ અગીયાર દિન, ઉપવાસી રૂષભ જાણુ; તે કારણ વરસીતપ કરી, પ્રગટે કે વલનાણુ,
ઉપવાસના ખમાસમણુ દેવા.
તથા ઉપવાસના દિવસે સાથીયા, ફૂલ, ખમાસમણા વિ. ખાર–માર દેવા. ગણુણું ગણવાના મંત્ર શ્રી રૂષભનાથાય નમ:” છેલ્લે દીવસે દેવ ગુરૂની પૂજા કરી સ્વામી વાત્સલ્ય યથા શક્તિ કરવુ`. ઇતિ:
મેરૂ ત્રાદશી (તેરસ તપની વિધિ)
પાષ વદી (ગુજરાતી) અને મારવાડી મહા વદી તેરસને દીવસે શક્તિ હાય તા ચૌવીહાર ઉપવાસ કરવા, પાંચમેરૂ
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૩
ચાંદીના અગર ચાખાના માટા કરવા. તેની આગળ ચાર દિશાએ નાના ચાર મેરૂ કરવા. તેની આગળ ચારે દીશાએ ૪ નંદાવર્ત સાથીયા કરવા. દીવા, ધૂપ કરવા એવી રીતે તેર મહીના અગર તેર વરસ સુધી કરવું. ઉપવાસના દીવસે સાથીયા વિગેરે ખાર ખાર કરવા અને શ્રી રૂષભ દેવ સ્વામિ પાર'ગતાય નમ: એ પદ્મની ૨૦ નાકરવાલી ગણવી તથા નીચે મુજબ દુહા બેલી ખમાસમણુ દેવા.
દહા
પોષ વદી તેરસ ીને, રૂષભ દેવ નિર્વાણુ; તે કારણ આરાધિએ, મેરૂ ત્રયેાદશી જાણુ.
૧
દરેક તપમાં નીત્ય કરવાની ટુંક વિધિ.
બે વખત પ્રતિક્રમણ, ત્રણ વખત દેવવંદન, પ્રભુની અંગ પુજા, જમીન ઉપર સુવુ, બ્રહ્મચર્ય પાળવું, પારકી નિંદ્યા, ઈર્ષ્યા. અદેખાઇ, ક્રોધ વિગેરેના ત્યાગ કરવા, અને ત્યાં સુધી મૌન રહેવું અને કઇ પણ ફળની ઇચ્છા રાખ્યા વિના તપ કરવું, ઇતી.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૪
શ્રી પંચકલ્યાણક યંત્ર , ૧૧, પદ્મપ્રભાસ્વામી મિક્ષ : વિધિ;
માગશરમાં-૧૪ જાપ ૨૦૦૦ (૨૦ નવકારવાળા) | તિથિ નામ કલ્યાણક ૧૨ લોગસ્સનો કાઉસગ્ગ. ૧૨ સાથિયા
શુ૧૦ શ્રી અરનાથ જન્મ ૧૨ ખમાસમણાં
,૧૦ ,, અરનાથ મોક્ષ : ખમાસમણને દુહે :
[, ૧૧, અરનાથ દીક્ષા
,, મલ્લિનાથ જન્મ પરમ પંચ પરમેષ્ટિમાં,
મલ્લિનાથ દીક્ષા પરમેશ્વર ભગવાન;
, મલ્લિનાથ કેવલ ચાર નિક્ષેપે દયાએ
, નમિનામ કેવલ નામે નમે શ્રીજિનભારી.
સંભવનામ જન્મ કલ્યાણકનાં નામ તથા મંત્રાક્ષ. |
, સંભવનાથ દીક્ષા ૧-ચ્યવન કલ્યાણ કે પરમેષ્ટિને નમ: વ૦ ૧૦ , પાર્શ્વનાથ જન્મ ર–જન્મ , અહંતે નમઃ |
,, પાર્શ્વનાથ દીક્ષા ૩-દીક્ષા , નાથાય નમઃ | »
, ચંદ્રપ્રભસ્વામી જન્મ ૪-કેવલજ્ઞાન, સર્વજ્ઞાય નમ: | : ૧૩, ચદ્રપ્રભસ્વામી દક્ષિા પ-મોક્ષ ,, પારંગતાય નમઃ | » ૧૪ ,, શીતલનાથ કેવલ કાર્તિકમાં ૬
પિષમાં-૧૦ તિથિ નામ
શુ ૬ શ્રી વિમલનાથ કેવલ કલ્યાણક
,, ૯, શાંતિનાથ કેવલ શુ ૩ શ્રી સુવિધિનાથ કેવલજ્ઞાન , ૧૧ , અજિતનાથ કેવલ , ૧૨ ,, અરનાથ કેવલજ્ઞાન [ , ૧૪ ,, અભિનંદન સ્વામી કેવલ
૫) સુવિધિનાથ જન્મ ૧૫ ,, ધર્મનાથ કેવલ ,, ૬, સુવિધિનાથ દીક્ષા | વ ૬ ,, પદ્મપ્રભસ્વામી ચ્યવન , ૧૦ ,, મહાવીર સ્વામી દીક્ષા | ૧૨ ,, શીતલનાથ જન્મ
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________
વ્યવન
» ર
6
X
દીક્ષા
,
જન્મ
૧૬૫ વ૦ ૧૨ , શીતલનાથ દીક્ષા, ફાગણમાં-૧૦ , ૧૩ ,, આદિનાથ મા શુ ૨ શ્રી અરનાથ ચ્યવન » ) , શ્રેયાંસનાથ કેવલ
, ૪ ,, મલ્લિનાથ
ચ્યવન માહમાં-૧૯ ] » ૮ » સંભવનાથ
, ૧૨ ,, મલ્લિનાથ મેક્ષ તિથિ નામ કલ્યાણક , ૧૨, મુનિસુવ્રતસ્વામી દીક્ષા શ૦ ૨ શ્રી અભિનંદસ્વામી જન્મ તિથિ નામ કલ્યાણક , ૨ , વાસુપૂજ્ય સ્વામી કેવલ વ૦ ૪ શ્રી પાર્શ્વનાથ ચ્યવન » ૩ ,, ધર્મનાથ જન્મ, ,, ૪ ,, પાર્શ્વનાથ કેવલ , વિમલનાથ જન્મ
, ચંદ્રપ્રભસ્વામી ચ્યવન
| » ૮ ), આદિનાથ જન્મ , ૪ ,, વિમલનાથ
, આદિનાથ ૮, અજિતનાથ
ચેત્રમાં–૧૭ , અજિતનાથ દીક્ષા - ૩ શ્રી કુંથુનાથ , ૧૨ ,, અભિનંદન સ્વામી દીક્ષા , ૫ ,, અજિતનાથ , ૧૩,, ધર્મનાથ દક્ષા ,, ૫ , સંભવનાથ મેક્ષ વ૦ ૬ , સુપાર્શ્વનાથ કેવલ . પ . અનંતનાથ
૭ , સુપાર્શ્વનાથ મેક્ષ ૯ ,, સુમતિનાથ , ૭ ચંદ્રપ્રભસ્વામી કેવલ , ૧૧, સુમતિનાથ કેવલ , ૯ સુવિધિનાથ ચ્યવન - ૧૩ ,, મહાવીર સ્વામી જન્મ ૨૧ ,, આદિનાથ કેવલ , ૧પ, પા પ્રભસ્વામી
કેવલ ૧૨ , શ્રેયાંસનાથ જન્મ ૧૦ ૧ , કુંથુનાથ ૧૨ , મુનિસુવ્રતસ્વામી કેવલ , ૨ , શીતલનાથ મેક્ષ ૧૩., શ્રેયાંસનાથ દીક્ષા , ૫ , કુંથુનાથ , ૧૪ ,, વાસુપૂજ્ય સ્વામી જન્મ ,, ,, શીતલનાથ ચ્યવન ,, ૦)) ,, વાસુપૂજયસ્વામી દીક્ષા , ૧૦, નમિનાથ
કેવલ
માક્ષ
મેક્ષ મેક્ષ
મક્ષ
દીક્ષા
મેક્ષ
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૬ ૧૩ શ્રી અનંતનાથ જન્મ | વ૦ ૪, આદિનાથ વ્યવન ૧૪ , અનંતનાથ દીક્ષા | , છ , વિમલનાથ ૧૪ ,, અનંતનાથ કેવલ ) ,, ૯ ,, નેમિનાથ દીક્ષા ૧૪ , કુંથુનાથ જન્મ | અષાડમાં-૭ ટોશાખમાં ૧૪
શુ ૬ શ્રી મહાવીરસ્વામી ચ્યવન શુ૪ શ્રી અભિનંદન સ્વામીચ્યવન
૮,, નેમિનાથ મિક્ષ , ૭, ધર્મનાથ
૧૪ , વાસુપૂજ્ય સ્વામી મોક્ષ
ચ્યવનવિ. ૩ , શ્રેયાંસનાથ તિથિ નામ
મિક્ષ કલ્યાણક શ૦ ૮ શ્રી અભિનંદન સ્વામી મેક્ષ
૭ ,, અનંતનાથ ચ્યવન
* તિથિ નામ » ૮ , સુમતિનાથ જન્મ
કલ્યાણક » ૯ , સુમતિનાથ દીક્ષા ૧૦ ૮ શ્રી નમિનાથ જન્મ * ૧૦ ,, મહાવીર સ્વામી કેવલ ) ૯ » કુંથુનાથ ચ્યવન ૧૨ , વિમલનાથ ચ્યવની શ્રાવણમાં–૮ ૧૩ 9, અજિતનાથ ચ્યવનો
શ્રી સુમતિનાથ ૧૦ ૬ , શ્રેયાસનાથ ચ્યવની છે પ નેમિનાથ જન્મ
દીક્ષા - ૮, મુનિસુવ્રતસ્વામી જન્મ' ) ૬ નેમિનાથ ૯ ,, મુનિસુવ્રતસ્વામી મોક્ષ ” “
છે ,, ૮ ,, પાર્શ્વનાથ મોક્ષ છે, ૧૩, શાંતિનાથ જન્મ , ૧૫, મુનિસુવ્રતસ્વામી ચ્યવન > ૧૩ , શાંતિનાથ મેક્ષ વ. ૭ ,, શાંતિનાથ ચ્યવન ૧૪ ,, શાંતિનાથ દીક્ષા , ૭, ચંદ્રપ્રભસ્વામી મોક્ષ
, ૮, સુપાર્શ્વનાથ ચ્યવન જેઠમાં-૭
ભાદરવામાં–૨ શુ૫ શ્રી ધર્મનાથ મહાશુટ ૯ શ્રી સુવિધિનાથ મોક્ષ
૯વાસુપૂજ્ય સ્વામી ચ્યવન/વ૦ ૦)) ,, નેમિનાથ કેવલ » ૧૨ ,, સુપાર્શ્વનાથ જન્મ આસોમાં-૬ કે, ૧૩ ,, સુપાર્શ્વનાથ દક્ષા શુઝ ૧૫ ,, શ્રી નેમિનાથ ચ્યવન
વ્યવન
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૭
વ. ૫ ,, સંભવનાથ કેવલ વિ. ૧૩, પદ્મપ્રભસ્વામી દીક્ષા , ૧૨ , પદ્મપ્રભસ્વામી જન્મ , ટ)) , મહાવીરસ્વામી મેક્ષ , ૧૨ , નેમિનાથ ચ્યવન
– સૂચના :– જે એક કલ્યાણક હોય તે એકાસણું કરવું. બે કલ્યાણક હોય તે આયંબિલ કરવું. ત્રણ કલ્યાણક હેય તે ૧ આયંબિલને ૧ એકાસણું. ચાર કલ્યાણક હેય તે ઉપવાસ કરે. પાંચ કલ્યાણક હોય તે એક ઉપાસ ઉપર એક એકાસણું કરવું. ઈતિ.
ચંદનબાળાના અઠ્ઠમ તપની વિધિ.
જેઠ સુદ આઠમથી અડ્રમ તપ આદરે અને જેઠ સુદ એકાદશીના દિવસે મેળા અડદના બાકડા સાધુ કે સાધ્વીજી માને વહેરાવી પછી અડદના બાકળાનું આયબીલ ઠામ ચૌવીહારનું કરે અને શ્રી મહાવીર સ્વામીનાથાય નમ: એ પદની ૨૦ નિકરવાલી ગણે સાથીયા વિગેરે બાર બાર કરવા તથા નીચેને દુહા બેલી બાર ખમાસમણ દેવા.
દુહો ચંદન બાળા બાલકુમારી, અઠ્ઠમ તપ પુરણ કીધું, પ્રભુ વીરને બાકુળ આપી, મેક્ષપદ તાખી લીધ. ૧ ઇતિ.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________
એ અઠ્ઠમ
૧ શ્રી પુંડરીક ગણુધરાય નમ:
૨ શ્રી કાડિ ગણુધરાય નમ:
સાત છઠ્ઠ
૧ શ્રી ઋષભદેવ સજ્ઞાય નમઃ
૪
પ
ર વિમલ ગુણધરાય નમ;
99
૩,, સિદ્ધક્ષેત્રાય નમ:
,,
ܕܖ
સિદ્ધાચલજીના સાત છઠ્ઠુ બે અઠમ તપ
ના કાં ખ
97
૧૬૯
""
७ સહસ્ત્ર કમલાય નમઃ
હિરગણુધરાય નમઃ
વાવલ્લિનાથાય નમ:
સહસ્ત્રાદિ ગણુધરાય નમઃ
ખમાસમણા કરવા,
૨૦
૨૦
૨૦
૨૧
૨૧ | ૨૧
૨૧ | ૨૧
૨૧
૨૧
૨૧
૨૧
૨૧
૨૧
૨૦
૨૧
૨૧
૨૧ | ૨૧
૨૦ ૨૧ ૨૧
૨૧
૨૧
२०
૨૧
૨૧ ૨૧ ૨૧
દરેક પદે નીચે પ્રમાણે દુહા એલીને એકવીશ-એકવીશ
૨૦
૨૦
૨૧ ૨૧
૨૧
૨૧
૨૦
૨૧
૨૧
૨૧
૨૧
સા પ્ર
૨૧ ૩ ૨૧
* *
૨૧ ૩ ૨૧
દુઃ શ્રી સિદ્ધગિરિ ઉપરે, સિધ્યા અનતિ ક્રાડ; શ્રો તિથ કર, ગુણધર મુનિ, હું વધુ એક જોડ. ૧
*
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૬૯
અષ્ટાપદ તપ વિધિ.
ઉપવાસ અનુક્રમ પ્રમાણે ગુણું આ રીતે ગણાય છે ને કાઉ॰ સાથીઆ વગેરે ચાવીશ,ચાવીશ,ચાવીશ કરવા નાયાકવાલી૨૦-૨૦ગણવી
ચત્તારિયાર ઉપવાસનું
૧ શ્રી અજિત સનાય નમ:
૨ શ્રી સંભવ સર્વ જ્ઞાય નમઃ
૩ શ્રી અભિનંદન સર્વ જ્ઞાય નમઃ ૪ શ્રી સુમતિનાથ સર્વજ્ઞાય નમ:
આઠ
૧ શ્રી પદ્મપ્રભ સર્વ જ્ઞાય નમઃ ૩ શ્રી ચંદ્રપ્રભ સર્વજ્ઞાય નમ:
૫ શ્રી શીતલનાથ સ જ્ઞાય નમઃ શ્રી વાસુપૂજ્ય શનાય નમ:
७
દેશ
૧ શ્રી અનંતનાથ સર્વ જ્ઞાય નમઃ ૩ શ્રી શાંતિનાથ સનાય નમઃ ૫ શ્રી અરનાથ સર્વજ્ઞાય નમ: ૭ શ્રી મુનિસુવ્રત સ`શાય નમઃ ૯ શ્રી નેમિનાથ સત્તાય નમઃ
ઉપવાસનું,
૨ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ સવ જ્ઞાય નમઃ ૪ શ્રી સુવિધિનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ
૬ શ્રી શ્રેયાંસનાથ સવ નાય નમઃ ૮ શ્રી વિમલનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ
ઉપવાસનું.
૨ શ્રી ધર્મનાથ સનાય નમઃ ૪ શ્રી કુંથુનાથ સનાય નમઃ ૬ શ્રી મલ્લિનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ ૮ શ્રી નેમિનાથ સર્વજ્ઞાય નમઃ ૧૦ શ્રી પાર્શ્વનાથ સજ્ઞાય નમ: એ ઉપવાસનું
૧ શ્રી આદિનાથ સર્વ જ્ઞાય નમ: ૨ શ્રી મહાવીર સ્વામી સર્વ જ્ઞાય નમ: દરેક તિર્થંકરન ખમાસમણા નીચે પ્રમાણે દુહા ખેલીને દેવા.
દુહા
ગીરી અષ્ટાપદ ઉપરે, ચાવીશે જીનરાય; નીત નીત ઉઠી નંદન કરૂ, સમતિ નીલ થાય.૧
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૦
“પુદગળ પરાવર્તન”
જીવ આઠ રીતે પુદગળ પરાવર્તન કરે છે. (૧) દ્રવ્ય (૨) ક્ષેત્રથી, (૩) કાળથી, (૪) ભાવથી, એ ચારમાંના દરેકના વળી એ ભેદ છે. (૧) ખાદર, (૨) સૂક્ષ્મ એ રીતે ૮ ભેદે પુદગા પરાવત ન થાય છે તેના વિસ્તાર કહે છે.
(6
(૧) “દ્રવ્યથી માદર પુદગળ પરાવર્તન”—૧ “ઔદારિક શરીર” કે જે શરીર હાડ, માંસ અને ચામડીના પૂતળા રૂપે મનુષ્ય તથા તિ ને હાય છે. (૨) શૈક્રિય શરીર” કે જે અન્ય નાંરા અને સારાં પુદગલાના પૂતળા રૂપે નારકી તથા દેવતાઓને હાય છે. (૩) તેજસ શરીર ” કે જે શરીર, અંદર રહીને, આહારને પચાવે છે તે શરીર સંસારી સવ જીવાને અંદર હોય છે. (૪) કાણુ શરીર” કે જે ગ્રહણ કરેલા આહાર ત્તથા પુદગળના વિભાગ કરી કના રસને યથાયેાગ્ય ઠેકાણે પહોંચાડે છે. એ શરીર પણ ગવ સંસારી જીવાને હાય છે. એ પ્રમાણે ચાર શરીર લેવાં; (૫) મનજોગ, (૬) વચનોગ, × (૭) શ્વાસોચ્છવાસ એ સાત મેલના જેટલાં પુદગળ લોકમાં છે તે સર્વને જીવ ફરસી આવે તે તે દ્રવ્યથી આદર પુદગળ પરાવર્તન” થયું કહેવાય.
(૨) ‘‘દ્રવ્યથી સુક્ષ્મ પુદગળ પરાવર્તન”—ઉપરની કહી તે સાત સાત વસ્તુનાં પુદગળાને અનુક્રમે ફરસે, જેમકે પ્રથમ તા ઔદારિક શરીરના જેટલાં પુંગળા લેાકમાં હાય તે સવ ને શરીરનાં નામેા પ્રથમ આવી ગયાં છે તેથી કામયાગ અહીં ગણ્યા નથી
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૧
ફરસી લે, પછી શૈક્રિય શરીરનાં સર્વ પુદગળે અનુક્રમે ફરસે તે પછી તે જ પ્રમાણે તેજસ શરીરનાં એમ કામણ શરીરનાં એમ મનગનાં, વચનગનાં અને શ્વાસોચ્છવાસનાં સર્વ પુદગળે અનુક્રમે ફરસે. ઔદારિક શરીરનાં પુદગળ અનુકમે ફરસતાં ફરસતાં હજી પૂરેપૂરાં ફરસી લીધાં નથી તેવામાં જે શૈક્રિયાદિકનાં પુદગળે ફરસવામાં આવે તે ઓદારિક શરીરનાં જે પુદગળ પ્રથમ ફરસી લીધાં હતાં તે ગણતરીમાં ન લેતાં ફરી પહેલેથી ઔદારિક શરીરનાં પુદગળ ફરસવા માંડે એમ શરૂથી તે છેવટ સુધી દારિક શરીરનાં જ તમામ પુદગળે અનુકમે ફરસી લે તે તે ગણતરીમાં લેવાય. એ રીતે સાતમાંના દરેકના પુદગળ અનુક્રમે ફરસી પૂરા કરે તે તેને “દ્રવ્યથી સૂક્ષમ પુદગળ પરાવર્તન કહે છે.
(૩) “ક્ષેત્રથી બાદર પુદગળ પરાવર્તન –મેરૂ પર્વતથી આરંભ કરીને સર્વે દિશાઓ અને વિદિશાઓમાં આકાશ પ્રદેશની અસંખ્યાતી શ્રેણિઓ ઠેઠ અલોક લગી ગોઠવાણી છે. એ તમામ આકાશ પ્રદેશને જન્મ મૃત્યુથી ફરસી લે. એક વાલારા જેટલી જમીન પણ ખાલી ન છોડે તેને “ક્ષેત્રથી બાદર પુદગળ પરાવર્તન” કહે છે.
(૪) “ક્ષેત્રથી સૂક્ષ્મ પુદગળ પરાવતન”—મેરૂ પર્વતથી ઉપર પ્રમાણે જે આકાશની શ્રેણિઓ નીકળી છે તેમાંની એક આકાશ શ્રેણી ઉપર અનુક્રમે જન્મ મરણ કરતાં કરતાં ઠેઠ અલેક લગી, વચમાં તે શ્રેણને એક પણ આકાશ પ્રદેશ
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૨
પડતા મુક્યા વીના ક્રશે, પછી લગાલગની આકાશ શ્રેણિમેથી અનુક્રમે લઇ તે ઉપર જન્મ મરણ કરે, તે પછી ત્રીજી શ્રેણિ પર એમ અનુક્રમે અસ`ખ્યાતી આકાશ પ્રદેશની શ્રેણિએ જન્મ મરણે કરી ફરસે. એક શ્રેણિ મેથી માંડીને અનુક્રમે જન્મ મરણુથી ફરસતાં ફરસતાં હજી પૂરી ફરસાણી નથી તેવામાં જો એને એ આકાશ પ્રદેશ પર અગર બીજા સ્થાન પર ભવ કરે તે તે શ્રેણિ ગણતરીમાં ન લેવી. પ્રથમથી તે શ્રેણ જેટલી ફરસાણી તે વ્યર્થ ગણવી. મેરૂથી માંડીને ફરીથી અનુક્રમે તે શ્રેણિના આકાશ પ્રદેશ અનુક્રમે કસે એ પ્રમાણે લગે લગની બીજી શ્રેણિ, પછી ત્રીજી ત્રણ એમ આકાશની બધી એટલે અસંખ્યાતી શ્રેણિએ અનુક્રમે જન્મ મરણે કરી ક્રૂસે તે તેને ક્ષેત્રથી સુક્ષ્મ પુદગણુ પરાવાન” કહે છે.
(૫) “ કાળથી ખાદર પુદ્દગણું પરાવર્તન ”—(૧) સમય (૨) આવલિકા-આંગણીને એકદમ દોરા વીંટતાં એક આંટામાં જેટલા વખત લાગે તેને એક આંવલિકા કહે છે (૩) શ્વાસેાચ્છવાસ (૪) સ્તાક ( ૭ શ્વાસેચ્છવાસ જેટલા વખતને ૧ Ôાત કહે છે) (૫) લવ ( ઘણી ઉતાવળથી ઘાસ કાપતાં જેટલા વખતમાં એક કાળી કપાય તેટલા વખતને ૧ લવ કહે છે) (૬) મુત્ત-( એ ઘડી ) (૭) અહેારાત્રિ (દિનરાત) (૮) પક્ષ (પખવાડીઉ), (૯) માસ, (૧૦) ઋતુ (વસુ'ત, ગ્રીષ્મ વગેરે એ માસની ) (૧૧) અયન, (દક્ષિણાયન ઉત્તરાયન તે છ છ માસનું ),( ૧૨ ) સવત્સર ( ૧ વર્ષ ) (૧૩) યુગ
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૩
(૫ વર્ષને એક યુગ), (૧૪) પૂર્વે (૭૦ લાખ, પ૬ હજાર) વર્ષનું ૧ પૂર્વ), (૧૫) પલ્ય (શાસ્ત્રમાં કહેલ માપને ૧ કૂ વાળના અન્ન ભાગથી ભરે એ દ્રષ્ટાંતે ૧ પલ્ય) (૧૬) સાગર (દશકોડ પવનો સાગર), (૧૭) અવસર્પિણી કાળ (ઉતરતે કાળ તેના છ આરા એટલે ૧૦ કૅડાકોડ સાગર (૧૮) ઉત્સર્પિણી કાળ (અડતે કાળ તેના છ આરા ગણતાં ૧૦ કોડાકોડ સાગર (૧૯) કાળચક (એક અવસર્પિણ ને એક ઉત્સર્પિણી મળીને થાય એટલે વીશ ક્રેડાર્કોડ સાગર એ સર્વ કાળને જન્મ મરણ કરીને ફરસે તેને કાળથી બાદર પુદગળ પરાવર્તન કહે છે.
(૬) કાળથી સૂમ પુદ્ગળ પરાવર્તન”—સમયથી માંડીને કાળચક લગી અનુક્રમે જન્મ મરણ કરી ફરસે. જેમકે પહેલી સર્પિણીને કાળ બેસે તેના પહેલા સમયમાં જન્મીને મરે, પછી બીજી વખત સર્પિણી કાળ બેસે તેના બીજા સમયમાં જન્મીને મરે. એ પ્રમાણે કરતાં આવળિકાને કાળ પૂરે ન થાય ત્યાં લગી કરે. પછી વળી સર્પિણી કાળ આવે ત્યારે તેની પહેલી આવળિકામાં જમીને મરે, સમયની પેઠે સ્તક પૂરે થાય ત્યાંલગી આવળિકામાં અનુક્રમે જન્મ ને મરે. એ પ્રમાણે સ્તક, લવ, વગેરે સર્વે કાળમાં અનુક્રમે જન્મ મરણ કરી ફરસી લે ત્યારે કાળથી સૂક્ષ્મ પુદ્ગળ પરાવર્તન થયું એમ કહેવાય.
(૭) “ભાવથી બાદર પુગળ પરાવર્તન—કાળ, લીલે, રાતે, પીળો ને ધોળે એ પાંચવર્ણ, સુગંધ અને દુર્ગધ, એ બે ગંધ. ખાટ, મીઠે, તીખો, કડે ને કસાયલે એ
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૪
પાંચ રસ, હલકા, ભારે, ટાઢ, ઉને, સુખે, ચેપડશે, સુંવાળે, ખરખરે એ પ્રમાણે ૮ સ્પર્શ એ ૨૦ બેલવાળા સર્વ પુદગળાને જન્મ મરણ કરીને ફરશે તે ભાવથી પુદગળ પરાવર્તન થયું.
(૮) “ભાવથી સૂમ પુદગળ પરાવર્તન”—પહેલાં કાળા રંગનાં જેટલાં પદગળો લેકમાં છે તે સર્વને અનુક્રમે જન્મ મરણ કરી ફરશે, જેમકે પહેલા એક ગુણ કાળા પદગળને એમ અનંત ગુણ કાળા પદગળ અનુક્રમે ફરસતાં ફરસતાં વચમાં બીજા વર્ણ, ગંધાકિનાં પુદગળ ફરસી લે તે ચાલી આવતી ફરસના ગણતરીમાં ન લેખાય અને કરી પહેલેથી ફરસના શરૂ કરવી એ પ્રમાણે વિશે બેલ પહેલેથી છેલ્લે સુધી અનુક્રમે ફરસે તે તેને ભાવથી સૂક્ષ્મ પુદગળ પરાવર્તન કહે છે.
એ આઠ પ્રકારે પરાવર્તન કરતાં એક પુદગળ પરાવર્તન થયું એવાં એવાં અનંત પુદગળ પરાવર્તન આ સંસારમાં જીવે કર્યા છે.
પુદગળ પરાવર્તન વિષેના સૂક્ષ્મ જ્ઞાન ઉપર દીર્ઘ દ્રષ્ટિથી વિચાર કરો કે હે જીવ! જન્મી જન્મીને અને મરી મરીને આ સંસાર અને તીવાર પૂરે કર્યો ! એવી રીતે પરિભ્રમણ કરતાં કરતાં અનંત ભેદે અનંતા પુણ્યને ઉદય થયો ત્યાએ સર્વે પરિભ્રમણ મટાડનાર મનુષ્ય દેહ માંડમાંડ પ્રાપ્ત થયે છે
કાળ સૌથી બાદર દ્રવ્ય છે. તેનું દ્રષ્ટાંત–(૧) જેમ
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૫
ઘણાં પાનની થેકડીમાં કઈ મહા પરાક્રમી પુરૂષ જોરથી સેય ઘેચે તે સોયને એક પાનને વીંધી બીજા પાન લગી પહોંચતાં અસંખ્યાતા સમય જેટલે કાળ વીતી જાય. (૨) સમય કરતાં આકાશ ક્ષેત્રને પ્રદેશ અસંખ્યાતમે ભાગ સુક્ષ્મ છે. કારણ કે એક આંગુલ જેટલા ભાગમાં અસંખ્યાતા આકાશ પ્રદેશે અને તેની અસંખ્યાતી શ્રેણિઓ છે. એ શ્રેણિઓમાંથી એક શ્રેણિ એક આંગુલ જેટલી લાંબી અને એક આકાશ જેટલી માત્ર પહોળી લેવી. એક એક શ્રેણીમાંથી એક એક સમયે એક એક આકાશ પ્રદેશ કાઢીયે તે અસંખ્યાતા કાલચક્રના સમય વીતી જાય તે પણ એ એક શ્રેણિના આકાશ પ્રદેશ ખૂટે નહિ. (૩) આકાશ પ્રદેશથી પુદગળ પરમાણું દ્રવ્ય અને તમે ભાગે સુક્ષ્મ છે. તે એમ કે એક આકાશ દેશ ઉપર અનંત પરમાણું દ્રવ્ય છે. તે પરમાણું - માંથી એક એક પરમાણુને એક એક સમયે કાઢીયે તે અનંતા કાળચક્રના સમયે વીતી જાય છતાં એક આકાશ પ્રદેશમાંનાં પરમાણુ દ્રવ્ય ખૂટે નહિ; એટલા પરમાણુઓ એક આકાશ પ્રદેશ પર છે. એ પ્રમાણે સર્વે આકાશ પ્રદેશ પર છે એમ જાણવું. (૪) દ્રવ્યથી ભાવ અનંતમે ભાગે સુક્ષ્મ છે, કારણ કે એક આકાશ પ્રદેશ પર અનંતા પરમાણુઓ છે અને તે અનંતા પરમાણુઓના અનંતા પર્યાય છે. જેમકે એક પરમાણુમાં એક વર્ણ, એક ગંધ, એક રસ અને બે સ્પર્શ છે, વળી વર્ણ વર્ણમાં ફેર છે. કેઈ એક ગુણ કાળો, કેઈ બે ગુણ કાળ એમ લેતાંકે
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૬ (૧) મનુષ્ય દેહની પ્રાપ્તિ-અનંત પૂણ્યની વૃદ્ધિ થાય ત્યારે મનુષ્ય જન્મ મળે છે જીવે પ્રથમ તે અવ્યવહાર રાશિમાં એટલે અવકાહી નિગોદમાં જન્મ મરણે કરી અનંતકાળ કાઢયે અનંત પુણ્યની વૃદ્ધિ થઈ ત્યારે ત્યાંથી નિકળી વ્યવહાર રાશિમાં બાદર એકેદ્રિયપણે અનંત ગુણ કાળે પરમાણુ હોય છે. એ પ્રમાણે પાંચે વર્ણ, બે ગંધ, પાંચ રસ ને ચાર સ્પર્શનું સમજવું, વળી એક આકાશ પ્રદેશ પર બેપ્રદેશી પુદગળ સ્કંધ, ત્રણપ્રદેશી પુદગળસ્કંધ એમ ગણતાં અનંત પ્રદેશી પુદગળસ્કંધ પણ હોય તે તે દરેક સ્કંધના વર્ણ, ગંધ, રસ ને સ્પર્શના અનંત ભેદે થાય. હવે એક આકાશ પ્રદેશ પર રહેલા પુદગલ દ્રવ્યના ભાવના અનંતાનંત પર્યાય થયા. તેમને અકેક પર્યાય કાઢતાં કાઢતાં અનંતા કાળચક્રના સમય વીતી જાય છતાં એક આકાશ પ્રદેશ પર જે અનંતાં પરમાણુઓ છુટા છે તેના પર્યાય ખૂટે નહિ તે પછી દ્વિપ્રદેશી પુદગળ સ્કંધ, ત્રિપ્રદેશી પુદગળ વગેરેના પર્યાય કાઠવાનું તે ક્યાં રહ્યું ? એ પ્રમાણે લેકમાંના અસંખ્યાતા આકાશ પ્રદેશના વર્ણાદિક ભાવના અનંતાનંત પર્યાય જાણવા. એ પ્રમાણે કાળથી સૂક્ષ્મ ક્ષેત્ર, ક્ષેત્રથી સૂક્ષ્મ પરમાણુ પુદગલ દ્રવ્ય, અને પરમાણુ પુદગળ દ્રવ્યથી ભાવ દ્રવ્ય સુક્ષમ છે. વળી સ્થળ દ્રષ્ટાંત-કાળ ચણા પ્રમાણે, ક્ષેત્ર જુવારના દાણું પ્રમાણે, પુદગળ દ્રવ્ય બાજરાના દાણું પ્રમાણે અને ભાવ ખસખસના દાણું પ્રમાણે છે.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૭
ઉપજ. એ બાદર એકેદ્રિયના પાંચ ભેદ છે, (૧) પૃથ્વીકાય (માટી)-એની સાત લાખ જાતિ છે અને બાર લાખ ક્રોડ કુળ છે. પૃથ્વીના જીનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય બાવીશ હજાર વનું છે. (૨) અપકાયનપાણી)–એની સાત લાખ જાતિ છે. સાત લાખ કોડ કુળ છે એનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય સાત - fજાતિનું પ્રમાણ એવી રીતે છે કે–પૃથ્વીકાયના મૂળ પ્રકાર ૩૫૦, એને પાંચ વર્ણ બે ગધ, પાંચ રસ, આઠ સ્પર્શ અને પાંચ સંડાણથી અનુક્રમે ગણતાં ૩૫૦૪૫૪૨૪૫૪૮૮૫=૭૦૦૦૦૦ જાતિ પૃથ્વીકાયની થઈ. એ પ્રમાણે અપકાય, તેઉકાય અને વાયુકાયનું સમજવું, વનસ્પતિના મૂળ પ્રકાર ૧૨૦૦ છે. તેને પૃથ્વીકાયની પેઠે અનુક્રમે ગુણતાં ૧૨૦૦૪૫૪૨૪૫૪૮૪૫ ૨૪૦૦૦૦૦ લાખ જાતિ થઈ. એ પ્રમાણે જેની જેની ઃ જેટલા લાખ જાતિ હેય તેથી અર્ધા સૌ પ્રથમ લઈ તેને ઉપર પ્રમાણે પ૪ર૪પ૪૮૪૫=૨૦૦૦ ગુણતાં કુલ જાતિ (નિ) આવશે. એ પ્રમાણે તમામ કાયની થઈને ૮૪ લાખ જેનિ થશે. જેને વર્ણ ગંધ રસ, સ્પર્શ અને સંઠાણ એક હેય તેને એક જાતિ કહેવી. જાતિ છે તે માતાનો પક્ષ છે (૨) કુળની સમજણનું દ્રષ્ટાંત ભમરે એ એક જાતિ તે પણ એક ભમરે કુલમાને, એક ભમરે લાકડામાં, અને એક . ભમરો કચરામાનો એ પ્રમાણે ભમરાની એક જાતિનાં ત્રણ કળ થયાં એ પ્રમાણે તમામ કળાની સંખ્યા જ્ઞાનીએ ફરમાવી છે તે સત્ય કરી જાણવી.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૮
હજાર વર્ષનું છે. (૩) તેઉકાય (અગ્નિ)-એની સાત લાખ જાતિ છે. ત્રણ લાખ ત્રણ ક્રોડ કુળ છે એનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ત્રણ અહોરાત્રિનું (ત્રણ રાત ને ત્રણ દિવસનું) છે. (૪) વાઉકાય (હવા) –એની સાત લાખ જાતિ છે. સાત લાખ ક્રોડ કુળ છે. એનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ત્રણ હજાર વર્ષનું છે. એ ચાર સ્થાવરમાં આપણું જીવે અસંખ્યાત કાળ વીતાડે. (૫) વનપસ્તિ કાય-એની વીશ લાખટ્ટુ જાતિ છે. અઠ્ઠાવીશ કોડ કુળ છે. એનું દશ હજાર વર્ષનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય છે. એમાં નિગદ લેખે ગણીએ તે અનંત કાળ ગુમાવ્યું ત્યાંથી અનંત પુણ્યની વૃદ્ધિ થતાં એકેદ્રિયમાંથી બેઈદ્રિય (કાયા અને મુખ એ બે ઈદ્રિયવાળા જી-કીડા વગેરે)માં આવ્યો એ બે પ્રિય જીની બે લાખ જાતિ છે. સાતડ કુળ છે. એનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ૧૨ વર્ષનું છે. ત્યાંથી અનંત પુણ્યની વૃદ્ધિ થઈ ત્યારે તેઈદ્રિય (કાયા, મુખ અને નાક એ ત્રણ ઈદ્રિયવાળા જીમાંકડ, કીડી વગેરેમાં ઉપજે. એની બે લાખ જાતિ છે. આઠ લાખ ક્રેડ કુળ છે. એનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ૪૯ દિવસનું છે. ત્યાંથી અનંત પુણ્યની વૃદ્ધિ થતાં એરંદ્રિય (કાયા, મુખ, નાક અને આંખ એ ચાર ઈદ્રિયવાળા છો- માખી, મચ્છર, વીછી વગેરેમાં જન્મ થયે. એની બે લાખ જાતિ છે. નવ લાખ ક્રેડ કુળ છે.
હું વનસ્પતિકાયની ૨૪ લાખ જાતિ (યોનિ) છે. તેમાં ૧૦ લાખ જાતિ પ્રત્યેક વનસ્પતિની અને ૧૪ લાખ જાતિ સાધારણ વનસ્પતિકાયના જીની છે.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૭૯
એનું આયુષ્ય છ મહિનાનું છે. બેઈદ્રિય, તેઈદ્રિય અને ચરેઢિયના જીને વિલે પ્રિય છે કહે છે. એ ત્રણ વિકસેંદ્રિય જીવમાં જન્મ મરણ કરીને સંખ્યાને કાળ કા. + ત્યાંથી અનંતી પુણ્યવૃદ્ધિ થઈ તેથી “અસંશી તિર્યંચ પદ્રિય થયે; અને ત્યાંથી પણ અનંત પુણ્યની વૃદ્ધિ થઈ ત્યારે સંસી તિર્યંચ પદ્રિય થયે એ અસંજ્ઞી અને સંજ્ઞા તિર્યંચ પચેદ્રિયની ચાર લાખ જાતિ છે અને પાંચ ભેદ છે. તે પાંચ ભેદ વર્ણવે છે. (૧) “જળચર” (પાણીમાં રહેનારા મચ્છ, કાચબા વગેરે ) એના સાડાબાર લાખ ક્રેડ કુળ છે. સંજ્ઞા અસંશી બંને જાતા જળચર જીનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય કોડ પૂર્વેનું છે. (૨) થળચર (પૃથ્વી ઉપર ચાલનારા ગાય, ઘોડા વગેરે પ્રાણી) એનાં દશ લાખ ક્રોડ કુળ છે. અસંજ્ઞી થળચરનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય રાશી હજાર વર્ષનું અને સંજ્ઞીનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ત્રણ પત્યનું છે. (૩) “ખેચર” (આકાશમાં ઉડનાર કબુતર, પિપટ વગેરે પક્ષી) એમાં બાર લાખ ક્રોડ કુળ છે. અસંજ્ઞી ખેચરનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય પલ્યને અસંખ્યાત.મે ભાગ છે. (૪) “ઉપર” (પેટ ઘસીને ચાલનાર સાપ, અજગર વગેરે પ્રાણી), એનાં દશ લાખ ક્રેડ કુળ છે.
+ નિગાદથી માંડીને અસંતી તિર્યંચ પચંદ્રિયપણે ઉપયે ત્યાં લગી જવ, પરવશપણે ભૂખ, તરસ, ટાઢ, તાપ, છેદન, ભેદન, વગેરે ઘણું દુઃખ સહન કરતી વખતે અકામનિર્જરા થાય છે, તે પણ પુણ્યવૃદ્ધિનું કારણ છે.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૦
“અસ ની ઊરપર”નું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ત્રેપન હજાર વર્ષોંનું
અને સની ઉપરનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ક્રેઠ “ભુજપર” ( ભુજાના જોરથી ચાલનાર ઉંદર એનાં નવ લાખ ક્રાડ કુળ છે. અસની ભુજપરતું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ખેંતાળીશ હજાર વર્ષનું અને સત્તી ભુજપરનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ક્રોડ પૂર્વનુ છે; એ પાંચેમાં જીવ, ઉત્ક્રુષ્ટ ૮ ભવ લગાલગ કરે છે. એ આઠ ભવમાંના સાત ભવ સખ્યાતા આયુષ્યવાળા અને એક ભવ અસંખ્યાત વર્ષના આયુષ્ય વાળા હોય છે.
ક્રૂરતા કરતા જીવ નરક ગતિમાં અવતાર લે તા નરકના જીવાની ૪ લાખ જાતિ છે. પચીશ લાખ ક્રોડ કુળ છે. ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ૩૩ સાગરનું છે નરકમાં જીવાના એક સાથે એકજભવ થાય છે. લગાલગ ખીજો ભવ થતા નથી.× પરિભ્રમણ કરતા કરતા જીવ દેવગતિમા ઉપજો તે નરક અને સ્વર્ગ ( દેવલેાક)ના એક ભવ જ થાય છે. નરકના જીવ મરીને નરકમાં ન ઉપજે તેમ દેવતા મરીને દેવતાપણું ન ઉપજે. વળી નરકના જીવ મરીને દેવતાપણે ન ઉપજે અને દેવતા મરીને નારકીપણું ન ઉપજે કારણકે વિષેષ શુભ અને વષેષ અશુભ કર્મો વાનું સ્થળ ખાસકરીને મૃત્યુલેાકમાં ( ત્રિછાલેમાં ) છે. અહી ના કરેલા શુભ કર્મોના ખલા સ્વર્ગમાં દેવપણે ઉપજવાથી મળે. અને અશુભ કર્મોનુ ફળ નરકગતિમાં નારકીપણે ઉપજવાથી મળે છે. દ્રષ્ટાંત—કેઇ માણસ પેાતાની દુકાને મેાજમજા છેડી પ્રમાદ રહિત થઇ, કમાણી કરે તે
પૂનું છે, (૫) વગેરે પ્રાણી )
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૧
ત્યાં ચાર લાખ જાતિ છે. દેવતાના છવીશ લાખકોઠ કુળ છે. ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય તંત્રીશ સાગરનું છે. દેવગતિમાં પણ છવા ને એકજ ભવ થાય છે. એ પ્રમાણે મનુષ્યગતિમાં આવતાં પહેલા જીવને બીજી ત્રણ ગતિમાં અતિશય પરીભ્રમણ કરવુ પડે છે. તે પરિભ્રમણ કરતાં અનંત પુણ્યનો ઉદય થાય તે મનુષ્યગતિ પામે છે. એ મનુષ્યગતિમાં ચૌદ લાખ જાતિ છે. બાર લાખ કોડ કુળ છે ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય પૂલ્યનું છે. મનુષ્યગતિમાં પણ જે જુગલીયા મનુષ્ય તરીકે ઉપજે તે એકજ ભવ થાય છે. અને કર્મભૂમિ મનુષ્યમાં ભદ્રિક પરિગામી તરીકે ઉપજે તે લગભગ સાત ભવ કર્મભૂમિ મનુષ્યના થાય છે. + એ પ્રમાણે અનેક મુશ્કેલીઓ વટાવ્યા પછી મનુય ગતિમાં અવાય છે શ્રી પન્નવણ સુત્રમાં જ ની અઠ્ઠાણું પ્રકારે ગણતરી કરી તેમાં સર્વથી થોડા ગર્ભ જ મનુષ્ય કહ્યા છે. વળી ગર્ભજ મનુષ્યને ઉપજવાનું રથળ તે પિતાને ઘેર જઈ સુખેથી આરામ પામે છે. પણ જે માણસ દુકાને જમજા ઉડાવી પ્રમાદી બની પિતાના પૈસામાં આગ લગાડે છે. તેને પિતાને ઘેર એકાદશી કરવી પડે છે. અર્થાત ગરીબાઈ વગેરે દુઃખ ભેગવવી પડે છે. દુકાનને મધ્યક સમજે. અને ઘરને સ્વર્ગ તથા નરક ગણે.
+ એ સર્વે મળી ૮૪ લાખ જીવ નિ થઈ અને એક કરોડ સાડીસતાણું લાખ એટલી કોડનાં કુળ થયાં.
.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૨
ત્રીછા લેકમાં માત્ર અઢી કીપની અંદર છે. આખા લેકનું ઘનાકારે પરિમાણ ૩૪૩ રાજુ છે. તેમાં અઢી દ્વીપ તે માત્ર ૪૫ લાખ જેજનમાં જ છે. વળી તે ૪૫ લાખ જનમાં પણ બે લાખ ને આઠ લાખ જેજનના પહેલા એવા મોટા સમુદ્રો પડયા છે. એ સિવાય દીપની ભૂમિમાં પણ નદીઓપહાડે, વન વગેરે ઘણાં સ્થળો મનુષ્ય રહિત છે. એ બધા વિચાર કરતાં મનુષ્ય ભવ મળ ઘણું દુષ્કર છે.
(૨) આર્ય ક્ષેત્ર–મનુષ્યને અવતાર માત્ર મળવાથી કંઈ ધર્મ પ્રાપિત થઈ ગઈ એમ ન સમજવું. મનુષ્ય ગતિ તે મળી પણ તેમાં આર્ય ભુમિ મળવી બહુ દુર્લભ છે. મનુષ્યની ઉત્પત્તિનાં અઢી દ્વીપની અંદર ત્રીશ ક્ષેત્ર તે અકર્મ ભુમિ (જુગલીઆ) મનુષ્યનાં છે, અને છપ્પન ક્ષેત્ર અંતર દ્વિપનાં મનુષ્યનાં છે. એ ક્યાશી ક્ષેત્રનાં મનુષ્ય ધર્મ કર્મમાં બિલકુલ સમજતાં નથી. એ મનુષ્ય તે પિતાના પૂર્વે કરેલાં પુનાં ફળે, દેવતાઓની પેઠે સુખ ભેગવે છે. માટે અઢી દ્વીપ કર્મ ભુમિ મનુષ્યનાં પંદર ક્ષેત્ર માત્ર ધર્મ કરણ કરવાનાં રહ્યાં. એ પંદર ક્ષેત્રમાં પાંચ મહાવિદેહ ક્ષેત્ર છે ત્યાં તે સદા કાળ જૈન ધર્મ પ્રવર્તે છે, અને બાકીના પાંચ ભરત ક્ષેત્ર અને પાંચ ઈરવત ક્ષેત્રમાં દશ ઇંડાકોડી સાગરને સર્પિણી કાળમાંથી એક કોડાદ્રોડ સાગરથી સહેજ વધારે વખત ધર્મ કર્મ કરવાનું રહે છે. પાંચ ભરત ને પાંચ ઈરવત એ દશ ક્ષેત્રમાંના અકેક ક્ષેત્રમાં બત્રીસ હજાર દેશ છે. બત્રીસ હજાર દેશમાંથી પણ ધર્મ કર્મ કરવાના
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૩
તા માત્ર સાડી પચીશ આ દેશ જ છે સાડીપચીશ આ દેશનાં નામ + તેનું મુખ્ય શહેર અને ગામેાની સખ્યા કહે છે. (૧) મગધ દેશ—એની રાજધાની રાજગ્રહી નગરી છે અને એ દેશમાં એક ક્રોડ છાસઠ લાખ ગામા છે. (૨) ‘અંગ દેશ'-ચંપાનગરી અને પચાસ લાખ ગામા (૩) ‘વંગ દેશ’-તામલિતા નગરી અને એંશી હજાર ગામે છે. (૪) લિંગ દેશ’-ઇંચનપુર નગર અને અઢાર હજાર ગામ છે. (૫) ‘કાશી દેશ’-વારાણસી નગરી અને એક લાખ પંચાણુ હજાર ગામા છે. (૬) 'કાશળ દેશ–શાકેતપુર
શ્લેાક-આસમુદ્રાતુ બે પૂર્વાંત, આસમુદ્રાતુ પશ્ચિમાત્ ॥ તયે દેવાન્તર ગિર્ચા રાર્યાવર્ત વિદુ ધા: રર મનુસ્મૃતિ.
અથ-ઉત્તરમાં હિમાલય પર્વત, દક્ષિણમાં વિધ્યાચળ પર્વત અને પૂર્વ પશ્રિમે સમુદ્રો એની વચ્ચે આય ભૂમિની હદ છે.
શ્ચનધાય ઇન્તરમ્ ॥
તદેવ નિર્મિત દેશ માર્યાવત' પ્રવક્ષ્યતે ॥
શ્લાક-સરસ્વતી દવત્યા 4
મનુસ્મૃતિ શ્લાક ૧૭ અધ્યાય ૨.
અથ-સરસ્વતી નદીની પશ્રિમે, અટક નદીની પૂર્વમાં, હિમાલયથી દક્ષિણમાં, અને રામેશ્વરની ઉત્તરે
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________
ક્
૧૮૪
ગજપુર
‘કુશાવર્ત દેશ’–
(૯) પંચાળ
એ ચારે નગર અને નવ હજાર ગામ છે. (૯) ‘કુરૂદેશ'– પંચાવન હજાર ગામ (૮) સૌરીપુર નગર, છાસ હજાર મામા દેશ’-કપિલપુર નગર અને ત્રણ લાખ ને ત્રાશી હજાર ગામેા છે. (૧૦) જગાલ દેશ—આઈછતા નગરી, અઠ્ઠાવીશ હજાર ગામેા. (૧૧) વિદેહ દેશ’-મથુરા નગરી, આઠ હજાર ગામ. (૧૨) સોરઠ દેશ-દ્વારિકા નગરી, છ લાખ એંસી હજાર ત્રણસે ત્રેવીશ ગામેા. (૧૩) વચ્છ દેશ’—કૌશાંબી નગરી, અઠ્ઠાવીશ હજાર ગામે (૧૪) ‘સાંડિલ દેશ”—આંનંદપુર નગર,એકવીશ હજાર ગામા (૧૫) ‘મલય દેશ’ દિલપુર નગર, સાત હજાર ગામે (૧૬) ‘વરા’–મહુલપુર નગર, અઠ્ઠાવીશ હજાર ગામ (૧૭) ‘વરણ દેશ’–અછા નગરી, ખેતાલીશ હજાર ગામા (૧૮) ‘દશારણુ’-મૃતિકાવલી નગરી તેતાલીશ હજાર ગામા. (૧૯) ‘એન્રકા દેશ’ સાકિક્કાવતી નગરી, તેતાલીશ હજાર ગામે. (૨૦) સિંધુ દેશ’—વીતભય પટ્ટણ. છે લાખ પંચાસી હજાર ગામા (૨૧) ‘સેાવીર દેશ' મથુરા નગરી, આઠ હજાર ગામા (૨૨) સુરસેન દેશ’-પાવાપુર નગર છત્રીશ હજાર ગામા (૨૩) ભંગ દેશ' – મિશ્રપુર નગર, એક હજાર ચારસા વીશ ગામે. (૨૪) ‘કુાંલ દેશ' સાવથી-નગરી, તેત્રીશ હજાર ગામા, (૨૫) લાટ દેશ-કાટીપ નગરી, એ લાખ ખેતાલીશ હજાર
ગામ. (રપા)
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૫
» કેકે દેશ (અર્ધ )–સેતબિકા નગરી, બે હજાર પાંચસે. ગામ. એ દેશે ધર્મવાળા છે અને એમ આર્ય દેશકહે છે આર્ય દેશમાં મનુષ્ય અવતાર મળ મહા દુર્લભ છે.
(૩) “ઉત્તમ કુળ_એવા આર્ય દેશમાં જન્મ થયા પછી ઉત્તમ કુળની જેગ મળ બહુજ મુશ્કેલ છે. મહાન પુણ્યશાળી હોય તેને જ ઉત્તમ કુળમાં જન્મ થાય છે. કેટલાક કુલીન માણસે પુત્ર ન હોવાને લીધે ભારે આતુર રહે છે. પણ પૂર્વના મહાન પુણ્ય સમુહ વિના પુત્ર પ્રાપ્તિ થતી નથી. કારણ કે આ દુનિયામાં પુણ્ય શાળી જીવે થડા હોય છે. પણ નીચ કુળમાં જેશે તે પાપી જનેની પેદાશ ઘણી જ જોવામાં આવે કારણ કે આ જગતમાં પાપી છે બહુ જ જોવામાં આવે છે. વળી કેવળ જાતિ માત્રથી જ ઉંચ નીચ કહી શકાય નહિ. કારણ કે શરીરની આકૃતિ, અવયવ શરીરના અંદરના વિભાગ તે સર્વ મનુષ્યના એક સરખા જ હોય છે પરંતુ શાસ્ત્રમાં ઉંચ નીચ પણું જાતિથી નહી પણ ગુણ કર્મથી કહયું છે. ઉત્તમ ગુણોવાળાં અને સત્કર્મ કરનારાં મનુષ્ય ઉંચ ગણાય છે. અને નીચ કર્મ કરનારાં મમૂળે નીચ
1 x અનાર્ય પરદેશી રાજાને શ્રી કેશિશ્રમણ આચાર્યો ધર્મ સમજાવ્યું હતું. એ આચાર્ય મહારાજ એ દેશની જેટલી જગામાં વિચર્યા તેટલી જગા, આર્યભૂમિ થઈ બાકીની અનાર્ય ભૂમિ રહી.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________
ગણાય છે. શ્રી ઉતરાધ્યન સૂત્રના રૂપમાં અધ્યયનમાં શ્રી જયઘોષ મુનિ આ પ્રમાણે કહે છે – ગાથા-ક—ણું બંભણે હેઈ, કમુણું હાઈ ખતિઓ !
વીસે ક—ણું હેઈ, સુદે હવઈ કશ્મણ ૩૩ અર્થાત્ ઃ-કર્મ પ્રમાણે બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય વૈશ્ય અને શુદ્ર કહેવાય છે. બ્રહ્મ જાનાતીતિ બ્રાહ્મણ જે બ્રહ્મ એટલે આત્માને જાણે-આત્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરે તેજ બ્રાહ્મણ કહેવાય, ક્ષતાત્ ત્રાયતે યઃ સ: ક્ષત્રિય.” અનાથનું રક્ષણ કરે તેજ ક્ષત્રિય, વાણિજ્ય ( નિતિથી વેપાર ) કરે તે કહેવાય અને શુદ્ર સેવા કરે તે શુદ્ર કહેવાય છે. વળી ગ્રંથાતરમાં નીચ જાતિનાં લક્ષણ નીચે પ્રમાણે બતાવ્યાં છે.
ન વિશેષ પ્રતિ વર્ણનામ સર્વ ગ્રહ્મમયં જગતતા બ્રાહ્મણપૂર્વ શ્રેષ્ઠ હિ કર્મણ વર્ણતાં ગતમ્ |
મહાભારત શાંતિ પર્વ'. અર્થ :- વર્ણનું કંઈ વિશેશ પણું નથી. આ બધું જગત બ્રહ્મમય છે. પ્રથમ બધા બ્રાહ્મણ હતા. પછી જેવાં જેવાં કર્મ કર્યા તેવા વર્ણન પ્રાપ્ત થયાં. • “અધર્મચર્યયા પુર્વો વણે જઘન્ય
વણું માપધતે જાતિ પરિવૃત્ત ” અર્થાત: ઉત્તમ વર્ણવાળા પણ અધર્માચરણથી નીચતાને પ્રાપ્ત થતા જાય છે. અને
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૭
ધર્મચર્યયા જધન્ય વર્ણઃ પૂર્વ
વર્ણમાપદ્યતે જાતિ પરિવૃત્તો ” અર્થાતુ- નીચ વર્ણવાળા પણ ધર્માચરણથી ઉત્તમ તાને પ્રાપ્ત થતા જાય છે. આ આ પ્રમાણે આપસ્તંબ ધર્મ સત્રના પ્રશ્ન ૨ પટલ ૪ માં કહ્યું છે.
વિશ્વામિત્ર વસિષ્ઠ મતંગે નારદેડપિ ચ તપ વિશેષ સંપ્રાત્પા, ઉત્તમત્વ ન જાતિનઃ |
શુક નીતિ અધ્ય. ૪ પ્રકરણ ૪ વિશ્વામિત્ર, વસિષ્ઠ અને નારદ અષિ નીચ જાતિમાં ઉત્પન્ન થયા છતાં પણ તપશ્ચરણ કરીને ઉત્તમ થયા છે. એટલા માટે જાતિનું કશું વિશેષ નથી.
જપ નાસ્તિ, તપે નાસ્તિ, નાસ્તિ ચન્દ્રયનિગ્રહ | દયા દાન દમે નાસ્તિ, ઇતિ ચંડાલલક્ષણમ્ II
અથત–પરમેશ્વરને જપ, સ્મરણ, ધ્યાન ગુણાનુવાદ, સ્તવનકીર્તન ન કરે, રાતદિન પિતાના ઘર ધંધામાં જ રચ્યો પચ્ચે રહે; વ્રત-નિયમ-ઉપવાસ ન કરે, પણ સદા ખાઈ પીને શરીરને હૃષ્ઠપુષ્ટ બનાવવામાં આનંદ માને, ભક્ષ્ય અભક્ષ્ય વસ્તુને પણ વિચાર કરે નહિ પણ અગ્નિની પેઠે કંઈપણ ન છોડતાં સર્વને આહાર કરે, પછ ઈન્દ્રિયને ખરાબ રસ્તે જતી રેકે નહિ, પણ હમેશાં ગાનતાન
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૮૮
મેજમજા, નાટક ચટક તથા પરસ્ત્રીઓ સાથે વિષયલેગ ભેગવી આનંદ માને, કોઈપણ દુઃખી પ્રાણીને દેખીને દિલમાં અનુકંપા લાવે નહિ અને સદા પૃથિવ્યાદિક છએ કાયન જીવોની હિંસા કર્યા કરે અને મધમાંસનું ભક્ષણ કરે, કેઈને પણ કિંચિત્માત્ર દાન આપે નહિ, મહા પરિગ્રહી, કંજુસ અને મૂંછ બનીને બીજે કઈ ઉદાર જન દાન કરતે હોય તેને પણ અટકાવી અંતરાય કર્મ બાંધે છે; આત્મદમન, નિયમ, વ્રત પચ્ચકખાણ કંઈપણ કરે નહિ; એ પ્રમાણેનાં લક્ષણે જેમાં હેય તેને નીચ ચંડાળ જાતિને ગણવે. એ દુર્ગુણો જેનામાં ન હેય, યથાશક્તિ જપ, તપ, ઈદ્રિયદમન, દયા, દાન કરે તેને ઉત્તમ કુળને કહે એવું ઉત્તમ કુળ જેનકૂળ છે, અને જૈન કુળમાં જન્મ થ મહા મુશ્કેલ છે.
(૪) “દીર્ઘ આયુષ્ય”—ઉત્તમ કુળ તે મળ્યું પણ તેની સાથે લાંબુ આયુષ્ય મળવું જોઈએ. એવું લાંબુ આયુષ્ય મળવું પણ મહા મુશ્કેલ છે. ત્રીજા તથા ચોથા આરાનાં મનુષ્યનાં આયુષ્ય પૂર્વે જેટલાં હતાં એમના આયુષ્યના જેટલા સેંકડા થાય તેટલા શ્વાસોચ્છવાસ ચાર અબજ, સાત કરોડ, અડતાલીશ લાખ અને ચાળીસ હજાર થાય છે. એવાં સે વર્ષ સુખે સુખે પૂરાં કરનાર તે કઈક મહાભાગ્યશાળી હોય છે. લેક -આયુર્વેષશત નૃણ પરિામાં, રાત્રી તદવંગત |
તસ્યાઘૂસ્ય પરાઈમપરં: બાલદ્ધિત્વ: | શેણું વ્યાધિવિગદુ ખસહિત, સેવાદિભિનયતે | જીવે વારિતરંગચંચલતરે, સૌખયં કુતઃ પ્રાણનામ II
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૯
સારાંશ સે વર્ષની જીદગીમાં માણસને કેટલું સુખ મળે છે તે જરા વાણીઆની રીતે હિસાબ કરીને જોઈએ. એક વર્ષના ૩૬૦ દિવસ થાય છે તેથી ૧૦૦ વર્ષના ૩૬૦૦૦ દિવસ થયા. એ છત્રીસ હજારમાંથી અર્ધા એટલે અઢાર હજાર તે નિદ્રામાં ગયા ! કારણકે “નિદ્રાગુરૂજી પણ મિત મૂવા” હે ગુરૂજી! વગર મતે મિતરૂપ નિદ્રા છે. નિદ્રામાં સુખદુઃખ વગેરેનું કાંઈ પણ ભાન રહેતું નથી. બાકીને અઢાર હજાર દિવસના ત્રણ ભાગ કરે. છહજાર દિવસે બાળપણમાં જતા રહ્યા. તે પણ અજ્ઞાન દશામાં જ ગુમાવ્યા ગણાય કારણ કે બાળકને સત્યાસત્યનું જ્ઞાન હોતું નથી. બીજા છહજાર દિવસે જરા અવસ્થા (ઘડપણ)માં કાઢયા. વૃદ્ધાવસ્થા પણ મહાદુઃખનું કારણ છે એમ શાસ્ત્રમાં સ્થળે સ્થળે બતાવેલ છે.
જન્મ દુઃખે જરા દુઃખ એ અવસ્થામાં મન મોજ શેખ ભેગવવા ઈચ્છા કરે છે પણ ઈદ્રિયે ઘણું જ નબળી પડી જાય છે તેથી ખાનપાનાદિ ભગવતાં છતાં દુઃખને ખરેખર વધારે થાય છે. ઘડપણમાં આંખે બરાબર દેખાતું નથી. કાને સંભળાતું નથી. દાંત પડી જવાથી ખાવામાં મજા આવતી નથી અને ખોરાક ચવા ન હોવાથી પચતું પણ નથી. અપચે થવાથી અનેક રોગો ઉત્પન્ન થાય છે વૃદ્ધનું શરીર અશક્ત નકામું, તથા અળખામણું લાગે એવું થતું જતું હેવાથી સ્વજને અપમાન કરે છે. ઈત્યાદિ અનેક દુખે જરા અવસ્થામાં છે. એ રીતે બાળપણ ને ઘડપણના મળી બાર હજાર દિવસે ફેકટ ગયા. હવે જે છહજાર દિવસે જુવાન
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૦
અવસ્થાના રહ્યા. તેમાં પણુ કોઇ વાર શરીરમાં અનેક પ્રકારના રોગ ઉત્પન્ન થાય છે, રાગથી મુક્ત થાય તા કાઈ સ્વજનના વિચાગનું દુ:ખ પડતાં વિલાપ કરવામાં દિવસે જાય છે, એમાંથી પણ કાંઇ આરામ મળે ત્યાં તેા લેણુ દેણુ, આખરૂ લાભ હાનિ, તેજી મંદી, કજી કૉંકાસ, સગપણ વિવાહ, વગેરે અનેક ઉપાધિ આવી પડે છે. હું ! હિસાબી સુન્ન બંધુએ ! હુવે વિચારતા કરા કે સેસેા વર્ષનું આયુષ્ય છતાં તેમાંના કેટલા દિવસે તમે સુખમાં ગાળી શકો છે ? વળી કહ્યુક છે કે:—
ગાથા:-ગબ્લાઇમતિ વુયાજીયાણાં, નરા પરા પ‘સિહા કુમાર જોવણુગા મજ્જિમા થેરગાય, ચયતિ આયુક્ખય પક્ષીણા સૂયગડાંગ સૂત્ર સારાંશ: ભોગ ભોગવવા ટાણે નવ લાખ સત્તી પચેંદ્રિય મનુષ્ય સ્ત્રીના ગર્ભાશયમાં ઉપજે છે. એમાંના એક એ કે ચાર જીવતા રહે છે. બાકી બધા પુરૂષના વીર્યના સ્પર્શથી મરી જાય છે. તે પછી પણ કેટલાક ગર્ભાશયમાં તરતજ, કેટલાક ગર્ભાશયમાં થેડા મહિના થયા પછી, કેટલાક અન્ય અસહ્ય સચેાગ થવાથી, કેટલાક પ્રસવતાંજ આડા આવે છે ત્યારે કાપીને કાઢવા પડે છે તેથી, કેટલાક જન્મ થયા બાદ મૂર્ખાઇને લીધે બાળપણમાં અને કેટલાક ભરજુવાનીમાં મૃત્યુ પામે છે. અધા વિઘ્નાથી ખચી જો કોઈ ઘડપણુ લગી ટકે છે તેા તેના છેવટ કાળ તે આવે છે. જેમ ફરતી ઘટીનાં બે પડ વચ્ચે
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૧
જે દાણ આવ્યા તે આખા ને આખા રહેવાનો ભરોસે રહેતો નથી, ઘંટીના કેટલાક આંટા ફર્યા પછી તેનો લેટ થવાને; તે પ્રમાણે કાળ રૂપ ઘટી છે, તેનાં બે પડ છે; ભૂતકાળરૂપી નીચેનું એક સ્થિર પડ અને ભવિષ્ય કાળરૂપી ઉપરનું ફરતું પડ એમ બે પડ છે એ બે પડની વચમાં સાંસારિક અનંત જ આવેલા છે, હવે એ જીની કાયાનો શે ભરેસે કે આટલા દિવસની અંદર કાયા પડી જઈ તેની ભસ્મ થશેજ!! એમની કાયાને એક દિવસ અંત આવશે એટલી વાત તે નકકી છે.
પ્ર. ૧ શ્રી તીર્થંકરદેવના શ્રાવક-શ્રાવિકાઓની સંખ્યા કલ્પસૂત્રમાં આવે છે, તે ચેથા ગુણસ્થાનકની કે પાંચમા ગુણસ્થાનકની ?
ઉ૦ પાંચમા ગુણસ્થાનકની હોય એમ લાગે છે. સેન પ્રશ્ન ઉલ્લાસ ત્રીજો પ્રશ્ન ૨૩ર માં જણાવ્યું છે કે
શ્રી તીર્થકર મહારાજા પાસે જેઓ સમ્યક્ત્વ પામવાપૂર્વક દેશવિરતિ આદિ પામ્યા હોય, તેઓને જ શ્રી તીર્થકરના પરિવારમાં ગણવા.
પંડિત શ્રી વીરવિજ્યજી કૃત પંચકલ્યાણની પૂજામાં
એક લખ ચઉસઠ સહસ છે, શ્રાવકને પરિવાર, સગવીસ સહસ તે શ્રાવિકા, તિગ લખ ઉપર ધાર (૨)
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૨
દેશવિરતિધર એ સહુ,પૂજે જિન ત્રણ કાળ; પ્રભુ પઢિમાં આગળ ધરે, નિત્ય નૈવેદ્યનો થાળ.
(૩) આ બન્ને કથનથી શ્રી તીર્થંકરદેવના શ્રાવક-શ્રાવિકા પાંચમાં ગુણસ્થાનકવાળા હાય એમ લાગે છે.
પ્ર૦ ૨ ગ્રહણુશિક્ષા અને આસેવનશિક્ષા એટલે શુ અને તે સાધુને જ હાય કે શ્રાવકને પણ હાય ?
૩૦ ગ્રહણુશિક્ષા એટલે જ્ઞાન મેળવવું અને આસેવનશિક્ષા એટલે ક્રિયાનુષ્ઠાન કરવું.
આ ઉભય પ્રકારની શિક્ષા સાધુ તથા શ્રાવક બન્નેને હાય. સાધુની ગ્રહણુશિક્ષા જધન્યથી અષ્ટપ્રવચન માતાનું સુત્રાથી જ્ઞાન અને ઉત્કૃષ્ટથી બિન્દુસાર પર્યન્ત ચૌદ પૂર્વનુ
માન.
શ્રાવકની ગ્રહણશિક્ષા જઘન્યથી સામાયિકાદિ સુત્રા ગ્રહણરૂપ અને ઉત્કૃષ્ટથી દશવૈકાલિકના ચાર અધ્યયન સુધી સૂત્ર તથા અર્થથી અને પાંચમું અધ્યયન વગેરે માત્ર વ્યાખ્યાનાદિ દ્વારા અય સાંભળવા રૂપ જ.
સાધુની આસેવનશિક્ષા-પંચપરમેષ્ઠિ મખામન્ત્રને ( સાત- આઠવાર ) ગણવા પૂર્વક સ્વાધ્યાય-પ્રતિક્રમણ-પ્રતિલેખનાદિ
સ...પૂ
વિધિપૂર્વક હમેશ પાલન કરવું તે.
શ્રાવકની આસેવનશિક્ષા-નમસ્કાર મહામન્ત્રના સ્મરણપુર્વક જાગ્રત થઈ પ્રાત કાલથી માંડીને અહારાત્રિ-પાક્ષિક
નમસ્કાર
જાગ્રત થઈને સમાચારીનું
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૩
આદિન પ્રત્યેક ધર્માનુષ્ઠાનેનું વિધિપૂર્વક પાલન કરવું તે.
પ્ર૦ ૩ સામાયિકને કાળ બે ઘડી જ કેમ ?
ઉ, સામાયિકને બે ઘડી કાળ કહો છે, તે સામાન્યથી છે.
શાસ્ત્રમાં કહયું છે કે- જાવ નિયમ પજજુવાસામિ એ પ્રમાણેને પાઠ જે કે સામાન્ય વચનરૂપ છે, તે પણ જઘન્યથી ઓછામાં ઓછું અન્તમુહુર્ત સુધી તે (બે-ઘડી સુધી) અવશ્ય સામાયિકમાં રહેવું જોઈએ. અન્તર્મહત્ત પછી પણ ચિત્તની સ્થિરતા ટકે ત્યાં સુધી બીજું સામાયિક લઈ સામાયિકમાં રહી શકાય. વર્તમાનમાં વધારેમાં વધારે લાગલાગટ ત્રણ સામાયિક લેવાની પ્રથા છે.
પ્ર૦ ૪ અપસંસારીને ઓળખવા માટે સામાન્ય લક્ષણે કયાં છે ?
ઉ૦ અલ્પાહાર, અલ્પનિદ્રા, અપારંભ, અપરિગ્રહ, અલ્પકષાય, સ્વાર્થ ત્યાગ, પરાર્થકરણ, પાપભીરુતા, જિનભકિત, જીવમૈત્રી, ગુણાનુરાગ દુખિત-દયા, દુર્ગણી પ્રત્યે માધ્યસ્થ, પ્રશમ, સંવેગ ભવનિર્વેદ, અનુકંપા, આસ્તિક્ય વગેરે.
પ્રે૫ આબન્નસિદ્ધિક જીવનું લક્ષણ શું?
ઉ૦ સર્વજ્ઞકથિત ધર્મનુષ્ઠાનેમાં વિધિનું પાલન અને હંમેશા વિધિમાં સતત આદર વગેરે.
પ્ર. ૬ સમકિત અને દેશવિરતિ કાળ કરીને કયી ગતિમાં જાય ?
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૪
ઉ૦ સમક્તિની હાજરીમાં આયુષ્ય બાંધ્યું હોય એવા દેવતાઓ અને નારકે મનુષ્ય ગતિમાં જાય.
સમકિતી અને દેશવિરતિ એવા તિર્યંચ તથા મનુષ્ય જઘન્યથી પહેલે દેવકે જાય.
દેશવિરતિ તિર્યંચ ઉત્કટથી આઠમા દેવલેકે જાય. દેશવિરતિ મનુષ્ય ઉત્કૃષ્ટથી બારમે દેવકે જાય. પ્ર. ૭ સાધુ કાળ કરીને કયાં જાય ? ઉ૦ સાધુ સામાન્ય રીતે બે પ્રકારનાં છે. ૧ છવાસ્થ અને ૨ કેવલી. તેમાં કેવલી સાધુ મોક્ષમાં જ જાય.
છદ્મસ્થ સાધુ ઉત્કૃષ્ટથી સર્વાથ સિદ્ધ વિમાનમાં જાય અને જઘન્યથી પહેલા દેવલેકમાં જાય, પણ જે તે સાધુ ચૌદપૂવી હોય તે જગન્યથી છઠ્ઠા દેવલોકમાં જાય.
અહિં છઠ્ઠા તથા સાતમા પ્રશ્નમાં જે ગતિને પ્રકારે બતાવ્યા છે, તે પિતપિતાના આચારમાં રત હોય એવા સાધુ અને શ્રાવકો માટે સમજવાના છે.
સાધુકિયામાં સારી રીતે રહેલા દ્વત્રલિંગી (મિથ્યાદ્રષ્ટિ) ભવ્ય કે અભવ્ય જઘન્યથી ભવનપતિમાં અને ઉત્કૃષ્ટથી નવમાં ગેયક સુધી જાય છે.
પ્ર. ૮ દેવતાઓ ચવીને ક્યાં ઉત્પન્ન થાય છે ? ઉ૦ ભવનપતિ, વ્યન્તર, જતિષી અને પહેલા બીજા
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________
દેવલાકના દેવા ખાદર લબ્ધિ પર્યાપ્તા પૃથ્વીકાય, અકાય, પ્રત્યેક વનસ્પતિકાય અને ગજ લબ્ધિપર્યાપ્તા સખ્યાતવષ ના આયુષ્યવાળા મનુષ્ય તથા તિયચમાં ઉત્પન્ન થાય.
ત્રીજાથી આઠમા ધ્રુવલેાકવાળા દેવા, ઉપર કહેલા સખ્યાત આયુષ્યવાળા તિર્યંચ અને મનુષ્યમાં જ ઉત્પન્ન
થાય.
નવમા દેવલેાકથી સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનવાળા સર્વ દેવા, કેવળ ઉપર કહેલા સખ્યાત વર્ષના આયુષ્યવાળા મનુષ્યમાંજ
ઉત્પન્ન થાય.
૧૯૫
પ્ર૦ ૯ સાધારણ વનસ્પતિકાયના જીવા એક સમયમાં કેટલા જન્મે છે અને કેટલા મરે છે.
ઉ॰ સાધારણ વનસ્પતિકાયાના જીવેા પ્રતિ સમય અનન્ત લેાકાકાશના પ્રદેશ રાશિ જેટલા જન્મે છે અને મરે છે. પ્ર૦ ૧૦ પૃથ્વીકાય, અલ્ફ્રાય, તેકાગ, વાઉકાય અને પ્રત્યેક વનસ્પતિકાયના જીવા એક સમયમાં કેટલા જન્મે અને મરે ?
ઉ॰ આ જીવા પ્રતિ સમય અસખ્ય લાકાકાશના પ્રદેશ રાશિ જેટલા જન્મે છે અને મરે છે.
પ્ર. ૧૧ ત્રસ જીવા એક સમયમાં કેટલા જન્મે અને
મરે ?
૩૦ ૧ એઇન્દ્રિય. ર તેઇન્દ્રિય.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૬ ૩. ચઉરિન્દ્રિય. ૪. પંચેન્દ્રિય તિર્યચ. ૫. સંમુર્છાિમ મનુષ્ય. ૬. અપ્રતિષ્ઠાન નરકાવાસને છોડી બાકીના
નરકાવાસના નારકે અને ૭. સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનના દેને છોડીને
બાકીને સર્વ દેવે આ સાત ત્રસ રાશિઓ અસંખ્ય જીવરૂપ છે, તે સાતે ટસ રાશિમાં પ્રતિ સમય જઘન્યથી એક અને ઉત્કૃષ્ટથી અસંખ્ય-અસંખ્ય જ ઉત્પન્ન થાય છે અને મરણ પામે છે, અને તે પણ ઉત્કૃષ્ટથી નિરંતર આવલિકાના અસંખ્યાતમાં ભાગના સમય સુધી.
અહિ સાતમી રાશિમાં-સ્વાર્થસિદ્ધ સિવાયના સમગ્ર દેની એક રાશિ ગણેલી છે, એમ સમજવું. બાકી અલગ અલગ ગણવામાં આવે તે-નવમા દેવલેકથી માંડીને છેક અનુત્તરના ચાર વિમાનવાસી દે અસંખ્ય અસંખ્ય હેવા છતાં તેમાં પ્રતિ સમય ઉત્કૃષ્ટથી સંખ્યાતા જ એવે છે અને સંખ્યાતા જ ઉત્પન્ન થાય છે, કારણ કે-એ આનત દેવેલેકથી છેક સર્વાર્થસિદ્ધ સુધીના દેવે સંખ્યાત આયુષ્યવાળા ગર્ભજ મનુષ્યમાં જ જાય છે અને તે દેવલેકમાં આવનારા પણ સંખ્યાત આયુષ્યવાળા ગર્ભજ મનુષ્ય જ હોય છે
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૭
મરૂદેવી માતાની સઝાય. (મનુષ્ય ભવનું ટાણું કાલે વહી જસેરે,
અરિહંત ગુણ ગાવે નરનાર એ રાગ) ભારત ભૂષણ માતા મરૂદેવી થયા, જુઓ જુઓ સતીનું ચરિત્ર; જીવન ભરમાં દુઃખ દીઠું નહિરે, જેહનું પુણ્ય પવિત્ર,
સુહાસણ રહ્યા ઢેડ પુરવ લગીરે, નિત નિત નવલા વેશ ભર યૌવન સમ સેહામણા, કાળા ભમર રહ્ય કેશ.
ભારત૦ ૨ પાંચસે ધનુષ્યની ઉંચી દેહડીરે, સેવન વરણ હોય; કેળ સરીખી કેમલ વળી, ચમકતી ચામડી જય.
ભારત. ૩ ગજ ગામીની મૃગનયણ સતીરે, શશી સમ વયરે હેય; નારી વૃદમાં અધિકી દીપતીરે, એ સમ જેડી ને કેય
ભારત ૪ પીયર સાસરું સત્તીએ જાણ્યું નહિરે, નવિ જાણ્યા દેશ વિદેશ; સુખ કે દુઃખનું નામ નવિ જાણીયું રે, જીવન ભરમારે લેશ;
ભારત, ૫ જન્મથી માંડી માતા મરણ લગીરે, નવિ લીધું ઔષધ એક શરીરે વ્યાધી કદી નવ ઉપરે, જીવન ભરમારે છેક
ભારત ૬.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯૮
સહસ્ત્ર ચેસઠ નિરખી પેઢીને, એકે મુવે નવ સુ કાન; સ્વર્ગથી અધિક સુખમાં જીલતારે, પામ્યા ચોદશી માન.
ભારત ૭ કંડ પુરવમાં થયું એકજ જેડલું રે, રૂષભદેવ સુમંગલા નામ; ધર્મ પ્રરૂપક ત્રિભુવન ધરે, થયા રૂષભદેવ સ્વામ.
- ભારત, ૮ એકસે પ્રૌત્ર દાદીને થયા, પ્રૌત્રી બ્રાહ્મી સુંદરી દેય; કુટુંબ કબીલે સૌ સાજન સુખ, દુઃખી નવ જે કેય.
ભારત, ૯ રત્ન સિહાસણ માતાના બેસણરે, અંગે શેલે શણગાર અમરી ભમરી દેય ઘરે ચશ્મરીરે, ધન્ય માતા અવતાર.
ભારત ૧૦ ચકો ભરત છ ખંડને ધરે, એહ પ્રૌત્ર તુજ થાય; ચરણ કમળમાં નિત્ય કરે વંદનારે, આજ્ઞા શીર ઉઠાય.
- ભારત, ૧૧ કુટુંબ કબીલે સૌ તુજ ખોળે રમેરે, પ્રણમે નિત્યનિત્ય પાય; ખમા ખમા તુજ ભણી સૌ ઉચ્ચરેરે, સૌકે સેવાને ચહાય.
બત્રીસ બધ નાટક નિત્ય નિહાળતારે, તુજ આગળ વાગતા સૂર; જગ જનની માતા ઘણું જીવજોરે, સંભળાતા નિત્ય આ સૂર.
ભારત૧૩ પુણ્ય પનોતી માતા તુજ સમીર, જગમાં અન્ય ન કેય; સુર નર વિદ્યાધર ધરણિપતિરે, એ તુજ સેવક હોય
ભારત ૧૪
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________
૧૯
ત્રીભુવન નાયક લાયક પ્રભુ રૂષભ તુજ બેટડે હોય; ચૌદ રતન નવનિધિ આંગણેરે, ઈચ્છા અપૂરણ ન કેય,
ભારત ૧૫ તુજ સરીખા આ સંસારમાંરે, પુણ્ય વંતા નવ હાય. અજબ માતા ગઝબ તુજ વાતડીરે, પાર ન પામે કેય.
ભારત. ૧૬ હાથીને હદે માતાજી ચાલીયારે, પુત્રને દેખણ કાજ; દેવ દુંદુભિના નાદે જાણીયુ રે, એ રૂષભનું ધર્મરાજ
ભારત, ૧૭ પુત્રની રૂદ્ધિ જોઈ માતા હરખીયારે, ત ત મેહ તેવાર, અંત કૃત કેવળી માતાજી થયા રે, પિચ્યા પચ્યા મેક્ષ મજાર.
ભારત, ૧૮ ત્રીગડે બેઠા રૂષભ આણંદજીરે, સેવે સુર નર પાય; ખાંતિ શાંતિધર પ્રભુ તારજો રે, શ્રી સંઘ એમ ગુણ ગાય.
ભારત૧૯ નાગોરી વડ તપ ગચ્છ પતિરે, પાર્શચંદ્ર સૂરી રાય; જગતચંદ્ર કુલચંદ્રમણિરે, એમ મરૂદેવીના ગુણ ગાય.
ભારત ૨૦
દીપક આર્ટ પ્રિન્ટરીઃ દફતરી રેડ, મુંબઈ-૬૪, ફેનઃ ૬૮૩૪૬૫.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ SS S ક્ષાંત્યાદિ ગુણ સંપન્ના, તિલ કાંકિત ભાલિકા; શ્રીમતી ભારતી દેવી, ભૂયાન્ન; સુખદાયિની 1. M T .. For Private & Personal use only