Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIbhagavatI sUtra bAgAlA sagara -[bhAga-3) ezA-2] musica SONA SUIVA . ( 5 ) Ni[D[SKAR (PROVINSSOISTAISLINIEROSMALABORWUSHMANDUARA AVOSDA SARTORIAUS gIta | pU.AcAryazIvivalAdhisarodAtAjI che ma NI e haka
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 **X*X*XX www || nacara savajI sAtaLa - || OM hA~ zrI gharaNendra - padmAvatI - pUjitAya rAghezvara-pA na thAya-namaH | II Atma-kramaNa-dhisUrIzvara salUmukhya namaH / / bhagavatI sUtranA vyAkhyAno [ bhAga-3 : aza--2 ] ( siddhapada-vivecana ) mUlatha : paMcamAMga zrI bhagavatIjI sUtra, graMthakartA :gaNadhara sudharmAsvAmIjI. TIkAkAra - navAMgI TIkAkAra pU. A. deva abhayadevasUrIzvarajI ma. vyAkhyAtA : pU. A. deva labdhisUrIzvarajI ma. avataraNakAra :pU. pa', vikramavijayajI ma. (tIrthaM prabhAvaka pU. A. devavikramasUrIzvarajI ma.) sapAdaka : tIrtha prabhAvaka pU. A. deva vikramasUrIzvarajI ma.nA ziSya muni rAjayavijayajI ma. wwwwwww
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtranA vyAkhyAno [ bhAga-3 : aza 2 ] ( sidhdhapada vivecana ) saMpUrNa prakAzana vyayarno:- prAptisthAna :keniMga sTrITa jaina saMgha 1. rAjendra e. dalAla jJAnakhAtuM, 40/3, rAma gopAla peTha, haH vRjalAlabhAI sIkaMdarAbAda (e. pI.) prApta 2kama ; rUA. 10,000 (daza hajAra) 2, maphatalAla mehanalAla 16, ne pIyana reDa, gAIDa-6, muMbaI-6, prakAzaka :labdhisUrIzvarajI mArakasaMskRti kendra, bIralA menzana, prArthanA samAja, mubaI-2 3. rameza sI. zAha 179 vijayanagara kolenI, gujarAta hAusIMga borDa, navA vADaja, amadAvAda-13. 4. zrI bhurAlAlabhAI, sarasvatI pustaka bhaMDAra, hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda-1 mudraNa sthAna :zrI labdhi prinTasa, dhajAgarAvALI zerI, phAnasavALo Dele, kaNabIvADa, bhAvanagara (gujarAta) vinAmUlya bheTa tarIke
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ che mArI zakI ya labdhisUrIzvarajI smAraka saMskRti kendra dina-pratidina potAnA patha para AgekUca kare che. pUjyavarganI asIma kRpA A saMsthAnA kAryane aneruM protsAhana ApI rahela che. chellA varSamAMnuM A chaThuM pustaka che. tAjetaramAM ja jainadharmanI rUparekhA, yAtrAsaMgha, labdhi-vikrama-paMja, sAdhvI zrI saMghayazA-jIvana-kavana, vikama-bhakti-saritA, prasiddha thayela che ane tethI A pustaka prastuta saMsthA taraphathI 38mAM pustaka tarIke prasiddha thaze. pa3ra pAnAne A vizALa graMtha chapAvavAne ane te mATe tamAma kharca thAya tene lAbha vayevRddha pU. AcAryadeva jayaMtasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI keniMga sTrITanA jJAna khAtA taraphathI levAyelo che. tIrthaprabhAvaka pU. AcArya 96, keniMga sTrITanA cAturmAsa daramyAna zrI bhagavatIjI sUtranuM vAMcana karyuM hatuM. A vAMcanathI prabhAvita thayela ane suMdara rIte zrI bhagavatIjI sUtranuM vAMcana karAvanAra zrI vajubhAine paNa bhagavatIjI jevA mahAsUtrane AzrayIne thayelA vyAkhyAne prasiddha thAya tevI IcchA thAya te svAbhAvika
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, tethI temanI vizeSa preraNAthI keniMga sTrITanA vahIvaTa dAre e jJAnakhAtAnI rU. 10,000nI suMdara rakamathI lAbha lIdhe che. e mATe teone huM AbhAra mAnuM chuM "arihaMta pada vivecanana'nA vyAkhyAnanI pUjya sAdhubhagavaMte taraphathI avAranavAra mAMga hajI paNa AvyA kare che tethI samajAya che ke tattvarasiyA lokomAM vizALa vivecanavALe graMtha paNa avazya priya thaI paDaze.' hajI paNa bhagavatIjI sUtranA bAkInA vyAkhyAne jaldI prasiddha thAya tevI tIrthaprabhAvaka pU. gurUdeva vijayavikramasUrIzvarajI mahArAjane prArthanA che. temanA vidvAna pU. sAdhu-sAdhvIjI mahArAjAo AvA kAryamAM rata rahI avazya zIghratAthI kArya pUrNa kare. -kasturacaMda jhaverI .
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ { prAstA vikama che bhagavatI sUtranA "name arihaMtANuMnA vivecanarUpa bhAga-3 aMza-1 mudrita thaI gayela che jenuM aneka bhAvikoe tenuM vAMcana manana karI AtmAne paramAtmA banAvavA mATe prayatnazIla banyA che. have A prastuta "name siddhANaM'no vivecanAtmaka graMca mudrita thai cUkI che. A vivecanamAM vyAkhyAtA pU. gurudeve TIkAkAra zrI abhayadevasUrIzvarajI mahArAjanI vRttinA AdhAre "name siMddhANaM'nA jeTalA artha thAya che teTalA arthonI suvAcyavizada vivecanA karavAmAM AvI che. AnI sAthe sAthe aneka matavAdienA matanuM yukti purassara nirasana karavAmAM AvyuM che. bIjA aneka padArthonuM rahasya khelavAmAM AvyuM che. A badhuM vAMcanathI ApaNane spaSTa dekhAI Avaze. vyAkhyAtA sUrIzvarajI manuM zAstradehana keTaluM vizALa ane talasparzI hatuM te mATe vidvAna vAMcakone kazuM ja kahevAnuM rahetuM nathI! nAstikavAda, mekSavAda, karmavAda Adi aneka vAdenuM nirUpama varNana karavAmAM AvyuM che. temaja lekAmAsathI svabhAvika uThata prazrana "mekSamAM sukha zuM " teno javAba eTalA badhA vividha pAsAne khyAla karIne ApavAmAM AvyuM che ke sAmAnya vAMcakane mekSanuM sukha sAkSAt thatuM lAge !
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane vidvAna vyAkhyAtAone A zAstrIya padArtha mahinAo sudhI vyAkhyAnamAM chaNa zake tevI sAmagrI prApta thAya tema che. kevalisamudraghAta tathA aspRzaddagati vagere Agamika viSane suMdara vicAra karavAmAM AvyuM che. jema rasamaya dRSTAMte sthAne sthAne che tema gazAlakanA trirAzikamatanuM mekSamArga mATenA vividha rastAnuM temaja bhAsarvazrI ane dayAnaMdajI jevAnA matanuM je varNana ahIM karavAmAM AvyuM che. te mArA namra abhiprAya pramANe anyatra durlabha che. jyAre A badhA vivecano zrotAo sAMbhaLatA hatA tyAre temAM tallIna banI jatAM temane huM paNa eka chuM. pUjya gurudevanI e eka ajaba zakita hatI ke agharAmAM agharA viSayane paNa saraLa banAvI detA, AthI ja emanA vyAkhyAnanA graMtha sarvagrAhya banyA che. AnuM saMpAdana vidvAna prasiddhavaktA munirAja zrI rAjayazavijayajIe pitAne samaya na maLato hovA chatAM samaya ApIne pU. gurudevane hRdayaMgama bhAvene tevA ne tevA ja rAkhI karyuM che. hajI AgaLa pU. gurudevanA vyAkhyAnene saMgraha chapAvavA mATe huM AzA rAkhuM chuM te AzA pU. gurudevanI paramakRpAthI saphaLa thAya tevI IcchA rAkhIne viramuM chuM. daH vikamasUri. sAbaramatI-amadAvAda, 21-1-76
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya vayevRddha pU. AcAryadeva zrImad vijayajayaMtasUrIzvarajI ma. sA.nI zILI chAMya ane pratidina pravRddhaprabhAvI, nitya bhaktAmara stotrapAThI, vAtsalyagaMgA samA tIrthaprabhAvaka pU. gurUdeva zrImad vijayavikramasUrIzvarajI ma. sA.nI pAvana gedamAM yathAzakya saMyamaArAdhanA karavAno AnaMda ke I. ane re ja che. zAsana saMniSTha pUje e ja icchI rahyA che ke paramatAraka jenaratna vyAkhyAnavAcaspati, kavikalakirITa pU. pAda AcAryadeva zrImad vijayalabdhisUrIzvarajI mahArAjAe Apela amara vAraso pote saphaLa kare.ziSya-ziSyAgaNamAM AkaMTha tenuM siMcana thAya ane vartamAna jagatane A alakhanA avadhUtano paricaya temanA sAhitya dvArA paNa satata maLyA kare! mArA pUjya gurUdevanuM eka paNuM vyAkhyAna evuM bhAgye ja haze ke jemAM teoe dezanA ApatA....A te meM mArA gurUnA mukhethI sAMbhaLyuM che. pachI zAstramAM vAMcyuM, paNa..saMskAra vAMcavAthI nathI paDyo ane te mArA gurunA mukhe sAMbhaLavAthI ja yAda che." A vAkya na kahyuM hoya ane A vAkya bolatA pU. gurUdevano AtmA je namratA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ anubhave che. je saralatAnA bhAnamAM masta thAya che te drazya dezanIya hoya che. ane pratyeka AtmA mATe A bhAva anamedanIya ane anukaraNIya paNa hoya che. AvA vAtsalyamaya sarala ane "jena jayati zAsanama "ne jayanAda guMjavatA pUjya gurUdevanI nizrAmAM puNyage zAsananI sevAmAM sahAyaka thavAnuM yatkiMcita bhAgya maLe ja tethI ane kAryavyagratAne kAraNe Aje siddhapada vivecana'nuM saMpAdanakArya pAMca varSa bAda pUrNa thAya che. kAryavyagratAnI vAta sAcI hoya te paNa A vizALa kArya mATe have pramAda khaMkherIne bAkI rahela zrI bhagavatIjI sUtranA vyAkhyAnanA saMpAdanakAryane zIghratAthI paripUrNa karavuM che. gurUkRpA anukULa saMyoge pradAna karaze ja e vAta niHzaMka che. saMpAdanakArya aMge "arihaMtapada vivecana mAM paNa khulAso karela che ke A AkhA ya pustakamAM je zreSTha che.... mananIya che.AcaraNIya che te pUjya jenaratna vyAkhyAnavAcaspati sva. pU. AcAryadevanuM che ane kaMIka khalanA hoya te mArI maMda buddhinA kAraNe che. saMpAdanakArya bAda banelI presa kopI tIrthaprabhAvaka pU. gurUdeve atIva vyagratAnA kAlamAM paNa vAraMvAra joyela che. pheraphAra karavA mATe egya sUcane paNa karela che ane aMte temanI ja mahanIya kRpAthI A kArya Aje pUrNa thayuM che. bhaviSyamAM zIghratAthI AgaLa vadhAya evA ja AzIrvAdanI abhyarthanA. -rAjayazavijaya. 5-1-76 zerIsA.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA 11 41 namo sidadhANane prathama atha AtmA nAstika AtmAne kema nathI mAnate ? * bRhaspatinuM darzata Atmasididha dekhAya te mAnavuM ke hoya te mAnavuM zuM pratyakSa pramANa sAcuM ja hoya che ? vInA kulA kevI rIte pAchA maLyA ? AtmA'nI siddhi mATe anumAna jAtismaraNanA dAkhalA zuM siddha kare che ? yAda kAne Ave ? smaraNa kone thAya ? 47 . natismaraNa jJAna eTale zuM ? thayeluM natismaraNuM cAlI jAya tenuM daSTAMta tarata janmela bALakanuM hAsya ane rUdana garbhamAM rahelA bALakane paNa jJAna che. 62 bhUtapretanA nAme DhAMga AtmA che; chatAMya dekhAte kema nathI ? jaina darzananI daSTie AtmA yAne AtmAnuM vAstavika svarUpa karmonI sidhi - sItAnuM haraNa jagatanI vicitratA ane vividhatA kenA kAraNe 78 zuM AhAra vihAra vividhatAnuM kAraNa che? 48 5
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10, paDe che 81 1.00 "zuM buddhi ane parizrama bhASyanuM kAraNa che ?" niSphaLa prayatna vAraso kene male ? karma kAraNa che ja 85 karmo viSe judI judI mAnyatA 1 jaina zAsanamAM karmane vicAra 84 kAmaNa vargaNAnA paramANuo keTalA ? samaja vinAnI dalIla mATe ghAMcI ane vakIla ATha karaNe saMkramaNa karaNa 104 zuM jainadarzana karmavAdI che ? 112 ke "gaganadAsanA haptA jevuM nikAcita karma" 120 karma ane AtmAne saMbaMdha 124 AtmAne karma lAgavAnuM kAraNa zuM ? 12 4 zuM karmo Izvare banAvyA che ? AtmA ane karma anAdinA paNa te bene saMbaMdha kyArane ? - 134 zuM AtmAnI joDe Izvara IrachAthI karmo joDAya che? 136 e syAdvAdanI vikalpa jALa ane mahAvAdI malavAdIsUrijI 138 ATha prakAranA karma e zabda zA mATe ? 143 jAjavalyamAna zukaladhyAna 145 dhyAna eTale zuM ? 147 ja "dhyAna ane maulavI sAheba" 148 raudra dhyAna dharmadhyAna 155 saMsthAna vijaya 15ra. 157
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 pRSTha na. 19 16 1. 168 168 172 177 1.81 182 188 188 189 191 "zukala dhyAna : "miyAMne nimAjha karyo choDa dI ?" karmothI bhinna thayela AtmAnuM svataMtra astitva baudhdhamatanuM khaMDana brahmavilayavAda ane tenuM khaMDana brahmaadvaitavAdI prathama ane upasaMhAra ekamIMDhanA pheraphArathI ! namo sidhANune dvitIya atha pAchA keNe pharavuM na paDe ? pAchuM pharavuM eTale zuM ? pAchA javAnI kriyA pAchA zAmATe pharavuM paDe ? zuM A manuSyadeharUpI ghara tamAruM pitAnuM che? * marelAne jIvADanArI rAkhI pAchA pharavuM na paDe tevuM sthAna eTale mekSa mokSanA sukhanI siddhi viSayamAM sukha zabdano prayoga * sukha kayAMthI? sukhI mANasanuM paheraNa viSayanuM sukha e duHkhane pratikAramAtra che * TopInuM braza ane viSayanI khaNuja ka viSayanI vipariNumitA ane subuddhi maMtrI haMmezA bhUkhI Indri indriyanI bhega zaktinI maryAdA ane kaTuphale duHkhanA abhAvamAM sukha zabda prayoga duHkhane abhAva sukha hoya te tame duHkhI zAthI ? 191 192 195 - 100 o o w o w o ja ' 1 226 230 235 238 249 2pa2
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 "ziyALane saMte e chUpo saMtApa che" 254 niyAyikanI mUrkhatA puNyodayamAM sukha zabdano prayoga 259 puNyodaya paNa parAdhIna 261 puNyadayanI zAstrIya vicAraNuM 268 sukhane svAda te pApathI ja levAya! 271 "saMsAranA sukhanA udyama UMdhamAM paNa herAna kare che" 274 sAce mokSAbhilASI saMsAranA sukhane duHkhaja mAne ! 277 bhrAMti cheDe krAMti kare-zAMti meLave 278 mekSamAM zuM maLe? hoke maLe ? 279 mekSanA sukhanuM varNana 280 mekSamAM jJAna hovAthI anaMta sukhane pravAha vahyA ja kare che e81 bhAmatI TIkAkAra bhaTTajIne jJAnAnaMda 284 mekSamAM svataMtratAnuM parama sukha che 286 kSamA-dayA paropakAranuM parama sukha upasargo ane parivaho AMtarika sukhanA baLeja jItAya che. 294 vairAgyanA sukhathI ja saMsArika sukho chatAya che. 297 mahAmunione ahIMja mekSa che mokSanA sukhanI tulanA hAya ja nahIM 302 kSapazamabhAvanA saravALA jevuM mokSanuM sukha nathI 303 kSapazamabhAva rojanI kamAIkSAyikabhAva akhUTanidhi 307 prazamanA sukha ane mokSanA sukhanI sarakhAmaNuM 309 prazamanuM sukha (309 mekSanuM sukha 302 mekSanuM sukha anubhavI zakAya, varNavI na kSakAya. 311 mokSanA sukhanI sidhi zAstra vacanathI. 300 315
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 meAkSamAMthI AtmAo pAchA Ave che dhyAna nA matanuM vistArathI khaMDana kalpanA paNa mAhanI ja5nA che svazAstramAMja pUrvApara virAdha pradhvaMsAbhAvanI sidhdhi dayAnaMdajI javAthya na ApI zakayA mATe mAnyatAmAM phera karyo pahelAM meAkSamAM na gayA hAIe tA mekSamAM javAnI IcchA na thAya dayAnaMda kuta timira taraNI'nI racanA A samAjanI utpatti' mUrtipUjJanI sidhdhi 'nameA sidhdhANuM" padanA khIna arthanA upasaMhAra namA sidhdhA"ne tRtIya atha miyAM mulukanA mulUka zabdanI vyutpatti ajJAnI ane svAthAe gappAvaDeja ve kasidhdhathI mAMDIne Agamasidhdha abhiprAyasidhdhanA cAra prakAre * vainayikI budhdhinI sidhdhipara eka gunA be ziSyAnuM * dRSTAMta kArmikA budhdhi pAriNAmikA budhdhi pariNAmika budhdhipara na MdanuM dRSTAMta tapasI dRDhaprahArI mekSamAM javA chatAM kRtArthatA nahIM * gAzAlakanI durdazA ane pazcAttApa pRSTha na 324 ? 332 335 343 . 347 350 353 354 357 359 362 363 364 370 374 376 377 379 380 383 385 392
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 387 pRSTha naM. ziSyane durAgraha 395 apUrNa ane azudhdha vividha mokSamArgo pAMca abhakSyanA tyAga mAtrathI mekSa 'bhAgavata saMpradAyavALAne mekSa' 405 homa havanathI mekSa 412 mekSamAM paNa apUrNatA mAnanAra bhAgavate ane rAmAnujAcArya 1 421 sarva saMsAranA chele samaye paNa vyAkhyA ghaTamAna thAya che 422 namo sidadhANuM padane caturtha artha 425 name sidhANa padane paMcama artha 434 padArthanA cAra prakAranA paryAye 436 sidhdhatvaparyAyanuM nimita kAraNa zuM ? 438 sidhdhaja sidhdha thAya ke asidhaja sidhdha thAya 440 abhavyane AtmA sidhatva paryAyavALA khare ke nahi ? 44pa abhavya mokSe jAyaja nahIM 448 AtmA kadI khUTe nahIM 451. khuTADanAra kAla poteja khUTe eTale jIvo khUTe nahIM. 452 name sidhANuM padane chaThTho atha 455 paMcamAMgamAM parameSThi namaskAranI maMgalamayatA 455 siddhi vinAnI prasidhdhi 461 * rAjA vasunI khaTI prasididha 461 bhaja sidhdhanA guNa saMdehane pAmI zake abhavyo nahIM sakAma ane akAma nirjarA che te sakAma ane akAma mekSa kema nahIM? 464
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 mekSanI IcchAvALA game teTaluM pApa kare teya tene meAkSa maLe ? TIkAkAranA navAMgI vizeSaNanI sArthakatA. sidhdha kANu thAya bhavya ke abhavya ? AtmA abhavya zAthI? svabhAvanuM kAI kAraNa nathI * peAthI paMDitanA nAza tIrthaMkaranA karatAM paNa vadhu AtmAne mekSe paheAMcADanAra abhavyane! AtmA bhavya sidhdhanA guNAnA sadAhane prApta kare che. nAyikanA mekSa ane bhAsana sAkSIbhUta zlAka ane vavaraNanI sarakhAmaNI * lAbha vinA lAlIyeA leTe nahIM sidhdhana! svarUpanuM jJAna upakArI kharUM, paNa...sidhdhA kevI rIte upakArI ? nigeAdamAMthI kADhanArA kevalI samuddhAta AyuSyakarmInI vizeSatA AvaI karaNa yAgAnI saMcalatA yeAga nirAdha sajaghanya manAyAgathI paNa ochAM maneyAga sidhdhA sAkAra ke nirAkAra AtmanI nirAkAra smRtinu kAraNa pRSTha na. 466 471 477 475 478 480 483 484 486 489 45 501 506 512 514 515 516 51 518 para1
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 524 aspRzad gatinI sidhdhi aspRzad gatinA daSTAMti * upasaMhAra 528 - 532
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra ra 4 : prastuta graMthamaM AvatA avataraNe Adipati graMthanuM nAma pRSTha naM. situM buddha aSTaprakAra bhagavatInI TIkA saMmati vimativApi vItarAgastotra je giddhAkAmabhogesu uttarAdhyayanasUtra halthagayA Ime kAmA jaNeNa saddhi hephakhAmi yasyAM sarvanayA vizakti ekAgra-ciMtA nirAdhe dhyAnama "tatvArtha' 147, pAyachitta viNuo Avazyaka 16 3 dIpe yathA nivRtimabhupe 168 javastathA nirrIti sabhyapete 168 pUrNatA yA parapAdheH loke catuvihAryeSu prazamarati 209 je subhigaMdhA te dubhigaMdhA jJAtAdharma 232 na jAtukAmaH kAmasya gItA je sevaI kiM lahaI upadezamAlA nara vibusara sukha datyAMganA tilaka niSphara vajadIptI kAtrizikA nirjitamadamadanAnAM prazamarati 300 na u taha bhinnANa ciya siddhasuaviMzikA 303 - uvamA Intha na vijaI paMcasUtra 305 bahuvisalavasaMviddha sidhdhasukhaviMzikA 305 jattivA saMsAre zciya jaja vi. Avazyaka 3 4 jJAnasAra 198 238 241 277 277 lh
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pivavadhe taddantabhAge manaH paryAyasya vi asthi mAsANuM sura guNu sasamatta siddhassa suDe rAsI pittara ca dazeya. mAtara ca' . "C 18 sita hastihantIti vacaneDipa ajai yaz2avyam '' 66 saI sajAo bhAveza pAyA" svabhAve| prazna nA ti bhavvA vi kevi n " prApya vikalpavat' * vara vRndAvane ramya kiMgala muzkIla' "" tattvArtha sUtra "" satyA prakAza tattvArtha sabadha kArikA abhyarca nAda tAM sidhdhA ne niSpho kamnesilpe yu vijAe sa eSaH SaDthavanikAyavistaH " yajJA" pazavA suSTAH "agni heAtra jIhuyAt svarga kAmA" (veda, "zAsanAt trANuzakatezva, budhaH zAstra' niyate" A upaniSa426 'siddhamsa siddhatta uvapnayaI' ( vi. Ava. ) manusmRti "jaI AI heAI pucchA" ( vi. Ava. ) 66 ,, " vizeSa Avazyaka 99 A. ni. (Rgveda) vizeSa A. bhA. vizeSa A, bhA. dvAtriMzikA (mahAbhArata) pRSTha 316 (aSTaka prakaraNa) (saMskRta subhASita) (vi. Avazyaka.bhA.) (adhyAtma kalpadruma) (vedAMta darzanIya graMthe) phArasI zera' 39 320 .. 321 324 358 369 369 407 413 414 440 462 476 77 478 484 504
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatIjI sUtra vyAkhyAna graMthano AdhAra pa3ra" pAnAnA ATalA vizALa vivecana mAtra gaNadhara bhagavaMta karela eka mAtra namaskAra ane tenI saMkSipta gaMbhIra TIkA. 'namA sidhA" (gaNadhara sudharmAsvAmIjI mahArAja) navAMgI TIkAkAra pU. abhayadevasUrIzvarajI ma.nuM nabhI siddhA' pahanu vivecana. "Namo siddhANa' ti, sita baddhamaSTaprakAra karmendhana dhmAta-dagdha jAjvalyamAnazukladhyAnAnalena gaiste niruktavidhinA siddhAH, athavA 'vidhugatau' iti vacanAba sedhanti sma-apunarAvRttyA nivRtipurImagacchan , athavA 'Sidhu saMrAdvau' iti vacanAt siddhyanti smaniSThitArthA bhavanti sma, athavA 'SidhU zAne mAGgalye ca' iti vacanAta sedhanti sma-zAsitAro'bhUvan mAGgalyarUpatAM cAnubhavanti smeti siddhAH, athavA siddhAH-nityAH, aparyavasAnasthitikatvAta , prakhyAtA vA bhavyarupalabdhaguNasandohatvAt , Aha ca-"dhmAta sitaM yena purANakarma yo vA gato nirvRti sauvamUrdhni / khyAto'nuzAstA pariniSThitArtho, yaH so'stu siddhaH kRtamaGgalo me // 1 // " atastebhyo namaH, namaskaraNIyatA caiSAmavipraNAzijJAnadarzanasukhavIryAdiguNayuktatayA svaviSayapramodaprakarSAtpAdanena bhavyAnAmatIvopakArahetutvAditi / GOOOOD
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zaMkhezvara pAnAthAya namaH zrI gautamasvAmine namaH Atma-kamala-labdhisUrIzvara sadgurUbyA nama : zrI siddhavivecana AgaLanA vyAkhyAnAmAM ApaNe gaNadhara bhagavate karelA arihaMtANuM" e padanA magalAcaraNanA prathama pada "name vicAra karyA. jema "namA arihaM tANa cana che tema " namA siddhANaM cUna che e pada paNa svataMtra aSyapada paNa svataMtra ay A jainazAsananA prANabhUta anAdi anaMta namaskAra mahAmaMtranuM bIjuM adhyayana " namA siddhANu " e sauthI nAnAmAM nAnu' ane sauthI mahAna adhyayana che. jainazAsanamAM " namA siddhANu " thI zAbdika maryAdAmAM nAnuM bIju kAI adhyayana nathI. //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 ] [ zrI siddhapada chatAMya badhAM kRta ane zAstranuM eka mAtra lakSya A adhyayana ja che. kAraNake badhAM ja zrutaskaMdhanA jJAna dvArA je meLavavAnuM che. te A adhyayana rUpa che mATe apekSAe sauthI agatyanuM A adhyayana che. gaNadhara bhagavaMte "name arihaMtANuM" dvArA maMgalAcaraNa karyuM te pachI paNa "namo siddhANuM" thI punaH maMgalAcaraNa kare che. ahIM mana thaI zake ke je arihaMtane karela namaskAra paNa maMgaLa karanAra chete pachI arihaMtane namaskAra karyA pachI siddhane zA mATe namaskAra kare ? A prazna khUba vicAra mAMge che. e vAta te ApaNe siddha karI cukyA chIe ke arihaMtane bhAvathI karela namaskAra anaMta duHkhamAMthI dUra karIne mekSane apAvanAra che sarva Adhi-vyAdhine dUra karanAra che te pachI, arihaMta bhagavAnane namaskAra karavA dvArA ja sarva kArya siddha thaI jAya che te sidhdha bhagavatene namaskAra karavAnI zI jarUra che? dareka praznanane gaMbhIratAthI vicAravAnI jarUra hoya che. uparathI joIe te virodha dekhAya paNa jarA UMDA utarIe te samaja paDe ke te virodha kevaLa ApaNuM daSTine che. paNa vastutatvane nathI. daSTinA virodhanA kAraNe ja ApaNane sRSTinA vastutattvamAM paNa virodha bhAse che, ke ahIM paNa arihaMtane karelo namaskAra sarva vastunI
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] prApti mATe samartha hovA chatAM punaH sidhane namaskAra karavo paraspara virUdhdha lAge che.. A kAraNake arihaMtanA namaskArathI badhuM meLavavA gya maLI jAya che te sidhdhane namaskAra karavAnuM kaI prajana rahetuM ja nathI. ane projana vinAnI pravRtti mahApuruSo kare nahIM. tethI arihaMta pachI sidhdhane namaskAra karavAmAM kaMIka virodha jevuM lAge che. paNa virodhane nirodha na kare te jaina-dana zAnuM ? syAvAdamAM bhalabhalA virodhane nirodha karavAnI tAkAta che. prathama e vicAre ke namaskAra kene karAya? jene namaskAra karavAno hoya te vyakita athavA tenA guNe sAdhya hoya-meLavavAnA hoya tene ja namaskAra karavAne hAya. * jyAM sudhI kaI paNa vastu meLadhavAnI buddhi pitA na thAya tyAM sudhI te vastune meLavavAno prayatna karI zakAya nahIM. namaskArane artha te arihaMtapadanI vivecanAmAM vicArI gayA chIe. namaskArathI bhAvasaMkeca-kaSAya-rAgadveSa-ajJAna Adi AMtarazatrune nAza karavA dvArA kevaLajJAna meLavavAnuM che. bhale AvuM kevaLajJAna mAtra arihaMtanA namaskArathI maLe. paNa siddhane namaskAra kare te mekSa maLe ke na maLe? kahevuM ja paDaze ke jema arihaMtane namaskAra kare te mokSa male tema sidhdhane namaskAra kare to paNa mokSa to maLe ja. :
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrI siddhapada tA sidhdhane namaskAra karavAthI meAkSa maLe tevuM jJAna kAnA AdhAre karavuM ? arihaMta ane sidhdha ane mAkSadAyaka che. tA pachI ame te ekane karIe tA na cAle? khanene judA namaskAra karavAnI zI jarUra? 4] jo gaNadhara bhagavatAe sidhdhane judA namaskAra na ka hAta tA mUDhamatie samajata ke namaskArane cAgya mAtra azvita che. sidhdha nathI. AvI kAI paNa bhramaNA rahevA na pAme tethI gaNadhara bhagavaMte ja khudda 'sidhdhAne' judA namaskAra karyAM. bhale arihaMtanA namaskArathI badhu... prApta thaI zake chatAM sidhdhanA namaskAranI jarUra nathI ke sidhdhanA namaskArathI paNa saphaLa ISTanI prApti thatI nathI ema . kema kahevAya? kAI eka vyakita eka ja moTaramAM besIne potAnA ISTa sthaLe pahoMce che. tethI bIjI mATara dvArA tyAM paheAMcI na zake tema kevI rIte kahevAya? Zhuan jema ahi'tane karelA namaskAra sakaLa STithI mAMDIne mAkSaprApti karAvavAmAM samartha che. tema sidhdhane karelA namaskAra paNa mAkSa prApti karAvavAmAM samartha che. A vAtane spaSTa karavA mATe gaNadhara bhagavaMte punaH sidhdhAne pRthak namaskAra karela che. jema arihaMta namaskAya che. temaja sighdha paNa namaskAya che. baMnene karelA namaskAra samAna khaLavALA che. Ama ziSyAne samyag jJAnapradAna karavA mATe karelA namaskAra niSprayAjana nathI. paNa saprayAjana che. *:
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ]; [ 5 guru mATe ziSyane jJAna pradAna karavAthI adhika mahAna prayojana zuM hoI zake? gurune artha ja aMdhakAramAMthI prakAzamAM lAvanAra ' tethI zinesamAM jJAna derArI ke pratyeka pravRtti guru mATe saphaLa ja che. gurunuM gurupaNuM paNa temAM ja saphaLa che. . gaNadhara bharAvate sinekarelanamaskAra, niprajana nahi paNa saprajata che tethI ja keI paNa prakAranA vidha vinAne che. ahIM paNa eka prazna vicAravAne ke baMne namaskAra samAna baLavAna hovA chatAM prathama arihaMtane namaskAra karyo tema "sidhdha" ne namaskAra kema na karyo? arihaMta pachI sidhdha e kama rAkhe tene karatAM sidhdha pachI arihaMta e kama rAkhyuM hoya to zuM vAMdho? A praznano javAba ApaNe AgaLa carcIzuM. A ja rIte ApaNe pAMce ya padane kama tArkika daSTie vicAravuM jarUrI che. tethI pAMca padanA varNana pachI tene vicAra kare cagya che. prathama atha name sidhdhANuM" e padanI TakA karatAM pU. abhayadeva sU. ma. sauthI prathama arthamAM jaNAve che ke - "sitaM baddhaM aSTaprakAraM, kamandhanaM mAtaM. dagdhaM jAjvalyamAna zukladhyAnAnalena- yaiste niruktavidhinA siddhAH."
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 ] [ zrI siddhapada je vaDe pUrva AdhAyela ATha prakAranu karma rUpa Indhana (aLataNu) jvAjvalyamAna zukaladhyAnarUpI agni vaDe ALI nakhAyu che te sidhdhA." teoe karelA A artha'nA aMta sudhI pahoMcavA mATe ghaNA ghaNA paDAonA vicAra karavA jarUrI che. 5 sudhI te vAkyamAM AvelA avAMtara zabdonAM arthAne na samajIe tyAM sudhI sid zabdanA atha khyAlamAM na Ave. vAstavika sid zabdanA vAstavika ane vicAravA nIcenA muddAo upara vicAra karavAnI jarUra che 1 AtmA 2.3 3 AtmA ane kamanA sabaMdha 4 kanA ATha prakArA 5 dhyAna (zukala dhyAna) 6 kamathI bhinna thayelA AtmAnuM svataMtra astitva kAraNake teoe jaNAvyuM che ke jeo vaDe ALI na khAcu che. tA jenA vaDe eTale-kAnA vaDe? AtmAvaDe ja ne! te AtmA kANu! tenA vaDe je khAM, naMkhAyelA te kamAM kayA ?
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 7 A be praznane prathama daSTie thAya. vaLI ATha prakAranA karma e zabda prayoga karyo hevAthI karmanA keTalA prakAre che ? te paNa prazna thAya. zukladhyAnarUpI anivaDe bALI nAMkhyA che. te dhyAna kene kahevAya ? ane zukladhyAna kene kahevAya? dhyAnathI karmano nAza kevI rIte thAya ? vaLI karmone nAza thayA pachI paNa AtmA kevI rIte rahe che. te prazna paNa thAya. jyAM sudhI A badhAnuM jJAna na thAya tyAM sudhI sidhanuM svarUpa sArI rIte na samajI zakAya. jema kaI mANasa eka vAkya bolyo ke "eka majura lAkha rUpiyA meLavIne sukhI thaye.. A vAkyane pUrepUre artha te ja samajI zake ke je majurane jANato hoya, lAkha rUpiyAne jANatA hoya, meLavavAnI ane sukhI thavAnI kriyAne paNa jANatA hoya. paNa, je A badhAmAMthI ekane paNa jANato na hoya te sArA ya vAkayane saMpUrNa bhAva na samajI zake. tethI ApaNe pratyeka muddAne krame krame vicAra karIzuM jo ke, pratyeka muddA evA che ke sumabuddhithI tenI talasparzI vicAraNA karavA besI jaIe te tamAruM ane amArUM baMnenuM AyuSya pUrNa thaI jAya ane carcA adhurI ja rahI jAya. tethI ApaNe carcAnA bahu uMDANamAM javAnuM nathI paNa
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8] [ zrI siddhapada viSayanuM jJAna sArI rIte thaI jAya te rIte ja dareka viSayane carcavAnA che. 1-AtmA sauthI prathama viSaya che. AtmA vizvanA tamAma danakArAe AtmA' nAmanA tattvanA svIkAra karyA che lagabhaga badhA ja darzanakArAe te tattvane svataMtra svIkAryuM che. nAstika darzanakAra bRhaspatie AtmA' ne jaDamAMthI pedA thatI tirUpa mAnyA che tethI te AtmAne mAne te - paNa nahi mAnanArA jevAja che. kAraNake je cIja kAI vastumAMthI pedA thAya che ke kAi vastuDhArA jenA nAza thaI jAya che. tenI svataMtra ciMtA kAi karatu nathI. ( jema zeraDIne pedA karavA kAi prayatna kare ke tene nAza karavA kAi prayatna kare paNa temAM rahelI cIkAzagaLapaNane svataMtra pedA karavA mATe ke nAza karavA mATe koi prayatna karatuM nathI. kAi prayatna karI zake- paNa, nahIM ane jo tevA prayatna koi karatu hoya te paNa tenAthI zeraDI ja peDhA thAya ke zeraDInA ja prAya: '''+ nAza thAya. eTale nAstikane AtmA mATe kaze| prayatna karavAnA nathI. tene je paNa prayatna hoya che te zarIra mATenA ja hAya kAraNake, tenA mate zarIra' svataMtra che jyAre AtmA svataMtra nathI. tethI AvI rIte AtmAne mAnavA te na mAnavA jevu ja che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vavecana ] kharI vAta paNa e ja che ke, nAstika pRthvI, jala, teja, vAyu ke kAza ema cAra ke pAMca mULatAne svIkAre che AmAM nAmanA koI tatvanuM nAma suddhAM tenA darzanamAM jaDatuM nathI. paNa jyAre bIjA vAdiodarzanakAre tenI sAme prazna kare che ke "jo tuM AtmA mAnato nathI te sArI duniyAnuM jJAna karanAra, duHkhathI dUra jaIne sukha meLavavAnI pravRtio karanAra koNa che ? " | " je tuM A zarIrane ja AtmA kahe che te maDadAmAM A badhI kriyA kema mAnato nathI ? tyAM kema A badhI kriyAo dekhAtI nathI ? " ' AvA prazno karIne bIjA vAdie tene kahe che ke, "tAre AtmA nAmanuM tatva mAnavuM ja paDaze " * tyAre nAstika kahe che "bilakula nahIM huM AtmAne - mAnatuM ja nathI. paNa tame ema ja pUchatA he ke maDadAmAM kema sukha-duHkha grahaNa karavAnI ane choDavAnI kriyA dekhAtI nathI ane jIvatA mANasanA zarIramAM ja kema dekhAya che? - te mAro javAba che, jemAM maDadAmAMthI dArU bane che ane te dArUmAM cittane vihuvala banAvI devAnI zakita pedA thAya che tema pRthvI, jala, teja, vAyu, vigerenA paramANuMothI evI vizeSa zakita pedA thAya che. je hAlavA cAlavAnI sukha-dukha grahaNa karavAnI cheDI devAnI kriyAo kare che. maDadAmAM pRthvI, jala, teja, vAyu ke AkAza e pAMcamAMthI keIpaNuM eka tatva cAlI jAya che. mATe tenI hAlavA-cAlavA vigerenI kriyAo paNa nAza pAme che. * * *
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 ] [ zrI siddhapada AvI dalIla karIne nAstika kahe che ke mAre tamArI mAphaka koI AtmAne mAnavAnI jarUra nathI paNa tame hAlavA-cAlavAnI kriyA thatI hoya tene AtmA kahetI hoya te kahe, mane vAMdho nathI. . paNa mArA mate te, te hAlavA-cAlavAnI kriyA karanAra mAtra eka zakita ja che. - jema maDadAmAMthI banelA dArUmAM cittabhrama karavAnIgAMDA banAvavAnI zakti che. AvI rIte te nAstika AtmAne mAne che paNa svataMtra dravya rUpe mAnato ja nathI. kAraNa ke, tenA manamAM halana-calana Adi kriyA karanAra te bhautika zakita ja che. ane tene nAza te ahIM ja thaI jAya che. mATe tene paralakanI ciMtA karavAnI nathI. Ama jyAM sudhI AtmAne svataMtra dravya tarIke na svIkAravAmAM Ave tyAM sudhI sAcI rIte AtmAmAM mAnanAra che. tema na kahevAya ! jo ke, " brA satyaM jagan mithyA" e pikAra karanAra vedAMtIo paNa AtmAne svataMtra dravya to nathI ja mAnatA jagatane mithyA kahe che. te chatAM teo paNa brAne te satya kahe ja che. teonI jema vijJAnavAdI ane tyavAdI bauddho paNa AtmA mATe paraloka mikSa AdinA prayatnone te svIkAre ja che. sAmAnya rIte jotAM te budhe jagatanA padArtha viSe koI spaSTa vAta karI nathI. tene jeTalI vAta karI che. te badhAMne sAra eTalo ja che ke koI paNa padArthane sthAyi mAnavAnI ke vAstavika mAnavAnI jarUra nathI. ane tethI ja
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ]. ( [ 11 temanA darzanamAM eka ja kartavya rahyuM ke koI paNa hisAbe AtmAne anitya siddha kare ane tethI judA judA raste temanA anuyAyioe te ja siddha karyuM. . keIe jagatane zunya mAnyuM. koIe mAtra vijJAnarUpa mAnyuM koIe kSaNika mAnyu.. Ama AtmA mATe judA judA darzanakAroe judI judI vAta karI che. paNa badhAe tenA mATe baMdha, mekSa, svarga ke naraka, puNya, pApa vagere tane eka yA bIjI rIte svIkAra karyo che. mAtra nAstika ja badhAthI judo paDe che. tethI ja hemacaMdrAcArya mahArAje te tene vAdIonI sabhAmAM praveza ja ApyuM nathI. teo jaNAve che ke - "saMmati rvisipi, javArA ja zrI paralokAtmamAkoSu, yasya muhyati zemuSI // nAstika AtmAne kema nathI mAnate ? nAstika darzanakAra sivAyanA bIjA badhA Astika darzanakAre AtmAne kevI kevI rIte mAne che. te badhAMnuM varNana karavuM te muzkela che paNa nAstika AtmAne kema mAnato nathI tenuM varNana karavuM jarUrI che. kAraNa? "nA" mAM te te ekalo ja che. bhale koI eka kALamAM nAstika darzanakAra cheDA anuyAyIvALo hate. paNa, Aje te badhA dharmanA anuyAyI karatAM tenA anuyAyIo vadhI ja gayA che ne! pahelAnA jamAnAmAM kaI paNa mANasa dharma vinAne
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ] [ zrI sidhadhapada hoya tema jevA ke sAMbhaLavA nahotuM maLatuM paNa Aje te ghara | gharamAM evA pAkayA che ke je pitAnI jAtane koI paNa dharmanA anuyAyI nahIM kahevaDAvavAmAM garva anubhave che. keTalAka te tethI ya AgaLa vadhelA che je dharmamAtranA hevI banI gayA che dharma temane mana gappA sivAya kazuM ja nathI ! AvAone jyAre pUchavAmAM Ave che ke " tame kema dharma nathI karatA? tyAre javAba Ape che ke - " amane evAM gappAM mavizvAsa nathI." paNa dharma nahIM karaze te duHkhI thaze?" " kayAM duHkhI thavAnA? " "paralokamAM " paraleka che ja kayAM? e te tame badhAe bhegA thaIne banAvI dIdhuM che." 8 pahelAM AmAM AtmA kahyA karo che to te AmAM kayAM che te ja batAvene?" Aje A ja temane moTAmAM moTo prazna che. AtmA kyAM che batAve paNa khare javAba ApanAra heya te ema ja pUche ke, "AtmA che ke nahIM evo prazna tane kema thaye?" * A ja vAta khUba vicAravAnI che. mANasa kaI vastune prazna kare che. paNa prazna kema thaye te lagabhaga vicArato ja nathI - bahaspatinuM dRSTAMta A saMbaMdhamAM ja nAstika darzananA puraskartAnI vAta
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana [ 13 vicAsvA jevI che.+ draSTAMta dvArA teme barAbara samajI zakaze ke, " AtmA nathI " tevI mAnyatAnI bhUmikAmAM zuM zuM bharyuM paDyuM che? - nAstika darzanane puraskartA bRhaspati janmathI ja kaMI nAstika na hato. tene eka bena hatI. te khUba dhArmika hatI. ane dekhAvamAM khUba suMdara hatI. pUrva karmane vege juvAnInA pUra caDhatAM pahelAM ja bicArI vidhavA banI gaI du:khanI mArI bicArI divasa-rAta raDyA karatI AvI nisahAya hAlata joIne tenA sagA bhAInA dilamAM pApa peThuM, "kevI rUpALI che. ke suMdara deha che " ene bhegavanAra te cAlyA gayA che. have AvA rUpane zuM upaga zuM AvuM rUpa koInA paNa upagamAM nahI Ave ? basa pachI to tene manomana benanA ja pati banavAnuM nakakI karI lIdhuM. - paNa, te jamAnAnA dharmasaMskAra eTalA prabaLa hatA ke AvI vAta karanArane paNa samAja mahApApI samaje ! Aje te koI AvuM kare te samAja enI bahAdUrInA vakhANa karavA mAMDe ! A pApanAM jamAnAmAM kayAM pikAra kare te ja samajAtuM nathI. ahIM dilano pApI e te bhAI bRhaspati vicAre che ke " jyAM sudhI benanI dharma para zraddhA raheze tyAM + A kathA bIjI rIte paNa prasidhdha che. (juo pariziSTa na. 1)
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] zrI sidhdhapada sudhI te mArAthI vAta paNa mUkI zakAze nahIM tethI game tema karIne paNa tene pahelAM dharmathI bhraSTa karavI. aMdarano pApI ane bahArathI sAphI bhAI dhIme dhIme benane DhAMga karI karIne dilAse ApavA mAMDe e dekhAva karavA mAMDayo ke jANe benanA du:khe te marI rahyo che ! bheLI bena paNa tenAthI zAMti pAmI tenA para tenuM mamatva vadhyuM. pelAe joyuM ke have kaMI vAta jAme evI che tethI pUchavA mAMDe. bahena! paraleka zuM che?" "dharma zuM che?" dharma zA mATe karavAne?" bheLIbena bicArI jhAjhuM bhaNelI nahIM! eTale AMTI ghUMTInA prazno samaje nahIM jevA tevA javAba Ape ane dilane cAra bhAI dhIme dhIme vAta ThasAve ke A badhuM kaMI che ja nahIM. Akhare eka divasa bhAIe kahyuM (bhAIe nahIM paNa aMdara uchaLI rahelI mehanI bhavAIe) ke AtmA jevI kaI vastu che ja nahIM. A to badhAM gape gappAM ja cAle che. je AtmA hoya te ApaNane kema dekhAya nahIM? bhale duniyAmAM game teTalA jJAnI ne vidvAna thaI gayA dharmazAstramAM ya bhale Ave paNa keIe keAIne Aja sudhI AtmA batAvyuM che kharo? - je dekhAya nahI ene mAnavAnuM e gappA ja che ne ? A vA AvA aneka praznane karavA mAMDe.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana [ 15 rAja ekanI eka vAta na game ane sAMbhaLIe te paNa tenI sArI-mATI asara thAya benanA dilamAM ca dhIme dhIme hasavA lAgyuM ke A vAta tA kharI che. " je dekhAtu nathI tenA mATe ATaluM adhu' zA mATe karavAnuM? zuM bhAinI vAta sAcI ja haze ? zuM AtmA mAtmA kai haze ja nahI? ' ,, chevaTe hiMmata karIne teNe pUchyuM ke "jo bhAi! AtmA che ja nahI tA, A badhA leAkA kahe che ke " te khATuM ane tuM kahe te ja sAcuM. " AtmA che" bRhaspatine lAgyuM ke mArA pAsA have sIdhA paDaze tene paNa pAtAnI vAta puSTa karavA mAMDI. " bena! tane A badhAM mUrkhA ja tArAmAM te budhdhi nathI ja ne? " sAcA lAge che? ATaluM ATaluM samajAvyA chatAMya tuM evA mUrkhA Anu mAne che tAre jovu hoya tA kAle ja batAvu ke lAke tA kevA mUrkhA che! * bene kahyu "" atAva * huM paNa beuM - bhAI kahe - jo tane khatAvIza pachI tA mAnIzane? bhALI ene tA hA pADI dIdhI. benane laIne dilanA kAmI (harAmI) bhAI jaMgalamAM gayA. benane kahe jo, huM mArI jAte ja tArI sAme varUnA pagalAM citarU chuM. jeTalA ahIthI Avaze-jaze te badhA ema ja kaheze ke ahIMthI varU gayu` che. ahI kaheze eTa 66
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 16 ] [ zrI siddhapada luM ja nahIM paNa thoDIvAramAM te gAmanuM bacce-ema kaheze ke ahIM varU AvIne gayuM. : - kaI pUchavAnuM nathI ke keNe joyuM? kayAre AvyuM ? gAmanA gAMDA nahIM paNa DAhyA lAgatA hoya te badhAMne pachI je. ekI avAje kaheze ke " ahI varU. AvyuM hatuM " . . are eTaluM ja nahIM paNa keTa-keTalI vAte calAvaze. keI kaheze ke " hA meM ya rAte avAja sAMbhaLyo hato." kaI te vaLI ema ja kaheze " meM mArI sagI AMkhe rAte joyuM hatuM." - basa bhAIe vahelI savAre pagalA pADavAnuM kAma pUruM karI dIdhuM "gAmanA meDhe kaMI gaLaNuM baMdhAya ? sasalIbAInA boranI mAphaka jota jotAmAM to sArA gAmamAM vAta thaI gaI. - eka bIjAne, bIjAe cArane, cAre bArane ane pachI to khuM gAma hele caDhayuM jenAmAM jeTalI tAkAta hoya teTalI tAkAtathI ema ja kahevA mAMDayA mArge varU te AvyuM ja che! ' jyAM gAMDAonuM gAMDapaNa kelAtuM hoya tyAM DAhyAoe DahApaNa dUra ja rAkhavuM paDe ne ! nahIM ? tomAra ja khA paDe. DAhyAo gAmane gADariyo pravAha joIne cUpa rahyA. have pelA bRhaspatIne majhA paDI gaI. enI bahena bicArI bhoLI bheLavAI gaI. uttara ApavAnI ane kuDa kapaTa samajavAnI tAkAta nahIM eTale phasAI gaI basa pachIthI pUchavuM ja zuM ?
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- - - vivecana ] ( [ 17 lokonI maryAdAne toDIne paNa te potAnI benane mada (pati) bane. AvI daradakAraka kahAnI sAMbhaLIne bhalA AdamIne zarama pedA thAya paNa, "pApI AMdhaLe ja hoya che." hRdayamAM pApa karavAnA vicArone aMdhakAra phelAI gaye hAya pachI duniyAmAM prakAza kyAMthI dekhAya? kAma-bheganA A aMdhApAthI kevI dazA-kevA karmo thAya che. tenuM kharekha ruM varNana zAstrakAra maharSie uttarAdhyayana sUtramAM karela che. "je giddhA kAmamogesu, ege kUDAya gacchaI / na me diThe pare loe, cakaravudiiThA imA raI // hatthAgayA ime kAmA kAliyA je aNAmayA / ko jANai pare loe. atthi vA natthi vA puNo / jaNeNa saddhi hokkhAbhi, ii bAle pagabhaI" / je kAmamAM -Asakta che te asatya bhASaNa (AtmavaMcanAdi )rUpa kUDa eTale ka5Ta Acare ja che. zAstrakAra te spaSTa ja kahe che ke, jenI budhdhi kAma -bhe garUpa kAdavamAM phasAI gaI te jANe ke ajANe pitAnA AtmA mATe kasAI banavAne ja. pite samajo ke, huM kevI sarasa dalIne vAta karI zakuM chuM; paNa kharekhara te pitAnA AtmAne chetarI ja rahyo hoya che. chatAMya moDhethI te kahevAne : "meM paraleka kayAM je che? (me te) viSayane meja ja AMkhathI joI che" kharekhara AvA zabdo bolatI vakhate belanAre potAnA aMtara para hAtha rAkhyuM hoya te khabara paDe ke pote A re.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ] zrI siddhapada khara paralakane jatA nathI mATe parapheka nathI ema kahe che ke viSayanI vAsanAthI bharamAya che. mATe AvA zabda bole che. te kharekhara AvA kAmalaMpaTa mANasane paraloka che ke nahI tenI tapAsa karavAnI-vicAra karavAnI koI jarUra hatI ja nathI. emane te ahI dekhAya te badhAM viSaya para kudI paDavuM e ja zreya lAgyuM hoya che. AvA kAmalaMpaTa AtmAone paraleka samajAvavAnI game te vAta karaze. teya temanI vAte A ja rahevAnI: A bhegasukha hamaNAM te svAdhIna che (hamaNAM lAga Avye che). ane paraleka hoya to ya zuM ? tyAM sukha maLaze ema ja ne? paNa ame kaMI evA mUrkha nathI ? ame paNa samajIe chIe ke, "paralekanA sukha te badhI vAte che." parAkane jANe che ja kezu? che ke nahIM? AvAonuM AlaMbana te juo teo kahe che "ame. te badhAM leke kare che, temaja karIzuM" pApIone pApanA AlaMbana kadIya ochA detA nathI. game te sArA kALa hoya te ya jenuM hRdaya bAla (mUDha) hoya tenA mATe te game tevA kAlamAM ya mAla meLavavAnuM bhAgya sAMpaDavAnuM nathI, paNa haiyAmAM dharma vasaze te ja hAla thavAze. "A leka mIThA te paraloka kaNa dIThA ? A sUtra kei eka kAlanuM che. tame na samajaze. e to jyAre jyAre hRdayamAM kAmanI vAsanA Asakti bhabhUke che tyAre tyAre AvA vikalpo ane take jhagamagAve ja che.. - Ama moTAbhAganA nAstike pitAnI bhega pIpAsAne
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 19 kAraNe ja paraleka-AtmA vigerenA astitvane nakArI kADhanArA hoya che. prazna :- zuM jene AtmA paralokAdinI zraddhA nathI te badhAM ja kAma-leganA pipAsuo hoya che? uttara:- bhagavAnanA zAsanamAM kaMI vAta ekAMta te kahevAya ja nahi. paNa bahudhA sthiti AvI ja hoya che ane eTale ja duniyAmAM jema jema bhega-raMga-rAga vadhatAM jAya che tema tema dharmanI zraddhA tUTatI jAya che. kadAca kaIka jIvane AvA padArthonuM jJAna na hoya te ajJAnanA kAraNe paNa tene AvA padArthonI zraddhA na thaI hoya te banavA joga che. paNa- dhyAnamAM rAkhaje ke ajJAnI AtmAnuM ajJAna jJAnIone vega thatAM-temanA upadezanuM pAna thatAM TaLI . paNa mehamAM mugdha banelAne bhagavAna jevA upadezaka maLaze teya keI upakAra nahIM thAya." eTale samajavuM ja paDaze ke jeone AvA to samajavanAra zAstro ane sadguru maLyA che. tevAmAM paNa jyAre AtmAdi padArthane mAnavA mATe taiyAra na hoya tyAre te temanAmAM mehanuM jora ja kAma karI rahela che. tema samajavuM ApaNe prastuta viSaya te AtmAnuM jJAna karavA dvArA sidhdha bhagava tenuM jJAna karIne "namo sidhANuM ? e padanA bhAvArthane samajavAne che. paNa jyAM sudhI amuka prakArane meha ocho na thAya tyAM sudhI AtamAM siddha paramAtmA vigere tamAM sAcI zraddhA pedA thatI nathI.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 ] | zrI siddhapada jema viSayane pipAsA AtmAnI zraddhAmAM ghAtaka che, tema viSayane virAga paNa AtmAnI zraddhA pidA karAvavAmAM kAraNa bane che. tethI ja zAstrakAroe samyakatva prApti mATe pUrvajJAna-aMgajJAna (AgamajJAna) ke bIjuM kaI jJAna kAraNarUpa nathI. mAnyu, paNa tiryaMca jevA ajJAnI bhavamAM paNa viSayane virAga hoya te tyAM paNa samyaktva pragaTI zake che, tema zAstrakAroe spaSTa jaNAvyuM che. je tiryaMca jevA ajJAnI jIvane paNa viSayano virAga heI zake ane manuSyane na hoya tyAre te bemAMthI sAcA pazuM kene kahevA? viSayavAsanAvALe AtmA be pagavALo manuSya hoya te paNa tene cAra pagavALe pazuM ja samaja. Ama jayAre viSaya virAga pragaTe tyAre kadAjhaDa paNa ogaLavA mAMDe che ane pradArtha mAtranuM sAcuM svarUpa samajAvA mAMDe che. ane kadAgraha pIgaLI jatAM sAcI mAnyatA pidA thAya che. chevaTe AtmAdi padArthonuM sAcuM svarUpa paNa samajAya che . --- -- ka-----
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] " [ 21 A tma siddhi AtmAne zarIrathI jude na mAnanAro eka mAtra nAstika ja che. jyAre bAkInA badhAya darzanakAre AtmAne zarIrathI jade te prAya: mAne ja che mATe badhAya Astika darzanakAra AtmAne siddha karavA mATe anekAneka dalIla Ape che ane pite potAnA jJAna pramANe AtmAnA astitvane siddha kare che. ahIM ApaNe vistArathI pratyeka dazanakArane dalIlene vicAra to nahIM karI zakIe paNa ApaNe mukhya viSaya "namo siddhANuM !' spaSTa thAya. AtmA che ja eve pAko vizvAsa thaI jAya. pachI kayAreya zraddhAthI nakhasAya. AtmA durgatiomAM na phasAya te mATe ahIM mAtra mukhya dalIlene khya la karIzuM. jyAM sudhI AtmA che te nizcaya na thAya tyAM sudhI na te mokSanI IcachA pedA thAya, na dharma karavAnI vAstavika jarUra samajAya ke na pApa karatAM Dara pedA thAya. mATe keIpaNa dharmanuM anuSThAna AtmAnI zraddhA na hoya te nirarthaka ja kahevAya mATe "dharma' nI paNa siddhi karatAM pahelAM "AtmA nI siddhi karavI joIe. eka vakhata AtmA che e barAbara samajAI jAya te karma, paraleka, mokSa vigerenI paNa samaja barAbara AvI jAya.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ] [zrI siddha pada jyAM sudhI pAyA na naMkhAya tyAM sudhI makAna na banAvI zakAya. kadAca game tema keIe ubhuM karyuM hoya te paNa jarAka saMkaTa AvatAM jarAka varasAda ke vAvAjhoDuM thatAM kayAre pad jAya te na kahevAya. mATe AtmAnI zraddhAthI hita dharmakriyA kayAre pApakriyAmAM palaTAI jAya te kahevAya nahIM. - buhaspatinA daSTAMtadvArA ApaNe joI gayA chIe ke AtmAnuM jJAna na hovAthI tenI bahenanI Atma nI zraddhA paNa cAlI gaI ane tenA bhAI sAthe paNa teNe lagna karyA mATe ahIM ApaNe viSaya majabUta ja banyA kahevAze. je jIvanamAM jarUrI hoya AgaLa vadhAranArUM hoya. te badhuM ja vyAkhyAnamAM Avazyaka kahevAya tyAre Ate mukhya viSaya che mATe Ane vicAra karatAM divase nIkaLI jAya te paNa kaMTALatA nahIM tattvanI vAta sAMbhaLatA kaMTALo Ave te mokSanI ArAdhanA kaMgAla thavA mAMDe mATe te tattvArthanA kartA pUumAsvAti mahArAje zradhdhA thavAmAM samyagadarzananIprApti thavAmAM paNa jJAnAvaraNIya kamarane kSayapakSama jarUrI mAnya che. Ama have ApaNe "AtmAnI sidhdhi karIzuM " dekhAya te mAnavuM ke hoya te mAnavuM? ahIM vicAre ke je AtmA bIjI badhI vastunI jema dekhAte heta te tamAre koIne ya puchavuM na paData ke AtmA che ke nahIM ? ema AtmAne dekhADI zaktA nathI eTale ja tame paNa mAnavAmAM AnAkAnI kare che ne? paNa pahelAM e nakakI kare ke jeTaluM dekhAya teTaluM ja mAnavuM ke, na dekhAI te paNa manAya?
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 23 kAraNa ke, tamane game tevI yukitathI samajAvIe chatAM ya je e ja vAta karavAnI hoya ke, e badhI vAta kharI paNa ame te kaMI na samajI zakIe; jeTaluM joIe teTaluM ja mAnIe te pahelAM e nakakI karavuM paDe ne ke, dekhAI te mAnavuM ke heya te mAnavu ?" AgaLa je nAstika darzanakAranI vAta karI gayA tenI paNa, e ja vAta che ke "je dekhAya te ja mAnavu na dekhAya te na ja mAnavuM. tethI badhAM darzanakAre bhegA thaIne savAla kare che. te ya te eka ja raTyA kare che ke, tamArI badhI ya vAte sAcI haze paNa ... "je dekhAtuM nathI tene kema mAnavuM?" - A nAstika darzanakArane pUche ke, tuM jaMgalamAM jAya ane kaI taratanA janmelA bALakane ekaluM aTuluM jue te e bALakanA keI mA-bApa haze ema mAne khare ke nahIM ? je e bALakanA mA-bApa nathI emaja mAnate heya te mA-bApa vinA e bALakanI utpatti thaI kevI rIte? sAkSAt ke paraMparAe kaI rIte paNa mAtA-pitAnA saMganI jarUra na hoya temaja tuM mAnate heAya te tuM mATImAMthI paNa evuM bALaka pedA karI ja zake ne? karI Ape che." tyAre Akhare kaheze ke, bALaka che, te tenA mA-bApa te hevAM ja joIe! basa, ahIM ja ene pakaDavA joIe ke, kema bhAI tuM te jue ene mAnanAro che ne? te bALakanA mAtA-pitAne
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ] [ zrI siddhapadma tA joyA nathI te kevI rIte mAne che ke, te khALakanA mAtA -pitA hAvAM joie. tyAre tene kahevu ja paDaze ke, bALaka hAya te| mA-mApa hAvAM ja joIe. je je khALaka hAya che tete badhAMnA mA-bApa hAya che. mATe A paNa khALaka che. tethI tenA paNa mA-bApa hovAM joie ! jyAre nAstika AvI vAta kare tyAre kahevu. dhanyavAda che tane! have tArA e sidhdhAMta tA na ja rahyo ke, jeTaluM dekhAya eTaluM ja mAnavu' joie. kA'ka vakhate na joyeluM paNa mAnavu paDe. Ane ja anumAnapramANu kahevAya. AthI ja zAstrIya bhASAmAM kahIe te mAtra pratyakSa pramANathI na cAle paNu, anumAnapramANu paNu mAnavuM ja paDe. ane tamArI bhASAmAM kahIe te joie eTaluM ja mAnavu joie tevu' nahI" paNa na joyeluM. ya mAnavu' paDe. tAttvikavArtAmAM te mAtra pratyakSa pramANu mAnanArAne keTalA DhASA Ave tenI vAta jarAka pachI vicAre| tamane lAgaze ke, pratyakSane pramANa mAnanArA jo tenA matane sIdhI rIte vaLagI rahe te duniyAnA koi paNa vyavahAra calAvavA mATe ya samartha banI zake tema nathI. samajo ke, AvA nAstikamatane avalakhanArA rastAmAMthI jatA hAya ane pAchaLathI gADI DhADatI Ave che. athavA sApa AvI rahyo che. te pahelAMte nAstika te gADIne ke sApane joze ke sIdheA eka mAju khasIne ke doDIne pachI ja pAchaLa gADI ke sApa joze ?
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' vivecana ] [ 25 jo tenA matane vaphAdAra hoya eTale dekhAya teTaluM ja mAnavuM tema hAya tA tene pahelAM ja jovu* joie, ane pAchaLa jovA jAya tyAM sudhImAM tA ThekANe ja paDI jAyane ! kaheA ke AvA vakhate te pAchuM vaLIne jovAnI rAha jIe ja nahIM! eka bAju khasI jAya. jUe, AvA matavALAneya pahelAM khasI gayA vinA chUTakA che? tevAne pUchyuM ke, kema bhAI! tArA matane te pahelAM mAna te pete meATara DhADatI joi nathI ke sApa AvatA joyeA nathI ke tenA avAja paNa sAMbhaLyeA nathI chatAM ya zA mATe rastAmAMthI te jeyA vinA dUra thai gayeA. kahevuM ja paDaze ke, teNe nakkI kayu` ke jema huM bIjAne mArA anubhavamAM AvelI vAta kahu chuM tema mane paNa kAI tenA anubhavamAM AvelI vAta kahe. jema huM paNa mArA svArtha na ghavAtA hoya teA kaMI juThThuM- khelatA nathI, tema mane bUma pADanArane paNa kAI svAtha nathI mATe khUba pADe che. tethI tenI bUma sAMbhaLIne mAre pahelAM khasI ja javu joie. AvI vAta kare tyAre kahevu ke, bhAI! teM anumAna pramANa na svIkAryuM te bIjuM zuM karyu ? K. tyAre tAre rAjanA anubhava parathI eka niyama nakkI karI nAMkhave paDaceA ke, "svArtha vinA mANasa sAcuM mele che" ane raste cAlatAM mANasane kaMi svAtha nathI chatAM ya bUma pADe che. mATe mAre tenuM kahevuM mAnavu joie. tethI te peAte sApa ke meATarana joi DAvA chatAM ya te vAta svIkArI.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sidhapada A mAnyatAe tAre e sidhdhAMta te tUTI ja gaye ne! pharI tene koI pUche ke, "bola! jhera khAvAthI chavAya ke marI javAya, te te zuM kahe?" je marI na javAya ema kahe te, sAme mANasa kahe tuM khAI batAva kevI rIte marI nathI javAtuM? vaLI marI javAya ema javAba Ape che te nAstikane tenI sAbitI puchavI. - je kahe, keIe jherakhAdhuM ane marI gaye. tethI viSa mAranAra che. ema nakakI kare to pachI e siddhAMta te na ja rahyo ne ke, pite anubhaveluM ja mAnavuM paNa bIjAne anubhave ya mAnya rAkha A te "Agama pramANa" mAnavA jevuM thayuM. - kAraNa ke, "Agama pramANu eTale je kadI na bole tevA puruSonuM vacana." mATe kaho ke, je pitAnI jAtane sAce nAstika kahe varAvavA Icchate hoya ene te jhera khAIne ja praveza karI je joIe ke, jhera mAre kena mAre?' che A kaI mAIne lAla sAce nAstika? zuM AvI mAnyatA dharAvanAra vyavahAra paNa calAvI zake kharo ? vaidyane tyAM gaye hoya ane vaidya kahe, tamAruM lehI zarIramAM je rIte vahI rahyuM che, je rIte nADImAM dhabakArA cAlI rahyA che, te jotAM ema thAya che ke tamArAM piTamAM keI moTI gAMTha che, ane davA nahIM lo te cAra divasamAM upara pahoMcI jaze
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 27 pahelAnA jamAnAmAM evA hoMziyAra vaidya hatA. nADI te zuM paNa jIbha, mahuM ke AMkha joIne paNa kahI de ke zarIranA kayA bhAgamAM kharAbI che be dekhAya eTaluM ja mAnanArAne pitAnA matane vaphAdAra rahevuM hoya te davA levAya kharI ? paNa tame e kaI mUrkha jo khare ke vaidyane kahe, tuM kahe eTalA mAtrathI peTamAM gAMTha che ne huM marI javAne chuM ema mAnIne huM davA na lauM. mane gAMTha dekhADa ke huM kevI rIte marI javAne chuM e jANyA pachI davA lauM. bhale dharmanI vAta mAnavAnI Ave tyAre tame ema kahe ke, ame te joIe te ja mAnIe paNa AvI vAta Ave tyAre to na jue te ya mAne ane na mAnavA jevuM hoya te ya mAne. keIe kahyuM, "ahIMnA pANImAM jaMtu che" basa bhAIsAhebane vahema paDI gayo. pachI te kevuM mAne ? kevuM garama karIne pANI pIvA mAMDe ane ame kahIe ke bhagavAne kahyuM che "sacitta pANI na pIve sacitta pANI pIvAthI pANInA asaMkhyAta jano nAza thAya che te tarata kahe ke, " amane jIva dekhAtA nathI mATe ame nahIM mAnIe" paNa, jyAre regacALo phelAto haze tyAre tamane pANImAM ja tue dekhAtAM haze ne? ApaNe viSaya te e cAlI rahyo che ke, nAstika matanuM avalaMbana karanArAne vyavahAramAM jIvavuM paNa muzkela che.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28] zrI sidhapada lekamAM kahevata che ne ke vizvAse vahANa cAle" paNa bicArA A nAstikonuM zuM thAya? ene te joyuM te ja mAnavuM che. AvA ja AgrahavALA gharamAM ya kaI e mANasa hoya ke je koInA paNa kahevA para vizvAsa na rAkhatA hoya te tenI zuM dazA thAya, e te tamane khabara che ne? gharamAM kaI enuM mAna na rAkhe, nekara-cAkareya evAnuM apamAna kare, kaI vakhata te evuM bane ke AvA vahemIonI sArA mANase te zuM paNa kharAba mANaso ya sevA karavA na rahe. AvI vyakitane pUchavuM, "bela! tane tArI strI para prema zAthI che? tArI strI che mATe ke durAcArI che mATe ? je tArI strI che evuM huM mAnato hoya te tArA pratyeno prema te enA aMtaramAM hoya ne? tane ene te prema upara paga kare ane nIce mAthuM kare te ya pratyakSa thAya nahIM. mAtra anumAna ja lagADI zakAya. mArA vinA ene cena paDatuM nathI, dareka vakhate mane ja yAda kare che, mArA mATe badhuM sahana karavA taiyAra che, tethI tene mArA para prema have ja joIe. je AvI sAmAnya vAtamAM paNuM anumAna vinA na cAlI zake te "joyuM eTaluM ja mAnavuM" e siddhAMta rahyo kayAM? nAstikane paNa pitAnA svajana pratye prema ke meha nathI hete? kayA kAraNe meha ke prema rAkhe che ?
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 29 sAmenuM pAtra prema Ape che mATe ja ne? ane sAmenAne ApaNA pratye prema che ke nahIM te jANavA mATe anumAna sivAya kaI pramANa nAstika pAse che ? Ama sArAya saMsAranA vyavahArano meTo bhAga anumAna pramANa upara ja cAle che. chatAM ya keTalAMka AvA mUrkha ziromaNIe hoya che ke, jeo kahe che ke ame to pratyakSa ja pramANa mAnanArA chIe. e khoTo garva dhAraNa karI rahyA hoya che. zuM pratyakSa pramANa sAcuM ja hoya che ? mAtra pratyakSa pramANa mAnanAra vicAravuM joIe ke, pAMca iMdriyenI zakti keTalI maryAdita che ane emAM manuSyanI iMdriya zakti te prANIo karatAM paNa khUba nIcI kakSAnI che. tamArA gharanA eka khUNAmAM paDelI khAMDanI gaMdha tamane nA Ave paNa dUra rahelI kIDI pakaDI pADe jene anubhava hoya che te samajI jAya ke kIDIo doDAdoDa kare che mATe gharamAM kaI verAyeluM hovuM joIe. - ghInA kulA kevI rIte pAcho maLyA ? . zAstrakAroe AvA prANIomAM paNa jJAna svIkAryuM che, ApaNA zarIramAM je AtamA che te ja kIDI jeTalA nAjuka zarIramAM paNa rahI zake che paNa jema mANasa aMdhArA oraDAmAM pUrAI jAya ane oraDAne eka paNa bArI-bAraNu na hoya te tene bahAranI keTalI vastu dekhAya? paNa tema chatAM ya bArIbAraNAnI taDAmAMthI bahu mahenata kare te thoDuM dekhAya. evI rIte ekendriya-beindriya vigerenA zarIre aMdhArA oraDA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 ] [ zrI sidhipada jevA che temAMthI bahAranI saMpUrNa duniyA aMdara rahelA mANa sane AMkhe hevA chatAM ya dekhAtI nathI. tema kIDI jevA teIndriyanA zarIramAM sparzanuM jJAna thAya, svAdanuM jJAna thAya ane gaMdhanuM jJAna thAya. eTale ja prakAza prApta thAya che. paNa tethI temAM rahele AmAM ApaNA jevo nathI. ema na kahevAya. A prANInI gaMdhazakti khUba addabhUta hoya che. tenA mATe eka sarasa daSTAMta che. junA vakhatamAM ghI cAmaDAnA kulAmAM rAkhavAmAM AvatuM hatuM. eka ghInA vepArInI pAse AvAM ghaNAM kulA hatAM. rAtanA keTalAMka core gharamAM ghusyAM ane badhAM ya kullA laIne cAlatAM thayAM. paNa have corAyelAM kulAM badhAM potAnI jagyAe pahoMcADavA jeTale samaya hato nahIM. savAra thaI javA AvI hatI. cere vicAravA mAMDayA, A badhuM atyAre kyAM rAkhavuM? Akhare badhAe maLIne nakkI karyuM ke kulAne gAmanI bahAra taLAvamAM laI jaIne saMtADI devA. upara pANI haze eTale koIne khabara nahIM paDe! cAre te taLAvamAM khADo karI mahAmahenate kulA goThavIne savAra paDe te pahelAM pitAnA sthAne pahoMcI gayAM. savAre vepArIne khabara paDI. lekene thayuM ke ATalA badhAM kulA eka cera laI jaI na zake mATe keIka ToLakI hevI joIe. TeLakIne te pakaDavI ja joIe. pageruM zodhanAra mANase cAre bAju deDayAM. AjanI bhASAmAM kahe te chUpI polIsa bAvAnA veSamAM A divase gAmamAM pharI pharIne kAkI paNa kayAM yakulAne patto maLe ja nahIM sAMjane samaya va AvyA hatA. tyAM pharatAM-pharatAM taLAva para AvyA. thAkIne lothapotha thayAM hatA. eTale hAtha-meMTu dhevA taLA
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 1 vamAM gayAM. tyAM te taLAvamAM jue te barAbara vacamAM kIDIo. piolIsane thayuM A taLAvamAM kIDIo kevI rIte AvI? ane te ya barAbara vacamAM kayAMthI AvI ? AjubAju kayAMya rasta che ja nahI zodha karatAM upara najara gaI te upara barAbara eka jhADanI DALe hatI. tenA parathI kIDIo paDe jatI hatI. polIsane bahu Azcarya thayuM. ATalI badhI kIDIo uparathI kema paDatI haze ? chupI pilI sa te cAlAka hoya, tarata ja eka ja taLAvamAM utaryo. barAbara kIDIonI nIce khadavA mAMDayAM, jarAka kAdava dUra karyo ke ghInA kulA dekhAyA. mAla maLI gaye. kahe kIDInI gaMdhazakita kevI baLavAna ! - ghI kullAmAM, tenA para pANI, tenAthI keTalAMya hAtha upara jhADa chatAMya tene gaMdha Ave ane pelA polIse davA mAMDayA tyAre ya temane "dhI" nI gaMdha nahatI AvI. Ama keTalAya prANIomAM mANasa karatAM adUbhUta iMdriya zakita hoya che. mATe ApaNane pratyakSa thAya na ha gaMdha Ave nahIM mATe gaMdhavALI vastu nathI ema kema kahevAya? paNa nAstikathI ghaTanA A mAnI zakAze kharuM ? tene te gaMdha AvatI nathI. ane khAMDa gharamAM verAyelI che te khabara nathI, te te mAnI zakAze nahI ne ? ahIM; ApaNe te e vicAravAnuM che ke ApaNane jene gaMdha nathI AvatI tenI gaMdha kIDI jevA nAnA prANIne AvI zake che.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 ] zrI sidhdhipada tamArA pitAnI ga dha kevI AvatI haze? e tamane ya khabara nahIM hoya paNa kUtarAne te tamArA pagalAMnI ya gaMdha Ave che. be, tame khuda paNa tamArA pagalAMnI gaMdha che tema mAnI zako cho? chatAM ya gaMdha che ema mAnyA vinA chUTako che. tame je aMdhArAmAM DagaluM bharI na zako te aMdhArAmAM jarA ya bhUla-cUka vinA bilADI doDAdoDa karI zake che ne? gIdha game teTaluM UMcu uDatu hoya te ya enI najara jamIna sudhI kevI pahoMce che? jarAka khaDakhaDATa thAya ke kUtaruM game tevI UMghamAM hoya paNa sajAga thaI jAya eTale eTaluM te nakakI karI zakAya ke mANasanI iMdriyazakita eTalI zakitahIna che ke rUpavALI vatuM hovA chatAM ya tene joI ja zake tevuM nahIM sparzavALI hovA chatAMya sudhI ja zake tevuM nahIM, rasavALI hoya eTale cAkhI ja zake tevuM nahI. zuM ApaNane mAtra eka bArIka khAMDanA kaNane svAda Ave? gaMdha Ave? tene spaSTa rIte koInA kahyA vagara joI zakIe? ApaNe svAda nathI laI zakatA ke suMghI nathI zakatA eTalA mAtrathI khAMDane kaNiyA nathI ema mAnIe te cAlI zake ja nahIM. tethI nakkI karavuM joIe ke "ApaNI IdrithI jeTaluM anubhavI zakIe eTaluM ja che. ema mAnavAne mANasane adhikAra ja nathI." AjanuM vijJAna sUphamadarzaka yaMtra vaDe keTalIya evI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 33 vastuo batAve che ke, je ekalI AMkhathI kadI dekhI zakAya ja nahIM. che tyAre zuM sUphasadakaryo trathI vastune joI zake che, mATe te vastu hatI ke che tethI te vastu sUmadazakayaMtrathI dekhAI che? AvI rIte ApaNe iDhiyazaktionI maryAdAne laIne ApaNe ghaNI vastuonuM jJAna karI zakatA nathI. paNa tethI te padArtha nathI ema kahI te kahevAya? ikiye te pote grahaNa karI zakAya tevA padArthone ja jANI zake. e paNa grahaNa karI zakAya tevA heya temAMthI paNa je yogya sthaLe ane yogya samaye rahelA hoya tevA padArthone ja jANI zakAya. sthaLe ane egya samaye paNa grahaNa karI zakAya tevA badhA padArthone jenI iMdriyane kaI nukazAna na thayuM hoya ane jenu mana svastha hoya te ja jANI zake. ' - jema ke ApaNe karIne joI zakIe chIe paNa koI AMkhanI upara ja mUkI de te joI zakAya kharI? ke mAMthAne pAchaLa saMtADI de te dekhAya kharI? tethI karI hoya eTalA mAtrathI ja dekhAya tevuM na bane tethI dekhAtI nathI mATe na ja hevI joIe evI mAnyatA kevI rIte yogya kahevAya? mATe dekhI zakAya tevI cIja paNa gya sthaLe hovI joIe. sUrya te AMkhathI joI zakAya ema paNa che ane yogya sthaLe paNa che chatAM ya kaMIne je sthaLe rAta keya te sthaLethI jovAnuM mana thAya te kahevuM ja paDe ne ke gya samaya maMthI. athavA pachI evuM kare ke je gAmamAM tame kadI divase
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34] zrI didha pada na gayAya ane te gayA hoya te gAmamAM sUrya nathI ema ja mAnI lo ke egya samayanI apekSA kare? AvI ja rIte divase tArA jevA mAMge ke kRSNapakSanI AgalI rAte caMdranuM ajavALu mAMge te male? pavana ekadama sthira thaI gayA hoya tevA samaye dUranA vRkSonA punI gaMdha mAMge te male? vaLI egya sthaLe ane gya samaye grahaNa karI zakAya tevI vastu paDI hoya chatAM ya iMdriye azakta thai gaI hoya ke, rAgavALI thaI gaI hoya to tevI pUla vastu paNa na jANI zakAya? A bhayaMkara "zaradI thaI gaI hoya tyAre nAka AgaLa attaranuM pumaDuM che ne te ya gaMdha na Ave AMkhanA naMbara AvI gayA heya te pAse paDeluM ye na dekhAya? - tethI "gya sthaLe ane gya samaye rahela paNa grahaNa karavA pigya cIjane iMdriye tyAre ja grahaNa karI zake ke, IdriyamAM kaI paNa hAnI ke moDa-khAMpaNa heya nahIM matalaba iMdriye svastha heya. paNuM ATaluM badhu hovA chatAM ya je jenArAnuM mana svastha na hoya, bIjA vicAromAM lAgI gayuM hoya to ATalI badhI sAmagrI hovA chatAM ya idri dvArA te padArthanuM jJAna na thAya. gADI para javAnuM ekadama moDuM thaI gayu che, tyAre gADI pakaDavA deDo. te vakhate rastAnI keTalI vastuo tame juo? avAje sAMbhaLe ? dukAna para baMdha karavAmAM ekAgra thaI gayA hoya te
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana | ( [ 35 vakhate rastA para zuM cAle che? e dekhAya evuM hoya te paNa tamane tenuM jJAna thAya kharuM? mATe e vAta to magajamAMthI nIkaLI ja javI joIe ke jeTalI vastu dekhAya teTalI ja vastu mAnavI ane ApaNane na dekhAya ke iMdrithI na jANuM zakAya teTalA mATe te vastu nathI. ' Ama iMdriyonI zaktinI evI maryAdA jANyA pachI je dekhAya e ja mAnavuM. iMdrithI jANI zakAya te ja mAnavuM. A Agraha rAkhe te bevakUphAIja kahevAya ? hajI e paNa sAthe sAthe vicArI lo ke, jeTalA padArtho vidyamAna che teTalA badhA ApaNI iMdrithI jANI zakatA nathI. temaja keTalAka padArthone ApaNuM iMdriya sAcI rIte jANI paNa zakatI nathI. ethI mAtra na jANavAmAM Ave tethI ja vastu nathI ema paNa nahIM ane jevI rIte jANavAmAM Ave tevI ja rIte vastuo hoya che tema paNa nahIM. . zAstrIya bhASAmAM kahIe te pratyakSamAM paNa bhrama hoya che bhrama aTale vastu jevI che tevI na dekhAvI ane jevI nathI tevI dekhAvI dha re ke, tamane khUba tAva Avyo hoya teve vakhate tame tamAra thI thaDA tAvavALAne hAtha lagADaze te, pahele kaheze ke, tamane tAva che. paNa tamane te thoDA tAvavALAnuM zarIra ThaMDu li thaze. tyAre zuM te vakhate sAmenAnAM zarIramAM tAva nathI? che ja. tharmomITara mUke eTale tarata khyAlamAM Ave !
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ] zrI siddhapada . tevI ja rIte tamAro eka hAtha khUba garama pANImAM nAMkhe ane eka hAtha ThaMDA pANImAM rAkhe have tamArA baMne hAtha eka je sAthe eka ja navazekA pANImAM sAme nAMkho te tamArA ThaMDApANIvALA hAthane te navasekuM pANI garama lAgaze jyAre garamapANIvALA hAthane te ja navasekuM pANI ThaMDu lAgaze. kharekhara te navasekuM pANI te eka sarakhuM ja che chatAM ya Ama kema? hAthamAM eka saLagatuM lAkaDuM laIne tene derAthI bAMdhI goLa-goLa pheravaze te tamane agninuM cakra dekhAze kharekhara zuM tyAM agninuM cakra che? chatAM ya tamArI indriyane dekhAya tenuM zuM? - vaLI jyAre gADImAM besIne musApharI kare che. tyAre badhAM jhADa-pAna vagere cAlatA dekhAya che. ane tame sthira heya tevuM lAge che. zuM jhADapAna cAle che? nahIM ja chatAM ya Ama kema dekhAya che? raNamAM dUrathI pANInAM jharaNA hoya evuM dekhAya che paNa kharekhara te pANI che ke retIne kiraNanA kAraNe "mRga-marIcikA dekhAya che? Ama pratyakSathI jeTaluM ane jevuM dekhAya tevuM mAnavuM e paNa eTaluM ja khoTuM che ke, jeTaluM khoTu je na dekhAya te na mAnavuM te che? jyAre nAstika evuM kahe ke, huM kaMI jevuM khu chuM tevuM nathI mAnate A te badhe bhrama che ! tyAre bIjA dazanakAre nAstikanuM gaLuM pakaDe che. tene kahe che tene te "bhrama' e zabda bolavAne adhikAra ja nathI.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 37 kAraNa ke 'bhrama che' evuM jJAna tuM kaI IMdriyathI kare che bhramavALA sthAne jyAre draSTa vastune jue che tyAre tA tene sAcI vastu iMdriya dvArA dekhAya ja nahIM. jema raNamAM gayele jyAre dUrathI jIetyAre tene dekhAvAnu teA pANI ja. paNa tene anumAnathI ja nakkI karavu paDaze ke, bhale AMkhane pANI dekhAtuM hoya chatAM ya A raNu che. mATe ahIM pANIneA saMbhava nathI. pANI hoya te kAi pazu-pa`khI tyAM hoya ke, jhADa-pAna hAya. paNa ahIM kazuM ja nathI. ane A raNa che sUcanA prakAza retI para paDI rahyo che. mATe pANI nathI paNa mRgajala che. AvI rItane vicAra karavA tenuM nAma ja anumAna ane e anumAna mAnyA vinA badhAM bramA dUra thAya nahIM. mATe mAnavuM ja paDe che ke, mAtra pratyakSa pramANa mAnavAthI cAlI zake nahIM. tethI badhA ja dArzanike tene pUche che ke, bhAI! tuM kAine tArA mata samajAvavA Icche che ? 'hA', teA kahe ja ne! eTale bIjA darzanakAre tene AgaLa pUche che ke zA mATe samajAvavA icche che ? " tee tArA matane nathI jANatA mATe ke tArA matane jANe che mATe ?" "jo, jANatA ja heAya teA samajAvavAnI jarUriyAta zuM che ? ane nathI jANatAM ema kahuM te tane nAstika darzanakArane pUchavuM che ke, sAmevALA tArA mata nathI jANatA e te kevI rIte nakkI karyu ??" -
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 ] [ zrI sidhdhipada jo nAstika javAba Ape ke sAmevALA pAte ja kahe che ke 'huM mAnatA nathI' e mATe, huM 'pazu mAnuM chuM ke te nathI jANatA. te kahevuM ke bhAI ! tArA mata tuM bhUlI gaye. e nathI jANatA! e vAta te enA kahevA mAtrathI mAnI lIdhI paNa tane teAna dekhAyane ! enI zraddhA tane dekhAya ja kevI rIte ? ane Ama pazu, jo tuM bIjAnA kahelA vacanapara vizvAsa rAkhavA IcchatA haiAya te, "tAre A mAjIsa sAra che mATe sAcu khele che" ema anumAna lagADavuM paDe eTale ekathI be pramANu mAnyA vinA teA tArA chUTakA ja nathI ne! '. tethI tAre tA kAine tAro mata samajAvI zakAya evI dazA ja nathI. kAraNa ke, "tAro ja mata sAthe che ane bIjAnA mata khATA che" evu te tu paNa pratyakSathI dekhADI zakatA nathI. mATe tAro mata sAcA che. ema kahevA mATeya tAre anumAnane pramANa mAnavu paDaze ane anumAnane pramANa svIkArIne vAta karIza te tArA (nAstikanA) mata rehavAnA ja nathI. mATe ja kalikAla sarvaijJa hemacaMdrAcArya mahArAje tene vidvAneAnI sabhAmAM sthAna nathI ApyuM. je peAtAne mata paNa sthApI zakatA nathI ane bIjAne te mata samajavAnI jarUra che ke nahIM te paNa sAbIta karI zakatA nathI. tevAnI sAthe vAta karanAranI buddhine zuM lAMchana na lAge !! mATe have tA e nakkI karavuM ja paDaze ke, je vastu dekhAya te ja vastu hAya evuM nahIM ane jevI dekhAya tevI DhAya tevuM paNa nahIM arthAt ke je vastu na dekhAya iMdriyathI na jANI zakAya te vastu paNa mAnavI paDe. ane pratyakSa joyelI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] 39 vastune paNa tarka buddhithI cakAvI paDe. anumAna varDavicAravI paDe! ApaNe te| ahIM AtmA che ke nahIM tenI vicAraNA karavI che. paNa A carcAthI eTaluM ja nakkI karavAnuM hatuM ke, (1) ApaNe vizvanA badhAM ya tattvone dvicAthI jANI zakIe tema nathI. (2) 'kriyA je viSayane jANI zake che. te paNa peAtAnI cAgya zakti ceAgya viSayanA ane cAgya sthaLa ane cAgya samayane AdhIna thaine ja jANI zake che. (3) iMdriyAthI jANelA paNa badhA viSayeA sAcA ja hAya che tevu' 'paNa nathI. (4) tethI indriyA dvArA jANelA padArthoM sAcA padArthoM ke nahIM te te anumAnadvArA ja jANI zakAya che. 5) mATe anumAna' tAmanuM pramANa paNa svIkAravuM joie ke, je padArthI indriyA na jANI zakatI hAya tene paNa jaNAvI zake. jo ke, IMdrayAnI zaktionI maryAdAnI ApaNe ghaNI vAta vicArI che. chatAM ya eka vAta hajI vadhu vicArI le ke, cAmaDI sparzane, jIbha rasane, nAka-gaMdhane, AMkha-rUpane ane kAna zabdane ja jANI zake che. jIbhathI na te keAI gaMdhanI khabara paDI zake ke, nAthI kaI cIjanA *sa jANI zakAya. kAI AMkhe| damAvIne kahe ke, sAmenI vastunA raMga kevA che te zuM kahI zake ? paNa AMkhA khadha hAya ane hAthamAM ApIne Ane sparze kevA che ? ema pUche teA tarata kahI zakAya. R "
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrI siddhapada AMdhaLAnA paga nIce devatA Ave te tene na khabara paDe paNu dekhatAne kAi AMkha khullI rAkhIne pUche ke, kerInA rasa kevA che te| kahI zake kharA ? nA. 4* ] kAraNa ke, dareka iMdriyanA viSaye juThThA judA che. eTale AMkhathI rUpa dekhAya paNa rasanI khabara na paDe paNa jIbhathI rasa cakhAya. paNa rUpanI khabara na paDe tema vicArI ke jene rUpa, rasa, gaMdha ke sparza ke zabda kaMI na hoya te kaI paNa iMdriyathI jANI zakAya khare ? nahIM ja. je cIjanA rUpa, 24, gaMdha sparze ke zabda na heAya tevI cIja tA kAI rIte pAMce ya iMdriyA bhegI thAya te paNa na jANI zake e sIdhI ja vAta che ApaNe e nakkI karI gayA chIe ke, iMdriyArthI na dekhAya eTalA mAtrathI vastu nathI tema na kahevAya. mATe dekhAtA nathI eTalA mAtrathI nathI ema paNa na kahevAya. AtmA ane tene rUpa, rasa, gaMdha, sparza ke zabda kaMi ja nathI mATe te kema dekhAtA nathI tema paNa na pUchAya. kAraNa ke iMdriyA te jANI zakavA mATe lAyaka nathI. te iMdriyadvArA AtmA jANI zakAtA nathI. ahIM tamane ema thAya ke A te mahArAja sAhebe kharUM karyuM. " na dekhAya chatAMya vastu mAnavI paDe ema sAbita karyuM', ane ame jovAnA Agraha karIe tethI Ape jaNAvI dvIdhuM ke, tene rUpa, rasa, gaMdha, sparze ke zabda nathI mATe tamane dekhADI zakIe tema nathI. "mATe Ape gappu mAryuM hAya ke 'AtmA' che. teAya amane teA kaI khabara ja napaDe ne !"
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 41 - paNa bhAI ! amAre evuM kaiAI prajana nathI. ke "AtmA' che evuM gayuM mAravuM paDe. paNa e vAta kharI lAge che ke, tamAre yukita ane tarkathI AtmA mAnave paDe che mATe AtmA hovA chatAMya tame gapu kahevA taiyAra thayA che. AtmA che' e bhale kaI paNa IdriyathI jANI na zakAya. chatAMya mAtra anumAnathI ja jANI zakAya che tevuM paNa nathI AtmA pratyakSa paNa che. paNa, hamaNAM tenI vAta rahevA de. AtmA'nI siddhi mATe anumAna tame anumAnane svIkAravAnI te hA pADI che ne? te enAthI siddha karIne batAvavAmAM Ave che ke, dehAdithI kaI judI "AtmA" nAmanI vastu che. te te mAnavA taiyAra thAvane? ThIka, tyAre tenAM anumAnene vicAra karIe. vicAra karo ke amuka vyakti jIve che ane amuka vyakti marI gaI che. A taphAvata kema paDe che? athavA lAkaDu nirjIva che ane mANasa sajIva che A taphAvata kema? ApaNe bhale mANasamAM AtmA che tema kahevA tarata tayAra na thaI jaIe. chatAMya eTaluM te mAnavuM ja paDazene ke lAkaDAmAM ke maDadAmAM jJAnazakita, duHkhathI dUra thaI javAnI ke sukhane meLavavAnI ceSTA jovAmAM AvatI nathI. . arthAta lAkaDAnA TukaDe TukaDA karI nAMkhaze ke maDadAMne saLagAvI nAMkhaze te ya, kazI pratikriyA pedA nahIM thAya tyAre nAnI kIDI paNa, taDakAmAMthI doDI jaIne chAMyaDAmAM
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 ] zrI sidhdhipa jatI joze tene jarA paNa UjA thAya tevuM haze te tyAMthI te game te rIte palAyana thaI jaze mATe zarIramAM hetA arthAt ApaNe jene nirjIva nathI mAnatA te badhA padArthomAM eka cetanA nAmanu tattva jovAmAM Ave che jenA kAraNe ApaNe te jIvita gaNAtAomAM sukha prApti ane duHkha dUra karavAnI dADadhAma joIe chIe. AvI doDadhAma karanAra tattvanuM nAma ja AtmA che. bhale tamAre e tattvane juduM nAma ApavuM hoya te jIduM nAma Ape|. nAma judu ApavAthI kAMi vastu badalAi jatI nathI tamane tamArI chekarI bApA kahene tamArI patnI pati kahe dukAnamAM nAkara zeTha kahe ane meTA vepArI grAhaka kahe paNa, tethI tamArA rUpa, raMga, AkRtimAM ke guNeAmAM kaI thADA phera paDe che! saMskRtamAM paNa AtmAnA jIva, kSetrajJa puruSa, dehI, zarIra evA ghaNAMya nAmeA che. bIjI bIjI bhASAmAM tenA bIjA nAme ya heAya. pazu zabdo ke bhASA badalAvAthI vastunA guNA khadalAI jatA nathI. tethI e vAta samajavAnI che ke jenAmAM sukha-duHkhanA anubhava thAya che. sukhanI pAchaLa pravRtti thatI jovAmAM Ave che. ane duHkhathI dUra thavAnI vRtti jovAmAM Ave che. te 'AtmA' kaheva ca che. ahIM' sudhI tA AtmAne mAnavAmAM jagamAM koIne vAMdhA nathI. nAstika paNa AtmiAnI mAtra AvI vyAkhyA karavAmAM
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 43. Ave te svIkAravA taiyAra che. paNa jema AjanA bhaNelAo mAnavA mAMDayA che tema nAstikane paNa mata e che ke dukhathI dUra janArI, sukha meLavavA talasanArI je cetanA zakti pedA thAya che. ene tamAre AtmA kahe heya tA bhale AtmA kahe. paNa jevI rIte mahuDAmAMthI dArU pedA thAya che tema A - zarIra judA judA bhUtemAMthI baneluM che. temAMthI ja e zakti pedA thAya che. ane te zakita ja sukhaduHkhane anubhava kare che. zarIra pedA thatAMnI sAthe pedA thAya che. ane zarIrane nAza thatAMnI sAthe tene paNa nAza thaI jAya che. Ama e nAritakane mULa vAta e kahevI che ke "AtmA" koI eka janmamAMthI bIjA janmamAM, eka zarIramAMthI bIjA zarIramAM jatI AvatI cIja nathI paNa, jema seDA ane lIMbu bhegA karIe ane ubharo Ave ane cheDe vakhata rahIne naSTa thaI jAya. ema mAtA-pitAnA saMgathI ke nara-mAdAnA saMgathI eka evuM tatva pedA thAya che ke, jenAthI prANIo jIve che athavA sajIva kahevAya che ane jyAre te zakita nAza pAme che tyAre maraNa pAme che. te ahIM ja moTo taphAvata che. kAraNa ke nAstike joyuM ke, mAtAnA udaramAMthI bALaka Ave che ane zamazAnamAM saLagI jAya che mATe eTale kALA ja jIva che. A te jema tame nAnA chokarAne kahene ke bAbo kayAMthI AvyuM te davAkhAnAmAMthI ane dAdAjI mArIne kayAM gayA
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 ] [ zrI siddhapada te kahena pAchA avAya evA gAma gayA. enA jevI vAta che jo ke, ApaNe ahIM nAstikamatanuM khaMDana ke vA nathI beThA. nahI' te e vAta kharAkhara dalIleAthI siddha karI zakAya ke, kayAre paNa jaDa padAtha nA sayAgamAtrathI zaitanya zakita pedA thaI zake nahI. ane zarIranA nAza thavA mAtrathI zaitanyazakitanA nAza thAya nahIM. paNa ApaNe teA AtmA che ane te eka janmamAMthI bIjA janmamAM AvanArI ane janAra che. eka zarIramAMthI khIjA zarIramAM janArA AvanArA te siddha karavuM che. * mATe nAstikamatanA khaMDanamAM e-lA badhA utaryA vinA ja evI rIte vicAra karIzuM ke tenuM khaMDana paNa thAya AtmAnuM... maMDana paNa tha ya. tamArI zakAtuM dalana paNa thAya ane Atma che evA vizvAsa hAya te sthiArIkaraNa paNa thAya. nAstikane ke AjanA bhaNataravAdIone ane vijJAnavAdIene pUche ke, jo cetanAzakita zarIranA dravyeAthI ke pAMca mahAbhUtamAMthI pedA thAya che. ema mAnA te zIrane saLagAvI dvIdhA pachI teA te cetanA' zakitanA nAza thaI jAyane ! 6 have e nAza thatAMnA sAthe enA anubhavA ane jJAna paNa naSTa tA thaI gayuM ne! ThIka tyAre, kAi eka vyakitane tame ahI bhaNAvA ane bIjI vyaktine pUche ke gaIkAle meM phUlANA bhAIne je vAta zIkhavI hatI te tamane AvaDe che ke ? yAda che ke? te pennI bIjI vyakita tamane zuM kaheze? emaja kahezene ke cakakara pharI teA nathI gayuM ne? jene bhaNAvyu hAya ene pUche| tA javAba maLe paNa jene bhaNA blu nI ene yAda rahyuM ke nahyuM ema kevI rIte pUche che ? tame ja vicAra karI ke, Aje tame vyAkhyAnamAM AvyA nathI ane kAle huM tamane pUchuM ke, "kema bhAi ! kAle vyA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 45 khyAnamAM je AvyuM hatuM te yAda che ke nahI te tame tarata ja kahevAnA ke, "kAle te huM vyAkhyAnamAM Avyo nathI te mane kevI rIte yAda kahe?" paNa, je huM tamane ema pUchuM ke e kaMI kAyade cheDe che ke, je sAMbhaLe tene ja yAda Ave ane na sAMbhaLe tene yAda na ja Ave to tamane emaja lAgene mahArAja sAhebanuM ThekANe nathI lAgatuM. : "A duniyAno kAyado che ke, jene je vastu sAMbhaLI na jAya te vastu kadI tene yAda na ja Ave e ane je evI rIte keI sAMbhaLe ane keIne yAda rahe te pachI kAI khAya ane keInuM peTa paNa kema na bharAI jAya? " je ema kAyado hoya ke bhaNe keI ane AvaDe bIjAne te duniyAmAM keIne bhaNavAnI jarUra zI? te tame ja kahene " mahArAja sAheba vyAkhyAnamAM AvyA na hoya chatAMya te viSaya amane AvaDe ke yAda rahe evuM hoya te te ApanuM badhuM bhaNeluM ya amane kema na AvaDI jAya! " - Ama vizvanI aMdara kArya-kAraNabhAva nakakI che. garamI joItI hoya te agninI pAse javAya ThaMDaka joItI hoya te barapha pAse javAya. je A kArya kAraNa bhAva nakakI na hota te AganI pAsethI pANI melata ane pANI pAsethI Aga maLata. paNa duniyAmAM kArya-kAraNubhA niyata che. tema jene anubhava eTale keIpaNa IdriyavaDe ke manavaDe paNa jenuM jJAna karyuM hoya tene ja te yAdI AvI zake. mRti-yAda ane anubhavane kArya-kAraNabhAva che eTale
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 ] [zrI siddhapada jayAre kAMIpaNa vAtanI ApaNane yAda AvatI hAya tyAre samajavuM ke, kayAre ne kayAre te ApaNe tenA anubhava ka ja hAvA jaIe. A kArya-kAraNabhAva tA game tevA nAstikane paNa mAnyA vinA chUTake nathI, evA eka prasaMga tA duniyAmAMthI batAvI de ke khAdhuM keAIe hAya ane bhUkha bIjA kAinI maTI gaI heya davA kAie khAdhI hoya ane bIjAne sArU thayuM. hAya evI ja rIte bhaNyA kAi hAya ane AvaDe bIjAne ke na bhaNyA hoya tene yAda Ave jAti-smaraNanA dAkhalA zuM sidhdha kare che ? have AjanA jamAnAmAM paNa evA hujArA jAtismaraNanA dAkhalA maLe che ke, khALaka janmatAMnI sAthe je viSayanA teNe A janmamAM karI abhyAsa karyo na hoya tevA petAnA pUrvajanmanA anubhava (bALaka ) kahevA mAMDe ane tenA kathana pramANe ja adhI vastue maLI Ave tA zu mAnavu? AvA dAkhalAo te AjanA jamAnAmAM deza-paradezamAM hujArI che. mATe badhAja kaI akasmAta haiAya. tevuM paNa kevI rIte mAnI zakAya ane AvA dAkhalA zatrAmAM te Dagale-pagale Ave che. have AvA dAkhalAne vicAra karo ke, pUrvabhavanuM te te AtmAnu zarIra teA kayAranuMya khalAsa thaI gayu eTale temAMthI pedA thayelI cetanA paNa nAza thai gai tyAre emaja mAnavu paDe ke deha ane iMdriyAnI zakitathI paNa kaI juduM tattva che ke je dehaneA nAza thayA chatAM paNa ` nAza na pAmyuM. ane punarjanma (phI utpanna thayelA ) pAmelA navA zIramAM
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana | [ 47 e je tattva AvyuM. - je dehamAM pedA thayelI zakti mAtra ja AtmA hoya te punarjanmanI yAdanA dAkhalA kadI banI zake ja nahIM. jo punarjanmanI yAda e nirvivAda siddha kare che ke deha ane iMdriyathI juduM koI tattva avazya che. je zarIra khalAsa thatAMnI sAthe khalAsa thaI jAya che tevuM nathI ke je zarIra pedA thatAMnI sAthe ja pedA thAya che tevuM nathI. eka zarIra choDIne bIjA zarIramAM jAya che ane tyAM jaIne na deha dhAraNa kare che. . ja prazna H te badhAMne kema jAtismaraNa jJAna thatuM nathI? uttara : pahelAM e khyAla kare ke jAtismaraNa jJAna eTale kaI navuM ke mahAna jJAna che tevuM nathI. paNa je Aje karelI vastunI yAda be-cAra varSa pachI Ave tema pUrvazarIramAM karelA kAryanI ke anubhavanI bIjA zarIramAM yAda Ave tenuM nAma ja jAtismaraNa jJAna che. A jAti : janma-smaraNa = (pUrvajanmanA anubhavonuM) yAda AvavuM te jJAna. * - have tamAre prazna e che ke badhAMyane pUrva janma te hoya che chatAM ya kema badhAMne pota potAnA pUrvajanmanI yAda AvatI nathI. AnA mATenA thaDA kAraNe samajavAnI jarUra che. yAda kene Ave ? smaraNa kone thAya ? ahIM beThelAmAMthI keTalAkane yAda che ke, temane pitAnA pAMcamA varSe zuM karyuM hatuM? mAMDa pAMca jaNa evA haze ke, jene yAda hoya ke pAMcamA ke sAtamA varSe zuM karyuM hatuM.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 1 zrI sidhdhapada t. eTalA badhAM kALanI vAta zA mATe kare che ? gaikAle zuM khAdhuM? e. A sabhAmAMthI keTalA gaNAvI zake? samajo ke A badhuM nA ThIka che paNa keTalAyane pUchIe chIe ke bhAi pAMca pratikramaNa AvaDe che? .. hA, mahArAja sAheba ! pAMca varSa pahelAM te e va sudhI mahenata karIne zIkhyA hatA ne yAda rAkhyA hatA. paNa hamaNAM eka-be varSathI bilakula keAI divasa joyA ja nathI eTale khadhAMya bhUlI gayA chuM. * keTalAkanI micArAnI te evI dazA hoya che ke AgaLa kare tA pAchaLa bhUle ! ne pAchavu gekhe tA AgaLanu bhUle ! tyAre keTalAka evA paNa amArA jovAmAM Ave che ke eka vakhata vAMce eTale basa yAda ja rahI jAya. varSo pachI pUchIe tA ya te bhUlyA na heAya. tethI pUrvajanmanI vAta te zuM karavAnI paNuM A janmamAM jene yAda rAkhavA mATe keTalI mahenata karI hAya che. tevA pADo ya yAda nathI rahetA te gayA janmanI vAta yAda jarahe evuM kevI rIte bane ? terthI evA koI niyama nathI ke hoya ke je anubhavyuM haiAya te badhuM yAda ja rahe! mATe A janmamAM badhAMne pUrvajanmanI yAda Ave ja tevA niyama nathI paNa jene pUrvanA jIvananI yAda Ave che te kai divasa A navA dehamAM nahI dekhelA evA sthaLanI pUrepUrI mAhiti Ape che. peAtAnA pUrva janmanAM badhAM svajaneAnA nAma, kAma, guptavAta badhuM ja kahI de che. ane tyAM tapAsa katAM khabara paDe che ke amuka varSa pahelAM gharanI amuka vyakti mRtyu pAmI che.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhapa4 ] [ 49 have je zarIramAMthI cetanA peDhA thatI hoya ane te ja jJAna karavAnuM ke, yAda karavAnuM kAma karatI hota tA kadI AvuM anata nahIM mATe AvA jAtismaraNanA dAkhalAothI e vAta nivivAda siddha thAya che ke, zarIrathI judu koi tattva che. te tattva koi paNa iMdriyadvArA eI zakAya tevuM nathI e ja tattva eka zarIramAMthI bIjA zarIramAM jAya che paNa zarIrane nAza thatAMnI sAthe nathI to nAza pAmatu = nathI nA zarIra pedA thatAMnI sAthe pedA thatu Ama jAtismaraNadhana e pUrvajanmanI sacATa sAMkhitI che. paNa have prasa`ga che teA jarA jAtismaraNajJAnane paNa vicAra karIe te pachI te viSe mujhavaNa rahe nahIM. jAtismaraNajJAna eTale zuM ? AgaLa ApaNe vicArI gayA chIe tema tismaraNajJAna e keI indriye ane mana vinA pedA thatu jJAna che tevu nathI ja, te mAtra IMdriya ane mananI sahAyathI pedA thatu jJAna che. ane tethI tenI gaNatrI pAMca jJAnamAMthI matijJAnamAM karavAmAM Ave che matijJAnanA paNa sAmAnyathI 28 bheda che temAM dhAraNA nAmanA bhedanA eka vibhAga che. rIne zAstramAM avicyutti raNA' kahevAmAM Ave che A avicyutti dhAraNA ne ja eka prakAra jAtismaraNuAna kahevAmAM Ave che. Ama jAtismaraNajJAna eTale eka prakAranu smaraNa--yAda ja che. maraNujJAnamAM e vastu hoya che. ekato pUrvanA prakhaLa
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10] vivecana saskAra ane vartamAnamAM keAi nimitta, jo pUrvanA prabaLa sa'skAra na hoya te te vastu lAMkhA kALa sudhI yAda rahetI nathI paNa thADA vakhatamAM ja bhUlI javAya che. jema ke e tamArU bhara-sabhAmAM apamAna kare te tamane maratA sudhI te vAta yAda rahe che. paNa gurU ma. keTalI mahenata karIne cAra sArA zabdo samajAve ke zIkhavADe te yAda rahetA nathI. vyAkhyAnamAM zuM Ave che te bIje divase ja yAda na hoya paNa dukAnapara gharAka AvyA hoya ane cAra va pahelAM mAla dhIcI hoya ane paisA na ApyA hoya te tarata yAda AvI jAya che. Ama saMskAra e te matijJAna che. paNa saMskAra paDavAnI dara keTalIka vakhata mehanIya karmanA udaya yaNa kAma kare che. keTalIka vakhata mehanIya karmanA kSAzama paNa kAma kare che. jema koI sAdhune sayamanI pAlanAmAM khukha rasa che te jyAM paNa sacamanI vAta AvI haze, sacamapAlana mATe navI cIja vAcI haze ke tarata ja yAda rahI jaze. ahI mAnavu ja paDaze ke, saskAra paDavAmAM mAhunIyanA kSaceApazama paNa sahAyaka che tamane anubhava paNa ke, duniyAmAM je cIja jene pripa hoya te cIja yAda karatAM tene vAra lAgatI ja nathI" je tamane paNa dharmanI atyaMta utkaMThA pedA thaI jAya, tenA vinA bIju game nahI tevu hAya, jo vyAkhyAna rasapUrvaka ane samajIne sAMbhaLatA ho te tarata yAda rahI jAya. ' /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhapada I 51 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - eka vastu jyA sudhI spaSTa samajAtI nathI tyAM sudhI ene yAda rAkhavAnI muzakelI paDe che. kAraNake samajAya nahIM eTale kaMTALo Ave. ane kevaLa Ave te mehanIya karmane udaya, ane A kaMTALarUpa mehanIyano udaya tamArAmAM jJAnanI daDha saMskAra jAmavA ja na de! kAraNa, kaMTALe caMcaLatA pedA kare che ane caMcaLatA peidA thAya eTale sthiratA Ave nahIM ane jema kapaDAne sthira karyA vinA tenA para chApa lAge nahIM tevI rIte AtmAmAM paNa sthiratA pedA na thAya tyAM sudhI ke saMskAra paDe ja nahIM. Ama AvA-AvA judA-judA kAraNonA abhAve AtmAmAM dRDha saMskAra paDato nathI paNuM daDha saMskAra paDI jAya eTalA mAtrathI vastunI ada Ave tevuM paNa nathI. tamAre paisA gaNavAne game teTale daDha saMskAra hoya paNa je vakhate ektAna thaIne vyAkhyAna sAMbhaLatA hoya te vakhate kazuM cAda na Ave, paNa jevA bahAra nIkaLIne, koIka paisAnA saMbaMdhanI vAta yAda Ave ke badhuM tarata cAda AvI jAya. kene sAruM saMgIta gAtAM sAMbhaLe tyAre tamane pitAneya je kAMI cAra liTI AvaDatI hoya te yAda AvI jAya. paNa kaMI Akho divasa te liTIo theDI yAda Ave che. Ama bhUtakALanI dRDha paNa anubhave tyAre ja yAda Ave che ke vartamAnamAM tenI sAthe saMbaMdhavALuM koI paNa
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ para ] [ vivecana projana hoya-kaI paNa evI cIja hoya. - marelAnI pAchaLa khUba khUba raDayA hoya, divasenA divase sudhI khAdhuM na hoya, paNa kaMI covIza kalAke te ja DuM yAda rahyA kare che. varSo jatAM badhuM bhUlAI jAya che. paNa, jevuM kaMI bimAra paDayuM ke, keInuM maraNa thayuM tarata ApaNane te ApaNuM svajana yAda AvI jAya che. Ama smRti mATe daDha saMskAranI ane te saMskArane jAgRta karavA mATe keI yegya nimittanI paNa jarUra rahe che. vaLI sAthe meTI vAta e che ke, saMskAra jyAre paDyo hatA tyAre khUba tIvra hatuM. paNa yAda karavAno samaya Ave che tyAre je jJAnAvaraNIyane pazama maMda paDI gaye hoya ke, mananI svasthatA na hoya, vyAdhi AdithI mana nabaLuM thaI gayuM hoya te daDha saMskAra ane nimitta hovA chatAM ya tenI yAda AvatI nathI. jema pAMca grI tAva caDhe tyAre mANasane gaI kAlanI paNa ke sAmAnya vAta pUchaze te paNa yAda nahIM Ave yAda karatAM karatAM kaMTALI jaze, kAraNa, te vakhate deha asvastha che eTale mana paNa nabaLuM paDI gayuM che. vaLI "mASarSa muni jevA keine ekA eka jJAnAvaraNIyakarmane udaya Ave che tyAre bhaNeluM bhUlAI jAya che. ane "mA ruSa" ane "mA tuSa" jevA sAdhAraNa zabdo paNa yAda rahI zakatA nathI. Ama jAtismaraNajJAna thavAmAM keTa-keTalA kAraNenI apekSA hoya che, ane te badhAM sahelAIthI maLatA nathI mATe jAtismaraNajJAna badhAMne thaI zakatuM nathI
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhapada ] [ 53 prazna:-zu A jAtismaraNajJAna sAcu ja hoya evA niyama che? uttara:-nA, tame tamArA ja anubhavanI vAta kaza ne ke, tame joyuM hoya ane sAMbhaLyu hoya tevu ja tamane yAda rahe che ke, kaMI bhUla paNa thaI jAya che ? tame tamArI jAte ja vastu mUkI hoya che paNa pachI kayAM mUkI che e yAda ja hoya che. ane keTalIka vakhate ThekANe pAte na mUkI hoya te ThekANe paNa mUkI che tevuM yAda Ave che. tethI jAtismaraNajJAnamAM AvI kei khATI yAda na ja Ave. evA koI niyama nathI. ane je yAda Ave te pramANe ja badhuM 'hoya tevuM paNa nathI. peAtAnA ja pUrva janmanI cAra vAta yAda Ave ane cAra vAta yAda na Ave evu paNa bane. ane je cAda Ave che temAMya sthaLanI, nAmanI ke nAnI moTI hakIkatAnI bhUla Ave tema paNa ane. ekadama khATI vastu paDavI eTale ke jevI na hoya tevI ja vastu yAda AvavI ke hoya tenAthI taddana viparIta ja yAda Ave evu anavu muzkela che. paNa e jJAna jene jene hoya tene so TakA sAcuM ja jJAna hoya che evuM mAnavAnI jarUra nathI. tethI kAinA pUrvajanmanI vigatA sAMbhaLatAM kAIe kahelI vigatamAMthI be-cAra vigata kharAkharA na hoya teTalA mAtrathI tene jAtismaraNujJAna nathI tevuM na kahevAya kAraNa ke eka vAta teA nakakI ja che ke je yAda Ave che tenA sAra tA pUrvanA janmamAM kayAya paDelA ja che,
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 6 vivecana vaLI jema keI vAta ke pATha be cAra varSa sudhI yAda, rahe che. ane pachI bhUlI jaIe chIe tema paNa bane che. tema jAtismaraNa jJAna eka vakhate thayuM hoya te ya pAchuM amuka vakhate cAlI jAya arthAt evuM paNa banI zake ke thoDA varSo pachI tene pUrvajanmanI kaMI paNa yAda na Ave. thayeluM jAtismaraNa cAlI jAya tenuM dRSTAMta eka vakhata thayeluM jAtismaraNajJAna paNa bhUlAI jAya che. te mATe siddharAjajI ThaThThAnI satyaghaTanA khUba ja vicAravA jevI che. te kuTuMba jayapuramAM rahetuM hatuM. tenA bALakane laIne zatrujya para yAtrA karavA jatAM hatA ane acAnaka girirAja joIne te bALaka potAne pUrvajanma kahevA mAMDa. teNe jaNAvyuM ke huM ahIM pUrvajanmamAM pipaTa hate. khUbabhAvapUrvaka AvatA ane darzana karatA A vAtanI yAda jALavI rAkhavA mATe mAtA-pitAe tenuM siddharAja nAma pADayuM. zatruMjaya-siddhagiri para thayela tenA pUrvajanmanI yAda kAyama rahe tema karyuM amuka varSo sudhI te potAnA anubha nI vAta karatA hatA paNa jema meTo thate game tema e badhI vAta bhUlato gayo ane moTA thayA bAda evuM to bhUlIga ke tene kaMI ja yAda na rahyuM. A pUrvajanmane anuvabha yAda na rahyo eTaluM ja nahIM paNa bacapaNamAM pUrvajanmanI vAta pote karato hate te vAta paNa tene yAda nahotI. tenA sagA-vhAlA kahetA ke, "tuM nAno hato tyAre te pUrvajanmanI vAta karato hato" tArI mAtA-pitA enuM siddharAja nAma kema pADayuM ?
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhapada ] [ papa na thayuM che. koInA saralAda che. Aje evuM te badhuM samajAve chatAM ya te kazI vAta yAda AvatI ja nahIM. tema ja sAMbhaLavAmAM Ave che te pramANe pitAnI badhI vAtane paNa gappA mAna ane AtmA jevI vAta mAnavA paNa taiyAra nahote. eTale ema na samajavuM ke jAtismaraNa thayuM eTale karI jAya ja nahIM. e te mAtra smaraNa yAda che. Aje hoya ne kAle nA hoya. vaLI keInA sArA jIvana daramyAna jAtismaraNa na thayuM hoya te aMta samaye paNa thAya. evuM paNa bane. ' vaLI ema na samajavuM ke AtmA yuktithI siddha thaI jAya eTalA mAtrathI kaI mAnI le ema paNa na mAnI levu ke AtmAne pratyakSa batAvI de eTale ke AtmAne pratyakSa batAvI de eTale ke mAnI leze. kAraNane AtmAne mAnavA mATe buddhinI nahIM paNa kharekhara to karmanI laghutAnI jarUra paDe che. " tame pote sAcA haze, tamArI vAta yukita-saMgata haze, tamArA ane tame jenI sAthe vAta karo cho te baMnenA AtmAne lAbhakAraka paNa haze, chatAM ya tamAruM duSkarma jeradAra haze te kaI te vAta sAMbhaLavA ke mAnavA paNa taiyAra nahIM thAya ane puNyakarma baLavAna haze to game tevI khoTI vAta karaze te ya lake svIkArI leze eTale ema na samajavuM ke sAcI vAta hoya eTalA mAtrathI badhAM tene mAnI leze.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 ] vivecana jo sAcI vAta ane pratyakSavAtane badhA eka ja mate mAnatA hoya tA duniyAnA kayA mAnavI bhale pachI te dhArmika hoya ke adhAmika hoya, cAra hoya ke zAhukAra hoya, ema mAne ke satya khelavuM nukazAnakAraka che kharAma che, adhama che. chatAMya kharekhara aMtarathI tenA svikAra karanAra keTalA ? satya khelavAnA pratyakSa mULA zu ApaNu jeyA nathI ? duniyAmAM koIne ya apratyakSa che ? chatAMya kAi satyane svIkAre che ? ahI vAta tA e che ke "jAtismaraNajJAna thanAra paNa jAtismaraNajJAnane e ja janmamAM bhUlI jAya eTaluMja nahIM paNa jAtismaraNa mane thayuM hatuM ke nahIM e paNa bhUlI jAya. eka vAta lakSyamAM rAkhajo ke jAtismaraNujJAna e mAtra yAda ke smRtirUpa jJAna ja che. mATe te jJAnamAM je je anavA pAme te badhuM A jJAnamAM banI zake! eTale khayAMne pUrvajanmanuM jJAna na thavAmAM AvA paNa kAraNA hAya che. ekadama halakA eTale kIDI-pataMgIyA ke mAkhI jevA bhavamAMthI manuSya banyA hoya to pUrvanu zu yAda Ave? tyAM je badhAM saMskArA hoya te mATe bhAge avyakta saMskArI hoya che. pazuomAM paNa eTalI tIvra smaraNazakti ane grahaNazakti bhAgye ja hoya che. eTale temane temanA jIvanamAM ja dRDha saMskAra paDatA nathI ke paDelA saMskAre temanA cAlIza-pacAsa varSanA jIvanagALA daramyAna temane yAda rahe. keTalAka evA dRDha saMskAra bIjA janma sudhI rahe evA paNa hoya che paNa bIjA janmamAM tene spaSTarUpe bIjAne samajAvI zakatA nathI.
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhapada 1 [ pa7 vaLI manuSyamAM paNa evuM jovA maLe che ke badhAM ja dezanI eka ja bhASA hoya tevuM banatuM nathI ane badhAM ja mAnavI kaMI badhI ja bhASA jANatA hoya tevuM paNa bane nahIM. eTale nAnA chokarA te jyAM sudhI ahIMnI bhASA barAbara na zIkhyA hoya tyAM sudhI potAnA pUrvajanmanI bhASAmAM ja bole. je bhaNelA, gaNelA ke dhamI mAtA-pitA hoya te samaje ke, A kaMI bole che. paNa koI aNaghaDa ane vahemI hoya to bhUta che, palita che, vyaMtara che. ema chokarAne duHkhI du:khI karI nAMkhe ane chokare jyAre moTo thAya, potAnI vAta karavAnI zakita pedA thAya, tyAre mAMDamAMDa sAcavI rAkhelA saMskAra paNa naSTa thaI jAya. tethI A muzkelI paNa pUrvajanmanI yAdavALA bALakane kharekhara pUrvajanmanI yAdavALuM che ke nahIM tene nirNaya karI zaka vAmAM ADe Ave che. AvA paNa keTalAka dAkhalAo bane che ke mAbApane na AvaDatI, keI sagA-saMbaMdhIne na AvaDatI hoya tevI bhASAmAM paNa chokarA pUrvajanmanI vAto karatA hoya che. keTalAkanuM evuM paNa mAnavuM che ke, bALaka nAnapaNamAM ekadama hasavA ke raDavA mAMDe che. te koIpaNa kAraNa vinA tema nathI karatA. tyAre ene pUrvajanmanI yAda AvatI hoya che. emAM keTaluM satya che e to kevI rIte khabara paDe ? paNa koipaNa kAraNa vinA ekadama hasavA ja mAMDe ke raDavA mAMDe temAM koI kAraNa to hovuM ja joIe. ghaNI vakhata keTalAka bALako dekhAvamAM bahu hoziyAra hovA chatAM ya khUba moTI uMmaranA thAya chatAM ya bolatA
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 ] | vivecana nathI. tenI pAchaLa paNa AvA kAraNe hovAnuM manAya che. paNa AvI vAto mAtrathI ja baMdhu Ama ja che te nirNaya na laI zakAya. vAsvAmI mahArAjane cha mahinAnI uMmaramAM potAnA pUrvane devo bhava ane tyAMnI dIkSA levAnI bhAvanAnI yAda AvI hatI eTale mAne kaMTALo ApavA jANI joIne Akho divasa raDyA karatA hatA. AvA paNa keTalA kAraNe hoya che. bALakane pUrvajanmanI yAda AvI hoya paNa hajI ahIMnI bhASA pUrNa AvaDI na hoya ane tyAMnI bhASA bhUlAya gaI hoya to hasavA, raDavA sivAya bIjo mArga paNa karyo rahyo ? vaLI nAraka ane devanA bhave eTalA badhA lAMbA lAMbA che ke ApaNe vaccethI je svajana nAraka ke devanA bhavamAM gayuM te vaLI pAchuM ApaNe jIvatA hoya ane pAchuM ahIM Ave te banavuM taddana azakya che. kAraNake, ApaNuM , AyuSyanI atyAre maryAdA bahumAM bahu 300 varSanI ane deva ke nArakanuM ochAmAM ochuM AyuSya daza hajAra varSa paNa dasa hajAra varSa pachI janma le eTale tyAM sudhI to teNe joyelI pRthvI, deza, mANasa vigeremAM eTalo badho pharaka paDI gaye hoya che ke sahelAIthI e badhA yAda AvI zaktA nathI. ane evuM nimitta na hoya eTale devabhavanI yAda AvI paNa AvatI nathI. - nAraka ane devanI duniyA eTalI badhI vicitra che ke,
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhapada ] [ 59 tyAMnA jevuM aDIM kazuM hotuM nathI. jethI te jotAM naraka ke svarganI sahelAIthI yAda Ave. je ke zAstronA varNana to che ja ane tethI avaMtisukumAla jevAne sAdhuonA meDhethI pATha karatAM karatAM devalokanuM varNana sAMbhaLI jAti maraNajJAna thayuM paNa Aje tamArA jevA jenaMne ya zAstramAM devaloka kevo che ? kevo varNavyuM che tenI khabara nathI te bIjAne zuM khabara paDe ? te chatAMya, evA dAkhalAo maLI Ave che jyAM manuSyone potAnA manuSya sivAyanA pUrvabhavanI paNa yAda AvatI hoya ! paNa mAtra pUrvajanmathI ja AtmAnI sAbitI thAya che tema nathI. bIjI paNa dalIle che. tarata janmela bALakanuM hAsya ane rUdana jarA vicAro ke taratanA janmelA bALakane e jJAna koNe ApyuM ke du:kha Ave tyAre raDavuM ane sukha Ave tyAre hasavuM ? hajI to mAtAnA garbhamAMthI bahAra AvIne eNe duniyA joI nathI. te pahelAM A duniyAnA vyavahAranuM jJAna kevI rIte AvyuM ? je jIva paralokamAMthI AvyuM che tema mAnIe to kahI zakAya ke, pUrvajanmanA tenA saMskAra teNe lIdhAM che ane tethI A jAsamAM paNa tene yAda che ke du:kha thAya tyAre raDavu. jethI pitAnI saMbhALa lenAra je hoya tenuM dhyAna jAya. dayA upaje tene potAnI pratikULa paristhitino khyAla Ave hasavAthI pitAne koI prasannatA thaI rahI che
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 ] [ vivecana je paristhitithI hasavuM Ave te paristhiti pitAne priya che tevI pAlakane khabara paDe mATe ja bALaka hasato ke raDato hoya che. paNa, je A badhI ceSTA karanAra jIvane paralokathI AvanAre na mAnIe to, te jIva mAtAnA peTamAM pedA thayela hoya to kyAre te jIva A badhI vAta zIkhe tene koI uttara che kharo ? je pUrvanA abhyAsa vinA paNa tenAmAM hasavAnI ke raDavAnI kriyA Apa meLe ja thayA kare che. ema kahIe to haMmezA bALaka hasyA ke raDayA ja karato nathI ? du:kha paDe tyAM paNa haze. ane sukha sAMpaDe tyAM raDe Avu kema kyAMya jovAmAM AvatuM nathI. Ama hasavA ane raDavAne kiyAnuM niyatapaNuM ja batAve che ke A kriyAnI pAchaLa koI jJAna kAma karI rahyuM che ane e jJAna A janmamAM grahaNa nathI karyuM e vAta paNa eTalI ja satya che. mATe hasavA ane raDavAnI kiyA karanAra A zarIramAM koI bahArathI AvIne vasele che e nakakI ja che ane tenuM nAma ja "AtmA'.. tame khAlI tarka lagAvavA mATe ja tarka lagAvo ke mAtAnA peTamAM ja A vAtanuM teNe zikSaNa lIdhuM hoya che ane tethI janmatAnI sAthe ja tene hasavA ke raDavA vigerenI niyata kiyA karavAnuM bhAna AvI jAya che to A paNa eka sAhasa che. pahelAM eTaluM lakI kare ke keTaluM zarIra banI gayA pachI temAM cetanA abhyar ke AvI zAnazakitavALuM tattva
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhapada ] [ 61 - a Y: 11 : Ess , pidA kAya che. je saMpUrNa zarIra pedA thayA pachI temAM cetanAzakita-jJAnazakita pedA thAya che. Avo vikalpa kare to paNa barAbara nathI. kAraNa ke jema janma lIdhA pachI mAM mAtra bALakane khorAka ja ApI zake che. paNa te khorAkane pacAvI deharUpe banAvavAnuM kArya to te bALakanI cetanA zakita vinA thAya tevuM to koI nAstika paNa mAnI zake tema nathI. tyAre mAtAnA garbhamAM paNa mAtA-pitA dvArA zarIra to tyAre ja banI zake ke, je aMdara keI cetanA zakita hoya. tethI mAtAnA peTamAM zarIrabanI gayA pachI cetanA zakita pedA thAya te to banI zake ja nahIM eTale zarIra pedA thatAMnI sAthe ja eTale ke jema koLiyo moDhAmAM jatAnI sAthe ja AtmAnI cetanA zakita dvArA tenA judI judI dhAtumAM parivartana thavAnuM kAma zarU thaI jAya che. tema kayAM te mAtA-pitAnA khorAka samAna viziSTa padArthanA saMyejana thatAMnI sAthe ja nathI cetanA pedA thAya. te pahelAM te hajI cetanA pedA karanAra dArtha ja nathI to cetanA pedA kayAMthI thAya? mATe eka ja vikalpanuM zaraNa levuM paDe che mAtA-pitAnA viziSTa dravyane saMga thatAMnI sAthe ja cetanA pedA thAya che ane zarIra paNa banAvavA mAMDe che te vicAra karo ke, te vakhate tenAmAM badhI ja dhAe nI gya rIte pariNamAvIne egya aMgega banAvavAnuM jJAna kayAMthI pedA thayuM ? pUrvanA saMskAra jevuM to tame kaMI mAnatA nathI cetanA to hamaNAM ja pelA bhAre aA zikSaNa cetanA pAse AvyuM kathanI mAtAnuM ja paDe che ke mAnA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 ] [vivecana peTamAM zarIra bane che tyAM to AvI koi cetanA peDhA thai nathI paNa jyAM AvA saMcAga thayA che ane zarIra banyu nathI tyAM ja parAkathI AtmA Ave che ane te khArAka jevA dravyAne grahaNa karIne zarIrarUpe parimAve che. eTale ja garbhamAMthI paNa ALakane jJAna hAya evA keTalAya dAkhalA e jovA maLe che paNa gamamAM cetanA peDhA thAya che ane tyAM hasavA raDhavAnu zikSaNa meLave che e vAta khoTI che. bhagavAna mahAvIrasvAmI vigerenA dAkhalA tA tamane khahu junA lAge paNa hamaNAMnA jamAnAnI ja A vAta che. garbha rahelA bALakane paNa jJAna che. eka mAtAne prasUti thatI nahotI dhaNA DokaTara pAse gaI paNa kaMi patto khAdhA nahI, pachI eka anubhavIe tapAsIne kahayu ke bALakInI AMgaLI mAtAnA peTamAM phasAI gaI che. eTale khALaka bahAra AvI zakatu nathI. pachI te anusavIne lAgyu ke ahI' hAtha phasAi gayA hoya tevu' lAge che eTale tyAM AgaLa eka nAnI sAi mAtAnA peTamAM mArI. bALakanA hAtha sudhI jevI pahocI ke tarata ja bALake hAtha khaseDI lIdhe ane prasUti thaI gaI. AvA udAharaNAthI mAluma paDe che ke, bALaka janma le che te pahelA jyAre garbhamAM hoya che tyAre paNa tenAmAM jJAnazakita hoya che. sakArA hoya che. evA A saskArI ane jJAna tene kyAMka pUrvamAMthI maLyA ja hovA joie tethI nakkI thAya che ke paraleAkamAMthI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhapada ] [ 63 AvanArI kaI cIja che ane tethI ja mAtA-pitAnA zuka ane zoNitanA sagamAMthI zarIra banAve che. je paralekamAMthI AvelA jJAnavALe AtmA mAtA-pitAnA zukra ane zANitamAMthI zarIra na banAvato hoya to jeTalI vakhata saMyoga thAya teTalI vakhata bALaka pedA thavuM joIe paNa baccAnA koDe maratA keTalAya vAMjhiyA tame nathI joyA ! zuM te badhA brahmacArI che ? - tethI paNa AgaLa dalIla karIne koI kahe ke, e badhuM game tema hoya tenI amane khabara nathI. paNa ame to , eTaluM jANIe ke hRdaya baMdha paDe che. zvAsecchavAsa baMdha paDe che eTale mANasa marI ga kahevAya che. eTale zvAsa chavAsa e ja jIvana ane te baMdha thAya eTale mANasa marI gaye kahevAya. : ja AvAne pUchavuM ke ThIka, A zvAcchavAsa eja jIvana che ane teja cetanA che to pravAsecchavAsa baMdha thAya pachI maraNuM thavuM kahevAya ke maraNa thayA pacI zvAsocchavAsa baMdha thAya ? . maraNa thayA pachI te zvAsocchavAsa na thavAmAM zuM bAkI, rahyuM mATe eja vikalpa tene mAnave paDaze. pahelAM zvAsachavAsa baMdha thaI jAya pachI mANasa marele kahevAya ! te keTalAya evA roga niSNAta hoya che ke je biskula havA vinA paNa jIve che zvAsocchavAsane bilakula rekI de che ane keTalIka vakhata keTalA daradIone zvAsocchavAsa ane hRdaya badhuMya thAya che. ane vaLI pAchuM cAluM
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vivecana thAya che. tethI mAnavuM ja paDe che ke zvAse chavAsa e jIvana nathI ke cetanA nathI. paNa cetanA ja zvAsecchavAsa kare che. ane tethI jyAre AtmA zarIramAMthI nIkaLI jAya che pachI game teTalI rIte zvAsocchavAsa karAvavAnA ane lehIne prANavAyu ApavAnA prayatna karavAM chatAM kaMI thatuM nathI. Aja zatAve che ke A zarIranI kriyAmAMthI koI paNa evI kriyA nathI ke, je dvArA "cetanA" pedA thAya ane je na hoya te "cetanA" no nAza thAya. vaLI parakAyA pravezanI vidyAmAM je nipuNa hoya ke sukSmaga jene sAdhya hoya te pitAnA zarIramAMthI AtmA kADhIne bIjAnA zarIramAM pravezI zake che. A badhI vastuo paNa dehathI AtmAnuM pRthapha astitva sidhdha kare che. hiMdu lekhakomAM zaMkarAcAryanI parakAyapravezanI vAta prasiddha che. kumArapAla mahArAjAne roga maTADavA hemacaMdrAcArya mahArAje koLAmAM praveza karyo hato te paNa prasidhdha vAta che. A jamAnAmAM paNa keTalAya pAse AvI siddhi hevAnuM kahevAya che. - vaLI keTalAkane deva vigerenuM sAnidhya hoya che. jethI paNa pratyakSathI AtmAnI siddhi thAya che. ane paraleka che te paNa siddha thAya che. che ke duniyAmAM sAcAnI jeDe beTA khUya ba ghusI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 65 jAya che. tethI satya zodhI kADhavuM muzkela banI jAya che keTalAya DhAMgIe DhAMga khAtara bhUta-preta ke deva AvyA che tevuM AcaraNa kare che. tethI ja satya ghaTanAe hoya tenA tarapha paNa le ke| sa`zayanI, vahemanI ke juThANAnI dRSTie juve che paNa jo leke AvuM dhatIMga khadha karI de te AvI keTalIka sAcI vastue joine nAstikamAM nAstikane paNa khAtrI thaI jAya ke paleAka che. temaja dehathI judA AtmA che. keTalAka leAkeA bhUta ane pretanA nAme peAtAnu iSTa sAdhe che. ane pachI tevA laDAonI vAta anyane khabara paDe che. tethI khIjAnI zraddhA paNa khalAsa thaI jAya che * bhUta-pretanA nAme DhAMga' thADA samaya pahelAMnI vAta che. eka gAmamAM eka DozImAM ane temanA dIkarA rahetA hatA. bApA marI gayelA. dhIme dhIme dIkarA mATeA thatA gaye. ghera A tarapha DozImAMne sAsu banavAnA, gagAnI vahu lAvavAnA keDa paNa vadhatA gayA. DAzImAM rAja dIkarAne kahe, "gaMgA ! have te paraNI jA," huM gharaDI thavA AvI. tArA dIkarAnu` mAM joine marUM eTale mArA jIva nirAMte chUTe !' paNa dIkare| samaje ke yekAnAM gharamAM kaMi sAsu-vahunI AchI hALI saLage che. te ahI. kaMi navuM thavAnuM che. dIkarA kahe, "mA! rahevA de ne zuM du;kha che! kAma na thAya te nAkara rAkhI le je" paNa, DeAzImAM mAne zenAM? ene teA kADa pUrA karavA
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrI siddhapada hatA ne? " bhAI! badhI vahuo kharAba theDI hoya che? e jarA garama svabhAvanI haze te ApaNe narama rahIzuM, paNa hamaNAM te tuM paraNI jA." mAMnA AgrahathI dIkare vahu te laI AvyuM, paNa AvI tyArathI kakaLATa zaru thaI gaye DezI te zuM raste kADho tenA vicAramAM che. ane vahu to roja navA navA khela kare che. mAM dIkarAne kahevAnuM mana kare paNa yAda Ave ke, "meM ja te peTa ceLIne pIDA UbhI karI che." have kayA meM dIkarAne phariyAda karavI ?" vahu paNa jue che ke "mArA pati mAvaDa che sIdhe sIdhuM mAnaze nahIM, DhoMga dhatIMga karavA de. . eka divasa savAre vahelI UThIne vahu te mATe moTethI raDavA lAgI ne kUTavA lAgI Aju-bAjunA leke bhegA thaI gayA. - pachI te pUchavAnuM zuM? ene to zUrAtana caDhayuM. mAthA parane cheDe nIce nAMkhe vALa dUra karyA ne jora-jorathI dhUNavA lAgI. kaMI kahe are ! A te mAtAjI AvyA. koI kahe nA, nA-saradhana bApA kheLiye AvyA. DezImAMnA dIkarAne sau kahevA lAgyA." tame mAtAjIne page lAge. temanI AzA-abhilASA pUcho nahitara khedAnamedAna thaI jaze." dIkarAe pUchayuM, "bele tamArI zI IcchA che?" vahue kahyuM, "tArI mAnuM mAthuM muMDAvI meDhe meMsa lagADI mane page lagADa, nahitara tAruM ghara nahi choDuM."
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] chokaro samajato hato ke A badhA Dhaga che. Ane barAbara zikSA karavI paDaze. e te sIghe vahunA piyara gaye. vahu paNa piyaramAM tenI mAnI ekanI eka dIkarI hatI. bIjuM kaMI saMtAna nahi. vahunI mAne badhuM samajAvyuM. tamArI dIkarInA sukha mATe tame bhoga Ape. sagI mAM ne sagI dIkarI, pachI lAgaNuM te hoya ja ne! mA taiyAra thaI gaI. jamAIe batAvyA pramANe saMpUrNa taiyArI karI lIdhI. | mAthuM muMDAvI, moDhe meMsa lagADI vahunI mA te bicArI raDatI raDatI dIkarI pAse AvI page paDI. mAMe te lAja-bAja kADhelI che vahune thAya che Aja mArA dhaNane batalAvuM ke tArI mAnuM abhimAna utAryuM ke nahi ? mA te strInI jAta. manamAM Ave ane bake nahi to cAle kema? laheramAM AvI vahue moTethI kahyuM " dekha raDI kA cAlA zira muMDA muMha kAlA, teno pati to samajatuM hatuM eTale teNe paNa tenA sAme ja dhaDAko karyo. " mola parI, mA teIi je me"i - - have zuM? jyAM pitAnI mAnuM nAma AvyuM tyAM DhIlI ghe sa. A jagatamAM ghaNA ya mAnanA-aMbhimAnanA bhUkhyA pitAne svArtha sAdhavA. pitAnA gharamAM pitAnuM nAma vadhAravA ke lokone chetaravA mATe AvA Dhaga-dhatIMga kare che.
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 ] [zrI sidhdhapada - leke samaje che. mAtAjI Ave che eTale ene mAne, pUje nahIM te nukazAna thaze." paNa pachI jyAre A vAta khulI paDe che tyAre ghaNAM bhUta-preta jevI keIni mAnavA taiyAra thatAM nathI. teone Dambala, jora maLe che. temanI nAstikatA mATe pUratA dAkhalA maLI jAya che. ghaNI vakhata te dekha ya ke harapeka ane bIkaNa AdamIo rAtanA kaMI jue ke sAMbhaLe eTalA mAtrathI ja DarIne bhUta che, bhUta che," evI beTI vAte tapAsa karyA vinA ja phelAvI de che lokone paNa UDatI vAte uDADavAmAM khUba rasa hoya che. eka kahe "alyA! rAte meM kaMI sAMbhaLyuM hatu" hajI pele te vicAra karato hoya ke zuM haze ? tyAM te bIjA kahI de "are! phalANunuM bhUta ja haze ? trIje e ja vAta bIjAne kahe. "hA, bhUta pelA bhAIe najare ja joyuM hatuM ane sArA ya gAmamAM A vAta phelAI jAya. ane koI tapAsa kare tyAre kaMI nakaLe ja nahIM, eTale bhUta-preta-devAdi ninI badhI vAte beTI ja che. ema prasiddha thAya. . paNa evA keTalAya amane paNa anubhava siddha dAkhalA maLelA che, jemAM devanuM sAnidhya e kharekhara hakIkata hoya che, paNa AvA leke khUba pracAramAM mAnatA nathI hotA eTale AvA sAcA dAkhalAonA badhAMjane sahelAyathI khabara paDe tevuM banatuM nathI, teozrAnA (vyAkhyAnakAra pUjyapAda AcAryadeva vijaya labdhisUrIzvarajI masA. nA) khudanAja praziSya 5. pravara mahimA vijayajI devAdhiSThita hatA. e vAtane paricaya jena
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ]. [ 69 saMghane sArI rIte che. jijJAsuoe temanA jIvana viSe lakhAyela prakIrNa sAhitya dvArA te jANI levuM. AtmA che chatAM ya dekhAte kema nathI ? * Ama AtmAnuM astitva ghaNa-ghaNI rIte sAbita karI zakAya che. paNa ATaluM badhuM samajAvyA chatAM kaI evI chaThTha kare ke AtmA che chatAM ya kema na dekhAya? ' . tene pUchavuM ke, bela dUdhamAM ghI che ke nahIM ? nA, to kahI nahIM zake. hA, kahe to kahevuM ke mane hamaNuM ja batAve e kahe ke ema na nIkaLe, e te dUdhamAMthI dahIM bane dahImAMthI mAkhaNa kADhIe pachI tene garama karIe tyAre ghI thAya." te evAne kahevuM ke tema A zarIramAM paNa AtmA te rahela che ane A dekhAtA zarIranI aMdara paNa na dekhAya evA kAmaNa-taujasa zarIre che. enAthI judA karavAnI prakriyA kare. samyaga darzana-jJAna ane cAritranI ArAdhanA kare eTale AtmA pratyakSa thaI jaze.' paNa jema dUdha maNa hoya ane jarA jeTaluM dahIM hoya te kaMI phAyado na kare. ane tene ya vAvyA vinA mAkhaNa na ja nIkaLe mAtra ravaiye hAthamAM laIne eka be vakhata pherave eTalA mAtrathI "ghI' nIkaLI na zake, paNa jyAM sudhI barAbara mAkhaNa upara Ave tyAM sudhI valeNuM karavuM paDe tema jyAM sudhI AtmA pratyakSa na thAya tyAM sudhI mahenata karavI paDe. - tamArI mAphaka ja eka chokarAne AtmA je hato. tenA pitAne pUche ke "bApAjI! AtmA dekhADe?" bApAnI pAse kaI tAkAta hatI ke AtmA dekhADI zake. paNa, bApane te enA mohane thApa ApavI hatI. eTale
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrI sidhdhida laI Ava !'' pachI 70 ] kahe, "jA beTA! eka pANInA pyAle kahe, "jo AmAM nAMkhavA mATe patAsuM lai Ava !" chekarA patAsu laIne AvyA eTale khApA he A patAsAne pANImAM nAMkhI de ane pachI halAvI nAMkha.' chekarAe tema karyuM. have bApa kahe, "pANImAM nAMkhyu hatuM te patAsuM kAM mayu ?" chekarI kahe, "pANImAM ogaLI gayuM ?" bApA kahe, "paNu pANImAM egaLI gayuM ke, tuM khAI gayA enI khAtrI zuM ?" chekarA kahe, emAM khAtrI zuM ? meM te tamArI sAme ja nAMkhyu` che. kAine paNa khAtrI karavI hoya teA karAvI zakuM chuM ke, meM pANImAM patAsu nAMkhyu che. khApA kahe, "paNu dekhAtuM teA nathI ne ?'' karo kahe, "dekhAtuM na hoya te pANI cAkhI jue! tarata gaLyu lAgaze eTale khabara paDaze ke pANImAM patAsu nAMkhelu che." bApA kahe, khasa beTA! tyAre AvI ja rIte A zarIramAM AtmA ekaeka thaine rahyo che. ane jyAM sudhI zarIramAM ekameka thaIne rahyo che tyAM sudhI tene judA jovA muzkela che. paNa AtmA dekhAtA na heAvA chatAM ya khabara paDe che ke zarIra tA khelavAnuM sAdhana che. paNa khelanAra te bIjo kAI havA ja joie. AMkha te jovAnuM sAdhana che, judA ja hovA joie. tevI rIte indriye| jJAna karavAnu paNa jonAra te kAI
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 71 sAdhana che. paNa te sAdhanane upayoga karIne jJAna karanAra koI iMdriya ane dehathI judo he ja joIe. 1 jema cazamA e jovAnuM sAdhana che. te cazamAthI alaga bIje kaI janAro paNa have ja joIe jema bhUMgaLuM e balavAnuM sAdhana che te tenAthI bolanAre judA ja joIe. tema zarIra paNa sukhaduHkha jJAna vagera pedA karavAnuM sAdhana che. to tenAthI alaga bIje kaMI sukha-duHkha bhegavanAra ane jenAra have joIe. jema pANImAM rahelA patAsAne joI na zakatA hovA chatAM jANI zakAya che tema AtmAne joI na zakatA hovA chatAM jANuM te jarUra zakAya che. AvI-AvI ghaNI-ghaNI dalIlathI AtmAnI siddhi thaI zake che. ane tame payuMSaNanA vyAkhyAna je sAMbhaLatA haze to gaNadharavAdanA vyAkhyAnamAM pahelA gaNadharanA prasaMgamAM A ja viSaya Ave che. te pote bahArathI sarvajJa kahevAtA hovA chatAM ya be virodhI veda vAkyonAM kAraNe temane jIvanI zaMkA thaI hatI. paNa kaho ke balihArI e mahApuruSanI ke zaMkA nIkaLI gaI eTale meha paNa pIgaLI gayo. ane jinazAsanarUpI laMkAnA baMkA banI gayA. have tamane badhAne e te besI gayuM ne ke, "AtmA che ja." deha AdithI judo che ja. eka zarIramAMthI bIja zarIramAM AvanArI janAra che ja. ahI kahevAI gayela dAkhalA dalIlamAMthI thoDA paNa barAbara magajamAM laI lIdhA haze to tame kadAca bIjAne
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72] [ zrI siddhipada AtmA che evuM siddha nahIM karI zako tevuM banaze paNa tamArA magajamAM koI pesADI nahIM zake ke AtmA nathI. jamAno badalAya che tema satya nathI balAtuM paNa satya samajavAnA mArgo badalAI zake che. bhASA badala karavAthI kaI bhAva nathI badalAtA, hA zabdarAzi avazya badalAya che. pU. A. deveza AtmAnI siddhi temanA jamAnAnA samajavAnA raste karI dIdhI che.. paNa Aje navA mUlyAMkanane vAvaDa vAya che. paNa je satya che te te siddha thavAnuM ja che. ane A vAtanuM samarthana karavA mATe ahIM pariziSTa joDavAmAM AvyuM che. juo pariziSTa naM-2,
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vivecana ]. [ 73 - - - - jainadarzananI daSTie AtmA yAne AtmAnuM vAstavika svarUpa (1) AtmA eka svataMtra padArtha che. AvA AtmAo anaMta che. (2) te kazAthI pidA thayela nathI ke koInAthI nAza paNa pAmate nathI. ' (3) arthAta anAdikALathI tenuM astitva che ane anaMtakALa sudhI raheze. (4) anAdikALathI ja tenI sAthe kamane soga che. ' (5) jJAna, darzana, cAritra vigere anaMtaguNo tenAmAM rahelAM che. (6) karmanA saMganA kAraNe tenA saMpUrNa guNe pragaTa thaI zaktA nathI. A (7 karmanA saMganA kAraNe deva, manuSya tiryaMca ane naraka Adi gatimAM tenuM bhramaNa thAya che. (8) AtmA rUpI paNa che ane arUpI paNa che. che. (9) nitya paNa che ane anitya paNa che. (10) jJAnAdi guNethI judo paNa che ane jJAnamaya paNa che. | (11) AtmA dehathI judo paNa che ane deha svarUpa paNa che.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 ] zrI siddhapada (12) zubhAzubha karmane kartA paNa che ane katA paNa che. (13) zubhAzubha karmane rokanAra paNa che ane tene nAza karanAra paNa che. (14 sArA ya lekamAM vyApIne paNa rahe che ane eka nAnA kaDInA zarIramAM paNa rahI zake che. dIpakanA prakAzanI mAphaka saMkeca ane vikAsa paNa pAme che. . (15) karmanA sogano nAza thayA pachI paNa AtmAnuM svataMtra astitva rahe che. (16) te dizAmAM paNa tenA jJAna-sukhAdi guNa vidyamAna ja hoya che. (17) siddhi gatimAM gayA bAda karmane sa ga thatuM nathI. pariNAme anaMtakALa sudhI lekanA che. tenuM abAdhita astitva kAyama ja rahe che. Ama paraspara eka bIjAthI virodhI vAta karIne ekAMta AgrahathI badhA ja darzane cAle che. - jyAre jaina darzanamAM AtmA ke bIjA keIpaNa padArtha mATe koIpaNa dRSTibiMdune ekAMta Agraha nathI mATe je jenadarzanane sArA prakAra samaje, tene keI darzanane abhyAsa karavAnI jarUrata nahIM rahe. sAcuM kahIe te jenadarzana e badhA darzanane saravALe ja che. paNa saravALe tevIne tevI vicAraNuone nathI paNa pratyekadarzanamAM rahele ekAMta Agraha kADhI nAkhI ane badhA darzananI mAnyatAo bhegI kare che. eTale padArthanuM vAstavika
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana . [ 75 svarUpe pragaTa thaI jAya che mATe padArthanA vAstavika svarUpanuM nirUpaNa eTale ja jainadarzana. A ja vAtane mahApuruSoe svaracita graMthomAM ghaNI ghaNI rIte samajAvI che. pU upA, yazavijaya mahArAja pharamAve - "cAM varSanA virAnti, napura teDu mAlAyAM maNayo luThanti na, puna WsteSu mAlApi sA" / jainazAsanarUpa maNInI mAlA viSe badhAM ja (darzana) no samAI jAya che. paNa judA judA vikharAyelA maNirUpa darzanamAM jainadarzana samAI zakatuM nathI. arthAt judA judA darzane e maNio che. jema te badhAM maNine vedha karIne derAmAM parovavAmAM Ave ne maNinI mALA bane che. tema bhinna bhinna rahelAM ekAMtadarzane jyAre pitAnA. mithyA AgrahanA tyAgarUpa vedhane vIkArIne jyAre madhyastharUpa derAmAM parovAI jAya tyAre je dazanA5 maNimAlA svayaM ja pedA thaI jAya. Ama jainadarzananA syAdavAda ane nayavAdanI pavitratA anupama che. paNa hamaNAM ApaNe prastuta viSaya AtmAnA svarUpane jaNAvavA dvArA siddhanA svarUpane jaNAvavAnuM che. eTale ahIM te badhI vAtane vicAra karI na zakAya mATe phakata AtmAnuM svarUpa ja varNavyuM che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 ] karma nI siddhi zrI sidhdha pada * AgaLanAM vyAkhyAnamAM AtmA che tevu' ApaNe nizcita karI lIdhuM have krarmAnA vicAra karavAnA che. ane te dvArA siddha-AtmA' jene gaNadhara mahArAjAe namaskAra karyAM che. tenA svarUpane vicAravAnuM che. vicArAnA vistArathI gabharAya tenA bhavathI nistAra (pAra) thaI na zake. bhaTTe hajI ApaNe bhagavatIsUtranA mULa sUtrA sudhI pahoMcyA nathI. paNa A badhI vicAraNA-tAvika vicAraNA e te sUtra ja che. jo ke tema chatAMya temane gautamasvAmI jevA mahApuruSonA prazno ane bhagavAna mahA vIra svAmInA uttarA sAMbhaLavAnu` mana thAya e svabhAvika che. paNa A tattvAnA nizcaya na thAya tyAM sudhI sAcA Anada nahIM Ave. bhagavatIjI sUtramAM gautamasvAmIjI ma. e kama mATe ghaNA ghaNA prazno pUchyA che. kama keTalA ? krama keAne lAge ? lAgelA kamanA bheAgavaTA karavA ja paDe ke bhAgavyA vinA paNa kSaya thaI zake ? karmonA udhya kayAre thAya ? samaya paripakava thayA vagara paNa kama uSyamAM kevI rIte AvI zake ? kayA yA jIvane kayA kayA karma badhAya AvA aneka prazno pUchyA che. ane tenA javAbA paNa apAyA che. paNa jyAM sudhI 'krama' che. ema na mAnIe tyAM sudhI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 77 badhuM ja nakAmuM! mULa vastu na mAnIe tyAM sudhI tenA peTA vibhAge game teTalA mAnIe te ya zuM lAbha? nahIM te pachI "sItAnA haraNa" jevI vAta thAya! . sItAnuM haraNa - eka gAmamAM eka geramahArAja rAmAyaNa vAMcatA lokone khUba "rasa Ave kathA mAM kene rasa na Ave paNa jyAM tattvanI vAta Ave ke khasakhasa thaI jAya ne ! ghaNuM zrotAo Ave temAM eka bheLAzaMkara paNa AvatA hatA. eka divasa goramahArAje vArtAmAM kahyuM ke "sItAnuM haraNa" thayuM. bheLAzakaranA te Azcaryane pAra ja na rahyo roja kathAmAM jAya ane rAha jue ke haraNanI sItA kyAre thaze? bheLAzaMkara dararoja dhyAna daIne sAMbhaLe paNa kayAre paNa evI vAta na AvI ke haraNamAMthI pAchA sItAjI banyA. chevaTe rAmAyaNa pUruM thavA AvyuM hatuM. sItAjI dharatImAM pesI gayA. te vAta paNa AvI to ya bheLAzaMkarane - e sAMbhaLavA na maLyuM ke hajaNamAMthI sItAjI pAchA kyAre thayA? have bheLAzaMkarathI na rahevAyuM eTale teNe pUchI nAkhyuM "bhaTTajI! A badhI vAta te kharI paNa eka vAta te bhUlI gayA lAge che? haraNamAMthI pAchA sItAjI kyAre thayA te te na kahyuM bhaTTajIne Azcarya thayuM te pUche bhalA! paNa sItAjI vaLI haraNa kyAre thayA hatA ?
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ] zrI siddhapada bheLAzaMkara kahe, eTaluM ya tamane yAda nathI. tame to kahyuM hatuM rAvaNa AvyuM hatuM ane sItAnuM haraNa thaI gayuM leke hI paDyA. bhaTTajIne samajAyuM ke A te bicAre samajyA ja nathI. bhaTTajI kahe "bhalA! sItAnuM haraNa thayuM eTale sItAjI keI cAra paganA jAnavara nahotA banyA paNa "haraNa karavuM eTale upADI javuM rAvaNe sItAnuM haNa karyuM eTale upADI gayA. ema artha hato. Ama je ApaNeya karmaviSayaka moTI moTI vAto karIe. ane bhagavatIsUtra AkhuMya zravaNa karI le, tame A prazna karo ke, "mahArAja! karmo che e kema manAya? tyAre A sItAnA ane haraNanI mAtA jevI vAta thaI kahevAyane! mATe ApaNe karma che te sAbita karavAnuM che. (1) " jagatanI vicitratA ane vividhatA kenA kAraNe ?" tamane AtmA che A vAta te barAbara samajAvI dIdhI che Izvara A jagatane hatA nathI duHkha sukhane banAvate nathI ane bagADateya nathI paNa batAve che ane tenA kAra nuM jJAna karAvIne saMsArathI bacAve che. - have vicAra e karavAne che ke kIDIthI mAMDI kuMjara (hAthI) sudhInA badhAMya jIva che; te eka ja sarakhA pachI eka AtmA kIDInA zarIramAM kema ane bIjo AtmA hAthInA zarIramAM kema? vaLI eka ja sarakhI kIDIomAMya koI moTI te kaI nAnI? hAthIomAMya eka rAjAne hAthI thAya hajArothI pUjAya khAvA pIvAnuM jarAya duHkha na paDe ane bIjA hAthIne peTa bharavA mATe jaMgalamAM ahIM
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] . [ 79 'tahIM bhaTakavu paDe che! zikArIonA hAtha mAM phasAInaya maravuM paDe che. A bheda karyo keNe? vaLI prANIo mAM te ThIka paNa paNa mANasAmAM ja vicAra karaze te khabara paDaze ke badhAMya mANaso eka ja sarakhI AkRtivALA-be hAtha be paga, ane eka mAthAvALA chatAMya temAM keTale taphAvata che? evA evA mANase A duniyAmAM jIve che bicArA kutarA jeTaluM sukha paNa AkhI jIMdagImAM meLavI zakatA nathI ane evA mANase duniyAmAM che ke jenI AMkha pharatAM hajAra karo-cAkaro sevAmAM khaDA thaI jAya che. A badhAM taphAvata konA kAraNe? - kaI evuM kAraNa hovuM joIe ke je dvArA A badhAne nyAyapUrNa javAba male ? zuM koI paNa dravya, koI paNa padArtha, kaI paNa kSetra eTale keI paNa deza ke sthaLa evuM che kharuM ke jenA kAraNe A badhuM taphAvata saMbhavita hoya. | game tevA padArthane dhAraNa karelA mAna juo chatAMya te badhAmAM vicitratA dekhAvAnI ja mAtra zarIranA kAraNe ja sukha dukha heya tema kahenAre paNa sauthI pahelAM e javAba Apa paDe ke badhA AtmAne zarIra kema judA mayA ? bhale A praznane javAba hamaNAM ApaNane na Ape teya calAvI laIe chIe. vAdine kahIe, je zarIra zAthI judA judA maLyA tenuM kAraNa na batAvI zake te kaMI nahIM paNa eka ja sarakhA zarIravALA hajAromAM eka lAMbA AyuSyALe kema ana eka alpa AyuSyavALe kema ?
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 80 ] zrI sidhada (2) zuM AhAra vihAra vividhatAnuM kAraNa che javAbamAM te ema kahe ke eka mANasa egya AhAra le che mATe te lAMbu jIve che ane eka egya AhAra-vihAra nathI kate mATe Treka jIve che. - te paNa eka praznano javAba ApavAne tene bAkI rahe che ke eka mANasa egya AhAra-vihAra kema kare che ane bIje mANasa kema yaMgya AhAra vihAra karatA nathI? AnA javAbamAM kadAca te ema kahI de ke e mANasanA AvabhAva upara AdhAra rAkhe che te tene samajAvavuM paDaze ke eka ja sarakhA zarIravALAnA be judA judA svabhAve kenA kAraNe? eka ja sarakhA manuSyanA AtmAomAM svabhAvanI vicitratA konA kAraNe ? ane javAba bhale te na Ape ane kahe ke basa svabhAvanA kAraNe ja badhAnA AhAra-vihAra judA hoya che ane tenA kAraNe ja AyuSyamAM pharaka paDe che. te vAta paNa beTI che. keTalAya mANaso akasmAtathI marI jAya che? keTalAya ekaja sarakho AhAra le che. sAthe janmelA hoya che. eka ja mAtA pitAnuM eka ja sarakhe vihAra karanArA hoya che chatAMya temAM koI lAMbA AyuSyavALo hoya che ane kaI alpajIvI hoya che. ekaja sarakhA AhAra vihAranI vAtane kadAca koI ati tarkavALo buddhi doDavIne kahe ke A vAta bane tevI ja nathI koI paNa be ma NasanA ahAra-vihAra kadI eka sarakhA hoI zakatA nathI. thaDe ke vadhAre pharaka temAM avazya pADe ja che.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 8% teA ya tene pUchavuM ke mAtAnI kukSImAMthI bahAra AvatA pahelAM ja maraNa thAya che. tyAM zu' kalpanA karIza ? zuM mAtAnI kukSImAM mAtA-pitAnA sayeAgadvArA evA khArAka khAya che ke jethI mALaka janma lIdhA pahelAMja marI jAya che. teA paNa A vAta kheATI che. kAraNa ke ekaja sAthe janmelA ekaja mAtA-pitAnu' eka saMtAna jIve che ane khIjuM jamyA pahelAM ja ke janma letAM maraNa pAme che. ahIMA zuM kahevuM ? ane Ave javAba ApIe teA ya akasmAtathI thatAM mRtyunuM zuM ? hajArA judI judI jAtanA judA judA AyuSyavALA judA judA dezanA ane judA judA khArAka levAvALA ane juThThA juTThA zarIravALA paNa eka ja sAthe marI jAya che te kAnA kAraNe ? vaLI A teA janma-maraNu kAnA kAraNe te ja praznonA javAba thayA paNa A jIvanamAM evI huMjArA vividhatA che ke jenI vyavasthA mATe karmo jevuM kAi tattva na mAnIe te cAle ja nahI'. (3) zu buddhi ane parizrama bhAgyanu kAraNa che?" ekaja sarakhI buddhivALA e mANasAmAM paNa eka dhanavAna dekhAya che ane ekane ghera rAjahAMDalA kustI karatAM dekhAya che. khAnuM kAraNa zuM ? jo buddhi ja dhana meLavavAnuM kAraNa heca tA badhAMja, buddhimAna sukhI hoya ane mUrkhatA e ja dhanavAna banavAnuM kAraNa hAya te badhAMja mUkhanA saradAra dhanavAna hovA joIe,
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 ] [ zrI siddhi pada * paNa tevuM kaMI ja nathI. dhana vAna banavA mATe buddhinI jarUra hoya tema lAge che. paNa khUba buddhi laDAvIe chIe chatAMya ane nirdhanatA maLe che tevuM paNa dekhAya che. eka vepArI khUba buddhi doDAvIne baMdha kare che chatAMya devALu kADhe che ane bIjo mUrkhAI jevuM kAma kare che chatAMya lAkha kamAya che. prayatna ke majUrI karavAthI dhanavAna banAya che ema kahIe te paNa khoTuM paDavAnuM. kAraNake prayatna-majUrI eTale zArIrikazrama te zarIrathI mahenata karanArA majUre niyAmAM dhanavAna hovA joIe ane tamArA jevA badhAM kAna calAvanArA bhIkha mAMgatA hoya! paNa dekhAya che te tenA karatAM viparIta! prazna:- mAtra zArIrika prayatna nahIM paNa buddhi sAthe ne zArIrika prayatna joIe te dhanavAna thavAya! javAba:- vAha dhanavAne! tamAre zrama e buddhivALe ane bhikhArIne parizrama karavA mATe kaI buddhi ja na joIe emane? tamAre tyAM nekarI karanAra badhA mUrkha rAkhe che ke addhivALA be le te mAtra zarIrane ja zrama kare che ke tame batAvyuM te kAma karavA mATe tene paNa budhdhi lagAvavI paDe? je budhi heya-gamAra heya athavA tame batAvyuM te kAma karavAmAM ALasa karate heya te tame tene nekarImAM khe kharA? bele ahIM budhdhisahitane parizrama che ke nahIM.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana 1 - tamane khuza rAkhavA mATe budhithI keTalI khuzAmata (kAlAvAlA) kare che. teya tene pagAra keTale? ane tamArI Avaka keTalI? vepAra kare che chatAMya jANatA nathI ke keTalAya vepArInI peDhIo mahetAjInI buddhi ane parizrama para cAlatI hoya. zeThane te kALe akSara bheMsa barAbara hoya che. evA bheLiyA zeTha ane rAjAo thaI gayA che ke jenI budhiya na maLe ane parizramanuM nAmeya na maLe. chatAMya te badhAM rAjA ane zeTha. ane pelA parizrama karanArAM bicArA maMtrI ke mahetAo ! tame te zerabajArane jANe che ne? zera eTale zuM ? lAkho ane karoDenA dhaMdhA cAlatA hoya tevI kaMpanImAM mahAraMbha ane samAraMbhamAM tamArI bhAgIdArI zera" e te aMgrejI zabda che. zerane artha ja bhAgIdAra. have bele zeramAM lAkha ane karaDe gumAvanArI kaI buddhimatA ane kaye parizrama? je kaMpanInA zera tame lIdhA hoya che te duniyAnA kayA khADAmAM kAma karatI hoya che teya badhAMne thI khabara che? ane badhuM AghuM pAchuM joI joIne dhadho kare che te ya kyA havAmAM nathI uDI jatA. mATe parizrama, buddhi, zarIranI tAkAta, zarIra emAMnA keIpaNa kAraNe evA thI ke jagatanI badhI ja ghaTanAone sAce javAba ApI zake. mANasanA sukha-duHkha, jIvana maraNa, dhanikatA daridratA, sattA, ezcarya vigere mATe parizrama budhi vigera sAcI rIte gya hoya? uparathI ema jovA maLaze ke parizrama karyo heya sukha meLavavA mATe, ane phaLe duHkha mATe. je heya te ya sukhane harI javA mATe.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrI sidhapada * niSphaLa prayatna - . eka uMdara jaMgalamAM khAvAnuM zedhavA mATe AMTA mArate hatuM. A bAju koI eka madArI be-cAra divasathI pitAnA sApane karaMDIyAmAM mUkIne kayAMka cAlyo gaye hate. sApa bahAra AvavA mATe talapApaDa thaI rahyo hate. bhUkhanuM duHkha sakhta hatuM bicAre parAdhIna thaIne beTho hate. pele bhUkhe uMdara paNa pharate pharate tyAM AvyuM. karaMDIye jatAM ja kaIka meLavavAnI AzA baMdhAI karaMDIyAnI najIka jaI bAkoruM pADavAnI zarUAta karI. sarpa paNa pitAne chUTavAno mArga kayAre thAya tenI rAha jete hate. je uMdara aMdara miThuM nAkhe che ke sarpa tene kAro ne kAco gaLI gaye. * kahe uMdarane parizrama mata karanAre thaye ane sarpane vinA prayatna jelamAMthI chUTakAro thaye ane jana ema beya cIja maLI. parizrama che sukha-duHkha ke jIvana-maraNanuM kAraNa? purUSArtha kaho ke buddhivALe purUSArtha kaho paNa mAtra ATalA ja kAraNathI jagatanA praznane na samajAvI zakAya. . keIne mahenata karatA ke dhaMdho karatA paisA ke sukha vadhAre maLI jAya te temanI buddhinuM pariNAma ke temanI budhdhipUrvakanI mahenatanuM pariNAma ane khane prayatna karatAM dukha maLI jAya ke dhaMdho karatAM kamAvAnA badale gumA tyAre tame ja gamAra! AvuM samAdhAna mArA dilane saMtoSa 'Ape che? tamArI sAthe tamArI rIte ja dhadhe karatAM badhA kamAya ane tame gumAve tyAre keI AvIne tamane kahe "bhAI !
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 85 tame mahenata ochI karI haze ? tamArAmAM budhdhi ochI lAge che mATe tamane kheATa AvI. AvuM kahe te tamane kevu lAge ? eka te kheTanI cAMdra hAya ane AvA khATI zIkhAmaNanA greTa (SHAT ) tamane satASa Ape kharA ? vArasA kAne maLe ? paradezamAM eka khape peAtAnI pahelI satatine pe tAnA vArasAmAMthI 80 TakA rakama maLe tevu vasiyatanAmu karyuM. Ave ! eTA te paraleAkamAMthI Ave che ane khApe raDI raDI ne meLavyu' hAya che te badhAMyanA mAlika bane che ne? tyAM prayatna kAnA? jeNe mahenata karIne meLavyuM che e te vArase| meLavanArane bApa che te te zAthI tene mAlika bane che? teNe zuM prayatna karyo? khAlI tenA eTA thayA e ja ke bIjo tyAre lakSAdhipati banavA mATe, gabha zrImata banavA mATe prayatna che ema kahevAya? jo kra` na mAnIe tA kevI rIte cAle ? mAtra purUSAne ja kAraNa mAnIe tA kevA anyAya thAya? ekane lAkha meLatravA mATe AkhI jIMdagI baitarUM karavuM paDe ane bIjo janma le eTalA mAtrathI ja lAkhApati bane e anyAya na kahevAya ? "ka kAraNa che ja." kAraNe badhAMnA maTe eka sarakhu` ja hAya. agni . ekane khALe ane bIjAne na mALe . evu bane? AgamAM nAMkhA te badhuM ya bhaSma thai jAya. tame kahezeA ke leAkhaMDa jevu... hAya te maLe nahIM.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 ]. [ zrI siddhapada yaNa te ya barAbara nathI. garamInuM pramANa e chuM heya eTale na baLe ! bAkI Aga te bALIne ja rahe ane tethI ja te lokhaMDa vigerenI bhama bane che, senA ane hIrAnI ya bhaSma bane che. mATe agni te bALavAnA svabhAvavALe ja kahevAya. je purUSArtha sukhI banavAnuM kAraNa heya ke dhanavAna banavAnuM kAraNa hoya te ekane purUSArtha kare paDe ane bIjAne vinA purUSArtha ja dhana ke sukha maLI jAya te kema bane? - je kAraNa heya te te badhAnI tarapha samAna vartanArUM ja hoya. eka mATe eka rIte varte ane bIjI tarapha bIjI rIte varte tevuM na bane daMDathI ghaDe bane. te keIka ghaDe bane ane keIka ghaDe na bane AvuM bane ja nahIM ane je evI rIte thAya te ghaDAnuM kAraNa daMDa che ema kahevAya ja nahIM. zAstrIya bhASAmAM Ane "vyabhicAra kahevAya. arthAt koIpaNa kAryanuM kaI paNa kAraNe tyAre ja kahevAya ke jyAre jyAre thAya tyAre tyAre te kAraNa heya ane heya ja. mATe jyAM jyAM sukha ke saMpatti maLe tyAM tyAM purUSArtha ho ja joIe. tyAre ja purUSArtha sAcuM kAraNa kahevAya. paNa ApaNe je daSTAMtane vicAra karIe chIe temAM tenA pitA te vasiyatanAmuM karIne mUkI gayA che, ane temAM lakhyuM che ke tenI pahelI saMtatine pitAne vAra maLe paNa banavAjoga banyuM paNa evuM ke tene jeDaluM pedA thayuM eka bALaka kalAka pahelA AvyuM ane bIju bALaka eka kalAka pachI AvyuM. have batAve ke AmAM pahelAM janmanAra bALakane purUSArtha zuM? ane bIjA janmanAra bALakane gunho zuM? ahIM mAtra purUSArthane ja kAraNa mAnanAre AgrahI che. AgrahI ja vigrahI (jhagaDA karanAre ) bane che. ane
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] ( [ 87 vihI ja durgatinA pApAne sahI (ekaThA karanAra) bane che. sAco nirAgrahI to kabUla ja karaze ke ahIM koI bhAgya nasIba, vidhi, pUvakama, aSTa je kahe te paNa ApaNe kaIka na joI zakIe tevuM kAraNa che. jenA kAraNe ja eka ja mAtA pitAnA be chokarAmAMthI ekane tenA pitAne vagara mahenate vAraso maLe che. jyAre bIjAne kaI paNa ahIM dekhAtAM gunhA sivAya pitAnI saMpattine adhikAra nathI meLavate mATe A duniyAnA dekhAtA kAraNe sivAyanuM paNa kaI evuM kAraNa che, jenAthI A badhA pheraphAronA sAcA javAba maLe che. AvI rIte ekaja sarakhA kALamAM eka ja sarakhI rIte karelA kAryamAM paNa je phaLanI judAI che. te karmonA hisAbe ja che. - je AvA karmo na mAnIe te mahAvIra prabhu ke jemaNe pitAnI te jIdagI daramyAna koInuM keIpaNa rIte ahita karyuM nathI te chatAMya sADA bAra-bAra varSa sudhI upasarga ane parigrahe kema AvyA ? sItA jevI mahAsatI, damayaMtI jevI zIlavatI, subhadrA jevI gurUbhaktA, aMjanA jevI patibhaktA, sudarzana jevA brahmacArI A badhA mahApuruSe pitAnA te te janmamAM evuM keI pApa nathI karyuM. jethI temane kaI duHkha paDe chatAMya temaNe ghora duHkho sahyA e vAta suprasiddha che. zuM pUrvakarmomAM temane evA keI karmo na karyA hoya te AvuM bane kharuM? " bIjI bAju AkhIya jIMdagI pApamAM vItAvanAra keTalAya pApAtmAone te janmamAM koI AMca AvatI nathI. kAlasaukArika jevA mahAhisakane, 500-500 sAdhuone pANImAM pIlI nAMkhanAra pApI pAlaka jevAne paNa e janmamAM kAI
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 ] | | zrI sidhdhipada mAnIe . ghera duHkhe AvyA nathI je kamene na mAnIe te Ama banI zake kharuM? | kharAba karmanuM kharAba phaLa Ave e te badhAye mAnavuM ja paDe ane sArA karmonuM sArU phaLa Ave te ya svIkAravuM ja paDe. te je mahApuruSee A duniyAmAM AvIne keI paNa pApa pravRtti AcarI nathI tene ghera duHkhe kayA kAraNe AvyA ane jeNe janmIne jananInA (mAtAnA) kulane lajavavA sivAya koI sAruM kAma karyuM nathI, ghora pApAcaraNa karyA che temane A jIvanamAM kema sukha maLe che ? ane kema teonA para ghera duHkha AvatA nathI? zuM A badhuM vinA kAraNe ja bane che? A duniyAnI keIpaNa cIja nakkI kAraNe sivAya banatI nathI ane je AvI rIte kAraNa ane kArya na mAnIe te pachI dharma mAnavAnI paNa jarUra na rahe. kAraNa ke, ahIM je jIvana daramyAna paNa satkArya kare che te sukhI na thaye heAya tevuM paNa jovA maLe che. te zuM eNe ArAdhe dharma niSphaLa gayo ? ane je sArI rIte ArAdhe dharma paNa niSphaLa thata heya te dharma karavAnI koI jarUra kharI? - culA upara roTalI mUkyAM chatAMya pAkavAnI na hoya te kayA mUrane roTalI cUlA para mUke? barapha upara hAtha mUkavA chatAM ThaMDI na maLatI hoya, pANI pIdhA chatAMya tRSA maTavAnI na hoya te tenA mATe kayo samajadAra mANasa prayatna kare? " mATe je dharmanuM koI phaLa ja na hoya te koI dharma kare ja nahIM. paNa A janmamAM dharma karelAone paNa duHkha
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] " [ 88 maLe che ane adharma karanArAo paNa sukha meLave che te kenA kAraNe koI evuM tattva mAnavuM ja paDaze ke je A janmamAM karelA dharmanuM phaLa paNa Ave A janmamAM pApa na karyuM hoya chatAM je dukhe maLe tenuM sAcuM kAraNa batAve A ja tatvanuM nAma karma che. - eka vAta dhyAnamAM rAkhaje ke ApaNe AtmAnI siddhi karI cukyA chIe. eTale ema na kahI zakIe ke A janmamAM karelA kAryonuM phaLa A janmamAM maLe te ja barAbara kahevAya ane bIjA janmamAM maLe to e barAbara na ja kahevAya. * kAraNake vyavahAramAM paNa koI e kAyado nathI ke dhoLA kapaDAM paherIne corI kare ne kALA kapaDAM paheryA bAda cora na kahevAo. dukAna para besIne guhe karyo hoya chatAMya voranTa nIkaLe te hindustAnamAM zuM duniyAnA koI paNa khUNAmAM hoya te paNa tamane pakaDI zakAya kAraNake kapaDAM badalAyA eTale kaMI tame badalAyA na kahevAo. kAraNake cerI karanAra kapaDAM nathI paNa tame pite che. tema deza badalAya ke kALa badalAya eTale tame badalAyA ema na kahevAya. kAraNake, game te dezamAM, game te kALe tame corI karI hoya te cora kahevAze ja. Ama AtmAne mAnanArA te jANe ja che ke A zarIrabhava e to deha che. paNa pApa karavAvALe ke dharma karavAvALe te AtmA ja che mATe deha, kALa ke kSetra badalAya te paNa je AtmAe pApa karyuM che tenuM AtmAne ja phaLa maLe che. sAcI rIte AtmAne mAnanAre tyAre ja AtmAne mAnanAre kahevAya ke te AtmAnI sAthe karmane paNa mAnato ja hoya.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 ] [ zrI siddhapada AtmAne mAne ane kamane na mAne te eka rIte chokarAne mAne che paNa bApane na mAnanArA jevuM che. kAraNa ke AtmAne mAnanAra sukha-duHkha Adi rUpa AtmAne mAne che paNa AtmAne sukhI ke dukhI karanAra karmone mAnatA nathI. vaLI AtmAne maLIne kamane nahIM mAnanAra te kaI darzanakAra che ja nahIM. chatAMya ApaNA chaThThA gaNadhara paMDita mahArAjA jevAne karmo che ke nahIM te saMdeha thAya e bane. paNa te AtmAne mAnatA hovAthI bhagavAna temane karmasidhdha karAvI zakyA. paNa je teo AtmAne paNa mAnatA na heta te temane karmonI sidhdhi karAvI zakAta nahIM.. kAraNa ke je-eka paNa sAcI vAta samajavA ke svIkAravA taiyAra hoya tene ja bIjI paNa sAcI vAta samajAvI zakAya. paNa je koI paNa sAcI vAta samajavA taiyAra na heya tene koI divasa samajAvI zakAyuM nathI ke saNujAvI zakAtuM nathI " bhale 11 gaNadharomAMthI kaI paNa gaNadhara mahArAjAne navatanI zradhA na hatI chatAMya pitAne je zaMkA hatI te sivAyanA bIjA padArtho mAnavA te teyAra ja hatA. mAre AtmAne mAnanAra ane kamane nahIM mAnanAra te kaMI darzanakAra thayo ja nathI. ' hA, je bRhaspati darzanakAra karmane nathI mAnate te AtmAne paNa nathI mAnate. mATe je AtmAne yuktithI sidha mAne che tene te "ka mAnavA ja joIe. nahIM te karma vinA AtmAne saMsAramAM rakhaDAvanAra
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] keNu? AtmA saMsAramAM rakhaDate ja na hoya te janmamaraNa keNa kare che? je janmamaraNa kare che to te konA kAraNe? mAtra karmAnA je kAraNe ne? karmo viSe judI judI mAnyatA : prazna - zuM badhAMja dharmavALA karmone mAne che ? kAgaLa savAre laIle mAne ke viSi rAte AvIne lekha lakhI gaI. paNe kahIe ke jarA vAMcI saMbhaLAvaje te kahe : "e te kaMI vaMcAya nahIM enA lekha to e ja vAMce. tyAre DAhyo mANasa kaheH "bhalA! je ApaNe vAMcI zakavAnA nathI ene lakhAvIne zuM meLavyuM." kahevatamAM kahevAya che te khabara che ne? "AMdhaLAne ArasI" AMdhaLe ArasIne zuM kare? tame ya je vidhinA lekha vAMcI zakavAnA nathI tene lakhAvIne zuM karavAnA? chaThThA divase AkhI rAta jAge te ya koI vidhi ke vidha Ave nahIM. hA, gharamAM uMdaraDA vadhI gayA hoya te kAgaLa-kapaDuM ke barU laI jAya e bane. A badhI khoTI mAnyatAo che. jamyA pachI cher3e divase te vidhi lekha lakhe, tyAre ene janma kaMI vidhie AvIne lakhe? ' cha divasa sudhI vidhinA lekha vagara baccuM jIvyuM, to 60 varSa ane 600 varSoya tenA vinA jIvI zakaze. vidhinA lekhanI zI jarUra che? AvI kaI " vidhiduniyAmAM che nahIM, ane hoya paNa nahIM karma karavA kai vidhi AvatI nathI. te phaLa lakhavA kevI rIte Ave ? tenA lakhavAthI ApaNuM bhaviSya nakkI thAya 1
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 ] [ zrI nagdha pada tevuM khane ja nahIM. paNu Avu ya mAnanArA duniyAmAM kaMI ochA nathI bIjA keTalA tA vaLI evuM mAnanArA che ke bhagavAnane tyAM eka cApaDA rahe che. tene citraguptanA cepaDA kahevAya, A citraguptanA cepaDAmAM badhAna' sArA ane kharAba kAme thAya te citragupta lakhe ane pachI yamarAja citraguptanA darabAramAM ahIMthI maryA pachI ApaNane laI jAya. tyAM Apa Nune sArA ke kharAba karmo pramANe sajA kare ke majA karAve. tyAMthI sajA ke majA thAya tevA sthAnamAM mekalI Ape. AvI rItanA karmomAM mAnavuM e paNa sUkSma rIte tA karmamAM na mAnavA jevuM ja che. javAba :- hA, upa kahela nAstika sivAya bIjA badhAya karmane mAne che. bhale nAma judA judA Ave paNa kani te badhA mAne ja che. jainadarzanamAM tene kama kahevAya che. baudhdhA tene vAsanA kahe che. sAMkhyadarzanakArA tene prakRti kahe che. ( vaizeSikA ) naiyAyikA tene aSTa kahe che. vedAMtIe bhale adhAMne bhrama kahe chatAMya ' mAyA 'mAM tenA samAveza karavA paDe che ceAgadanakAra tA kama" zabdanA ja upayAga kare che. pUrva mImAMsAvAdI mImAMsaka tene adRSTa kahe che. sAmAnya bhASAmAM tene 'vidhinA lekha ' ' bhAgya' evA zabdothI paNa paricaya karAve che. aMgrejI bhaNelA laka (Luck ) kaheze. urdU ke hindI jANanAra ene takadIra kaheze. ' * paNa A badhA dvArA badhAnA aya te evA ja thAya che ke kAka evuM kAraNa che. jene ApaNe joI natho zakatA chatAMya te ApaNA sukha-duHkha, amIrI-garIbI, caDatI-paDatI
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ) : vigere badhAMnuM kaMIka kAraNa che. jenAthI A duniyAnA dekhItA kAraNothI nahIM ukelAtA keTalAka keyaDAo ukelI jAya che prazna :- te zuM A badhAya dharmavALA "karma" mAne che ane ApaNe "kama" te mAnIe chIe e sarakhe che ? javAba:- nA, badhA karmo te mAne ja che. paNa mAnavAmAnavAmAM phera che. badhA karmo mAne che e vAta to sAcI paNa, bIjAo kalapanA kare che. jyAre jainadarzana je rIte che te rIte ja prarUpaNa kare che. sarvajJanA darzanamAM koIneya kalpanA karavAno adhikAra nathI. mAtra temaNe jevI rIte prApaNu karI che tenI ja vivecanA karavAnI hoya che, * keTalAkane tyAM karma viSenI mAnyatAo te evI che ke tame sAMbhaLe to ya tamane hasavuM Ave. tamArAmAM keTalAya bALakanA janma pachI chaThThA divase vidhi lekha lakhavA Ave " tema mAne che ne? ane je bicArA jANatA nathI tevA jene paNa chaDuM divase kAgaLa ane baruM mUkIne sUI jAya pachI ' ApI zake evA hoya ane tene phaLa ApavA mATe keInI jarUra hoya te karmoe karyuM. zuM? AvI rIte koI ApaNA karmo lakhavA mATe navaruM nathI ke kenA copaDAmAM AvA karmo lakhAtA nathI ApaNI kevaLa kalapanAo ja che. anaMtAnaMta prANIo ane anaMtAnaMta karmo A badhA hisAba kayAM rAkhavAne ane keNa rAkhavAnuM? enA mATe sAcI mAnyatA zI che te ApaNe AgaLa upara jaIzuM. - ---
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94] [zrI siddhipada ; -- jaina zAsana | ! mAM | karmane vicAro - -----; siddhanA svarUpane jANavA mATe ApaNe AtmAnA svarUpane thoDo vicAra karyo. vaLI karmonI siddhi karI ane kama hovA joIe tevuM sAbita karyuM. have ApaNe karmo kevA che? AtmAnI sAthe lAgyA pachI paNa temAM kevA kevA pheraphAro thaI zake che. vigere vicArIzuM. ' (1) anAdithI suvarNanA 2jakaNe jema mATImAM maLI ekameka thaI gayA che tema AtmAnI sAthe ekameka thayelA kamene ApaNe vicAra karavAne che. AtmAnA svarUpamAM ApaNe vAta karI hatI ke "AtmA arUpI che." arUpI eTale mAtra roga ja na hoya tema nahIM paNa jene rU5, sparza, gaMdha, rasa, kazuM ja na hoya te arUpI. jema jenadarzana pramANe dhamastikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, A dravya arUpI che. tema AtmA paNa arUpI ja che.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 95 - paNa, pudgalAstikAya nAmanuM dravya tevuM nathI. tene rU5, rasa gaMdha, sparza temaja bIja paNa iMdriyathI jANuM zakAya tevA anekAneka guNe heya che. A pudgalAstinaya dravya anaMta che. badhAmAM rUpa, rasa, gaMdha. paza vigere guNe to hoya ja ane che ja. paNa bIjA paNa keTalAka camatkArika lAge evA guNe hoya che jethI tenAmAM rUpa, rasa, gaMdha, paze vigere guNe hovA chatAM paNa ApaNane dekhAya nahIM. ApaNuM ba vadhumAM vadhu tA bArIka lohInA (pAvaDaranA) eka chUTA paDelA nAnA kaNiyAne ja joI zake tethI vadhu nAjuka ja te ApaNane dekhAya nahIM. - te nAne kaNiye hAthamAM lIdhuM hoya teya bhAgye tene sparza mAluma paDe. moDhAmAM mUkyuM hoya teya jIbha svAda na jANI zake. kadAca koI sUkSmadarzakayaMtra vigerethI ApaNane nAnAmAM nAnA kaNiyAne joI zakIe te bane. paNa.. . yaMtranI zaktione oLagI janArA anatA dravya A vizvamAM vidyamAna che. je dravya mAnavI kadI game tevA yaMtranI madadathI joI zakavAne ja nathI. AvA pudagaladravyane ja eka prakAra che jene karma kahevAmAM Ave che. AvA anaMtAnaMtanI saMkhyAmAM judA ju A lekamAM khIcokhIca bharAIne rahelA ja che. sArAye 14 jalekamAM koI evI jagA nathI ke jayAM A dravya bharyA paDelA na heya! mATe karmo e paNa eka prakAranA rUpa, rasa, gaMdha ane sparzavALA sUkSamAtisUkSma dravya che. jenuM jJAna idri dvArA kadI koI kI zake ja nahI.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96] [ zrI sidhipada, kArmaNa vargaNAnA paramANu keTalA? zAstrakAro jaNAve che ke karmanA che eTalA badhAM sUkSma che ke eka AkAzapradeza jeTalI nAnI jagyAmAM paNa te anaMtA samAI jAya che. je eka AkAzapradezamAM rahelA paramANunA samuhaneM chUTo pADavAmAM Ave ane eka eka AkAzapradezamAM eka eka para mANu goThavavAmAM Ave te mAtra ekaja AkAzapradezamAM rahelA paramANuothI sArA 14 rAjalaka bharAI jAya chatAMya badhAM paramANune na goThavI zakAya. A prazna :- zu AvaDA moTA 14 kalAkamAM paNa eka karmakaMdhanA paramANune eka eka pradezamAM eka ema beThavIe to na samAya zake? . javAba - na samAI zake kAraNake 14 rAjalakanA A AkAzapradeze mAtra asa khyAtAja thAya jayAre nAnAmAM nAne paNa eka karma ka dha anaMta paramANuono te banela hoya ja che AthI lekanA eka eka pradezamAM eka eka paramANu mUkAya te mAtra asaMkhyAta paramANu ja goThavI zakAya bAkInA te emanA ema ja rahI jAya ThIka che, paNa ahIM ke I vicAraka prazna karI zake che ke buddhi ka95nA vaDe je A kAkAzanA eka eka pradezamAM eka eka paramANu sthApatA jaIe te, te eka saMghanA badhAM karma paramANuo goThavI zakIe ke nahIM ? - A prazna vicAravA jevo che kahevuM ja paDe ke eka khaMghanA anaMta paramANuo nahIM paNa evA anaMtAnaMta skaoNne paNa buddhi kahapanAthI sthApita karIe te badhAM
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] ' [ 97 A prazna vicAravA jevuM che. kahevuM ja paDe ke eka skaMdhanA anaMta paramANuo nahIM paNa evA anaMtAnaMta skaMdhone paNa buddhi ka95nAthI sthApita karIe te badhA skana paramANue goThavAI jAya paNa ekAkAzanA AkAza pradezane kadIya aMta na Ave. tamane Azcarya thAya ke karmanA paramANuo anaMta che. tene pAra kema AvI jAya ? arthAta te pUrA kema thaI jAya ? ane alakAkAzanA pradeza anaMta hovA chatAM paNa tene aMta kema na Ave ? A vAta khUba dhyAnathI samajI levAnI jarUra che sAmAnya rIte jotAM anaMtane artha ema lAge che ke jene kadIya aMta-cheDe na Ave. je kadIya purUM na thAya, tenuM nAma anaMta. paNa zAstra badhA ThekANe anaMta zabda A arthamAM ja vaparAto nathI ! zAstramAM vastunI gaNatrI mATe traNa vibhAgo batAvavAmAM AvyA che. (1) saMkhyAta (2) asaMkhyAta (3) anaMta jema 2 (be) paNa saMkhyA che. tethI be vastune paNa saMkhyAtI vastu kahevAya ane be lAkha paNa saMkhyA che. be lAkha vastune paNa saMkhyAtI vastu ja kahevAya chatAM samajavuM joIe ke eka saMkhyAta bIjA saMkhyAta karatA eka lAkha gaNuM meTuM che.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98] [ zrI siddhapada AvI ja rIte eka asaMkhyAta ane bIjA asaMkhyAta vacce paNa saMkhyAta athavA asaMkhyAta gaNe paNa taphAvata hoI zake che. Ama asaMkhyAtanA paNa asaMkhyAta bheda che tethI ja zAstrakAre kahyuM che ke, eka pANInuM biMdu paNa asaMkhyAta pANIne (apakAya) jIvALuM hoya che. ane badhA ya taLAva ane samudranA pANInA jInI saMkhyA paNa asaMkhyAta ja che. tethI mUMjhAvuM na joIe paNa samajavuM joIe ke asaMkhyAtanA paNa asaMkhyAta bheda che. - AvI ja rIte asaMkhyAta eve vyavahAra paNa jyAM kahevo azakya thaI jAya che tyAM anaMtane vyavahAra vyavahAra zarU thAya che. * eka karmane skaMdha (jaththA) nA paramANuo anaMta ane anaMta karma skaMdhanA paramANuo paNa anaMta chatAMya baMnenA anaMtamAM anaMtaguNe taphAvata che. Ama chatAMya A paramANuone kadI pAra na pAmI. zakAya tema na samajavuM. tene paNa aMta-cheDe AvI jAya che. kAraNake alakAkAzanA pradezane kadI aMta Avato ja nathI. jema keI abhavyane AtmA keTale kALa saMsAramAM raheze ema pUche te kahevuM paDe ke "anaMtakALa ! temaja samyakatva pAmyA pachI paNa AtmA vadhAremAM vadhAre keTale kALa saMsAramAM rahe te paNa anaMtakALa. ' paNa abhavyanA viSayamAM AvelA javAbamAM anaMtane artha kayAreya pUrNa na thAya aMta na Ave teve che. ane bIjA praznanA javAbamAM kahela anaMtano artha e che ke 1
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 99 game teTalo samaya thaze chatAMya anaMtane aMta AvavAno te nakkI. ' arthAt te kALa eTalo maTe che ke jema tene saMkhyAmAM-AMkaDAmAM bolI zakAtuM nathI tema tene asaMkhyAta che tema paNa kahI zakAtuM nathI. eTale je evI vyutpatti karavAmAM Ave ke "saMkhyAta asaMkhyAtagaNita vidyate, ne jJAyate aMte yasya tat anaMta" te te vyAkhyA barAbara thAya paNa "na vidyate aMte yasya" "anaMta te artha ahIM na levAya. te abhavyanA AtmAnA saMsArakALa mATe levAya. A viSaya ja evo che ke jemAM avAMtara keTalAya navA-navA prano pedA thatAM jAya paNa badhAM ja pranonuM nirAkaraNa kaMI ahIM na karI zakAya. kharekhara to viSayano sArI rIte abhyAsa karavAthI ja badhA praznonA javAba maLI zake. athavA jene viSaya sArI rIte sUkSamatAthI AvaDatuM hoya te ja A viSayane lagatA badhA prazno ane javAba karI zake tema samajI paNa zake. chatAMya ATalA vicAro dvArA eTaluM to samajI zakIe ke karma AtmA karatA viruddha svarUpavALI eka pRthapha ane svataMtra astitva dharAvatI cIja che. paNa je tamAre te viSayamAM vadhAre uMDA utaravuM. heya, tatvajJAnanA kUDe phaMDA AregavA hoya te mAtra vyAkhyAna sAMbhaLe na cAle tenI sAthe abhyAsa paNa kare paDe. abhyAsa kaMI ja na hoya ane khAlI khAlI (amaste) prazno ja karavA mAMDIe to sAmenA game tevA ( samaja
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 ] [ zrI siddhapada vinAnA buddhimAnanuM paNa magaja khAlI thaI jAya. mATe prazna paNa kaMI jANIne samajavAnI dRSTithI thAya te lAbhadAyI ane nahIM teA ghAMcI ane vakIla jevuM thAya. samaja vinAnI dalIla mATe ghAMcI ane vakIla eka ghAMcInI najIkamAM eka vakIla sAheba rahetA hatA. eka vakhata te tela levA AvI caDhyA. apAranA samaya hatA eTale ghANI para beThA-beThA ghAMcIbhAI UMghatA hatA, ane baLada ghANI calAvatA jatA hatA. vakIlabhAIne joine Azcaya thayu. eTalAmAM te vakIlasAhebanA paganA avAjathI ghAMcIbhAInI UMgha UDI gaI. ghAMcI kaheH "kyu vakIla sA'ba ! tela lene Aye hai ? vakIla :-hA, magara yaha kyA! tuma te se gaye hA, mora khaila calatA haiM ve kaise ? ghAMcI :-huMke kyA unakI AMkhe te maMda haiM, unake Drese mAlUma paDegA ki maiM so gayA hUM ! vaha tA calatA hI rahegA ! vakIla :lekina ! mIyAMjI ! vaha calate calate ruka gayA te ApakA ye mAlUma paDegA ? ghAMcI :-Isa vAste tA ne unake gale para gha'TI mAMdha dI hai ! ruka jAyagA te vaha bhI nahI majegI aura mujhe mAlUma hA jAyagA ki gaila calatA nahI hai !" vakIla te herAna herAna thaI gayA. tene ekadama mAzcaya lAgyu ane te pUchI uThayA. " lekina ! mIyAM sAheba ! mAna leA ki vahu eka
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 101 vivecana ] hI sthAna para khaDA hokara zira halAtA rahegA taba bhI te ghaMTI bajatI hI rahegI !" ghAMcI vakIlanA praznathI kaMTA teNe kahyuM: "merA bele tumhArA jesA vakIlAta paho A nahIM hai, vaha esA nahIM karI zakatA hai !" vakIlane te dalIla karavAnuM kAma hatuM. koI divasa AvIne joyuM hoya te khabara paDe ne ke mANasa kevI rIte cAle ane hera kevI rIte cAle ? paNa abhyAsa vinAnI dalIle nakAmI. bicAro ghAMcI vakIlane javAba paNa zuM Ape ? e te prANa che ene evI cerI koNa zikhavADe ? paNa vakIlabhAInuM Azcarya kevI rIte ochuM thAya. kAraNake te te baLadane ya temanA jevo lucce samajatA hatAne? ' A mATe abhyAsa karyA bAda prazno karIe to jJAnamAM vRddhi thAya, nahIM te khAlI pANI lAvavAnuM ja rahe. mATe AvA vyAkhyAnonI sAthe abhyAsa paNa kare joIe. che . abhyAsa karaze tyAre kharA paNa ApaNe te e viSaya cAlI rahyo che ke, karmanA rajakaNo (sko) sArAya cauda rAjalokamAM evuM koI sthaLa nathI ke jyAM AtmAne lAganArA karmanA rajakaNe (ka)nuM astitva ne hoya ! - A karmanA rajakaNe (kAmaNa vargaNAnA ska) jyAM sudhI AtmAne lAgelA nathI hotA tyAM sudhI tene kemarUpe vyavahAra thatuM nathI. paNa AtmAne karmaNavargaNuM lAgyA pachIja tevagaNane karma kahevAya che. arthAt karma eTale AtmAne lAgelI kAmaNavagaNa.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 ] [ zrI siddhapada pudgala mAtramAM kalpI na zakAya tevA anekAneka guNo che. kAzmaNavargaNamAM paNa vicitra svabhAva che jene kAraNe AtmA tenI sAthe saMbaMdha thaI jAya che. A saMbaMdha thaI gayA pachI kamaparamANuo AtmAnI sAthe eka-meka thaIne ja rahe che. game tevI paristhitimAM AtmAnA purUSArtha sivAya koIpaNa bAhya padArthanI madadathI AtmA ane A kamaparamANuonuM viyojana thaI zakatuM nathI. prazna :- zuM AtmAnA purUSArtha vinA karma chuTe ja nahIM ? javAba - karmo potAnI meLe amuka sthiti pUrNa karyA bAda udayamAM Ave che paNa teno Udaya AtmAmAM kaMIne kaMI parivartana te avazya kare ja che. paNa ahIM purUSArtha" zabdathI Atmaparivartana artha samajavAno che. eTale ke AtmAmAM ja parivartana thayA sivAya kaI paNa dravyanI apekSAthI karmo chUTA paDI zakatA nathI. AtmA sAthe saMbaMdha thayA pachI karmaparamANuone keTaloka kALa e hoya che je samaya daramyAna A karmaparamANuomAM keI paNa jAtano pheraphAra thato nathI ke A karmaparamANuone kaI paNa prabhAva AtmA para paDato nathI. AvA samayane zAstrIya paribhASAmAM abAdhAkALI kahevAmAM Ave che. - je samaya daramyAna AtmAne lAgelAM karmone kaI paNa jAtane pheraphAra (bAdhA) pedA na thAya te samayane abAdhAkALa kahevAmAM Ave che. karmonI sthitinA pramANamAM
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] ( [ 103 A abAdhAkALa niyata hoya che. A kALa pasAra thaI gayA bAda ja te baMdhAyelA karmo udayamAM AvI zake che. paNa jevuM karma baMdhAya tevuM ane teTaluM ja karma udayamAM Ave tevuM banatuM nathI. kAraNake karma baMdhAyA pachI anekAneka prakAranA pheraphAro thAya che.' ATha kAraNe te badhAM pheraphAra AtmAnA sArA ke kharAba prayatna ( adhyavasAya ) dvArA ja thAya che. AtmAnA AvA prayanane "karaNa kahevAmAM Ave che. AvA karaNe ATha che. (1) baMdhanakaraNa. (2) saMkramaNakaraNa. (3) udvartanAkaraNa. (4) apavartanAkaraNa. (5) udIraNukaraNa. (6) upazamanAkaraNa. (7) nidhattikaraNa. (8) nikAcanAkaraNuM. - sauthI prathama baMdhanakaraNa che. vivakSita karmabaMdha samaye AtmAno je cokkasa prakArane pariNAma hoya che te baMdhanakaraNa kahevAya che. - jenAvaDe te baMdhAtu karma karmonI mUla 8 prakRtio temaja uttara 158 prakRtiomAM judI judI rIte vaheMcAI jAya che. sauthI prathama karaNa A ja che. bAkInA badhA ja karaNe A karaNanA pachI ja lAgI zake che. arthAt AtmA sAthe saMbaMddha thayele pratyeka kamane A karaNa lAge ja che. - jema ke ImeTA mazInamAM nAMkhelI vastuo judA saMcAmAM judA judA pramANamAM vaheMcAI jAya che, tema A karaNadvArA karmo paNa judI judI mULa temaja uttara prakRtiemAM niyama mujaba vaheMcAI jAya che.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104] [ zrI siddhapada (2) saMkramaNukaraNa A karaNanI vizeSatA e che ke te baMdhAyelA kharAba karmone paNa sArAmAM pheravI nAMkhe che. ane sArA karmone paNa kharAba karmomAM palaTAvI de che. dAkhalA tarIke zarIrane sukha upaje tevuM karma upArjana karyuM hoya te paNa karma bAMdhyA pachI kharAba bhAva pedA thavAthI te sAruM paNa karma zarIrane duHkha upajAvanArUM bane che ane keIka vicArathI duHkha Ape tevuM paNa bAMdheluM karma pAchaLathI karelA pazcAttApa ke zubhabhAvanA prabhAve sukha upajAvanAruM paNa bane che. A karaNa dvArA ApaNane e samaja prApta thAya che ke eka vakhata pApa thaI jAya te ema na vicArI levuM ke have te te pApa javAnuM ja nathI mATe tenuM prAyazcita vigere karavuM nakAmuM ja che. paNa duSTabhAve kadAcita pApa thaI jAya te paNa tene pazcAttApa ke pApavicAra parathI pAchA zubha vicAra para AvI javAnI jarUra che. je A pramANe thAya te duHkha ane darda janmAvanArUM paNa karma sukha ane zAMti ApanAruM banI zake che. temaja keTalAka mudra AtmAo ema ja samaje che ke, jIMdagImAM eka vakhata sArUM puNyakArya khUba ja moTA pAyA para karI nAkhyuM che tethI have bIju kaMI puNya nahIM karIzuM te paNa cAlaze. paNa "saMkamaNukaraNanI tAkAta che ke e tamArA puNyakamane paNa pApakamamAM pheravI zake che. eTaluM ja nahIM mAmulI dukha ApanAra kamane bhayaMkara darda upajAve tevuM kAma banAvI zake che.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- vivecana ] [ 105 temaja agaNita sukha ApanAra kamane tuccha sukha ApanAra banAvI zake che. - tethI ja mahApurUSoe jaNAvyuM che ke jANe ke ajANe thaI gayelA pApakarmonI vAraMvAra niMdA kare ! gurUonI pAse tenI AlocanA kare ! tenuM prAyazcitta kare ! temaja koIpaNa sArU kArya karIne mAna ke sattAnA bhikhArI na bane, nahIM to tamArI badhI ja mahenata pANamAM jaze. - A uparAMta paNa bIjA be kAraNe udvartana temaja apavartanAkaraNa nAmanA che. uvartanAkaraNavaDe sArA ke kharAba bAMdhelA karmonI sthiti moTI karI zakAya che. ane apavatanAkaraNa vaDe moTI sthitinA sArA ke kharAba karmonI paNa ochI sthiti karI zakAya che. ane tIvra ke maMdarasavALA karmane paNa maMda ke tIvra rasavALA karI nAMkhe che. - jema saMkramaNukaraNa karmone pota-pitAnA svabhAvamAMthI bIjA svabhAvamAM karmone pheravI nAkhe che ane maMda karmane tIvra, ane tIvrakarmone maMda banAve che. tema A be karaNe moTI ke nAnI sthitivALA karmone nAnI ke meTI sthitimAM pheravI nAkhe che. Ama A traNe karaNanI bhegI (samUha) zakitane vicAra karIe te eka AtmA tenA vaDe baMdhAyelA kamane nahIM baMdhAyelA jevuM nabaLuM ke nAnuM karI nAMkhe che. temaja sArA ke kharAba-nahIM baMdhAyelA kamane paNa navA jevuM joradAra temaja ghaNe kALa sudhI TakanAruM karI zake che,
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] [ zrI siddhapadma tethI ja sArA kama karIne chaTakI javAnI jarUra nathI temaja kharAba karmo karIne nAsIpAsa thai javAnI paNa jarUra nathI. AtmAnI e zakita che ke te peAtAne lAgelA kamanI vyavasthAne paNa toDI zake ! AnA sivAya paNa 'nikAcanA'karaNa nAmanuM eka karaNa che. vyavahAramAM tame badhA vAravAra leA paNa che 3.66 A tA nikAcita karmAM udayamAM AvyuM lAge che. have to sahanazIlatApUrvaka bhogave ja chUTako !" jene tame nikAcitakama kaho che teja A nikAcanA karaNa lakhelu kama samajavuM. A karaNa evu jabarajasta che ke sArA ke kharAba je paNu karmIne A karaNa lAgyuM to karmane khIjuM koI paNa karaNu na lAgI zake. arthAt je karma jevuM hoya, jeTalu hoya ane je prakAranuM tIvra ke maMda hAya te ja prakAre te bhAgavAya. AvA karmIno koI pheraphAra na karI zake. mATeja ema kahevAmA Ave che ke, bhAgyamAM lakhelA lekha kaI mithyA karI zakatuM nathI. AvA prakAranA kamane AzrayIne ja A vAta che paNa bIjA prakAranAne AzrayIne nahI. jema keAI keDhIne 10-15 varSanI jela kramAvavAmAM Ave che. paNa jo tenI vazuMka sArI lAge te tenI sajA halakI karavAmAM Ave che. khUba majUrImAMthI gheADI AchI majUrInuM kAma apAya che ke tenI zikSAmAM ghaTADo paNa thAya che ane keTalAka keTTIe evA gunhA karavAnA rasiyA hAya che ke, tyAM paNa kharAba vartana karyA vinA rahetA
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 107 nathI. pariNAme temanI rajA AkarI paNa karAya che. ane sajAnI muddatamAM vadhAre paNa karAya che. paNa, keTalAka evA, bhayaMkara gunhAe hAya che ke, jemAM sajAnI rItamA` ke tenI muddatamAM kazAmA phera karavAmA` AvatA ja nathI. nikAcita kama paNa A trIjI sajA jevuM che. jemAMthI kadI kAinA chuTakAro thaI zakate nathI. mahApuruSeA aMtaHkaraNapUrvaka dhama mA' khUba racyApacyA rahetA heAvA chatA' temane paNa ApaNe mahAna kA bhAgavatA' joIe chIe te AvI ja jAtanA karmonA prabhAva che. ane keTalAka ghera pApamA` racyA-pacyA hAvA chatAM paNu temanA puNyanI sAme mahAzakitazALI puruSA paNa AMgaLI UMcI karI zakatA nathI te paNa pUrvamA AdhelA zubha nikAcita karmAnuM ja phaLa che. nardiSeNa jevA mahAtmAnuM saMyamathI patana, damayaMtI jevI satInI viDaMbanA, bairAgyavAsita tIrthaMkara bhagavaMtAne paNa bhAge bhAgavavA' paDe, jagatanA uddhAranI bhAvanA hovA chatAM pariSahA sahevA paDe, A badhA nikAcita karmanA dAkhalA gaNI zakAya. A karaNadvArA samajAya che ke, kadI mahAna ArAdhanA karavA chatAM paNu duSka nakhaLuM na paDe teA samajavuM ke pUnA kAi nikAcita karmo udayamAM AvyA che. mATe tene dUra karavAne puruSA tA thaI zakavAnA nathI. tethI ja te kane mUMjhAyA vagara ke rAgadveSa vagara bhAgavI levAnI jarUra che. kAraNa ke AvA karmo vakhate jo rAga-dveSa karIe
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 ] [ zrI siddhapada to bIjA baMdhAtA karmo paNa nikAcita thAya ane A ja rIte sahana karavA paDe. - tethI mahApuruSoe kahela subhASita yAda rAkhavA jevuM che ke "baMdha samaya citta cetIe udaye ze saMtApa?" Ane artha e ja che ke karmano udaya Ave samatApUrvaka rahevuM. kAraNa ke eka karmane udaya samaya e ja bIjA karmone baMdha samaya che. arthAt pratisAya baMdha ane udaya cAlyA ja kare che mATe sArA karmone udayamAM abhimAna, garva, kedha AdimAM AvIne tema(ja) kharAba karmanA udayamAM zeka, saMtApa, pIDA, dana karavA nahIM kAraNa ke karmonA udaya vakhate paNa baMdha cAlu ja che. ane te karma baMdha zeka-saMtApa vigere dvArA kharAba ja pADavAne. mATe sArA karmanA udayamAM paNa dIyatA, sahanazIlatA ane kSamAzIlatAyukta rahevuM. jema rega thaI gayA bAda davA na laIe, oparezana na karavA daIe te roga vadhato ja jAya. tema AvA karmonA hRdayamAM paNa jema oparezana karAvatI vakhate davA suMghIne bhAna avasthAmAM paDI rahI che te ja roga nAbuda thAya. tema ahIM paNa tevA karmone udayarUpa rogamAM samatA ke hanazIlatAnI davA suMghI te pIDAothI bebhAna beparavAha ja thavuM paDe te ja te rega nAbuda thAya. ekadama nikAcita jevuM nahIM paNa tenA karatA kaMIka ctaranuM kahevAya evuM paNa eka kAraNa che jenuM nAma nidhatti karaNa che. - A karaNa je karmone lAge che te karmomAM udvartanA ane apavartanA sivAya bIjA koI paNa karaNa lAgI zake ja 1.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 109 nahIM. arthAt A karaNa lAgyA pachI sukha ApanArA (sAtA vedanIya) karma ane duHkha ApanArA (asAtAvedanIya) karmamAM ke sarI kIrti baLa vagere ApanArA zubha karmane apakIrti ke durbalatA ApanAra karmomAM na pheravI zakAya. arthAt je rUpe bAMdhyA hoya te ja rIte bhegavavuM paDe tenA svabhAvamAM pharaka na ja karI zakAya. na te A karmane udaya Ave tyAre tene rokI zakAya ke na te udayamAM samaya pahelA tene udayamAM lAvI zakAya. ' matalaba ke upazamanA uddIraNA ke saMkramaNukaraNa AvA karmone lAgI na zake eTale amuka apekSAe A paNa nikAcita karmanA nAnA bhAI jevuM che. - A sivAya paNa "uddIraNAkaraNa" temaja "upazamanAkaraNa" nAmanA bIjA be karaNe che. "udIraNAkaraNa e AtmAnI eka evI zakita che ke jenA dvArA AtmA lAMbA kALe udayamAM AvanArA karmone paNa jaldIthI udayamAM lAve che. A karaNa dvArA ApaNe samajI zakIe chIe ke sAsa karmone udaya cAlato hoya tyAM paNa ekAeka kharAba karmane udaya AvI zake che. temaja kharAba karmano udaya cAlatA hoya tyAM paNa sArA karmane udaya AvI zake che. sArA karmane udaya cAle che, eTale hamaNuM te kazo vAgha nathI ema samajanAre paNa maTI bhUla kare che. kAraNa ke tevA prakAranA zubhakarma udayamAM hovA chatAM paNa azubhapariNAmathI kharAba karmo baLAtkAre jaldIthI udayamAM AvI jAya che.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 ] [ zrI siddhapada kahevAya che ke atyutra puNyapApAnAM phUla ageya labhyate " atyaMta ugra evA puNya ane pApanA phlA A bhavamA` ja maLI jAya che. te mATe bhAge A karaNanA AdhAre ja thAya che. upazamanAkaraNa e AtmAnI evI zakita che ke AvI zakti jyAre AtmAmAM pedA thAya che ane jekama prakRtine lAgu paDe che te prakRtie jANe sthira ja na thaI gai hAya tema rokAi jAya che. jema agni para dhULa ke rAkha nAMkhavAmAM Ave ane te agni che ke nahIM te mAlUma paDe ja nahIM tevI rIte A karaNu lAge tyAre khAsa karIne krodha, mAna, mAyA, leAbha, mithyAtvamehanIya vigere karmo jANe AtmA sAthe hAya ja nahIM tevI rIte varte che. ane eTalA ja mATe ghaNI ghaNI vakhata ApaNane gusso AvatA hAya-gussA karavAnA svabhAva thaI gayA hoya chatAMya koIka jJAnInA vacanathI ke AtmAnI samajathI game tevI gALA denAra ke mAra mAranAra ke apamAna karanAra para paNa koI vakhata bilakula gusso nathI AvatA ne dabAvI daie chIe. tyAM A karaNanA prabhAva che ema mAnavuM paDe ! A karaNanI asara mahApurUSAmAM jovA maLe che. game tevA prakhaLanimitto bhegA thayA hAya chatAM ya AtmAne aDAla rAkhanArI zakti upazamanAkaraNanA pratApe anubhavAya che. tethI evuM mAnavuM ke "mArA karmo ja evA che ke mane gussA Ave che. pUrvInA karmo ja evA che ke kama'nA uca sAme ApaNuM zuM cAle ?" AvI badhI vAta karanAre
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 111 samajavAnuM che ke AtmAnI upazamanA nAmanI eka evI addabhuta zakti-adhyavasAya che ke siMha jevA baLavAna karma paNa bakarI jevA nabaLA banI gayA hoya tevI rIte vate che. ane tethI ja keTalAkanA jIvanamAM ApaNane ekAeka parAvartana thayeluM dekhAya che. A badhuM AvA upazamabhAvane AbhArI che. A ATheya karaNamAM mAtra mokSanA purUSArtharUpa kahI zakAya evuM prAyaH A ja kAraNa che. - "nidhatti ke nikAcita karaNa te kamane bhogave ja chUTake kare tevA banAve tevA che. tethI eka rIte kahIe to A be karaNe saMsAranA samathake che. udvartanAkaraNa paNa karmanI sthiti vadhAranAra hovAthI saMsAra samarthaka che. jyAre uddIraNa, apavartanA dezanA sAdhaka che tema kahevAya, paNa mekSanA ja sAdhaka che tevuM kahevuM muzkela che. kAraNa ke "uddIraNuM" ane "apavartanA" te kharAba karmonI paNa azubha adhyavasAyathI thaI zake che. matalaba ke azubha pariNAma dvArA paNa purANuM bAMdhelA zubha karmanI uddIpaNuM temaja apavartana thaI jAya che. eTale mekSamAM sahAyaka thAya tevA karmono paNa nAza thaI jAya ! pariNAme sArA-sArA karmonuM jora ochuM thatAM kharAba karmo prabaLa bane saMsAranuM bhramaNa paNa prabaLa bane ! saMkramaNakaraNa paNa dahIM dUdhIyA jevuM kAraNa che tethI A UpazamanAkaraNane ja prazasta mAtra mokSasAdhakakaraNa kahI zakAya tevuM che. Ama judA judA karaNenI judI judI zaktione
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112] [ zrI siddhapada ApaNe vicAra karI durgatiomAMthI ApaNe saMsAra rekavAne che. A mATe karmone lAgatA ATheya "karaNa"nA jJAnanI khUba khUba jarUra che. bIjA darzanakAra karatAM jenadarzanakArenI karmanA vicAranI mahattA ane vizeSatA "karaNanA vicArene laIne ja che. jyAM sudhI "karaNanuM jJAna na thAya tyAM sudhI jenadarzananuM zaraNa na le, jene jainadarzananuM zaraNa na male tene jinarAjanA caraNa malyA hoya te ya na phale, jene jinarAjanA caraNa na phalyA hoya tenA maraNanuM haraNa kadI ya na thAya, maraNanuM haraNa na thayuM hoya tyAM sudhI bhavasAgaramAMthI taraNa kevI rIte thAya ? mATe jinezvara bhagavAne pharamAvela "karaNanA jJAnathI ApaNe bhavasAgarathI pAra thavA prayatno karavAnA che. ---- -
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 "zuM jainadazana kamavAdI che? $ ahIM ApaNe prastuta viSaya kamane vicAra karI siddhanA svarUpanI jANa karavAno che. karaNaviSayaka vistArathI vicAra eTalA mATe karyo che ke, jyAM sudhI A karaNanI vAta na samajAya tyAM sudhI karmavAdano anekAMtavAda sAthe meLa kevI rIte che te na samajAya. jo ke, duniyAnA badhA ya dharmo eka yA bIjI rIte karmonuM varNana ane tene mahimA paNa kare che. chatAMya jenadarzana jeTalA vistArathI vicAra keI paNa dezanakAre karyo nathI. chatAM ya khUbI te e che ke jenadarzanamAM ekAMte karmavAdane mahattA nathI apAI mAke ja ATale badhe kamavAdano vicAra jenadarzanamAM hovA chatAM ya jenadarzana karma vAdI nathI. ane koI darzanakAra tene karmavAdI che ema paNa kahI zakatA nathI. A kAraNathI paNa jenadarzananI sarva zreSThatA samajI zakAya che. "vizeSa" nAmanA padArthane ekAMta svataMtra padArtharUpe mAnanAra kaNAdanuM darzana vizeSavAdI ke vaizeSika kahevAyuM, sArUM ya sacarAcara jagatuM brahmamaya che ema mAnanArA bravAdI kahevAyA.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 ] [ zrI siddhapada jagatamAM je je vastu dekhAya che, vidyamAna che, te kSaNika che. ema kahenArA bauddho kSaNikavAdI kahevAyA. jagatamAM jIva ane ziva e ja pardhA che. paNa tenAthI judI koi vastu nathI ema kahenAra dvaitavAdI kahe vAyA. Ama dareka darzInanA prasiddhanAmI ane anekAMtaddana vacce paNa AsamAna-jamInanA taphAvata spaSTa dekhAya che. anekAMta zabda kAipaNa niyata vastuvizeSa vAcaka nathI. vaizeSika zabdanA utpAdaka vizeSa zabda brahmavAdamA rahela brahmazabda, kSaNikavAdamA` rahela kSaNika zabda, dvaitavAdamA rahela dvaita zabda, anukrame vizeSa, brahma ( paramAtmAM ), kSaNa ( kAlavizeSa ), dvaita ( jIva ane ziva ) ema kaI ekaeka vastune ja AgaLa dhare che. ja jyAre anekAMtavAdamAM rahelA aneka zabda, (syAdnavAdamAM rahelA syAduM zabda ke nayavAdamAM rahelA nayazabda) sIdhI rIte koIpaNa vastunA vAcaka che ja nahI. paNa pratyeka padArthanA ' anekAneka ' dharmo che. tema kahIne badhI ja vastuonI mAnyatAo tarapha ApaNu lakSya kheMce che. kAI eka ja padArthane atyaMta AgrahathI mAnanAra nathI evu spaSTa tarI Ave che. syAdvAdamAM rahelA syAd zabda paNa e ja sUcana kasrave che ke, kAIpaNa padArthanA ke paTTAnA dharmanA atyaMta Agraha na rAkhI zakAya. ' nayavAdamAM rahelA ' naya ' zabda paNa koipaNa padArtha nA vAcaka nathI paNa padArthane ghaNI ghaNI rIte jovAnI dRSTie che. mATe kAI paNa eka ja padArthanu eka ja rIte vaNu na
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana [ 115 thai zake ane khIjI rIte na ja thaI zake tevu nathI. ene khyAla Ape che. koIpaNa madhyastha AtmA jo ATaluM vicAre te paNa samajI zake ke jainadarzananI vizALatA keTalI che ? + > jaizeSika dana vizeSane mAne che, teA jainadarzana vizeSa padArtha nathI mAnatuM? brahmavAdI brahma-Izvarane mAne che, tA jainadarzana Izvarane mAnatuM nathI ? dvaitavAdI jIva ane zivane mAne che, te jainadarzana jIva ane izvarane nathI mAnatuM ? auddhadarzIna vastune kSaNekSaNe nAza ane utpattimAna mAne che, tema ja nadarzana zu' kSaNe kSaNe vastunA nAza ane utpattimAna nathI mAnatuM? chatAM ya te jaizeSika dazanA vizeSavAdI, kSaNikavAdI, tavAdI ke brahmavAdI kahevAyA. tema jainadarzana kadI kSaNikavAdI, dvaitavAdI kebrahmavAdI na kahevAyuM. A bheda kema ? vicAra karI zakanAra samajI zakaze ke AmAM kaI tathya e ja che ke badhA dezanA je je padArthonA nAmathI prasiddha thayA che. te te padArthAnI mAnyatA temane ekAMta Agraha che. jyAre jainadarzananI mAnyatA te padmAmAM hAvA chatAM paNa temAM ekAMta Agraha nahIM hAvAthI ja jainadarzananI prasiddhi anekAMtadazana, syAdavAdada nathI thavA pAmI che. koI eka mANasa kreAdhI kahevAya che, keI leAlI kahevAya che, keAI mAnI ke mAyAvI kahevAya che ane leAkeAmA tevI ja rIte prasiddha paNa thAya che ja ne ? teA zuM khIjA duniyAnA mANase kreAdhI, mAnI, mAyAvI ke leAlI nathI? jyA sudhI vitarAganI atyaMta najIka na pahAMcAya tyAM
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16 ] [ zrI siddhapada sudhI te A cAre ya kaSAye hoya ja! tema chatA amuka vyaktio ja kedhI, mAnI, mAyI ke lebI kahevAya che; paNa badhA nathI kahevAtA. Ama banavAnuM kAraNa e ja che ke je vAta-vAtamAM gusso karate heya, bhagavAnanuM maMdira hoya ke upAzraya hAya, sAmevALI vyakita pitA hoya ke gurU hAtha, utsavaahitsava ke parvame divasa hoya, te kazAyano vicAra je me karI zake ane tyAM te samaye ke te sthaLe paNa je gusse thayA ja kare te krodhI ja kahevAya! paNuM jene gussAnuM pariNAma zuM Avaze te khabara haiya, kenI sAme gusse thAya ke na thAya tenuM jene jJAna hoya, AvI vyaktiomAM gusse hovA chatAM ya te kopI nahIM kahevAya. kAraNa ke tenA gussAmAM maryAdA che, eka rIte kahIe te kahI zakAya ke tenAmAM gusse che chatA ya gusso vinA cAle ja nahIM te atyaMta Agraha nathI, jyAre bIjAmAM tene atyaMta Agraha che, mATe ja te kodhI kahevAya che. Ama ja nadazana badhA ja padArthone mAnatuM hovA chatAM temAM ekAMta Agraha na hovAnA kAraNe te keIpaNuM vAdI nathI kahevAtuM have tamane samajAI gayuM haze ke jenardezanamAM karmanI vizAla carcA hovA chatAM paNa karmavAdI kema nathI. - prazna:- A vAta to samajoI paNa Ape jaNAvyuM hatuM ke "karaNanA jJAnathI e samajAya ke je madarzana ekAMte karmavAdI nathI te kevI rIte? javAba - hA, ApaNe karaNe dvArA e je nirNaya
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 117 viveMcana ] karavAno che ke, karma vinA jagatanI koI paNa ghaTanA banatI nathI, chatAM ya karma sivAya bIjA koInI kazI tAkAta ja nathI ke karmaja sarvopari che. tema paNa jainadarzana mAnatuM nathI. A vAta karaNonA vivecana dvArA spaSTa ja thaI gaI. kAraNa ke karaNethI ja bAdhelA karmomAM parivartana thaI zake che. je A parivartana thatuM na hatuM te bAdhelA karmo, jevA bAMdhyA hoya tevA ja bhegavavA paDe ane karmomAM evI tAkAta hoya ke jevA bAMdhyA hoya tevA bhogavavA ja paDe to karma ja sarvoparri bane ane karmanAza mATeno purUSArtha na hoya te mokSapurUSArtha nAmane cothe purUSArtha paNa nirarthaka ja banene? paNa, AgaLa jaNAvI gayA tema karaNe baMdhAI gayelA karmomAM eka yA bIjI rIte evA pheraphAro kare che ke baMdhAyeluM karma paNa na baMdhAyelA jevuM thaI jAya che. je rIte na baMdhAyuM hoya tevI rIte paNa karma udayamAM Ave che. lAMbe gALe bhegavavAnuM kAma paNa thoDA kALamAM bhagavAI jAya che. - Ama karaNadvArA baMdhAyelA karmonA AzcaryakArI parivartana thAya che. A kAraNe "eN AtmAne pariNAma vizeSa ja che, e to pahelAM jANavI ja gayA chIe. tethI nakkI thAya che ke karaNenI zakti e AtmAnI zakti che. - A karaNemAMthI keTalAka karaNe evA che ke, jenAthI eka rIte kahIe te karelA karmo paNa jANe niSphaLa na thayA hoya tema karI zakAya che. mATe Abhazakti rUpa kara nI te gajabanI maLAnatA che. " eka kSaNa pahelAne mahApApI paNa bIjI kSaNe mahAna yegI bane che, te badho prabhAva AvA zubha kAraNe che. .
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118] [ zrI siddhapada ' ghaDI pahelAno draDhaprahArI ghaDI pachI kevala pAmyA te konA prabhAve! karmonA prabhAve ke karelA karmo upara paNa kaMIka kera vartAvyo tenA prabhAve ? kSaNavAra pahelAM viSayanI vAsanAmAM divAnA banIne derI para nAcatA ilAcIputrane kSaNavAramAM kevalajJAna apAvanAra koNa? kama ke kamane cUrecU! karanAra dharma ? keTalAka zubhakaraNe AtmAnI ja sakti che, ane tevA karaNo pAsethI te karmonI zakti paNa DaratI DaratI dUra cAlI jAya che. eTale jenadarzanamAM te karmonI zakti che e vAta manAya che. tenI jemaja zakita dharmanI che-AtmAnI che e vAta paNe eTalI ja mahattAthI gavAI che. eTale jainadarzanane karmavAda to dharmavAdanI puSTi karanAre che, mekSavAdanI sRSTi sarjanAre che. prazna - paNa nikAcita karmo para paNa AtmAnI zakita zuM cAle ? javAba - hA, sAmAnya rIte e vAta cAcI che ke nikAcita karmone bhegavyA vinA chUTako ja nahIM, paNa kSapakazreNi sahitanA dhyAnamAM te eTalI badhI tAkAta che ke nikAcita karma paNa AtmA apAvI zake che. che jyAre nikAcita karmo paNa AtmA khapAvI zakate hoya tyAre AtmAnI zakti pAse bIjA karmonI te tAkAta zuM ? e te kSaNavAra paNa khapAvI nAMkhavAnI zakti che. vaLI keTalAMka evA paNa nikAcita karmo hoya tene paNa bhegave ja chUTake thAya. tevA hoya te paNa te nikAcita karmo bhagavatI vakhate AtmAne samatAmAM na ja rAkhI
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - vivecana ] [ 119 zakAya tevuM nathI. jema tIrthakara bhagavaMtone je sAMsArika bhega-sukha maLe che, te pUrvanA nikAcita karmanA hisAbe ja hoya che, ane tethI ja teo amuka kALa pahelAM dIkSA aMgIkAra karI zakatA nathI, paNa te bhega-sukha vakhate temanA hRdayamAM je vairAgya hoya che te AtmAnI ja zakita che. vairAgyabhAvanAe mehanIyakarmanA kSapazamathI thAya che. ane temanA kAmasukhanA bhege paNa nikAcita mehanIya ane puNyakarmanA udayathI maLelA hoya che ane bhegavAtA paNa hoya che. chatAMya te vakhatane temane vairAgya keTale prabaLa hoya che ke, A vairAgyanA kAraNe ja teo nikAcita karmone udaya bhegavatA hovA chatAM ya vairAgyane prabaLa rAkhI zake che. bhegasukha bhogavatA chatAM ya ataMrathI alipta rahe che. kahe ke, mehanIyanA nikAcita udayamAM phasAyelA hovA chatAM ya temAM guMgaLAyelA nathI. tethI nakakI karI zakAya che ke, AtmAmAM mokSanI tIvra jhaMkhanA hoya, devagurUdhama paranI ananya bhakita hoya, mana temanI AjJAmAM ja parevAyeluM hoya to, nikAcita karmano udaya paNa tevA AtmAne phasAvI bhale zake, paNa guMgaLAvI mAravAnI tAkAta tenAmAM nathI. bhagavAnane saMsAra choDIne bahAra nahIM javA devAnI tAkAta temanA nikAcita karmomAM hatI, paNa temane bairAgya choDAvI bhegamAM masta karavAnI tAkAta to te nikAcita karmomAM paNa nahatI. - A karma haThIlA-tuccA zeThIyA jevuM che.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ] | [ zrI siddhapada "gaganadAsanA haptA jevuM nikAcita kama' eka gAmamAM be zeTha rahetA hatA. keka vakhate meTA gaNAtA maganalAla zeTha khoTamAM AvI gayA. paisAnI puSkaLa bhIDa thaI. tethI temanAthI ThIka-ThIka utaratA kahevAya evA gaganadAsa pAse paisA levA javuM paDayuM. gaganadAsa lucce hato. tene maganalAla zeTha sAthe saMbaMdha paNa rAkha hatuM ane temanI beIjajatI paNa karavI hatI. tethI edAva karyo. le zeTha! tamArA ja paisA che ne laI jAva, paNa eka vAta tamAre paisA hate hate bharI devA paDaze. temAM vaheluM-moDuM nahi cAle. | maganalAlanA peTamAM pApa hetuM. te kahe: "hA hamaNAM huM jarA aTavAI gayo chuM, paNa paisA jevA Avaze tevA tamane ApI daIza." ( gaganadAsa te pitAnI peravImAM ema ja belyA karataH "e bhale game tema kare, paNa sAre te paisA hate haste maLavA joIe, vahelA moDA nahiM cAle." basa tame ATaluM lakhI Ape eTale jeTalA joIe teTalA paisA tamane ApI dauM. maganalAle bheLA bhAve paisA laI lIdhA thaDA divasa thayA ane cAre bAjuthI maganalAla zeDanI pAse paisA AvavA mAMDayA e te tarata ja gaganadAsa pAse doDayA. AnA-pAI zIkhave laIne upaDyA. paNa zeThe te eke ya paiso levAnI nA pADI. | maganalAla kaheH "Ama kema ? muM moDuM thayuM eTale cheTuM lAgyuM che ? paNa jevA mArI pAse paisA AvyA te ja te huM ahIM AvI gayo chuM, bIjuM zuM karuM ?
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] { 121 mAthA paNa A be-cAra divasamAM te gaganadAse AkhA gAmamAM vAta phelAvI dIdhI hatI ke maganalAlanA para devu che. te teA gaganadAsanA devAthI jaldI mukata thavA mAgatA hatA, paNa pelAne teA paisAthI kAma nhotuM tene te zeThane peAtAnA devAdAra ja rAkhI peAtAnA gIteA gAvA hatA. eTale teNe tarata ja maganalAlane kahI dIdhuM: zuM joine deDatAM doDatAM AvyA che ? jIe karAramAM zuM lakhyuM che ? ' C maganalAla kahe: vaLI, khIju zu lakhavAnu hoya ?? paisA jaldI ApI devA e ja te gaganadAsa heH kheAlIne vAMcA temAM teA lakhyu che kre, haptA purA thayA pramANe ApavA vahelA-mADA nahI. ' jAva, hajI tamArA pahelA hateA ya thayeA nathI ne doDayA--DhADayA AvyA. pahelA DuptAne ya hajI paccIsa divasanI vAra che. HH maganalAla zeDa samajI gayA ke gaganadAsa luccAI karavA mAMge che. e karAramAM lakhelA vahelA-mADAnA e a judA karavA mAge che ke, vahelA paNa nahI ane meDA paNa nahIM " paNa have karavuM zuM ? 66 lakhANa eTale lakhANa. te vakhate cAkhavaTa na karI have zu thAya ? te vakhate jo A zabdane artha nakkI karI lIdhe hAta teA AveA vAMdhA na Avata. " vahelA-mADAM " nahI enA artha te e ja thAya ke milkula mAThuM na karavuM. paNa luccAithI gaganadAse ane zabdonA judA atha karIne zeThane sAvyA.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 ] [ zrI siddhapada asa ! je Ave tene eka ja vAta kare ke, maganalAla mArA devAdAra che. ane zeThe paisA pAchA laI levA mATe AjIjI kare teA ya eka ja vAta kare. * mAre teA hateA eTale haptA ja vahelA ya nahI ane meDA ya nahIM' nikAcita kama paNa Avu. luccuM ane haThIlu che. kama karA eTale bhAgavA. huMve tamArI game teTalI zarkita hAya te ya zuM ? traNe jagatanA prANIonA uddhAra karavAnI bhAvanAvALA paNa tIrthaMkarAne bhAga bhogavavA paDe, te AvA luccA zeThanA devA jevuM ja che ne ? paNa jema pelA gaganadAsa zeTha bhale maganalAlane devAdAra kahI zake paNa devALIyA kahI zake tema nathI. tevI ja rIte nikAcita karmo bhale ApaNane devAdAra banAvI zakatA hoya, paNa devALiyA banAvavAnI tAkAta temAM ya nathI. devALIyAe badhuM mAMDevALa karI dIdhu hoya. jyAre devAdAramAM keI devuM purU karavAnI bhAvanAvALA teA zu? devAnI rakama karatAM ya anegaNuM dhana hoya paNa niAcIta kama evA luccA leNadAra che ke, tame game teTalA dhanavAna te ya devAdAra tA kahevaDAve ja. chatAM ya tenI e tAkAta nathI ke tamane bhikhArI banAvI zake ke tamane devALiyA banAvI sake, mATe nikAcitakamanA udayamAM paNa AtmA bairAgyavAna rahI zake che, samatAnA sAgara banI zake che. te badhI AtmAnI potAnI ja zakti che, te zakti AgaLa te karmIne paNa jhukavu' paDe che. ane jema game tevA paNa luccA leNadAranA hAthamAMthI devAdAra mahAra AvI zake che, tema game tevA nikAcita karmIne paNa khapAvI AtmA eka vakhata
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - - - - - - - - vivecana ] [ 123 mokSane pAmI zake che. mATe ekadare to AtmAnI zakitanI ja bolabAlA che. ApaNumAM AvI gajaba zakita hovA chatAM ApaNane tenuM bhAna na thAya, te meLavavA mATenuM tAna pedA na thAya, tyAM sudhI koI zakita bahAra na Ave. pU. gaNadhara mahArAjA sudharmAsvAmIjIe je maMgala karyuM che temAM bIjA pada " namo siddhANuM ? ne hajI pahele ja artha ApaNe vicArI rahyA chIe te artha karatAM jaNAvyuM hatuM ke, AtmAne lAgelA ATha prakAranA karmone te siddhanA AtmAo che. ' A zabdonA pUrNa bhAvArthane samajavA ApaNe AtmA ane tenI siddhi kevI rIte, tenuM jenadarzana tema ja bIjA darzananI dRSTie kevuM svarUpa che te vicAryuM. temaja karma, karmonI siddhi, karmono nAza karI mukinamAM nivAsa karAvI ApanAra karaNone paNa vicAra karyo. have "AtmA" ane "kamano saMbaMdha kyAre ane kevI rIte thaye te vicAravAnuM che.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 karma ane AtmAno saMbaMdha che - ApaNe AgaLa eTaluM vicArI ja gayA chIe ke AtmA ane karma e baMne judA judA svabhAvavALI vastuo che. AtmAne tenA vizuddha svarUpane anubhava thavA devAmAM je kaI ADe AvatuM hoya to te karmanA jaDa paramANuo ja che. pratikSaNe saMsArI AtmA navA navA kamane baMdha karate ja jAya che tenA udayamAM sukha-duHkha vigerenI prApti kare che. te sukha-duHkhanA viSayamAM rAgadeSa karIne vaLI pAchA navA navA karmo baMdhAtA jAya che. - have e vicAravAnuM che ke, A AtmAne karmano saMbaMdha kyArane che ? zuM pahelA AtmAne kadI kama hatA ja nahI, ane karma lAgyA che ke pahelethI ja AtmAne kama lAgyA che. AtmAne kama lAgavAnuM kAraNa zuM? A praznano javAba vaciAratA pahelAM eka vAta nakkI karI levI jarUrI che ke, "AtmAne karma kema lAge che" zAstramAM karmabaMdhanA hetuo mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega A cAra batAvyA che. A cAramAMthI pahelAM traNa te mehanIyakarmanA ja judA judA vibhAge che. ane "ga" eTale mana, vacana ke
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 125 kAyAnI zubha ke azubha pravRtti AMthI samajI zakAya che. mAhanIyakama ane mana-vacana-kAyAnI pravRttie ja, kama baMdhanu kAraNa che. tenA dvArA ja AtmAne kama badhAya che. jo A meAhanIyakama ke mana-vacana-kAyAnI pravRtti AtmAne hoya ja nahI' tA kamabaMdha paNa thAya ja nahIM. kAraNa ke je vastuo dvArA kArya thatuM hoya te kAraNanA ja nAza thAya to kAya kedhI rIte thaI zake ! keAI paNa cIjane agninA sapuMka` thayA hAya tA ja te bIjI cIjane garama kare ke khALe. paNa agninA ja nAza karI dIdhA hoya, te vastu sAthe agninA saMpaka ja na hoya te te cIja khIjha cIjane kevI rIte garama karI zake ? tema AtmAmAM rAgadveSa na hoya ane mana-vacana ke kayA dvArA te kai paNa pravRtti karatA ja na hoya tA tene ma badhAMya ja nahIM. AthI eTaluM te samajavuM ja paDe che. AtmAne kama`baMdhamAM phasAvanAra mahu ane coganI pravRtti je che, paNa A meha ane ceAganI pravRtti keAnAthI thAya che? kahA ke, AtmAne kamanA yAga che ja. mATe ja meha thAya che. praznaH- eTale A te evu' thayu. ke kama che eTale mehuM ane yoganI pravRtti che." ane mAha ane cAganI pravRtti che eTale kabaMdha thAya che. javAbUH hA, ema ja che. jema kapaDAM para tela lAge, cIkAza lAge eTale dhULanA rajakaNA cAMTe ane dhULanA rajakaNA coTelA hAya tethI bIjA rajakaNA paNa tenI sAthe AvIne ceche.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 ] [ zrI siddhapada paNa A dRSTAMtathI ema na vicAravu ke jema vastramAM pahelA cIkAza AvI,tema AtmA paNa pahelA nima La hatA ane temA cIkAza pedA thaI ane pachI ja AtmAne kanA saMbaMdha zarU thayA. kAraNa, A dRSTAMta dezathI ja samajavAnu hAya che. koIne kahIe ke tenu mukha caMdra jevu' che. to tene a ema thoDA ja karAya ke, * jema cadramAMthI zItaLa prakAra male che tema tenA mukhamAMthI paNa prakAza nIkaLe che. ' mukha caMdra jevu che. e kahevAnA atha tA eTaleA ja che ke jema cadra rUpavAna che, caMdrane jotA AlhAda (AnaMda) upaje che tevI rIte tenA mukhane jotA paNa AlhAda upaje che, Ana pedA thAya che. AvI zaMkA peDhA na thAya mATeja AgaLa kahyuM hatu ke, meAha ( rAga-dveSa ) ane cAga ( mana-vacana ane kAyAnI pravRttio ) jenAthI ka Ave che tenuM paNa kAraNa te krama ja che. kama na heAya to rAga-dveSa pedA thAya nahIM ane yAganI pravRttio paNa thAya nahI'. paNa ahI' beThelAmA' keI evA che kharA ke je mana-vacana ane kAyAthI pravRtta na karatA hAya ke jene rAga-dveSa na hoya ? nathI ja! AvI dazAmA tA ApaNe chIe ja nahI eTale mAnavuM paDe che ke ApaNA mana-vacana-kAyAnI pravRttio ane mehatuM kAraNa kAIka che ja ane te kAraNabhUta karmo rAga-- SathI ja pedA thayelA che. tethI AtmAne pahelA karyAM na hatA ane pachI karmI lAgyA, ke AtmAmAM rAga-dveSa na hatA ane rAga-dveSa pedA thayA, tevuM to mane evuM ja nathI.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 127 prazna:- to zu` AtmAne karmo anAdinA lAgelA che? javAbaH- hA, anAdanA ja che. temA Azcaya jevuM kazu ja nathI. je vastuAne paraspara kArya kAraNubhAva hAya ane te ane vastue svataMtra astitva dharAvatI hAya teA te aMnenA kAryakAraNarUpa saMbaMdha paNa anAdinA ja hAya che. jema khIja vinA vRkSa pedA na thAya ane bIja vRkSamAthI ja pedA thAya, temaja mIja ane vRkSanA saMbaMdha paNa anAdinA ja chene? jema vRkSa mATe kahI zakAya ke A vRkSanu A khIja hatuM ke, A bIjamAMthI A vRkSa banyuM hatuM. paNa sauthI paheluM bIja kAi che ja nahIM. arthAt vRkSa ane bIja ane anAdinA che. praznaH hamaNAM keTalAka navI jAtanA vRkSeA judI judI . prakriyAothI ugADI zakAya che. tene zu? ta to badhAja navA ja AdimAna--zarUAtavALA khIja ja gaNAya ne? ! * - ro skula che, paNa tene sUkSma dRSTithI vicaravAnu che. kAraNa ke zAstramAM evA keTalAka vRkSeA che ke jene tame bIja kahA che tevo bIjo tene hAtA ja nathI. tevA vRkSAne samUmi kahevAya che. vaLI keTalAka vRkSA -dha, gADha, pAna vigerethI paNa UganArA che. tethI vRkSa ane bIjA eTale kAI paNa janya vastuAnA kAi janaka hAve joie ane keipaNa janaka kAMipaNa vastune pedA kare che te ja te STA tathI samajavAnu che. 6
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128] [ zrI siddhapada arthAt kArya ane kAraNubhAva jeno satata cAlyA ja karato hoya che. arthAt jene kAya kAraNabhAva paraspara eka-bIjA para avalaMbita hoya che. te dhArA anAdinI ja hoya che. " karmanA udayathI rAga-dveSa ane ganI pravRtti che. ane rAga-dveSa ane ganI pravRttithI ja karmabaMdha che. eTale A kArya kAraNabhAva paraspara avalaMbita kahevAya. " paNa ghaDA ane daMDane kArya-kAraNabhAva parasparika nathI. kAraNa ke daMDathI ghaDe bane paNa ghaDe hoya to ja daMDa bane tevuM nathI. paNa pitA-putra, kSavR-bIja kukaDI-IDa to anAdithI ja che. ane tethI temane saMbaMdha praNa anAdine ja che. prazna - to zuM AtmAnI sAthe kyAre karmone saMbaMdha thaye tene koI javAba ja nathI ? javAba - nA, javAba che. ane te paNa nizcita che ke AtmA ane kama bane anAdinA che. ane tene saMbaMdha paNa anAdino ja che. je be cIjano saMbaMdha anAdino hoya te be cIja paNa anAdinI ja hoya temAM pUchavA jevuM kazuM che ja nahi. jema samaje ke ghaDo ane jamInane saMbaMba so varSa pahelAno che. ema tamane kaMI kahe to tame nakakI samajI ja zakane ke ochAmAM ochuM daza varSa pahelAM to ghaDA ane jamInanuM astitva hovuM ja joIe. ema je cIjane saMbaMdha (saga) atAdine hoya te be cIja paNa AnAdithI ja hoya te to spaSTa samajI
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 129 zakAya che. mATe kama ane AtmAnA sabaMdha anAdinA che. e to spaSTa ja che. chatAM paNa tamane eneA javAba nathI evu kema lAge che ? enuM kAraNa e ja che ke tame emAMthI koI to pahelu hAvu ja joie, evA javAbanI apekSA rAkheA che. paNa vastu teA jevI hoya tevI rIte ja dazAMvAya. sajJanA zAsanamAM koi gaDabaDa cAle ja nahI, je padArtha jevA hoya tevI ja rIte tenuM nirUpaNuM thAya. paNa, tamArA to manamAM beTheluM ja che ke bemAMthI koi ne koi to pahela hovuM ja joie. ane Ama thavAnuM kAraNa paNa e ja che ke ApaNane saMpUrNa jJAna nathI. mATe ApaNane duniyAmA je dekhAya che, tenA parathI ApaNe badhu` kevu hovuM joie tenA vicAra karIe chIe. ApaNe joie chIe ke khamIsa nhotuM ne thayu ghareNuM nhotuM ne thayuM. eka gAma nhotuM ne navuM vasyuM eTale badhAyanI kAre ya zarUAta to hAvI ja joie. tevA niyama manamAM bAMdhI lIdheA ane temAMthI magajamAM samaja pedA karI ke je je vastuo hAya tenI koIpaNa vakhata zarUAta te thaI ja joIe. tethI AtmA ka ane AtmAne kamanA sayAganI paNa kyAreka zarUAta thaI jaze. arthAt tenI Adi haze ja zarUAta kayAre ya thaI ja haze ! paNa, A ApaNA jJAnanI khAmInuM pariNAma che. duniyAmAM kAI paNa padArtha badhI ja rIte kayAre ya nave anI zakatA nathI. khamIsa navuM banyuM paNa kapaDuM te enuM eja Ama dRSTi jeTalI vizALa teTalA jJAnanA vikAsa thAya.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 ] [ zrI siddhapada "kapaDuM pahelAM zuM hatuM? rU. "tenA pahelAM zuM?" choDa. "tenA pahelAM zuM ?" mATI. "mATInA pahelAM zuM ?" Ama vicAra karatAM ja jaze te samajAze ke A duniyAmAM rahelA koIpaNa padArthanI badhI ja rIte navI zarUAta thatI nathI. te kaI ne kaI pUrvanA kAraNathI ja bane che. tethI padArtha anAdino che te kahevAno artha e nathI ke emAM AgaLa-AgaLanA svarUpano keInI pAse javAba nathI. tame kevaLajJAnIne koI paNa eka vastune hAthamAM laIne pUche ke "hAthamAM rahele A padArtha zAmAMthI banyo? tenA pahelA te kayA svarUpamAM hato ? tenA pahelAM kyA svarUpamAM hatuM ? Ama prazna pUchatAM ja jAva te tamane dareka vakhate navA ne navA ja javAba male. ane tema karatAM karatAM ApaNuM ke kevalajJAnInuM baMneyanuM ya AyuSya pUrNa thaI jAya te ya javAba khUTe ja nahIM. javAba malatA ja rahe. kAraNa ke duniyAmAM koI paNa padArthanI kaI paNa vastunI ekAMtathI kyAre zarUAta thaI ja nathI. mATe tene anAdi kahevAya che. mATe jene anAdino javAba samajAto na hoya ane ema lAgatuM hoya ke "A te kaMI javAba kahevAya ? tene ema kahevuM ke kevalajJAnIne pratikSaNe eka miniTanA lAkho ne keDe zabdonI jhaDape belyA kare ane ApaNe AgaLa-AgaLa pUchatA ja rahIe chatAMya kadIya ApaNane te vastu AgaLa kayA svarUpamAM hatI e javAba na na-malyA ja kare. te AtmA ane karmane saMga che. ke ,
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 131 sajJa bhagavAna tA javAe ApatAM ja jAya, paNa ApaNAmAM te javAkha grahaNa karavAnI zakti nathI paNa tethI te A kaMi ApanI TUMkI dRSTi pramANe thoDo ja javAba Ape ? te teA peAtAnA jJAnamAM jevuM dekhAya tevu ja kahe ne ? eka vAta khyAlamAM rAkho ke, ApaNA jevA brahmasthAne icchA anusAra jJAna thaI zake paNa sarvajJa bhagavAne kevali bhagavAne icchA mujaba jJAna na thAya. kAraNa ke temane I cchA haiAya ja nahIM. IcchA hAya tyAM Agraha paNa baMdhAtA vAra nahI', ane Agraha bAMdhIne joie eTale vastu jevI hAya tevI nahIM paNa jevI jevI heAya tevI ja dekhAvA mAMDe. mATe ja te jaganA hitakArI jinezvara bhagavAna para paNa keTalAMya AtmAne prema thatA nathI. ane jenI pratyeka vAtamAM vahema hAya, jemanI rahema (dayA)mAM ya vahema hAya ke " kayAre A rahema karanAra bhagavAna mArUM satyAnAza karI deze." AvA rAga-dveSathI kaluSita harihara mahAdeva vigere para paNa keTalAyanA vizvAsa ne prema nathI ? Ama zA mATe thatuM haze ? eka ja kAraNa che ke peAtAnA Agraha pramANe jJAna karavA icche che. Agrahe tyAre ja aMdhAya ke jyAre IcchA hAya. bhagavAnane jinezvara bhagavAne te icchA cheja nahI tA Agraha hoya ja kevI rIte? mATe te kamane AtmAnA saMbaMdha anAdinA jue ane anAdi ja che temaja kahe,
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 ] paNa jyAM sudhI mithyA Agrahu na jAya vAtA samajamAM AvavI ahu muzkela che. [ zrI siddhapadma tyAM sudhI AvI " zu karmo Izvare banAvyA che ? tamArI jema keTalAka bicArAe ema samaje che ke, sauthI pahelAM te kaMika hovu ja joie. ane temAMthI ja badhu pedA thAya. anAdithI kai hoya evuM mAnI zakatA nathI tethIja tee izvarane jagatanA kartA mAnI le che. jethI teo (hindu daza nakArA) te ema paNa kahI zake ke pahelA' AtmA hatA ane pachI izvaranI icchAthI karmAM lAgyA. paNa Izvara katRtvavAdamAM kevA kevA dekhA Ave che. tenI carcA tA ApaNe AgaLa karI ja gayA chIe. vaLI jene izvaranI icchAthI karyo lAgyA che tene mukita mATe prayatna paNa zuM karavAnA ? izvaranI IcchA tevA kharAkha karmAM lagADavAnI kema thaI ? Izvara zA mATe bhakatAnI IcchA thatAMnI sAthe kharAba karmo pAchA laI letAM nathI ? jagatamAM keTalAya evA che ke je IzvaramAM mAnatA nathI te zuM izvara samajyA vagara ja tevA karmo tene lagADayA ke jenAthI te AtmA tevA kama pedA karanAra izvarane peAtAne paNa na mAne ? A badhA praznAnA jyAre javAba levA joIe chIe tyAre khabara paDe che ke A badhu... Izvare sayu che. ema mAnI levAthI koI praznanA aMta AvatA nathI ane khIjA anekAneka navA praznA pedA thAya che. vaLI izvarane jagatanA kartA mAnIe. AtmAne teNe ja pedA karyAM, kAM paNa teNe ja pedA karyA ane AtmAne kamanA saMbaMdha paNa teNe ja
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - vivecana ] [ 133 pidA karyo che. ema svIkArIe te paNa Izvarane koNe saryo e te kahevuM ja paDe ne? Akhare to AkhA jagatane paNa Ikavarane kareluM mAnanArane Izvara anAdine che. Ivara koI vakhate hete ema hatuM ja nahIM ema mAnavuM paDe che. vaLI Ikavare IcchAthI jagata pidA karyuM che. ema mAnIe to paNa Izvara te jagatano kartA che ane koI vastune banAvanAre (rtA) keI paNa mUla dravya vinA vastu banAve tema banI zake ja nahIM jema kuMbhAra mATImAMthI ghaDe banAve che. te ghaDo banatA pahelAM mATI te joIe jane? samaje ke kuMbhArane ThekANe keAI deva ke atizayavALo purUSa hoya te daMDa vigere sAdhana ane mATI meLavAnI cakaraDA para caDhAvavAnI kriyA paNa vagara IcchAthI ke maMtra zakitathI ghaDe banAvI de. paNa tene paNa kaI dravya te joIe ja. mUladravya vinA (upAdAna kAraNa vinA) te jagatanI koI thIja keI banAvI ja na zake. te sArUM ya jagata jemAMthI banyuM te mUladravya te jagata banyA pahelAM paNa hovuM ja joIe. Ama eka IzvaranI kalpanA karavI, tene jagatane kartA mAna, ane te uparAMta Izvara ane jagatanA mULa dravyane anAdinA to mAnavA ja paDe. A te drAviDa praNAma jevuM ja thayuM kahevAyane? drAviDa aNumamAM sIdhuM nAka na pakaDAya. te nAmaskAra karanAre mAthAnI pAchaLa hAtha pheravIne pachI avaLI bAjuthI nAka pakaDe! Ama jagatanA dravyone eka yA bIjI
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 ] [ zrI siddhapada rIte Izvarane kartA mAnavAvALAne paNa anAdinA mAnyA vinA chUTake ja nathI. mATe e ja mAnavuM gya che ke AtmA paNa anAdine che, ane karmo paNa anAdinA che, ane te baMnene vega paNa anAdino ja che. AtmA ane kama anAdinA paNa te bene saMbaMdha kyAra? prazna - AtmA ane karma baMnene anAdinA mAnI laIe, paNa AtmAnI joDe karmane vega pachIthI thaye tema mAnIe te zuM vAMdho? javAbaAgaLanI yuktine barAbara khyAla AvyuM hoya tevuM lAgatuM nathI. kAraNa ke ApaNe AgaLa jaNAvI gayA ke jene kArya-kAraNabhAva eka-bIjAne AzrayIne rahyo hoya te te baMnene saMbaMdha paNa anAdine ja hoya. * ThIka, paNa have vicAra kare ke AtmA ne karma baMne te anAdithI svataMtra hatA, te AtmAne karmano saMbaMdha keI paNa kAraNathI thaye che, ema te mAnavuM ja paDe ne ? kAraNa ke hamaNuM te AtmAne karmonI parAdhInatA che e spaSTa dekhAya che. - sauthI pahelAM eka vakhata AtmAmAM meha pedA thaye tethI karma baMdhAyA epa paNa kevI rIte kahI zakaze ? kAraNa ke, moha te jete kama lAgyA hoya tene ja pedA thAya ane je meha pedA nathI thaye chatAM ya AtmAne karmano baMdha thAya che tema mAnae te AkAzane paNa karma lAgavA joIe kANa, tenAmAM paNa moha te nathI ane ane AtmAmAM paNa hajI meha pedA thayela nathI te kaI
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 135 evuM kAraNa tamAre batAvavuM joIe ke, je kAraNa AtmAmAM hoya ane AkAzamAM na hoya to ja te kAraNa dvArA AtmAne karma sauthI pahela vahelA lAgyuM tevuM kahI zakAya. AtmA arUpI che, mATe AtmAne karma lAgyA tevuM kahevuM paNa nirarthaka che. kAraNa ke AkAza arUpI ja che. ' mATe te ja kAraNathI AkAzane paNa kAme lAgaze. ' have kalpanA karo ke, AmAmAM "jJAna"cetanA hatI eTale karmo lAgyA. te eka mahatvano bIjo vicAra AvI paDaze ke, kayAM to jJAnane AtmAno svabhAva mAnIne AtmAmAM jJAna anAdithI che, tema kahevuM paDaze.' athavA AtmamAM jJAna pAchaLathI pedA thavuM ema 2vIkAvuM paDaze. bIjI to koI zakayatA vicArI zakAya tema nathI. have AtmamAM jJAna anAdithI che, ane te ja jJAna amuka kALa bAda karmane grahaNa kare che. arthAt jJAna dvArA pahela vahele kayAre ya paNa karmanI sAthe AtmAno saMbaMdha thaye AvuM mAnavuM ucita nathI. A kAraNa ke, AnAdi kALathI karmabaMdhanuM kAraNa jJAna ke cetanAdi maMjUda hovA chatAM ya kema karmabaMdhana thayo. A prazna AvI paDaze. je ema kahe ke, jJAna ane cetanA paNa AtmAmAM amuka kALa pachI pedA thayA ane te jJAna ke cetanA dvArA AtmA ane karmane saMbaMdha thayo; to "bakaruM kADhatAM UMTa pese tevI vAta thaI. kAraNuM tamAre e vicAravAnuM hatuM ke, sauthI paheluM karma AtmAne kevI rIte lAgyuM, teno javAba , ApatA
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 ] [ zrI siddhapada tame jJAna pedA thayuM, tyAre karma lAgyuM ema kahyuM paNa AtmAmAM jJAna sauthI pahelAM kayAre pedA thayuM, e prazna to tamArA para na ja AvI paDe. - Ama AtmAne karmane saMbaMdha Adino che. kayAye ya pahela-vahelA AtmAne karma lAgelA che. ema siddha karavA jatAM AtmAne jJAnano saMbaMdha Adine che. te mAnavAne vakhata Avye. tethI AtmaguNone choDIne evuM kaMI kAraNa mAnavuM paDe che, jenA vaDe karma vinAnA AtmAnI joDe karma jeDAyA hoya ane ema karatAM te AtmaguNo ane karmotha bhinna vastuno AtmAnI joDe ega kevI rIte thaye te batAvavuM paDe. Akhare te AtmaguNothI ane karmothI bhinna vastuone AtmA sAthe anAdithI saMbaMdha che, ema mAnyA vinA chUTake ja nahIM. tenA karatAM te AtmA ane karmone saMbaMdha anAdino mAnave te ja yukata gaNAya. zuM AtmAnI joDe izvara icchAthI karmo joDAya che? vaLI kaI kahe che ke, AtmA ane karmo baMne anAdinA hatA, paNa IzvaranI IcchAthI te baMnene saMbaMdha thaye che, tema mAnIe to AgaLa jaNAvyuM te ja Ikavara katRtvavAda AvIne ubhuM rahe. (1) AtmAne karmane saMbaMdha karavAnuM Ikavarane kema kema mana thayuM? | (2) vidvAna ke zANA mANasanI koI paNa pravRtti kevala IcchAmAtrathI na thAya ke tenI pravRttine koI suMdara Azaya na hoya tevuM na bane. te AtmA ane kamane
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 137 ga karavA pAchaLa Izvarano hetu che? Ikavara sAmAnya mAnavI karatAM vadhAre buddhizALI ke ochA ? (3) Izvarane koIpaNa AtmA tarapha pakSapAta to hato ja nahIM, te badhAne sarakhA karma kema nahi? (4) sukha ApanArA karmo arjAyA te te hajI koI bhadrika mANasa hoya te svIkArI le, paNa duHkha ApanArA karmI paramAtmAe zA mATe AtmAnI joDe joDayA? ahIM keIka tArkika vaLI e tarka kare ke, sukhamAM AvIne mANasa chakI na jAya ane ekaluM sukha rahe te paNa sArUM na lAge, mATe Izvare duHkha ApanArA karmo paNa sajaryA che. to tenI buddhine dhanyavAda ApavA. vAhabhAI vAha ! teM to kamAla karI nAMkhI ! zuM tuM pratyakSa joto nathI ke duHkha Ape tevA karmo hevA chatAM ya mANasa sukhamAM chakI jAya che, mATe IzvaranA prayatnamAM kaMIka khAmI ja rahI gaI che, tema mAnIza ? vaLI keI AtmA duHkha AvavA mAtrathI ke duHkhathI karIne ja bhaviSyamAM AvanAra sukhamAM chakI nathI jAto, to vAta paNa khoTI che. kAraNa duHkhanA Dara mAtrathI kadI keIsukhamAM chakI na jAya e banavuM paNa azakya che. jyAre AtmAmAM viveka pedA thAya che tyAre ja te sukhamAM zAMti rahe che, ane tenA madamAM bharAto nathI. paNa duHkhanA Dara mAtrathI koI sukhamAM sAcI rIte zAMta bane tevuM kadI ya banyuM nathI ane bane paNa nahIM. vaLI je sukhathI kaMTALo pedA thAya ke abhimAnamAM AvI javAya tevuM sukha Izvarane zA mATe sarjavuM paDayuM? AvA AvA to keTalAya vikalpo uThAvI zakAya che ke jene javAba ApavAnuM koI sthAna ja nathI.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ syAdavAdanI vikalpa jALa mahAvAdI macvAdasUrijI eka vakhata eka vAdI mallavAdI sU. ma. nI joDe vAda-vivAda karavA AvyA. vAda-vivAda e AjanA jevA bakavAda hatA. vAdavivAda cAle tyA vAdI hoya, prativAdI hoya, madhyastha hoya. je hAra-jItano pheMsalo Ape sAMbhaLanAra vidvAnonI sabhA paNa joIe. thoDI-thoDIvAramAM siddhAMta pheravavAmAM Ave te bakavAda, ane sArAya potAnA siddhAMtane siddha karavA ke prativAdInA (sAmevAdI) matane harAvavA mATe bolAya te vAda -prativAda kahevAya. - Aje to pitAno keI siddhAta ja nahI, ane vAda karavA mATe bese eTale vAda-vivAdanA badale vikhavAda ja thAya. paNa e jamAnAmAM hajI AvI paristhiti na hatI. sAme prativAdI baudha hatA. malavAdI sU. ma. sAthe vAdamAM utaryA. pahelA vAdIe pitAnA prazno rajU karyA. have bolavAno vAre A malavAdI sU. ma.ne, teo te tenA ekaeka vAkayanA zabda-zabdanA saMkhyAbaMdha artha karavA mAMThayA vaLI pAchA te badhA artho karavAthI jeTalAM zakaya vikalpa thAya teTalA vikalpa karavA mAMDayA. Ama karatAM tenA
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 139 eka ja vAkyanA hajAre artha thaI gayA. ATalA artho karIne vikalpo karIne malavAdI sU. ma. bodhavAdIne kahe bola bhAI, tArA vAnA ATalA artho thaI zake che, emAMthI kayA kayA tArA siddhAMtathI sAcA che ? ane keTalAnA tane javAba ApuM ?" vAdI ke I buddhimAna na hatuM tema nahIM, paNa syAdravAdanA jJAna vinA malavAdI sU. ma. kaMI paddhatine anusarI vikone rajU kare che te bauddhavAdI samajI nA zakyo. jyAM sudhI mULa paddhati hAthamAM na Ave tyAM sudhI vika ne samajavA kevI rIte ? ene yAda rAkhIne javAba ApavA kevI rIte ? - pelo vAdI te samajato haze ke mArA praznonA malavAdIjI amuka-amuka uttara Apaze. pachI huM te uttare para navA prazna karIza eTale te vadhAre suMjhAze! paNa... evI rIte phasAya te malavAdI zAnA? javAba ApavAnI vAta pachI emane te prazna paNa rajA na karI zakAya tevI dazA ubhI karI dIdhI. pile vAdI ghaDIbhara te dimUDha thaI gaye. te vikalpa yAda rAkhe ke, kevI rIte vikalpa kare che. te samaje ke keTalA vikalpo pitAne mAnya nathI. tenA javAba mAMge. zuM kare ? Akhare vAdI kaheH "Aja vAda-vivAda baMdha rAkho, badhAnA uttara huM kAle ApIza." (jo ke Ama vilaMba thAya te eka rItanI vAdInI hAra ja kahevAya, paNa pahelethI te karAra hoya te judI vAta che. malavAdI sU. ma. kahe "bhale ! kAle javAba Apajo. mAre te hajI tamAre prazna ja tamane pUchavAno che ne?"
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 ] [ zrI siddhapada ane vAta paNa kharI hatI. kAraNa ke hajI vAdI pitAne praznana ja rajU karI zakyo nathI tyAM malavAdI sU. ma. tene javAba ApavAnA kayAMthI hoya ? rAjadarabAramAMthI gayA bAda boddhavAdI vicAra karavA mAMDe ke, "keTalAya vikalpo karyA, keTalA mArA siddhAMtane anukuLa che, ane keTalA mArA vicArathI pratikULa che." Akhare jyAre badhA yAda rAkhI na zakya tyAre te pitAnA gharanI divAla para khaDIthI lakhavA mAMDe. paNa te ya badhA yAda na AvyA. " Akhare tenI ciMtA eTalI badhI te vadhI gai ke, bicAre citAnI ja vitAmAM baLI maryo. vicArato jAya ane lajA pedA thatI jAya ke kAle zuM thaze? enA vicAramAM ne vicAramAM ja ene dhUjArI chUTavA mAMDatI, ane Akhare bicArAnuM tyAM ja hRdaya baMdha (hATa phela) thaI gayuM. Ama vAda-vivAdano khoTe caDasa bhayaMkara che. potAnI AbarUnI ciMtA karatAM bicArAe jAna gumAvyA. A te evuM thayuM ke "lene gaI pUta ora be AyI kAsama" svAduvAdane mArmika vidvAna te evI vikalpa jALa ubhI karI zake che ke, ekAMtavAdano Azcaya karanAra kadI phAvI zake ja nahIM. vyavahAramAM paNa jene eka ja bAraNuM hoya te manuSya Aga lAge ke saMkaTano samaya Ave zuM kare? nIkaLavAnA raste te saMkaTa ubhuM che. kahe ke, bIjI bArI ke bAraNuM hoya te bacI zake. nahIM te AgamAM baLI maravuM ja paDe ne ? AvI dazA ekAMtavAdIonI che. ekAMtavAda eTale vAda-vivAdane eka ja mAtra rastAvALA mAge. AvA
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 141 ekAMtavAdIe aneka khArI-bAraNAvALA mahelamAM khirAjatA syAdvAdIne phasAvI kevI rIte zake ? ane ekAMtavAdI anekAMtavAdInA AkramaNa sAme potAnuM rakSaNu paNa kevI rIte karI zake ? sAcuM pUche te AvA vikalpAne jALamA to bhalabhalAnA hAjA gagaDIjAya che, ekA tavAdIo AvA vikalpAnA javAba to kayAMthI karI zake. paNa AvA vikapAne samajIne yAda rAkhavA te paNa temanA gajA bahAranI vAta che. jainazAsananA anupama tArkika malavAdI sU. ma. nI balihArI che ke jemanI hemaca'drAcAya ma. jevA kAli kAla sarvIsa e paNa " anumakSvAdina tArkikA : " kahIne prazaMsA karI che. 46 A vAkayano artha che ke mallavAdI jevA kAI tArkika nathI, temanI viMkalpa jALa eTalI jaTila hAya che ke keAI temanI vikalpa jALamAMthI nIkaLI na zake. ane temanI pAse anekA'tavAdarUpI evuM tIkSNa hathiyAra hatu` ke bhalabhalAnI viMkalpa jALane kSaNamAM toDIne TUkaDe TUkaDA karI nA'khe. ahI' to prasa'gathI ATIM vAta karI. paNa ethI samajavAnuM e che ke syAdvAdanI khUbI kevI che, jenI sahAyathI thayelA vikalpo paNa yAda rAkhavA muzkela hoya tevA syAdvAdanuM khaMDana karavuM ke tema karavAnI hiMmata karavI e peAtAnA AtmA mATe durgatinuM maMDana che, AtmakalyANanuM nikaMdana che. ema ja samajavu syAdvAdanI madadathI ahI' to ApaNe AtmAne kamane aMdha anAdinA che te ja siddha karavAnuM hatuM. tamane have ja
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142] [ zrI siddhapada ThIka samajAI gayuM haze ke rAga-dveSa, karmabaMdha anAdina che. mATe have to temAMthI mukta thavAnI ja Adi (zarUAta) karavAnI che. A kAramAM kaSAye anAdinA hovA chatAM jANe roja roja navA-navA hoya tevI ja bhrAMti AtmAne thayA kare che. kAraNa ke kaSA karatA kyAre A AtmA vicArato nathI ke anAdi kAlathI A kaSAyenuM sevana karato AvyA chuM chatAM mArUM kaMI kalyANa thayuM nathI chatAM ya kedha, mAna, mAyA ke lobha pedA thAya te prasaMga utpanna thAya ke tarata ja e vicAra Ave che ke kaSAya karyA vinA cAle evuM che ja nahIM. je A prasaMge huM kedha, mAna, mAyA ke lobha nahIM karuM to vaLI pAcho Ave avasara nahIM Ave. paNa jene bhagavAna para vizvAsa che. jinavacana e ja jene zvAsozvAsa che. zivapuramAM nivAsa karavAnI eka mAtra jenI Aza (AzA) che. tene to lAge che ke, anAdikALathI A kaSAe AtmAne duHkha duHkha ne duHkha ja ApyuM che. anAdi koI tRpti lezamAtra sthiratA ke kSaNamAtra mATe paNa sahanazIlatA pedA karI zakato nathI to tilAMjali Ape ja chUTako che. bhayaMkara kaSAyenuM sevana karavAnI dazA AvI gaI hoya chatAM ya karmanA baMdhane anAdine jANanAra te karmabaMdhane tema ja tenAthI pedA thayelA kaSake niSphaLa karavAne ja prayatna kare.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ () ATha prakAranA kAma e zabda zA mATe? ApaNe "name siddhANaM' padano artha vicAravA mATe AtmA karma temaja AtmA ane karma AtmA ane karmano saMbaMdha eTale padArthono cheDo ghaNe vicAra karyo. have pU. abhayadeva sU. ma. " aSTa prakAra kammudhanaM? e (ATha prakAranuM karmarUpa baLataNa) zabda prayoga paNa "namo sidhANuM nI vyAkhyA karatA karyo che. temane ATha prakAranA karUpa dhaMdhanane bALanAranA badale badhA karmane, badhA karmanA prakArarUpa Idhanane bALanAra sidhdhone namaskAra thAya tema kahyuM heta to paNa cAlI zakata. kAraNa ke, badhA ja karmane nAza karanAra ke karmanA badhA prakArane nAza karanAra AtmA siddha ja hoI zake che. chatAM ya "Ai" evo saMkhyAvAcI zabda vAparavA pAchaLa temane Azaya karmanA keTalA prakAre che te spaSTa karavAne che. kAraNa ke jene karma zatruone nAza kare hoya tene te zatruo keTalA che? kevA che? temanI zakita keTalI che,? A badhAne khyAla have joIe. badhAja zatruo che. badhAja zatruo che.eTaluM bolavA ke jANu
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 ] [ zrI siddhapadma vAthI temanI sAme mAracA na mAMDI zakAya. tethI kamanA viSayanI eka vigata jaNAvIne evuM sUcana karI dIdhuM ke, 'nA nAza karavA mATe meAkSanI prApti mATe AtmAnA anAdinA zatruonu malAkhala jANavuM jarUrI che. tenA khalAkhalanA vicAra te! ApaNe karaNAnA vicAra karyA tyAre karI dIdhe| ja che. mATe have tene ahI vicAra karavAnI jarUra nathI. paNa khyAla rAkhavAneA che ke anAdi kALathI ana tAnana pudUgalaparAvata kALa sudhI kasattA AtmAne mUjhavI rahI che. paNa dhama sattamAM evI prabaLa tAkAta che, ke enuM khIja mAtra paNa AtmAmAM AvI jAya teA eka pudUMgalaparAvakALamAM mekSa thayA vinA rahe ja nahI. mATe kasattA ne dhama sattA anatakALa mATe parAsta karI zake che. e dha`sattA eTale jJAna, darzana ane cAritranI nimala ArAdhanAnA bhavya purUSArtha ! +
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ che vAkvalyamAna zukladhyAna @= =9==9 ==-99 TIkAkAra maharSie AgaLa jaNAvyuM che ke, A ATha karmarUpI kASThane siddha bhagavaMtee javAjavalyamAna zukaladhyAnanA agni vaDe bALI nAkhyA che. ahIM ApaNane vAjavalyamAna zukaladhyAna e zabdothI TIkAkAra zuM samajAvavA mAMge che. te vicAravuM che. ahIM dhyAna" zabda e mukhya vizeSya che. "zukala zabda e dhyAnanuM vizeSaNa che. paNa jvAvalyamAna zabda te zukaladhyAna e sArAya zabdanuM vizeSaNa che. arthAt zukladhyAna e javAjavalyamAna zabda mATe vizeSya che. jema koI kahe ke, maTI kALI paDI lAve. te paDIo khUba che. paNa te badhAnI jarUrata nathI, paNa kALI copaDInI ja jarUra che. kAraNa cepaDInuM vizeSaNa kALI che. ' vizeSaNa e tenAthI vAcya na hoya tevA badhA ja vizeSa dharmonuM nirAkaraNa karanAruM hoya che eTale lAla, dhaLI, pILI paDI nahIM paNa kALI paDI ja joIe che te artha ApaNe karIe chIe. vaLI kALI cepaDI e paNa ghaNA-ghaNA prakAranI hoya che. temAMnI nAnI nahIM paNa maTI kALI paDI jaIe. kAraNa ke meTI e paNa kALI copaDInuM vizeSaNa che.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146] [ zrI siddhapada tethI ApaNe sauthI pahelAM mukhya vizeSya dhyAna zabdane vicAra kare joIe. dhyAna zA mATe? jyAM sudhI AtmAne karmo lAgelA che. tyAM sudhI AtmA sthira rahI zaktA ja nathI. jema cUlA para ukaLatuM pANI khadabada thayA kare che tevI rIte AtmapradezamAM halana-calana cAlyA ja kare che. A halana-calana mana, vacana ke kAyAnA yoga dvArA thAya che. kAraNa ke AtmA karmanA paMjAmAM phasAye che tyAM sudhI te evI dazA che ke, bahAranA mana, vacana ke kAyAnA pudagale vinA te kazuM karI zake ja nahIM. Ama karmanA udayane lIdhe thatAM navA-navA pariNAmane AdhIna je caMcaLatA AtmAmAM pedA thAya che tenAthI karmane baMdha cAlu ja rahe che. ane tethI AtmA siddhagatine mokSane pAmI zakatuM nathI. paNa je AtmA sthira thAya che ke tarata ja badhA karmone nAza thaI jAya che. AvI sthiradazA AtmAne caudame guNasthAne ja prApta thAya che. zAstramAM A dazAne lIkaraNa kahevAmAM Ave che. arthAt badhA parvatemAM zreSTha parvata meru. te meru jevA sthira pariNAme je prApta thAya tenuM nAma ja (zailezIkaraNa) zailezI avasthA A dazA e ja dhyAna dvArA prApta karavAnI cIja che. paNa badhA ja dhyAnathI AvI dazA prApta na thAya. ghauM te.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana] [147 mATImAM ja uge, paNa badhI ja mATImAMthI ghauM pAke tema nahIM. khAvAthI zakti prApta thAya, paNa badhuM ja khAvAthI zakti prApta na thAya. jhera khAIe te marI ja javAya. tema AtmasthiratArUpa "zailezI avasthA badhA dhyAnathI prApta na thAya. ArtadhyAna ane raudradhyAnathI AvI dazA dura ne dura thatI jAya, dharmadhyAnathI najadIka AvatI jAya ane zukaladhyAna Ave tyAre ja AvI dazA prApta thAya. mATe AvI sthiratA meLavavAnA athIe meLavavA lAyaka dharmadhyAna ane zukaladhyAnane samajavAnI jarUra che. tema cheDavA lAyaka ArtadhyAna ane raudradhyAnane samajavAnI jarUra che. dhyAna eTale zuM? ekAgra-ciMtA nire dhyAnam" dhyAnanuM sAmAnya lakSaNa che. je ke sAmAnya vyavahAramAM te keI padmAsana vigere lagAvIne beThA hoya ke prANAyAma vigere karate hoya, sAmAyika laIne navakAravALI vigere gaNato hoya tene ApaNe dhyAna karyuM ema kahIe chIe. paNa e badhA dhyAna nahIM, paNa dhyAnane meLavavAnA prApta karavAnA rastA che. 'sAcuM dhyAna te ekAgra banI je viSayanuM ciMtana cAlatuM hoya tene choDIne bIjo koI viSaya manamAM na Ave ane je viSayanuM ke padanuM dhyAna cAlatuM hoya tyAM ja mana sthira rahe te ja sAcuM dhyAna che. jeTalI te viSayamAM mananI sthiratA hoya teTaluM dhyAna majabUta kahevAya.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148] [ zrI siddhapada ApaNuM dhyAna amuka viSayamAM sthira thaI gayuM che ke nahIM te sAcuM tyAre ja kahevAya ke te samaye bIjA keimAM ApaNuM citta na jAya, te dhyAna vakhate bAjumAM AvIne kaI rADa pADe te ya na saMbhaLAya, kIDI Ave ne caTake bhare te ya khabara na paDe, durgadhathI bharapUra padArtha bAjumAM paDa hAya to paNa tenI gaMdha na Ave. kahe ke dhyAnamAM sthira thaI gayelAne tenA te viSaya vinA keInI khabara ja na paDe. sthAna ane molavI sAheba" eka vAra eka maulavI sAheba namAjha paDhI rahyA hatA. khuba bhAva-bhaktipUrvaka khudAne yAda karatA hatA. evAmAM kaI eka bAI hAMphaLI-phAMphaLI AvIne vacamAMthI cAlI gaI. maulavI sAheba te tarata tADukI uThayA ke, "abe ! raMDI bIcameM se karyo nikalI, merI sArI nimAjha bIgaDa gayI !" pelI strI te enI dhUnamAM ne dhUnamAM AgaLa ja cAlI gaI. maulavIne lAgyuM ke A te duSTa lAge che. maulavIjI te pAchaLa deDayA ane game tema karIne te strIne ubhI rAkhI belyA: ItanA bhI dhyAna nahIM rakhatI he ! hamArI nimAjha bigADakara bhAga jAtI hai, hamArA sunatI bhI nahIM ?" strI te hasavA lAgI. maulavI sAhebane pAro era uMce caDI gaye. "gadhI kahIM kI eka te hamArI nimAjha bigADa dI aura aba hasatI hai? kaisI bevakUpha hai!
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana] [149 pelI strI te jANe uMghamAMthI uThIne ja jANe kaMi banyuM ja na hoya tevI rIte maulavInI sAme jovA mAMDI. strI te jarAvAra stabdha thaI gaI paNa DIvAramAM badhI vAta tenI samajamAM AvI gaI. ane hasIne kahevA lAgI tumhArA khudA te mere yAra (pati) se bhI gayA lagatA hai ! " maulavI to AvuM vacana sAMbhaLIne daMga ja thaI gayA. ce kayA kahatI hai ? terA yAra kahAM aura sArI duniyAkA mAlika kahAM ?" strIe barAbara camakI ApatAM kahyuM: "Isa liye hI te duniyA ke mAlikakI baMdagI karanevAlA baMdagI cheDakara Apa yahAM A gaye! nimAjha paDhanA bhI bhUla gaye, aura yaha aurata te unake yAra ke pIche saba bhUla gaI ! ulle ItanA bhI kahAM mAluma thA ki bicameM kauna AyA ?" ane Ama kahetAMnI sAthe pelI bAI to enA yArane malavA mATe purajozathI deDavA mAMDI. pAchaLa rahelA maulavI te vicAra ja karavA lAgyA ke, "A bAI e zuM kahyuM?" zuM khudA karatAM paNa ene yAra kaI mahAna che?" nA..nA..ema nathI, paNa.....paNa.....ene jeTalo yAra mATe prema hatuM eTale mane khudA mATe na hatA. mArA mATe e vacamAM AvI e vAta kharI, paNa huM ya enA mArgamAM te , AvyuM ja hatuM ne? chatAM ya te mane na jANI zakI, ane huM ke mUrkha ke nimAjamAM dhyAna te na rAkhyuM ne vaLI pAchI pharIthI nimAjha pANu zarU na karI ane enI pAchaLa pAchaLa nAThe.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150] [zrI siddhapada paNa...eka phAyade te the ke, A bAIe mane jIdagI mATe pATha zIkhavI dIdhe. ahIM e samajavAnuM che ke, maulavI sAheba Asana jamAvIne beThA hatAM chatAMya temanI "nimAjha eka dhyAnathI na thaI. ane pelI strI keIpaNa Asana karyA vinA bhAgatI hatI chatAM tenuM dhyAna maulavI karatAM prabaLa hatuM. kAraNa ke tene tenA (yAra) sivAya bIjuM kaMI dekhAtuM ja na hatuM, tenA sivAya bIjuM kaI malavA gya che, vAta karavA gya che tevuM paNa tene lAgatuM na hatuM. mATe ja tene maulavInI phariyAda sAMbhaLavAmAM ya rasa na hato ke tenI gALa sAme gALa ApavAne ya samaya na hatuM. eTale AsanathI ja dhyAna thaI zake che tema na samajavuM. paNa jyAre koI paNa cIja hRdayanA Asana para jAmI jAya che tyAre ja dhyAna thaI zake che. te kadI na bhUlavuM. mATe ja jainazAsanamAM dhyAna mATe AsananI upayogitA para ja khUba mahatva mukavAmAM nathI AvyuM. vAyunI gatine rodha karI manane kAbumAM levAnI vAtanuM jainadarzanamAM mahatva svIkAravAmAM nathI AvyuM paNa zubha gamAM mana atyaMta lAgI jAya tevI ja rIte pravRtta rahevuM ema kahevAmAM Avela che. zubha vicAro eTalA badhA prabaLatApUrvaka karavA joIe ke, kharAba vicArene azubha vicArene AvavAno avasara ja male nahiM. dharmakriyA karatAM karatAM je dharmakaraNe je rIte karavAnI hoya te. ja khyAla rahe. mana ekAgra bane ane bIje kyAMya na jAya tene ja dhyAna gaNavAmAM AvyuM che. AvuM dhyAna keI oraDImAM besIne ja thaI zake ke Asanano khUba abhyAsa thAya te ja thaI zake athavA prANAyAma para kAbu Avyo prabaLatA AvavAnI rIte kayAMya na thaI
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana] ( [ 151 hoya to ja thaI zake tevuM nathI, paNa jyAre dayeyanA mATe apUrva prema pragaTe che tyAre dhyAna ekadama thaI ja jAya che prANunI gati ApeApa ja vyavasthita thaI jAya che. praznaH-zuM prema hoya te dhyAna ema ne ema thaI jAya ? uttara :-zA mATe na thAya ? AgaLa dRSTAMtamAM zuM joyuM ? hRdayamAM "yArI mATe prema eTale hatuM ke jagatanuM kaI tenI AgaLa mUlyavAna lAgatuM na hatuM. mATe ja to te strIne khabara na paDI ke vacamAM maulavI che ke maulave che ? enI vAta zuM karavAnI paNa tame kayAreya noTanA baMDala gaNe che ke nahi ? dukAna para paNa gaNene ? tyAM cAre bAjuthI ghoMghATa thatuM hoya ke nahi ? chatAM ya kevuM citta ekAgra rahe che? eka rUpiye ya vadhAre ke ocho jatuM nathI. kema ? eTalI kSaNa tame rUpiyAnI noTa sivAya jagatanA tamAma padArthothI mana vaDe alaga thaI jAya che. evI ekAgratA AvI jAya che ke mAthe garathI paDI rahI hoya te tarapha paNa lakSya jatuM nathI. keI jIvaDuM zarIra uparathI cAlyuM jAya te ya khabara paDatI nathI. keI cAra cAra vakhata bolAve to ya saMbhaLAtuM nathI. eTale kahe ke tamAruM mana ane kAna vigere badhI indriye mAtra rUpiyAmAM ja lAgI che mATe tamane bUma mAravAmAM Ave tene paNa khyAla nathI eTale zarIrathI paNa eTalI vakhata tame judAI anubhavI rahyA che, te paNa siddha thaI jAya che. eka mAtra rUpiyA ane tame (AtmA) A be ja vastuo duniyAmAM heya te tame anubhava kare che. AvI ekAgratA sadhAya tyAre dhyAna thayuM kahevAya.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra] [zrI siddhapada paNa saMsArI vilAsanA sAdhanamAM, bhega ke upabheganI sAmagrImAM rAgadraSTithI jeTalI ekAgratA sadhAya te badhI karmanI kamAI ja karAvanArI che. bhavanI bhavAI karAvanArI che. paNa tethI AtmAnI leza mAtra bhalAI thAya ja nahIM mATe ja zAstrakAroe AvA dhyAnane saMsAranA hetuo kahyA che. zAstrakAra jaNAve che ke "ArI saMsArahetuM" Arta ane raudra dhyAna saMsAranA kAraNe che. saMsAra bhAvanAnA badhA vikalpa e ArtadhyAna ja che. kAraNa ke saMsAra mATe vika lpa thAya eTale AtmAne je ISTa lAge te jhaMkhanA thAya je kaMI ISTasiddhinI vacamAM AvatuM hoya te badhuM pratikULa lAge ane te badhAthI dUra thavAnI lAlasA jAge. potAne je ISTa lAgyuM che te sadaMtara pitAnI sAthe ja rahe, bhavobhavamAM paNa sAthe ja rahe tevI IcchA pragaTe jene zAstranI bhASAmAM niyANuM" kahevAya, tevuM niyANuM karavAnuM mana thAya A badhuM ArtadhyAna che. kAraNa ke ISTane prApta karavAnI IcchA jAge tyAM sudhI AtmAmAM utsuktA jAge eTale jyAM sudhI te sAmagrI maLe nahIM tyAM sudhI AtmAmAM eka jhINI jhINI ribAmaNa cAlu ja rahe jema aMdarane tAva koIne khabara na paDe paNa aMdarathI te badhI dhAtuone badhA zarIrane tapAvato ja hoya che. tema ISTanI prApti na thAya tyAM sudhI A mahine jhINe tAva cAlu rahyA ja kare che. vaLI AvI jhaMkhanA pachI paNa cIja maLI jAya te temAM mUDhatA pedA thAya che. vAraMvAra jANe saMnipAta ja na thayo hoya tema "he !" mane maLI gayuM "vAha" huM ke, sukhI chuM "mArA jevuM jagatamAM bIju koNa haze ?" mane maLeluM keI na laI le, eAchuM na thaI jAya, bagaDI na jAya, tevI ja rIte sAcavI rAkhuM." AvA AvA keTalAya
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana] [153 vikapa magajane kSubdha banAvI de. ane laI javAno vicAra Ave tyAM ja sAcavavAnI ciMtA, rakSaNa karavAnI ramakhANa cittamAM haLI saLagAvavI zarU karI de. jeTalI vAra sAcavI rAkhI hoya teTalI vAra svArthavRttitA hRdayane duHkha ApyA karatI ja hoya, vaLI emAM bhUlecUke te cIja AvelI paNa cAlI gaI te AkhI jIMdagI sudhI rodaNa raDAvyA ja kare. dIkare te 40 varSanA thayA tyAre Abe, be varSa mATe jIve ane marI gaye tyAre meLavyuM zuM ? eTale 40 varSa jhaMkhanAmAM kADhayA, be varSa mUDhatAmAM ane enA rakSaNamAM gumAvyA ane have jIvatara rahe tyAM sudhI yAda karI karIne rodaNAM raDavAnA ja rahyA ne ? A badhI vRttimAM citta sthiratApUrvaka eMTI gayuM te samajI ja lejo ke maryA. AvA ArtadhyAnamAM AyuSya baMdhAI jAya te tiryaMcanuM ja AyuSya baMdhAya. jyAM gayA pachI eTalI evI dazA bhegavavI paDe ke AMkhanI sAme ghAsano pULa paDe hoya te ya khIlethI chUTA thaIne eka taNakhaluM khAvAnuM na male. pitAnuM baccuM ja bAjumAM bAMdhyuM hoya paNa pitAnI IcchA thAya tyAre tene dUdha pIvarAvavAnI paNa svataMtratA na male. Ama je dhyAna eTale ke vicAronI ekAgratA sAkSAta ke paraMparAe pIDA, zoka, rUdana bahArathI ane aMdarathI dInatA, saMkucitatA, kAyaratA, nispRhatA pedA kare te badhuM ArtadhyAna ja samajavuM rokadhyAna ISTane meLavavAnA ane aniSTane dUra karavAnA vicAre jyAre taddana vivekahIna banI jAya che, tyAre AtmA pApa ane puNyamAM, kartavya ane aktavyamAM, pUjya ane
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' 154] [ zrI siddhapada apUjyamAM, hiMsA ane ahiMsAmAM. satya ane asatyamAM kaI aMtara rAkhatuM nathI. arthAt. game tevA pApa sevavAnI taiyArI pedA thAya, game tevuM artavya karatAM lajajA pedA na thAya, pUjyonI-guNavAnanI-upakArInI avahelanA karatAM dilamAM dardI pedA na thAya, asatya bolatAM ane hatyA karatAM jarA ya hRdaya kaMpe nahi paNa AnaMda pAme. tyAre tevA vicArenI ekAgratAne raudradhyAna kahevAya che. eTale kahe ke ArtadhyAna be DigrIne tAva che, to raudradhyAna cha DIgrIne tAva che. baMnemAMthI keInAmAM paNa zarIrane taMdurasta rAkhavAnI tAkAta te nathI ja. baMne zarIra mATe nukasAnakArI te che ja. paraMtu ArtadhyAna kaMIka vivekane aMza rahevA de che. pApa thaI gayA pachI paNa pazcAttApa karavAnA pariNAma jaldI jagAvI zake che. jyAre prabaLa raudradhyAna vivekano samULago nAza ja karI nAMkhe che. mATe ja AvA dhyAnamAM rahelAonI narakagati rAha jotI hoya che. A dhyAnane aMza paNa bAkI hoya eTale AkhuM pAtaLuM paNa raudradhyAna hoya tyAM sudhI saMyamane pariNAma arthAta chaThThA guNasthAnanI prApti na ja thAya jyAre A dhyAna AchuMpAtaLuM paNa bAkI hoya to paNa saMyamanI (chaThThA guNasthAnanI) prApti te thavA de. vAtavAtamAM mArI nAMkhavAnI vAta karavI, zastra saraM. jAme banAvavAmAM mazagula rahevuM, pitAne svArtha na sadhAte hoya chatAMya bIjAnuM nukazAna karavAmAM AnaMda lUTa e badhuM raudradhyAna che. jema jema viSayanI pipAsA prabaLa thatI jAya, tema tema atadhyAna raudradhyAnamAM palaTAtuM jAya che. mATe A baMne dhyAna cheDavA gya che. ane dharma ane zukala e be sthAna meLavavA yogya che.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana] [ 1papa dharmadhyAna dharmadhyAnanA cAra pAyA che-cAra vibhAga che. 1 AjJAvicaya, 2 apAyavicaya, 3 vipAkavicaya, 4 saMsthAnavicaya. pahelAM AjJAvicaya kema? A cAre dhyAnamAM sauthI pahele prabheda AjJAvicaya kahyo te bahu hetupUrvaka kahevAmAM Ave che. - jyAM sudhI AtmAne jinezvaradevanuM mahatva samajAtuM nathI, vitarAga tarapha bahumAna pragaTatuM nathI, tyAM sudhI bhagavAnanI AjJAnuM mahatva paNa samajAtuM ja nathI, ane tyAM sudhI vAstavika rIte dharmanA sAdhane kene kahevAya ? dharmanI ArAdhanAthI maLanAra mekSa kevI rIte maLe ? saMsAranA tamAma sukhathI para thayA bAda ja AtmAmAM sukha pragaTI zake che tevuM samajAtuM nathI. mATe AvA AtmAo mATe vAstavika zuddha dharmadhyAna pragaTavuM muzkela che, paNa tema chatAM jenAmAM game te rIte paNa mekSanI jhaMkhanA pedA thAya che tenAmAM A vAstavika dharmadhyAnane pragaTa karI ApanAra bhAvanAo pragaTa thaI zake che. paNa jinezvaradevenI AjJA bahAranuM dhyAna e sAcuM dharmadhyAna nathI, athavA te jinezvaradevenI AjJA meLavyA sivAya sAcuM dharmayAna pedA thatuM nathI, A sUcavavA mATe ja "AjJAvicayane dharmadhyAna prathama bheda ke prathama pAye kahevAmAM AvyA che. saMsArarUpa makAnane pADI nAMkhI mokSarUpa mahAlaya banAvavA mATeno prathama pAyo eTale
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156] [zrI siddhapada AjJAviyarUpa dharmadhyAna. athavA te ema kahe ke AgaLanA badhA pAyA eTale ke apAyavicaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya, traNe pAyAo jinezvara bhagavaMtanI AjJAnA aMgarUpa hevAthI vyApya che. jyAre AjJAvicayamAM te badhAne saMgraha hovAthI te vyApaka che. mATe prathama AjJAvicaya che ema paNa artha ghaTAvI zakAya che. ArtadhyAna ke raudradhyAna pedA karanArI keIpaNa AjJA jinezvaranI hAya ja nahIM, athavA jyAM ArtadhyAna ke raudradhyAna hoya tyAM jinezvara bhagavAnanI AjJA na hoya. kadAca bhagavAnanI AjJA pAlatAM ArtadhyAna thaI jatuM hoya te te AjJApAlana karatAM karatAM thaI jatI virAdhanAnuM phaLa samajavuM. paNa aticAra ke virAdhanArahita thaIne bhagavaMtanI AjJAnuM pAlana karatAM ArtadhyAna ke raudradhyAna thAya tevuM banI zake ja nahIM. A vAtanuM sUcana "AjJAvicaya" nAmanA dharmadhyAnanA prathama pAyA parathI kalpI zakAya che. AjJAvicaya nAmano prathama pAye bAkInA dharma ane zukala dhyAna mATe pravezadvAra samAna che. ane tethI siddha thAya che ke dharmadhyAna ane zukaladhyAnamAM praveza karavAvALAe gavAnanA AjJArUpa daravAjAmAM praveza karavo paDe. arthAt dharma dhyAna ke zukaladhyAna bhagavAnanI AjJAthI nirapekSa rahenAra mATe banI zakatuM nathI, temaja bhagavAnanI AjJAne AdhIna rahenAramAM ArtadhyAna ke raudradhyAna pravezI zakatuM . nathI. AjJAviyarUpa prathama pAyAmAM bhagavAnanI badhI AjJAone saMgraha che. jyAre "apAyavicaya mAM mekSa mArganI ArAdhanAthI dUra kema thavAya che? tema karanArA
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana] [157 paribaLe kayA ? te paribaLane kema rokI zakAya ? A badho vicAra mukhya che. eDhale bhagavAnanI ghaNuM ghaNuM viSayanI AjJAmAMthI mAtra apAyaviSayaka AjJAnuM ciMtana che. mATe te dhyAna vyApya kahevAya. vipAkavicaya -kayuM karyuM karma kevuM kevuM phaLa Ape che? kyAre phaLa Ape che? kaI gatimAM phaLa Ape che ? kevA kALamAM phaLa Ape che? te phaLa vakhate prANI kevI nirAdhAra dazAmAM mUkAya che. vigere karmanA udayano vicAra mukhya rIte jemAM che tevuM dhyAna te vipAkavicaya che. arthAt karmaviSayaka jinezvara bhagavAnanI AjJAnuM ciMtana te vipAkavicaya che. mATe te dhyAna paNa vyApya kahevAya. saMsthAnavicaya saMsthAna eTale AkRti. loka ane temAM rahelA pratyeka padArthonI AkRti tema ja svarUpane vicAra kare te saMsthAnavicaya. vizvane game te padArtha sAme Ave tyAre temAM rAga-dveSa na pAmatAM meha na pAmatAM te padArthano vicAra karavo, tenA dravya-guNaparyAyanuM bhagavAnanI AjJA mujaba ciMtana karavuM, svajanane joIne je A mArA che, huM ene chuM e vicAra Ave to te ArtadhyAna. paNa evA vicAra karo ke anAdi saMsAramAM svajana koNa ane parajaNa keNu? AtmAne nathI te kaI svajana ke nathI te parajana, vaLI huM ene jouM chuM te to che pugala. Aje je rUpanuM mane AkarSaNa lAge che te ja rUpa zuM pudgalanuM svarUpa che? AvA pudgalamAM zuM mahAvuM hatuM ? vigere vicAre saMsthAnavicaya che. arthAta kahe ke saMsAranA padArtha mAtranI meha pamADavAnI zakitane
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158] [zrI siddhapada nAza kare tevuM bhagavAnanI AjJA mujaba padArthanA svarUpanuM vizleSaNa karavuM te ja saMsthAnavicayarUpa dhyAna che. dharmadhyAnanA cAre ya pAyAne samagra vicAra karIe te samajAya ke padArtho nahi paNa padArtho jovAnI daSTi badalAya eTale saMsArane mArga mokSamArgamAM palaTAya. ArtadhyAna ane raudradhyAnanA viSayabhUta padArtho ja dharmadhyAna ane zukaladhyAnanA sAdhaka bane che. eTalA mATe ja kahyuM che ke, sAce muni cAlatA-UThatA-besatAM- sUtA-khAtAM-latAM sarva Avazyaka kriyA karatAM dharmadhyAna kAraNa ke cAle tyAM paNa bhagavAnanI AjJA yAda kare. bhagavAne nA pADI che ke aMdhakAramAM na calAya, cAlavuM hoya te paNa saMyamanI ArAdhanA mATe. te paNa jIvanI virAdhanA na thAya tevI rIte. AvI bhAvanA hoya te cAlatAM-cAlatAM paNa dharmadhyAna ja rahe. bhagavAnanI AjJAne AgaLa karIne te ja pramANe pravRtti karavAnA koDa sevatA hoya eTale dharmadhyAnamAM ja rahe. jyAre saMsArano abhilASI paNa cAle te kharo ja ne ? paNa tenuM cAlavuM te zAnA mATe? kaho ke, keInA sukhamAM bhAga paDAvavA mATe kayAMyathI ne kayAMyathI pitAne svArtha siddha thAya mATe ja cAlavAnuM. eTale e ja cAlavAnI kriyA daramyAna te ISTa vastu meLavavAnI lAlasAthI, maLelAne kAyamI banAvavAnI bhAvanAthI ArtadhyAna karanAra bane. paNa saMsAranI pravRtti karavAM chatAM jyAM bhagavAnanI AjJA zuM che? bhagavAnanI AjJA zuM che? evI vAraM
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana] [159 vAra yAda AvyA kare; "huM bhagavAnanI AjJAnuM saMpUrNa pAlana kema nathI karI zakato? kayAre mArAmAM evuM sAmazya pragaTaze ke sArA ya saMsAranI pApapravRttine choDIne huM badhAne abhayadAna ApanAra banIza? A bhAva jAge te tene saMsAranI pravRttimAM paNa dharmadhyAna thaI zake. A dharmadhyAnamAM rahele AtmA yathAkhyAta cAritrane paNa mAlika thaI zake che. zukaladhyAna mekSamAM javA mATe te A zukaladhyAna ja joIe. A dhyAnanA paNa cAra pAyA che. 1 pUtha- vitarka. 2 ekatva vitarka. 3sUkSmakriyA apratipAti. 4 cuparatakriyA nivRtti. jema saMsAranI vAsanA prabaLa thatAM AtmA ArtadhyAnamAMthI raudradhyAnamAM pariNamato jAya che tema mokSanI prabaLa bhAvanA thatAM AtmA dharmadhyAnamAMthI zukaladhyAnamAM pariName che. zukaladhyAnanI zarUAta thAya che tyAM te mokSanI IcchA hoya che. paNa chellA be pAyA vakhate tenI paNa jarUra rahetI nathI. mekSanI IcchA thAya che te mehanIyakarmanI sahAyathI paNa e mekSanI IcchA dvArA evA pariNAma AtmAmAM jAgRta thAya che ke IcchA mAtra pedA karanAra mahanIyakarma cAlyuM jAya che, chatAM paNa vastra para raMga rahI jAya che. tema AtmAmAM evA pariNAma rahI jAya che ke je mokSa apAvIne ja rahe.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160] [zrI siddhapada prazna -zu mekSanI IcchA paNa mehanIyakarmathI thAya ? uttara:-IcchA thavA puratuM ja mehanIya karmanA udayanuM kAma hoya che. te IcchAne viSaya mekSa banatuM hoya ke temAM prabaLatA ke nizcalatA pedA thatI hoya te te mehanIya karmanA upazama ke papazamanuM ja kArya che. mATe samajAya che ke, dabAI gayelA ke nirbaLa thayelA mehanIya karmathI je AtmasvarUpe pragaTa thayuM tethI mokSanI prApti karAvI Ape tevA pariNAmonI prabaLatA thAya che. paNa udayamAM mehanIyakarma bAkI rahyuM tethI IcchA jAgI. AthI IcachA cAlI jaze te ya mekSa prApta karI ApanAra pariNAma rahI javAne arthAt dhyAna dvArA mehanIya karmanI hAjarI vaDe eka evo agni pragaTa thAya che ke khuda mehanIyakarma haTI gayA pachI paNa eTale ke IcchA mAtra paNa cAlI javA chatAM e pariNAma agni AtmAmAM pedA thaI jAya che ke badhA ja kamene nAza karIne ja aTake. ane TIkAkare paNa "jAjavalyamAya zukladhyAna AgnavaDe" e ja zabdaprayoga karyo che ne ? - zukaladhyAna AvI rIte karmarUpa iMdhanane lAkaDAne bALanAra, hovAthI sAce ja agni che. paNa A dhyAnanA be peTA vibhAga che. pahelA peTA vibhAgamAM AgaLa batAvela be bhede Ave. che. jyAre bIjA peTA vibhAgamAM bAkInA eTale trIjA ane cothA pAyAne samAveza thAya che. pahelA peTA vibhAganA baMne pAyAo pahele ane bIje chasthane paNa hoI zake che, ane vItarAgane paNa hoI zake che, paNa sarvasane te na ja hoya. arthAtu A bane pAyA vItarAgatA sudhI pahoMcADavApUrvaka cAra sarvasanA meLavyA bAda
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] 161 ] ghAtakarmane kSaya to karI zake che. paNa anaMtabalI evA AtmAne anaMta ghAtakarmothI mukata thayo hovA chatAM anaMta jJAna, darzana, cAritra ane vIrya pragaTyAM rahevA chatAM paNa zAzvata evA mekSa sthAnamAM pahoMcADI A zarIramAMthI mukti ApI zakatA nathI mATe ja TIkAkAre zukaladhyAnarU5 agnivaDe eTaluM na lakhatAM jAjavalyamAna zukaladhyAnarUpI agni vaDe tema lakhyuM. kAraNa ke karmonI taddana asarathI mukta thavA mATe to zukaladhyAnanA pAchaLanA be pAyA ja samartha che. mATe zukaladhyAna agni che te tenI pAchaLanA be pAyA jAjvalyamAna agni che. kAraNa ke tenA vaDe ja karmonI anAdinI sattAno aMta karI zakAya che. zukaladhyAnanA pahelA be pAyAe bhale mahAna kAma karyuM hoya ane te karyA pachI ja bhale te bAkInA be; trIjA ane cothA pAyAo pitAnuM kAma karavA saphaLa thayAM hoya chatAM ya kAryanI pUrNatA to bAkInA be pAyAe ja karI kahevAya. ane tenI A zakitane kAraNe ja te be pAyAnuM jAjavalyamAna evuM vizeSaNa TIkAkAre ApyuM che. Ama " jAjvalyamAna zukaladhyAnagniA" ATalA padane kaMIka khyAla ApaNe karI gayA. miyAMchane nimAjha karyo che. dI" je te vistArathI ApaNe e samajI cUkayA chIe ke dhyAna mAtra kamano nAza karanAra nathI paNa zukala ane " dharmadhyAnamAM ja karmano nAza karavAnI zakita che. chatAM ya sAmAnya rIte mekSAthIomAM evI ja prasiddhi che ke dhyAnathI karmane nAza thAya. paNa karmane nAza karavAnI
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ] [ zrI siddhapada vAta Ave eTale sadala thI samajI levu ja joIe ke, ahIM dhama dhyAna ane zukaladhyAnanI ja vivakSA che, bIjAnI nahi. eTale zabdo ekanA eka hAvA chatAM paNa kacA sthaLe kayA kyA saMdabhamAM vaparAyA che, te vicArIne ja tenA atha kahevAya. jo vAkaya ke zabda kayAre, kevA saMjogAmAM khelAyu' che. tene khyAla na karIe teA zabdathI graMthanI prApti na thatAM anathanI ja prApti thAya. vyavahAranI vAta hoya tA tA mUkha banIe eTaluM ja nukazAna thAya paNa dharmanI khamata hoya ane tene samajavAnA goTALA karIe te anatha nA pAra ja na rahe. jema eka musalamAna bhAIe kurAnanuM eka vAkaya thAtu ke, lAtara talavAra muka ,, arthAt ' nimAja nahIM paDhavI. ' ane nakkI karyu kuzanamAM te spaSTa nA ja lakhI che mATe have ApaNe tA AjathI nimAjha paDhavAnI cheDI ja devI che. ceADA divasa pachI bIjo mitra maLyuM. tapAsa karI pachI puchyuM ke, " karyu. mullAjI nirmAjha paDhane nahIM te hA ?" ' pelA musalamAna bhAI kaheH "kayA khAlate haiA mAluma nahIM kurAnameM bhI nimAjha paDhane kI mA kI hai tuma kucha jAnate nahIM ora khAlI samaya bigADate hai ? " sArU thayuM ke pelA khicArA samajelA hatA, eTale tapAsa karI kIdhuM: "kahAM likhA hai; mullAjI jarA dikhAie teA sahI ? " ane pelA bhAIe thADuM kurAnanuM pustaka vAMcyuM hatu, temAM tA kayAMthI eka lITI pakaDI rAkhI hatI te khelyAH talavAra buka" lAtara
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana : pilA mANase samajAvyuM, "are yAra kayA buTa hai tumhArI, ve dUsarI AyAta te paDhe nahIM ki "bAha lage. patti" "jaba apavitra he" taba nimAjha nahIM paDhane aura dUsarA artha lagAne baiTha gaye . keTalIka vakhata prakaraNa zuM cAle che. teno vicAra na karIe te AvI paNa dazA Ave. dhyAnathI ja mekSa thAya che. evuM sAmAnya vacana zAstramAM Ave eTale pakaDI eca . ke, game tenuM dhyAna, game tevuM sthAna mekSa ApanArUM che. paNa tema mAnI na levAya. mAnI levAthI kaMI duniyA thAya pharI javAnI che? dhULanA kaNiyAne tela mAnIne bhalene rAta-divasa ghAMcInI ghANImAM pIlyA kare, paNa temAMthI cAra ca tela thoDuM nIkaLavAnuM che? ahIM AvI bhUla na thAya mATe samajavAnuM che ke, dhyAnathI kamarane nAza thAya eTale keIpaNa dhyAnathI nahIM paNa dharmadhyAna ane zukaladhyAnathI A ja thAya. eTale karmakSayanI ke mekSanI vAta cAlatI hoya te tyAM dhyAna eTalA ja zabdathI paNa dharmadhyAna ke zukaladhyAna ja samajavuM. aticAranI gAthAM te roja paDikkamaNAmAM gaNe che , tyAM tapAcAranI gAthAmAM zuM Ave che." pAyacchita viNao, veyAvacce taheva sajhA; jhANuM usage vica, abhiMtarae te hAI - have ahIM te zAstrakAre mAtra "dhyAna" zabdano ja upayoga karyo che, tema chatAM dharmadhyAna ke zukaladhyAna ja samajavuM paDe. kAraNa ke, atyaMtara "tapa"mAM A dhyamAM ane raudradhyAnane samAveza na thAya, paNa dharmadhyAna ane zukaladhyAnane ja samAveza thAya.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ] [ zrI siddhapaddha hamaNAM vicAra karI gayA e aticAranI gAthAthI e paNa siddha thayuM che ke, dharmadhyAna temaja zukaladhyAna e abhyaMtara tapa che. jema anazana Adi bAhya tapa paNa karmonI nirjarA kare che. tema ' dhyAna ' paNa abhyaMtara taSa hAi karmonI nirAnuM sAdhaka ane che. zAstramAM jaNAvyuM che ke, tapasA nirjarA ca ' (tattvArtha sUtra, adhyAya 9, sUtra 3) tapa vaDe nirjarA thAya che. ane dhyAna e te zreSThamAM zreSTha tapa che, mATe tenAthI teA karmonI nijA jeTalI sadhAya teTalI khIjA koiAna dvArA na sadhAya. : bAhyatapa karatAM abhyaMtara tapa mahAna che. ane abhyaMtara tapamAM paNa dhyAna' mahAna che. dhyAnamAM paNa zukaladhyAna mahAna che, ane zukaladhyAnamAM ya tenA chellA be pAyA dvArA ja kamathI mukata banI zakAya che. khIjA kAI dhyAnamAM AvI tAkAta nathI. C A dhyAna AtmA dvArAyeAga sUkSmakAya ne paNa rokI badhI pravRttione aTakAvI de che. ane tethI AtmA saMpUrNa niSkriya banI jAya che. anAdikALathI ukaLatA pANInI mAphaka khadabadatA AtmAnA pradeze ekadama sthira thaI jAya che. AvI sthiratA prApta thatAMnI sAthe ja AtmA leAkanA cheDe pahoMcI jAya che. . anAdikALathI anaMtAnaMta utsarpiNI-apasarpiNIthI AtmA kayAre ya AvI sthiratA pAmyA nathI hAtA. jema joradAra pavana vAtA hoya, khArI-bAraNAM khullA hoya tyAre jevI kapaDAnI dazA thatI hoya che, tevI ja dazA A AtmAnI anAdikALathI cAlatI AvI che. mana, vacana ane kAyAnA dvAravALA A pudgalanA gharamAM kayAreya zrarUpa pavana nathI vAtA, AvuM banatuM ja nathI, mudra kevalajJAnI bhagavaMtAnA paNa badhA ja AtmapradezamAM sthira na
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana } [ 165 rahe. temanA AtmapradezAne paNa vacana tathA kAyArUpa ce dvArA AzravarUpa pavana kSaNe kSaNe phaphaDAvatA ja hAya che. kaeNmanA keTalA sitama che ! je AtmAne have kazuM jANavAnu` bAkI nathI rahyu.. AnaMdamAM kAi truTi nathI rahI, rAganA a`za paNa bAkI nathI rahyo, tevA paNu AtmAnA Atmapradeza teA hajI AzravarUpa patranadvArA DolAyamAna thayA ja kare che. Ama kahevAya teA aghAtikarmI paNa Atmapradezane sthira na thavA devAmAM keTalA jakharA bhAga bhajave che. vahelAmAM vahelI ATha varSanI uMmare dIkSA meLavI hAya, ane vahelAmAM vahelA nava varSanI uMmare kevalajJAna meLa vyuM hoya ane mokSagamanane ceAgya evu pUrva kroDa vastu AyuSya hAya tevA paNa mahAtmAonA Atmapradezane A aghAtakarmA keTalA kALa asthira rAkhe ! nava varSa AchA pUrva kADa varSa sudhI A aghAtikarmAM temanA Atmapradezane eka kSaNa mATe paNa sthira na ja thavA de! lAkhA rUpiyAnA kesa karyA. kesa jItI paNa gayA. kATe temane sahI sikakA paNa karI ApyA ke, have badhI mUDI tamArI ja che. paNa kesanA cukAdAmA` eka evI paNa kalama che ke, tamAre eka mahinA sudhI jelamAM rahevuM paDe tema che. kahA, badhI ja milkata tamArA hAthamAM ! tamArA sivAya phAInA hakka nA cAle. milkya jANe tamArI rAha joineja ma ubhI rahI hAya tevI rIte taiyAra che. paNa, jelamAMthI nIkaLyA pahelA zu thAya?
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ FE ] [ zrI siddhapadaM ghAtIkama nA nAza thaye eTale e ja bhavamAM mesa jhUlaze. anaMtakALa sudhI Atmapradeze meruparyaMta jevA viSNupa raheze. te badhI vAta kharI, paNa AyuSyakama jeTaluM lAMSu' hAya teTalA samaya sudhI deharUpI jelamAM rahevu ja paDe. 11 bhale jela game tevI hAya, paNa jela eTale jela ja ne? bhikhArI ane mulisane te jela mahela jevI lAge, pazu rAjA-mahArAjAone mahelamAMya najarakeda rAkhe te ya te jelanI aMdhArI kATaDIthI ya vadhAre bhaya kara kahevAya. . jo ke, dhAtIkarmA gayA eTale aghAtIkarmAne gaye ja chUTakA che. bhale te rahyAM tyAM sudhI AtmAne kaMpa sakhe paNa kavi banIne utprekSA karIe te kahevAya ke, e ghAtIka rUpa che.karU ghAtIka 'mA'nA maraNanI pAchaLa vaNe DUsakAM laI rahyuM che. athavA e AtmapradezanA kapanA nathI paNa have te aghAtIkamaeNnI paNa anAdinI sattA cAlI jaze te bhayathI temAM pedA thatI kapArI ja che. ane ve A bhayathI kaMpI rahelA adyAtIkanuM hRdaya AMdha raDyA vinA rahevAnuM ja nathI. mATe tenI IcchA rAkhIne esavAnI jarUra nathI. ane tethI ja AtmA jevA aghAtIkAMthI dUra thAya ke tarata sIdhA ja mekSamAM paheAMcI jAya che. vacamAM eka samayanu paNa aMtara na paDe ! ''
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivacana [ 160 tamane thAya ke eka samayanu paNa aMtara na hAya tA te ahIMthI mukata thAya kayAre ne cauda rajju jeTale uMce pahoMce kayAre paNa hamaNAM te vicAra dUra rAkhIe. te teA jIvanA udhvagamananA svabhAvanA ane aspRzadRgatinA prabhAva che. e vAtane vicAra AgaLa vistArathI thaze. paNa ahI tA te mekSamAM gayelA AtmAnuM svataMtra astitva che ke nahI" tenI vicAraNA karavAnI che.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ $ "kathI bhinna thayela che. che AtmAnuM svatapa asti . TIkAkA ra vihA "namo sidhdhA" ne artha karatAM jaNAvyuM che ke, " kaladhyAnarUpa agnivaDe ATha prakAranAM karmarUpa Idhanene jemane bALI nAMkhyA che te siddhone namaskAra thAva." tethI e vAta te samajAya evI che ke ATha prakAranA karmone bALI nAMkhanAra je che te ja sidhdha che. te AtmAo karmonA khalAsa thaI javA sAthe mukta thaIne astitva dharAve che. paNa karmonI sAthe teone paNa nAza thaI gayela che tema nathI. baudhamatanuM khaMDana paNa keTalAka te evA che ke, meha nAza thatAMnI sAthe AtmAno paNa nAza mAne che. paMdane tema buddhinI viparItatA evuM manAve che . cha ka - "IpAyathA nivRtimabhupe, naivAvani gacchati nAMtarikSama ! dizaM na kAMcit vidiza na, kAMcit snehakSayAt kevalameti zAntima sa javastathA nivRtimabhyapete, navAvani gacchati natirikSama | dizaM na kAMci vidiza na kAMcita, kulezayAta kevalameti zAntima "
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana 16 jema dIve tela khalAsa thaI javAthI olavAI jAya che, zAMta thaI jAya che. paNa kayAya AkAzamAM-jamInamAM, dizAmAM ke vidizAmAM kayAMya jatuM nathI tema A jIva paNa kalezano nAza thavAthI nivRttine-nAzane pAmate zAMta thaI jAya che. paNa kayAMya AkAzamAM, jamIna para ke dizA dizAomAM ja nathI." temanA mate te daLIdaLIne kulaDImAM nAMkhavA jevuM che kAraNake temane mokSa eTale AtmAno nAza. jevI rIte dI olavAI jAya tevI rIte AtmA paNa mehane kalezane nAza thavAthI dIvAnI mAphaka olavAI jAya che. mATe mokSane meLavo ke AtmAno nAza kare baMne sarakhuM che. A matane mAnanAranI pAse mokSa meLavIne zuM karavAnuM tene javAba che ja nahIM. atyAre temana , - vAna kyAM che? te ja maLaze ke dIva ela - tema olavAI ya che. je vyakita koI rUpe che ja nahIM tenuM dhyAna karIne, tane Adarza rAkhIne karavAnuM zuM? . ke, bauddhanA mate mekSa e AkharanuM maraNa mAtra ja che, jyAre jainamata pramANe mokSa e zarIranuM chelluM maraNa (dehavisaga) te che ja. paNa anaMtakALa sudhI jyAM maraNa DikiyuM na karI zake te sanAtana sadAkALa TakanAre janma (mekSarUpa no paryAya) paNa che. " je sthAnanI prAptithI pitAnA astitvano nAza ja hoya te sthAnanI kiMmata zuM? keIpaNa pravRttinuM keI ne kaI phala te hevuM ja joIe, te dharmanI pravRttinuM kula kazuM ja nahIM? zuM
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 ] [ zrI siddhapada pitAnA astitvane nAza e paNa dharma pravRttinuM ke phala che? jenazAsanamAM Ave mekSa nathI. kharI rIte vicAra karIe te buddhanI pAse A praznano javAba ja na hato. ke karmane kSaya thayA pachI AtmAnuM zuM thAya che? nahIM te. AvuM dIvAnuM dRSTAMta Apata ja nahIM. kAraNake dIve olavAI gaye e vAta sAcI paNa "dIvAne nAza" thaI gayA A vAta sAcI nathI. - je dIvAno nAza thaI gaye te tenAthI meza kema pedA thaI? dIvAne saLagate ke olavAI jate paNa barAbara jozo te dekhAze ke temAMthI kALA-kALA goTAo nIkaLe che. ane je gekhalA para ke je sthaLe mUka haze tyAM je te mAlUma paDaze ke tyAM kALI-kALI meza bAjhI gaI haze. A meza kayAMthI pedA thaI? te saLagatA dIvAnuM ja ekarUpa che ke bIjuM kaMI che? je te saLagatA dIvAthI pedA thaI che to dIvAne nAza kevI rIte thayuM ? kapaDuM laine darajIne tyAM jAva ne jhabhbho banAvIne Ave eTale kapaDAMno nAza thaye ke kapaDAMne AkAra badalAye? * je buddhane A vAtanI khabara hatI te dIvAne nAza thaI jAya che tevuM dRSTAMta Apata ja nahIM. kAraNake A dRSTAMtathI paNa AtmAno nAza thaI jAya che te siddha thatuM ja nathI. kAraNa ke dI telamAMthI utpanna thaye ane kAjaLamezamAM palaTAI gaye. te nAza kene ?
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 171 vivecana ] tamane lAge ke dIve te dekhAte baMdha thaI gaye.. mATe dIvAne nAza thaye, paNa A kalpanA ya khoTI che. AvI rItanI buddhanI mAnyatA hoya te tene pUchavuM ke, je mANasa marI jAya che te badhAno ja mokSa thaI jAya tema tame mAnI le ? che kAraNake mANasa marI gayA pachI maDaduM te baLI jaze eTale rAkhane Dhagale dekhAze. maDaduM dekhAvAnuM nathI. - te vakhate kahe ke jIva paralokamAM gaye te tyAM pUchavuM jato dekhAye? tethI je kaI vastu dekhAtI baMdha thaI gaI eTalA mAtrathI tene nAza thaye mAnavuM cheTuM che. ane kaI vastu dekhAtI baMdha thaI jAya eTalA mAtrathI tene nAza mAnI le hoya te e budhe mAnya ja rAkhavuM joIe ke maraNa thayuM eTale AtmAne mokSa thaI gaye. kAraNake AtmA to mokSa thavAthI dIvAnI mAphaka dekhAvAne baMdha thaze te pachI maraNu ane mokSamAM aMtara zuM paDaze? maraNa ane mama rakSatanA heya te janmIne marI javA sivAya bIjuM kaMI paNa karavAnI zuM jarUra? je A tattvanI jANakArI budhdhane hota to AvuM koI rIte ghaTI na zake tevuM dRSTAMta ApIne mekSane samajIvata nahI nyAyanI paribhASAmAM A dRSTAMtane asidhdha-daSTAMta. kahevAya. paNa te bicArA kare zuM ? - tAtvika rIte vicArIe to koI paNa dRSTAMta duniyAmAM evuM che ja nahIM ke jenA mULa padAthane atyaMta nAza thaI jato haya. keAI mULabhUta paddAtha A vizvamAM na hatA ane pedA thaye ke hato ane teno nAza thaI gayo tevuM banatuM ja nathI..
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172] [ zrI siddhapada tethI baudhdhanI buddhine dhanyavAda ApIne ahIM ja rahevA daIe. jo ke syAdvAdarUpI mahAvizvamAM AvA vAdone paNa sthAna ApI zakAya che. paNa hamaNuM to ApaNe karmothI mukata thayela sidhdha AtmAnuM paNuM astitva che ane te dIvAnI mAphaka nAza pAmI jatAM nathI paNa anaMtakALa sudhI Take che, teno ja vicAra karavAno che. tethI ja temanuM AlaMbana levAnuM paNa prajana che, ane temanuM nAma japavAnuM ke temane namaskAra karavAnuM paNa prayajana che. tethI ApaNe te mAnIe chIe ke, kamarano kSaya thaI javAthI AtmAno nAza nahIM paNa AtmAnA sAcA jIvananI-zuddha paryAyanI zarUAta thAya che. - brahmavilayavAda ane tenuM khaMDana / paNa keTalAka evA paNa mAnavAvALA che ke, AtmA mukitamAM jAya che, baMdhanathI chuTa thAya che ane jagakartA brahAmAM vilIna thaI jAya che. A brahmavAdIo paNa eka rIte AgaLa kahyA tevA bauddho jevA ja che. paNa ... pharaka eTalo che ke bIdhe AtmAne sadaMtara nAza thaye che tema mAne che. ane tenuM koI paNa, kayAMya paNu sthAna che tema batAvatA nathI. paNa A brahmavAdIo eTalI vAta vadhAre che ke AtmA baMdhanamAMthI mukata thaIne brahmamAM vilIna thaI jAya che. paNa A matamAM ya mukta thavAnI kaI jarUra che tevuM "siddha thaI zakatuM nathI. tethI te ya barAbara nathI.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 173: kAraNa ke "vilIna thaI javuM teno matalaba zuM che? te vicAravuM joIe. je "vilIna thaI javAne matalaba ekameka thaI javAno hoya-pitAnA astitvane nAza karI. nAMkhavAne hoya te kadI ya banI zakavAnuM nathI. kAraNake AvuM kayAre ya banI zake nahiM ke eka vastu bIjI vastumAM ekameka thaI jAya. vyavahAramAM tame ekameka thaI gayuM che tevuM bele che te paNa te khAlI apekSAthI belAya che. vyavahArathI ja belAya che. dudhamAM pANI maLI jAya ke sAkara maLI jAya tene tame ekameka thaI gayuM-maLI gayuM che tema kahe che. paNa A kevI-keTalI moTI bhUla che? "dudha sAkara nAMkhyA. pahelAM kevuM hatuM ? meLuM." "sAkara nAMkhyA pachI kevuM thaI gayuM? gaLyuM." "gaLyuM ja thayuM ane tIkhuM kema na thayuM?" tame kaheze mahArAjasAheba! Apa kevI vAta kare che? khAMDa nAkhI mATe gaLyuM thayuM. khAMDa gaLI hatI eTale gaLyuM thayuM, je maracuM nAkhyuM hota te dudha tIkhuM thAta. te pachI kahe ke, dudha ane khAMDa ekameka kayAM thayA? dudhanI meLAza chUpAI gaI ane khAMDanuM gaLapaNa bahAra AvI gayuM, dudhamAM phelAI gayuM. tyAre ekameka zuM thayuM? kenA astitvane nAza thaye? je khAMDa dekhAtI nathI mATe khAMDanA astitvane nAza thaze ema mAnaze te dudha gaLyuM nahIM paNa meLuM ja lAgavuM joIe. - cA pItAM-pItAM koIkeI vakhata pitto uchaLI jAya che ne ? "sAva ja maLI che. khAMDanuM nAma nizAna nathI." - je "dudhake "cA" mAM khAMDa nAMkhavAthI khAMDanA asti
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 [ zrI siddhapada vane nAza thaI gaye heta te khAMDanI mIThAza dUdha ke cAmAM AvI zakI hota kharI ? paNa sAcI vAta samajavI hoya te e che ke khAMDa e saghana che. ene dUdhamAM maLI javA mATe pravAhI thavAnI jarUra paDe. ane ogaLI jAya eTale pANInI mAphaka dUdhamAM bhaLI jAya. paNa tethI kaMI tenA astitvane nAza thaye tema na kahevAya. je eka dudhanA pyAlAmAM khAMDa nAMkhyA ja karazo te mAluma paDaze ke dUdha vadhatuM jAya che. je khAMDanA astittvane nAza thaye te dUdhamAM vadhAre kevI rIte thaye? dUdhanA kada ane vajanamAM thayele vadhAre e khAMDane ja che. dUdhanA pyAlAmAM khAMDa nAMkhatA ja nAMkhatA ja jaze te amuka vakhata pachI e paNa samaya Avaze ke temAM nAkhelI khAMDa nIce jamA thaI jaze, paNa bilakula ogaLaze ja nahIM. Ama thavAnuM kAraNa e ja che ke dudhamAM sAkara samAvAnI have tAkAta nathI. mATe duniyAnA koIpaNa padArthanuM ekIkaraNa thaI zakatuM ja nathI. mAtra eka-bIjA padArtho eka-bIjAne maLe, eka-bIjAmAM bhaLe, ekabIjA eka-bIjAne samAveza kare tevuM bane paNa e kadI ya na banI zake ke e bhegI thanArI cIjamAMthI kaI paNa cIjanA astitvane nAza thAya. ApaNuM sthUladaSTithI ApaNane be cIjomAMthI koI paNa eka cIjanuM parivartana thayA bAda svataMtra rIte dekhAtI nathI. mATe ApaNe skUlaraSTithI-vyavahArathI kahIe chIe ke ekameka thaI gayuM. vilIna thaI gayuM. paNa AvI rIte bane ja nahIM. je duniyAmAM eka cIja bIjI cIjamAM evI rIte maLI jatI hoya ke te bemAMthI koInuM paNa astitva
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana [ 175 khalAsa thaI jAya teA eka vakhata evA paNa Ave ke AkhI duniyAnA nAza thai jAya. jyAre AtmAne paNa meAkSamAM laI jaIne brahmamA vilIna thaI gayA che tevuM mAnavuM che te brahmavAdIoe brahmamAM vilIna thavAnuM ya zuM kAma mAnavu joie ? baudhdhanI mAphaka zUnyamAM ja adhu viMlIna thaI jAya che, madhu nAza ja pAmI jAya che. temaja mAnI le ne! AvI rIte kAi paNa vastumAM peAtAnuM astitva gumAvIne naLavu` ke sadaMtara nAza thaI javA te emAM kazu aMtara ja nathI. kAraNa jo tame sUkSma vicAra karazeA tA samajAze ke brahmamAM vilIna thanArA jyAre vilIna thavA dvArA potAnuM astitva gumAvI de che teA pachI te brahmamA vilIna thayA ema kema kahevAya che ? . astitvane nAza ja petAnA karyo che te pachI brahmamAM vilIna thai jAya ke bhramamAM vilIna thai jAya temAM aMtara zuM paDavAnuM che? brahmamAM vilIna thayA bhAda te mukarta AtmAnuM astitva tA rahetuM ja nathI. pachI e brahmamA vilIna thAya ke AkAzamAM vilIna thAya ke sAgaramAM vilIna thAya temAM aMtara zuM? dUdhamAM bhaLIne paNa khAMDanuM peAtAnuM gaLapaNa temA na Ave tenA va, gaMdha, rasa kazA yamAM pheraphAra na ja thAya tA pachI dUdhamAM khAMDa maLI che ke pANImAM tene pheka zuM paDavAnA ? A mata advaitavAdI sa Mtapana RSinA ziSyanA che. roe ema ja mAne che ke, " A badhu' brahmathI pedA thayu hatuM. AtmA paNa brahmathI ja pedA thayelA hato eTale
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 ] [ zrI sidhapaTa, pAcho brahmamAM malI gaye-vilIna thaI gaye." paNa A vAtamAM ya kazuM tathya nathI. je brahmamAMthI ja A AtmA pedA thaye che ema mAnIe to brahma karatA judA svabhAvavALo kema thaye? brahma to sarvavyApI ane duHkha-darda vigerethI mukta kahevAya, to jIva kema dukhavALe che? eka vastumAMthI chuTI pahelI bIjI vastu te ja mULI vastu karatAM tadana viparIta svabhAvavALI hoya te chuTI paDelI manAtI vastu ane mULI vastu baMne eke nathI ema siddha thaI ja jAya che, samaje ke, be vAsaNa evI rIte coMTI gayA hoya ke koIne khabara na paDe paNa koIke judA karI ApyA to zuM mAnaze ? bIjuM vAsaNa nahatuM pedA thayuM ke pahelAM hatuM te ja juduM thayuM ? je pahelAM nahotuM evuM ja vAsaNa chuTuM paDayuM hoya to hajI AgaLa chUTA pADatA jAva, kema aTakI jAva cho 1 eka vastumAM bIjI vastu chupAI jAya, ApaNa tene na dekhAya tevuM bane paNa tethI tenuM astittva nathI tema na ja kahI zakAya. divase lAITa saLagatI hoya to sUryanA prakAzamAM khabare ya na paDe ke lAITane prakAza AvI rahyo che ka nahIM! chatAM ya te sUryanA prakAza samaye lAITane prakAza nathI te kevI rIte kaheze ke mAtra sUryanA prakAzamAM lAITane prakAza chupAI jAya-abhibhUta thaI jAya te bane. tethI kaMI lAITanA prakAzane nAza thaye tema na kahevAya. paNa bArI-bAraNAM baMdha karI de athavA AkAzamAM vAdaLAthI sUrya gherAI jAya ke tarata ja tamArI lAITane
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 177 prakAza dekhAvA mAMDaze. mATe koImAMthI ya judI paDela koI paNa vastunuM pahelA astitva to hAvuM ja joIe. mATe AtmA brahramAMthI chuTe pa nathI ane chuTA paDele mAnIe paNa e svIkAravuM ja joIe ke brahmamAM paNa tenuM svataMtra astitva hatuM ja. brahmAtivAdI vaLI brahmAtavAdI ema kahe ke, nA AtmA kaMI bakSamAMthI nIkaLe nathI paNa te to tene eka TUkaDe che. jema kapaDAMnA nAnA asaMkhya TUkaDAo thAya che. tema brahmamAMthI TUkaDA-TUkaDA rUpe aMza-aMza rUpe AtmA nIkaLe che ane mUkata thayA bAda te ja kaDe pAche tyAM joDAI jAya che. A dalIle ya barAbara nathI. kAraNa kapaDAne ane tenA ja TUkaDAno svabhAva eka-bIjAthI taddana viparIta thAya te banI nA zake. senAno nAno TUkaDuM hoya tenAmAM senAnA badhA ja guNa hoya. paNa lekhaMDanI pATe te pATamAM senAnA eka kaNiyA je ya guNa na hoya to pachI brahmano TUkaDe haMmezA AnaMdamAM rahenArane eka kiDArUpa jIva-AtmA dukhI hoya ? janma-maraNathI phasAcele hoya e bane ja kevI rIte? brAne TUkaDe paNa brahma ja che joIe. te paNa sukhadukha janma-maraNI rahita hovo joIe. - je kaI vastune TUkaDe karavAthI tenA guNe khalAsa thaI ja jatAM hoya to kAlakUTa jheranuM eka biMdu mArI na zake te ? ja .
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 ] [ zrI siddhapada paNa tamane khabara che ne ke evA keTalAya jhera che ke jemAM eka biMdumAtrathI mANasanA badhA ya divaseA purA thai jAya che. jo nAnA-nAnA TUkaDA kare ane svabhAva phrI ja jato heya to Ama kema ane ? paNa tame prazna karA ke mahArAja sAheba ! jema eka TIpu pANI pIvAthI to tarasa maTatI nathI paNa vadhAre pIe to maTI jAya. tethI nakakI karI zakAya ke pANInA TIpAmAM tarasa chIpAvavAne guNu nathI paNa badhA TIpA bhegA karavAthI temA tarasa chIpAvavAne guNa pedA thayA. paNa A vAte ya khATI che, jema pANImA` tarasa zAMta karavAnA guNa che tema dareke dareka biMdumAM paNa tarasa zAta karavAnA guNa che. paNa ApaNane eTalI badhI tarasa lAgI che ke eka biMduthI chIpAvI zakAya tevI te tarasa nathI. ane tethI jyAre khUba ja tarasa lAgI haze tyAre eka loTo bharIne paNa pANI pIze to ya tamane ema nahI lAge ke tarasa chIpAya che to zu lATA pANImAM tarasa chIpAvavAnA svabhAva nathI ? tame to leATA e loTA pANImAM zA Mta thaI jAva paNa hAthIne divasanA be-cAra leATA ja pANI Ape! to te tarase marI jAya kharo ke nahIM ? Ama kema thayuM ? leTA pANIthI tamArI tarasa chIpAya paNa hArthIne teTaluM ja pANI maLe to te tarasyA marI jAya mATe tene to DAleAnI DAleA bharIne pANI joie. DAleA ne TAlA bharIne pANImAM ja tarasa chIpAvavAnI zakita che ane pyAlA pANImA ja tarasa chIpAvavAnI zakita nathI ema tame kahI zako kharA ?
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 179 tethI pyAlA pANImAM tarasa chIpAvavAne, svabhAva tyAre ja Ave ke jyAre pANInA pratyeka biMdu biMdumAM tarasa chIpAvavAne svabhAva hoya. ' - je nAnA-nAnA TUkaDA hovAthI ke karavAthI vastune svabhAva badalAI jato hoya te koI vastu banI ja na zake. dareka talamAM tela che ke nahIM? tela meLavavA mATe retInA kaNiyA kema pIlatA nathI? talane pIlavAthI tela ja zA mATe nIkaLe ane ghI kema nathI nIkaLatuM ? kahevuM ja paDaze ke dareka talamAM tela che tethI ja badhA tala bhegA karIne pIle che te temAMthI tela nIkaLe che. tevI rIte agnimAMthI chuTe paDele eka-eka taNakho paNa kaMI Aga ja-agni ja hoya. kaI taNakhe pANI nathI thaI jato retInA kaNayAe tela mATe palAtA nathI kAraNa temAM tela che ja nahIM. - je eka nAnA taNakhAne paNa ghAsanI gaMjImAM ke "rU nI gAMsaDImAM mUko te zuM pariNAma Ave ? badhuM ja baLIne khAkha thaI jAya. je te taNakhAmAM agninA guNe nathI te Aga keNe lagADI ? tethI koI paNa vastuno je aMza hoya tenAmAM te guNe hevA ja joIe. kadAca te zakti apapramANamAM hovAthI ApaNuM anubhavamAM na AvI zake tema bane. paNa tenAthI viparIta guNe mULavastunA aMzamAM Ave ja nahi. brahma duHkha-darda vinAne ane tenAthI chUTe paDele AtmA duHkhadardavALe AvuM kadI bane ja nahi. tethI AtmA brahmathI jude paDele brahmano ja eka aMza che ane mukita pAmI temAM ja maLI jAya che, pitAnuM astitva gumAvI nAMkhe che A badhI kalpanAo ja che.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 ] [ zrI siddhapada vaLI je vastu aMza-aMza rUpe judI paDI zakatI hoya te akhaMDa hAya nahi. tene akhaMDa kahevAya nahI. ane tevI cIja ko'ka vakhate sarvathA naSTa thaI jAya te prasaMga paNa Ave. eTale brahmAmAM chavRne "laya" pAmavAnI pitAnA astitvane nAza karIne maLI javAnI kalpanA karatA kadAcita khuda brahmamAM ja zIrNa virNa thaI jaIne Ta thaI jAya te prasaMga paNa Ave. kULI sukitamAM ane sRSTinuM AraMbha pahelAnA svarUpamAM zuM taphAvata AtmA brahmathI nIkaLe tyAre te brahmane ja aMza hatA te saMsArI sukha-dukhavA kevI rIte banyo ane tyAM brahmamAM pAchuM javAthI vuiM zuM thayuM ? jethI te mukata thayA kahevAya ? AdhiAdhaNA ghaNo brahmavAdamAM Ave che. tethI AtmA brahmamAMthI vikhuTA paDIne brahmamAM laya thaI gayA. A badhI mAnyatAo dhaDa ne mAMthA vinAnI che. paMNa jyAM sudhI vitarAganuM darzana na maLe tyAM sudhI AvA cekanuM dAna AtmAne thavAnuM. paNa zudhdha tattvanuM sparzana ramAtmAne nahIM malavAnuM. zudhdha tatvanA sparzana mATe to ja vitarAge ja zaraNa che. * = * : , = . ,
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 00 prathama atha ne pasavAra .. gaNadhara bhagavate namo siddhANa karIne namaskAra karyo ane TIkAkAra-mahArAja pU. abhayadeva sUri mahArAja te padanA atha karyo che tyAM A badhI vastuonA javAnA A badhA vAdyonA prativAdo thai jAya tevI khUbI karI che. 'namo siddhANu" mAM 'siddhANu" e mahuvacana che. A ahuvacananA prayogathI samajAya che ke siddho eka nahI paNa aneka che. jo eka jasiddha hota to " namo siMhasse ' evuM pada hAta paNa 'siddhANuM. ema bahuvacanamAM zabdanA prayoga karyAM hAvAthI samajI zakAya che ke eka nahIM paNuM aneka che ana ta che. je mukata AtmAo dIvAnI mAphaka rAMta nAza pAmI jatAM hota to name namo sidhdhasse evuM pada anate ja nahIM kAraNa ke jenA samULagA nAza ja thai gayA che. tene namana zAnuM AlavAI jatA siddhANu ' ke ane je badhAM. AtmAe mukitamAM jatAnI zAthe eka ja AtmAmAM ke eka ja brahmamAM laya thaI jatA hAta te temanuM svataMtra astitva na rahetuM heta to 'namA sidhdhANuM ' nahIM. paNa " tame sidhassa ' padmanA ja prayoga thayA hata "
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182] [ zrI siddhapada kAraNake AtmA brahamAM laya thaI javAthI eka ja thaI jAya te tene bahuyacanamAM kevI rIte kahI zakAya? tethI zAsakAre bahuvacana mUkayuM che. temAM ya keTalI khUbI che. ekavacana ane bahavacanamAM to eka darzanane javAba AvI jAya. A ochI khUbI kahevAya ! mATe sUtra bolanArAoe paNa khyAla rAkhavuM joIe. jyAM joDAkSara hoya tyAM joDAkSara jyAM hasva-dIrgha jema heya. tema tenuM uccAraNa karavuM joIe. nahIM te arthano anartha thaI jAya. jyAM anusvAra hoya tyAM anusvAra ane jyAM anunAsika hoya tyAM anunAsikano uccAra kare joIe. nahIM te kaMInuM kaMI thaI jAya. eka mIMDAnA pheraphArathI? : azoke pitAnA putra kuNAlane dakSiNadezamAM mokalela hate. eka vakhata azake tyAMnA maMtrImaMDaLa ane adhikArIo upara saMdeza mekalyo saMdezamAM lakhyuM hatuM ke putra adhIyatAma " arthAta putrane bhaNAvaje paNa kAgaLa bIDatA pahelAM tenI pAse ubhelI rANIe hAthamAM lIdho. te rANI te azakanI hatI paNa kuNAlanI te oramAna mAtA hatI. eTale tene saLIne AMkhanA kAjaLavALI karIne adhIyatAma" e zabdanA mAtra prathama akSara a upara eka ja TapakuM karyuM "adhIyatAma 'ne badale "aMdhIyatAmU" evuM karI nAMkhyuM. A kAma rANIe evI siphatathI karI dIdhuM hatuM ke rAjA sAme beThe hevA chatAM ya tene khabara na paDI. tamane lAgatuM haze ke rANIe emAM bIjuM zuM karI dIdhuM haze ? paNa ke artha pharI gaye te jANe che ? eka mAtra anusvArathI "adhIyatAma 'ne badale adhIyatAma
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 183 thaI gayuM. putrane bhaNAve evA arthamAMthI putrane AMdhaLe karI nAMkhe evo artha thaI gaye. jyAre kuNAlanA darabAramAM A saMdeze pahoMce ane maMtrIoe vAMcyuM tyAre te temanA rUvADA khaDA thaI gayA. rAjaputra kuNAlane lAgyuM ke A patramAM kaMI evuM lakhyuM che ke je mArA mATe gya na hoya tema maMtrIone lAge che paNa te te pitAnI game tevI AzA hoya te mAnya karavA taiyAra hatAM. Akhare rAjaputra kuNAlanA Agrahane vaza thaIne maMtrIene jevuM lakheluM hatuM tevuM vAMcavuM paDayuM. pitRbhakata kuNAle e vicAryuM ja nahIM ke pitAe zA mATe AvI AjJA karI haze? ane tarata ja mANasane bolAvI be saLiyA tapAvIne lAvavAno hukama karyo. jevA saLIyA AvyA ke tarata ja kuNAle pitAnI AMkhamAM AMjI dIdhA ane aMdha banI gaye. A eka mIMDAe baMne AMkhene mIMDA jevI nakAmI banAvI dIdhI. kuNAlane jIvanane agya banAvyo ja paNa sAthe sAthe te rAjya mATe paNa agya bane. kAraNa ke aMdha game te zUravIra hoya paNa tene rAjyagAdI para na besADAya. vicAra kare ke eka mIMDu vadhAre thayuM te keTalA anartha thaI gaye. mATe mahApurUSanI kRtiomAM paNa chaMda ane vyAkaraNanA nAme DahApaNa DahALIne jema Ave tema pheraphAra na karavA joIe. ane jevi racanA hoya tevuM ja uccAraNa karavuM joIe.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 ] | zrI siddhapadma zAstranI aMdaranA eka zabda badalAI jAya te ghaNI vakhata e zAstrane paNa zastra anAvI nAkhe mATe zudhdha uccAraNu ane zudhdha lakhANa mATe jAgRta rahevuM joie. mahApuruSonI khUkhI hoya che ke te eka zabdane vadhAre ke ochA lakhatA nathI. jeTalI jarUra hoya teTaluM lakhanArA ane elenArA hoya che. :: 6 : " namo siddhANu "mA siddha' zabda mATe pI vibhakitanuM bahuvacana vaparAyeluM che te paNa sArthaka ja che. mATe A mahuvacananA prayogathI ane TIkAkAre paNa tene anukULa thaIne ja vicAra karatAM kyuM che ke, " sita adhdha ....aSTaprakAra kamendhana mAta-dugdha' javAjavalyAmAna zukaladhyAnAnalena ai: te " Ama temane paNa baiH te ' eva mahuvacananA artha kAyama rAkhIne ja vyAkhyA karI che. tethI samajavu' ke AtmA mukata thayA bAda paNa peAtAnuM astitva kAyama rAkhe che. paNa khalAsa nathI thaI jatA ke keAinAmAM vilIna thaI nathI jatI. prazna :-paNa ApaNe tA kahIe chIe ke mAkSamAM javAthI nyAtimAM nyAti maLI jAya che teA te vilIna ja thaI gayA. kahevAya ne ? javAba : ceti maLavAthI jyAta vilIna thaI ga evu' kAne kahyuM? eka dIvA hAya ane temAM bIjA dIvAne UMcA karIne ane jyotane bhegI karaze te te vakhate te khabara nahIM paDe ke e dIvAnI judI jIMdI nyAta kayAM che? tyAM to eka ja dekhAze. paNa jevA khIje dIvA khaseDaze ke tarata ja bIjA dIvAnI jyAta judI dekhAvA mAMDaze ?
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana [ 185 je jeta eka bIjAmAM vilIna thai gaI hoya tene potAne nAza thaI gaye hoye te dI khaseDavAthI kevI rIte judI thaI gaI? mATe samajo ke tyAM rahelA badhA ja AtmIonA AtmaguNa ekasarakhA ja che. tethI baMdha eka ja sarakhA lAge. badhA eka ja che tema lAge paNa tethI pitAnuM svataMtra astitva nAza thAya ja nahIM mATe jyotimAM jyoti maLI jAya. tyAM pa baMnenuM asmitva kAyama ja rahe. jevI rIte kapaDAnI nIce rUpiye mUke te dekhAte baMdha thaI jAya paNa tenuM astitva nAza na pAme. tevI rIte A AtmA paNa mukita pAmIne badhA mukata AtmAnA je ja thaI jAya tethI te ekabIjAmAM malI gayuM. jotamAM ta malI gaI che. tema kahevAya che. paNa kharI rIte te te baMne AtmAe tyAM paNa judI judA ja hoya che. jema cAra pustaka eka sarakhA hoya ane temAM tame ya tamArI barAbara te cAra cepaDao jevI ja paDI mUkI di te mUkayA pachI tamane khabara na paDe ke tamArI copaDI kaI? AvA vakhate tamane koI pUche ke "tamArI copaDI kayAM gaI? e tame tarata ja kaheze ke mArI copaDI A cepaDInI bhegI maLI gaI che. maLatI nathI. tyAre zuM te vakhate tyAM pAMca nahIM paNa cAra ja cApaDI che? nA copaDIo te pAMca ja che. paNa tamArI copaDI sarakhI hovAthI temAM bhaLI gaI che ke maLI gaI che. mATe te 'malatI nathI, paNa tene nAza thaye nathI ja ! AvI rIte sidhdhanA AtmAo paNa eka ja sarakhA hovAthI temAM tarUpe maLI gayela kahevAya che. paNa
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 ] [ zrI siddhapaddha sAcI rIte te te AtmAe judA judA che. paNa bhedane vyavahAra jyAM ekadama samAnatA hAya tyAM gauNa thaI jAya. che. ane abhedane vyavahAra samAnatAnA lIdhe pradhAna ane che. naTe jo ApaNe kAi paNa AtmA sAthe abheda sAdhavA hAya te te AtmAne ya sidhdha banAvavA joIe ane ApaNe ya siddha banavuM joie. jyAM sudhI sidhdhi mukita nathI maLI tyAM sudhI keAInI paNa sAthe abheda sAdhavAnI-ekameka thavAnI vAtA karavI e mAhanI ghelachA che ana takALa pahelAM ane anaMtakALa pachI sidhdha thayela AtmAe vacce jevI samAnatA ane abheda che, tevI samAnatA ane abheda A sauMsAramAM kAi paNa AtmAne keIpaNu AtmA sAthe nahIM, bhale ne pachI eka ja sAthe pedA thayelA e bALake kema na hAya ? vhAlA patinI pAchaLa dharatIne cheDIne satI thanArI. khAi kema na hoya ! paNa tyAM sidhdhanA e AtmA karatAM anaMtagaNA bheda che. A sidhdhanA AtmAomAM te abheda heAvA chatAM ya sArA saMsAranA bheda ( rahasya ) ne chaMda (nAza) karanArI anatakALa sudhInI svataMtratA tyAM che tethI ja tyAM kAI kheda. ke veda kazu'ya nathI, mATe ApaNe te anaMtakALa sudhInI sAcI svataMtratA meLavavA mATe sidhdhA zrvAsAzvAsamAM namaskAra karavAnA che. ',, ahIM ApaNe " name siddhANu " e namaskAra mahAmatranA bIjA padane TIkAkAra mahiSae karelA pahelA atha vicAUM, "sita -'mAta avidha kamendhana jvAvalyamAna zukaladhyAnAgninA ai te sidhdhAH " ,,
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana 187 jeoe mAMdhelA ATha prakAranA karmarUpI indhanane javalyamAna zukaladhyAnarUpI agnivaDe bALI nAMkhyA che tevA. e athanA pratyeke pratyeka zabdonA vistArathI vicAra karI lIdhA che. hajI teA khAkInA traNa arthAnA vicAra karavAnA che. A badhA vicAra pUrA thaze eTale "name sidhdhANu " e gaNadhara mahArAje karelA maMgalAcaraNanA vivecanApUrNa artha thaI jaze. zAMtithI sAMbhaLatA jaze! artha tamane sidhdha thaI jaze meLavI anaMtakALa sudhI A puddagalAthI sidhdha thaI jazeA. 6 te sidhdha 'bhagavAnI. ane sidhdha gatinuM yAna sa'sArathI-kAma Nuva NuAnAM
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ che "mamAM siddhi ne che che dvitIya artha che pAchA koNe karavuM paDe ? atyAra sudhI ApaNe "name sidhdhANaMe padanA -pahelA arthane vicAra karyo. have navAMgI TikAkAra maharSi abhayadevasUri mahArAjA e padane bIjo artha kare che. teo jaNAve che ke "Sidhu gatI iti vacanAt sedhagati sma-apunarAvRtyA nivRttiparImagacchana" jeone pharI pAchuM saMsAramAM AvavAnuM nathI tevA -sidhdhone namaskAra thAva. jema pahelA arthanI saMpUrNa vicAraNA karavA mATe ApaNe dareka avAMtara viSayano vicAra karIne sArA ya padanA arthane arthane saMpUrNa artha samajavA prayatna karyo hato. tema ahIM paNa ApaNe avAMtara viSayone vicAra kare joIe. TIkAkAra maharSie jaNAvyuM che ke "sidhdhone pAchA pharavuM paDatuM nathI."
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana | [ 189 te prathama e vicAra karavo ghaTe kepAchA pharavAnI kriyA eTale zuM? e kiyA zA mATe? e kiyA koNe karavI paDe? e kriyA kevI rIte thAya? ItyAdi vicAraNA thAya. te khabara paDe ke pAchA pharavuM keNe paDe? ane. kadIya pAchA pharavuM na paDe evuM kayAre bane? pAchuM pharavuM eTale zuM? jyAM ApaNe kaI paNa kAraNe yA kAraNa vinA svachAe ke baLAtkAre gayA hoIe ke pahoMcI gayA hoIe tyAMthI pAchuM te sthaLe ke tenA jevA ja keIka sthaLe javuM paDe tenuM nAma pAchA pharavuM. zuM tame badhA ke ApaNe badhA pAchA pharavAnA chIe e khyAla che? pAchA pharavAnuM che e zabda sAbhaLatAM kaI vicAra Ave che ? manane kaI dizAmAM vihAra thAya che? hadayamAM keIka prahAra thaI rahyo hoya evI vedanA thAya che? je sthAne AvIne tame ATalI usara gumAvI che te sthAne tame yAMthI AvyA che ane kayAM pAchA javAnuM che ene jarA ya khyAla Ave che ? tamArA gAmamAM suvAvaDabAtA ane zmazAnagharo che ke nahIM ? tamArA gharamAM ya koInA ya janma-maraNa thAya che ke nahIM? tame ya janma te dhAraNa karyo ja che ne ? ane jIvI rahyA che tethI maravAnuM che e paNa nizcita che ne?
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190] [ zrI sidhdhapada chatA ya mehamAM kevA phasAyA che, ke nathI te tamane tamAre kayAM pAchA pharavAnuM che te yAda AvatuM ke nathI te kayAMthI AvyA tene vicAra karavAnuM mana thatuM ? paNa vicAra nahIM karavA mAtrathI je satya hakIkata che temAM kaze ya taphAvata paDavAne nathI. koI kAma mATe be gAu cAlavAnuM. hoya, kaMIka svArtha sare tevuM nizcita hoya tyAre be gAu kevA jorathI -cAlI javAya che. paNa tyAM pahoMcyA pachI be cAra kalAka bagADyA pachI paNa je kAme AvyA hoya e na thAya ane pAchA pharavuM paDe te kevuM thAya ? pAchA pharatI vakhate paga kevA cAle ? pAMca-pacIza rUpiyAne lAbha thavAnuM samajIne gayA hoya ane kAma na thAya te pAchA pharatAM kevuM duHkha thAya che? tyAre AvA mahAmUlyavAna manuSya jIvanamAMthI emane ema pAchuM pharavuM paDaze e vicAre ya AvatuM nathI ke e vicAra AvatAM hadaya kAMpI UThatuM nathI e mehane ke julma che? bIjA gAma javA mATe sTezana para jAva. sTezana para -jAva eTale te badhI taiyArI karIne ja jAvane ? cAra divasa bahAra rahevAnuM hoya ya cAra piTalAM te ochAmAM ochA heya ne? tyAre manuSya dehamAM musApharI karavA AvyA haze tyAre kaMI ochI taiyArI karI haze? paNa kaMI yAda Ave che? yAda na AvatuM hoya te ya jJAnInuM vacana te yAda kare. . paNa AvI rIte poTalA bAMdhIne sTezana para pahoMcyA
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 191 hAie ne tyAMthI pAchA pharavuM paDe gADImAM jagA na male ke gADI upaDI jAya te kevI vyathA anubhavA che ? AvI hAya che. * pAchA javAnI kriyA cha sTezanathI pAchAM pharatA hoya tyAre baMdhAya tamArUM mehu' joine ja samajI jAya ne ke bhAI ! lIlA teAraNethI pAchA pharyA che ke tamAre kAine kahevu' paDe ke gADI malI nahI ? kahA ke tamArI jIbha kaI kahe te pahelAM ja tamArUM utareluM moDhuM ja adhI vAtanI cADI khAya ne ? je sthAne harahaMmeza gADIe AvyA ja kare che te jAya che. tyAMthI pAchA AvavuM paDe te pasaMda paDatuM nathI. paNa A manuSya janmamAM AvIne kaI ArAdhanA nahI karA tA ahIMthI vIlA meDhe " pAchA pharavuM paDaze " enI khabara che? '' ,, jarA vicAra karaze to samajAze ke " pAchA pharavAnuM A saMsAramAM keineya gamatuM nathI " pAchA pharavu paDe tyAM kaTALA Ave che. rASa pedA thAya che. zAka chavAi jAya che ane rAga thayeA hAya tevI hAlata thaI jAya che. paNa pAchA zA mATe kravuM paDe che e na samajAya tyAM sudhI rASa-zAka-roga koInA ya dUra thai nA zake. pAchA zA mATe pharavu paDe ? kai evI sattA che ke je ApaNane che " ? sauthI pahelI vAta te ApaNe rahyA chIe te sthAna (C e che ke ApaNuM nathI. pAchA pherave je sthAnamAM
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 ] [ zrI siddhapada vicAra karo ke tame je gharamAM rahyA ho te ghara tamArU peAtAnu' hAya tA khIje kayAMya rahevA javAnI jarUra kharI ? paNa jo bhADAnuM ghara hAya tA tA mAlika kahe eTale khAlI karavuM ja paDe, ane khAlI karavAnI vAta Ave eTale bIjA ghare javuM paDe? jaie eTale navu ghara maLe ja evu te ane nahI ane vakhata tyAMthI paNa pAchA pharavuM ja na paDe ne ? paNa tamArA peAtAnu ja hAya tamAre na to ghara khAlI karavuM paDe ke na te kAine gharathI nirAza banIne pAchuM pharavuM paDe. zuM A manuSyadeharUpI ghara tamArU peAtAnuM che ? kadI ya enA vicAra karyA kharA ke A gharamAM AvIne vayA tA chIe paNa bhADAnu ghara kayAre khAlI karavu paDaze ane ahIthI mAnavabhavamAMthI pAchA pharavu` paDaze ? nahI eka prazna :- zuM A zarIra amArUM nathI ? javAba - nA tamArUM nahIM ja, eka vAra lAkhavAra e bhADAnu' ja che. paNa vAMdhe tyAM ja Ave che ke tamArA jevA saMsArI jIvAne e peAtAnu lAge che. A bhADAnuM zarIra jeTaluM potAnu che ema mAnaze eTalu` ene cheDatAM kaSTa vadhu paDavAnuM. jema bhADAnuM makAna hoya ne tame tamArU mAnI lIdhu na hAya to mAlika kahe tyAre khAlI karatAM vAra na lAge, paNa jo peAtAnu je mAnI lIdhu hAya ane sIdhI rIte te cheDavA taiyAra na thaI e te polIsa AvIne bahAra kheMcI jAya paNa bhADAnu eTale khAlI kare ja chUTake. tevI ja rIte tamane zarIramA` evA bhrama thai gayA che. zarIrane peAtAnu mAnI beThA che. paNa bhalA vicAra tA karo ke A bhADutI zarIramA kAI zAzvata rahI zakayu che? ke mANasa tame tamArI jIdagImA evA joce ke da
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vivecana ] - [ 193 sAMbhaLyuM jenuM mata na thayuM hoya? amara banIne A dehamAM rahyo hoya ? keIne vaheluM to kaIne moDuM paNa A zarIrarUpI ghara cheDyA vinA cAlavAnuM ja nathI. bhUtakALamAM anaMta tIrthakara thaI gayA. anaMta gaNadhare, anaMta cakravatIe, rAjA-mahArAjA thaI gayA, paNa keIneya A bhADAnuM ghara khAlI karyA vinA chuTake ja nathI. badhA ja ahIMthI vidAya laI gayA che. jeNe jeTalI vadhAre mudatanuM bhADuM bharyuM hoya te teTaluM vadhAre vakhata rahI zake. ane jeNe ochI mudatanuM bhADuM bharyuM hoya tene jaldI khAlI karavuM paDe. ' jANe che ke, AyuSya nAmanuM karma che, e purUM thayuM ke bhADuM khalAsa. pachI koI eka seMkaDa vadhu na rahI zake. ahIM te khAlI karAvavA pahelA mAlika vinaMtI kare che, noTIsa Ape che. paNa A dehane khAlI karavA paDe che tyAre nathI te kaI vinaMtI karatuM ke nathI koI samAcAra ApatuM. e te je kSaNe, je samaye AyuSya pUrNa thayuM te kSaNe, ane te ja samaye ghara khAlI karavuM ja paDe. ahIMthI jaze pachI bIje sArI cA kharAba jaNyA maLaze? kevI rIte jaze? e kazuM vicAravAne samaya malate hI. kemane? " jema dave olavAI jAya ne te ja kSaNe aMdhakAra phelAI jAya tema je kSaNe AyuSyakarma khalAsa thAya te ja kSaNe A deha khAlI karavA paDe che. * ; , ,
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194] [ zrI siddhapada je A zarIra ApaNuM potAnuM hoya te AvI rIte khAlI karavuM paDe kharuM? | ApaNuM pitAnuM keI ghara che ja nahIM. mATe ja eka gharethI bIjA ghare bhaTakavuM paDe che, ane te te gharethI pAchA pharavuM paDe che. tethI khyAla rAkhe ke, A saMsAramAM koI evuM sthAna-ghara AtmA mATe nathI ke jyAM AtmA amuka nakkI samayathI vadhu eka paNa samaya rahI zake. athavA zAzvata kAla rahevAne maratha paNa karI zake. . "saMsAra" zabdano artha ja e thAya che ke, jyAM janma ane maraNa, maraNa ane janma Ama saMsaraNa karavAnuM hoya. narakathI tiyaca, tiryaMcathI manuSya, manuSyathI deva ane devathI manuSya athavA tiryaca. Ama cAre gatimAM bhramaNa hoya arthAt 14 rAjakanA eka cheDAthI bIjA cheDe hoya ane bIjA cheDAthI pelA cheDe ema bhamyA ja kazvAnuM hoya tenuM nAma saMsAra. jyAM sukhamAMthI duHkhamAM ane duHkhamAMthI sukhamAM saMsaraNa thayA ja kare tenuM nAma saMsAra A kaho ke, jyAM sthira thayA pahelAM javAnI vAta thAya : tenuM nAma saMsAra. jyAM haMmezA saMsara ne saMsraraNu ja che. eka avasthAmAMthI bIjI avasthAmAM bhramaNa thayA ja kare tenuM nAma saMsAra. moTAmAM moTI sthitivALA devane paNa develekanuM AyuSya purUM thaye devakathI pAchA pharavuM " ja paDe che. karIne keInI zarama nathI. keI tene bramamAM nAMkhI zakatuM nathI. game teTaluM lAMbu jIvana maLyuM hoya paNa te sthAnamAM rahevAnA bhADArUpa AyuSyakama khalAsa thayuM eTale
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ ht vivecana 195 khAlI karavuM ja paDe. paNa AvI niyata ane nizcita rAja anatI vAta paNa AtmA mAhamA phasAI ne bhUlI jAya che. peAtAnA eta mATe te jagatamAM koIne ya rahevAnA avasara maLatA nathI, paNa bIjAnA meAtathI te avazya raDe che-kakaLe che. jema peAtAnu mAta nizcita che. te vAta manuSya jANavA chatAM ya mAnavA taiyAra thatA nathI. tema peAtAnAne ( peAtAnA svajanane ) ya maita Avaze e vAta mAnavA paNa te taiyAra thato nathI. ane pAka mUkIne raDavA mADe che. marelAne jIvADavA mATe paNa dheleA banIne yatna kare che. duniyA kahe ke, marelA' maDadAM jIvatA' na thAya te ya tevA mahuvAsita AtmAnA mana e vAteA mAnavA kabUla thatA nathI ane thAke nahIM tyA` sudhI badhA prayatna karI chUTe che. marelAne jIvADanArI rAkha gautamI nAmanI eka strIne khUba khUba manAtha ane prayatno pachI eka putra thayA. putra ke putrInA janma samaye mANasA evI rIte mahAtsava ujave che ke kadI ya temanI saMtatine mAtanu' svapna paNa na AvavAnuM hAya, mAta jANe tenAthI gabharAine haMmezA dUra ja rahevAnuM hAya... (6 gautamI paNa putranA janmanA AnaMdamA` peAtAne ke potAnA putrane koine ya kadI meAta Avaze te bhUlI gaI. janmane AnaMda tA rAja rAja vadhatA ja jAya ne ? bhAIne nAta Avye ! kAlu kAluM dhImu'-dhImu' bolatA thayA. mA' AlatA zIkhyA ane khApa' kahetA zIkhyA. khAtA zIkhya ane pItA zIkhyA. ,,
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 ] [ zrI sidhdhapadma Ama mehAdhIna mAtA-pitAne te! jANe rAja-rAja navuM AnaMda pedA thatA hoya tevu ja lAgyA kare che. paNa pAra nathI ke saune pAchA pharavAnu che. jema gADImA` badhA musAphara eThA hoya ane jenI TikITa khalAsa thai gaI hoya tene TikITa mAstara pakaDIne utArI pADe, tema ApaNe jene 'svajana'mArA mArA kahIe chIe, temane paNa mRtyu kayAre utArI pADaze ? kayAre tenI vikITa khalAsa thaI jaze, tenI ApaNane kAine khakhara che kharI ? gautamIneA putra bALa avasthAmAM ja marI gayA. gautamIe hujArA nahIM lAkhA upacAra karyA tA ya na acchA te na ja bacyA, paNa.... gautamI marelA bALakanI aMtima kriyA karavA taiyAra nAtI. gADI banIne cAre tarapha karavA mADI. je male tene surelA putrane jIvADavA AjIjI karatI. keTalAka gAMDI samane mauna rAkhatA, keTalAka zANAo mAhanI kAramI dazA du:khI thatA. bIcArA phAinI ce tAkAta hatI kharI ke jIvADI zake? Akhare eka zANA mANase tene joi tene kahyuM: 'jA' tArA rUpAse. tArA gurUnI pAse marelAne jIvADavAnI davA che. mahilAe nA bhUkhyAne managamatu bhAjana maLI jAya ne jevI rIte bhejana para tUTI paDe tema gautamI enA gurUne zeAdhavA nIkaLI paDI. game tema karIne game teTalA kuSTo veThIne gautamI enA gurU pAse AvI. gurU samajatA hatA ke bAi mAhaghelI arnI che jo tene cAgya rIte samajAvavAmAM nahI' Ave te te paNa marI jaze. mAnu ghena tene evuM caDayu che ke,
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 197 enuM cena (cetana) chinnabhinna thai gayuM che. enA mATe enA putra sivAya cAre bAju rena (rAta) ja che. mATe gurUe eka rastA kAyaeNA. " jA gautamI! huM" tArA beTAne hamaNA ja jIvate karI dauM chuM. hamaNA ja e tArI sAthe elavA mADaze. mArI pAse badhI ja sAmagrI taiyAra che" paNa mAtra thoDI rAkhanI jarUra che. enA gurU khelavAnuM purU kare te pahelA gautamI rAkha levA doDavA mAMDI. paNa enA yurUe kahyuM: gautamI, jarA dhyAna rAkhajo ke rAkha evA mANuMsanA gharanI laI Avaje ke jene ghera koI masukha na hoya. A mAi eTalI te mAhavezamA AvI gai hatI ke, eTaluM paNa na vicArI zakI ke jene ghera keAIna mayu hoya . tevuM ghara kyAMthI hAya ? ane koi mayuM ja na hoya tevuM hAya tA enA putra paNa zA mATe marI jAya ? paNa bhAna na bhUlAve teA meAhanuM" tAna kevI rIte kahevAya ? zaheranA ghare-ghare karI, zerIe zerIe karI paNa kAMNa tene rAkha ApI zake tema hatuM ? Akhare tene pAtAne vicAra pedA thayAH zu kAI evu ghara nathI jene ghera kAMI na mayuM hAya....ane...emane ema vicAra karatA tene bhAna Avyu -jJAna pragaTayu janmanA bIje cheDA maraNuM che. jene janma lIdhe tene maraNa vinA chUTake ja nathI. bhADAnA gharamAM rahe tene ghara khAlI karyA vinA cAlavAnuM ja nathI. ene zAMti thaI enA gurU pAse jai putranA agnisa skAra karyAM. gurUe samajAvela tattvane samajI bairAgI banI. ApaNe te ahIM
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 198 ] [ zrI siddhapada eTalu' vicArI rahyA chIe ke, pAchu pharavAnuM zA mATe ? have samajAyuM; ke je pArakuM chetyAM rahyA chIe mATe. prazna :- AyuSyakama te! ApaNe pote ja bAMdhyuM che ne ? ane tenAthI zarIra maLyuM te pArakuM kevI rIte ? javAba :- vAta te kharI che, ke tame parabhavamAM manuSyanuM AyuSya bAMdhyuM hatuM tethI ja tamane mAnavadeha maLye che. paNa huM ema pUchuM chuM ke, tame be-pAMca varSa ke kreDa varSInu' AyuSya kema na paDyu. ? huMmezA mAnavadeha maLe tevuM karuM kema na Avyu? tame kahevAnA ke, e kaMI amArA hAthanI vAta gheADI ja hatI ke amAre joie teTalu AyuSya ame bAMdhI zakIe ? kadI ya aMta na Ave tevuM kai AyuSyakama hAya kharU ? jo Ama na ja hoya teA samajI ja levu' joIe ke, je vastu ApaNe AdhIna nathI, jenA para ApaNA kANu nathI te badhI vastu pArakI ja kahevAya. paNa keTalIka vakhata mANasa evI majhAmAM AvI jAya che ke, pArakI vastune pArakI samajavA chatAM peAtAnI kahevA lalacAya che.ane temAM ja AnaMda mAne che. eTalA mATe ja nyAyavizArada nyAyAcAya pU. upAdhyAya yazovijaya ma. pharamAvI rahyA che ke # pUNa tA yA parIpAdhe; sA tu cAcitakamaNDenam " pArakI vastu paudgalika vastu dvArA (pUrNItA) AnaMda mAnavA, e mAMgIne lAvelA ghareNAne peAtAnA mAnIne (pUtA) AnaMda levA jevI mUrkhAI karavA jevu che.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana tethI puchyuMka tame jAte karyuM hoya te AyuSya dvArA maLela mAnavadeha parAyA ja kahevAya. [ 199 paNa te kAraNa ke peAtAnu` sAcuM te ja kahevAya ke je peAtAne AdhIna hoya, kadI paNa peAtAnAthI juduM na thAya ! jevI rIte AtmAnA guNAne jagatnI kAI paNa sattA AtmAthI alaga karI ja na zake. mATe khyAla rAkheA ke jyAM sudhI ka' che tyAM sudhI deha rahevAnA ane deha hAya tyAM sudhI pAchA pharavAnI kriyA cAlu ja rahevAnI. pAchA pharavuM na paDe tevu sthAna eTale mekSa '' "" paNa; duniyAnA tamAma padArthoM evA dekhAya che ke, tenA virodhI padArtho paNa hAya....hAya ne...hAya ja....!` jema 'Aga' che tema tenu virodhI 'jala' paNa che. jema peAlANu che teA 'nakakara' paNa che. jema sArU' che tA 'kharAba' paNa che. jema meTuM che tA 'nAnu" paNa che. jema dharma che tA adharma' paNa che. tethI e kharAbara samajI zakAya che ke, jo duniyAnA badhA sthAna evA ja hoya ke yAMthI pAchA pharavuM paDe tema hAya tA evu' paNa kAI sthaLa hovu joie ke tyAMthI kadIya pAchA na pharavuM paDe! ane AvA sthaLanuM nAma ja mAkSa che. mATe TIkAkAra mahiSae jaNAvyu che, jyAMthI phara pAchA AvavuM na paDe tevA sthAnane prApta thayelA siddhone namaskAra hA ! ane tame paNa caityavadana karatAM 'namutyu" sUtramAM zu
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 ] [ zrI siddhapada hA! ele che ? "puNAviti siddhi gai nAmadheya TANuM' sa`pattANu ' yAMthI pAchA AvavAnuM nathI tevA siMdhdhagati nAmanA sthAnane prApta thayelAne (jinezvarAne) namaskAra sidhdhagati kahe ke meAkSa kahe ane eka ja sthAna che. jema ApaNe e vicAra karyAM hatA ke, koI paNa sthAnethI pAchA pharavu' zA mATe paDe che ? te e paNa vicAravAnI jarUra che ke, sidhdhagati ke mokSamAMthI zA mATe pAchA pharavuM paDatu nathI ? kAraNa; tyAMthI pAchA pharavAnuM koi kAraNa nathI. tyAM mekSamAM evu sukha che ke tyAMthI pAchA pharavAnu kadIya thAya nahIM. meAkSanu sukha zarIrathI nahI paNa zarIra vinAnA thaine bhogavavAnu hoya che. mATe te svAdhIna sthAna che, je sthAna ApaNu` peAtAnu' hAya tyAMthI ApaNane pAchA pharavAnu` kahevAnI kAinI tAkAta nathI. kAraNa keAInAya tenA para adhikAra nathI. sArA AyuSyakathI game tevu cu sthAna maLe chatAMya ApaNe te khAlI karavuM paDe che. Ayucakarma thI maLe te ApaNu' na kahevAya, te paNa parAyuM ja che. tame dalIla karI zako che ke, AyuSyakama tA ame pote meLavelu che. ame porna khAdhelu che. teA pachI te AyuSyakama thI maLelA deha potAnA na kahevAya ? paNa jarAka samajo, bhADe rahelA gharanuM bhADu koNa cukave ? tame ja ke bIjA koI ? A bhADu tame dara mahine cUkavatAM hota to paNa ghara tamArU' kahevAya ke bhADutI ? lADu' tame pote tamArI jAte raLelA-kamAyelA paisAthI cUkavA chatAM ya ghara pAraku' ja kahevAya. tema ayuSyakama tame peAte bAMdhelu hAya chatAMya tenAthI maLelA deva-mAnava vagerene
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ].. [ ra01 deha to pArako ja pugalone baneluM che. AtmA jyAM sudhI paMgalanAM banelA zarIrarUpI gharamAM rahevAne tyAM sudhI tene AyuSyarUpI bhADuM cUkavavuM ja paDavAnuM che, ane tethI nakaka thope che ke AtmAne svataMtra rahevuM hoya te tene A deha vinA paNa rahevAya evuM koI sthaLa meLavavuM joIe. "mokSa e je mAtra evuM sthaLa che ke tyAM deha vinA rahI zakAya. jyAM AyuSyakarmarUpa bhADuM cUkavavAnuM hoye nahIM. mATe te ja sthaLa potAnuM kahevAya. AvA sthaLethI ApaNane kADhI mUkavAnI koInI tAkAta nathI. mokSa e evuM sthaLa che ke, jyAM mAtra AyuSyakarma , je nathI. eTaluM ja nahIM paNuM koI paNa jAtanAM karmo nathI, tyAM mAtra AtmA ja che. tethI te ApaNuM potAnuM je sthAna che. tyAMthI ApaNane keIpaNa pAchA pheravI zake tema nathI. ApaNe to siMdhdhabhagavaMtano vicAra karI rahyA chIe. name sidhdhANuM" ne bIjo artha karatAM TIkAkAra maharSie pharamAvyuM ke, "kadI ya pAchA na pharavuM paDe tevA sthAnamAM gayelA sidhdhone namaskAra thAva" temAM ApaNe eTalI vAta te siddha karI gayA ke "mekSa' e evuM svAdhIna sthAna che ke, tyAMthI ApaNane kaI pAchA pharvI na zake. paNa koI pAchA pherave te ja ApaNe te sthAnethI pAchA pharavuM paDe ema na kahevAya. je sthAna ApaNuM pitAnuM hoya te sthAna paNa ApaNane kaMTALe upajAve tevuM hoya, thAka pedA kare tevuM hoya ke aNagamo pedA kare tevuM hoya to paNa ApaNe tyAMthI pAchA AvIye chIe. jema ApaNe pitAnA ja baMdhAvela TaTTakhAnAmAM ApaNe jaIe chIe, tyAM koI ApaNane AvIne
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 ] [ zrI siddhapada kahenAra nathI ke pAchA pheravanAra nathI. chatAMya ApaNe kAma - patAvIne tarata pAchA pharI jaIe. kAraNa ke tyAM aNagame, kaMTALe, thAka, pedA thAya che. paNa mokSa e evuM sthAna che, tyA evuM sukha che ke na kaMTALe pedA thAya, na thAka lAge, ke na aNagamo pedA thAya. tethI ApaNane pitAne paNa tyAMthI pAchA pharavAnuM mana thAya tevuM nathI ane koI ApaNane te sthAnethI pAchA pheravI zake tema nathI. paNa mokSanA sukhane meLavavAnI tamane icchA thAya che kharI? je janma-maraNanA rajhaLapATathI kaMTALo pedA thaye hoya te mokSanI IcchA pedA na thAya tevuM bane nahIM. paNa tame badhA ahIM saMsAranA sukhamAM eTalA badhA phasAyelA che ke, mekSanI vAta Ave che tyAre "hA" mekSamAM javuM che ema bole cho to kharA paNa, dilamAM te ema ja thAya che ne ke tyAM jaIne karavAnuM zuM ? * tyAM ahIMnA jevuM sukha hoya kharuM? ahIM jevA baMgalAmeTara hoya? ahIM jevA mezazekha hoya? amanacamana hoya? " ***** .
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ - mekSanA sukhanI siddhi che je mokSanuM sukha kevuM che, te samajAyuM hoya te A prazna pedA thAya ja nahIM ke ahIMnA jevuM sukha tyAM hAya. ke nahIM? kAraNa; sarakhAmaNI paNa yogya vastunI vacce thAya, agyanI na thAya. koInAmAM buddhi kevI vadhAre che te pUchavuM hoya to ema pUchAya ke "zuM temanI buddhi brahaspati jevI che. koInI buddhi kevI vadhAre che, e jANavA mATe e na pUchIye ke zuM temanI buddhi gadheDA jevI che? ane pUchIe to ApaNe mUrkhatAnA pAtra banIye ke nahIM? mekSamAM zuM ahIMnA jevuM sukha che ke nahIM" e pUchavuM enA jevuM ja che. tethI jenI joDe sarakhAmaNI karavA. mAMgatA hova te vastune pahelAM samaje. ( mokSanA sukhanI je tamAre saMsAranA sukha joDe sarakhAmaNI karavI hoya te pahelAM tamAre saMsAranuM sukha kevuM che te ja samajavuM paDe. vyAkaraNanI bhASAmAM kahIe to kahevAya ke, upamA ApatA pahelAM upamAnanuM jJAna hovuM joIe. "tArUM mukha caMdra jevuM che." ema kahenAra je "caMdra kevo che e na jANe te mukha kevuM che e kevI rIte batAvI zake ? mATe mokSamAM saMsAranA jevuM sukha che ke nahIM tevo prazna karatAM pahelAM je mekSanA sukhane saMsAranA sukhanI joDe sarakhAvavA mathe che te. rIta batAvI prathA sa
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 ] [ zrI siddha* saMsAranuM sukha kevuM che tene te vicAra karo. mATe ApaNe ahI meAkSanA sukhanu' svarUpa varNavatAM pahelAM saMsAranu sukha kevu' che te vistArathI vicAravAnu che. ane te vicAratAM tamane samajAI jaze ke sa'sAranuM sukha e sukha che ja nahIM. mATe tenI sAthe meAkSanA sukhane sarakhAvI ja na zakAya. ane te samajatAM meAkSanA sukhanI sidhdhi paN thaI jaze ane tenu" svarUpa paNa samajAi jaze. k jo ATaluM samajI jaze te 'mAkSa' meLavavAnI anahada utka`DA pedA thaze. ane ae namA sidhdhANu " nAM sAcA artha spaSTa thaze. mATe ahIM ApaNe saMsAranuM mukha kevu che tenA pahelAM vicAra karavAnA che. " sa'sAramAM sukha che ja nahIM, te puNyAyathI sukha male tevu' zAstramAM zA mATe kahevAya che!'' jyAre tame pUche che ke, ahIMnA jevu. meAkSamAM 'mukha che kharU ? tyAre zAstrakAro tamArI sAme prazna kare che. saMsAramAM koI sukha jevI vastu che kharI ? zAstrakAranI dRSTimAM te sArA ya saMsAramAM koi mukha jevI vastu ja nathI. mATe tamArA prazna emane DhaMgadhaDA vinAnA ja lAge che. jyAre saMsAramAM kaI sukha ja nathI tA ahIMnA jevuM sukha mAkSamAM che ke nahIM e pUchavuM te bevakuphAi nahI' teA bIjuM zuM che ! prazna :-- jo saMsAramAM kaI paNa sukha ja nathI, tA zAstrakAre puNyAUthI sukha maLe che evuM varNana zA mATe kare che ? uttara :- kharI vAta che ke, zAstrakArAe puNyAithI sukha maLe tema jaNAvyuM te che paNa saMsAranA mehamAM phaselA prANIoe jyAre prazna karyAM ke' hasavuM ane raDavu
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana [25 khAvuM ane bhUkhyA rahevu, meLavavuM ane cheDI javu, sAra ane narasuM A bemAM bheda tA cAkakasa che ne ? amane raDavu, bhUkhyA rahevu ke je amArU hAya te. cAlI jAya te gamatu nathI, paNa hasavu -khAvu'meLavavu bhAgavavu vigere tA sArA lAge che. raDavA vigerene te ame duHkha kahIzuM paNa tenAthI virUddha je karavu game che tene sukha kahIzu. tyAre zAsrakArAe paNa tamArI A vAta mAnya rAkhI. temaNe vicAryuM ke sAcu' sukha te mekSamAM ja che. paNa te meLavavAnI budhdhi prANIomAM peDhA tA thavI ja joize'ne ? jo hasavuM, anukULa viSaye bhAgavavA manuSyane game. che tene mukha kahIzu te eka divasa tene sukhazabdathI je sAcu' 'sukha' che, te meLavavAnI icchA jAgaze. mATe bhale te peAtAnI iSTa kalpanA ane sayAgane sukha kahe! zAstranI paribhASAmAM A vAtane samajAvavI hAya te kahevAya ke, sa'sAranA iSTasa cAgA ane aniSTanA viyAgAthI je lAgaNI ke bhAvanA pedA thAya che tyAM sAcu' sukha nathI. chatAM ya zAstrakAroe tyAM sukha zabdanA prayoga karyo. che te upacAra che. arthAt saMsAranA badhA sukhA aupacArika che..vAstavika suqha nathI tema kahyu che. prazna :-ame 'sukha' mAnIne anubhavIe chIe, chatAM ya te vAstavika nahIM paNa aupacArika evuM kema ane ? hamaNAM tamArA prazna rahevA de. enA javAba AgaLa vistArathI vicAravAnA che ke, sasAranuM sukha aupacArika zA mATe ane mokSanu' sukha vAstavika zAM mATe
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ - na * 206 ] zrI sidghapada paNa e pahelAM thoDI zAbanI vAta paNa samajI le ke, upacArakone kahevAya-vastu kone kahevAya? ane vAstavika vastu kone kahevAya. A duniyAnA tamAma paDhArtho eka-bIjAnI sAthe jevI rIte koIka aMze maLatAM Ave che, arthAt samAna che tevI rIte eka-bIjAthI koI ne koI apekSAe judA paNa che.... che..ne che..ja... jema jIva'mAM ane AkAzamAM astitvarUpa dharma ke padArtha svarUpa dharma baMnemAM che. paNa AkAzamAM jema avagAhanA ApavAno-bIjI vastune sthAna ApavAne svabhAva che tevo svabhAva AtmAne nathI. ke bIjA keI dravyano paNa nathI. mATe te jaganA bIjA badhA padArtha karatAM judu che. tema "cetanA" ke upagarUpa dharma jevo jIvamAM te bIjA koInAmAM nathI. mATe te paNa duniyAnA bIjA badhA ja padArthothI judo che. Ama dareka padArtha potapotAnA lakSaNathI judA che. jyAM padArtha na hoya tyAM paNa te padArthanI kaI kAraNasara kalapanA karavI paDe tenuM nAma upacAra jema jIvane samajAvavA mATe koI citra derIe ke AkAzane samajAvavA mATe AkRti derI tene AkAza ke, jIva eve vyavahAra karIye te te citramAM ke AkRti jIvane ke AkAzano upacAra karyo kahevAya. jema koI rAjakuMvarano rAjyAbhiSeka nakkI thaI gaye hoya ke koI zeThane eka ja chokaro hoya, ane zeTha vRddha thavA AvyA hoya te badhA loko te yuvarAjane ke zeThanA
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 207 putrane ja rAjA ke zeTha kahe che te badhA upacAra kahevAya. kAraNa ke vamAnamAM te te rAjaputra rAjA ke zeThaputra zeDa nathI chatAM ya te zeDa ke rAjA banavAnA ja che. ema nizcita hAvAthI tene rAjA ke zeTha kahevAya che. ghaNI vakhata varasAda varasatA hAya che. tyAre loko kahe che sAkSAt anAjanA dANA varasI rahyA che. A upacAra che. tevI ja rIte kA mAM kAraNanA paNu upacAra thAya che. paNa ApaNe te ahIM te badhA upacAronI carcA karavA nathI kheDAM paNa eTalu ja samajavAnuM che ke je vastu je rUpe na hAya tene paNa koi kAraNavazAt te vastu mAnIne anyatra vyavahAra karavA tenu nAma upacAra che. mATe saMsAranA anukULa anubhavAne, padArtho vigerene je sukha kahevAmAM Ave che te vAstavika dRSTinu sukha nathI, paNa mAtra sukhanA upacAra ja che. have upacArane samajyA bAda tamArA praznane vicAra karIe ke, tame sa'sAranA anukULa padArthone, sAmagrIone sukharUpe anubhava karI rahyA che. chatAM ya te sukha' vAstavikarUpe kema nathI ane upacAra kema che te samajo, zAstrakAra maharSi umAsvAtijI ma. tattvArtha sUtranA bhASyanA aMte A vAta khUba suMdara rIte samajAvI che. tattvAtha eka evuM mahAna sUtra che ke je jaina mAtrane mAnya che. tene mAnavAmAM koInA yabhe nathI. diga Mbara, vetAmbara,mU te pUjaka,sthAnakavAsI,terApathI badhA sapraDhAyavALAe A zAsrane mAne che. mATe je sau potapeAtAnI mAnyatAno beTo AgraDa cheDI de ane peAtAnI mAnyAtA
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ ri08 ] . [ zrI sidhapada pite ja je tatvArthasUtrane mAne che, tene anukUla che ke nahIM. ATale vicAra kare te Aje je matabheda ane paMthabheda jovA maLe che, te jovA na maLe. paNa durAgrahI - AtmAo pitAnI mAnyatA majabUta karavA mATe pitAnuM managamatuM mAne che ane bIju choDI de che. A sUtra para digaMbaranA AcAryoe paNa meTI moTI 'TIkAo lakhI che. ane vetAmbara AcAryoe paNa TIkAo racI che. paNa kamanazIbInI vAta e che je TIkA khuda tattvAkAre pote banAvI che tene digaMbara matAnuyAyI mAnatA nathI. kAraNake je te bhASyane mAne te temanI mAnyatA TakI rahe tema nathI, ane tatvArtha mAnyA vinA cAle tema nathI. mATe bhAgane uDADyuM. paNa bhASya na mAne to ya koI buddhivALo ema kahI zake tema nathI ke digaMbaranI je mAnyatA che te sUtrathI siddha thAya che. paNa tene vicAra ahIM karavA besIe te mUla viSaya cAlyo jAya, A te tatvArthabhASyanuM nAma AvyuM eTale prasaMgathI ATalI vAta karI. ApaNe to temane temanA bhASyamAM sukha mATe zuM kahyuM che? te jevuM che. tenA pratyeka zlekonA arthane vistArathI vicAra karIne tamane samajAvuM che ke saMsAranuM sukha tamane anubhavamAM AvyuM hoya chatAM ya te aupacArika kevI rIte che? ene mokSanuM sukha vAstavika kevI rIte che? te umAsvAti ma. jaNAve che.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ vavecana ] [ 209 " lAke tu ihAthejI sukhazabdaH prayujyate viSaye vedanAbhAve vipAke meAkSa evaca // "" teo kaDDI rahyA che ke upacArathI ke, vAstavika rIte jyAM jyAM paNa tame sukha zabdanA prayAga kare che te madhAnA cAramAM vibhAga thai jAya che. A cAra vibhAgane cheDIne kAi bIje kyAMya bIjI kei vastumAM sukhasakhtane prayAga karI zakatA nathI, thai zakatA paNa nathI. 14 'viSayA'mAM sukhAdanA prayoga A duniyAnA tamAma padArtho e viSaye ja che. iMdriyathI jANavA lAyaka-bhAgavavA lAyaka badhAne viSaye kahevAya che. A viSayane paNa sukha ja kaho che ne? garamI paDatI hAya tyAre sAvara uparathI ThaMDA vAyarA vAya te te paNa sukha lAge che ne ! ane eTalA mATe ja te garamInA divaseAmAM havA khAvA mATe DhoDAdeDa thAya che. vaLI pA" DaMDInA divase Ave che ne garamInA divaseAmAM kharAma lAgelA agninI pAse doDI jAva che ne ? kema ? have te agnimAM sukha dekhAyu' mATe ja ne ! tIkhu` khAvA besA tyAre gaLapaNamAM sukha lAge mATe tenI pAse dADo ane gaLyu khAdhA pachI tIkhAmAM sukha lAge mATe tyAM doDA ne! zaheramAM rahenArane gAmaDAMnA dAmAM sukha dekhAya
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 ] [ zrI siddhapada mATe te gAmaDAmAM jaIne vase, ane gAmaDIyAne zaheranI jhAkajhamALamAM sukha dekhAya mATe te zaheranI galImAM rakhaDe ! - koI khaTAzanA rasIyAne kAcI kerImAM na dekhAya che ane koI mIThAzano rasiye zeraDImAM sukha dekhe che. mIThA phaLa phUlAdimAM mahA-AnaMda meLave che. Ama duniyAnA badhA padArtho eka yA bIjA prasaMge eka yA bIjA saMjogomAM eka yA bIjI vyakitane sukharUpe bhAsatA ja hoya che. ane eka vakhata sukharUpe bhAselA viSa paristhiti badalAtA kAramAM duHkha jevA lAge che. - have vicAra kare che, Ama zAthI thatuM haze! eka ja viSaya kema badhI paristhitimAM sukhadAyI nahIM lAgatuM hoya? ene e ja viSaya paristhiti badalAtA kema duHkhadAyI lAgatuM haze ! Ane vicAra karaze te cokakasa samajAI jaze ke "viSayamAM sukha ke duHkha kazuM che ja nahIM. * paNa ApaNe ApaNuM mehanA kAraNe ajJAnanA kAraNe koI viSayamAM dukhanI te kaI "viSayamAM sukhanI kalpanA karIe chIe ane sukhI ke duHkhI thaIe chIe, A kAraNe ja zAstrakAroe "viSaye" mAM vAstavika sukha che tema kahevAnI nA pADI che. chatAMya ApaNAM mahine kAraNe sukha na hovA chatAM ya upara jaNAvyuM tema sukhazabdane te padArthomAM "upacAra karIe chIe. jema nAno bALaka dariyAnA kinAre retInuM ghara banAve che. te vAstavika ghara DuM ja che? chatAMya temAM ghara je
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ vavecana ] [211 AkAra hAvAthI tene ya vyavahAramAM ghara kahIe chIe. tema viSayAmAM sukha ke duHkha na hovA chatAM ya temAM sukha ane duHkhane upacAra karavAmAM Ave che. kaheA ke te viSayamAM sukha ke duHkha kaMi che ja nahIM eTaluM ja nahIM paNa te kAine sukha ke duHkha pamADI zakatAM paNa nathI. je indriyonA viSayAmAM duniyAnA vividha padArthomAM kharekhara sukha ja hoya te kema adhI paristhitimAM te sukha na Ape? e viSayAnA ja guNa sukha hoya ke sukha ApavAne tenA svabhAva hoya te eka vakhata tenAthI sukha male ane bIjI vakhata sukha na male ? tema ane ja kevI rIte ? na bele ! jou' agni kevA che ? uSNu. tenA svabhAva zuM? garamI pedA karavAnA dajhADavAneAne! agni nAnA chekarAne ya khALe ane buDhDhAyane khALe ke nahIM? loDhAneya tapAve ane sAnAne ya tapAve ke nahI ? rAtre agnimAM hAtha nAMkhA te khaLA ane divase nAMkhe te na khaLeA evu' ane kharU? agnine tame pAte saLagAvyA hoya teA na khALe ane khIjAe saLagAvyA hAya to ja khALe ? AvA koi tAvata kharA ? AMkha mIcIne agninI zikhAne pakaDA tA ya bALe ane AMkha khullI rAkhIne pakaDe te na khaLeA ? gussA karIne AgamAM paDe te baLeA paNa hasatAM hasatAM paDe te na maLe!? Ave. koi niyama agni mATe kharA ? nA, ene svabhAva ja khALavAnA che. game tyAre... game te paristhitimAM.... game te vyaktine.... paNa agni teA bALavAnA ja, ene svabhAva garamI
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 } zrI siddhapada, pidA karavAne te rahevAno, rahevAno ane rahevAno ja! paNa "viSa" mATe tame AvuM kahI zake kharA ke je viSa" sukha ApanArA, te viSaye game tevI paristhitimAM game te kALe..... ane game te vyakitane sukha ja ApavAnA ? nA, eka ja bhejana khAtAM zarUAtamAM sukha Ape ane purUM thatAM thatAM te duHkhI duHkhI paNa karI nAMkhene! akarAMtiyA thaIne khAyA ja karyuM hoya te khAdhA pachIya kalAke sudhI duHkhanAM rodaNA cAlyA kare to te bhojanamAM sukha che ke sukha ApavAne svabhAva che te kema mAnI zakAya ? eka ja sonAnuM ghareNuM tamArI tijorImAM hoya to AnaMda Ape ane bIjAne tyAM cAlI jAya ke ceranA hAthamAM tijorInI cAvI AvI jAya che te ja ghareNuM duHkha Ape A taphAvata konA lIdhe? kAraNa e ja che ke, duniyAnA keIpaNa viSayamAM sukha ke duHkha nathI, sukhI ke dukhI karavAne svabhAva paNa nathI. paNa te viSaye mATe goThavAyelI ApaNuM mAnyatAo ane mamatva ja ApaNane sukhI ke duHkhI banAve che. eTale eTaluM te nakkI ja che ke, saMsAranA viSayamAM "sukha" zabdano prayeLa te thAya che paNa vAstavika draSTie joIe te te mAtra upacAra ja che. viSayamAM sukha na hoya te sArI duniyA te mATe kema prayatna kare che? prazna - je A badhA viSayamAM sukha nathI ja to sArI duniyA enI pAchaLa kema doDe che? zuM duniyA badhI ya mUkhe che ke viSayamAM sukha na hoya chatAMya tenI pAchaLa doDe?
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ]. [213 javAbaH--tamAre prazna che te mahattvane, paNa pahelAM e to vAta kare ke, tame sArI duniyA viSayenI pAchaLa deDe che ene kahyuM te tamArI "duniyA" eTale keAnI duniyA jJAnInI ke ajJAnInI ?. dekhatAonI ke AMdhaLAonI ? mUrkhAonI ke vidvAnonI? tyAgIonI ke rAgIonI? je tame jJAnInI, virAgIonI ke vidvAnanI duniyAnI vAta karatAM te, te badhAmAMthI keI A viSayanI pAchaLa doDatA nathI viSayenI pAchaLa doDavuM joIe tema mAnatA ya nathI ane kadI jANe-ajANeya tevuM kahetA nathI. hA, ema cakakasa kahe che ke, duniyAnA viSayane sukha ke duHkha mAnanAra ke te viSayethI pitAnI jAtane sukhI ke duHkhI mAnanAra mUkha che. mithyA kalpanAmAM rakhaDanAra che. - have tamAre zuM bAkI rahelAM mUrkhAonI duniyA te viSayenI pAchaLa kema deDI rahI che tema pUchavuM che? e ja pUchavuM hoya to javAba sIdho che ke, atAnI che-mUrkha chemaDha che mATe ja te viSaye pAchaLa deDI rahela che ane te "mehe prANIo viSa pAchaLa doTa mUkI rahyA che mATe ja te vyavahArathI upacArathI paNa tene sukha kahevuM paDe che, nahIM to upacArathI paNa sukha kahevAnI jarUra paData nahIM. paNa mahI AtmAo viSa pAchaLa paDI rahyA che. mATe viSaye ja sukha che, te sukha ApanArA che tevuM kaI paNa vicAravAna AtmA na kahI zake. hajAra gAmaDIyA bhegA thaIne jhaverAtane paththara TharAve, eTale zuM zANe jhaverI paNa tene paththara ja kahe. hajAre core maLIne corI karavAnA dhaMdhAne dharma kahe, eTale ke
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214] [ zrI sidhdhapada saMtapurUSa ke mahAtmA paNa tene dharma kahe! varSothI kaI mUrkhAo retImAMthI tela kADhavA mathI rahyA hoya, divasarAta parizrama karI rahyA hoya te te jene DAhyo mANasa paNa retI pIlavA besI jAya ke pIlanArane ema kahe "alyA! retImAMthI te tela nIkaLatuM haze ? A dhaMdho choDIne talanI pAchaLa mahenata kare te hajAramAM bhAganI mahenata karaze te ya saphaLa thaI jaze" A julma viSayane sukha mAnavA ke viSayamAMthI sukha maLI zake tema mAnavAthI thAya. mATe saMsAranA koI paNa viSayomAM sukha che ja nahIM te dIvA jevI spaSTa vAta che. paNa eka vakhata mANasanI jemAM kalapanA daDha thaI jAya che te viSayane te cheDI zakatuM nathI. khoTI mAnyatAne cheDI devAnuM sAmarthya mehanA jetarA toDyA vinA prApta thAya ja nahIM. ane AvA mehanA pariNAme ja duniyA viSayane sukha mAnIne tenI pAchaLa paDI che, paDI che, eTaluM ja nahIM paNa te kalpanAnA sukhane paNa meLavavA anekAneka prakAranA duSTakarmo kare che, anAcAre seve che, deva-guru-dharmane paNa jarUra paDe te UMce mUke che! ' rAya meLavavAnI lAlasAmAM keTalAya putrae pitAnA khuna nathI karyA? paisAnI mamatAmAM zIla jevA mahAbhUSaNa rUpa vratane paNa UMcA nathI mUkyA? vaLI AvA viSayanI prAptimAM ja duHkha che tevuM nathI paNa maLelA viSayanA rakSaNa karavA mATe keTalA verajhera jagADavA paDe che. ghara yudhdha paNa pitA potAnA rAjyanA rakSaNa mATe ja sarjAya che ne ? hajArenA duHkha niHsAsA ane lehI reDAya te paNa maLelA viSaya sAcavI zakAya ke kema e eka prazna che? vaLI jIvana sudhI kutarAnI mAphaka rajhaLI-rakhaDIne bhegA
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana 215 karelAM ane sAcavI rAkhelA viSA ' ne kAI' chInavI le che tyAre kevI kareADI hAlata thAya che. < viSayAnu' viSa kevuM bhayakara che! jarA vicAra tA karA ke, je mahenata karIne rojI-roTI kamAya che, te AnaMduthI jIvI zake che. paNa jenI pAse pahelAM pracura paisA hAya, jIvananI mAphka sAcavI rAkhyA hoya te temAMthI aDadhA cAlI jAya te sArU jIvana duHkhI thaI jAya ne? tyAre vicAra ke, viSayAmAM sukha che te vAta sAcI kevI-kevI rI1 ? mATe saMsAranA viSayAne sukha kyu che te mAtra ApaNI vyavahArika bhASAnA baLathI ja thru che. * nAstika paNa viSayAmAM sukha che tema sAbita na karI zake. , parantu jyAre AtmA dhIThA ane che tyAre evA prazna ..paNa karI bese che ke, bhale managamatA bhAgA bhAgavatAM rAge AvatAM hAya, iMdriyA nikhaLa thaI jatI hAya, apayaza ane apakIrti thatI hAya ane paraleAkanI tA vAta ja na karaze| emAM ame mAnatAM ja nathI, tethI amArA mATe te bhale kSaNanI tRpti hAya paNa e sukha te che ja ne! tamane yAda haze ke, AtmAne Ave prazna kema pedA thAya che? paraleAka nathI ema kahevAtuM kema mana thAya che? te mATe bRhaspatinA mata ane tenI utpatti vigerene vicAra AtmAne siddhi karatAM karI gayA chIe. te vakhate jaNAvyu` hatu` ke, jyAre mANusamAM atyaMta mUDhatA janme che, iMdriyanA viSayanI jhaMkhanA janme che, tyAre te A leAkanA rItirivAjone mAnavA taiyAra thatA nathI. te
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ '16 ] | zrI sidhdhapada paraloka ke je pratyakSa nathI tene mAnavA te kevI rIte taiyAra thAya ! ane paraleAka che tema mAnI letA AvA kSaNika bhAgonI pAchaLa bilkula nizciMta thaIne jIMdagI bagADI zake kharI ? AvA uMcA manuSyadeha gaTaranA gaMdApANI ulecavAmAM kheAI nAMkhavAnI hiMmata karI zake kharo ? te AvA nAstikone zu javAba ApavA ? zuM viSayA kSaNika paNa sukha ApanArA che tema kabUla karI levuM ? 1. h ! nA, kadI nahI. kharekhara viSayAnA upabhAgamAMthI je zAMti ke tenA jevA abhAsa prApta thAya che te sukha che ja nahIM paNa bhrAMti ja che. AnA mATe ApaNe eka dalIla AgaLa ApI ja dIdhI che ke, " jo managamatAM viSayAne upaleAga e ja sukha hAya te e evuM kayuM kAraNa che ke te viSayAnA upabhAga vadhatAM sukhane nahIM paNa duHkhane pedA kare che. je kSaNavAra mATe sukhane bhAsa karAve te pachI duHkhanA anubhava karAve te tene sukha' kahetAM duHkha kema na kahevu...! temane koI pUche ke, pANInA svabhAva kevA ! garama ke ThaMDA ? tame tarata ja kaheze ke pANIne mULa svabhAva te ThaMDA ja kahevAya. have koI kahe ke, 'kema garamI paDe ke te pANIne bIjI koI rIte garama karavAmAM Ave te te garama thAya che te tene garama ja kahevuM joie, ThaMDu na ja kahevAya ne. tyAM tame cAkakasa kahevAnA ke, bhale garamI ApavAthI pANI garama thayuM paNa tene svabhAva ThaMDA tA' kahevAya. kAraNa ke garama thayuM che te garamInA cege, paNa jo tene yAhu thoDIvAra mUkI de te TharavA ja mAMDavAnu . eTale tenA *
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 217 svabhAva te ThaMDe ja kahevAya. basa tyAre bhale kSaNamAtra mATe sukhano AbhAsa karI de chatAM ya indriyanA viSayo kahevAya te duHkha ja! prazna-nA; IndriyanA viSaye duHkha che tema nahIM. bhale tene meLavatAM lAlasA pragaTe che, virahanI lAgaNI pedA thAya che te duHkha heya paNa IdriyanA viSaye te sukha ja che ! uttara-ThIka; tyAre je IndriyanA viSaya duHkha na hoya paNa meLavavAnI jhaMkhanA ke te pachInA viyega-viraha e ja duHkha che ema kahe te IndriyanA viSayane upaleMga e sukha che. tema nahIM paNa upaga karatI vakhate manamAM rAga-dveSanA kAraNe je "hAza ma bhogavyA" "have mane zAMti thaI" A badhuM khUba suMdara che" "AkarSaka che" evA vikalpa e ja sukha che. paNa indriyanA viSaya te - sukha nathI ja ema paNa ame kahI zakIzuM, eTale bhale kadAca kaI ene duHkharUpe nahIM mAne paNa sukharUpe te mAnI ke manAvI zakavAne ja nathI. bhale; IndriyenA viSene tame duHkha kahevA taiyAra na , he ! amAre e kaMI siddha nathI karavuM ke indriyanA mana- gamatA viSaye duHkha ja che. paNa e puchavuM che ke, indriyanA badhA viSaye te sarakhA chatAM ya evuM kema thAya che, keIne > amuka ja viSaye priya lAge che ane amuka viSaye priya lAgatAM ja nathI, ane je priya na lAgatA hoya tevA IndriyanA viSe kema duHkharUpa lAge che? eka ja IndriyanA sarakhA viSayamAM gamatAM ane nahIM gamatAne takAvata che. e ja samajAve che ke, sukha-dAkha
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 ] [ zrI siddhapada viSayamAM nahIM paNa gamatA ane aNugamatAnI kalpanAmAM che. jarAka mananI kalpanA badalAI ke sukha duHkhamAM ane duHkha sukhamAM palaTAya ja ! kalpanA badalAtAM vAra zI ! strIne jAte pasaMda karIne paraNavA beThA hoya tyAM koI evI vAta sAMbhaLavAmAM AvI jAya ke kaI vicAra AvI jAya teA hAtha hAthamAM hoya ne gamatI na gamatI thaI jAya. keTalAya AvI rIte paraNatAM-paraNatAM pAchA lAgyA. keTalA vakhatathI karelI kalpanA koinA eka zabdamAM pharI gaI. vaLI pAchu ema thAya kema game tevu thAya paNa AnA vinA chUTako nathI, mATe DAhyA thaine je che temAM AnaMda mAne te game tevA aNugamatAne ya gamatu' banAvavuM paDe. Ama gamatu kayAre aNagamatuM thAya tenI ya khabara nahIM. ane kayAre chUTake na chUTake aNagamatAne gamatu karavuM paDe te ya khakhara nahIM. cAra dIkarA hoya ane eka tAphAnI hAya bIjA kamAtA-dhamAtA hoya te ceAtheA jhera jevA lAgatA hoya paNa e vadhu kamAvA mADe ke pelA traNa koi kAraNathI nIce gayA te ceAthA para hetanA megha varasavA mAMDe ! mATe nAstikane kahevu... ke tuM ya saMsAramAM kayAMyathI paNa sukha batAvI zake tema nathI. hoya te ahIM pakaDI lAva. sukha meLavavuM hAya tA mAnyatAomAM che. tyAMthI meLava paNa duniyAnA koI padAmAM sukha che tema nahIM ja kahI zakAya. A mATe eka dRSTAMta jANavA jevu che.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 219 " "sukha kayAMthI ? sukhI mANasanuM paheraNuM" eka rAjAne rAjamahelamAM rahyA-rahyA badhA zaibhava ane sAdhanonI vacce paNa kaMIka vicitra mane dazA jAgavA mAMDI. kayAMya tene sukha-cena na dekhAya, rAjamahelamAM jAya tyAre ema thAya ke A baMdhiyAra mahela khAvA Ave che, bahAra nIkaLe tyAre ema thAya ke pote Ama rAjA thaIne jaMgalamAM rakhaDe te zobhatuM nathI. dAsadAsI-rANIo sevA kare tyAre ema lAge che zAMtithI vicAra karavA detA nathI. bicArA kaMTALIne tene bolAve nahIM te ema lAge ke temane mArA pratye vaphAdArI nathI-prema nathI. gusse thaIne temane Thapako Ape ane javAba na Ape te ema vicAre ke mananA pApI che mATe javAba ApatA nathI. je dAsa-dAsIo javAba ApIne paristhiti samajAvavA jAya to ema lAge che ke pitAnI sAme bolavAnI dhRSTatA kare che. che. AvI vicAradhArAno bhAga banele rAjA bimAra paDe. maMtrIoe upacAra karAvyA. jo ke ene to upacAramAM kAvatrAno bhAsa thAya che, ane upacAra zarU nahatA karyA tyAre badhA lAgaNIzUnya ane paravA vinAnA dekhAtA hatAM chatAM ya te aMdarathI kaMI evuM samajatuM ke mane kaMIka rega thaI gayela che. eka divasa rastA para eka masta phakIrane eNe joyA, ane jotAMnI sAthe ja koNa jANe AnaMda AvI gaye. kSaNabhara mATe jANe enI badhI gamagInI cAlI gaI. paNa vaLI pAchuM badhuM yAda AvyuM ne duHkhI-duHkhI thaI gaye. phakIra teno bhAva pArakhI gayo rAjAe tene badhI vAta karI. rAjAe pitAne roga maTADavA kaI auSadha mAgyuM.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 ] [ zrI siddhapada phakIra kahe cheH "eka bahu suMdara auSadha che. jA, tuM koI sukhI mANasanuM paheraNa thaDI vAra mATe paherI le tA tAre badhe rega maTI jAya. rAjA...vAjA ne vAMdarAM traNe ya sarakhA. maMtrIone AjJA karI dIdhI. jAva game tyAMthI paNa keIsukhI mANasanuM paheraNa laI Ave, mAre badhe rega tenAthI maTI javAno che. paNa duniyAmAM sukhI hoya keNa ke tenuM paheraNa lavAya? mukhya maMtrIne bIjA maMtrIo joDe meLa nathI, mATe duHkhI che. bIjA maMtrIone mukhyamaMtrInI AjJAmAM rahevuM paDe che tethI duHkhI che. . - gAmanA vidvAne paisA na hovAthI dukhI ! lakSmIvAne tenI saMpattinA vArasadAre nathI mATe duHkhI che, garIbone bhIkha mAMgavI paDe che mATe duHkhI che, tyAre dhana-bAnya ane putra-putrIthI bharelA kuTumbIo taraphanA jhagaDAthI duHkhI, gAmanI sAsuo putravadhuo marI jAya ne kyAre bIjI vacce bIjI lavAya tenI rAha juve che, te putravadhuo sAsu gharaDI thaI jatAM kyAre mare ane kyAre sukhI thavAya tenI rAha jotI duHkhI thaI rahI che, jenA sAsu-sasarA marI paravAryA che te gharamAM ke saMbhALa lenAra vaDIla nathI mATe duHkhI che. Ama sArA gAmamAM pharIne maMtrIne keI sukhice te na maLe paNa ulaTAnI dukhiyAnI bahu moTI yAdIo taiyAra thaI gaI. rAjAe thoDA divase tapAsa karAvI kema koI sukhI mANasanuM vastra na maLyuM. ma trI kaheH rAjAjI! vasa te nathI mahyuM paNa " badhAe pote kema duHkhI che tenI moTI yAdI karAvI che. ApanI IcchA hoya te batAvuM "?
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] | 221 rAjA kahe AvI vAta zuM kare che ! gAmamAM madhA ja du:khI che, barAbara tapAsa karI, have koI ne pUchavAnu AkI te! rahetuM nathI ne ? ma'trI e hAziyAra che. kAMika yAda karatAM hoya tema kahevA lAgyA ke, '' hA mahArAjA ! gAmamAM eka jaNu bAkI che. ApanI AjJA hAya teA pUchI lauM ? rAjA kaheH are! tame keAnI rAha juve! che ? ene ahIM hAjara karIne hamaNAM ne hamaNAM pUchI le. maMtrI kaheH rAjA ! khelAvavA javAnI jarUra nathI, ahI ja hAjara che! rAjA vadhAre ukaLyA. matrIne kaheH " A mUDha kANu che, ene jaldI batAva. " keNu hajI bAkI rahyo che. maMtrIe dhIme rahIne rAjAnI sAme AMgaLI dharI kahyu: mahArAja ! Apane peAtAne ja pUchavAnuM AkI rahI gayuM che, " Apa sukhI che ke nahIM. " basa, A prazna sAMbhaLatAnI sAthe ja tene vicAra AvyA. kevA gamAra ! jo sArAya rAjyanA huM mAlika chatAM ca aujA sukhInI zeAdhamAM nIkalyA. mArA jevI sattAne samRddhi koinI pAse nathI, teA e badhA te bicArA kayAMthI sukhI hAya ! vaLI pAche vicAra Avye ke, peAtAne te ATa ATaluM duHkha che, tyAre sukhI koNa ? AvA vicArAthI rAjA eveA zUnya thaI gayA ke, matrIne kaheH jAva, rAjasabhA baMdha karo ! mArU mAthu bhame che. Akhare rAjAe zAMtithI vicAra karyAM. tene samajAyuM
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ rarara [ zrI siddhapada ke, sukha ane duHkha e nathI to rAjamahelamAM ke nathI jaMgalamAM. basa mAtra kalpanA pheravavAnI jarUra che. huM mArI kalpanAo avaLI-avaLI karI rahyo chuM. moTA rAjyanA mAlika hovA chatAM ya duHkhI chuM, paNa jyAM sudhI mArI kalpanA nahIM phare tyAM sudhI mane sukha paNa nahIM maLe. dAsa dAsIne bevaphA, maMtrIne kAvatrAbAja, jaMgalene carapuruSathI bhareluM kauM chuM ane duHkhI thAuM chuM. je A badhI mAnyatA badalI nAkhuM te mArA je sukhI bIje mArA rAjayamAM koI gaNAya ja nahIM. Ama sukha ne duHkha te kalpanAthI ja UbhA karavAnA hoya che, ane ka95nAthI ja nAza pAmatA hoya che. paNa mehAdhIna AtmAnI dazA evI vicitra hoya che ke, pitAnI mAnyatAthI ja sukha-duHkha pedA karate hoya che ke potAnI mAnyatAthI ja tene nAza karate hoya che. chatAMya duniyAnA viSayamAMthI sukha maLe che. jema kutarUM hADakuM cAle che tyAre pote ema mAne che ke hADakAmAMthI lehI nIkaLI rahyuM che. eTale hADakAne jorathI khAvA jAya che. lehI vadhu nIkaLe che. paNa jyAre lehI nIkaLI-nIkaLIne pitAnA ja dAMta nabaLA paDe che tyAre mUkIne bhAgI jAya che. tema ApaNe meLavIe chIe to kharekhara ApaNuM mAnyatAmAMthI ja sukha ke duHkha. paNa samajIe chIe ke, A duHkha ke sukha viSayamAMthI pedA thaI rahyuM che. - kutarUM to bicAruM sAruM che ke, hADakuM choDIne bhAge che. paNa ApaNe te evA mahI chIe ke, maravAnuM ya pasaMda karIye, paNa viSayane cheDI zakatA nathI.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayanuM sukha e duHkhaneA pratikAra mAtra che. kutarAnI jema ApaNe potAnA meDhAmAMthI nIkaLelAM lAhInAM ja ghuMTaDA bharyA karIe chIe ane mAnIe chIe ke, huM sukhI thayeA. paNu....sukhI chuM thayA....? viSayane meLavatA pahelAM je jhaMkhanA thaI tene pratikAra mAtra ja thayA che. zAstrakAroe jaNAvyuM che ke, viSayanI icchA-utsukatAM eka prakAranI taDapa AtmAmAM pedA kare che. AtmAne, dehane ane manane viSayanI IcchA pedA thatAM ja nabaLA karI mUke che. AtmAmAM dInatA pedA kare che. anAdikALathI AvA viSaye bhAgavavA chatAM AtmAne zAMti nathI maLI. chatAM ya viSayeAnI prApte thatAM ja AMtmAmAM utsukatA pedA thAya che. A utsukatAthI AtmA dIna bane che. "eka vakhata....masa eka vakhata....A sukha maLe te sAruM...' AvA bhAve pedA karAve che. anAdikALathI A ja viSayAe dagA karyA che; te badhu bhUlAvI de che. tamane kAine dArUDIyAnI khabara che? dArUnA nazA uttare ke tarata ja DhIleAhasa thaine paDe che. manathI ne manathI nakkI kare che ke, have khIjI vakhata te nahIM ja pIuM. paNa jevA dArUne jIve che ke tarata ja baMdhu
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrI siddhapa / 224] bhUlI jAya che. khasa A eka vakhata teA pI lauM have pachI kyAreya na pIuM tema nakkI kare che. vaLI pAche jyAre jyAre dArUnI bATalIne juve tyAre tyAre A ja yAda karate jAya che. je vakhate te dArUnI bATalIne juve che te vakhate tenA AtmAnI kevI dvInatA hAya che khabara che....? dArUne vyasanI banI gayA hoya te muMbainI gaMDhI gaTaramAMthI ya zIzeA upADI le. jo ekAda divasa na maLyA hAya ane koInI pAsethI zIze maLe tema hoya te dArUDIye; bhagavAnane tenA bhakta paNa nahIM kare thI ya vadhAre kAkaludI karaze. halakAthI ya halakAnI dADhImAM paNa hAtha nAMkhaze. jene aDakavA taiyAra nahIM hAya tevA mANasane mA-bApa kahevA taiyAra thaze. AtmAmAM dvInatA pedA na thAya te| Avu ane kharU ? jarAka, AMkhA kheAlIne vicAraze te khabara paDaze ke tameya jyAre viSayanA abhilASI aneA che tyAre kevI dInatA peTThA thAya che? kALe kADhatAM munine zAthI hasavuM AvyuM hatuM khakhara che ne....? sayamanI ArAdhanAmAM masta eka munine kAjo kADhatAM kADhatAM avadhijJAna thayu hatuM. temane adhijJAnathI joyu tA dekhAyuM ke indra jevA indra paNa iMdrANI AgaLa dIna banI gayA che. khinna thayelI IndrANI Indrane kahe che: " jo tame gheADA thaI jAva teA hu tamArU kahyuM karIza " " lAkhA vimAnanA mAlikane paNa viSayanI hIna-nIca bhAvanA pedA thatAM dIna--garIba thavuM paDayuM ane prinna thayelI IndrANInu kahyu karavuM paDayuM. "" munie joyu` ke ahIM paNa AvI vAto cAle che ane temane hasavuM AvI gayu. munane azvajJAnathI khabara paDI ne
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 vivecana J [ 225 hasyA. I dranI vAta teA ThIka paNa viSayeAnI IcchA purI karavA mATe tamAre je karavuM paDe che e tame ahIM sabhAmAM kahI zake! kharA ? zu AvA prasa MgeA tamArA jIvanamAM kAi nahI' hAya ke je Avu' hAsya pamADe? viSayeAnI icchA ane viSayAnI utsukatA kevI dInatA pedA karI zake che! AvA moTA Indrane paNa kSaNavAramAM jhukAvanArI e viSayAne meLavavAnI hAMza kevI haze ? bhalabhalA devAne paNu kSaNamAM hacamacAvI nAMkhanAra Indrane paNa jyAM AgaLa mANasa nahI paNa gheADo banIne UbhuM rahevu paDe e zu` ochI dInatA che....? duniyAnA viSayAnI pyAsa AvI ja dInatA pedA kare che. AtmAmAM jyAre AvI dinatA pedA thAya che tyAre mana to evu nabaLu thaI jAya che ke A viSayeAnI prApti sivAya jANe keAI tenA AdhAra ja na hoya! viSayanI prApti thayA bAda zu phAyadA thaze ? zu sukha maLaze? e kaze vicAra mana karI zakatu Mja nathI. sAra ane asArane ya vicAra karI zakatuM nathI.
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 che. TepInuM braza ane viSayanI khaNuja. ApaDI, jIpI * ApaNe jene sukha mAnIne beThAM chIe paNa te sukha nathI ja. eka mANasane hAtha para kharajavuM thayuM hatuM. kharajavuM thAya eTale vAraMvAra tyAM khaNavAnI-khetaravAnI khaNuja (IcchA) thAya. pele nakara vAraMvAra khaNyA kare. eka vakhata tenI najara tenA zeThanA TepI sApha karavAnA braza para paDI. TepInI mAphaka kharajavAvALo hAtha khaNavA mAMDe. ghasatAM ghasatAM majA AvI. tene te joyuM ke A sArUM braza che eTale gaye zeTha pAse. pagamAM paDIne kaheH "zeTha! mane eka cIja nA Apo"? zeTha kaheH "bala bhAi, zuM jarUra che" zeTha vicAratA haze ke pagAra mAMgaze paNa teNe te mAMgyuM "TepI sApha karavAnuM braza" zeThane kutuhala thayuM. temaNe kahyuM: "tuM TepI te paherato nathI, brazane zuM karIza"? pele kaheH "zeTha mAre kAMI TepI sApha nathI karavI. mane te juo khUba majhA Ave evI A vastu che. ane kharajavuM batAvavA mAMDe."zeTha kaheH "mUrkha ! khabara nathI tane hamaNAM lehI nIkaLaze ane pAkaze te hAtha paNa nahIM lagADI zake. AnAthI kAMI sukha maLatuM haze?" paNa pele kaheH "nA zeTha mane te majhA Ave che. mAre te joIe ja che. tamAre
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana] na ApavuM hoya te nA pADe. " zeThane thayuM A mUrakhane khabara nathI paDatI. ApavA do eka divasa, svAda cAkhaze eTale khabara paDaze. zeThe kahyuM: "tuM jANe le...paNa pachI phariyAda laIne AvIza nahi" nokara to jorajorathI ghasavA mAMDyo. thoDIvAramAM te cAmaDI ghasAI gaI ane lehI nIkaLavA mAMDayuM. have to jevuM braza aDe ke lAya lA....ya baLe. Akhare cheDayuM te kharuM paNa have game teTalI bUma pADe te ya zuM thAya? viSayanuM sukha paNa AvuM ja che. jema pelAne kharajavAnI caLa upaDatI hatI, jeTalI vAra braza ghase eTalI vAra zekAI jatI hatI, tema ApaNane paNa IndriyanI sAthe jeTalI vAra viSayane saMga hoya teTalI vAra khaNuja AvatI baMdha thAya, pAchI enI e dazA. jo viSayanI prApti e sukha hota to tenI prApti thatAM pahelA IndriyamAM khaNaja na upaData. A khaNaja upaje che e ja batAve che ke viSayanuM sukha e sukha nathI paNa duHkhanI rUkAvaTa che, mehanI jhukAvaTa che, AtmA mATe phasAvaTa che. chatAMya jinavacanane nahIM pAmelo napAvaTa A duHkhanI rUkAvaTane ja sukha mANe che !! jema cArebAjuthI mazInanA dhamadhama avAja cAlatA hoya ane ekAeka baMdha thAya te zAMtino anubhava thAya che, tema Indriyane viSaya prAptino ghoMghATa cAre bAjuthI cAlatA hoya che. viSaya prApta thatAM kSaNavAra te baMdha paDe che tyAre ApaNane tRptinI hAza mane kAMI maLyuM che te anubhava thAya che ane jarAka viSaya IndriyathI dUra khasyA ke tarata ja ghoMghApAchA cAlu thaI jAya che. mATe kahe ke
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228] [ zrI siddhadapa 'viSayasukha e duHkharUpa gati karatI AtmArUpe moTaranI breka mAtra che. * je viSayanI jhaMkhanAthI tamArAmAM duHkha pedA thayuM na hota te te viSaya prApta thaye tamane sukha maLyuM tema kadAya kahI zakata paNa viSayanI jhaMkhanA thayA bAda AtmAmAM je aratirUpa duHkha pedA thAya che te gajabanuM che. vicAre ke rasoI taiyAra hoya, bhANA para besADayA hoya, rasAInI sugaMdha maDhAmAMthI pANI choDAvatI hoya tevA vakhate kaI nakAme mANasa tamane maLavA Ave ne bhANu parathI uThavuM paDe te kevuM kAramuM lAge che ? meTuM kevuM bagaDI jAya che ? sukhe khAvA ya nathI detA, jarAya jaMpavA detA nathI e baDabaDATa paNa thAya che ne ? je bhejananI IcchAthI pedA thayela e taDapa duHkha na hatI te AvI dazA thAta kharI? mATe eTaluM te mAnavuM ja paDaze ke, viSayanI - jhaMkhAnAthI pedA thayela bheganI taDapa e duHkha ja che. kadAca che ke e tarka karavAvALe maLI jAya ke viSayanI jhakhanAthI pedA thatI taDapa e duHkha nahIM paNa sukha che te tene kahevuM dhanyavAda tArI buddhine ! bela eka miniTanI taDapa karatAM be miniTanI taDapamAM vadhAre sukha ke ochuM ? svAbhAvika ja che ke je taDapamAM sukha hoya te eka miniTanI taDapa karatAM be miniTanI taDapamAM vadhAre sukha hoya. mATe ene kahevuM ke tAre te viSanI prApti karavAnI jarUra ja nathI. kAraNake tuM viSayasukhanI IcchAthI pedA thayela taDapane ja sukha mAne che, te jIMdagI sudhI te taDapama ja rahyA kare. viSaya prApta thayA pachI te taDapa kSaNavAramAM cAlI jaze. to viSayane tAre bhagavUvA zA mATe? kahe e keNu A duniyAmAM che ke, dhI rIte jIMdagI sudhI
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 229 taDapate rahe ane kahe "huM sukhI chuM" e to jyAM sudhI talasATa pedA na thayo hoya tyAM sudhI dalIla khAtara koI kahe ke taDapa e sukha che paNa je tenI taDapa pUrI na thatI hoya te khabara paDe ke taDapamAM kevuM sukha ke duHkha che. ATalA badhA viSayo meLavyA chatAM-bhogavI rahyA chatAM ya ApaNe tenAthI sukhI nathI tenuM kAraNa zuM? mATe viSayanI IcchAthI pedA thatI taDapa e duHkha che. e nirvivAda vAta che ane e duHkha viSayanI prApti thatAM kSaNavAra mATe rekAI jAya che te paNa sAcI vAta che....paNa dAkhanA rekANane-duHkhanA pratikArane sukha kahevuM te cogya na ja kahevAya. chatAM ya jagatanA mUhAtmAone khuza karavA mATe mAnI laIe ke bhale viSayanI prAptirUpa kSaNika sukha e sukha hoya. paNa khyAla rAkhajo ke, te viSayanuM kSaNika sukha indri dvArA ja bhegavI zakAya che. indriye kevI rIte te sukha bhegavI zake che. temanI viSayane bhegavavAnI tAkAta keTalI ane kevI che e badhI vicAraNuM karaje. AMkha, nAka, kAna, jIbha ane cAmaDInA bhayaMkara regenuM svarUpa vicAraze eTale khabara paDaze ke, viSayanuM sukha e sukha che ke geLamAM ghaLIne ApI dIdhela lIMbaDAne ukALelo rasa che! paNa A badhAne vicAra karatAM pahelAM je viSane meLavIne AtmA mAne che ke mane sukha maLyuM te viSayanuM svarUpa kevuM che? rUpa, rasa, gaMdha, sparza, zabdanA guNa gALA dravyothI banelA jagatanA vividha padArtho e ja IndriyanA viSace che. mATe pahelAM e viSaye jene jotAM ja IndriyanI deodeDa zarU thaI jAya che te parivartanazIla viSaye kevA che tene vicAra kare. Aje je rU5 upara-je moDhA para-mohAIe
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ -r-- nAma 230 ] [zrI siddhapada chIe e ja mahe cAra varSa pachI phIkakuM dekhAya che, lehI -UDI jAya che, ghaDapaNathI karamAI jAya che tyAre jovuM gamatuM nathI. je bhejana thALImAM hoya tyAre pAMce ya Indriyane nacAve tevuM hoya che te ja peTamAM jaIne bahAra nIkaLe che tyAre pAMce ya indriye tenAthI dUra bhAgavA mAMDe che. zAstranA jANakArene te "viSaye" nuM svarUpa evuM pratyakSa hoya che ke, temane duniyAmAM sukha ApI zake tevA keI viSaye dekhAtA ja nathI hatA. A mATe mahAbuddhinidhAna subuddhi nAmanA maMtrInuM daSTAMta vicAravA jevuM che. " viSayanI vipariNumitA ane subuddhi maMtrI che. tattvane pAmelA mATe to kaI managamata ke aNagamata viSaya duniyAmAM rahetA ja nathI eTale tenI te vAta judI ja hoya che. paNa viSayone sukha mAnanArAnI dIvAnIyata eTalI hada bahAranI hoya che ke, AvA keIbairAgInI mahAtmAnI sAcI vAta samajIne tenuM sanmAna karavAne badale tevA vairAgI AtmAone mUDha ane mUrNa samaje che. paNa pote A parivartanazIla, kSaNamAM sAre ne kSaNamAM kharAba thaI janAra evA viSaye pAchaLa paDelA hoya che tenuM tene bhAna nathI hotuM. . eka rAjAne tyAM subuddhi nAmano jaina dharmanA marmane pAmele maMtrI hatA. eka vakhata rAjAe tene jamavAnuM notarUM ApyuM. rAjA paNa sAthe jamavA beThA che. rAjA pitAnI baDAI mAravA jema jema navA navA bhajana pIrasAtA jAya che tema tema bhajananI prazaMsA karate jAya che. maMtrI te samaje che ke AmAM prazaMsA karavA jevuM che zuM ? hamaNAM thALImAM je pudgale che te peTamAM jaze ane kadAca
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] - te pAchA nIkaLaze-ulaTI thaze te rAjAne hamaNuM khAvAnuM harAma thaI jaze. eTaluM nahIM paNa je kadAca khAtAM khAtAM ulaTInI yAda AvI jaze, to ya khAvAnI muzkelI paDaze eTale paramArthane jANela te maMtrI te kAMI prasaMzA karato ja nathI. rAjA vicAre che ke, "huM te maMtrIne buddhizALI samajato hato paNa A te janAvara jevo lAge che. AvA rasavALA bhajananI paNa kAMI prazaMsA karatA nathI. prazaMsA na kare te dhULa nAMkhI paNa huM prazaMsA karuM chuM temAM haMkAre ya pUrAvato nathI, gheDo ghAsa khAya tema khAye jAya che...." maMtrI samaje che ke, rAjAnA manamAM nArAjI thAya che eTaluM ja nahIM paNa rAjA samaje che ke mArI buddhinI harAjI thaI gaI che. mArI jIbhanI tArAjI thaI. che. paNa buddhizALI che eTale nakkI kare che ke, moTA joDe jIbhAjoDI karavAthI kaMI bAjI jItAtI nathI, avasara Ave vAta. rAjA te manamAM maMtrIne gALe dIdhA ja kare che ane chevaTe vicAre che ke, maMtrI jevA maMtrIne rAjakArabhAranI ATalI khabara paDe ane khAvA-pIvAmAM gama na paDe ema kema bane ? zuM abhimAnI haze, eTale prazaMsA nahIM karato hoya, zuM ene ghera mArA karatAM sArI vAnagIo banatI haze mATe tene mAruM bhejana gamyuM nahIM hoya. are? jaMgalInI jema ene ghera reTa ne kaDhI ja khAnAra haze eTale mArA bhojanano svAda nahIM samajI zake hoya." - tyAra pachI eka divasa e prasaMga banyuM ke, baMne jaNane sAthe jaMgalamAM javuM paDayuM jaMgalanI zarUAtamAM gAmanI gaTaranuM pANI bheguM thaIne eka nALAmAM bahAra AvatuM hatuM. durgadha to eTalI mAratI hatI ke keI najIka javAnI hiMmata ja na kare paNa raste tyAMthI ja hato eTale chUTako
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 ] [ zrI siddhapada nahI. rAjAe eka bAju nAka dabAvyuM ane bIjI bAju gheADA evA mArI mUkayA ke jhaTa tyAMthI dUra thaI javAya. paNa maMtrI te tattvajJAnI che e samaje che ke durgaMdha e paNa pugalanA svabhAva che. ane sugaMdha e paNa pagalane svabhAva che. 19 " je sumpiMgadhA te dubhigadhA je dumbiMga dhA te sumpiMgadhA. " A sUtrane raTI rahyo che. emAM mu'jhAvAnu, zuM, ane enAthI murajhAvAnu` zu` hatu` ? eTale te te jevI rIte cAle che tevI ja rIte ja cAlyA kare che. (6 rAjA vicAre che. A te khare bhATa lAge che." nathI teA ene bheAjananI sugaMdhanI gama paDatI ke nathI teA gaTaranI dudhanI gama paDatI. subuddhi matrI viMcAre che ke, * rAjAne zikhAmaNa ApavA mATe A prasaMga ThIka che " eTale ghera gayA pachI pAtAnA nAkarA pAse teNe gaMdI gaTaranu pANI magAvyuM. pahelA te badhuM pANI TArI nAMkhyuM. eTale moTA moTA kacaro TharI gayA pachI jhINI retImAMthI gALyu' jhINA jhINA rajakaNA paNa retImAM rahI gayA pachI temAM jAtajAtanA dravyo nAMkhyA ane be cAra divasa rahevA dIdhuM. jyAre badhA dravye bhaLIne sugaMdhIthI maghamaghATa thai gayuM. ane svAddiSTa banI gayuM tyAra bAda rAjAne jamA bAlAvyeA. rAjAne tyAM bhAjana hatuM tenA karatAM ya kaMi ghaNuM sArU bhAjana anAvyuM ane seAnAnA pyAlAmAM A pANI rAkhyu. rAjA te bhAjana joine eTalI praza MsA karavA mAMDayA ke na pUcheH " vAta. maMtrIjI! AvI rasAi te mArA rasoDe ya nathI banatI...." paNa jyAM pANI pIdhuM ke tyAM rasoinI vAtA ca bhUlI gayA. khasa ma`trIjI ! e batAvA ke AvuM : ,, (6
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 233 pANI tame lAvyA ja kayAMthI? mAre tyAM AvIne mArA bhAjananI prasa'zA na karI tyAre mane thayuM ke, ma`trIjImAM buddhi nathI paNa have samajAyuM ke AvuM suMdara bheAjana ane hA; AvuM suMdaratama pANI pInArA mArA bhAjananI zu` prazaMsA kare.? maMtrIjI! kAle mArA mANasA sAthe eka ghaDA bharIne AvuM pANI tamAre mekalavuM paDaze, " maMtrI paNa lAga ja joI rahyo hatA ane samaya maLye, rAjAjI ! A pANI te! kayAMya malatu nathI. meM keTalIya mahenatane aMte banAvyuM che. rAjA kaheH " emAM zu' che? mArA mATe krIthI banAvo." rAjAjI tenI badhI sAmagrI mArI pAse che, paNa tenu mULa draSya joI e te lAvavu khUkha muzkela che. mArA nokarI paNa te levA javAnI hiMmata karatA nathI. rAjA eTaleA te rasalAlacu thai gayA ke " are! mANasanuM zuM kAma che? huM' khuda jAte jaI ne laI AvIza, mArAmAM hiMmata che. ela, kayAMthI lAvavAnu che ? " ?? subuddhi kaheH " asa tyAre tA sauthI uttama, divase je jaMgalamAM ApaNe gayA hatA tyAre pelI khALa jatI hatI ne ? temAMthI eka ghaDo pANI lai Avavu' paDaze. " '' rAjA kaheH " maMtrI tamArU pharI gayu` lAge che. AvA duga"dhIvALA pANInuM temAM zaM kAma hoya ? zu' me'je pANI pIdhuM te te ja nALAnuM pANI hatuM ? " subuddhiH-( ThaMDe kaleje ) " hA mahArAja, Ape te divase je pANInI najIkathI pasAra thatAM nAke DUcA lagAvyA hatA e ja A pANI che. "
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 ] [ zrI siddhapada Akhare buddhi maMtrIe rAjAnA vizvAsa mATe pharIthI te pANI maMgAvI pharIthI badhA sa MskAro karIne 2 jAne khAtrI thAya te rIte pANI zuddha banAvyuM. HH A rAjA te banI gayA. basa AvuM ja che. avAk saMsAramAM AvuM durga Mdha mAratuM pANI paNa sugaMdhIthI maghamaghATa ane sugaMdhIthI maghamaghATa paNa AvuM. malina thai javAnuM. rAjAne vicAramAM caDelA joi matrI elyA: "rAjAjI, A ja kAraNathI me ApanA bhAjananI prazaMsA karI nathI, ane A ja kAraNathI meM meMdA pANInI pAsethI jatAM nAke DUcA lagADayA nathI. sArA ya saMsAranA tamAma padArthonuM tamAma indrayAnA viSayAnuM AvuM ja parivartIna thayA kare che.. mATe AvA parivartanathI duHkha ke sukha pAmavuM sajA ke majAne anubhava karavA e te kharekharI bevakUphAI che. viSayAnI vipa raNAmitA samajAi jAya te viSayA- ' bhAgA ke upabhAgeAthI sukha maLe che evI mAnyatA kyAreya pedA na thAya, viSayA kSaNakSaNamAM parivartana pAmavA vALA che. eka paNa kSaNa evI nathI jatI ke je kSaNe tamArA managamatA 'viSaya' jInAna banatA jatA hAya, IndriyanA pratyeka viSaya banyA pachI te pratikSaNe junA teA banatA ja jAya che ne ? ane jema junA thAya tema navInatA ne ANu uDI jAya che ke nahI ? belA che tamArI tAkAta ke viSayAne junA banatA aTakAvI zake? mAtra junA ane che tema nahI' paNa tadnana ulaTA paNa banI jaI zake che. sanatakumAra cakravartInu rUpavALuM zarIra eka kSaNamAM kevuM
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] 235 badalAI gayuM hatuM ? nAhIne rAjadarabAramAM beThA tyAM te sArU ya zarIra viSayama qhanI gayuM. eTaluM badhuM jhera temanA zarIramAM vyApI gayuM hatuM ke, temanA thuMka para mAkhI bese te paNa marI jAya. AvA kSaNa-kSaNa badalAtA padArtho sukha ApI zake kharA ? duniyAmAM tame vizvAsa keAnA para mUke che ? vAtAtamAM pharI janAra para ke sthira mANaso para ? ekavacanIo para vizvAsa che ke kSaNa-kSaNamAM uttarathI dakSiNa thaI janArA padArtho para ? tame vizvAsa teA mUke che ke A viSaye tamane sukha Apaze ? zuM AvA kSaNa-kSaNamAM vilAsImAMthI vinAzI banI janArA padArthonA AzI manI tame sukhI banI zakazo kharA ? rAjA te samajI gayA paNa tamArI samajamAM Ave che ke, AvA nArA viSayeAnI pAchaLa tamArI jIMdagI veDaphAi rahI che.? haMmezA bhUkhI indriyA eka mAjI viSaye te sAva vipariNAmI che; te khIjI khAjI jenA dvArA sukha meLavavAnu che te indriyAne svabhAva paNa kevA che te vicAravA jevuM che ! * indriyAnI pahelI Adata te e che ke, eka vakhata ene managamatA viSayanA paricaya thaI gayA eTale khIjI vakhata e te tarapha tamane ghasaDI gayA vinA rahevAnI ja nahi. jema keAi haThIlA bhikhArIne keAI paisA na Apatu' hAya ane tame tene paisA ApI dIdhA tA bIjI vakhata jevI tenI nejara tamArA para paDaze ke doDIne tamArI pAse AvI jaze. tame game teTalI gALa bhAMDazeA ke apamAna karaze! ke tamAze mAraze. paNa pelA evI naramAzathI vAta karaze--evI kAka
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 ] [ zrI siddhapada ludI karaze ke tamAre paisA Ape ja chUTake thaze. jema bhIkha mAMgatI vakhate pele haThIle bhikhArI kahezeH bhega bhogavI levA de, pachI kaI vakhata "zeTha ! eka daphe de de aba kabhI nahIM AuMgA..." tema indriye paNa ema ja kahevAnI basa A eka vakhata bhegI bhogavI levA de pachI koI vakhata mAMgaNuM nahIM karuM. ane je bIjI vakhata avasara AvyuM ke bhikhArInI mAphaka "raDavAnuM, kAkaludI karavAnuM zarU karI ja devAnI..." basa "have eka ja vakhata vadhAre dayA kare, atyAra sudhI tamArI dayAthI jIvI chuM ane tamArI dayAthI ja jIvavAnI chuM..." Ama jema pelA bhikhArI paisA ApanAra mANasane chetare che tema IndriyenA viSaye ane Indriya AtmAne chetare che. zAsakAroe IndriyanA A guNanuM varNana karatAM eka vizeSaNa indriyane ApyuM che. "nityaM tUSitAni ? Indriye "haMmezA tarasI che ema kahyuM che. AzcaryanI vAta che ne ke, reja bhega sevIne IndranI khAja utAratA chatAM kadI ya indriyone saMtoSa thaye nathI. saMteSa thavAnI vAta te dUra rAkho paNa jema jema indriyanA viSayane abhyAsa daDha thatuM jAya che tema tema manuSyamAM evI bhayaMkara pipAsA-tRSA saLagI uThe che ke tenA badhA ja sadaguNa temAM nAza pAmavA mAMDe che ane eka vakhata Indra ne je cIjane abhyAsa thaIgaye pachI te cIjano gulAma thaI ja gaye temaja samajavuM. saLagavA mAMDe tema ane pachI to AgamAM lAkaDA nAMkhavAthI Aga bhaDabhaDa saLagavA mAMDe tema indriyamAM paNa viSaya bhogavavAnI bAja bhaDabhaDavA mAMDavAnI. Indri parano AtmAno kAbu naSTa thaI javAno eTale vinaya-viveka-ucitatA badhuM baLIne khAkha
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 237 thaI javAnu, paralokanA duHkhanI vAta te dUra rAkhA paNa A lokamAM ya kUtarAnA jevA jIvane jIvavAnI dazA AvavAnI. aMteuramAM hajAro rANu e haze chatAM ya indriyAnI viSaya prAptinI jhaMkhanA para thoDA paNa kAbu nahIM hoya to halakAmAM halakA kuLanI keAI paNa rUpavatI para najara paDaze ke khalAsa. jANe kadI tene duniyAmAM kazuM joyuM ke bhAgavyu ja hAya nahIM tema tenI ja pAchaLa paDaze. jyAM sudhI te nahIM maLe tyAM sudhI eka bhikhArI karatAM paNa bhUMDI mane dazAmAM jIvavuM paDaze. ! kalpasUtramAM sAMbhaLe che ne ke 500-500 srIone mAlika kumArana`dI sAnI e devIone meLavavA AgamAM jhaMpalAvIne baLI maryA. viSayanA pApanI bhAvanA kAine jaNAvI te| zakAze nahI' mATe bahArathI hasatA ane adarathI tenI prAptinI jhaMkhanAmAM raDatA rahevu paDaze. rakhe kAI jANI na jAya tevA bhayathI hRdayamAM kapa-dhrujArI chUTatA raheze. tema chatAM jo icchAne vALavAnuM mana na thAya teA sama rAjavIone paNa zarama vinAnA-lAja vinAnA manIne peAtAnI IcchAne tRpta karavI ja paDaze. prajA sArI ya peAtAne kharAba kaheze, apakIrti thaze tenA vicAra sarakhA paNa karI zakaze nahi. zAstrakArAe hitApadeza ApatAM jaNAvyu` che ke, bhalA mANasA devanA bhoge AgaLa tamArA bhAga zuM visAtamAM che? chatAM ya AvA bhAgeAnI pAchaLa paDIne evI bhAvanA rAkheA che ke AvA bhAga bhAgavavAthI indriyA zAMta thaze ? mana zAMta thaze ? AtmA zAMta thaze ? A kevI mUrkhAI che. hajAro maNu rasa bharapura anAja khAdhA pachI paNa tRpti ((
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 ] [ zrI siddhapada keLavI zakyA nathI te hajI eka eMThA-juThA nirasa dANA jevA manuSyanA bhega bheLavIne tamArI indriye zAMta thaze evuM kevI rIte mAne che?" AvI vaMcanAmAMthI mukata thAva. paNa InyinA dhamapachADA evA jambara hoya che ke, AtmA potAnuM sarvoI nAMkhe che mATe zAstrakArano rasto mAne. nahIM te lAkaDAmAM Aga hemIne Agane zAMta karavAnI IcchA jevuM thaze. A vAta mAtra jenadharma ja kahe, che ema nahIM paNa jagatanA badhA ja Astika darzane svIkArI che. . gItAmAM zrIkRSNae paNa jaNAvyuM che ke.... "na jAtu kAmaH kAmaca bhegenepazAmyati haviSA kRSNavarmeva punarevAbhivadhate " Ama je indri dvArA tame tamane managamatA viSayamAM sukha meLavavA cAhe che teno svabhAva kevo che teno vicAra te karo. eka to viSa kSaNamAM badalAI janArA kapaTI manubanA vacana jevA che. pANamAM pedA thatA taraMge jevA che. bIjI bAju jenAthI te viSayano AnaMda meLavavA cAhe che te jAte AtmAnA vairI ja na hoya tema haMmezA atRpta rahIne jhaMkhanAnI hoLImAM saLagyA ja kare che. risA celI rAMDanI mAphaka jyAre juo tyAre kaMI ne kaMI mAMgaNI mahuM caDhAvIne pharatA na hoya tema herAna karyA ja kare che. IndriyanI bhegazaktinI maryAdA ane kaTu phle bIjI bAju indriyanI bega bhegavavAnI zaktio te maryAdita ja che. amuka maryAdAthI vadhAre samaya indriyana
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 239 viSaya bhAgavavAnI paNa indriya pAse tAkAta nathI. kharekhara A vicAratAM tamane peAtAne ja yA pedA nathI thatI ke hajAro-lAkhA prayatnA, apayaza, apo ne duHkhanA DuMgarA khAdyA pachI paNa je indriyanA viSayane bhAgavavArUpa uMdara prApta kare che te mATe tamArI pAse bhogavavAnI paNa zakti nathI. > ' jIbhaDI " lapalapa thAya tyAM sudhI khAdhA karo te thoDA ja divasamAM evA bhayaMkara roganA bhAga aneA ke rasane jANavAnI tamArI zakti ja khalAsa thaI jAya. kadAca nasIbadAra hA ne rasane jANavAnI zakti nAza na thAya teA ya jIbha para evA cAMdA ne phollA paDe che ke jIbha para garama rasAI mUkavA jAya eTale devatAnI mAphaka dajhAI ghA paDelA para mIThu lAge ne vedanA thAya evI vedanA thAya ke jIbhathIsahI paNa na zakAya. AvI dazA lA khApati ane karaDipationI paNa hAya ke nahi ? jyAM sudhI zikata hatI tyAM sudhI vicAra karyo ja nahiM ane khAdhA karyuM have kensara thayuM che. khAvAnu joI joine have dilamAM dAjhavAnu' ne ? kAI ne khAtAM juvA eTale jIbhalaDI teAphAna zarU karI de paNa jarAka vivekI hoya te tyAM ja jIbhalaDIne davAnA mATalA-DAkaTaranI seAya maraNanI khIka dekhADe ane jIbhane zAMta kare. paNa avivekI, viSayA mAM atyaMta zRdhdha hoya to e badhAnI avagaNanA karIne ya viSayAne sevavA taiyAra thAya. AvI che tamArI IndriyAnA sukha bhogavI zakavAnI tAkAta. A te sukha bhogavavAnI tAkAta kahevAya ke duHkha meLavI ApavAnI neAbata ? A tA eka ja IndriyanuM varNana karyuM... paNa bIjI cAranI dazAmAM ya kAMi aMtara che kharU ke AvI ne AvI ja
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 ] [ zrI siddhapada che? kahe ke eka-ekathI caDhe evI che. nAkathI suMdhavAno zokha karanArA keTalAyanA phephasAomAM rajakaNe evA bharAI gayA ke bharajuvAnImAM gharaDAnI mAphaka damIyala banI gayA. sinemA ne nATaka jevAnA cALA karanArAonI AMkhanI dazA e thavA mAMDI ke bAjumAM beThelA mANasane jovA mATe paNa DabbA jevA jADA cazmA paherAvA paDe che. sinemA jovAnuM choDAtuM nathI. paNa sinemA ane nATakamAMthI Ave che tyAre Akho evI duHkhADIne Ave che ke mAthuM ya ThekANe rahetuM nathI cakkara cakakara pharavA mAMDe che. | sparzanA sukhanI durdazAnI te vAta ja karavA jevI nathI. sArA zarIrane evuM nIcovI nAMkhe che ke game tevA pahelavAna paNa tenA phaMdAmAM paDayA te thoDA dahADAmAM maryA samaje. tyAre sAmAnya mAnavInI to zuM dazA thAya ? bhara. juvAnImAM kSaya jevA rogathI zAthI pIDAya che? zAstramAM te tyAM sudhInI vAta Ave che ke A sparzanA sukhanI IcchA je prabaLa thaI gaIkAbu rahyo nahi ane je kamanasIbe pUrI na thAya to te ja kSaNe te vyakitanuM maraNa thaI jAya. AvI te Apattijanaka IndriyanI sthiti che. vaidakanA badhA ya graMtha vAMcaze te eka ja vAta najare caDhavAnI ke jyAM IndriyanA viSayanI theDI paNa hada tUTI ke roga hAjara ja thavAno ane pachI te e roga eve julma karavAno ke pANIne khyAle sAme rahe, pIvAnI IcchA hoya, tRSA prabaLa lAgI hoya chatAM ya koIe mANasane deraDAthI bAMdhI dIdho hoya ane te mANasanI je dazA thAya, je duHkha thAya tevuM duHkha thavAnuM. mATe
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 241 upadezamAlAkAra dharmadAsagaNi ke je bhagavAna mahAvIranA hAthe dIkSita thayelA gaNAya che ane jeo avadhijJAnI hovAnuM saMbhaLAya che te pitAnA graMthamAM prazna pUche che ke IndriyAnI dazA te je tuM ema mAne che ke huM sukha jogavuM chuM paNa kharekhara zuM thAya che? teo pUche che... " je seva ki lahaI?"je viSayone Indriya dvArA bhagave che te zuM meLave che? che A praznano javAba ATalA-ATalA vakhata sudhI IdriyanA bheganA anubhava karyA pachI paNa ApavAnI tAkAta che? zuM meLavyuM che te javAba ApI zakAya? " teo ja jaNAve che. "thAma hAIdumbale hAI pAvaI maNussaduHkhANi ya anahemeNuM" A pAMca vastu prApti thAya che. 1 thAmaM hAI eTale IndriyanA baLane nAza. 2 durbalatAnI prApti. 3 vaumanasya. 4 dukhe. 5 AtmAnA deSa. vicAra kare ke, kSaNika sukhanI prAptinI vAta te bAjue rahI paNa ATaluM moTuM gumAvavAnuM lIsTa AvI gayuM, indriyanI dazA ja evI che ke je kSaNe bheganI IcchA thaI te kSaNathI ja tenAmAM hoya eTaluM jora karIne viSayanI pAchaLa paDe che ane kSaNabharamAM thAkIne letha thaI jAya. cAra-cha-dasa divasa lAgaTa sutAvinA sinemA jevAne AnaMda te mAnI jue. 16
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 ] [ zrI siddhapada khabara paDe ke tamArI Indriye taravarATa te bahu kare che paNa bhegavavAnI zakti keTalI che? AvI Indri pAsethI sukha levuM eTale sukha meLavavuM nahIM paNa mUrkhatA vadhAravI. viSayone bhogavyA pachI thAka lAge che ke nahIM? jyAre viSayone bhegavyA pachI indriyene thAkano anubhava thAya che tyAre zuM samajavuM ? zANuM thaIne samaje ke, viSayane tamArI indrie bhegavIne sukha nathI meLavyuM paNa jema mAthA para boja uThAvavAthI zarIra thAkI jAya che tema A indriyo paNa bhegane beja upADIne thAkI gaI che. je bhega-viSaye jarUpa na hoya to thAka kema lAge che? be ja upADyA vinA, parizrama karyA vinA thAka kevI rIte lAge? je viSanA bhega e indriya mATe thAka ke parizrama hoya te pachI sukha zuM? zuM be upADe e paNa koI sukha che? parizramathI zaktine-baLane nAza thAya che. paNa Indriyene svabhAva ja che ke bhaga bhegavatA parizrama karavo ja paDe ane tethI ja zAstrakAra jaNAve che ke " thAmaM hAI ' viSayanA sukhanA mATe talasatI indriye mAtra potAnuM baLa hAravA sivAya bIjuM kazuM meLavI zakatI nathI. ane "ati mAM lAgI jAya. be-pAMca-dasa-paMdara miniTanI maryAdAthI AgaLa cAlI jAya, ekadhAre viSayano AnaMda lUMTavA mAMDI jAya te "durbalatA hAjara che. kevala Indriye nahIM paNa sAruMya zarIra dvarbaLa thaI jAya. , , svAda te jIbhe karyo hoya paNa svAdanA bhaskA karatAM bhejana vadhAre khavAyuM ane apaco thatAM tAva AvI jAya te pANI paNa pI na zakAya. majA jIbhathI karI hoya paNa
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 243 sajA AkhA zarIra para thAya. majA pAMca miniTa cAlI hoya paNa khATale pAMca varSane ya jogavavuM paDe. A che viSayasukhanuM phaLa ane indriyane bhega bhegavavAnI zakita...! AvI durbaLatAo AvI jAya tyAre AtmAmAM ene udAsInatA-khinnatA pedA thAya che na pUcho vAta. A che vaimanasya. manathI viSaye chUTe nahi ne Indri dvArA aMdara pravezI zake nahi. baMne bAjuthI rahele AtmA AvA vakhate je anubhava kare che tenuM nAma ja che "vaimanasya." pitAnAmAM AvI gamagInI pedA thAya eTale jANe ke ajANe bIjA para gusso Ave. laDAI-jhaghaDA karatA jaIe ane tema-tema duHkha paNa vadhatuM jAya. A badhA ya karatAM bhayaMkara doSa te e che ke AtmAnA guNo te dUra bhAge che paNa bhayaMkaramAM bhayaMkara AtmadoSe pidA thAya che. AvuM viSayanuM sukha duHkhanA pratikArarUpe na hoya ema mAnIe te ya te viSayanuM sukha duHkhanI paraMparArUpa che. e te mAnyA vinA chUTako ja nathI. pitAnA rakSaNa mATe paNa viSayane upabhegasukha nathI tema mAnavuM paDe che. viSayanA sukhathI je duHkhanI paraMparA cAle che te eTalI badhI bhayaMkara che ke, puNya-pApa Aleka-paraleka na mAnanAra nAstikane paNa svIkAravI paDe che. kAraNa viSayanuM sukha te bhegave tene ja samaja paDe. paNa tenAthI utpanna thayelI duHkhanI paraMparA te badhAne khabara paDyA vinA rahe ja nahi. kahe viSayane upaga chAnAmAnA karI zakAze paNa tenAthI peidA thayela rega saMtADI nahi zakAya. vahele-De te
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244] [ zrI siddhapada jAheramAM AvavAne ja. viSayanA bhegathI pedA thayelI duHkhanI paraMparA te svIkAravI ja paDe che. je viSayanA bhAgarUpe bIjathI duHkharUpa vRkSa phAlatuM heya te bIja kharekhara sukharUpa hoya tema bane kharuM ? je viSaya-bhaga sukha heta to tenI paraMparAmAMthI sukha pedA thatuM hata paNa game tevA nAstikane paNa svIkAravuM paDe che ke, viSayane bhegAvyA pachI duHkha ane dardonI paraMparA cAlyA ja kare che. mATe ja to kaI paNa dharmamAM nahIM mAnanArane paNa DokaTara ne vaidyanuM te mAnavuM ja paDe che. bhego bhegavIne kSayanI bimArImAM paDelAne DekaTara kaheze ke bahAragAma jAva, patnI vinA ekalA rahevAnuM che, manathI paNa tene yAda karaze te vadhu jIvI nahIM zake. nAstika jIva che ke nahIM A vAtamAM bhale vAda-vivAda kare ane na mAne paNa pitAne jIva bacAvavAno prasaMga Ave ke tarata ja tene yogya prayatno kare che. jIva mAnavAmAM tene vivAda che paNa pitAno jIva bacAvavAmAM nahIM. tyAM te Astika ane nAstika baMne sarakhA che. mATe nAstika paNa. DokaTaranuM kahyuM mAnaze ane bairIne ya dura rAkhI sukI havA khAvA jaze. viSayanA upabhegathI pedA thayelI paraMparAne duHkha kahyA vinA nAstikanuM ke mahAnAstikanA bApanuM cAle yA tevuM nathI. dalIla karanArane ya koI rekI zakatuM nathI. saMskRtamAM kahevAya che ke, "vAdI bhadranAvazyati" vAda karanAra kalyA ne jato nathI. enuM kalyANa to mAtra potAnI vAtane game te rIte paNa sidhdha karavAmAM che mATe te game tevA taka karI zake che. nAstika tarkakAra enI e ja vAta AgaLa lAve che ke, AgaLa-pAchaLanuM game tema hoya chatAM ya kSaNa
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [245 mAtra mATe te viSayano upabhoga sukha pahoMcADe che. e vAta to sAcI ja che ne? jema phaLano svAda pAkyA pachI je amuka vakhata thAya che paNa pahelAM te te jamInano dravyarUpe ke vRkSanA ja rasarUpe hoya ane phaLa pAkI gayA pachI pAchA te ja kehavAI jAya che, tema bhale viSayanuM sukha pahelAM duHkhathI pedA thatuM hoya, upaga pachI zeka padA karatuM hoya paNa te chatAM ya pAkelA phaLanI jema temAM ca bhoga vakhate AnaMda Ave che. mATe te sukha ja che. " AgaLa ne pAchaLa, pahelA ne pachI baMne rIte AvI paDatA duHkhanA DuMgarene mAnya rAkhIne paNa jema viSayanA upabhegane kSaNika mAtra sukha ja kahevuM che ane te mahAmUrkha vepArI gaNavo joIe. keIka mUrkha vepArI bajAramAMthI dhadha karavA mATe-kamAvavA mATe kaI cIjanI kharIdI karavA nIkaLe. kharIdI karyA vinA te mAla maLe kayAMthI? ane mAla vinA vepAra karavAno zAne ? bajAramAM gaye te khare. eka rUpiyAnI cIjanA be rUpiyA ApI AvyA. ane vecavA game tyAre keIe eka Ane ApI tenI pAsethI cIja kharIdI lIdhI. pelA vepArIne badhA kaheH "teM beTa khAdhI." e kahe: "vepAra karyo ane huM eka Ano laIne ghera Avya.--e ja meM napho karyo." kaI mazkare hoya te javAba ApeH "kharI vAta che tArI... tuM sAje saMmeM pAchA AvyA, koI gAMDAnI hospITalamAM tane nA laI gayuM e ja meTe naphe che. eka Ane laIne Avye e te ghaNuM vadhAre thaI gayuM ". AgaLa-pAchaLano vicAra bhUlI javAnuM hoya te te mUrkha vepArI eka Ane laIne pAcho Avye te phAyado ja kahevAya ne? nAstikanI
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246] | [ zrI siddhapada AgaLa-pAchaLano vicAra karyA vinA viSayanA upabhegane sukha kahevAnI dalIla paNa AvI ja che. AvA mUkhanI joDe vAda na karI zakAya. chatAM ya tene kahevuM: "bela! viSayane upabhoga sukha che ne ? te badhAyane te meLavavAno hakka have joIe ke nahi? je badhAne te viSayanuM sukha meLavavAne hakka heya te viSayanuM sukha meLavavA mATe badhA game te prayatna kare te cAle ke nahi? eka ja strI mATe be rAjAenA khunakhAra yudhdho nathI thayA? eka ja jamInanA TUkaDA mATe hajArone lehI nathI reDAyA ? ratnanA banAvelA mugaTa mATe nAdAne medAne caDhI khedAna medAna nathI thaI gayA ? kahe viSayanA upabhogane sukha kahyuM tenuM ja A pariNAma che. je tene sukha na mAnyuM hota te te. duHkha che mATe choDI devA jevuM che, meLavavA jevuM nathI." ema samajAvI zakata. paNa je viSayanA upagane sukha mAnI rahyo che ane Akhare te AvA yudhe ja khelavA. eka rIte kahIe te cerI, jUTha, prapaMca, khUna, lUMTaphATa, durAcAra, atyAcAra, balAtkAra A badhA dukRtyane sArA svIkAranAre ja viSayanA upabhegane sukha kahI zake. kAraNake viSayano upabhoga sukha hoya to AnA sivAya tenA bIjA keI sAdhana che ja kayAM? Astika ke nAstika saune ya pitAnI Ijajata-AbarU, prANu, svataMtratA pyArA che ane tenuM rakSaNa viSayanA upa gane sukha mAnanArA kadI na karI zake kAraNake viSayanA. upabhegane sukha mAnyA eTale viSane saMgraha vadhe. saMgraha vadhe eTale vigraha (yuddha) jAgavAna? ane
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [247 . vigraha eTale ekanA saMgrahanA pApe anekAne nigraha (zikSA) thavAnI. A vigraha ane nigraha aTakAvavuM hoya te viSayanA upabhogane dUra mAnIne tyAMthI AkarSaNa cheDe ja chuTake che. duHkha na mAne te ya gumaDA paranI paTTInI mAphaka duHkhano pratikAra che, tema mAnavuM ja paDaze. zuM viSayanA upabhegane sukha mAnanAre Icchaze kharo ke kaI tenI pitAnI svataMtratA lUMTI le? koI jaMgalI prANa tene potAne ja pitAnI jIbhano rasa banAvI de? keIra ke guDe tenI potAnI ja. muDI capunI dhArathI paDAvI le? je AvI IcchA na hoya te viSayanA upabhegane sukha kahevAnuM cheDavuM ja paDaze. eka yA bIjA prakAre paNa tenA parathI pitAnuM lakSya ane AkarSaNa ochuM karavuM ja paDaze. nahIM te eka ja viSayanI prApti mATe eka-bIjA vacce gharSaNa ane duHkhanuM vaSaNuM (varasAda) thayA ja karaze. nAstika ke Astika, paralokane mAnanAra ke nahIM mAnanAra badhAne ya vadhu nahIM te potAnI jarUriyAta mATe rakSaNa mATe, potAnI UbharAtI IndriyenA UbharAne ThAravA mATe, eka yA bIjA prakAranA kAyadA ke niyaMtraNe lAvavA paDe che. jethI pitAnI jarUriyAto pUrI thaI zake. A ja pUravAra kare che ke, viSayanA upagane sukha kahenArAne paNa te sukhanA rastAo para niyaMtraNa lAdavA paDe che. jyAre AtmAne AnaMda-ezane AnaMda eve adUbhuta che ke tenI prApti mATe koI AvA niyaMtraNa goThavavA paDatA nathI. tyAM nathI kazAno saMgraha, nathI kedanI sAthe vigraha ke nathI sahana karavAne
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 ] [ zrI siddhapada ke nigraha ane te AtmAnA sukhanI ja ApaNe siddhi karI rahRAA chIe. te dvArA ApaNe "mo siddhANaM"nA arthane jANavAno che. pahajI ya vadhu sArI rIte saMsAranA kahevAtA sukhanuM varUpa amenisAtA samajavAnA che. viSayane upaga vAstavika rIte duHkhanI vAta te karI paNa hajI dukhanA abhAvane paNuM sukha mAnanArA keTalAka che, te te duHkhane abhAva kevI rIte sukhane bhAsa karAve che te jANavA jevuM che. jIta :
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhanA abhAvamAM sukha zabdane proga keTalAMka manohara viSane nahIM; duHkhanA abhAvane ja sukha mAnI beThA che! teo bicArA samajI zakatA ja nathI ke duHkha dura thavuM te alaga cIja che ane sukha prApta thavuM e alaga cIja che. paNa bhagavAna jinevaradevenuM zAsana jyAM sudhI hRdayamAM AvatuM nathI tyAM sudhI AvA bhrama sAcA lAge che, ane AvA bhramane dUra karavA mATe amulya mAnavajIvana veDaphI nAMkhavAnA prasaMge Ave che. nahIM to duHkhanA ochA thavAmAM sukha mAnavAnI kalpanA kema thaI zake ? jarA vistArathI samajI le ke duHkhane abhAva-tenuM ochuM thavuM ke dUra thavuM e sukha kevI rIte che? - TAipheIDane tAva Ave che. jANe che ne, dhIme dhIme zarIranI garamI vadhatI jAya. keTalI vadhe che e mApavAnuM yaMtra (tharmomITara) mUko eTale khabara paDe ne? have dhIme dhIme tAva vadhato jAya ema vadhatA-vadhatA 100,101, 102 thaIne 106 sudhI pahoMce. jema tAva vadhato jAya ema duHkha paNa vadhatuM ja jAyane? 100 karatAM 101 DIgrI para vadhAre tenA karatAM 103 DIgrIe vadhAre ane tenA karatAM 104
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 ] [ zrI siddhapada DIgrI para vadhAre ane 105 pachI 106 DIgrI thAya eTale te badhAMyanA jIva UMcA thavA mAMDe ! mAMda paDanAre te "yamarAja ne jovA mAMDe, paNa....je e pAMcanA cAra thaI jAya te? badhAMyanA meDhA para AnaMda Ave ! bimAra paDanAre ya chUTakArAne dama le, have marI to nathI ja javAne ema khAtrI thavA mAMDe. jarA vicAre ke, 105 thI 104 thaye tyAre tenI manodazA kevI haze, ane 103 thI 104 thaye tyAre kevI 103 thI 104 thAya tyAre kevuM duHkha lAge che, ane 105 thI 104 thAya tyAre ke AnaMda thAya che ? ane temAM ya DokaTarane lAgatuM hoya ke cAra dahADA sudhI phAyade thAya tema nathI ane eka ja divasamAM badhuM ThekANe paDI jAya te AnaMdanI sImA na rahe ne! paNa 105 thI 104 tAva thaye ke eka ja divasamAM tAva utarI gaye temAM sukha kayuM maLyuM? basa duHkha ochuM thayuM ke duHkha gayuM ene ja sukha samajyAre ? mAla kharIdI lIdhuM ane pachI tamane khabara paDI ke bhAva nIce cAlI javAno che paNa bajAramAM keIne ya tenI khabara nathI eTale tame je bhAve lAvyA hatAM te ja bhAvamAM mAla veMcI nAkhe ane bIjA badhAM rahI gayA. bIjA badhAne nIce bhAve veca paDe. tamane zuM thAya? "hAza! mane khoTa na gaI, huM bacI gaye, ema ja ne ?" tyAre vicAre ke tamAruM sukha e ke bhAvimAM je duHkha AvavAnuM hatuM te na AvyuM mAla muddala bhAve veca paDe temAM phAyado zuM thayuM?
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 251 paNa je nukazAna thavAnuM hatuM te na thayuM tene ja tame sukha kahA che ne! je gADImAM besIne tame musApharI karatA hAya te gADIne koI akasmAta naDayA ane tamArA sivAya bIjA badhAMne nAnI-moTI kAipaNa ijA thaI ane mAtra tame ja khacI gayA te zuM lAge ? "vAha ! huM kevA khacI gayA adhAMne nukazAna thayuM chatAM ya A khadAne ka MI na thayuM. e te pApa kare tene thAya" Ama kahetAM ane vicAratA keTaleA AnaMda meLavA che, paNu.... bhalA bhAI ! jarA vicAra karI ke, ATale badhA AnaMda mAneA che te zuM maLyuM? khadhAne duHkha Avyu' ane mane na Avyu', badhAM phasAi gayA ane huM' macI gayA A ja ke bIjuM kaMi ? have, tamAre raste cAlavAnA prasaMga kayAMthI hAya. paNa keAI vakhata prasaMga paDe ane dhAyu hoya ke amuka sthaLa. e mAila ke traNa mAIla dUra che paNa keAIe nAnA raste batAvI dIdhA ane mAIla ochuM thaI gayuM te eka mAIla cAlyA che tenuM duHkha paNa bhUlI jAva ne ? mAIla Achu cAlavuM paDayu temAM eTala' te sukha kevI rIte AvI gayuM ke be mAIla cAlyA hatAM tenuM duHkha paNa bhUlI gayAM. tamArA e ja javAba che ne ke A rastA na maLyA. hAta teA eka mAila vadhAre cAlavu' paData ne ! basa tyAre eka mAIla echuM thayu' e ja tamAru sukha che? Ane te sukha kahevAya ke duHkhaneA abhAva kahevAya ! sAcu' pUche te ajJAnI gadheDA jevI ApaNI dazA che. kuMbhArane pUchajo ke " te gadheDAne kevI rIte calAve che? " jo e maNu khAjo eka gAmathI bIje gAma laI
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25ra ] [ zrI siddhapada javAne hAya tA kuMbhAra pahelethI Dabbala meLe caDAvIne tene ubhA rAkhe pachI gheADIvAra thAya eTale aDadhA bejo Ache karI nAMkhe. pelA gadheDA aDadhA kheAjo ocho thAya eTale Ana mAM Ave ne ? bicArA hAza'bhAra Ache thaI gayA ema mAnI sIdhu-sIdhuM cAlavA maMDe. e macchu bhAra Ache thaI gayA eTaluM duHkha echuM thayuM ema samaje che paNa e maNanA kheAjo mAthA para paDI rahyo che te samajI zakatA nathI. AvI rIte ApaNe paNa duHkha ochuM thAya tene sukha kahI rahyA chIe. AvA sukhanA anubhavI tame pUche che ke, " ahIMnA jevuM sukha mekSamAM kharU? " te samaye kharekhara zAstrakArone ema ja lAge che ke, A mUDha AtmAe kevA prazna pUchI rahyA che ? je duHkha AchuM thAya che ke sukha pedA thAya che e paNa samajI zakatA nathI tevAnA praznanane javAba zu ApaveA? mATe zAstrakAro vAravAra kahe che ke, " ahIMnA jevuM sukha mekSamAM che ke nahIM ? ema pUchatA pahelA ahI' kaI sukha hAya to te batAvA ? " je vastu ja batAvI nathI zakatA te vastunA jevI vastu lAvavI samajAvavI kevI rIte ? "duHkhanA abhAva sukha hoya tA tame duHkhI zAthI ?" vAMjhaNInA putra che ja nahIM teA vAMjhaNInA putra jevA gAvAvALA lAvavA kayAMthI ? koIpaNa vastunA abhAvane te vaLI keAi vasturUpe mAnI zakAya kharI? duHkhanA abhAvane ja tame sukha mAnavuM tevA Agraha rAkhatA hai| te tame du:khI che evA tamane Iya anubhava ja thavA na joie ! kAraNake eka sAthe AvI AvIne tamane keTalA duHkhA AvavAnA hatA. be....cAra....che....Aha....deza.... ...sA....asA
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 253 hajAra ke lAkha. paNa.zuM duniyAmAM ATalA ja duHkha che ? bAkInA badhA duHkha AvyA nathI mATe te duHkhano abhAva. tame anubhave ja che. duniyAnA bIjA badhAM duHkha te tamane. AvyA nahIM ne? to pachI tame sukhI ja che. paNa....vAta te ulTI ja che. sAruM rasadAra bhejana hoya, batrIsa pakavAnna ane tetrIza jAtanA zAka sonAnA thALI vATakAmAM AregyA hoya ane bhUlecUke kAIka mIThAImAM kaDavI. badAma nIkaLe, je Ave vakhate tamane duHkhanA abhAvamAM ja sukha lAgatuM hoya te keTalI zAMti thAya? "kaMI nahIM, eka ja badAma kaDavI nIkaLI che ne ? bIjI badhI te sArI hatI ne ? kadAca badhI ja badAma kaDavI nIkaLI hAya te paNa ema ja vicAre ne ke, A batrIzeya pakavAnna je rasa vagaranA nIkaLyA hota te keTaluM duHkha thAta? tevuM dukha te nathI paDyuM ne? mATe huM keTalo sukhI chuM" paNa. tyAM te A badhuM ya bhUlI javAya che. tyAM A badhA duHkhAnA. abhAve sukha nathI anubhavAtuM paNa eka kaDavI badAmanuM duHkha ja herAna karyA kare che. putra na hoya te kevuM duHkha thAya che? je duHkhano abhAva ja sukha hota to duHkha na ja thAta ne? kAraNake putra hota ne kadAca bALapaNamAM marI gayA hota to ? paNa che ja nahIM mATe evuM duHkha to nathI ne? putra hatA ane nAnI uMmaramAM marI na jAta paNa regI thaye heta, regI na hota ane sAre hata-paNa vyasanI hota, bApanI kIrti para pANI pherave te heta tenA karatAM te nathI te vadhAre sukhI chuM te anubhava thAya che? je duHkhanA abhAvane ja sukha mAnavA beso to kaIpaNa vastu hevI enA karatAM na havAmAM
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 ] [ zrI siddhapada ja vadhAre 'sukha' mAnavuM paDe ne ? che, evuM mAnavAnI taiyArI ? nA, tyAM tA chekara na hoya tyAM sudhI ema ja kahevAnA ke. bhAI ! gAMDA-ghelA paNa karI hAya teA bApanuM nAma teA raheta ne! are! bIjuM kaMI na karata te bApane dAha mUkavAnA kAmamAM Avata ne ! AvI rIte nathI tenuM duHkha thAya che. " ziyALanA saMtASa e chupA saMtApa che " praznaH--bhale duHkhanA abhAvane sukha mAnavuM e khATu hAya ane te vAstavika sukha na hoya paNa je vastu nathI chatAM ya tenA vinA sukha mAnIne rahe che eTale sa teASI tA kahevAya ja ne ? javAma:-vAha ! bhAi, vAha ! kharA tamArA sa'teSa !! A tA evI vAta che ke, " bhAIne kAI denAra nahAya ane khAI ne koi lenAra na hoya eTale eka-bIjAne e--bIjAnu' mehuM jovuM gamatu' na hoya teA ya pelA pelIne kahe ke, 'tu' devI jevI che' ane pelI kaheH * tamArI te kAMI vAta thAya ! tamArI AgaLa te iMdra paNa pANI bhare ! , ' , 6 bhalA bhAi ! sa MtoSa teA vastunI icchAnA nAtha thAya tyAre kahevAya. icchA ghaNI-ghaNI karI hAya ane hAthamAM na Ave pachI kahIe ke, * hA....hA.... ApaNane tA saMtASa che. je maLe te cAle. 'paNa.... maLe nahI pachI saMtASa na kare teA zu' saMtApa kare ? saMtApa kare paNa maLe zu' ? eTale chevaTe sASa para AvavuM paDe. paNa tevA
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 255 sateASamAM te satApanA bhArelA agni che. ane....tethI ja maLavAnI jarA AzA baMdhAya eTale badhuM UMcuM mUkAya jAya che. cr "" joSI kahe ke, " kAi rIte tamArA nazIbamAM putra che ja nahIM. " tyAre kahe ke, "ThIka bhAi ! ApaNane chUTA rahevAmAM khUba satASa che. paNa.... jyAM kAI TIppaNu laine Ave ne kahe ke, nA, tamane putra thAya evuM che. paNa jarA gAmanI bahAra deva che enI pUjA karo to badhuM ya thaI jAya " te vakhate sa'teSane kayAMya khIMTIe mUkI de che. tr gurumahArAja kahe, " bhAI ! nazImamAM haze te maLyA vinA nahI rahe, zA mATe mithyAtvI devAnI pAchaLa paDA che ? " gurunA zabda kAnamAM na jAya te vaLI gaLe tA zu' utaratrAnA hatA ? vaLI gurumahArAja kahe, " atyAra sudhI te kahetA hatA ne ke ApaNane te AvI ja jI...6gI game che, chekarAvALAne keTalI upAdhi hoya. e badhuM bhUlI gayA ? " mADhe te zuM kahe paNa manamAM vicArA ke, " mahArAjane zuM khabara paDe ke bApa banavAmAM kevI majhA che, e teA na thavAnA hoya tyAM sudhI ema ja kahevAya ne!" AnuM nAma saMtASa nahI' paNa ziyALanA jevI luccAI kahevAya....AtmavaheMcanA kahevAya. eka ziyALabhAI jaMgalamAM gayA. sarasa majhAnA drAkSanA mAMDavA jovAmAM AvyA. jotAM jotAM evI te khAvAnI IcchA thaI gaI ke hajI teA drAkSa vela para che ane ziyALanu' meAtuM pANIthI bharAi gayuM. basa....have teA kUdakA mAravAnI ja vAra che ne! mAAM kUdakA eka...e....ane traNa cAra....pAMca vAra kUdakA mAryAM paNa drAkSa tA eTalI uMcI
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ baranA paNa ziyALa che Ama 256] [ zrI siddhapada hatI ke kaMI hAthe Ave evuM na hatuM. Akhare ziyALabhAIe vicAryuM, A drAkSa te kaMI hAthamAM Ave tema lAgatuM nathI ane phegaTamAM jeTalI vAra kUda chuM eTalIvAra paga pachaDAya che e judA. je vadhAre kUdavA jaIza te drAkSa te dUra raheze paNa paga te cekasa bhAMgaze. paNa kare zuM? jIbha te evI bhInI thaI gaI hatI ke pagane teDIne ya zAMta thavA IcchatI hatI. paNa ziyALabhAI eTale te luccAImAM eka naMbaranA. jIbhalaDIne samajAve che "gAMDI! AmAM te zuM mahAya che? A to khATI che. khAIza te ya kaMI AnaMda nathI AvavAne nAhaka zA mATe lalacAya che?" ama jIbhane samajAvI malakAtA-malakAtA cAlyA. huM ke DAhyo chuM je pAcho pharyo na hota te jIbha khATI thaI jAta. kevA dukhamAMthI bacI gaye! zuM Ane tame saMtoSa kahevA mAMge che? "drAkSa khATI che," e vicAravAno samaya kayAre hate? kUdake mAratA pahelAM ke pachI? ane kUdako mAryA pahelAM ja khabara hatI ke drAkSa khATI che, te kUdako mAryA zA mATe? drAkSa jhADa parathI nIce paDI nathI, cAkhI nathI, chatAM ya kevI rIte nakkI karyuM ke khATI che. malI nahIM eTale ja khATI che emane?" Ama jene saMsAranA viSaye tenI icchA hovA chatAM ca na maLe ane te vicAra kare ke, hA huM ke. sukhI che te te saMtoSa nathI paNa koInA para rASa kADhavAno raste maLatuM nathI mATe AtmAnA dezane paSa karavAne melo gheSa (avAja) che. sAcA arthamAM kahIe to e saMtADelo saMtApa che.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 257 sAce saMtoSa to icchAnA tyAgamAM che. paNa ApaNe te ahIM e ja vicAravAnuM che ke, duHkhane abhAva, ke je kaI rIte sukha nathI temAM paNa mahAdha banIne ApaNe kevI rIte rAcI rahyA chIe! RyAyika mUkhatA A te naiyAyikanA jevI mUrkhatA che ke prakAzanA abhAvane aMdhakAra mAna. nyAyadarzanakAra kahe che ke, prakAzane abhAva ja aMdhakAra che. aMdhakAra jevuM kaMI nava che ja nahIM. ene pUchavAmAM Ave ke zA mATe prakAzane abhAva aMdhakAra che? te kaheze ke prakAza na hoya tyAM ja adhakAra hoya che. te aMdhakAra evuM juduM dravya zA mATe mAnavuM? prakAza nathI tenuM nAma ja aMdhakAra. ApaNe sauthI pahelAM tene e prazna pUchavuM joIe ke - ghaDe nathI tyAM ghaDAno abhAva ? mANasa nathI tyAM mANasane abhAva ? paTa (paDuM) nathI paTane abhAva ? A badhA sthaLe ghaTane abhAva. paTane abhAva, e ja zabda prayoga vaparAya che. temanA mATe koI svataMtra [ abhAvIya pratigitAnA bhAna vinAnuM ] para che ja nahiM. ( arthAt prakAzanA abhAvanuM jema aMdhakAra nAma che tene choDIne bIjo koI evo abhAva batAvI de ke jenuM AvuM svataMtra nAma hoya. AvuM [ abhAvIya pratiyogitAnA 17
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 ] [ zrI siddhapada bhAna vinAnuM ] svataMtra pada ja sUcave che ke, "aMdhakAra e prakAzano abhAva nathI paNa eka svataMtra ja dravya che. vaLI tenI evI mAnyatA che ke aMdhakArane kaI jAtanA rUpa-rasa-gaMdha ke sparza vigere guNe cheja nahIM mATe aMdhakAra nAmanuM keI dravya nathI. paNa A mAnyatA paNa khoTI che. tenAmAM paNa rUpa.-rasa -gaMdha. sparsa vigere guNe che paNa te eTalA badhAM aspaSTa hevAthI ke lagabhaga tyAM aMdhakAraja hoya eve pradeza ApaNuM anubhavamAM Avato nathI hote, mATe ApaNane spaSTa khyAla Avate nathI kAraNa ke rAtre amAzanI ghora rAte paNa tArAone prakAza te hoya che ja. paNuM ApaNe spaSTa rIte joI zakatA nathI mATe aMdhakAra che tema kahIe chIe. paNa...jema kerImAM khaTAza ane mIThAza baMne eka ja kerImAM, eka ja sAthe, eka ja vibhAgamAM nathI rahetI paNa khaTAza ja rUpAMtara thaIne mIThAzamAM pariName che. tema prakAzanA pudgale ja rUpAMtara thaIne aMdhakAramAM pariName che. mATe ApaNane ema lAge che ke prakAzane nAza thaI gaye. paNa kharI rIte te prakAza ja aMdhakAramAM pariNita thaI gaye hoya che. mATe samaje ke jenuM svataMtra abhAvIya pratigitA nirdeza vinAnuM nAma hoya che te padArtha keInA abhAvarUpa hoI zakatA nathI. "sukha e svataMtra cIja che. mATe duHkhanA abhAvarUpa na hoI zake. - have tame ja vicAra kare ke, AvA khoTA bhrama pAchaLa tame kevA-kevA prayatna kare che ? mAtra duHkha dUra thAya ke ochuM thAya temAM ya sukha mAnIne kevA ghelA banI jAva che? AvI ghelachAmAM phasAyelA tame pUcho ke ahIMnA
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 259 jevuM sukha mekSamAM che kharuM? tyAre zAstrakArene tamArA para dayA Ave ke bIjuM kaMI thAya? tethI te kahe che ke, saMsAramAM sukha hoya to batAve.?" arthAt kharekhara te teo ema kahevA mAMge che ke tame sukha zuM che e samajyA ja nathI. pachI "ahIMnA jevuM sukha tyAM che?" e praznano javAba tamane Ape paNa kevI rIte? pUNyadayamAM sukha zabdane prAga ThIka; hajI paNa eka eve skUla padArtha che jyAM ApaNe sukha zabdane pravega karIe chIe. ane chatAM ya tyAM sukha te nathI ja. paNa sukhanI bhrAMti te avazya che. ane e che puNyadayanA prabhAve meLavelI managamatI samRddhi tyAM sukha zabdano joradAra praga jovAmAM Ave che. dunicAnA badhAM viSane ke duHkhanA abhAvene sukha kahevuM ene to upacAra kahevA hajI kaI taiyAra thAya ! . paNa, managamatI paristhiti-managamatA svajano AMkha jetA dharAya nahIM tevuM rUpavALI strI maLI hAya-hAtha lagADatA te mana uMcu-nIcuM thaI jAya tevA sparzavALA gAdI-takIyA-duniyAmAM jenI keIne gaMdha na maLI hoya tevA maghamaghatA attaranA kuvArAo gharamAM uDatA hoya.... ja navA-navA dezamAM thayelA navA-navA svAdanA bhejana maLatA heya. manuSyane nahIM paNuM pazuone paNa mugdha banAvI de tevA saMgItanA mIThA svaro haraja gharamAM guMjI rahe tevI sagavaDa heya. vinayI putro hoya...vaphAdAra nokara varga hasAvitrI jevI satI patnI heya hAthIghaDAnI katAre lAgelI heya icchA rastA pahelAM anu
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ ; ] [ zrI siddhapada 5 vaibhava prApta thaI jatA hAya....AvA sukhane ame manA bhrama kahIe teA tame mAnI le kharA ? tamane ema ja lAgene Ane teA vaLI sukhaneA bhrama kahevAya ? A te kharekhara sAcuM sukha ja che ! paNu.... bhalA bhAI! A badhA tamArA mAnI lIdhelA peAtAnA ja puNye maLelA tamArA managamatA sukhAne tame kadI vicAra paNa karyA che kharA ke, * A badhAM kharekhara sukha che ke pachI tamane duHkhamAM kheMcI javA mATe sukhaneA burakhA paherIne AvelA ThagArAe che.' e kharekhara sukha nahIM paNa duHkhanu eka judI jAtanuM svarUpa che. pahelAM pAMce ya indriyanA managamatAM viSayAne vicAra kare ke te kevI rIte sukha che game tevA AnaMda ApanAruM rasavALuM bhAjana hAya.... rUpALI yuvAna patnI hAya....vArAMganAe nAca-gAna karI rahI hAya....sa'gItanI mahephila jAmI hAya....magha-maghAyamAna UMcI jAtanA attarAnA phUvArA UDI rahyA hoya.... manane masta banAvI de tevA dhUpa saLagI rahyo hoya....phUla karatAM paNa halakA ane mulAyama lAge tevA vasro paheryAM hAya....eTale kaho ke pAMce ya indriyAnA sa'pUrNa viSaye tamane gherI vaLyA hoya. paNa....A ja vakhate tamane khakhara paDe ke tamArUM nAnuM bALaka ekadama bimAra thaI gayuM che. te A badhu sukha, sukha lAge ke kapUranI mAphaka duHkha thaine kayAya UDI jAya ! eka nahIM' paNa pAMce ya indriyAnA viSaye eka sAthe maLyA hoya chatAM ya AvI dazA thAya teA zu N samajavuM? jo indriyonA viSayamA managamatA rUpa-rasa-gaMdha ane sparzImAM sukha ApavAnI tAkAta hoya teA mAtra eka putranI
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] . [ 1 bimArInA samAcAramAM zuM ATalI tAkAta che ke tamArA badhAM viSanuM sukha duHkhamAM pheravI nAMkhe? putranI bimArInI vAta te dUra rAkhe paNa tamane pitAne ja AvA raMga rAganA sAdhanomAM beThA hovA chatAM ya peTamAM darda thavA mAMDe te A raMga-rAga kevA madhura lAge? kahe te vakhate mIThuM lAgatuM bhajana ane saMgIta rUpALI strI ane mulAyama vaso badhuM ya jhera jevuM lAge. Ama kema thatuM haze, tene kadI vicAra karyo? tamane duHkha thAya che ke, tamArA dIkarAne duHkha thAya tyAre te badhA viSayanA raMgarAga duHkha lAge che. paNa tenI vAta javA de AvA raMga-rAgamAM hoya tyAre khabara paDe ke, peDhImAM evI oTa AvavAnI che ke jethI be-cAra lAkha sAthe khalAsa thaI jAya tevI paristhiti che, te AvA raMga-rAga choDIne dukAne nA ke tyAM ja besI rahe? eka mAtra dhana cAlyuM jaze tenI kalpanAmAM keTaluM duHkha ApavAnI tAkAta che ke kSaNavAramAM tamArA pAMce indriyonA sukhane namAluM banAvI de che. pAMca-pAMca indri cenA viSaye bhegA thayA chatAMya eka ATaluM duHkha bhulAvI zakatA nathI, te tenAmAM sukha ApavAnI tAkAta keTalI ane te sukha kevuM? - je garamI AvavA chatAM ya ThaMDI lAgatI rahe, zarIra kaMpatu rahe, te te vaLI garamI kahevAtI haze? puNyodaya paNa parAdhIna tame pote je Aje puNya kare ane Aje ja tamane tenuM phaLa maLI jAya tevI tAkAta tamArAmAM kharI? puNyane
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 ] [ zrI siddhapada udayane tame ema kahI zako kharA ke hamaNAM te eka puNyane udaya cAle che, mATe bIjA puNyanA udayanI hamaNuM jarUra nathI mATe thoDuM thoDuM udayamAM Avaje ! jyAre maLe che tyAre te cAre bAjuthI samRddhi maLavA. mAMDe che. paNa jyAre jarUra paDe che tyAre keIpaNa puNya madade AvatuM nathI badhA ekI sAthe ja vidAya levA mAMDe che ne? tyAre managamatAM viSanI prApti thAya te paNa puNyanI mAraphate ja ne? tamAre tenA para koI sIdhe te kAbu nahIM ja ne? ane jenA para ApaNe kAbu na hoya tenA para bharese rAkhIe te te vastu ApaNane AdhIna thayela kahevAya ke ApaNe tene AdhIna thavuM paDyuM kahevAya ? ke managamatA viSayanI prApti mATe tame jhaMkhatA ho te paNa tamAre AdhAra te puNyakarma para ja rAkhavuM paDe ne? ane puNya karma tamArA kahyA pramANe phare nahIM mATe icchA karIne game te prakAranA sukha bhogavanAra mATe parAdhInatAnuM duHkha te kharuM kharuM ne kharuM ja. A jagatamAM paNa kahevAya che ke svAdhInatA jevuM keI sukha nahIM ane parAdhInatA jevuM kaMI dukha nahIM. tamArI pitAnI ja milakta tame keIne tyAM ke beMkamAM vyAje mUkI hoya ane tamane tarata ne tarata joIe tyAre maLI zake kharI ? nA, ApavAvALAne samaya hoya, sagavaDa heya. tenI dAnata bagaDI na hoya te tamane pAchI maLe nahIM te nAhIM ja nAkhavAnuM thAya ne? samajo ke tamArI rakama e copaDAmAM jamA karI te pahelAM ja te marI gaye te tamArI. rakamanI zI dazA thAya? tenA vArasadAra pramANika hoya to.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [263 parakhAve nahIM to kaMI nahIM. kadAcakorTa caDIne kesa karIne pAMca-sAta varSe meLave teya pAMca-sAta varSa sudhI tamAre paiso e ja meja karene? ane tamAre tamArI pitAnI mUDI hovA chatAM ya phAMphA mAravAnAne ? mATe ja te tame kaMI badhAMya paisA vyAje ceDA mUkI de che? ane mUke che temAM kaMI tamArI pAse rahe e gamatuM nathI mATe thaDA mUke che, paNa vyAje mUkyA hoya te vadhyA kare e lobhathI mUkavA taiyAra thAya che, ane mUkatA pahelAM keTalI tapAsa kare che, mUkyA pachI paNa keTalI jAgRti rAkhe che. jarAka khabara paDe ke jyAM paisA mUkyA che te peDhI UMcI-nIcI thaI te dhetiyuM pakaDIne paisA levA deDI jAva ne? A badhI satAmaNI zA mATe ? tamArA paisA chatAM ya bIjAne AdhIna zA mATe? samaje ke tamane vArasAmAM vADIlee badhI saMpatti lakhI ApI che. badhuM ja tamArA nAma para thaI gayuM che. chatAM ya tijorInI cAvI je budrAnA hAthamAM ja hoya, bhale pachI tamAre joItuM hoya teTaluM ane tevuM maLatuM hoya te ya tamArA dilamAM rahene ke mArA nAma para karyuM che le ya buddo zA mATe choDato nathI? kyAre marI jAya ane kayAre cAvI mArA hAthamAM Ave, evI ja manavRtti pedA thAya ne? tyAre zuM managamatA viSaye svAdhIna che? vIja parAdhIna hoya tenAthI paNa sukha prApta thatuM hoya to duniyAnI badhI vastuo tamArI ja ema samajIne, AnaMda meLavone, nakAmI vastu prAsa karavAnI jhaMjhaTamAM zA mATe utare che? prazna -je ApaNuM nathI tene kevI rIte Apa manAya raNa
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264] [zrI siddhapada uttaraH--jema puNya para paNa tamAre adhikAra nathI chatAM ya tenA udaye maLatI vastune tame tamArI pitAnI mAnI zake che tema bIjAne AdhIna vastu para paNa tamAre adhikAra nathI te ya tamane tamArI mAnavAmAM zuM vAMdho che? nyAya te badhe sarakhe ja hoya ne ? tamArA puNya para tamAruM niyaMtraNa nathI chatAM ya ene tame tamAruM potAnuM samajI zake che. tema duniyAnA badhA ya viSaye bhalene game tenI mAlikInA hoya tene tamArA samaje te ya zuM vAMdho che? vaLI, managamatI vastuonA saMga mATe jena tamAre egya puNyadayanI jarUra che tema je vastune saMga iSTa hoya tene paNa svabhAva je paDe ne ? ane tamane je pAtra ISTa hoya teno ya pudaya je paDe che. mATe kaho ke, kevala tamArA ja puNyanA udayane managamatI vastune saMga AdhIna che tema nahIM paNa bIjI paNa parAdhInatAo che. vicAre ke, ghaDapaNa kone pyAruM lAge che. paNa tIrthakarene cheDIne mAnavadehamAtranI hAlata zuM che? game tevuM puNya jAgatuM hoya te paNa zarIramAM rahIne lAMbe kALa gALo hiya te ghaDapaNa svIkAryA vinA chuTake ja nahIM. tevI rIte game te puNyazALI paNa manuSyane deha dhAraNa karavA cAhate hoya ke dhAraNa kare te mAtAnA Udara duHkha sahyA vinA tene chUTake ja nahIM. mATe ja padaya hoya teTalA mAtrathI ja ISTa vastu ke sthitine saga thaI na zake. vaLI koIne evuM hoya ke comAsAnI sIjhana na gamatI hoya, te koIne ziyALe na gamato hoya, keIne
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ [265 vivecana ] garamI AkarI lAgatI hoya te koIne rAtanuM aMdhAruM ja sAruM lAge. tyAre koIne sUryodaya-sUryAstane samaya mIThe lAge paNa bapora paDe te na gamatuM hoya te, zuM game teTale puNyadaya hoya te ya tene managamatuM ja rahe ne, na game te na Ave tevuM bane kharuM?-kadI nahIM| mATe parAdhInatA e parAdhInatA ja che. ane parAdhInatAne sukha kahevuM e paNa budhinI hInatA che, jJAnanI kSINatA che ane jJAnIone paNa dInatA-karuNuM karavI paDe tevI paristhiti che. mATe rAme tevA pudayavALAne paNa amuka prakAranA dravya-kSetra-kALa-saMcAgene managamatA karavA ja paDe. AnAthI paNa vadhu parAdhInatAnI bhayaMkaratA te ISTa vyakitanA saMgenI prAptimAM anubhavAya che. putranA lAbhanI IcchA karo e te samaje ke tamArA puNyathI banyuM paNa....tenA pUrvanA janmanA kharAba karmo laIne Avyo hoya to durguNano dariye ja nIkaLe. Ane tamArI IcchA mujaba sudhAravAmAM tamAruM kaMI cAle nahIM. evI bhavitavyatA na sudhare ane pUrvanA keI sArA saMskAra ke puNya udayamAM na Ave tyAM sudhI tenAmAM pharaka paDe ja nahIM. vicAre ke, tamAruM puNya kadAca jAgRta hoya chatAM ya sAmevALe AtmA e pApakama hoya ke sudhare ja nahIM, tamane gamatuM hoya te thAya nahIM te vakhate kevI parAdhInatA anubhavAya che. cheka mAre che ema kahetAMya. hRdayamAM tenA durguNe joIne dAjha upaDe che, paNa thAya zuM? A te saMsAranuM sukha! ApaNuM pitAnA ya nahIM, bIjAnA puNyane paNa
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 ] [ zrI siddhapada AdhAra rAkhavuM paDe. keTalAya bicArA phariyAda karavA Ave cheH "mahArAja sAheba ! chokarAne keTalAya premathI ucheryo, have te moDhuM jovAya IcchatA nathI. evI kharAba latamAM lAgI gayela che ke mA-bApa mare che ke jIve che tenI ciMtA nathI karate! A chekarAne mA-bApa para prema rAkhatA kare e ekalA mA-bApanA puNyanI vAta cheDI ja che! keTalAya vinita putra phariyAda kare che ke, mA-bApanI joIe tevI cAkarI karIe chIe chatAM ya mA-bApane amArA para prema nathI. emanI kaI ja saMbhALa na rAkhanAra uddhata chokarAo para prema che. ekadama uddhata chokarA parathI paNa prema utAre e mAtra DAhyA chokarAne potAnI puNyathI DuM ja banavAnuM hatuM. te uddhata chokarAne te viSayane puNyadaya prabaLa hoya ane mA-bApane pUrvajanmanA mehanA saMskAra tene mATe evA rUDha thaI gayA hoya ke te putrane cheDI ja na zake. tyAM bicArA vinitaputranA puNyamAtrathI ja zuM thAya? AnuM nAma ja managamatAnI prAptimAM parAdhInatA! - AkhI duniyAmAM keIneya na maLe tevI paNa rAjA paraNI lAvyA. paNa te che ke rANI mArAmAM ja rakata rahe.sadAcArI rahe, paNa.... pelIne karmo evA vAMkA hoya ane keI trIjAnA puNya evA jAgatA hoya te rAjA game teTalI icchA kare ke mArI patnI sadAcArI ja rahe te ya saphaLa na thAya, have A mAtra rAjAnA ja puNyadayanI vAta DI che. rAjAnI rANI hovA chatAM ya asaMteSamAM jIvanArI keTalA pApa laIne AvI hoya. rAjA bhartuharine eTale ja
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ]. [267 te badhAne dhikkAra ApavuM paDe ne? bhatRhari tenI patnImAM rakata, tenI patnI mahAvatamAM ghelI banelI, mahAvata vezyA. pAchaLa paDela. Ama managamatA svajanone vega e te. saMsAramAM mahAdurlabha cIja che. kAraNa temAM mAtra pitAne ja puryodaya kAma kare che tevuM nathI. je pAtrane te Icache. che tene paNa puNyadaya ke pApodaya je paDe che. praznaH-vyavahAramAM te ema kahevAya che ne ke anukULa. svajana na maLe e ApaNe pApodaya? javAba -barAbara che; tamAre pApodaya te khare ja temAM. nA nahIM. paNa tema sAmenA pAtrane paNa pApodaya nahIM tema. tema na ja kahevAya. tamAre prabaLa puNyadaya hoya te paNa tevI agya. vyakita pratyenA tamArA atyaMta rAganA kAraNe tamAre puNyadaya paNa pAdiyamAM pheravAI jAya mATe ja vicAravAnuM che ke, badhAM puNya paNa evA vaphAdAra nathI hotA ke game tevA pApedaya sAme pitAne prabhAva TakAvI zake ke pApodayamAM na palaTAI jAya. Akhare puNya paNa che te. parAyuM ja ne, ane je parAyuM che tene badalAtA vAra zI? jyAre puNya pote paNa badalAI jAya tevuM che te tenA nimitte maLatA managamatA viSaye ane vyaktio te kayAMthI ApaNuM hAthamAM rahe? je ApaNuM ja puNya AvuM palaTAI jAya tevuM hoya. te vaLI ApaNe je vyakita para mamatva bAMdhyuM hoya tene sukhI jovAnI jhaMkhanA karIe te kevI parAdhInatA thaI kahe vAya? mANasa ghaNuM ya Icche che ke, tenI hayAtimAM putranuM maraNa na ja thAya paNa tenuM game teTaluM puNya hoya chatAM ya.
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268] [ zrI siddhapada pele AyuSya maryAdita laIne AvyuM hoya eTale samaya thaye upaDI ja javAne ne ? AvA parAdhIna saMbaMdha pAsethI zuM sukha maLI zake? A parAdhInatA te sukha ke duHkha? je AvI parAdhInatA eka duHkha ja hoya te saMsAramAM - sukha kayuM che te tame batAvI zake tema che? pRdayanI zAstrIya vicAraNuM A te badhI vyavahAranI vAtethI puNyadayanI vicAraNuM ApaNe karI. have zAstrIya bhASAmAM-karmagraMthanI ' bhASAmAM tene thaDe vicAra karIe. tame zAstra jANatA he to khabara paDe ke puNya kene kahevAya ane "pApa" kene kahevAya. paNa.....zAstra kene jANavA che..kone sAMbhamaLavA che.zAstramAM puNya e kaI eka ja jAtanuM karma nathI. anekAneka jAtanA karmone puNyakarma kahevAya. rUpavAna thavAnuM puNya juduM che, ane sAre svara hovAnuM puNya juduM che...dhanavAna banavAnuM puNya juduM che ane dhanane bhegavavAnuM puNya juduM che. mammaNanI pAse dhana meLavavAnuM puNya hatuM paNa tene bhogavavAnuM puNya na hatuM. mATe ja te bicAre comAsAnI rAte caMdananA lAkaDAM kheMcate hato. gharamAM sonAthI banelA ane jhaverAtathI jaDelA babbe baLada hovA chatAM ya jarA ya sukhane zvAsa kheMcI nahoto zakato. ghaNAM ya dhanavAnane dhana maLyuM hoya che paNa jIbha regathI evI thaI gaI hoya che ke svAda Ave ja nahIM khArUM khAya to ya khabara na paDe ane khATuM khAya te ya samaja na paDe. ane svAda karavAnuM te "mana thayA ja kare ! kaho, tyAre tevA regI AtmAne te badhAne khAtAM joIne ane svAdanA vakhANa karatAM sAbhaLIne banyA ja kara
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 269 vAtuM ne ? 'mArI pAse ATaluM che chatAM ya huM bhogavI zakatA nathI. AnA karatA teA na maLyuM hAta te sArU ! dekhavuM. ya na paData ane dAjhavuM ya na paData.' elA tyAre dekhADI dekhADIne dajhADe e puNya, e puNya che ke pApa che ?' badhAM ja puNyAye pAMgaLA cheekabIjAne ekabIjAnI sahAya maLe te ja temAMthI kSaNika ane AbhAsa jevA paNa sukha meLavavAnI AzA che. nahIM teA te puNyAdaya ja pApAdaya thAya. pApAya kahevAya tevuM thAya. ka Mjusa jeTalA adyanAmathAya eTale bhikhArI na thAya. bhikhArIne joI ne kAIne dayA paNa Ave paNa cIkaNA leMTa jevA kaMjusane koI duHkhI. jue teA yA na Ave. uparathI kAi saMbhaLAve kharA ke, " tuM e ja dAvanA che. " tA vicAro ke ke brusa che eTale pAse dhana te che ja ne ? ane dhana teA puNyathI maLyuM paNu bhAgavavAnu` kama na heAvAthI bhogavI na zakAya. eTale te ja dhana meLavavAnu puNyakama apakIrtti apayaza-pApanuM nimitta banyu AvA ' nirAdhAra' puNyadayane ApaNe sukha mAnI besIe te kevI dazA thAya ? mATe vicAravuM ke je puNyAyanI pAchaLa ApaNe gAMDA thaine paDayA chIe te gAyanuM pUchaDuM nahIM paNa bhe'sanuM pUchaDuM che. gAyanA pUchyAMne pakaDIne nadI utaratA hAya te utarI zake. kAraNake te vacamAM besI jAya eTale pUchaDuM pakaDanArA e ja pANImAM phasAi jAya. zAstramAM jaNAvyuM che ke, kAipaNa vastunI prApti tyAre ja thAya ke " lAbhAMtarAya " kamanA kSayApazama thayA hoya je lAlAMtarAya nA zeradAra udaya hoya te eka rAtI pAI paNu - na maLI zake. paNa meLavyA pachI-bhegu karyo pachI bhAgAMtarAya ke upabhAgA
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra70 ] [ zrI siddhapada ntarAya karmane joradAra udaya AvI gayo hoya to te meLa vyA chatAM...AkhanI sAme duniyAnA vaibhava hovA chatAM ya "tame bhogavI na zake. vaLI samaje ke lAbhAMtarAya karmane kSapazama che. sAthe bhegAMtarAya ane upabhegAMtarAya karmane popazama che. chatAM ya tenI sAthe je vIryaMtarAya karmane kSapopazama che. bhaLe nahIM te viSaye hAjara hevA chatAM ya bhege bhegavavAnI yegya zakita hovA chatAM ya te bhego bhegavI rahyA hoya te paNa tene bhogavavAno utsAha pragaTe nahIM. jogavI rahyA hoya chatAM ya be svAda ane maDadAla jevA lAge. gamagInIne anubhava thAya. A traNe ya bhegA thayA hoya paNa temAM je joradAra azAtAveidanIyane udaya AvI gaye, athavA zAtAvedanIye AvIne sahakAra na Ape te A badhuM hovA chatAM ya niSphaLa! azAtAdanIyathI pedA thayelAM roga ane vedanA A badhAM ya puNyadayane nakAmA karI nAMkhe. A baMdhu ya tyAM sudhI ja ke jyAM sudhI AyuSyakarmarUpa puNya pitAnA TukaDe-TukaDe pratikSaNe vera jato hoya. bIjA puNya te evA che ke A bhavamAM bAMdhIe ne A bhavamAM udayamAM AvI zake. athavA A bhavamAM te puNyakarmone vadhArI paNa zakAya. paNa....AyuSya nAmanuM puNyakarma to evuM che ke tene te ja bhavamAM bAMdhIne tene te ja bhavamAM bhegavI ja na zakAya ke te bhava mATe tene vadhArI paNa na zakAya. eTale eTaluM to nakkI ja ke-AyuSyakama je A bhavamAM vadhArI na zakAya tevuM che. temAMthI TUkaDe-TukaDe ocho thato ja javAno ane puruM thAya eTale
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ ra71 ahIM meLaveluM..jamAveluM dabAveluMjhuMTaveluM.. jakaDI rAkheluM rAjya-rAca-racIluM ane ramaNIya sAmagrIo mUkIne cAlI javuM paDe ! sukhane svAda to pApathI ja levAya keTalA-keTalA puNyakarmo bhegA maLe tyAre eka viSacanuM sukha ApaNane kaMIka prApti karAvavA-kaMIka sukha je bhAsa karAvavA lAyaka banepaNa hajI ya A badhAM puNyathI sukha maLyA hoya te chatAM ya tame jene sukhano svAda kahe che te te ratinehanIyanA udayathI che. te jyAM sudhI udacamAM na Ave tyAM sudhI sukhano svAda na ja Ave. sukhanI mejane anubhava karAvanAra ratimohanIya che. A ratihanIya e nakaSAyamehanIya karmano bheda che. ane nekaSAya mehanIyane kSapopazama hoya ja nahIM. tethI jyAre tene udaya thAya che tyAre ja AtmAne kaMIka masta thaI javAya te anubhava thAya. paNujANe che ke te ratimohanIya e karmarAja mehanIyakarmane mahAna senAnI che. "mehanIya' eTale AtmAne anAdikALano mahAna zatru tenA senAnI-. rU5 rati mehanIyano udaya thAya te ja sukhamAM mastI Ave, paNa te ratinehanIyane udaya eTale puya nahIM paNa bhayaMkara pApane udaya ! navatattva ke karmagraMtha jANe che? aghAtikarmanI prakRtio zAmAM Ave ? puNyamAM ke pApamAM? ghotikarmone udaya puNya ke pApa? navatattva karmagraMtha vigere zAstranA mate pApaprakRti che. eTale kaho ke saMsAranuM sukha evuM bhayaMkara che ke cArebAjuthI puNyadaya bhego thayo hovA chatAM ya
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 ] [ zrI siddhapada temAM ratimAhanIyanA uDDayarUpa pApakama na bhaLe te te sukhanI mastI na pragaTe. arthAt tame jene sukha kahI kheDA che. te tyAre ja tamane prApta thAya ke joDe pApanA udaya paNa bhaLe ! A te puNyanI kevI pAmaratA che ke temAM pApanA uya bhaLyA vinA tene svAda na mANI zakAya ! puNyadayathI prApta thatAM sukhAnI AnAthI vadhAre kharAbI khIjI zuM hAI zake ? paNa....zAsra kANu jANe che? ratimAhanIya ane ara timAhanIyanI vAtA karavA mAMDIe eTale jhAkA khAvAnI zarUAta thaI jAya. paNa zAstrane jANA te khabara paDe ke puNyAdaya '- puNyadaya ' karIne cAnIcA thayA karIe jue paNa puNyAya pote kevA parAdhIna che tene khyAla karyAM? vaLI je vakhate puNyAdayathI meLavela viSayanA sukhamAM masta banI rahyA hoI e chIe tyAre zuM pApAdaya ApaNane dherI nathI vaLyA hAtA ? paNa AvA vicAre kAne Ave ? ' zAstra jANatA hoya; kama prakRtine AMgaLInA veDhA para nahI' paNa haiyAmAM savArathI sAMja sudhI gheAkhyA karatA hAya tene! kama prakRtiene jANanAra samaje che ke viSayanA sukhA zubha evA aghAtikamanA ye maLelA che. paNa jyAM sudhI jJAnAvaraNIya, dezanAvaraNIya, aMtarAya ane mAhunIyanI pravRttionA kSaya nathI thayA tyAM sudho pratikSaNa A badhAMnA udaya cAlu. rahevAnA A ghAtimmanA udaya eTale mahApApane uya. aghAtikamanA utkraya karatAM ghAtikanA udayathI thayelA pApanA udaya anaMtAnaMtaguNA kharAba che. jyAM AvI paristhiti hAya tyAM je sukhA mAtra zubha aghAtikamanA udayathI, te ya kahevAya te zubha, paNu....tenA
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] | 273 ' svAda teA aghAtikarmAM bhegA thAya tyAre maLe, temAM sukha zuM mATe puNyAyathI maLelI sAmagrI ane viSayasukhamAM paNa sukha zabdanA prayoga karavA e khATA ja che. AvA khATA prayAgathI mAhane sATA na mArI zakAya, paNa rAja ne rAja AtmAnA tATA ( khATa) vadhatA ja jAya ! hajI sudhI puNyAyathI maLatAM managamatAM viSayAnA niHsAratAne bhaveAbhavamAM cAlatI tenI kAramI bhayaMkaratAnA ApaNe vicAra karyAM ja nathI. tame ja vicArakarAne ke A viSaya para vicAra ane vivecana karavA besIe te pAra Ave kharA ! kahA ke anAdikALathI hajI sudhI paNa saMsAramAM athaDAtA--kuTAtA pharI rahyA chIe e ja IndriyanA sukhanI bhayaMkaratAnuM jIvatuM jAgatuM ja vivecana che ne! ATaluM' badhuM sAMbhaLyA pachI paNa te viSayanA sukhAne cheDavAnuM mana na thAya enA jevuM pratyakSa indriyanA sukhe peDhA karelu mUDhatAnuM udAharaNa bIjI kayu' che. anaMta upakArIoe pharamAvela anata prANIonA kalyANanA rastA cheADIne cAra ciMtharA ane DhIMgalA DhIMgalIne ( che.karA-cheAkarIne ) mArA-mArA karIne mAnavajIvanane niSphaLa karavAnA prasaMga Ave te kayAM sukhanI bhayaMkaratA - che? A sukhAnI bhayaMkaratA eTalI utkaTa che ke, jAgatA te ThIka paNa uMghamAM ya mANusane herAna karI mUke che te pachI khIjA bhavamAM te zuM na kare ! 18
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 ] "saMsAranA sukhanA mA UMghamAM paNa herAna kare che" [ zrI siddhapada jo nAmanA eka paNukhInA chekarA hatA. ra varSanA thayA tyAM sudhI kei tenA mATe yuvA ja na de. jagale tA jue ke bhagalA Aje ma DAyA....chagalA maMDApAnI taiyArImAM che....mananA teA cAra varSathI ma DAI gayA che. 'mAzathI nAnA aSAM ca ma DAi bayAM che paNa hajI mAr zreSTha ThekANuM paDatuM nathI. varSa teA pakaDaye kaI thoDA hAthamAM rahevAnA hatAM. jotajotAmAM 30 varSanA thaI gayA, paNa cha tA kaIM vAtta saMbhaLAtI nathI. mithAza evA ta thaI gayA che ke phAInu lagna thatu jue ke sAMbhaLe ne aMdarathI lAlacoLa thai jAya. paNa sagAvahAlAne tyAM lagna hAya eTale javu teA paDe ne ! * mAmAnA chekasanA .lagna karavA jagalAbhAI upaDyA to kharA, paNa....aMdaranI dAjha kAne kahe! mAmAnA karI 181 parathI kyAne 3 varSanA jagajgyA emaja rakhaDe che. eTale yAmAM evI dAjha che ke na pUche jAta ! paNa game tema karIne hasane ekaMDhe badhu patAvyu. kAi pUMche, kema gamAi! have tamAre kyAre thADe caDavu che?" are jagAbhAI mevA khabhA para DAma jevu lAge paNa saravuM zuM ? A te *sAra che. meDhA para lehInI lAlI na hoya teA capATa mArIe ya gAla tA lakSa zakhavApaDe ne! emAM kaI thoDA chuTako che! F ' k eTale bahAdurIthI kahe, " are ! vAha ! keTalAMya chavA Ave che paNa ApaNe kaI utAvaLa karIe evA koDA chIe. kharAkhara maLaze tyAre vAta. ApaNe utAvaLeya
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ ra75 zuM !" paNa....aMdarasthI te e maLatA hatA ke gheDa para besavAnI dhUna lAgI che ane e pRnamAMne dhUnamAM eTalA araja sUI gaye. vAha! pachI te pUchavAnuM zuM! svapnamAM potAnA lagnanI dhAmadhuma-taiyArIo jue che. kuleku (varagheDa) caDhavAtI taiyArIo cAlI rahI che. sAjana-mAjana AvI gayuM-gIte gavAI rahyA che. jagalabhAI paNa ghoDAnI najIka AvI gayA che. basa, have kUdako mArIne upara besavAnI ja vAra che. pachI te jagalAbhAIe UMghamAM ja sAcesAca mAryo kUdake. paNa bicArA ghoDA para caDhavAnA badale eTalA parathI nIce paDI gayA. gheDA para na caDhI zakyA, paNa thoDA (paganA DhIMcaNa) to jarUra bhAMgyA, leke bhegA thaI gayA ne jagalAbhAI te poka mUkIne raDavA mAMDayA! A sukhanI bhayaMkaratA svanimAM ca bhAre paDI jAya tevI che. to jAgatAM-jAgatAM bheLavanAranI te zI dazA thaze? A bhavamAM to kadAca khabara nahIM paDe paNa Avo bhava ke kADha paDaze? bhale A bhavamAM meharUpI madirAnA nazA sAthe puNyadaya hovAthI duHkhano kaMI anubhava nathI thate paNa je na utaraze ke pRdaya khalAsa thaze ke bIjA bhavamAM khabara paDaze ke kevAM kevAM che jogavavA paDe che. Ama "sukha" zabdane jyAM pracAra thAya che te traNa ya arthomAM eTale ke dunyavI padArthomAM viSamAM dukhanA abhAvamAM ane puNyakarmanA phaLathI meLela ISTa sAmagrImAM baMdhe ya te sukha zabda prayoga upacArathI che. e jaI gayA. mATe have tamArUM duniyAnuM keI sukha evuM rahyuM
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra76 ] [ zrI siddhapadma nathI ke jene AgaLa karIne tame pUchI zake ke, " AvuM sukha meAkSamAM maLe kharU'? matalakha ke, ahIMnu keIpaNu sukha e sAcA sukhanA namuneA paNa nathI. ane meAkSa e te sAcA sukhanuM dhAma che. mATe ahIMnA namunA AgaLa karyA vinA pUche ke meAkSamAM kevuM sukha ? athavA teA sAcuM sukha kevu hoya ? paNa ahI'nA sukhane namunA AgaLa dharIne mekSanu sukha Avu che ke nahI'? e te ceAranI pallImAMthI keAI ne UbhA karIne koi sArA mANasane, koi cAra pUche ke, 'AnA jevA zAhukAra tamArA keAicAra gAmamAM che ke nahI ?' enA jevI vAta thaI. pelA sArA mANasane javAba ApavA hAya to ema ja kahevuM paDe ne, 'bhAI! zAhukAra pUche te te kevA hAya te kahu' paNa AnA jevA zAhukAra ema te kevI rIte kahevAya ? kAraNa ke AnAmAM tA zAhukAranu kAi lakSaNa dekhAtuM ja nathI. Ama ame paNa meAkSanu sukha zuM che ? tenuM varNana karI zakIe paNa ahI'nA jevuM sukha tyAM che ke nahIM ? ema pUche te muMjhavaNumAM ja mukAvuM paDe ne ? 9 ApaNe atyAra sudhI enA ja vicAra karI gayA chIe ne ke, ahIMnuM sukha e mAtra kahevAtuM ja sukha che paNa kharekhara sukha nathI. tyAre have kabula karI ke ame meAkSanu sukha samajavAM tene saMsAranA sukhanI sAthe nahIM sarakhAvIe te meDhe teA hA, hA, pADaze! ke mAkSe javu` che, paNa aMdarathI meAho javAnI sAcI icchA pragaTa ja nahI` thAya.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] ' [ 277 sAce mekSAbhilASI saMsAranA sukhane duHkha ja mAne " khabara che ke, mokSane tIvra abhilASa samyaktva hoya te ja pedA thAya. ane saMsAranA sukhane jyAM sudhI sukha mAne tyAM sudhI mokSane tIvra abhilASa pragaTe ja nahIM. samyakatvanA pAMca lakSaNonI khabara che ke nahIM? temAM saMvega nAmanA lakSaNanI khabara che? zAstramAM kahyuM che ke - nara vibuhesara sukha dukha ciya minnaI " rAjA ane IndranA sukhane kharekhara duHkha mAne tyAre samyakatva ApyuM kahevAya. lakSaNa na hoya te te vastu lakSya che tema kahevAya nahIM. mATe zAstrakAroe te mokSanI atyaMta lAlasAvALAo mATe saMsAranuM sukha e duHkha che tema mAnavAnuM kahI ja dIdhuM che. mATe ja A mekSanA sukhane khyAla karAvatA pahelAM saMsAranA sukhanA vAstavika svarUpane ApakaNane khyAla nathI te vAta spaSTa karI. saMsAranA sukhanA vAstavika rUpano ApaNane khyAla hoya te ahIMnA jevuM sukha mekSamAM che ke nahIM? te prazna thAya nahIM! samyagUdRSTi AtmAnI saMsAranA sukha pratye kevI dRSTi hoya che te batAvatA siddhasena divAkarasUri mahArAja te tyAM sudhI - cagAMjAtilaka niSphara vajadIpta, zaka surIghamukuTAcatapAdapIThe, tiryakSu ca svakRtakamalezvareSa tvadda vAkayapUta manamAM na vikalapakheda
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra74 ] [ zrI siddhA tArA vAkayathI jenA mana pavitra banelA che, tevA. samyagadaSTi AtmAne na te IdrapadanI prApti thaI hovA chatAM ya huM sukhI chuM e unmAda pragaTa thAya che na te. tiryaMcanImAM paNa ApaNu vicAne pAmela AtmAne te. gatinA duHkho udvega pamADI zake che." A vAta siddha ja che ke, mokSanA sukhane arthAt, sAcA sukhane samajavuM che to beTA sukhane choDavuM paDaze ja! zrAMti che--krAMti kare-zAMti meLave vyavahAranI. eka sAmAnya vAta le ne. tamane paDika-- mAnA keI sUtrane akSara cheTe meMDhe caDI gayela heya. te te khoTo akSara balavAne cheDe tyAre ja na akSara uccArI zake, ke te pahelAM? pachI sAre akSara balavAne abhyAsa vadhAratA jAva te eka divasa tame zuM kheluM bolatAM hatAM te yAda rahe nahIM. ane barAbara zuddha, akSaranuM uccAraNa thAya. Ama pahelAM bhrAMtine choDIe nahIM te. ApaNI.. dizAmAM krAMti thAya nahIM ane ApaNI dizAmAM kAMti. thAya nahIM tyAM sudhI sAcI zAMtinI prApti paNa thAya. nahIM. mATe pahelAM saMsAranuM sukha khoTuM che ema mAno to mekSanuM sukha sAcuM che tema samajAya. - jo tame paNa saMsAranA sukhanI pikalatA viparItatA... ane duHkhajanakatAna sAmAnyA hatA te mokSanuM sukha samajAvatI vakhate ya pilAM gAmaDIyA je prazna tamane ya. thaye hatA!
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecata ] [ rahae mokSamAM zuM maLe? haka maLe? eka gAmaDiyA upara gurU mAne khUba dayA AvI gurU mAne kardhaka lAyakAta dekhAI haze, eTale upadeza ApavAnuM mana thayuM. upardezamAM mekSanA sukhad vistAra varNana karyuM ane kahyuM ke, "jo mekSamAM javuM hoya te dharma kara." tyAre pelAe tenI bhASAmAM pUchyuM: "mahAsara badhuM mekhamAM haze ! paNa eka lata pUchuM? " gurU mahArAja vicAre ke, vAha! gAmaDIyA bhAIne prazna pUchavAnuM mA thayuM che. gurU mahArAja kahe, " zuM kAma nahIM. eka nahI ekavIza prazna pUchene, amane te pUchamAre maLe te zo. lehI caDhe ! " sANA gurUene... gItAtha gurUone... prazna pUchanAra maLe te AnaMda thAya ane agaDama baga Dagna karIne pATa para caDhI ADA hAtha tene prazna - nA zrAvaka maLe te "chu thaI javAnuM mana thAya ane "chuM thaI javAnA saMjogo na hoya to magaja te chuM thaI ja jAya. prazna karanAra para gusse caDe. A gAmaDIyA bhAI pUcheH "mahArAja ! huM dharma karyuM e ya hAcI vAta ne mAre mokhamAM javuM che e ya hAcI vAta ! paNuM taMIkane hakake gaNaDAvAne malahe ke nahIM?" gurUmahArAja vicAre A DebAne zuM javAba Apa, AkhI duniyAmAM ene hakko ja sauthI. sAre lAgyuM. baMgalAmeMTara maLaze ke nahIM? ema puchate haita, te te kaMIka ThIka....paNa..bicArAne hakkAnI kevI lata lAgI haze badhuM choDavA taiyAra thAya che chatAM ya hakkAne meha chu
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ --- 280 ] [ zrI siddhapada nathI. gurumahArAja zuM kahe, "bhAI! hakko te tyAM pIvAne nA hoya." ' hajI AgaLa kaMI kahe te pahelAM te gAmaDIye bhAI derI-lATe laIne kahe, "mAre hAre hakko na maLe te huM mahANumAM ya ne jAuM. makhanI mAre huM mAMDavI ze?" AvuM gAmaDIyA jevuM te nahIM kahone? badhuM ya samajAvyA pachI AvI gAMDI vAta karaze te nahIMne? nahIM te tyAM te gAmaDI bhAgI gaye, paNa ahIM to amAre ja tamArAthI bhAgI javuM paDaze! mokSanA sukhanuM varNana che ThIka, have ApaNe e vicArIe ke mekSamAM sukha . kevuM che? paNa A vicAratA pahelAM e vicArI lejo ke ekSa eTale zuM? tyAM AtmA ke? kevA svarUpe rahe che. ' (1) mAtra AtmA sivAya bIjuM kazuM tyAM mokSamAM na hoya. (2) tyAM AtmAne sUkSma ke sthala kaI paNa zarIra na hoya! | (3) keIpaNa Idriye na hoya. (4) koI paNa prakAranI IcchAo pedA na thAya. (5) tyAM AtmAnA mukhya guNo jJAna ane darzana heya. (6) tyAM AtmAmAM sthiratApa cAritra temaja anaMtavIrya hoya. matalaba e AtmAM jyAM rahyo che te mokSanA sthAnamAMthI jagatanI koI paNa sattA ke padArtha tene tyAMthI jarA paNa vicalita na karI zake.
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [281 * (7) e AtmAne tyAM rahevA mATe koI sthAnanI AvazyakatA nathI. arthAt te AtmAne tyAM sthiratA karI che tema kahevAya. paNa e AtmAe tyAM e jagyA rokI che tema na kahevAya. * 8) A AtmAnuM nivAsasthAna cauda rAjalaka upara che. ATalI mukhya vastuone vicAra karaze te tyAM zuM sukha che. te spaSTatAthI samajAI jaze. mekSamAM jJAna hovAthI anaMta sukhano pravAha vahyA ja kare che kSaNabhara mATe tame kalpanA kare ke tame koI suMdara bagIcAmAM gayA che, te vakhate tamane mAtra te dRzya jotAM ja keI AnaMda AvI gayo che. tyAM ekAeka koI ciMtA thaI jAya. ekadama ja yAda AvI jAya ke gharanI cAvI kayAM che ? te te vakhate e sukha cAlyuM ja jAya ne? paNa... vicAre ke tamane e vicAre duHkhI kema karyA? kAraNa ke cAvInI tamane ciMtA hatI mATe ja ne ? eTale ke IpaNa parAdhIna vastuo tamAruM (apekSAthI) svAdhIna evuM dazyo nihALavAnuM sukha luMTI lIdhuMne ! paNa tamane evuM jambara puNya maLyuM hoya, samaje ke devatA tamArI sevAmAM hAjara hoya ane tamArI IcchA thatAMnI pahelAM ja tame vicAratA he te vakhate hAjara karate ja jato hoya che ke AnaMda Ave? * kadAca tamane ema lAge ke, bagIcAmAM UbhA-UbhA paga thAkI jAya te paNa deva tamane evI ja sahAya kare ke tame thAke ja nahIM. kadAca tamane ema lAge ke bhUkha lAge.
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 ] [ zrI siddhapada to paNa deva evI yojanA kare ke tamane bhUkha ja na lAge. tA e drazya jovAna tamane kaTALA Ave kharA ? kadI ja nahI. kAraNa ke jovAne svAdhIna AnaMda cAlu ja che, ane vacamAM kAI ADakhIlI karanAra nathIM. mATe e sukhane aMta Ave tema nathI. " kadAca bahu lAMkhI kalpanA karIne kahela ke, * e dRzya. badhAM khalAsa thaI jAya....nAza thaI jAya....te zuM karavuM ?' paNa dhAro ke e dazyeAnA nAza thatA ja na hAya to ta tamAruM sukha cAlyA ja karane huM ya gaLa vadhIne kA ke, 'jotAM-jotAM kaMTALe Ave te te sukha cAlI jAyane ?' kaMTALA Ave te tA thAkI javAya. e vAta kharI paNa kaMTALA ja na Ave tevu hoya te te AnaMda cAlyA ja kare ne ? hajIya AgaLa prazna karI ne kahA, 8 pazu mRtyu Ave tyAre to badhu sukha baMdha thaI jAya ne ?'" paNu.... kahuM chuM mRtyu paNa na Ave tevuM hAya to. zu ? te e sukhanA pravAha cAlyA ja kare ema mAnazeAne ?" jo AvI rIte sukhapravAhanA aMta Ave evA na hAya te samajo ke muktimAM paNa, AvA sukhapravAhacAlyA ja kare che. kAraNa ke mokSamAM sarvajJapaNu hovAthI jJAnathI sArA ya vizvanA traNe kALanA pAthe dekhAyA ja kare che. A chyA jotAM jema dRSTAMtamAM kahyuM ke, kAI devatA tamArI badhI ja icchA pUrI kare, tema ahIM mekSamAM mAhanIyakama na hAvAthI icchAe thavAnI ja nathI ! vaLI tyAM deha che ja nahIM. eTale AnaMda pravAhane tADanAra bhUkha-tarasa--UMdha ke thAka kazuM ya nIM.
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 283 vaLI tyAM AyuSyakarma nathI eTale jIvana puruM thaI jaze, te kaI bhaya paNa nathI. kAraNake tyAM te zAzvata jIvana che. vaLI ahIM, te tame eka ja dazyanI kalpanA karI ke, te jotAM je A AnaMda Ave te sArA ya jagatanA badhA ja pAthanA dara jotAM ke ane ane keTale AnaMda Ave ! amuka, apekSAe te jJAna e ja AnaMda hoya che. sAdhujIvanamAM masta saMyamIone te A pratyakSa anubhava che. jJAnanA athI zrAvakemAM paNuM svAdhyAya prema hoya te thoDe ghaNe aMze teo paNa te jJAnasukhano anubhava karI zake che..
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ ? ke che bhA matI TI kA kAra bhaTTajIne jJAnAnaMda - jena zAsanane pAmelA hoya tevA AcArya bhagavaMtene chae darzanane abhyAsa hai joIe. emAM ya prabhAvaka AcAryone te vizeSa rIte abhyAsa karavA joIe. vedaAdhArita darzananA judA judA graMtha che. A graMtha para mahApaMDita vAcaspatijInI TIkAo che temane jJAnarasa paNuM anumehanIya che. temaNe lagna karyuM te ja divasathI veda AdhArita vividha graMtho para TIkA lakhavAnuM AraMbha karyuM. temanI patnI bhAmatI catura hatI. catura ja nahIM paNa pativratA ane patinA dharmakAryamAM potAne svArtha homI de tevI samarpita hatI. tene thayuM bhaTTajI Aje jamavA beThA che paNa temanuM dhyAna jamavAmAM nathI. bhAmatI vicAre che ke huM zuM pIrasuM chuM temAM dhyAna nathI. pIrasanArI evI mArAmAM zuM bhAvanA che te jovA ya AMkho UMcI thatI nathI eTale cekasa temanuM mana kaI mahAna kAryamAM lAgyuM che. duniyAnI dRSTie A mANasa kazAmAM khovAI gayA che tema kahevAya che. paNa vAstavika rIte je kaI mahAna cIjamAM bevAI na jAya tene mahAnatAnI prApti thatI nathI. athAta lekamAMthI khevAyA vinA alaukika kazuMja jaDatuM nathI.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] ] 285 6 bIje divase bhAmatIe eka AkarI parIkSA karI. bhAjananA samaye bhAjana te pIrasyuM paNu mIThA vinAnI dALa meAM"mAM jatAMja thuM-thuM" thAya tevI. pazu bhaTTajIne khabara ja nathI paDatI ke dALamAM mIThuM che ke nahi ? bhAma-tIe nakakI karyu. A patideva bhaTTajI teA khAvAI gayA che.. jene jamatAM rasanI khabara na paDe e kyAM te jIbhanA rAgI hAya kyAM tA AgI haiAya. bhAmatIe vicAyu mane ya bhUlIne, jIbhanA svAdane bhUlIne je khAvAI gayA che tene pAchA teA khelAvavA nathI, paNa kayAre peAtAnI meLe pAchA pharaze te khakhara teA rAkhavI paDaze ne ?' ane tene rAja mIThA vinAnI dALa ApavA mAMDI. divase.... mahinAo....ane varSo vItyA. te rIte be-pAMca nahi khAra khAra varSo vahI gayA. eka divasa bhaTTajI jamavA beThA....ane tarata phariyAda karI.... " are ! A te kaMI dALa che ? mIThu ja nahiM ? " bhAmatIe zAMtithI kahyuM: " mIThuM te a pattuM chUTI gayuM che, dALamAM te Aje nahi paNa bAra. vathI nahAtu na khAtuM..." vAta ema hatI ke te divase ja bhaTTajInu kArya purUM thayuM hatuM. bhaTTajI teA patnInI A samaja ane samaNu para mugdha thaI gayA. temaNe peAtAnI tamAma TIkAonu nAma 'bhAmatI ' TIkAe ja rAkhyu. jarA te vicArA ke, mithyAjJAnanA rasamAM paNa. mithyAjJAnIe jIbhanA rasane bAra varSa sudhI jItI zake to meAkSamAM, jyAM saMpUrNa jJAna che tyAM kevuM sukha haze ? mahAmuni zeAlanamuni paNu jJAnamAM evA garakAva thaI gayA hatA ke zrAvikAe roTalIne badale tavA vherAvyA tenI paNa khabara na paDI. jJAnanA AnaMda anubhavIne duniyAnA tamAma auSiyaka ane sAMsiraka sukhAne avagaNanA
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286] [ zrI siddhapada karI zake tevA keTalAya mahApuruSe hoya che te kevalajJAnanA AnaMdanuM pUchavuM ja zuM? mokSanA A mahAsukhanA bhegI kyAre banaze? siddhanA ajoDa sukhanI vicAraNa dRDha bane mATe A ja viSayane ApaNe ghaNuM-ghaNa rIte vicAravAne che. jevI rIte jJAnane AnaMda avirata rIte mokSamAM che tema svataMtratAne, svAdhInatAne, kSamAnA carama vikAsane parama AnaMda paNa siddhanA jIvone che che ane che. dareka vAta tamArA magajamAM barAbara besADatA jaze te bhikSanuM sukha tamane pratyakSa jevuM ja lAgavA mAMDaze. sekSamAM svataMtratAnuM parama sukha che eka pakSIne praNa pAMjarAmAM rahevAnuM pasaMda nathI. te paNa Icche che ke pitAnI IcchA mujaba te vanamAM mukta vihAra kare. nAnA chokarAne ya tenA hAthamAM thoDA paisA ApavA paDe che ne? e ya pitAnI IcchA-mujaba kharca karavA Icche che. e paNa ema Icche che ke kamAvavAnI - bAbatamAM meLavavAnI bAbatamAM huM parAdhIna hAuM te paNa sane vAparavAnI svataMtratA strAdhInatA hovI joIe. pahelAnA jamAnAmAM rAjA-mahArAjA yuddhamAM pakaDAI jAya te tene sArI na nAMkhatA, paNa eka rAjAne zobhe tevI rIte tenI sudhI sAravAra ne rAjA kare. khabara che ne udAyI rAjAe caMDAdyotane jIvato pakaDele paNa rasoI siM je udAsI mATe thatI te ja caMDaprota mATe thatI. paryuM SaNanA vyAkhyAmAM A badhuM sarNana Ave che. paNa ahIM te ApaNe eTaluM jamavAnuM che ke rAjA-mahArAjAo hArelA chatAM temane potAnA jevA badabAthI jItelA rAjAo taraphathI rAkhavAmAM Avaze. zuM A rAjAone kendramAM rahIne
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 287 tevI sAhyabI bhogavAyanu mana thAya kharU? ke te chuTI jaI ne mukata thavA icche? jItanArA rAjA-kadAca meTA hAya ane enA pAtAnA AlizAna mahelamAM najarakeda kare to yahArelA rAjAne game kharuM ke nAnuM paNa peAtAnuM ja pyArU lAge ?-kAraNu svataMtratA peAtAnAmAM ja maLI zake. vicAra ke AtmAne svataMtratAthI keTalA badhA AnaMda Ave che. varSonA kedIone paNa amuka divasAe peAtAnA svajanAne maLavA javA devAnI ghaNI vakhata chUTa apAya che. A chuTakArAnI kSaNAmAM je AnaMda tene Ave che te Anada jelamAM tene managamatA bhAjana khAtAM paNa Avele kharA? eka eka kSaNanI paNa svataMtratA e parataMtra ane parA'dhIna jIvanamAM maLelA lAkhkhA ane keDA viSayanA bhAga ane upabhogathI paNa mANasane vadhAre pyArI lAge che. vicAra karo tyAre svataMtra thavAmAM keTalu sukhache. jo ke varSAthI kedamAMthI nIkaLelA mANasa peAtAnI jAtane mukta-svAdhIna mAnatA havA chatAM ya sAcA svAdhInatA hAttA ja nathI. tene paNa zarIranI AdhInatA svIkAravI ja paMDe che. tene paNa IcchAonu baMdhana tA cheja. chatAMya pettAnI IcchA mujaba pete karI zake che. tenI IcchAnI ADe kaI AvatuM nathI e vicArathI tenAmAM svataMtratAne Ana Mda pedA thAya che. vANiyAnA dIkarAne pUche ke 500nI nokarI karavI che ke 200nA phaiA thAyateva dha yA karavA che. tA sAcA vANiyAnA dIkarAtA ema ja kaheze 200 maLe te 200 kArmenI parAdhInatA tenahIM. ApaNA potAnA dhaMdhA haMze tA Aje 200 maLaze nA kAle 2000 maLaze. mATe joIe te svAdhInatA ja. AkarI kArane paNa pUcho ke tane **
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 ] [ zrI siddhapada. duniyAmAM sauthI moTuM baMdhana kayuM lAge che te mATe bhAge enA zeThanuM ja nAma deze. mATe svataMtratA te. saune pyArI ja che. jyAre A badhI svataMtratAo, ke jenI pAchaLa parataMtratAo paNa hoya che. temAMthI paNa manuSya AnaMda meLavI zake che to badhI rIte badhA ja baMdhanamAMthI-badhA kALa mATe (saMpUrNa) AtmA svataMtra thAya tenuM sukha kevuM avarNanIya heya..? jema jema svataMtratA vadhatI jAya che tema tema sukha paNa vadhatuM ja jAya che. te svataMtratAno carama prakarSa hoya tyAM keTaluM sukha hoya? Ama vicAraze te samajaze ke mekSamAM parama sukha che-parama AnaMda che. jo ke ApaNe te saMsAramAM je paNa svataMtratAne anubhava karIe chIe te badhuM ja ochA vadhAre aMze parataMtratAthI bhaLe. ja che. paNa mekSamAM je AnaMda che tyAM parataMtratAnuM nAma nAma nizAna nathI. tyAM dehanuM paNa baMdhana nathI, tyAM karmonuM paNa baMdhana nathI, tyAM IcchAonuM paNa baMdhana nathI. kadAca tamane ema thAya ke zuM deha e paNa baMdhana che? paNa khyAla rAkhaje ke, deha e to sauthI moTuM badhana che. tamAre koInI joDe atyaMta prema thaye nathI. je keInI sAthe atyaMta prema thaye hatA to tamAre ya kahevuM paData "bhale amAre deha judo hoya paNa AtmA te eka ja che ane te vakhate te priyapAtratAne prema batAvavA deha e kevuM baMdhana che tenI khabara paData. game tevI priyatamAne-pyArI patnIne paNa deha judA hevAthI judI rAkhyA vinA chUTake thatuM nathI. dukAne javuM heya. te ghera mUkIne ja javuM paDI ne ! Ama premanI kSaNamAM premIone deha e jela jevuM ja lAge che. ane
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 289 kharekhara te jela ja che. paNa dhyAnamAM rAkhe. ke A jelamAMthI chuTIne mAtra AtmAthI AtmA sAthe sabaMdha thai zake evu eka ja sthAna che ane te che ' meAkSa. ' kharekhara tyAM svataMtratAne addabhuta AnaMda che. tyAM kAlanu dravyanu -kSetranuM -bhAvanuM kazAyanu dhana nathI. tyAM sAcI ane saMpUrNa svata MtratA che. Ama ghaNI rIte mekSamAM gayela AtmAonI siddhonI sukhamayatA vicArI zakIe chIe. A ja svataMtrabhAvanA sukhane bIjI rIte paNa vicArI zakAya che. IndriyonA viSayarUpa sukhanI duHkharUpa vicAratA ApaNe vicAra karyAM hatA ke parAdhInatA e ja duHkha che. tethI mAluma paDayuM haze ke svAdhInatA e ja sukha che ane jema jagata. svAdhIna thatuM jAya tema svAdhInatAnA AnaMda paNa vadhatA ja jAya ne ? vicAro ketamArUM kuTuMba tamArI icchA pramANe ja cAlavAvALu hoya tA tamane kevA Anada thAya ? kuTuMba nahI paNa sArA ya deza tamArI AjJAnuM ullaMghana na kare teA kevA AnaMda....! ane vadhatAM-vadhatAM jagatanA prANI mAtrattamane AdhIna heAya tevuM ane teA kevA AnaMda thAya ? jIvamAtra tamArI AjJA uDAvavA taiyAra hoya to kevA AnaMda thAya? asa tyAre mekSamAM A ja AnaMda che. tyAM jagatanA koI jIva ke kAi paNu jaDa padArtha tamane AdhIna nathI tevu nathI. ( siddhanA AtmA mATe keda paNa vastu parAdhIna che janahI'. kAraNa ke temanAmAM rava ane paranA vikalpa ja pedA thatA nathI mATe ) tame vicAra karaze ke siddha bhagavAnane meAkSamAM rahelA jIvane AdhIna sArI duniyA che e | 19
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 | [ zrI siddhapada kevI rIte ? AdhInatAmAM be cIjo hoya che. eka te je cIja AdhIna che tenuM jJAna, ane te badhI cIjo mArI che evuM bhAna. siddha) pAse jJAna te traNe ya kALanA badhA ya padA nu che temAM saMzaya nathI. have bIjI cIja vicAre ke temane evuM hAya che kharU' ke A badhI vastuo mArI che ? mArI mAjJA mujaba cAle che ke nahi ? ,, ahI' jarA vicAra karavAnI jarUra che ke " mArI che evA sapa tene vAra'vAra karavA paDe che ke jene peAtAnI vastu cAlI jaze ke khIjo laI jaze tevA saMkalpa pedA thatA hAya. athavA avizvAsa hAya " paNa siddhone nathI teA keAI avizvAsa karavAnI jarUra ke nathI koI saMtApa pedA karavAnI jarUra. kAraNake koIpaNa icchAe karAvavI e meAhanIya kanu kAya che, ane te te temane che ja nahIM. mATe temane sapUrNa jagata AdhIna che-temane badhu ja svAdhIna che e mAnavAmAM phei doSa nathI ane e svAdhInatAnA ja AnaMda eTale traNe ya kALanA padArthanA jJAnaneA AnaMda tyAM cAlyA ja kare che. kSamA-dayA-parApakAranuM parama sukha jo tame atyaMta mahAdhIna nahI' hAva te| tamane paNa samajAze ke icchAnI pUrti karavA karatAM icchAne akuzamAM rAkhavAmAM ke tene pedA ja na thavA devAmAM ghaNA Anada hoya che. dhAro ke, eka mANasa tamane gALa daine cAlyA jAya che tyAM tamane pahelAM teA ema thAya che ke, lAva sAlA ne cAra saMbhaLAvuM. paNa tyAM vicAra AvyA ke bhalene gALa detA, meAhanA naze| caDhayA che eTale gALa. Ape che. bicArA
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ]. [ 291 ajJAnI che mATe gALa Ape che. ajJAnI ke gAMDAnI sAme javAba Apavo e to kUtare ApaNane karaDe tyAre ApaNe kutarAne sAme karaDavA ja jevA jaie tevuM che. Ama vicArIne hasIne kADhI nAMkhe tethI tamane je gu karavAnI IcchA thaI AvI ene aMkuzamAM rAkhI. paNa te samaye tame sAme gALe ja dIdhA kare. kahe ke A baMne rItemAMthI tamane zAMtino anubhava kaMI rItathI thavAne ? tamArA hRdayane pUchaje te kahezeH gALa sAMbhaLI lIdhI hota, badalA levAnI bhUDI bhAvanA na rAkhI hatI te sArUM. bhale lekanI vacce tame ema kaho ke, sAlAne barAbara saMbhaLAvI paNa sAmenAe paNa eka evI saMbhaLAvI hoya che ke tene DaMkha hRdayamAM e khUyA kare che ke kyAreya zAMtithI uMghavA paNa deto nathI. jyAre hasIne kADhI nAkhaze te cokkasa zAnti maLaze. jyAre jyAre tame vicAra karaze ke "meM kevuM sAruM karyuM ke tenI gALa sAMbhaLI lIdhI paNa javAba na Ape. tyAre tamArA hadayamAM eka zAMtino anubhava cokkasa thavAno ja " je eka mAtra gALa devAnI IcchAne vaza karyAthI ATalI zAMti prApta thAya te koI mArI nAMkhe chatAM ya tene gALa devAnI IcchA na thAya te evI zAMtine ke AnaMdane tame uMco kaheze ke nIce? mokSamAM A ja dazA che tyAM zAMti evI parAkASTAe pahoMcI hoya che ke game tevI paristhiti ke saMjogomAM temanI zAMtimAM keI bhaMga paDAvI ja na zake. vyavahAramAM paNa je vastu AgamAM saLage nahIM tene phAyaraprapha kaho che, khabara che ne? e cIja phAyaraprapha kema che? zuM agnine tenI tarapha pakSapAta che eTale te phAyarapraphe vastune bALatA
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ] [ zrI siddhapada nathI? nA, ema nahI paNu te vastu evI cIjamAMthI banAvavAmAM AvI che ke agni tene asara pahoMcADI ja na zake tema icchAne vaza karavAthI dUra karavAthI je zAMti maLe che te mekSamAM gayelA AtmA mATe carama sImAe pahoMcI gaI che mATe tyAM saMpUrNa AnaMda hoya che. zAstrIya paribhASAmAM kahIe te ahI. saMsAramAM kSamAbhAva tyAre pragaTa thAya che ke krodha meAhanIyano kSaye pazama ke upazama pedA thaye hAya. A kSamAnu' sukha jevu' tevu' che ema samajo che ? game tevA verabhAva ane hiMsakabhAvAne ThaMDA karI nAkhe tevI tAkAta kSamAmAM che. jo A kSamAmAM eTale krodha meAhanIyanA kSayezama ke upazamamAM paNa ATalI badhI sukhamayatA che ke game tevuM duHkha tene satAvI na zake te tA krodha mAhanIyanA sakSayathI keTalI badhI sukha zAMti pragaTa thAya che ke jenI AgaLa traNe leAkanA duHkhA ekaThA karavAmAM Ave te ya te sukhamAM vikSepa na karI zake-bhaga na pADI zake. zuM anaMtakAla sudhI TakI rahenArI ana ta kSamA e mokSanA jIvAtuM jevuM tevuM sukha che ? kSamAnI vAta te dUra rAkhA, paNa tame jANe ke ajANe kAinu bhalu kare che tyAre tamArA AtmAne kevI zAMti maLe che....? teA vicAra kare ke, sArA gAmanA mANasAne kaI Aga ke pUra jevI mahA AtamAMthI tame tArI lIdhA hAya te| tamane kevA Anada thAya ? ethI ya AgaLa vicAre ke sArA ya deza para keAI eba nAMkhavAnuM hAya ane tame tene tema karatAM rAkI de te keTale Ana Mda thAya....? kAie evI pratijJA karI hoya ke A jagatanA badhA ja prANIone mAre duHkha ApI ribAvavA ane te tema karI
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - vivecana ] " [ 293 zake tevI zaktivALe hoya paNa tamArA prayAsathI tema karato aTakI jAya te keTalo AnaMda thAya ? je Ama eka vakhata paNa jagatanA keTalAka prANIone duHkhamAMthI bacAvI levAthI sukha maLe te je traNeya kALa, sArA ya jagatanA sUphama, bAdara, nAnA-moTA badhA ja prANIone pitAnA taraphathI thatAM duHkhamAMthI mukta karI de to keTale AnaMda maLe? Ama anya ne potAnA taraphathI dukhI nahIM banAvavAnA AnaMdanI carama sImA sidhigati sivAya kayAMya nathI. mATe sidhano AnaMdarUpa A anubhava paNa gajaba che. jyAM sudhI A AtmA siddhigatine pAmate nathI tyAM sudhI eka yA bIjI rIte jANatA ke ajANatA AtmAM keTalAya prANIono saMhAra karanAra bane che. pitAnA astitvane TakAvI rAkhavA mATe bhayaMkaramAM bhayaMkara hiMsA kare che. jarA vicAra karo ke, AjanI duniyAnA bhayaMkaramAM bhayaMkara hatyArAo siddhigatimAM hatA te temanAthI keIne nukazAna thayuM hota kharuM ? mATe siddhigatimAM pahoMcanAra AtmAe prANInI keTalI dayA karI che teno hisAba karI ja na zakAya. AvI dayAnI anaMtarAzithI keTaluM sukha pragaTa thAya te te anubhava karanArane ja khabara paDe. jene dayA karavAne "kSamA" keLavavAno anubhava nathI tene te mepakSanA sukhanI kalpanA mAtrathI ya khyAla AvavAno nathI, paNa je kSamA " "dayA" ahIMsA Adi guNAmAM AgaLa vadhyA haze temane mokSanuM sukha nahIM samajAya e banaze ja nahi ane teo mokSanuM A vAstavika sukha samajaze eTale saMsAramAM kayAMya tenA jevu sukha che ke nahIM e praznano javAba pote ja pAmI jaze.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 ] [ zrI siddhapada upagerUM ane pariSahA AMtarika sukhanA baLeja jItAya che. meAkSamAM tenI carama keTe che. ahIM paNa jee jJAnanI dhUnamAM lAgelA che tee jyAre padAnI vicAraNAmAM paDe che tyAre khAvA-pIvAnu teA ThIka paNa dehanuM paNa bhAna bhUlI jAya che. jarA vicAra kare ke, te AtmAe vItarAgI tA thayA nathI te temane bhUkhanAM duHkha, zarIranA thAka ke meha kema satAvatA nathI ? ahI tame ema kahI do ke, bhaktimAM ke jJAnamAM lAgyA che mATe A badhA duHkha lAgatA nathI. paNa mAtra e ja vAta nathI khIjuM paNa vicAravu' joIe ke bhakti ke jJAnamAMthI koi evA AnaMda AvI rahyo che ke game tevA duHkhanI ya paravA karavA detA nathI. eTale kahevu paDaze ke ceADA vakhatanA jJAna ke bhaktimAM je AtmA beThA che tenAmAM ya jenu varNana sAMbhaLatAM zarIrane tharatharAvI nAMkhe tevA duHkhAnI sAme paNa TakI rahe tevuM anupama sukha pedA thAya che. teA jyAM mAtra jJAna jJAna ane jJAnanA ja pravAha vahI rahyo hoya tyAM kevI ucca keTinuM sukha haze....? kalpanA karazeAtA ya kalpanA paheAMcI zakaze nahi. e te anubhava vinA khyAlamAM Avavu muzkela che. kAusaggamAM rahelA mahAmunie paNa kaI prathama vItarAgI teA na hatA. chatAM ya evA eka dhyAnamAM sthira kevI rIte rahyA haze? jo temane kaMTALA pedA thAya, nAkhuzI thAya, aNugamA pedA thAya tevuM hoya te lAMkhA lAMbA kALa sudhI kAyAtsaga mAM rahI zake kharA ? ane kAyAtsaga mAM UbhA rahe che e te siddha vAta che. mATe samajavuM ja paDe che ke, temane dhyAnamAM kaI evA AnaMda pragaTa thAya che ke je duniyAnA bhayaMkara duHkhAne paNa nakhaLA
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' 295 vivecana karI de che. e teA kadI ya manavA joga nathI ke vItarAgI bhAva sivAyanA AtmA sukhI ke duHkhI e avasthA cheADIne koI trIjI dazAmAM vicaratA hoya. tyAre jo te kAyAtsaga mAM sthita mahAtmAe duHkhI avasthAmAM hoya te| ATalI vAra sthira kevI rIte rahI zake ? keAie temane bAMdhI paDIne tA tyAM besADayA nathI ? tyAre mAnava ja paDe che keAi evA sukhane te anubhavI rahyA che ke jene temanA sivAya anya kAI anubhavI zakatuM nathI. kAyAtsaga mAM sthita mahAmuniene je sukha che te spaSTa ja che ke kaSAyeAnI maMdatAnA kAraNe ja che. jyAre kaSAyeAnI maMdatA AvuM sukha ApI zaktI hoya tyAre kaSAyeAnA AmUlala nAza kema atyaMta sukha ApI na zake ? zAsranA dRSTAMte nathI sAMbhaLyA ? khaMdhaka muninI cAmaDI utAravA mArAe AvyA tyAre temaNe zuM kahyuM hatu. khabara che? jarA vicAra teA karake, ApaNI cAmaDI te zuM paNa tamArA peAtAnA zarIranA hita mATe DokaTara IMjIkazana mAraze tevu N sAMbhaLe chIe tyAre tamane bhaya pedA thAya che. te vakhate ya ema thAya che ke iMjIkazana lIdhA vinA maTI jatu hoya teA kevuM sArUM? tyAre A te khullI charI laIne sAme mArA ubhA che. rAjAne hukama laIne AvyA che eTale pAchA javAne ya koi savAla nathI. ekAda AMgaLI ke aMguThA nathI kApavAne sArA ya zarIranI cAmaDI utAravAnI che. te cAmaDI paNu baherI karIne nahIM ke davA suMghADIne nahIM jIvatI jAgatI cAmaDIne AMkhanI sAme utAravAnI che te ya AvA vakhate khadhaka muni mArAene kahe cheH " bhAi ! jarA ubhA raheA, tame kAMi mArA duzmana nathI. mArA para upakAra karavA AvyA che, UpakArInI sagavaDa sAcavavI e mArU kanya
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 ] [ zrI siddhapada che. bAlA, huM kevI rIte ubhA rahuM? jarAya hAlIza nahi, tamane phAve tema huM UbhA rahe. paNa jo jo mArU zarIra tapathI sukAI gayuM che eTale hADakAne cAmaDI be ekameka thaI gayA che mATe jarA ya buThThI dhAra haze teA tamane muzkelI paDaze. AthI tame game tevI tIkSNa dhAranI charI leze te ya mane vAMdhA nathI..... ?? jarA vicAra kare ke, AvI mahAbhayaMkara vedanAne paNa amRtanA ghuMTaDAnI mAphaka pIvAnI jenI taiyArI che te kaI mahAsukhamAM lAgyA nathI ema manAya kharU ? jo AvA vakhate temanAmAM keAI AnaMda na hoya te AvA duHkha sahevAnI taiyArI thAya kharI? kevA prabaLa sukhane Anada te mahAbhAe mAnI rahyA haze ke zarIranI cAmaDI utare teAya sAme paDelA ghaDA phuTI jAya ke kacarA UDI jAya tevu' ja lAge, dhyAnamAM rAkho ke, khadhaka muninI sAme jyAre mArAe UbhA rahyA che ane tae mAra enI sAme nirbhayatAthI UbhA che tyAre e kAMI vItarAgI nathI chatAM dehanI niHspRhatAnA AnaMda emanAmAM eTalA badhA chalakAi rahyo che ke je dehanA duHkhanI vAta sAMbhaLatA Aje paNa ApaNane kaMpArI chUTI jAya che. te duHkha temane sahajabhAve sahana karyuM. jema ghAsanA taNakhalAne Aga kSaNavAramAM khalAsa karI nAMkhe paNa pANInA mahAna sarrAvaranI pAse jAya te yAte ja khalAsa thai jAya che. tema viSayanu' tRNa jevuM sukha zarIra ane mananA duHkhanI Aga vaDe kSaNavAramAM khalAsa thaI jAya che. paNa nispRhatAnu, bairAgyanu, prazamanuM sukha e sarAvara jevu che ke jyAM zarIranA, mananA ane vacananA badhA ja duHkhanI Aga ApameLe ja zAMta thAya che. chatAM
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [297 ca te niHspRhatAnuM sukha ochuM thatuM nathI. duHkho e te Aga ja che. saMsAranuM sukha hoya to kSaNavAramAM te Aga tene khalAsa karI ja nAMkhe. paNa ApaNe joIe chIe ke niHspRha mahAtmAone duniyAmAM prabaLamAM. prabaLa du:kha paNa dhyAnamAMthI calAvI zakatuM nathI. mATe mAnavuM ja paDe ke duniyAnA prabaLamAM prabaLa duHkha karatA ya ugra temaja teno nAza kare tevo virUddha anubhava temane che. A anubhavane ja zAstramAM prazama-kaSAyanI maMdatAnuM eTale kSapazama ane upazamanuM mahAsukha kahyuM che. AvA te zuM AnAthI ya mahAna sukhano parama prakarSa e ja mokSa che. tyAre vicAre ke mekSanuM sukha kevuM mahAna haze....? vairAgyanA sukhathI ja saMsArika sukhe chatAya che. mekSamAM vairAgyanA sukhanI Tocaka bhagavAna mahAvIrasvAmIne saMgame cha mahinA sudhI ghara upasarga karyA tenuM varNana te tame paryuSaNamAM sAMbhaLe che ne? saMgame mAtra pratikULa upasargo ja karyA che tevuM nathI, anukuLa upasargo paNa karyA che. bhagavAnanA mAtA pitAnA rUpa vikuvane temanI pAse raDatAM-raDatAM AjIjIo karAvI che. suMdara yuvatIo vikuvane temanA zarIrane Ali gane paNa devaDAvyA che. chatAM ya bhagavAna calita nathI thayA ATaluM ja nahiM paNa cha mahinAnA aMte jyAre te pApI deva pAcho phare che tyAre anupama kRpA dhodha varasAvIne prabhunA netramAMthI be AMsuDA TapakI jAya che. vicAra karo ke te kevA mahAna sukhamAM vihAra karI rahyA haze ke jemAMthI calita karavA mATe saMgamadeva sArthaka na thayo. eTaluM ja nahi paNa A saMgama mArUM kharAba karanAra che
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 1 - - - - - - - - - - 298 ] [ zrI siddhapada e paNa vikalpa temane pedA na thaye paNa tene ya kevaLajJAna prApti mATe sahAyaka upakArI mA. je temanA aMtaramAM prazama rasano jhare na vahete heta to AvA duHkha sahana karI zakata? jyAM sudhI prazamanuM mahA sukha anubhavAtuM nathI tyAM sudhI duHkha sahana karavAnI tAkAta pedA thatI nathI. tamArA vyavahAranI ja vAta karo ne. jayAre tame khaNakhaNatA rUpiyA gaNavAnA AnaMdamAM moja karI rahyA hova tyAre vAtAvaraNanA duHkho, garamI-ThaMDIno anubhava kayAM cAlI jAya che? dukAna para dha dha karavA bese che tyAre mAthuM phADI nAkhe tevI lIyA-dayAnI rADo paNa duHkha ApI zake che kharI? ahIM paNa duHkha sahana karavAnI tAkAta enAmAM ja pedA thaI zake che ke je koI sukhamAM-AnaMdamAM magna banIne beThA hoya, te ATalA anagala duHkhane sahanAra keI sukhamAM masta na bane hoya tema bane kharU ? mATe mAnavuM ja paDe che ke bhagavAna vasthAvasthAmAM paNa virAganA-kaSAyanI zAMtatAnA evA sukhamAM mahAlI rahyA che ke saMsAranA koI paNa duHkho temanI najIkamAM pahoMcatA pahelAM ja niHmattva banI jAya che. temane lava mAtra paNa calita karI zakatA nathI. bIjI e paNa vAta vicAro ke jene e nizcaya thaye hoya ke rUpiyAnI prApti karatAM bhejana khAvAmAM vadhAre AnaMda che te bhejana mATe rUpiyA cheDI zake ke nahi? eTalA mATe ja to dhana tamane atyaMta priya hovA chatA paNa tame me jazekhamAM, khAvA-pIvAmAM kevA AnaMdathI bagADI zake che? zAthI? paisA pAse rahe tethI sukha nathI maLatuM, mATe?
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 299 nA; ema nahI paNa paisA karatAM ya vadhu sukha khAvA-pIvA ane mojazokhamAMthI maLe che tevuM lAgyuM che mATe ja. tamane managamatI cIja ATha rUpiyAmAM maLanArI paNa daza rUpi. yAmAM maLI jAya to laI le ke nahIM? paNa je vastu gamatI nathI te agiyAra rUpiyAnI hoya ne dasa rUpiyAmAM maLe to paNa na ja le ne? managamatI vastu mATe rUpiye. vadhAre Ape, tethI rUpiyAthI tamane sukha nathI maLatuM te siddha thAya kharUM ? nahIM ja. je rUpiyA para tamane prema na ja heta to agiyAravALI na gamatI vastu paNa dasamAM laI letA. paNa tema karatAM nathI. kAraNake tamArI sukhanI kalpanA te managamatI vastu mATe che ane te levA mATe rUpiyAno prema, mamattvanuM sukha choDavuM paDe. mATe e siddha thAya che ke jyAre mANasane je vastuthI sukha maLatuM hoya tenAthI vadhAre sukha ApanArI vastu maLe tyAre te junI, tenI kalpanA pramANe ochuM sukha ApanArI vastune choDatAM tene vAra nathI lAgatI. eTale ja to kAmI rAjAo aMtaHpuramAM hajAre strIo hovA chatAM koI rUpavatIne jotAM tyAre pahelAM jenAthI pote potAnI jAtane sukhI lekhatA hatA te badhI strIone cheDI detAM vAra na karatA. tethI samajavAnuM che ke, jyAre mANasa eka prakAranA sukhane paNa peAtAnI svecchAthI cheDato hoya che tyAre tene tenAthI ucuM bIjuM sukha maLavAnuM hoya che ke maLI rahyuM hoya che. tevuM sukha meLavavAnI AzAthI ja te ochuM utaratI kakSAnuM sukha cheDI zake che. bhagavAna mahAvIre tema ja anya sthalabhadrasvAmI, vajasvAmI Adi mahAmunioe paNa anekAneka anukULa
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ :00 ] [ zrI siddhapada pariSahA sahyA che. anukULa pariSaha eTale te jANe cho ne ? tame jene sukha kaheA che te viSayanA sukhane lai AvanArA pariSahA. jyAre AvA viSayanA sukhA ApanAra pariSauA hovA chatAM ya te mahAmunie ane bhagavAna cilata nathI thayA. tyAre mAnavuM ja paDe ke teo koi addabhuta sukhamAM rAcatA hatA. paNa te sukha viSayanu nahIM paNa prazamanuM, sukha-kaSAyanI zAMtatAnuM sukha hatuM. jema devaleAkanA sukhane choDIne devA mRtyuleAkanI temanI prANapriya strIne ke putrAdine ke dhana-sa'pattine paNa saMbhALavA AvatA nathI. ane Ave che teA ya vadhu kALa nivAsa karatAM nathI ane AvyA hAya te ya javA mATe sakhI ja rahyA hoya che. tema prazamanA sukhamAM nimagna anelA munie kadI ya viSayanA sukha sAme jotAM ja nathI. ane bhUlecUke jovAI jAya che te ya tame jema aspRzyane aDIne snAna karI nAMkheA che tema te sukhane mananA mela samajIne kADhI nAMkhe che. mahAmunione ahIM ja meAkSa che. vicAra karo ke, tamArI duniyAnA adbhuta gaNAtA sukhanI gaMdha paNa jyAM dugaMdha manAya che tyAM kevI madhurI prazamanI surabhi phelAi rahI haze....! jenA zItala sparza mAtrathI saMsAranA kaTTaramAM kaTTara duHkhAnI Aga paNa pANI thaI jAya che. ta prazamanuM sukha kevuM haze ? A mATe te mahApurUSoe kaSAyanI upazAMtatAmAM birAjatA mahApurUSa mATe kahI dIdhuM che su temanA mATe te ahIM ja mekSa che. " nijitamadamadanAnAM vA kAyamaneAvikArarahitAnAM vinivRttaparAzAnAaiheva meAkSaH suvihitAnAm||
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 301 bhagavAna umAsvAti ma. pharamAve che ke... " jemaNe abhimAna ane kAmane jItI lIdhA che, je mana-vacanakAyAnA vikArathI rahita che, je paravastunI AzAthI dUra thaI gayA che tevA suvihitone ahIM ja mokSa che...." Ama jemane pitAnI IcchA para saMpUrNa kAbu meLavyuM che ane vikArathI rahita thaI gayA che, tevA AtmAone paNa ahIM anupama sukha maLe che te sAkSAt mekSamAM kevuM adbhuta sukha hoya? ApaNe ghaNu-ghaNu dAkhalA dalIlapUrvaka e samajyA chIe ke, mekSamAM mAtra saMsArika duHkhono abhAva ja nathI paNa AtmAnA svabhAvarUpa vAstavika sukhano parama rAzi tyAM che. Ane khyAla hajI paNa vadhu dRSTie karI zakAya che. vairAgyabhAvane anubhava te ApaNe karI ja zakIe chIe. kSamA, saMteSa, niSparigrahItA, namratA, saralatA, nispRhItA A badhA bhAvane paripUrNa vikAsa maoNkSamAM che tema kahevAya ane tenAthI ApaNane cakkasa mokSasukhane khyAla Ave. vaLI koIpaNa kAryanI pUrNAhUti thAya che, sAdhanA ke ArAdhanA pUrNa thAya che tyAre AtmAmAM anahada AnaMda thAya che. te zuM mekSa e AtmAnI Ara dhanAnI pUrNatA nathI? sAmAnya tapa-tyAga, mAsakSamaNa ke AyaMbilanI oLInI pUrNAhuti thAya che tyAM paNa AtmAmAM pUrNAhutine AnaMda chavAI jAya che. te mokSanI prApti thatAM pUNuMhatine ke mahAna AnaMda prApta thatuM haze? AvI ja rIte bIjI anekAneka rIte thI mokSanA sukhanI mahAnatA vicArI zakAya che paNa AgaLa vyAkhyAne
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302] [ zrI siddhapada thaze tema tame samajatA jaze ke mekSanA sukha mATenI A badhI vicAraNAone paNa oLaMgI jAya tevuM sukha mokSamAM che. tenI badhI deDa thAke che, dalIlonA gAtro kApe che, dRSTAMtanA Dage jyAM hAre che. saMsAranA ane vairAgyanA sukhanA tamAma anubhave jyAM hAMphe che tyAM ja mokSanA mukhanI zarUAta thAya che. mATe mekSanA sukhanI tulanAtmaka siddhimAM vadhu samaya na karatAM tenA vAstavika svarUpa tarapha dhyAna ApIe. mekSanA sukhanI tulanA hoya ja nahIM je ke ahIM kodha-mAna-mAyA ane lebhanA pazama ke upazamathI je prazamanuM, vorAgyanuM ke madhyasthatAnuM, niHspRhatAnuM ke kSamA-namratA-saraLatA ane saMtoSanuM je sukha pragaTe che tevuM ja sukha mokSamAM che ema na samajavuM. kharekhara te ahIM prazamanuM je sukha pragaTe che tethI ya parama ucca koTinuM dikha che. tethI ahIMnA prazamanA sukhathI tyAM anaMtagaNuM sukha che ema tamane vAraMvAra je kahyuM te samajAvavA mATe ja kahyuM che. ane ahIM pU. umAsvAti ma. paNa je "Ihave mokSaH " kahIne prazamamAM marata evA mahAtmAone ahIM ja mokSa che e prazamanA zakhanI mahattA batAvavA mATe ja kahyuM che. jema keIrUpALI strInA mukhane "caMdramA" kahIe tethI kAMI tenuM meTuM caMdranA eka nAnAmAM nAnA TukaDA jeTaluM ujaLuM hoya tema mAnI levAtuM nathI. tema ahIM prazamane mekSanuM sukha kahevAthI ema na samajI levuM ke, A prazamanuM sukha e mekSanA sukhane ja eka aMza che. paNa sAcI vAta e che ke, jema mokSanA sukha mATe indriyanA viSayenI apekSA karavAnI
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [303 jarUra rahetI nathI tema prazamanA sukha mATe paNa viSayanI apekSA nathI hotI. mATe A be sukhamAM AkAza-pAtALa jeTalI asamAnatA hovA chatAMya baMne sukha viSaya nirapakSatAnI dRSTie sarakhA che. tethI prazamanA sukhanI mahattAnuM varNana karIne tene mokSanA sukha jevuM kahyuM. kSapepazamabhAvanA saravALA jevuM ' ' mokSanuM sukha nathI tame pUchaze ke, je prazamanA sukhanuM Ape ATaluM badhuM varNana karyuM tene AvuM mahAne batAvyuM e prazamanuM sukha eka aMze paNa mokSanA sukha jevuM nathI tenuM kAraNa zuM? AnuM kAraNa jaNAvatAM pU. haribhadrasUri ma. kahe che ke - nau tahabhinnAthuMciya, sukhalavANuM tuesa samudAo te taha bhinnA saMtA, avasama jAva ja huti | [ siddhasuaviMzikA gA. 9] te badhA ja prazamanA bhAve e kSapazama ane upazamanA bhAve che. jyAre mekSamAM je sukha che e kSAyika bhAvanuM che paNa AvI jhINuM vAta te tame kevI rIte samaje? mAre jarA skUla karIne batAvavI paDaze. pU. haribhadrasUri ma. nuM kahevuM che ke, kSaye pazamabhAvanuM eTale prazamanuM sukha mokSanI tulanAe AvavAnuM ja nahIM. kAraNake je vakhate tame prazamanuM sukha anubhavI rahyA che tyAre sUkSma paNu rAga-dveSane anubhava cAlI ja rahyo che. bhale mokSa meLavavAnI paNa IcchA hoya chatAM ya IcchA te tyAM paDelI ja . che. mATe te icchA sahitanuM kroDagaNuM sukha bheguM thAya , te ya IcchArahita sukhane eka aMza paNa na banI zake. vaLI prazama ke upazamanuM sukha jogavavAnuM hoya to teno anubhava.
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 ] [ zrI siddhapa karavA mATe paNa mananI sahAya teA levI ja paDe. mAnaMgaNAnA pudgaleA grahaNa karyA vinA teA vicAra paNa thai zake ja nahi. ane vicAra vinA prazamanA sukhane anubhava paNa thAya nahI. eTale bahu ja sUkSma ApekSAthI e sukha paNa ApekSika sukha che. arthAt bIjAnI sahAyatAnI apekSAvALu che parAdhIna che jyAre mekSa sukhamAM tevI kAI nIya apekSAnI jarUra nathI. mATe duniyAnA badhA ya AtmAnA prazamanA sukhAne ekaThA karI to ya mokSanA sukhanA eka aMza paNa na thAya. kSayApazamabhAvanA anaMta vakhata saravALA kareA tA ya kSAyikabhAvanI tAle na Ave. tamane Azraya lAgaze ke e prazamanu'sukha paNa sukha, ane meAkSanu sukha e paNa sukha. chatAM ya prazamanA sukhane ana taguNA guNAkAra karo tA ya te mAkSanA sukhanA azanA kharAkhara na thAya ? A vAta tamArA gaLe utAravA mATe thADA vyavahAranA dRSTAMta ja basa che. eka mAjI eka hajAra mUrkhAene bhegA karI ane eka bAju eka vidvAnane UbhA rAkheA. have mUrkhAnI buddhi e paNa buddhi teA che ja ne ? chatAM ya vidvAna mANasanI buddhinA eka aMzamAM ya mUrkhAonI buddhi Ave kharI ? hajArA ekaDIyAnA chekarAe nahI. paNa lAkhA chekarAone bhegA karo ane pachI temanI eka bAju eka vRddhane rAkhekhA. chekarAne ramavAnA anubhava te kharA ne ? paNa vyavahAranI vAtaneA anubhava keTale ? zuM badhA ya che.karAne anubhava bhegA karI te ya vRddha jeTaleA ane jevA thAya kharA ? hajAro gamAra bhegA karIne tenI pAse ratnanI parIkSA karAve. ane eka bAju eka jhaverInA chekarAne UbheA rAkheA. te jhaverInA chekA jeTalI parakha adhA ya gamAra bhegA thaine karI zake kharA ? na ja kare. kAraNa ke
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ tvavecana che. [ 305 baMnenI pAse jJAna hovA chatAM ca te judA judA prakAranuM che. tema virAgI pAse ane siddhaparamAtmA pAse baMne pAse anukrame prazamanuM ane mekSanuM sukha che. chatAM ya te baMne evA judA che ke ekabIjAnI sAthe ekabIjAnI sarakhAmaNuM karI zakAya ja nahIM. tethI ja zAstrakAroe jaNAvyuM che ke "uvamAM istha na vijaja" (paMcasUtra sU. 5) mekSanA sukhanI sarakhAmaNI karI zakAya tevuM keIsukha che ja nahIM, kAraNake mokSanuM sukha e ekAMta nirapekSa sukha che. jyAre prazamanuM sukha ekAMta nirapekSa che ja nahIM. mATe te anaMta sukha te mekSamAM gayA sivAya anubhavI zakAya ja nahi. prazamanA sukhamAM lApazamika bhAvanA - amRtano aMza che, bAkI audacikabhAvanuM jhera vyApeluM ja che. sApekSa sukha hoya eTale tyAM ghAtakarmono udaya vartate ja heya, ane ghAtakarmane udaya game tema hoya toya jhera ja kahevAya. eTale te jherathI vyAkuLa thaI gayeluM prathama sukharUpa amRta paNa amRta kahevAya ja nahIM. mATe prazamanA sukha game tevA suane game teTalA nI sAthe paNa mokSanA sukhanA eka aMzanI paNa tulanA thaI zakatI nathI. zAsakAe tenA mATe jaNAvyuM che ke - "bahu visalavasaMvadR amaryApi na kevalaM amaryA? | (siddhasukhaviMzikA gA. 10) arthAt kSayopazamabhAvanuM prazamanuM sukha bhale amRta jevuM gaNAtuM hoya paNa e prazamanuM sukha anubhavAya che. tyAM paNa IcchAnuM AdhInapaNuM che, tyAM paNa sukha mATe
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 ] [ zrI siddhapada anyanI apekSA che. tyAM bhale mAraNa karelu hoya chatAM ya audayika bhAva-rUpa viSa to che ja. bhale prazamanA sukhanA anubhava vakhate mAhanIyaka rUpa AvaraNa A pAtaLuM paNa paDI gayu hAya chatAMya sarvathA ghAtikama nA kSaya thavAthI jemAM meAkSanu nirAvaraNu anata sukha pragaTe che, tenI sAthe tenI sarakhAmaNI na ja thai zake. vaLI hajI sUkSmatAthI tapAso ane zAstranA vacaneAnI thADI khabara haze to samajAze ke, prazamanu' sukha anubhavatI vakhate bhale kadAca meAhanIyakama nA tIvra kSaye pazama ke upazama hAya chatAMya jJAnAvaraNIya ane danAvaraNIyakanI kevaLajJAna ane kevaLardezana temaja nidrA jevI sadhAtI ane veAyI prakRtiene uDDaya tyAM hoya che. te prazamanu sukha e to mAtra meAhanIyakamanA kSaye pazamathI ke upazamathI maLe che, paNa te AnaMdane paNa jhera jevA karI nAMkhanAra, AtmAnA guNAne dabAvI nAMkhanArI A be prakRtine udbhaya cAlu ja che. eTale eka rIte te ema kahI zakIe ke je AnaMda temanA vyakta thAya che tenA karatAM dabAyelA ghaNA che. vyavahArika bhASAmAM kahIe te Akhuya zarIra rogI hAya ane mAtra eka ja AMgaLI ke AMgaLInuM Teravu' taddana nirogI hAya tA te vakhatanu AMgaLInu nireAgIpaNAnu sukha sArA ya zarIrane nirogI thAya tenI tulanAmAM AvI zake kharUM? paNa....ApaNe te enAya sAthe sAthe vicAra karatAM javAnA che ke, mAtra eka ja aMganI svasthatA jaivuM prazamanuM sukha AvuM adbhuta hoya che ke duniyAnA badhA ya du:khAne sukha banAvI de ane badhA ya naiSiyaka sukhAne
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] pANI bharatA karI de. te tenAthI ya uccakakSAnuM ane tenA karatAM ca anaMta ghaNuM tIvrakoTinuM mokSanuM sukha kevuM mahAna haze! zopazama bhAva rejanI kamAI kSAyikabhAva akhUTanidhi ? vaLI prazamaranuM sukha e pazamabhAvajanya sukha che ane kSapazamabhAva eTale ja kamAva ane reja reTI khAva tevuM. jema jenI pAse muDI na hoya tene roja mahenata karavI paDe ane roja kamAvuM paDe tevuM ja kSapazamabhAvanuM che. kSapazamabhAvavALA AtmAe nitya purUSArthamAM lAgelA ja rahevuM paDe. kAraNa.... "kSapazama bhAva tyAre ja pedA thAya che ke eka bAju udayamAM na AvelA karmo hoya tene dabAvI rAkhavA paDe ane udayamAM AvyA hoya tene AtmAne tenI jarA ya asara pahoMce nahIM tevI rIte kSaya kare. eTale barobara ema ja samajI le ne ke AtmAne udayabhAvanI Aga lAgI che temAMthI dUra karavAno che, ane Aga lAgI hoya tyAre zuM karavuM paDe? khabara che ne ? eka bAjuthI te jyAM Aga na lAgI hoya tevA makAnane toDI nAMkhavA paDe ke pANI chAMTavuM paDe, ane jyAM Aga lAgI hoya tene ekadama baMdha ja karavI paDe. tema udayabhAvanI Agane olavIne kSaye pazamabhAva pragaTAvavA mATe paNa je udayamAM na AvyA hoya tevA karmone dabAvI rAkhavA paDe ane udayamAM AvyA hoya tene nAza kare paDe. je Ama karavAmAM jarA ya bhUla thaI te udayabhAvanI Aga vipharyA vinA rahe ja nahIM. mATe udayabhAvanI Agane zAMta karIne kSapazamabhAvanA prazamanI zAMti anubhavavI
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3061 | zrI siddhapada hoya te jyAM sudhI Aga cAlatI hoya tyAM sudhI AgaLa na vadhe....kAine khALe nahI.....te mATe, ane jyAM lAgI gaI hAya tene zAMta karavA mATe prayatna karavA ja paDe. Ama kSaye pazama ke upazamabhAva te jAgRti rAkhIne keTalAMya purUSArtha niraMtara karatAM rahe tyAre ja male, arthAt rAja te bhAvane TakAvI rAkhavA prayatna cAlu rAkhavA ja paDe. jarA prayatna maDha paDayA ke kSayApazamabhAva gaye ja samajavA. mATe ja prazamabhAvamAM bairAgyamAM lIna mahAbhAene satat AtmA jAgRta ja hoya che ane te jAgRta rahe te ja temane prazamanA Ana-pravAha cAlyA ja kare. jyAre kSAyikabhAva tA evA che ke eka vakhata pedA thaye| pachI nira'tara cAlyA ja kare. uddayabhAvanI Aga tyAM kadI ya kI na zake, kaho ke kSaye pazamabhAva tA udayabhAvanI Aga dabAvavAthI....AgaLa vadhavA nahI devAthI.... ane elavavAthI pedA thAya che, jyAre kSAyikabhAva te eveA bhAva che ke jyAM iMdhana maLI zake tevI koi vastu ja rahetI nathI. mATe sthUlaTaSTithI kahIe te jema prazamabhAva roja kamAvu' ne roja roTI khAvA jevA che. teA kSAyikabhAva eTale mekSanA AnaMda. lAkhA kroDA ke asaMkhya rUpiyAnu nidhAna jamInamAMthI nIkaLe tevuM ke kAmaghara jevuM che. AvA nidhi meLavanArane kamAvA mATe keAI ciMtA karavAnI rahetI nathI. tema kSAyikabhAvanA sukhavALAne paNa sukha pedA karavA navA purUSArtha karavAnI kayAreya jarUra paDatI nathI. tethI prazamabhAvanu N game tevu' mahAna sukha hoya te ya te kSaye pazama ke upazamabhAvathI pedA thatu hAvAthI sahaja ke svAbhAvika nathI. jyAre meAkSanu sukha kSAyikabhAvathI pragaTatu' hovAthI
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 309 svAbhAvika che, ane tethI svAbhAvika sukhane eka aMza paNa prayatnathI meLavI zakAya tevA sukhanA eka aMza sAthe paNa sarakhAvI na zakAya. prazamanA sukha ane mekSanA sukhanI sarakhAmaNImAM zAstroe kahyuM: "na tattao IyareNa gammaI" tatvathI mAtra sekSamAM gayelA AtmA eTale ke ghAtakarmanA kSaya karyA vinAnA AtmAo sivAya bIjA keI te sukhane jANI zakatA ja nathI. kAraNake je e mokSanA sukhane eka aMza paNa kaI rIte ahIM maLI zake tema hoya to tene AgaLa ema karIne ema kahevAya ke ahIM jevuM sukha che, tenA jevuM sukha tyAM che. paNa....viSayanuM sukha ke je vAstavika te sukhAbhAsa che, ane prazamanu. sukha te ApaNe vicArI gayA. AmAMthI koI mAnA sukhanI AgaLa ubhuM na rahI zake. vaLI pAchA badhAM bhedane eka vakhata yAda karI jAva te barAbara magajamAM besI jaze ke prazamanA sukhamAM ane mekSanA sukhamAM taphAvata che. prazamanuM sukha - mekSanuM sukha(1) mehanIyakarmanA ja kSaye- (1) samasta karmanA kSayathI pazamathI pragaTe che. pragaTe che. (2) ghAtikarmonA udayathI (2) ghAtikane ke koI paNa sahita che. karmane udaya hite nathI. (3) IcchA sahita che. (3) IchA vinAnuM che. (4) deha ane mananI apekSA (4) mananI ke dehanI koInI paNa apekSA vinAnuM che.
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. 310 ] [ zrI siddhapada (5) AtmAnA svabhAvaprApti (5) svabhAvarUpa che. mATe sahAyaka hovA chatAM ya svabhAvarUpa nathI. (6) A sukha meLavyA bAda (6) A sukha meLavyA bAda mekSanuM sukha meLavavAnuM kazuM ja meLavavAnuM bAkI bAkI che. (7) prazamanuM sukha meLavavA (7) zarIra ane iMdriyano iMdriya ane zarIranI tIvra abhAva hovA chatAM paNa gulAmI karavI nathI paDatI TakI rahe che. chatAMya iMdriya ane zarI rathI nirapekSa te nathI ja thavAtuM. hajI sUkSmatAthI vicAra karIe te bIjA para ghaNuM-ghaNAM taphAvata temAM rahelA mAluma paDaze. paNa badhAne vicAra karavA besIe te pAra Ave evuM kayAM che ? kahe ke. jinezvara bhagavAnanuM zAsana ja apAra che. jeTalI tamArI buddhi ane sthiratA hoya teTaluM uMDu vicArI zako ane teTaluM tattva pAmI zake. , paNaA badhAM taphAvatathI eka ja vAta spaSTa karavAnI che ke mokSanuM sukha nirUpama che. tenI sarakhAmaNI kaI sAthe thaI zake tema nathI. mAtra bhagavAnanA vacanathI ApaNe eTaluM jJAna meLavI zakIe ke mokSamAM anupama sukha che ane te sukha viSamanA sukha ane prazamanA sukha karatAM ya UMcI kakSAnuM temaja mahAna che. paNa jema jeNe sAkara na khAdhI hoya te tamane pUche ke sAkaranuM gaLapaNa kevuM, geLa jevuM? te ene kahevuM ja paDe ne, nA... bhAI! tenA jevuM
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana [ 311 te nahI tethI ya vadhAre. paNa, pele pUche ke vadhAre eTale keTaluM vadhAre ane kevuM ? te e zuM javAba ApI zake? e kahe ja ne, bhAI! e te tuM khAMDa khAya tyAre ja khabara. paDe ke tenuM gaLapaNa kevuM. e kaMI kahevAya nahIM. e te mAtra anubhavAya ane khAMDa khAIe tyAre ja khabara paDe ke khAMDanuM gaLapaNa kevuM che. merAnuM sukha anubhavI zakAya, varNavI na zakAya." mokSanuM sukha avarNanIya che. AvarNanIyatAnI spaSTatA ' karatuM zAstramAM eka daSTAMta ApyuM che ke - - eka vakhata eka rAjA koIka jaMgalamAM bhUle paDe, pharatAM-pharatAM eka jhuMpaDI tenI najare paDI. jhuMpaDImAM kaI gAmaDIye rahete haze. e samaye ke bicAro kaI bhUle paDaye haze. thAye-pAka kayAM jaze? kayAMthI khAvA lAvaze? eTale rAjAne bolAvIne premathI roTale ne chAza khavaDAvyA. uMgha na jANe oTale ane bhUkha na jANe Tale." kakaDIne bhUkha lAgI hatI eTale badhuM ya amRta jevuM mIThuM lAgyuM. rAjA tenA satkArathI khuza thaI gaye ne eka pAMdaDA para potAnA nAma-ThAma lakhI ApIne potAnA rAjamahele . AvavAnuM kahIne vidAya thaye. pele gAmaDIye eka divasa pharate-pharata zaheramAM caDI gaye ane pAMdaDAnA sahAre rAjamahelamAM pahoMcI gaye. rAjA kRtajJa hatuM eTale rAjasabhAmAM tene AbhAra mAnIne neka-. rene pitAnI jevI ja rIte sAravAra karavAno hukama karyo. - gAmaDIyAbhAI te taLAvanA pANI sivAya kadI kayAMya
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312] [ siddhapada nahelA nahiM ane ahIM te cAre bAjuthI attaramizrita pANInA phuvArAo uDe. koImAMthI gulAbanI te kemAMthI megarAnI khubu.ke garamapANIne kuvAro te kaMI ThaMDA pANIne..gAmaDIyAbhAIe te svapnamAMya kayAMthI joyuM hoya? snAna kare tyAM kevAM rUDAM-rUpALAM hAthapaga ceLanArA sevAmAM hAjara hoya..enA bApe ya kaI dahADe na joyA hoya, mulAyama kapaDAMthI zarIra lUchAyuM." zarIra lUchIne taiyAra thayAM. tyAM te jAta-jAtanA vastro laIne rUpALI strIo hAjara ja... gAmaDIyAbhAI te jovAmAM ja eTalA lIna thaI gayA che ke nhAvA-dhavAnuM-paheravAnuM te bAjue, paNa cAre bAju jotAM jAya che ne mazInanI mAphaka pharatAM jAya che. kayA vastra paheravA e ja samaja na paDe. eka vastra jue ne bIjAne bhUle. game tema karIne vA pasaMda karyA, tyAM to vastra paherAvanAra vaLI bIjA hAjara...vasa paherAI gayA tyAM AbhUSaNanA thALa laIne zaNagArarUmamAM rUpa-rUpanA aMbAra jevI nArIo sevAmAM tauyAra. gAmaDIyAbhAIne badhuM jevuM to evuM game che ke Tagara- gara AMkhe phADIne joyA ja kare. zuM jevu ne zuM cheDavuM eja samaja paDatI nathI. rAjAe zAMti rAkhI che. teNe vicAryuM: bicArA ane kayAMthI A jovA maLatuM haze? AbhUSaNa paherIne taiyAra thayA tyAM te suMdara majhAnA vAjiMtra ane saMgItathI guMjI rahele nRtyane oraDe AvyA. gAmaDIyAbhAI kare zuM ? oraDe jevA jAya te nartakIo jevAnI rahI jAya ane nartakI jue vAjiMtre jevAnA rahI jAya! samaya te
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ vivecana kayAM pasAra thAya te khabara paDatI nathI. eka ThekANethI bIje ThekANe javu paDe tyAre gAmaDIyAbhAI ne lAge have AnAthI te yu vadhAre sArU' AvavAnu che? 313 paNa....jyAM bIje AvI jAya ke pahelAnuM badhuM bhUlI jAya. Ama karatAM bhAjananA samaya thayA. ane judA judA vezamAM bhAjana pIrasanArIe hAjara....sAnAnA thALa ane pAchA hIrAmANekathI jaDelA ! kAcanA ArapAra dekhAya evA citrAthI manohara pAtrA. hajI badhA vAsaNe! jue che tyAM te svarga mAMthI utaratI hAya tema eka pachI eka vAnagI utaravA mAMDI....gAmaDIyAbhAi khAya ke jue ? jue te khAvAnuM jAya ne khAya teA jevAnu jAya ! ema karatAM karatAM rAjAe potAnA khajAnA-yuddhazALA azvazALA vigere badhuM ca batAvyuM. cAra-pAMca dahADA peAtAnI sAthe rAkhyA. pachI javu te paDe ja ne ! badhu' yAda karatAM-karatAM gAmaDIyAbhAI gayA. adhAM gAmavALAne teA khabara paDI gai ke A tA rAjamahelAM rAjAnI pAse jaI Avye. AkhuM gAma bhegu thayuM'. badhAM pUche ke, zuM thayu ? kevu joyu ? paNu... pelA javAba zu Ape? evA rUparaMgavALu` ke svAdavALuM ka ihAya tA kahene ? badhAM pUche ke kevuM hatuM? te kahe, "bahu suMdara....bahu majAnuM hatu....jovu' chUTe ja nahI' tevuM hatuM." khIjA badhAM cIDhAyA. " alyA! paNa sArUM sArU zu kahe che, kevu hatuM e te kahe ? " pelA bicArA zu kahe? e te jIe ene ja khabara paDe. are ! saMsAranA duHkhamAM paNa evA bheda vatI rahyo
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 ] [ zrI siddhapada che ke, emAMnA eka duHkhane bIjA duHkhanI sAthe na sarakhAvI zakAya. arthAt jene peTanA duHkhavAnA anubhava hoya tene paNa suvAvaDa jevA duHkhanI kalpanA karavI muzkela che. teA je prazamanA sukha ane meAkSanA sukhanI aMdara je AsamAna jamInanu' aMtara che te enI upamA kevI rIte ApI zakAya ? pU. jinabhadragaNi kSamAzramaNu mahArAja te kahe che ke, tenA jevuM sukha A saMsAramAM hoya tA te A saMsArane asAra kANu kaheta ane meAkSaprAptinI ciMtA karavAnI jarUra zI? " jatti yA sa'sAre cciya hAja taya kiMtha mAkakhacintAe / '' (vi A..gA. 3855 ) e vAta paNa sAcI ja che ne, jo ahIM rahyA-rahyA mAphA maLI jatA hAya ke mAddAnA jevuM sukha maLI jatuM hoya te| pachI mAphAnA mATe purUSArtha karavAnI jarUra ja zI hatI ? ane tevA meAkSanA jevA sukhanA anubhava karanArane vaLI saMsAramAM che tema kANu kahI zakata ? Ama e prakAre teo paNa ahInA koi paNa sukhanI upamA meAkSanA sukhane ApI zakayA nahI' te vAta 'Apatti' ApavA vaDe jaNAvI. Apatti' eTale teA samajyA ke nahIM? ahI' Apatti' eTale tamArA saMsAramAM jema bairI marI jAya ke dhana cAlI jAya tema nahI.... paNa je padArtha ke vastu nathI te mAnavI paDe athavA che tenI cAgya vyavasthA na karI zakIe te. eTale ahIM pU. jinabhadragaNi kSamAzramaNa ma. saMsAramAM mokSa ke meAkSanA jevu sukha hAya tA kAI
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 315 mokSa mATe purUSArtha kare ja nahI' te Apatti Ape che. paNa meAkSa mATe purUSArtha thaI rahyo che te ja atAje che ke saMsA ratuM koipaNa sukha meAkAnA sukha jevuM che ja nahI'. sidhdhizAstravacanathI " meAkSanA sukhanI " have tame ahIM prazna karI zakeA che ke, meAkSanuM sukha kevuM che, e te ApaNane kAi rIte khabara paDavAnI ja nathI. te mAAnu' sukha che e paNa ApaNe kevI rIte jANIe ? jo che ema khabara paDe te! kevu che ema paNa khabara paDavI joie. A vAta barAbara che. kAraNa ke ApaNane meAkSanA sukhaneA sAkSAt anubhava teA che ja nahIM. arthAta ke ApaNe peAte ja jema saMsAranA sukha-duHkha anubhavIe chIe, tema mAddAnuM sukha te anubhavatA nathI. tethI ApaNane tene ya pratyakSa nathI. vaLI tevA mAkSamAMgayelA AtmA ApaNI pAse keAi hAya te te te kahI zake....ke kevaLajJAnI kahI zake ke me' meAkSanu' sukha anubhavyuM che....jANuM chuM. ke huM... ghAtIkarmAMnA kSayathI anaMta sukha anubhavI rahyo chuM. paNa.... ApaNI pAse te tevA ya kAi mahAtmA nathI ke jethI ApaNane e vAta kahI zake. praznaH--zuM manaHpa`vajJAnI ke avadhijJAnI meAkSanA sukhane sAkSAt jANI ke anubhavI na zake ? javAmaH- -nA, mAtra kevaLajJAnI sivAya anya kAi paNa mAkSanA sukhane jANI paNa na zake ke anubhavI paNa na zake. kAraNake meAkSanA sukhanA anubhava te ATha ka`nA kSaya karanArane thAya. avadhijJAnI ke manaH5 vajJAnIne ATha ke cAra ghAtikanA kSaya thayA na heAya. jenA e kA~nA kSaya --
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 ] [ zrI siddhapada thaI gayA hoya te avadhijJAnI ke manaHpa`vajJAnI nahIM paNa phrevaLajJAnI ja kahevaHya. temanA sivAya bIjA keAIne tene anubhava ja na hoya, jJAna paNa na hoya. vaLI jANavA jevI vAta che ke, avadhijJAna temaja manaHpavajJAnanA viSaya siddhanuM sukha ke mokSanuM sukha nathI. kAraNake avadhijJAnaneA viSaya mAtra rUpI padArtho che. rupivaSe:" ane "taddanantabhAge manaHparyAya' ane manaH5 vajJAna teA rUpI padArthonA paNu anaMtamAM bhAgarUpe mAtra mananA paryAyarUpa manAva`NAne ja jANI (pratyakSa karI) zake. eTale avadhijJAnI ane manaHpava jJAnI paNa meAkSanA sukhane sAkSAta jANI ke anubhavI na zake ! tethI tevA jJAnIe Aje hayAta heta te paNa te jANI ke anubhavI na zakatA hota. vaLI samajI leA ke kevaLajJAnIe ApaNI samakSa hAjara hota ke je jamAnAmAM kevaLajJAnIe hAjara hatA, te vakhate paNa te jANatAM hovA chatAM ya-anubhavatA heAvA chatAM ya ApaNane mAkSanu sukha kevu che te kevI rIte samajAvI zakata. kAraNake ApaNe pUchIe ke, " meAkSamAM chekarAnA bApanA sukha jevuM sukha kharU ? " to ya "nA" kahe. ApaNe pUchIe ke kAmabhoganA AnaMda jevu ? " to ya "nA" kahe. ApaNe pUchIe ke, "tyAre svAdiSTa bhojana ArogavA jevu kharU ?" te yu "nA" kahe tyAre pUchIe traNaleAkanA nAtha cakravartI jevuM kharU ? to ya "nA" kahe, vaLI pUchIe "sAdhu jevuM sukha kharU'?" to ya "nA" kahe.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] ( [ 317 vaLI ema pUchIe ke "kSamA, saraLatA, namratA, saMtoSa, niHspRhatA, madhyasthA ane virAganA jevuM sukha kharUM?" te ya kahe "nA". jyAre pUchIye ke kenA jevuM ? te emane paNa ema ja kahevuM paDe ke "mokSanuM sukha mokSanA jevuM ja mATe kevaLajJAnI hoya te ya pele rAjamahelamAM jaIne avele gAmaDIye jema bIjA gAmaDIyAne pote rAjamahelanuM sukha kevuM che te jANato te chatAM ya na kahI za. tema ApaNane paNa te kevalajJAnI bhagavaMte jANato ane anubhava karatAM hovA chatAM ya kahI na zake, ema ja samajone ke mugo goLa khAya enA jevuM che. pote svAda jANe paNa kahI na zake. zAstramAM kahyuM che, "zrutajJAna eka ja belatuM jJAna che. bAkI badhAM muMgA che. paNa belatuM zrutajJAne mekSanA sukhano svAda jANatuM nathI. te te kahe kevI rIte ? tamAre prazna e ja che ne ke je koInAthI jANuM zakAya evuM nathI te sukha che, te tame kevI rIte jANyuM? javAba sIdhe che. AvA te keTalAya padArtho jainazAsanamAM che ke jene saMpUrNajJAnI-kevaLajJAnI sivAya anya koIe joyA-jANyA ke anubhavyA nathI. chatAM ya ApaNe jANIe chIe. . bole dharmAstikAya che, adharmAstikAya che, te tame jANe che? te kevI rIte jANe che? . zAsathI vItarAganA vacanathI." ema mekSanuM sukha paNa ApaNe vItarAganA vacanathI ja jANavAnuM che. paNa pharka eTalo ja ke jema dharmAstikAyanI
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 ] [ zrI siddhapada mukhya vizeSatA-mukhya dharma (lakSaNa) gatisahAyaka che, tema mokSanA sukha mATe A kaI paricaya na maLe, tethI mekSanuM sukha che....mahAna che. ema jANatA hovA chatAM ya kevuM che e na jANI zakAya ane je che te sauthI zreSTha che, e jANI zakAya. sauthI zreSTha hoya paNa kevuM che te na jANI zakAya tenuM nAma ja "nirUpama' A mokSanuM sukha AvuM nirUpama che. mATe te kevuM che te kahI ja na zakAya. ene anubhava te siddha bhagavaMtane ja heya! kevala ghAtikarmanA nAza karanArA arihaMta paramAtmAone paNa kema hoI zake? emane paNa vedanIyakarmano udaya che, jyAre siddha bhagavaMtene te vedanIyakarmane kSaya thayela che. mATe mokSanA sukhane kaI paNa ApaNuM anubhavamAM AvI zake e paricAyaka che ja nahIM. AthI meMlanA sukhanA varNanathI ja ApaNe jANI zakIe ane enuM varNana zAstramAM maLe. AthI mokSanA sukhanA paricAyaka zAstravacana che. prazna -tyAre Ape AgaLa batAvyuM ne ke prazamanA sukhane oLaMgI jAya tevuM che, ane te mATe dAkhalA-dalIla paNa ApI hatI ne ? javAba -hA, paNa tethI zuM thayuM ? tame paNa te dAkhalA-dalIle sAMbhaLyA ja che ne? have huM tamane pUchuM chuM ke "mokSanuM sukha kevuM che? bele joIe ?" te. tame kahezo ke, "prazama karatAM ya ghaNuM mahAna !" ATaluM ja meM paNa kahyuM che ke, "pUrNa prazama karatAM ghaNuM mahAna che" ene artha zuM thaye? te na samajyA?
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 319 mAkSanuM sukha prazamanA sukha jevuM nathI. tenA karatAM ya mahAna che-nirUpama che. te| sarakhAmaNI zA zA mATe karI...? matalaba ATalA vivecanathI ApaNe eTalu kahI zakayA ke, te meAkSanu' sukha Avu.....Avu....prazama jevu........ saMteASa jevuM nathI. paNa ema kahI zakayA kharA ke Avu che? AnA jevu che? jyAM sudhI keAnA jevuM che ema na kahIe tyAM sudhI vastunA khyAla na ja Ave. ( samajo ke tamAre kAi 'a' nAmanI vastunuM varNana karavu che. ane kaheA che ke, te gheADA jevI nathI--gadheDA jevI nathI-mANasa jevI nathI ' ema kahetAM-kahetAM duniyAnI badhI vastunA nAma khAlI jAva ne kahetAM jAva ke AnA jevu... nathI, ane pachI huM tamane pUchuM' ke 'a' nAmanI vastu kevI che ? kAnA jevI che? teA tame te viSe zuM kahI zake| ? vadhAremAM vadhAre eTalu' ja kahI zakAne ke te sArI duniyAthI vilakSaNa che--judI che paNa te sivAya tenA rUpara`ga kevA che, te teA khabara nathI. tema meAkSanA sukhanA vanamAM paNa je dAkhalA-dalIleA ApavAnA te badhAnA aMte ema ja kahevuM paDe. ema ja kahevAnuM ke Avu' nahiM paNa AnAthI paNa zreSTha che--AnAthI uttama che, ema ja kahevuM paDe. mATe ApaNe paNa je dAkhalA-dalIleA ApIne samajAvyuM te badhAMnA sAra eTale ja che ke ' saMsAranu sukha te sukhAbhAsa ja che. ' prazamanuM sukha e kaMIka aMze sukha kahevaDAvavA lAyaka che. kAraNake te mAkSanA sukhanu kAraNa banI zake. arthAt meAkSanuM sukha levAmAM sahAyaka thAya che. prazama na Ave
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 ] [ zrI siddhapada tyAM sudhI karmane nAza thAya nahIM, ane karmane nAza thayA vagara mekSa thAya nahIM, ane mokSa thAya nahIM eTale avyAbAdha zAzvata sukha maLe nahIM. mATe prazamane kaI apekSAe sukha kahevAya paNa AkhiramAM te kSayapasamabhAva ke upazamabhAvane choDavAnA ja che. AthI kSapazamabhAvane prazama paNa chUTI javAne te prazama-kSAyika bhAvamAM pariNamI javA chatAM ya te prazamanuM sukha mana, vicAra, kSaye pazama vigerenI sahAyanI apekSAvALuM che. tethI te paNa mokSanA sukhanI AgaLa kaMI ja nathI. arthAt mokSanuM sukha e "sukha" zabdanI jemAM pravRtti thaI zake, te badhAM padArthothI vilakSaNa astittva dharAvate AtmaguNarUpa eka padArtha che. vizeSa AvazyakamAM sidhdhanA sukhanuM varNana che. tethI ja zAstramAM jyAM jyAM e siddhanA sukhanuM varNana AvavAnuM te dareka sthaLe pahelAM sarakhAmaNI jevuM lAgaze pachI kaheze ke "nA" te badhAMnA jevuM nahIM paNa tethI uttama te mokSanA sukha jevuM te kaI che ja nahIM. zAstrakAre pharamAve che ke - Nu vi asthi mANasANuM, - taM sekapaM huI va salvadevANa; ja sidhdhANuM sekakhaM, avyAbAdha uvaNutANuM " "sura guNa sahuM samatta, savradhdhA piDita aNutaguNuM; zu ya pAvati bhutti suhaM, - zuM tehi vagavagehiMm
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ [321 vivecana | sidhamsa aho rAsI, savadhA paMDito jati hajaja; sarNata vaccamaI, savvAgAse na bhAjA" (A. ni. gA. 685, 686, 687 ) (A. bha. gA. 3847 thI 3849) zAstrakAra maharSi jinabhadragaNi kSamAzramaNa "vizeSa Avazyaka" nAmanI temanI "karemibhaMte sUtra"nI apUrva TIkAmAM siddhonA varNanamAM A ja vAta jaNAve che. jenezAsanamAM to ThIka paNa duniyAnA vidyamAna ke I paNa ATalA nAnAmAM nAnA graMthanI temanA jeTalI vizALakAya TIkA haze ke nahIM e savAla che. kadAca AvI mahAna TakA haze te paNa ATalA viSayanI vividhatAthI bharelI haze ke nahIM te te pUrNa zaMkAne pAtra che. te TIkA jenadazananA taka temaja sidhdhAMtarUpI ratno mATe khANa che. kahe ke sAcI jinanI ANa che, jinazAsananI zAna che, bhavarUpI rAnane ( jaMgalamAMthI) pAra karavAne yAna (vahANa) che. ahIM ApaNane temanI TIkAnuM varNana karavAne avasara ke samaya nathI, paNa je vAta ApaNe mikSanA sukha mATe samajI gayA ke teoe kevA zabdomAM kahI che te samajI levAnI che. teoe jaNAvyuM che ke - " avyAbAdha sthAna pAmelA siddhone je sukha che te sukha nathI te manuSyane-nathI te badhA ye dene!" 21
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 ] [zrI siddhapada badhAM ja devanA sukhane bhegA karIne, badhAM kALanuM temanuM sukha bheguM karIe ane te sukhane anaMta vakhata guNIe ane tene paNa anaMtAnaMta varga karIe te paNa muktinuM sukha ne te sukha sarakhA na thaI zake. vaLI "siddhanA sukhanI je rAzi badhA kALe thAya tene anaMtanA varga vaDe bhAgAkAra karIe te paNa bhAgAkAra karavAthI je sukharAzI Ave te sukharAzI leka ane aleka baMne AkAzane bhegA karIne rAkhIe te paNa temAM na samAI zake." Ama temaNe paNa gaNitanI gaNatrI karAvIne Akhare te e ja sAbita karyuM ke te vizvanA tamAma sukha karatAM paNa vadhAre che. bIjI gAthAmAM jaNAvyuM ke, badhA devenuM sukha bheguM kare ane temanA badhAnA AyuSya vaDe te sukhane guNAkAra kare ane je guNAkAra Ave tenA vargane paNa varga kare te paNa muktinA sukhanI sadaza te sukha thaI zake nahIM. vaga eTale te samaje che ne? je sUkSma varga karavAne hoya te rakamane te ja rakama vaDe guNavI tenuM nAma varga. arthAt 2 ne varga 242=4 ane 4 ne varga eTale 444=16 Ama tame gaNita karatA jAva te paNa siddhanA sukhane patto lAge ja nahIM. vaLI A ja vAtane trIjI gAthAmAM bIjI rIte batAvIne kahyuM ke, siddhanA AtmAne je sukharAzI che-pratisamaya anubhave che tene anaMtanA varga vaDe guNe ane je rAzi prApta thAya tene anaMta vargamULa kare, bhAgAkAramAM AvelI rAzI leka ane alokanA AkAzapradezamAM rAkhavA jAva te paNa na rAkhI zake.
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 323 jo ke AvuM karI zakAtuM nathI, paNa eka buddhi kalpanA doDAvIne jema tame duniyAnI vAtA samajAve che. tema zAstrakAroe paNa eka kalpanAbuddhi pUratI ja A vAta samajAvI che. AnA dvArA emane eTalu ja spaSTa karavAnu... hAya che ke, game teTalI mAthAphoDa karI ke UMcAnIcA thaI jAva....kevaLajJAnI pAse paheAMcI jAva ke moTAmAM moTA gaNita karI leA. paNu eTalI vAta te nakkI ja che ke muktinuM sukha AvuM che evuM kadI kAi kahI zakze nahI! AvA nirUpama meAkSasukhane meLavIne ApaNe kayAre nirmAMLa banIe e ja bhAvanA rAkhavAnI che, ane paramAtmAnA nirUpama mokSamArga A anupama mAnavajanmamAM sAdhI upamAtIta meAkSanA anaMta sukhanA svAmI banavAnuM che.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 00000000000000000000000000000000 00000000000 mekSamAMthI AtmAo pAchA Ave che dayAnaMdajInA matanuM vistArathI khaMDana 00000000000 0 00000000000000000000000000000000 ApaNe te e siddha karI gayA chIe ke, IcchAothIviSayathI pedA thatuM sukha je vAstavika rIte duHkha ja che, tenA karatAM juduM ane tenA karatAM anaMtAnaMta ghaNuM suMdara evuM sukha mekSamAM che. mATe tyAMthI keIne pAchA AvavAnI jarUra paDatI nathI. paNa keTalAMka te evA mUMziromaNIe che ke muktimAMthI paNa pAchuM AvavAnuM mAne che. jo ke AvuM mAnavAvALA eka nahIM aneka che. thoDA varSo pahelAM ThIka ThIka jora batAvI gayela AryasamAjIe paNa AmAnAM ja eka che. teo vedanuM pramANa Ape che ke - pittaraM ca dazeyaM mAtaraM ca" (traveda maMtra-1, sU. 24, maMtra 1ra) "muktimAM gayelA che saMkalpa kare che ke, huM mAtAne jouM ane tyAMthI te ja ahIM Ave che." AvI dalIla karanArA malIne bicArA mukitane artha zuM che ? e ja samajyA nathI. muktimAM gayA pachI IcchA zAnI? ane IcchA pedA thAya te mukita zAnI? mukitamAM gayelAne paNa IcchA eTale ema ja kahe ke tamArA
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ]. [ 325 mate mukti eka prakAranI baddhadazA ja che. saMsArI jIva paNa icchAvALA ane mukitamAM gayelA jIva paNa IcchAvALA! icchA hoya tyAM vAstavika sukhanI vAta karavI eTale Aga hoya tyAMthI zItalatA meLavavA jevI vAta che. "IcchA aprApyanI prApti mATe thAya. tamArI pAse je cIja hoya tene prApta karavAnI kadI IcchA thAya kharI? prazna -hA, kema amArI pAse dhana che, to ya amane dhananI IcchA thAya che ne? javAba -nA, tamArI tijorImAM je dhana che tenI tamane icchA nathI thatI, paNa je tamArA adhikAranI bahAra che te ja dhananI IcchA tamane thAya che. ane je pitAnI pAse je hoya tenI IcchA thatI hoya te keTaluM suMdara thaI jAya, koIne kaMI IrachA thAya eTale potAnI pAsenI vastu pitAne ApI devAnI. basa patI gayuM ne ? IcchA pUrI thaI jAya ne ? tamane dhananI IcchA thaI te vakhate kaI AvIne kahe "le, zeTha! A tamArUM dhana ane tame te dhanane meLave, te tamArI IcchA pUrI thaI gaIne ? tarata ja taDakI uTheH mUrkhA! A te mArUM pitAnuM ja che. temAM zuM meLavavAnuM hatuM?" tyAre nakkI thayuM ke nahIM ke IcchA thAya che tyAre ja thAya ke je cIja tamArI pAse na hoya. ahIM "mAnava" thaye che, te "mAnava banavAnI IcchA kare che ke mokSamAM javAnI ? kaho "mAnava banyA pachI mAnava banavAnI IcchA na hoya. kAraNake te rUpe te banI ja gayA chIe.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 ] [ zrI siddhapada praznaH--kema mahArAja sAheba ! ApaNe mahAvidehanA mAnava banavA IcchA rAkhIe chIe ne ? javAbaH--paNa....tame vacamAM mahAvidehane zA mATe lAvyA ? mAtra mAnava banavA mATe kema IcchatA nathI ? eTale kharI rIte te tame mahAvidehanA mAnava banavA icche che. kAraNake mahAvidehakSetra tamArI pAse janmabhUmi tarIke nathI mATe te aprApta ja thayuM. tethI ya tame tene meLavavAnI IcchA karo, paNa mahAvidenA mAnavI kaMI mahAvidehane mAnavI anavAne icchA rAkhe kharA ? AvI ja rIte ApaNe bhagavAnanA samayanA trIjA-ceAthA ArAnA mAnavI banavA IcchIe. zA mATe ? kAraNa ApaNe te kAlamAM janmayA nathI, mATe te kAla ApaNI pAse nathI. kAla ApaNane prApta nathI, mATe te 'kAla'nI ja . kharekhara ApaNI IcchA hoya che, Ama icchA haMmezA aprAsane prApta karavAnI ja hoya. tame kahA ke dhana, putra, vaibhavavilAsa maLyA hAya chatAM ya te cAlI na jAya tenI icchA thAya tene zuM samajavuM? zu' samajavuM' kema ? 'dhana' prApta che, paNa tenuM rakSaNa prApta nathI....putra prApta che paNa enuM jIvana ke maraNu tamArA hAthamAM nathI....mATe tenuM jIvana lAMbu thAya, jIvananuM rakSaNa thAya ke baibhava-vilAsanu rakSaNa thAya e icchA thavAnI. paNa (seipha)mAM beMkamAM mUkelA nANAMnuM rakSaNa karavAnI ke jenuM nizcita rakSaNa thavAnu ja che tenA rakSaNanI IcchiA thAya nahiM. tamane thAya ke A te kevI vAta che? duniyAnI aMdara kai kAInuM nizcita rIte 'rakSaNa' keAInA hAthamAM thADuM che? eTale tenI te IcchA thayA ja karavAnI.
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 327 asa ! basa! ATalu ja samajI jAva eTale kalyANu. meLavavuM paNa ApaNA hAthamAM nathI, 'rakSaNa' karavuM ApaNA hAthanI vAta nathI. mATe rakSaNu te aprApta ja rahevAnuM. ane aprAptanI ja IcchA thAya mATe tenA rakSaNa mATe IcchA paNa thavAnI ane nizcita rakSaNa karI zake tevuM kAI nathI. mATe IcchA rahe tyAM sudhI saLagyA ja karavAnuM. ApaNe paNa ahIM e ja vicAra karI rahyA chIe ke mukatAtmAne IcchAvALA mAnavAvALA kevI bhIMta bhUlyA che. A AtmAmAM 'IcchA' che ema kahyuM, eTale te AtmA apUrNa thaI gayA e nakkI thaI gayuM. ane apUrNa AtmAne mukata kaheze te adbhU' kyA AtmAne kahezeA ? addha paNa IcchAthI gherAyele ane mukta paNa tevA ? saMsArI AtmA paNa IcchAethI pIDAyelA pachI AvI IcchAvALI mukitanI mAthAkUTa zA mATe ? jo AtmA mekSamAM paNa IcchAvALA hoya teA samajI levuM ke Ave! IcchAvALA mekSa e vAstavika sukhanuM sthAna nahIM paNa sAcI duHkhanI ja khANu che. 'IcchA' thAya tyAM utkaMThA thAya, ane te utkaMThA pUrI na thAya tyAM sudhI hRdayamAM Aga jalAvyA ja kare. teA pachI sukha zAnu ? saMsAramAM ya jene cAre bAjuthI meAja-zAkha....gaNI gaNAya nahIM teTalI sapatti hoya tevAnA ya jo cheAkarI na hoya te zuM dazA thAya? manamAM chekarAnI IcchAnI Aga saLagatI hoya tyAM bahAranI saMpatti zu` sukha Apaze ? IcchAvALI mukita eTale duHkhanI zukti(chIpala') temAMthI AMsurUpI meAtIja pAke. AvI sthiti mATe te Aya samAjIe 'mukti' zabdanA upayoga karIne
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 ] [ zrI siddhapaddha * kharekhara gheADA'ne gadheDA' kahIne elAvavA jeTalI bhUla kare che. kharekhara 'mukti' zabdanA A durUpayoga che. ke muti svataMtrapaNAnu" nAma che, ane 'IcchA' parataMtratAnI mahAna khANa....icchAsahita hoya te svataMtra kudI na banI zake ! paNa zuM thAya? temane Ama karatAM kANa rokI zake ? alihArI che jinazAsananI, ke jyAM tattvAnI hariyAlI bAre mAsa chavAyelI rahe che. game tevA vAdI- pravAdInI kajIyALI vAtA te jinazAsananA tattvAne vAMdhAbharyA batAvI nathI zakatA. paNa dayAnaMdajI te muktimAMya icchA mAne che, ane tyAMthI mAtA-pitAne jovAnI icchAthI pAchA AvavAnuM kahe che. kadAca te AgaLa dalIla karIne kahe ke, "mukta AtmAomAM IcchA pedA nathI thatI paNa izvara icchA pedA kare che ane ahIM temanA mA-bApanI sAthe meLa karI Ape che. " kSaNabhara mATe A haDahaDatA juThThANAne ya sAcuM mAnI laie ane pUchIe ke, " ele ! eka vakhata muktimAM gayeleA AtmA pharI ahIM AvIne du:khI thavAnA ke nahIM ? ane jo te du:khI thavAneA te kAnA pratApe ? potAnA kamanA prabhAve ke Izvare tene icchA pedA karAvI tenA prabhAve ? " jo ApaNe ema ja mAnI laie ke eka vakhata muktimAM gayA bAda te jIva kadI duHkhI ja nahIM thavAne te badhAMya AtmAe temanA mate atyAra sudhI keTalIya -vakhata muktimAM jaI AvyA che. kAraNake temanA mate jIva nitya che, ane mukti anitya che. jIvanI zarUAta nathI paNa muktinI zarUAta ane aMta bane che. mATe badhAM jIvA muktimAM jaI AvyA ja hAvAM joie ne ! badhAM
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] ( 329 jIvA muktimAM jaI AvyA hoya eTale badhAM ja sukhI hAya, tA A vizvama kAi sukhI ane kAi dAkhI na dekhAya ! paNa....AvuM vizva ApaNane jovA nathI maLatu mATe eka vakhata mukta thayela AtmA paNa pAche duHkhI thayA tevuM mAnavuM paDe che. AtmA mukti " mAM ( gayA te vakhate te tenA kAi paNa karmo bAkI rahyA ja na hatAM. te pachI tyAMthI AvIne du:khI thaye du:khI thayAM te tenAmAM Izvare IcchA peDhA karI tyAre ja ne ! Izrvare te IcchArahita AtmAmAM IcchA peDhA karI eTale pharIthI A sRSTimAM AvIne duHkha meLavavAnuM khIja paNa Izvare ja rAkhyu'. ane Izvare bIja rAkhyu hoya te! AtmA svataMtra thaI na zakayA. bIjI tarapha Izvarane nyAyI kahevA chatAMya mukatAtmAmAM IcchA pedA karanArA mAnIe te ApaNA jevA Izvarane chAnIchapanI rIte paNa anyAyI kahenArA koI na rahyA. kAraNu ke ahIM rahelAM saMsArI jIvane-mRddha jIvane tA Izvara karmo pramANe ja phaLa Ape, paNu mukatAbhAe ke jenAmAM kAI IcchA rahI nathI temAM paNa vinA vAMke--vinA gunhe Izvara IcchA mUke ane pachI temAMthI phUlI-phAlIne duHkha ane darda pedA thAya. kAIka to kahI ja Dhe ke AnA karatAM te muktimAM na javuM te ja sAru' ne ? kAraNu; A tA eka dardI mahenata karIne khUba sAro thayA, kaDavI davAnA khATalA pIne svapnamAM ya na pALI hAya tevI carIe pALIne taMdurasta banyA, keTalAM ya divase tyAM rahyo, ane jyAM davAkhAnAmAMthI bahAra jatA hatA ke DAkaTare evu injekazana mUkI dIdhuM ke pAchuM tevuM
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 | [ zrI siddhapada ne tevuM ja dukha-darda zarU! zuM AvA DekaTara pAse kaI jAya kharUM? A DekaTara nyAyI kahevAya khare? je Izvara paNa mukata AtmAmAM mAtA-pitAne jovAnI IcchA pedA karI Ape to ApaNe ivarane AvA DekaTara jevA ja mAnyA kahevAya. mATe A badhI kalpanA ja khoTI che ke Izvara mukata AtmAmAM icchA pedA kare che. kharekhara AtmA mukata tyAre ja mukata thaye kahevAya ke pachI pharI kayAreya koInI joDe yukata na thAya-jeDAya nahIM ! vaLI ATalAyathI te vAdIo-AryasamAjIone saMtoSa na thAya ane kahe ke, te muktAtmAmAM IcchA hatI nathI ane Izvara paNa temAM IcchA pedA karatA paNa nathI. paNa tenA jJAnathI te saMsArane jue che ane te padArthomAM tenI IcchA thaI jAya che. A takane javAba te pachI karIe, paNa enA mUla pahelAM tapAsI laIe. jenA mUlamAM ja bhUla bheMkAyelA hoya tenA kulane phula (dUra) karavAnI koI jarUra nathI. e to ApameLe ja Dula thai jaze. A tarkanuM mUla ja evuM che. tae bhale kahe ke, "muktAtmAmAM IcchA hotI nathI. paNuM....ahIMnA bhoga-sukhane joine tenAmAM IcchA pedA thAya che." paNa...bhalA! jenAmAMthI IcchAne samULage nAza thaI gayela hoya temAM koI IcchA pedA kare ke navI IcchA pedA thAya, AvuM kadI ya banatuM nathI. jenuM bIja ja khalAsa thaI gayuM che tenI paraMparA Ave kevI rIte? jyAM sudhI AtmA mukata thaye na hate. tyAM sudhI te icchAnI paraMparA cAlyA karatI hatI, paNa
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 331 mukata thaI gayA bAda te icchAne sadaMtara nAza thai gayA. have te AtmAmAM navI icchA kevI rIte pedA thAya, kAi kahe ke, "sAtamI peDhI pahelAnAM mArA mA-bApa vAMjhIyA hatA " te te kevI rIte mAnavAmAM Ave ? tenI para parA te tyAM ja aTakI gaI. eka paNa putra na heAya tenI paraMparA cAle kevI rIte ? kadAca cha-sAta che|karAmAMthI ekAda chekare hAya ane bIjA marI gayA hoya teA ya paraMparA cAlI zake, paNa jenA badhA ya che.karA nAza pAmI gayA haiAya ke je Apa ja nathI banyA tevAnI paraparA cAle kevI rIte ? enA kulanI te anAdithI paraMparA tyAM ja rokAI gaI. mATe icchA mukatanA AtmAmAM na hoya, ane pachI icchA peAtAnI mete pedA thaI tevuM mAnIe, arthAt icchA vinA peDhA thai tevu' mAnIe, te pachI mukti meLavavAnA prayatna ja nahIM karavA paDe, tene meLe ja icchAonA nAza thaI jaze ane meAkSa maLI jaze, kAraNake jene utpanna thavAmAM koinI jarUra na hoya tene nAza thavAmAM kenI jarUra. kAine tenAthI nAza thaI zake nahIM. mATe samajo ke, icchA koi paNa divasa icchA vinA pedA thAya ja nahIM. IrachA IcchApUrvaka ja thAya che. jo mukta AtmAmAM pachI irachA pedA thaI ema mAnIe teA samajI levu` ke te hajI icchAthI chuTayA ja nathI. mATe IcchA nahotI ne pedA thaI tema nahIM paNa irachA hatI ja ane pedA thai. Ama mAnavAthI teA muktAtmA ane addhAtmAmAM kaze| ya pharaka paDI zakatA nathI. mATe AvA mUlamAM ja phUlavALI kalpanAonI kazI kiMmata nathI. chatAM ya tee A samAjIe gapagoLA uDAvatA ja rahe. AvI lUlI kalpanA para lUlAM tarka kare ke, "jeNe dUdhapAka-purI
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 ] [ zrI siddhapada khAdhA hoya tene dUdhapAka-purI khAvAnuM mana thavAnuM. jeNe sArAM-sArAM kapaDAM paheryA hoya tene vaLI sArA kapaDAM paheravAnuM mana thavAnuM ja. tema saMsAranA bhega-sukha jeNe bhagavyA hoya tene te pAchA yAda AvavAnA. ane te badhAM bhegavavA ahIM AvavAnA ja. kAbUpa paNa mehanI jalpanA (baDabaDATa) che. "eka vakhata dUdhapAka-purI khAdhAM hoya tene pharI khAvAnuM mana thAya, tevI rIte saMsAranA sukha paNa eka vakhata bhegavyA tene pharI bhegavavAnuM mana thAya. ane tethI tenA jJAnathI te muktimAM rahele AtmA paNa ahIM saMsAramAM pAcho Ave che." A kevI "sitama bharI kalpanA che? AnI sAme AvA vAdIone prazna pUcha ke "kArelA khAdhAM hoya te pAchA te khAvAnuM mana thAya ke nahIM? lIMbaDAne rasa ukALIne pIdhe heya te te pharI pIvAnuM mana thAya ke nahIM? saDeluM phaLa khAvAmAM AvI gayuM hoya te pharIthI te phaLa khAvAnuM mana thAya ke nahIM ? bALakane davA pIvaDAvI che kharI ke nahIM? tene pharIthI pIvAnuM mana thAya che kharuM?" A praznane zuM javAba ApI zakaze? kahevuM ja paDaze ke AvI vastuo bhUle-cUke eka vakhata khAvAmAM AvI gaI hoya te aMdagI sudhI khAvAnuM mana thAya nahI Ama. kema thAya che? samajavuM paDe che ke, je khAtAM-khAtAM manane AnaMda AvI gayuM hoya. jIbhe rAjI rAjI thaIne tAjI-mAjhI banIne je cIja khAdhI hoya. te cIja pharIthI khAvAnuM mana thAya. paNa je cIja khAtA-khAtAM rAjI-rAjI thaI gayelI jIbha paNa pAcha (nAkhuza) thaI jatI hoya, moM para jANe tArAjI (nukazAnI) thaI heya,
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 333 tevI nArAjI chavAya jAya tevI cIja khAvAnuM kadI ya mana na thAya. A siddhAMta mAnya rAkhe ja chUTake ! jene je cIja anukULa lAgI hAya tenA ja bhaviSyamAM AthI mane, paNa je cIja pratikULa lAge tene A jIva kadIya pyAsI nathI banatA. AvA siddhAMta mAnavA chatAM ya te A samAjIe evI dalIla cAlu rAkhatA hoya ke bhAvatA dUdhapAkanI mArke saMsAranI yAda Ave che. teA samajI levuM ke, A bhUzirAmaNInA pralApe che. kAraNake mukitamAM janArA AtmAne ahIMnA sukhA sArAM lAge te ane ja nahIM! saMsAranA sukhA sArA ja lAgatAM hoya te te muktimAM jAya zA mATe ? ane saMsAranA sukhanI jhaMkhanA karatAM hevA chatAM ya mekSa-mukita maLI jatI hAya 'naraka'mAM--dugatimAM kANu jaze ? kayA jIvane saMsAranA sukhA mIThAM nathI lAgatA ? te ahIMthI mukata thatI vakhate A saMsAranA sukhane sArA mAnIne gayA hAya te ja pAche sa sAranA sukhAnI icchA kare. saMsAranA sukhAne jela mAnIne-chUTelA pAche A saMsAranA sukhane dUdhapAkanA bhAjananI jema yAda kare, Avu te tyAre manAya ke jyAre buddhimAM utpAta thaye hAya, mukitamAM jatAM pahelAM jo evuM manamAM nakkI hoya ke A saMsAranA sukha mIThA che, te ja tyAM gayA pachI tene A sukhAne levA AvavAnuM mana thAya. paNa jene sa'sAranA sukha-mukitamAM javAnA samaya sudhI sArA lAgyA ane kadAca emanA mata pramANe te mukitamAM paheAMcI gayA teA ya enA para jhulma jevu ja thayuM. kahevAya. kAraNake
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334] [ siddhapada saMsAranA sukha je muktimAM gayA pachI paNa yAda Ave evA che ane e cheDIne mukitamAM javAnuM hoya te te sAcI rItIe mukita nathI paNa kArAgara che. vaLI AvI rIte AtmAne mukitamAM jJAnI mAna, A kevI rIte bane? je saMsArane nisAra samajI AtmA mukata thAya che te kadIya ahIM saMsAramAM pAchuM AvavAnuM mana karate haze? ane je te muktine jIva saMsAranA sukhonI niHsAratA jANatA nathI te te saMsAranA sAmAnya mAnavI karatAM paNa ajJAnI che. tyAre zuM jJA nImAMthI ajJAnI banavuM tenuM nAma mukti che? vaLI kaI tarkavALe hajI AgaLa dalIla karIne kahe ke, "muktimAM AtmA jJAnI te che. tene khabara paNa che ke saMsAranA sukha nisAra che. chatAM ya jema ahI saMsAramAM ghaNA mANasone e jJAna hoya che ke saMsAranA sukha nisAra che, chatAM ya vAraMvAra tene meLavavA prayatna kare che. tema mukitanA AtmAo paNa saMsAranA sukho nisAra hevA chatAM ya ApaNI jema pAchA meLavavAnuM mana kare !" dhanya che ne A takanA gartA (khADAmAM) ane mehanA AvatamAM (bhamarIomAM) paDelI buddhine ! saMsArI AtmA jevI rIte avivekathI saMsAranA sukhane niHsAra jANyA pachI paNa meLavavAno prayatna kare che, tema mukitane jIva paNa avivekanA kAraNe saMsAranA nisAra sukhane meLavavA prayatna kare te ya ApaNu jevA avivekI ja ne! jyAM aviveka jevuM mahA dukha hoya tevI "mukitamAM
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] I [ 335 keI paNa mANasa vinA prayatna laI jatuM hoya te paNa DAhyo mANasa javA Icche nahIM, te ATalI badhI dharmArAdhanA karyA pachI tyAM koNa jAya? arthAt mukti mATe koI paNa DAhyo mANasa kadI prayatna kare ja nahIM. mATe DAhyo mANasa to kahI ja deze ke, avivekanuM ghara e ja mukita hoya, jyAM IcchAonA pAzAmAM phasAvAnuM hoya ke, jyAM gayA pachI izvara ApaNAmAM Iccho pedA karIne ApaNane saMsAramAM pAchA dhakelavAno heya, to tevI mukitanA darzana ane svapnamAMya khapatAM nathI. - jenadarzananI dRSTie te AryasamAjIe pitAnA mate beTA Thare e te ThIka, paNa AvI mokSamAM jaIne pAchA AvavAnI vAtothI pitAnI ja mAnyatAo paNa spaSTa rIte paraspara viredhavALI thaI jAya che. teo ATaluM vicAre to mukitanuM sAcuM svarUpa kaMIka temanI AMkha AgaLa Ave. svazAstramAM ja pUvApara virodha teo mAne che ke, jIva pote svataMtra che. mAtra karmanA phaLane bhega ja Izvarane-sRSTAne AdhIna thaine karavAno che." ane bIjI bAju kahe che ke, "paramAtmA+ * svataMtra parataMtra jIva (jIva) apane kAmeMmeM svataMtra aura karmaphala bheganemeM parataMtra aise hI, Izvara satyAcAra Adi kAma karanemeM svataMtra ha. satyArtha prakAza" (pR. pa64) + "hama isa svaprakAzasvarUpa anAdi sadA mukata paramA bhAkA nAma pavitra jAneM je hamake mukitameM AnaMda bhugAkara pRthvImeM punaH mAtA-pitA ke saMbaMdhameM janma dekara mAtA-pitAkA darzana karAtA hai. satyArtha prakAza" (pR. 228)
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 ] [ zrI siddhapada mukata AtmAne ahIM lAvIne-sRSTimAM pedA karAvIne mAtApitAnA darzana karAve che." mukta rahevA mATe mukta jIvane tenA karmane bhega karavAnuM nathI, te te mukta rahevAmAM svataMtra che. paNa paramAtmA tene sRSTimAM lAve che, te te svataMtra ke paraMtaMtra? zuM A pitAnA ja zAstrane pUrvApara virodha nathI! jarAka vicAre ke, paramAtmA mukitamAMthI pAchA sRSTimAM lAve ane mA-bApanA darzana karAve te kayA mA-bApanA darzana karAve? AtmAe te janama-janamamAM keTalAMya mA-bApa karI lIdhA che, te kayA mA-bApanI joDe saMbaMdha karI Ape. teno temanI (AryasamAjIe) pAse kaze javAba nathI, kaze ya javAba karI zakAya tema nathI. paNa ApaNe samajIne temane javAba svIkArIe ke, badhA ja mAtA-pitAnI jeDe to bhagavAna saMbaMdha karAvI na zake paNa muktimAM jatAM pahelAM A jIvanA te chellA janmanA mA-bApa hatA tenI sAthe saMbaMdha karI Ape !! paNa....Ane matalaba zuM thaye khabara che? je A duniyAmAM mAtA-pitA bane che tene temanA (AryasamAjInA) mate mokSamAM javAno adhikAra ja na maLe. kAraNa ke jyAre jene mukitamAMthI pAchA AvavAnuM hoya tyAre te mA-bApa te ahIM saMsAramAM hovA ja joIe ne ! je kadAca te mA-bApa mukitamAM hoya to temanA chokarAne mukitamAMthI pAchuM AvavAnuM kevI rIte thAya? ahIM AvIne kone maLe ? kahe ke temane mA-bApane, te te chokarAnA mokSamAMthI AvyA pahelAM ja janma meLavI levuM paDe. nahIM te te cheka mA-bApane maLe kevI rIte ? vaLI te koI eka
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana [ 337 mukata AtmAnA mAtA-pitAnA ya mAtA-pitA te hAya, tA A badhAMne meLa kevI rIte Ave? anavasthA UbhI thAya. vicitratA te e che ke, A samAjIe adhA ca jIvA je kalezathI pIDita che te badhAne mukitamAM javuM joie evA upadeza kare che. bIjI bAju kahe che, " mukata thayelA AtmAnA mAtA-pitAne ahIM rAkhIne bhagavAna temane pharIthI saMaMdha joDI Apaze " A vAta paraspara peAtAnA siddhAMtathI keTalI virUddha che. paNa ahI keTale viSaya jaNAvAya. ApaNe te e vAta karI rahyA chIe ke icchAvALI kAI mukita hotI ja nathI. vAstavika rIte mukti e ja kahevAya ke jyAM jaIne phrI kadI pAchA AvavAnu` hAya nahI. paNa A yAna dajI tA mukita' ne ya sTezana mAne che. saMsAranI musApharI tyAM pUrI thatI nathI, paNa jANe eka janma ja na badalavAne hAya temaja temanI mukita che. ( dayAnaMda) zakatA, paNu peAtAnI AvI mukita' che, te vAstavika yutithI te siddha karI nathI jyAM gayA pachI kayAreya pAchA pharavAnuM nathI, AvI mukitanuM khaMDana karavA mATe dalIleA phelAve che. te kahe cheH " Adi hAya tene aMta hAvA joie. " muktinI zarUAta che te tenA ya aMta hAvA joie. jema samudrane e kinArA che, tema muktinA paNa kAI kinArA hAvA joie. keAI vakhata zarU thayela che, mATe tenA aMta AvavA ja joie. dayAnaMdajI taka, siddhAMta nyAya vigere darzanazAstrA bhaNela hota teA AvA tarka na karata. 22
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338] [ zrI siddhapada - takanI dRSTie lagabhaga badhAM ja siddhAMtakAre darzanavAdIo, praasAbhAvane mAne che. A praasAbhAvanI zarUAta che, paNa tene aMta nathI. jo ke A praasAbhAva (adhikaraNarUpa) padArthathI jude che ke nahIM te bAbatamAM dirzanakArene vAda-vivAda che, paNa sAdhAraNa rIte prarvasAbhAva svIkAravAmAM koI paNa darzanazAstrano virodha nathI. AvI tAvika vAta Ave eTale tamane thAya ke mahArAja sAheba A badhuM zuM bole che? tamane pravaMsa zabda sAMbhaLI kaMI bhasa-bhesa thatuM hoya tevuM te khyAlamAM nathI AvatuM ne! sAco zrAvaka te siddhAMtane e jANakAra have joIe ke paradarzananA meTAmoTA yogIo ane saMnyAsIo je paNa sAcuM samajavA mAMgatA hoya te badhAnA badhAya tarkonA javAba ApI tenAmAM jainadarzana utArI de. bIjA darzananA zuM pitAnA ya darzanamAM je zraddhAthI hAlI gayela sAdhu-sAdhvI hoya temane ya sthira karI de. bhagavAnanA putrI priyadarzana paNa eka vakhata bhagavAnanA matathI dUra thaI jaIne temanA pati jamAlInA matamAM bhaLyA hatA. paNa heziyAra zraddhALu zrAvaka sadAlaputra temane mArga upara lAvyA. - jena gRhasthAe vAda-vivAda karyAne ghaNuM dAkhalAo zAstramAM Ave che. AtmArAmajI mahArAjathI zraddhA pAmelA anupacaMdabhAI paNa jambara zrAvaka hatA. teo jyAre hukama muninA matamAM hatA tyAre badhA Agame vAMcelA. paNa sAcI zraddhA thaI eTale Agamane hAtha lagADavAnuM mana na kare, chatAM ya sAdhune zAsanA pAThe kayAM che te kahI Ape.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [339 zAstramAM kaI vAta kyAM AvI che e pUcho eTale kahe ke, phalANuM zAstramAM jeIle paNa Aje badhA dazA evI che ke tame zrAvako bIjAne te zuM pamADe paNa tamane ja kaI pamADI de tema che mATe tenuM zravaNa karavAnI haMmezA jijJAsA rAkhavI joIe. vyAkhyAnamAM rojanuM ja zuM AvavAnuM hatuM ? badhI ekanI eka ja vAta AvavAnI. saMsAra choDe....choDe... choDe...ne...choDe, paNa evAone e to pUche ke saMsAramAM tame kaI navI vAta kare che? AkhI jIMdagI bIjAnuM toDavAmAM ane potAnuM joDavAmAM ja pUrI kare che. tyAM kema kaMTALo nathI Avata? kaye saMsArI saMsAranI pravRttimAM potAnuM joDavA ane bIjAnuM toDavA sivAya bIjuM kazuM karato hoya che? paNa tyAM badhuM ekanuM eka kema lAge che? eka ja kAraNa che ke, "saMsAramAM prema che ane dhamamAM vahema (aprema-azraddhA) che. jyAM prema hoya tyAM reja-reja navuM-navuM dekhAya."? Aje chokare janme, Aje bolatAM zIkhe, Aje cAlatAM zIkhyo, Aje nizALe gaye. tamArA vahAlA gagalAne reja juo to ya reja gaLagaLA nathI thatA.....? roja AnaMda nathI thatuM? prazna -paNu, mahArAjasAheba ! e te nAnethI meTA thAya eTale ja badhuM badalAyA kare ne ? javAba-A ja kahevuM che ne ? mAnI lIdhuM, tamAruM kahevuM, paNa e ja navuM-navuM thatuM dekhAya che....mana temAM gheluM-gheluM thaI jAya che te badhe te tamArA baccA paranA premanA prabhAve ja. jyAM prema haze tyAM badhI ja buddhi cAlaze. tyAM reja navA-navA siddhAMta, navI-navI yukitao,
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 ] [ zrI siddhapada navI-navI dalIle maLaze! badhAM mahArAja kaMI cUDI-vAjAM nathI ke reja ekanuM eka bolyA kare! paNa tame te badhA eka ja vAra eka rekarDa sAMbhaLIne ke bIjI vAra sAMbhaLe? ekane eka divasamAM te kaMI tamAre gagale badalAI nathI jato ne? eka vakhata gagalAne joyA pachI ke eka vakhata rekarDa sAMbhaLyA pachI bIjI vakhata tamane temAM AnaMda na Ave ne? kahe,ekanuM eka ja che chatAM ya temAM kaMTALe nathI Avato? jyAM prema che tyAM kaMTALo nathI. jinavANI sAMbhaLatAM kaMTALe Avate hoya, badhuM ekanuM eka ja lAgatuM hoya tyAM samajavuM ke hajI jinezvara deva para joIe tevI zraddhA thaI nathI. bhagavAnanI vANI sAMbhaLavA besaNuM te " dukAnanuM moDuM thaI jaze, keIka vepArI AvIne cAlI jaze, gharanuM kAma rahI jaze." AvA jaththAbaMdha vaheme manamAM bharAyA hoya tene ja evuM lAge ke reja vyAkhyAnamAM enuM e ja AvyA kare che. jinadeva ja mArA deva che, jinavANI haMmezA sAMbhaLavI che, evI nema (Teka) jene heya tene badhe ja vahema cAlyA jAyaparamAtmA para apAra prema pedA thAya ane reja-reja bhagavAnanI vANI navA-navA rUpe dekhAya, haiyAmAM AnaMdanI relamachela thaI jAya. zAne abhyAsa kayo hoya te samajAya ke mahArAjasAheba zuM kahI rahyA che, praasAbhAvanuM nAma de tyAre mahArAjasAheba kaMika bhasabhasa jevuM bele che tevuM na lAge, paNa zAstranuM jJAna pAmIne zraddhA daDha thatI jAya. bhale Aja sudhI na samajyA hoya paNa Aje samaje ke praasAbhAva zuM che? kaI paNa ane samaya tyAre ahIM paNa samajyA
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 341 vastu svabhAvika rIte tuTI javAthI bhAMgI javAthI athavA koI paNa rIte tenA nAza thAya te nAzanu nAma ja pravasAbhAva che. huM pradhvaMsa eTale vinAza " matalaba keAI paNa cIjanA vinAza thavAthI teneA abhAva thAya che. AvA abhAvane pradhvaMsAbhAva kahevAya che. Ama tA ApaNane lAge che ke * ghaDA' tUTI gayA eTale tUTI gayeA tethI kazuM ya pedA thayuM nathI. paNa ghaDo phUTI gayA pachI koi ApaNane pUche ke, " ghaDo kayAM gayA ?" tarata ja kahIe ke " phUTI gayA " evuM kayA AdhAre kahyuM ? ghaDo phUTavA dvArA tenA vinAzaabhAva pedA thayA che mATe ja kahI zakAya ke ghaDo phUTayeA che. tame kahA ke ghaDAnA TukaDe-TukaDA thayA che, te joine kahevAya ke ghaDA phUTI gayA che. paNa e ghaDAnA TukaDe-TukaDA pedA thAya tyAre ghaDAnA nAza utpanna thayA ke nahIM ? jo ghaDAne nAza utpanna thayA nathI teA ghaDA nAza kevI rIte pAmyA kahevAya ? ghaDo phUTIne A TukaDAo thayA eTaluM ja mAtra hoya teA TukaDA utpanna thayA ema ja kahevAya. paNa ghaDA phUTI gayA tevuM kevI rIte kahevAya ? paNa ApaNane saune khabara che ke ghaDo phUTI gayA tema paNa kahevAya che. je ghaDAneA nAza peDhA na thayeA hAta tA ghaDo phUTI gayA tema kadI kahevAtuM ja nahIM. vaLI kAi kahe ke ghaDA ThIkarIe thaI javAthI mAtra ThIkarIe ja utpanna thaI che, paNa ghaDA nAza pAmyA nathI. AvI mAnyatAvALAne pUchyuM ke, " kheleA, ghaDAnA ThIkarAM thai gayA bAda ghaDA che ke nahIM ? " "che" kahe te dekhADavA paDe. paNa have tA DhIMkarae ja che, ghaDA dekhADe
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . - - 342] [ siddhapada kevI rIte? je kahe "ghaDe nathI" te pUchavuM, "kema nathI, kayAM gaye ?" pelA ghaDAnI ThIMkario ja utpanna thaI gaI che ema mAnanArane kahevuM ja paDaze ke, "ghaDe naSTa thaI gaye nAza pAmI gaye" basa tyAre ! ghaDAne nAza utpanna thaye nathI te ghaDe nAza pAme tema kevI rIte kahI zake che? ane je ghaDAnI ThIkarIo thavA chatAM ya tene nAza utpanna thaye ema na mAnIe te ThIkarAM thavA chatAM ya ghaDe te che ja ema mAnavuM paDe. paNa AvI mAnyatA koI paNa DAhyAnI heya nahIM. kaI rUpiyAnI noTa bALI nAkhe ane tene nAza thaye na mAnatA heva paNa mAtra rAkha ja pedA thaI tema mAnatA hova, te tamane kaI du:kha thAya kharUM? A duHkha zAnuM che? neTa nAza pAmI tenuM ke rAkha pedA thaI tenuM ? je noTa nAza pAmI che tenuM duHkha hoya te jeTaluM dukha lAkaDAnI rAkha pedA thAya teTaluM ja duHkha rUpiyAnI noTanI rAkha thAya tyAre paNa thavuM joIe. paNa tamAre anubhava zuM che? kahe ke rUpiyAnI noTanI rAkha to keI zuM kare? bIje kaI karavAnuM hoya te paNa khyAla AvI jAya te ya dilamAM ciMtAnI Aga pragaTavA mAMDe! mATe tamane rUpiyAnI noTanI rAkha pedA thavAnuM duHkha nathI thayuM, paNa rUpiyAnI neTane nAza thaI gaye tenuM ja duHkha thayuM che. Ama ghaDe phUTavAthI mAtra ThIkario ja pedA thaI tema nahIM, paNa ghaDAne nAza paNa pedA thayo che. AvuM nakakI karI zakAya che ke vastune bhAMgavA-teDavA ke zINuM-vizIrNa karI devAthI tene nAza pedA thAya che. AvI rIte je nAza pedA thayuM hoya tene praasAbhAva kahevAya.
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 343 barAbara khyAlamAM laI le ke pradhvasa eTale nAza ane nAzanI haMmezA utpatti hoya ja, koI paNa cIja anAdinI hoya tema bane paNa kaI paNa cIjano nAza anAdithI hoya nahIM. mATe nAza te kayAreya ne kayAre pedA thavAvALI cIja che. je vastuno nAza thAya che te pachI te vastunI pratIti...tenuM jJAna thatuM nathI. bhale pachI vastu tUTI gayA pachI eka minITa pachI prazna kare ke, "vastu . kayAM che?" ke keDe varSo ke anaMtAnaMta varSo pachI pUche. ke "vastu kayAM che?" te javAba maLe ke "vastuno nAza thai gaye tethI nizcita thAya che ke vastunA nAzathI pravuM. sAbhAva pedA thAya che, ane vastune nAza thatAM pedA thayelA praasAMbhAvane nAza thatuM nathI arthAt praasAbhAva sAdianaMta che. praasAbhAvanI siddhio je vastunA nAzane ja nAza thaI jAya te e vastu pAchI pharIthI pedA thaI gaI kahevAya, paNa AvuM kadI banatuM ja nathI. je dravyathI banelI jevI rIte banelI vastu je kSetra ke je kALamAM nAza thaI hoya te dravyanI tevI ja rIte banelI vastu te kSetramAM ke te kALamAM pedA thAya tevuM banatuM nathI. tevuM bane te kahevAya ke naSTa thayelI vastunA nAzana (praasAbhAvane) nAza thaI gayA. paNa AvuM banatuM nathI. mATe praasAbhAvanI zarUAta che paNa tene aMta nathI. kAraNa pravrusAbhAva sAdi anaMta che. tamane thAya ke, eka ghaDe bhAMgI gaye tene ja ghaDAnI
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344] [ zrI siddhapada ThIMkarIone bhuko karIne, tene pANImAM palALIne, te ja cAkaDA para caDhAvIne, te ja kuMbhAra pAse tevI ja rIte ghaDe banAvIe to te te nAza pAmele ghaDe pharIthI pedA thaye tema kahevAya ne?" ahIM paNa tame maTI thApa khAI gayA. kAraNake pahelAM je ghaDe banyuM hatuM te te nadImAMthI lAvelI mATIne te mATI koI ghaDAnA TukaDA daLIne ke palALIne nahotI banAvI, mATe eka rIte kahe che te mATIrUpa dravya tenI banAvavAnI rIte A badhuM juduM paDI gayuM. je bIjI mATImAMthI te ghaDe banAve che te mATI ja taddana judI che. mATe te ja dravyamAMthI banela-ghaDele te na kahevAya, te sIdhI vAta che. mATe nAza thayelA ghaDAno nAza karI zakAtuM nathI. tethI nAzanI zarUAta hoya che paNa tene aMta nathI. AvI rIte eka ghaDe nAza thAya ane bIjo utpanna thAya temAM kaMIne kaMI pharaka te paDI ja jevAne. ane kalpanA khAtara mAnI le ke, kaI paNa pharaka pADyA vinA tame te ghaDe banAvyuM, te paNa eTaluM te svIkAravuM ja paDaze ke pahelAne ghaDe je kALamAM banyuM hatuM tenA karatAM A ghaDAne utpanna thavAne kALa jude che. kAraNake eka ja dravya levA mATe te ja ghaDAnuM dravya levuM paDe ane eka ja sAthe eka ja samaye eka ghaDe tUTe ane temAMthI bIje na pedA thAya AvuM banI zakatuM nathI. mATe eTaluM te mAnavuM ja paDaze ke "nAzane nAza nathI. "nAza" pradhvasAbhAvanI Adi hovA chatAM ya tene nAza nathI. te vinAzI nathI-anaMta che. mATe je dayAnaMda je ema kahetA hoya ke
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 345 jenI Adi che tene aMta have joIe. te temane kahevuM tamArA aMta-nAza-praasAbhAvanI Adi che paNa aMta nathI. jenI Adi che tene aMta che. A tamAre siddhAMta paNa tyAre ja sAco kahevAya ke tame koI paNa cIjanA vinAzane-aMtane avinAza ke anaMta mAne je eka vakhata ( dhvasta-nAza pAmela cIjano aMta-devaMsa thaye te pachI te vastu nahIM paNa te vastuno nAza ja rahyo. je koI A nAzano ja nAza karI de te te cIja pharIthI pedA thaI jAya. ' dhyAnamAM rAkhe ke tUTelI vastumAMthI bIjI navI vastu barAbara tenA jevI ja dekhAtI vastu banAvI zakAya, paNa te vastu pharIthI kadI banAvI na zakAya. eka vakhata nAza thaI gaye eTale thaI ja gaye. tamane prazna thAya ke te vastu kema pAchI banatI nathI to samajavuM ke tene vaMsa thaI gayo che te ja vastu pAchI utpanna na thaI zake. jo dhvaMsa na hoya te te vastu utpanna thai zake, paNa vaMsa thayela vastune dhvaMsa anaMtakALa sudhI rahenAra che. mATe anaMtakALa pachI ya te vasta thayelI vastu pedA thAya ja nahIM. te "jenI Adi che tene aMta che" e sidhdhAMta mAnanArAe pitAno siddhAMta akhaMDita rAkhavA mATe aMtane-nAzane kadI nAza nahIM thanAra mAnave paDaze ane aMtane anaMta mAnavA jaze te tene sidhdhAMta khoTo paDaze. kAraNa e aMtanI-nAzanI paNa zarUAta to che ja. mATe aMtanI Adi thAya paNa teno aMta na thaye. kAraNa ke te anaMta che. dayAnaMdajIe samajI levuM joIe ke, "jenI Adi che tene aMta che" Avo ekAMtavALe sidhAMta nyAya ane taka nahIM jANavAthI ja tame bolI rahyA che. "jenI Adi che tene aMta che A vAkayamAM Avela
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 ] [ zrI siddhapada aMta zabda ja tamArA niyamanu khaMDana karanArA che. kAraNake ata eTale vinAza, vinAza. AdivALA hovA chatAM ca atavALA nathI. danAnI paribhASAmAM te AvI dalIleAnI koi kiMmata nathI, paNa vyavahAramAM AvuM badhu ThAkai gayu hoya che. tethI AvuM paramAtmAnuM... zAsana maLyuM hovA chatAM ya tamane tevA saMskArA rahI gayA hAya che. tame ya kheleA che ne, "nAma tene nAza, Adi tenA ata" paNa A badhI mAnyatAe kevI ane keTalI sAcI che e sadgurUnA vyAkhyAna sAMbhaLatA rahA te ja khabara paDe! teo-dayAnaMdajI paNa vyavahArika dalIlA kare che ke, "jenI Adi hAya tenA aMta hAvA ja joie" te temane pUchavu': " eleA, A vizva keTalu' che ? sImita ke asImita ? sImita mAne te pUchavuM ke vizvanI bahAra zuM che? sImA e vastune bhedatI rekhAne kahevAya ke vizvanI bahAra kazu hoya ja nahIM to tenI sImAnI zI jarUra ? jo sImA che to tenI bahAra rahelI vastu che e vizva kema nahIM ? mATe temane javAba vALavA ja paDaze ke, vizva asImita che. vizvane asImita to mAnavuM ja paDaze. to have vicAro ke, jamIna para eka ThekANe tame khIlI DhAkI che. tenI sIdhI ne sIdhI lITImAM ja tamane pravAsa karavAnI zakti maLI che. teA tame kayAre pAchA e khIlI AgaLa AvA to samajI levuM ke A vizva sImita hoya to ja ane, ane asImita hAya to pAchu' kadI AvavAnuM ane nahIM. vizvane asImita-maryAdAhIna-anaMta mAnA che, mATe
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 347 kahevuM ja paDaze ke tamArA pravAsanI Adi thaI paNa aMta na thaye. mATe "jenI Adi che tene aMta che ema mAnavuM vyavahArika ke tArkika koI daSTie egya nathI. Ama dayA, naMdajInI mukitamAM jaIne pAchA AvavAnI DholanA pila jevI piokaLa dalIlane dUrathI ja namaskAra karIe! dayAnaMdajI javAba na ApI zakyA mATe mAnyatAmAM phera karyo" je ke pahelAM dayAnaMdajI paNa muktimAMthI pAchuM AvavAnuM rahetA mAnatA, paNa ITAvAmAM eka musalamAne temane prazna karyo ke, "svAmijI! saba AtmAoM mukti meM calI jAyagI aura vApasa nahIM lagI te phira yaha duniyAmeM kucha rahegA hI nahIM. duniyAkA aMta A jAyegA." anetyArathI temanuM cakkara pharyuM. kAraNa te jIvane te nitya mAnatA hatA. jIvane bhagavAne pedA karyo che evuM vedAMtInI mAphaka mAnatA hatA ke nAstikanI mAphaka pAMca bhUtomAMthI pedA thayele mAnatA hatA te javAba ApI + prazna -je muktise bhI jIva phira AtA hai to vaha kitane samaya taka mukti meM rahatA hai? uttaravaha muNDaka upaniSadUkA vacana che, te mukate jIva muktimuM prApta che ke brahmameM AnaMdake taba taka bhega ke punaH mahAkalpake pazcAt mukti ke sukhako cheDake saMsArameM Ate hai. (satyArtha prakAza, navama samullAsa) pR. 228 * anAdipadArtha tIna ha. eka izvara, dvitIya jIva, tIsarA prakRti arthAt jagat kA kAraNuM. (satyArtha prakAza-svamantavyAmantavya prakAza)
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348] [ zrI siddhapada zakata ke, "jIva na pidA thAya che" paNa te te e siddhAMta nakkI karI cUkyA hatA ke jIva te IzvaranI mAphaka nitya che, tene keIe pedA karela nathI. vaLI Izvarax pratyeka ka95mAM AvIne AvI sRSTi pedA karyA ja kare che. evI mAnyatA paNa temaNe rAkhI che. eTale prazna muMjhavaNabharyo thaI gayo. sRSTine calAvevI hoya.....anaMtakALa sudhI navI-navI pedA karavI hoya te jIve te joIe ane mukata thayelA che ahIM pAchA na Ave te sRSTine aMta AvI jAya. mATe temanA mATe eka ja vikalpa rahyo ke jIvane mukitamAMthI pAcho Avate mAnI le. jo dayAnaMdajIne kAlanI jema athavA AkAzanI jema jIvo paNa anaMtAnaMta che te khyAla hatA te "A muMjhavaNa pedA na thAta. paNa jena jevA mahAna darzananuM te khaMDana karavAmAM te dayAnaMdajI cakacUra thaI gayelA hatA. brahmavAda ane veda-vedAMtanA vAda temane mAnya hatA nahIM eTale A navo mata prakAza paDe ke mukitamAM gayelA AtmAo pAchA phare che. nAstika darzanakAre jIvane anitya mAnIne suSTine nitya rAkhI-te dayAnaMdajIe muktine anitya mAnI sRSTine nitya rAkhI. vAraMvAra tevI ne tevI ja rIte utpanna thatI mAnI. * pra -kalpakalpAMtara meM Izvara vilakSaNa vilakSaNa sRSTi banAtA hai athavA eka sI? uttaraH--jesI aba hai aisI pahale thI aura Age hogI, bheda nahIM karatA. (satyArtha prakAza, aSTama samullAsa, pR-206 )
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 349 dayAnaMdajIe pitAnA racela satyArtha prakAza nAmanA graMthamAM nAstika darzanakAranA bRhaspati zloko TAMkIne tenA siddhAMta sAthe jenene bheLavIne jenene nAstika gaNyA che. Ama karatAM pahelAM pitAnI ja vAtane vicArI heta to ! A dazA na thAta. A te pelA ITAvAnA musalamAnanA savAlane javAba dayAnaMdajI na ApI zakyA ane tyArathI AtmAne mukitamAM gayA pachI paNa janma dhAraNa karavAnuM mAnatA thayA. satyArtha prakAza"nI sauthI pahelI vahelI pratathI mAMDIne atyAra sudhInI prate je te dekhAze keTalAMya evAM cakra pharI gayA che. lagabhaga dareka AvRttimAM kaMI ne kaMI siddhAMta te palaTAyA ja hoya. Ama temanA eka ja praznanA tUtathI hajAre navA-navA tUte UbhA thayA. eka satyArtha prakAzanA bAramA samullAsanA prAraMbhamAM dayAnaMdajI jaNAve che ke, atha nAstikamatAntargatacAravAka bauddhajenamatakhaDanamaDanaviSayAnuM vyAkhyAzyAmaH artha -have nAstikamatanA eka bhAgarUpe bauddha ane jenAmatanA khaMDana-maMDananA viSayenI vyAkhyA karIzuM. . (pR. 264) kiMtu paraleka aura jIvAtmA bauddha (ra) jene mAnate hi, cArvAka nahIM, zeSa Ina tanekA mata kaI--kaI bAta cheDakara eka sA hai. (pR. 367)
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 ] [ zrI siddhapada pahelAM mekSamAM na gayA hoIe to mekSamAM javAnI IcchA na thAya." "Adi che teno aMta che" evI dalIlamAM na phAvyA eTale bIjI dalIla karavA mAMDIH "ApaNe mokSamAM javAnuM mana karIe chIe mATe pUrvamAM mokSa anubhave hevo joIe ane pUrvamAM mokSa anubhavela hoya te siddha thAya che ke A jIva keTalIya vakhata mokSamAM jaI AvyuM hovo joIe ane tethI mokSamAM kAyama sthira rahevAnuM hatuM nathI avara javara karavAnI ja hoya che. AvI dalIlo jene jenavacanarUpa dalIde (mAlamattA) maLI hoya tene muMjhave nahIM. zuM tame amerikA kadI na gayA hova te tamane tenuM varNana sAMbhaLIne javAnuM mana na thAya? je rasoI tame kadI khAdhI na hoya te rasoInuM varNana sAMbhaLIne kadI tamane te khAvAnuM mana nathI thatuM? badhA ya bIjIvAranA paraNelA che ke bIjAnuM joI-sAMbhaLIne paraNelA che? ahIM jarA AryasamAjIone pUche ke, "tamane tamArA bhagavAnanuM varNana sAMbhaLIne bhagavAna banavAnuM mana thAya che ke nahIM? nAnA chokarAne paNa pUchaze ke, "tAre bhagavAna banavuM che?" kahe ke "hA" ja kahe. jene bhagavAnanuM caritragamyuM hoya te bhagavAna banavAnuM mana tene thavAnuM ja ! te zuM jene bhagavAnanuM mahAo sAMbhaLIne bhagavAna banavAnuM mana thAya te pUrve kyAreya bhagavAna banele ne? che je AryasamAjI hA pADe che te kahevuM ke te Te raste caDhIne paNa jenenA matanI najIka ja AvI gayA. kAraNake tamAre tyAM te eka ja bhagavAna che jyAre jenone
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 3pa1 tyAM to badhAMne bhagavAna banavAne adhikAra che. paNa tamArI mAphaka bhagavAna banIne mukata thaIne paNa pAchuM AvavAnuM nathI, chatAM ya ajANatA paNa jainonI mAphaka aneka bhagavAnanI mAnyatAmAM AvavuM paDyuM. je tame eTaluM ja mAnIne besI jAva ke jenuM mana thAya tene pUrvamAM anubhava karyo ja have joIe. te bhagavAna paNa tamArA mate duniyAnA lagabhaga badhA ja jIve thaI gayA hovA joIe. e vaLI kaI custa AryasamAjIbhAIne ApaNe pUchIe ke, "Izvara tamane dayAnaMdajI banAvI de, to tame te mATe taiyAra thaI jAva ke nahIM? jemane temanA para sAcI zraddhA haze temane dayAnaMdajI jevuM banavAnuM mana thavAnuM ja, te zuM te AryasamAjI bhakatabhAIe paNa kayAreka dayAnaMdajI banIne AryasamAjanI sthApanA karI hatI?" AvI pAyA vinAnI vAte kayAM sudhI TakI rahe ? pattAne mahela banAvavA mahenata te khUba karavI paDe paNa jevI pavananI eka lahera AvI ke badhuM ya veravikhera thaI jAya tema A pAyA vinAnI dalIlanuM che. , * jarA UMDA Utare ane AgaLanA vyAkhyAna yAda kare! pahelAM arthanuM vivecana karatAM ApaNe e vicAra karyo hato ke kaI paNa vastune abhilASa thavA mATe anubhava kAraNa nathI paNa mAtra pUrvane abhilASa ja kAraNa che, paNa abhilASa je thaye ja hoya te ja thAya evuM nathI. Aje eka kamAvAnI IcchA-abhilASA che paNa eka maLI gayA pachI pharIthI paNa eka ja meLavavAne abhilASa thavAne ke vadhArene paNa thAya ? icchA pahelAM IchA karI
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara ] [ zrI siddhapada hevI joIe eTalI ja jarUra che jeNe pahelAM jevI IcchA karI hoya tene tevI ne tevI ja IcchA pachI paNa thAya ja evuM banatuM nathI.' jIMdagImAM eka paisAnuM ya darzana durlabha hoya tevAne ya joI-joIne, sAMbhaLI-sAMbhaLIne koDapati banavAnuM mana thAya che. IcchA thAya eTalA mAtrathI te cIjano anubhava pUrvamAM kare che te nakkI nathI thatuM. IcchA thavAthI te eTalI ja khabara paDe che ke A jIve kyAreya paNa pUrvamAM IcchA karelI che. mATe ja te atyAre IcachA karI rahyo che. tame ya nAnA hatA-gurUonA saMgamAM jatA hatA tyAre kevI IcchAo thatI hatI ane atyAre kevI IcchAo thAya che? mATe pUrvamAM jevI IcchAo thaI hoya tevI ja IcchAo atyAre thAya ke, atyAre je icchAo che tevI ja IcchAo pUrvamAM thaI hatI te niyama beTa che. sadUgurunA pAsA na sevyA hoya tyAM sudhI mehanA pAzamAM (baMdhanamAM) phasAI jaIe tevI IcchA thAya paNa zuM te pachI ya evI ja icchAo thAya! bhUtakALamAM karelI IcchA pApanI hoya...mahApApanI hoya tethI bhaviSyamAM kaI sArI IcchA na thAya tevuM bane nahIM. mATe jenI IcchA thAya-thaI tenI pUrvamAM anubhUti-anubhava thaye ja hoya tevuM na mAnI levAya. paNa kharI vAta e che ke je vastunuM smaraNa thatuM hoya tene ja te vastune pUrvamAM anubhava thaye ja have joIe tevuM ja nakkI karI zakAya. zuM keIe pitAne mokSamAM thayelA anubhavenA saMsmaraNonI paDI lakhI ke te viSe vAta karI te sAMbhaLI che. khuda dayAnAMdasvAmIjIne paNa pUchIe ke zuM tamane kharekhara mekSamAM gayelA te yAda Ave che kharUM? A duniyAmAM
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ) . [ 353 devanarakanA anubhavonI yAdanA dAkhalA ApanArA kaI nIkaLI zake paNa "mekSanI yAda" nA dAkhalA ApanArA keI banI na zake ! mATe A badhI kevaLa dalIlo ja che ke, mekSamAM javAnuM mana thAya che mATe mekSa ApaNe anubhale he joIe." AvI-AvI te temanI dalIlane vicAra karavA besIe te mahinAonA mahinAo..mAsAnA camAsAo nIkaLI jAya. juone hajI te ApaNe bhagavatIsUtranA gaNadharabhagavaMtanA karelA maMgalAcaraNamAM bIjA padano pU. abhayadevasUrIzvarajI ma. karelA bIjA arthane ja vicAra karI rahyA chIe. paNa A te Aja- kAlanA vAdIo tamane phasAvI na jAya, mATe ATalI vistArathI vAto karI. dayAnaMda kutaka timira taraNanI racanA bAkI te emaNe karelA jainadharmanA kalipata ane khoTA AkSepane koI pAra nathI. satyArtha prakAzanA 12 mA samulAsamAM jenuM elaphela khUba khaMDana karyuM che. Ano javAba ApavA mATe "zrI Thokaramale "dayAnaMda sukhapeTikA" nAmano graMtha lakhyA che. ane mAre paNa te badhAnA javAba ApavA mATe "dayAnaMda kutarka timira tarIke * dayAnaMda kutaka timira taraNano itihAsa - A graMthanI racanA A ja vyAkhyAnakAra mahApuruSe potAnI prAraMbhanI muniavasthAmAM paMjAbamAM karela che. ane paMjAba dezamAM AryasamAjIone sAro pratikAra karela che. A ja graMtha eka jainetarabhAI sarvottamadAsabhAIne suMdara ane upayogI lAgavAthI zrI labdhisUrIzvarajI, jena graMthamAlA-chANuM (vaDodarA) nA 29mA maNakA tarIke punaH prakAzita thayela che. yogya jijJAsuo-vAMcake uparanI graMthamAlA pAsethI pustaka maMgAvIne adhyayana karI zake che. 23
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354] [ zrI siddhapada nAmane graMtha lakha paDa hatuM. tyAMnI bhASA gujarAtI . nahIM paNa hindI ane khAsa karIne urdU bhASAne khUba pracAra, tethI hiMdI ane urdUmAM te cepaDI huM paMjAbamAM hatuM tyAre lakhelI, te vakhate te bahAra paDelI che. AryasamAjanI utpatti" vividha matavALAonA mata kevI rIte nIkaLe che te jANavA jevuM che. dayAnaMdajI saurASTra deza pAsenA TaMkArA (morabInI pAse) gAmanA che. eka vakhata maMdiramAM beThelA hatA, bhagavAnane caDhAvela cokhA ane phula uMdara kheMcI jatAM ane deDadhAma karatAM hatAM, tyAM ja mutaratAM ane ga du karatAM hatAM. dayAnaMdajIne vicAra AvyaH "A te kevA bhagavAna ! je pitAnuM ya rakSaNa nathI karI zakatA, te bIjAnuM zuM rakSaNa karaze?" ane emanI mUrtipUjAnI zraddhA UDI gaI. Aje paNa AryasamAjIo mAne che ke, bhAratamAM mUrtipUjA cAlu karanArA jeno ja che. Aje ya te mUrtipUjAno virodha kare che. paNa Azcarya to e vAtanuM che ke jenomAM ya mUrtipUjA nahIM mAnanAro saMpradAya UbhuM thaye che. prada praznamUrtipUjA kahAMse calI? uttara-jenese. (satyArtha prakAza-ekAdaza samullAsa-pR. 25) .....aura ye (hindu) tIrtha bhI nahIM che. jaba jenine giranAra, pAlaTA(tA)nA, (sammata) zikhara, zatruMjaya, Abu Adi tIrtha banAye unake anukUla Ina (sanAtanI) hinduone bhI banA liye. (satyArtha prakAza-ekAdaza samullAsa-pR. 315)
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 355 - musalamAnonA AkramaNe uttara bhAratamAM cAlatAM rahyA enA A badhe pratApa che ke mUrti nahIM mAnavAvALA pedA kyA. basa, A eka prasaMgathI dayAnaMdajInI zraddhA sanAtanadharmamAMthI ane mUrtipUjAmAMthI DagavA mAMDI ane Akhare keTalA veda ane purANene mAnavA cheDI dIdhAM. A prasaMga pedA thaye enA mULamAM te IzvarakatvanA saMskAra hatA. hinduo mAne che ke Izvara sarvazakitamAna che. te dhAre te pUjakane uttama pade sthApe ane niMdakane adhamAdhama sthAne paNa pahoMcADI de. AvA saMskArAnA lIdhe ja temaNe vicAryuM ke, je IvaranI mUrti pitAnuM rakSaNa nathI kastI te bIjAne phAyado kevI rIte karI Apaze ? paNa.....A ja prasaMge dayAnaMdajIe hindu dharmanA keI guru pAse jaIne samAdhAna mAMgyuM hoya te ya Aje hindu dharmamAM eka navA paMtha Ubhe thaye te na thaye heta ! zuM talavArane joIne keI vicAra kare ke, khuda talavArane te rakSaNa mATe myAnanI jarUra paDe che te te mANasane kevI rIte bacAvI zakaze? anAjane joIne keI vicAre ke, anAja pate te saDI jAya che te anAja khAvAthI mANasa kevI rIte tAje-mAje thaI zakaze? A te kaMI prazna kahevAya? paNa IzvarakaravanA daDha saMskArane kAraNe temanI mAnyatA evI rUDha thaI gayelI ke Ikavara badhAnI rakSA kare che, te pitAnI mUrtinI to rakSA karavI ja joIe ne ? paNa...A vAtane temaNe sAce virodha to tyAre karyo kahevAya ke temaNe jenI mUrti che,
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 ] [ zrI siddhapada te Ivarane mAnavAnuM choDI dIdhuM heta ! paNa ApaNe ema kahI zakIe ke, IvarakatRtva tarapha temane vadhAre ke ocho virodha to hato ja ane pariNAme temaNe Izvarane to svIkAryA, paNa jevI rIte Izvarane mAnanAre hinduo temanA bhagavAnanA avatAre mAne che tema dayAnaMdajI mAnatA nathI. mUtti para temane eTalI badhI khIja caDhI gaI ke bhaga vAnanI mUrti eTale AkRti che ja nahIM tema mAnI lIdhuM ane siddha karyuM ke bhagavAnanI AkRti nathI, tethI tenI mUrti banI zakatI nathI. je avatAra mAne te bhagavAnanI mUtti paNa mAnavI paDe. kAraNa ke avatAra eTale deha dhAraNa karo ane dehadhArI kaIne kaI AkRtivALo to hoya ja. je te AkRtivALo hoya to tenI mUrti paNa banAvavAnuM yuktithI siddha ja thaI gayuM. tethI dayAnaMdajIe jAhera karI dIdhuM ke bhagavAna avatAra letA ja nathI. ane jyAre emane emanA loko pUchavA mAMDyA che, je bhagavAna avatAra letA nathI to A badhI avatAranI vAto kema veda ane purANomAM Ave che? temaNe tarata javAba ApI dIdho ke, "jenanA 244 tIrthakarenA AdhAre hinduoe 24 avatAranI kalpanA karI che." Ama temaNe pheMsale ApI dIdhuM, ane veda tathA purANonI keTalI ya vAtA ema ja uDAvI dIdhI. mATe dhyAna rAkhe ke jevI dilamAM zaMkA pedA thaI ke tarata ja guru 4Ina legone neke covIsa tIrthakareke daza covIsa avatAra maMdira aura mUrtimAM banAI ora jese (digaMbara) jenike Adi (purANa) aura uttara purANa huM vise aThAraha purANa banAne lage. (satyArtha prakAza-ekAdaza samullAsa-pR. 286)
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana | [ 357 mahArAja pAse cAlyA Ave. vairAgI-gItArtha-zAstranA UMDA abhyAsI guru mahArAja pAse jaIne samAdhAna meLo, nahIM to eka pagaluM cUkyA eTale anekAneka pagalAM cUkIne khalAsa thaI javAnA divaso Ave. mUrtipUjAnI siddhi" dayAnaMdajI to bhagavAnane nirAkAra mAnIne matti nathI mAnatA, athavA ema kahe ke mUrti na mAnavA mATe Izvarane nirAkAra kahe che. paNa ApaNe jenabaMdhuo zuM arihaMta paramAtmAne dehadhArI nathI mAnatA? je mattine virodha ja kare hoya to pachI sthAnakavAsI bhAIoe "name arihaMtANuM choDIne "name siddhANaM' ja japavuM joIe. kAraNa ke "arihaMta' to aSTamahAprAtihAryathI zobhatA dehadhArI paramAtmAo ja heya, arihaMta paramAtmA sAkAra ane mUrtAimAna ja hoya. mATe temane to khAsa vicAravA jevuM che. A vaLI murtine pUjavAthI kaMI thatuM nathI, te muktine nahIM mAnanArAone bhagavAnane jApa karavAthI zuM phAyado thAya che? te je zabdone jApa kare che te zabda te jaDa che! je jApa karavAthI manane zAMti maLe che, te zuM bhagavAnanI mUrtinA pUjana- danathI zAMti nA maLe ? rUpiyAnI jaDa neTane jotAM AtmAmAM rAga pedA thaI zake.. marelI patnInA pheDhAne joine AMkhamAMthI AMsuo paDI jAya. te zuM bhagavAnanI mUrti joIne AlhAda pedA na thAya.... manane zAMti ne maLe evuM bane kharuM? - mahAna tatvArthasUtranA racayitA bhagavAna umAsvAti
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 ] [ zrI siddhapada mahArAje te A badhA matabheda pedA thayA tenA seMkaDe varSo pahelAM jaNAvI dIdhuM che ke - abhyarcanAdahaMtAM manaH prasAdastata samAdhi tasmAdapi niHzreyasamato hi tapUjanaM nyAzcam !" (tasvArtha saMbaMdhakArikA-8) tIrthakarenI pUjAthI mananI prasannatA prApta thAya che, mananI prasannatA prApta thavAthI samAdhi maLe che, ane samAdhithI mekSa paNa maLe che, mATe bhagavAnanI pUjA karavI e yukita-saMgata che. mekSamArgane rasto che." je bhagavAnanI mUrti hoya ja nahIM te pUjana kenuM karavAnuM ? mATe jenabhAIe je mUrtipUjAmAM nathI mAnatA temane khUba vicAravA jevuM che. paNa ahIM ApaNe viSaya mUrtipUjAno nathI, A te prasaMgathI dayAnaMdajInI vAtamAM jaNAvI dIdhuM. eka bhUlathI kevA kevA pariNAme Ave che. dayAnaMdajI mukata AtmAne paNa saMsAramAM pAchA AvavAvALA samaje che ane ApaNe te sidhdhabhagavAnane namaskAra karI rahyA chIe ke jemane kadI paNa pAchA saMsAramAM AvavAnuM nathI, jeo "pharIthI pAchuM saMsAramAM AvavuM na paDe tevI rIte mekSanagaramAM pahoMcI gayA che" te sidhdhane ApaNe namaskAra karI rahyA chIe. tamane AgaLa ja jaNAvyuM hatuM, ke mukitamAMthI jIvane pAchA AvanAre mAnanAra kaI dayAnaMdajI ekalA nathI-temanA pUrvajonA pahelAM paNa A mAnyatA
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [359 hatI. mATe A duniyAmAM duniyAne mATe taddana navuM karIne dekhADavAnI keInI tAkAta nathI. je navuM ja karavuM hoya te basa ApaNe ApaNuM AtmAne mATe karavAnuM che. A AtmAe kayAreya siddhigatimAM potAnuM deharahita thaIne sthAna meLavyuM nathI. A ja ApaNuM mATe apUrva taddana navI cIja che. te ja meLavavAnI bAkI che. devalokanA sukha ane narakanA duHkha kazuM ya teNe joyuM nathI-bhegavyuM nathI tevuM nathI. vaLI tiryaMca thaIne parAdhIna banIne dIna (garIba) mukhe ane mAnava banIne paNa anaMtI vAra khinna mukhe saMsAramAM bhaTakayA karyo che, mATe siddha bhagavAnane namaskAra karIne koI divasa je sthAna A AtmAne prApta thayuM nathI tevuM sthAna prApta karavAne puruSArtha karavAne che. "name siddhANuM padanA bIjA arthane upasaMhAra hajI ApaNe te bhagavatIsUtranA maMgalAcaraNane paNa pUruM karyuM nathI. gaNadhara bhagavaMte parameSThimaMtra dvArA maMgalAcaraNa karyuM che. temAMthI eka padanI vivecanA ja mAtra pUrI thaI che. ane hamaNuM bIjA pada "name sidhdhANuM"nI vivecanA cAlI rahI che. temAM paNa "name sidhANuM" padanA eka arthanI vicAraNuM thaI gaI ane A bIjA arthanI vicAraNA thaI rahI che. te vicAraNAne ApaNe mukhya viSaya e hatuM ke "kadIya pAchA na pharavuM paDe tevA dhAmamAM gayelA AtmA." to kevA sthAnamAM jaIe to pAchuM AvavuM na paDe ? tyAM vicAra karyo ke je ApaNuM potAnuM dhAma hoya ane sadAya sukha ApanAruM hoya tevA sthAnamAM jaIe te pAchA
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 ] [ zrI siddhapadma AvavuM na paDe. ane e siddha karyu" ke saMsAranA sukhAmAM thatA 'sukha' zabdanA prayAga khATA che. sAcA prayAMga meAkSanA sukhamAM thaI zake, paNa te meAkSanuM sukha evuM nirUpama che ke tenI kAInI sAthe sarakhAmaNI na thaI zake. paNa AvA meAkSanI vAstavika jANu na hovAthI A samAjanA sthApaka dayAna dajIe kevA goTA vALyA che vagerenA ATaleA vistArathI vicAra karyA. tamane to jinezvara bhagavAnanuM zAsana maLyu che, eTale AvI rUDI vAta sAMbhaLavA maLe che. paNa bIjAne tyAM jema bIjIya bhUMDI vAto saMbhaLAya che, tema meAkSa mATeya keTalI bhUMDI vAtA saMbhaLAya che je potAnI rUDI vAtonI sAthe khIjAnI vAto kevI ane kema 'bhUMDI' che te samajato nathI te eka divasa rUDI vAtoneya bhUMDI samajI le ke bhUMDI vAtoneya rUDI samajI le tevA bhaya kharA. tethI ja zAstrakAroe kahyuM che ke, vistArarUci samyaktva pAmanArane jeTalA svadarzanano abhyAsa hAya teTalA ja UMDA paradanano abhyAsa hAya. jyAre bajAramAM banAvaTI mAleA nIkaLI paDayA hAya tyAre ekalA mAlanI parakhathI na cAle. khATA mAla sAcAnA nAme na ghUsI jAya te mATe khoTA mAla paNa pArakhatA AvaDavA jAie mATe ahIM tA madheAya khyAla karavA paDe. svadarzIna paNa jANavuM paDe ane paradana paNa jANavu paDe. eka rIte ema kahIe te paNa cAle ke paradananA abhyAsa vinA svadarzananA abhyAsa adhUrI kahevAya. jainAcAryA tA evA prakAMDa vidvAna hoya ke sAmenA vAdIne
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 361 tenA zAstrathI ja temanI vAtA ayeAgya che ema sidhdha karI de. mATe tame gabharAzeA nahIM ke hajI te bhagavatIsUtranuM maMgalAcaraNa thayuM nathI teA sUtra kayAre vaMcAze ? kAraNa ke ahIM je vivecana cAlI rahyuM che temanA keTalAya padArtho Aja bhagavatIsUtreAmAM sUtrarUpe che ane e teA khakhara che ke 12 aMgeAnA sAra namaskAra mahAmaMtra che, ane mahAmaMtranI vivecanA kare eTale athathI khAre aMganA ane sUtrathI zrI bhagavatIjI sUtranA viSaya paNa AvI jAya.
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo siddhANuM"ne tRtIya artha paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmIjIe paMcamAMga zrI bhagavatIjI sUtra pa namaskAra mahAmaMtranuM uccAraNa vaDe maMgalAcaraNa karyuM che. paMcaparameSThirUpa e namaskAra mahAmaMtranA pahelA pada "name arihaMtANuM"no ApaNe vicAra karI gayA. "namo siddhANuM" e padanA TIkAkAra pUjya abhayadevasUrIzvarajI mahArAje vividha artho karI batAvyA che. temAMnA be arthono vicAra ApaNe vistArathI karI cUkyA chIe. have trIjo artha jaNAvatAM pU. TIkAkAra maharSi abhayadevasUrIzvarajI mahArAja jaNAve che ke, "athavA Sidhu-saMrAdhI iti vacanAta sedhati smA niSThitArtho bhavati sma!" arthAt jeo kRtakRtya thaI gayA che te sidhdha. TIkAkAra maharSi "Sidhu-saMrAddhau e dhAtupAThano ullekha karIne sidhdha zabdanI vyutpatti kayA dhAtu dvArA thAya che te batAve che. saMskRta, prAkRta, ardhamAgadhI vagere bhASAonI A khUbI che. bolAtA dareka zabdanI sididha karI ApavAnI tAkAta A bhASAmAM che. A bhASAnI evI
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ! [363 suMdara gaThavaNI che ke keIpaNa prakAranA zabdone sidhdha karI ApI zakAya miyAM-mulukanA mulka zabdanI vyutpatti eka miyAMsAhebane evuM abhimAna hatuM ke badhA zabdanI sidhdhi te saMskRta bhASAthI thaI zake, paNa miyAMmuluka mulUka zabdanI siddhi na thaI zake. paNa abhimAna pite evuM ramakhANa che ke temAM keinuMya sthAna TakI zakatuM nathI. gAmamAM eka paMDita AvyA. miyAMbhAIne te gokhI rAkhele ja prazna hato. "bole paMDitajI ! miyAM-mulukanA mulUkanI sidhdhi karI de." paMDitajI popaTIyA paMDita na hatA, vyutpanna ane medhAvI hatA. tarata ja bolyAH mADe dhAtu le, ane ene DIyA pratyaya, Dulaka ane phulUka lagADI do." mIyA-mulakane mulUkanI sidhdhi thaI gaI. miyAMbhAI te ceMkI UThayA ! tyAM paMDitajI eka duha bolyAH uNAdigaNase tIna nIkale, DIyA DulakanA Duka mAMDa dhAtue sAdha lIcA, miyAM mulukanA mulaka " A te zuM paNa game teTalA akSaravALA lAMbA-lAMbA zabdothI mAMDIne eka akSaranA nAnA-nAnA zabdonI paNa vyAkaraNathI siddhi thaI zake che. mATe saMskRta vagere bhASAonA zabdonI pAse potAnA utpattisthAne maLI Ave. jemAMthI zabda banyuM hoya tene dhAtu kahevAya. zarIranI utpatti paNa dhAtuthI thAya che. lehI, vIrya, mAMsa, meda, majajA, asthi ane carma A sAta dhAtuthI zarIra baneluM che. A jagat paNa dhAtunA AdhAre ja TakI rahela che ne ! sonuM, cAMdI, pittaLa, tAMbu, A badhAne paNa "dhAtu ja kahevAya che. junA vakhatamAM ane Aje ya dhAtune "dhana"
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364] [ zrI siddhapada samajavAmAM Ave che, ane dhananA AdhAre ja te A tamArUM jagat cAle che. zabdarUpa zarIranuM paNa mula dhAtu ja che. dhAtuthI navA-navA zabda pedA thAya che. zabdanI siddhi thAya che. mATe pU. abhayadevasUrIzvarajI mahArAja paNa "siddha e zabdanI siddhi karatAM dhAtupATha ApI "sidhdha" zabda "Si dhAtu parathI paNa banI zake che tema sUcave che. A temanA jJAnanI sacoTatA ane pramANikatAne namuna che. sAce mANasa niyamone AdhIna thavAnI AnAkAnI na kare. AnAkAnI karanArAnA dilamAM kaMI tANA-tANuM thatI ja hovI joIe. nahIM to AnAkAnI na kare. je AvA vyAkaraNe na bhaNyA hoya tevA ja zabdanI siddhi karavA mATe AnAkAnI kare. satyamAM bhaya heto nathI. ane asatya bhaya pamADayA vinA rahetuM nathI. mATe asatyane AcaranArAo potAnuM tUta jamAvavA mATe potAnuM tUta jALavI rAkhavA mATe ajaba-gajabanA prayatna kare che. "ajJAnI ane svAthIo gappA vaDe ja jIve che. eka rAjA koI eka saMnyAsIna bhagata banI gaye. te saMnyAsI paNa khUba vakhata sudhI tenA mahelamAM rahyo, paNa tene hadayamAM asatya beThuM hatuM-pApa chupAyuM hatuM. te samajatuM hatuM ke rAjA ya bahu buddhimAna nathI, ane mArI pAse paNa kaI evI AvaData ke tAkAta nathI ke jethI te mAre ja anurAgI rahyA kare, tethI dilamAM khUba muMjhAtuM hatuM. tene khAtrI hatI ke huM ahIMthI cAle,
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 365 jaiza ke khIjA keAI saMnyAsI ahIM AvIne peAtAnA dhAme| jamAvI deze, ane rAjA teneA rAgI thaI jaze. Akhare khUba vicAra bAda ene eka yukita sUjhI AvI. javAnI taiyArI thaI tyAre rAjAne ekAtamAM khelAvyA ane kahyuM:-- "jo AjakAla lebhAgu mUrkhAe khUba Ave che, teo tane peAtAnI tarapha khe`cI javA prayatna karaze paNa vAMdhe nahIM. huM tArI rakSA mATe eka sarasa rastA jarUra hoya te batAvuM. " saMnyAsIe jANI joine thADI nirapekSatA batAvI jethI rAjAne keTalI garaja che te khakhara paDe. rAjAmAM teA lAMbI budhdhi hatI nahIM ane temAMya hamaNAM te te sanyAsIneA rAgI thaI beThA hatA. eTale kaheH " hA! hA ! mahArAja tamArI vAta sAcI che. evI keAi cAvI matAvA ke jethI khATA sa MnyAsIonA kdAmAM huM phasAI na jauM." re saMnyAsIe joyu ke have vAMdheA nathI. eTale eka vAkaya kAgaLamAM lakhAvyuM: " jaladarahita. svaccha AkAzam " ane kahyuM ke game te saMnyAsI ke dharmanA upadezaka tane dharma saMbhaLAvavA Ave te tuM A vAkyane artha pUchaje. je tane sAcA artha batAve tenI pAse dhama sAMbhaLIza tA vAMdhA nathI. " rAjA kaheH " jevI ApanI AjJA, huM A vAkyane artha pUchyA vinA keAinI pAse dhama teA nahIM sAMbhaLuM eTaluM ja nahI' paNa kAinA satkArasanmAna paNa nahIM karUM. mahArAja ! Apa mane a batAve ! " * saMnyAsI kahe; " jo A kAgaLa sAcavI rAkhaje. keAInA hAthamAM na Ave. bAkI Aja-kAlanA jamAnAmAM te A
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 ] [ zrIsiddhapada ' vAkyanA sAcA artha jANanAra keAI rahyA ja nathI. badhA ema ja gabaDAvyA kare che. " pachI sanyAsIe atha lakhAvyo ke, " kALA kAgaDA geAkhalAmAM besIne kAlasA cAve che." rAjAe paNa te atha lakhI nAMkhyA. sanyAsIe jatAM-jatAM vAraMvAra kahyu* ke, A mArA vAkayanA atha nahI batAvanArAne guru karIza te| duHkhI thai jaIza. bAkI sAcA atha karanAra kAine paNa guru kare teA mane kaMi vAMdheA nathI. mAre kAinA pakSapAta nathI. klyANa kare...." ane sanyAsI gayA. ( tameya saMskRta nathI jANatA eTale kadAca tamane ya lAge ke sanyAsIe sAcA artha batAvyA che. paNa sanyAsIe lakhAvela vAkayanA sAcA atha vAdaLarahita svaccha AkAza che' evA che. have kAi paNa DAhyo te zuM paNu AchuM-pAtaLuMya saMskRta jANanArA " kALA kAgaDA geAkhalAmAM besIne keAlasA cAve che. " evA atha kevI rIte kare ? paNa thAya zuM ? rAjA te saMskRta bhaNelA na hatA. 66 be-cAra divasa thAya ane rAjadarabAramAM eka pachI eka sanyAsIe AvavA mAMDayAM. badhAne rAjA pelu saMskRta vAkaya kahe. paNa kAi Ave! taddana khATA atha kevI rIte batAve ? badhAMya ema ja artha kahe ke, vAdaLa rahita svaccha AkAza che. " ane rAjA badhAMne mAna- sanmAna karyA vinA ja tagaDI mUke. badhAMyane ema ja kaheH " tamane sAcA artha AvaDatA nathI. " AvuM' reji thavA mAMDayuM. eTale keTalAMka bicArA kASa ane vyAkaraNanI madadathI navAnavA arthA karIne sabhaLAve paNa Ave atha
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 367 ke jene zabdonI joDe kazuM levA-devA ja nathI tevA khoTA arthane kaI batAve paNa kevI rIte ? koInA khyAlamAM paNa kevI rIte Ave? Ama vAta te khUba phelAI gaI. Akhare eka divasa eka mAtra bhaNele nahIM paNa kaMIka bhaNele ane gaNele saMnyAsI AvyuM. teNe vicAra karyo ke, nakakI A rAjAne keIe bharamAvI dIdhuM che. ATalA badhAM vidvAnemAMthI keIne artha sAce na thAya te kevI rIte bane? temAMya vaLI kaI AvA sAdA vAkyane artha na karI zake tevuM te bane ja kevI rIte ? eNe buddhi doDAvI. rAjAnI pAse AvyuM. rAjAe pitAnAM kama pramANe peluM vAkaya pUchayuM.pele saMnyAsI paNa jANe mahAna AtamAM na AvI gayuM hoya tema gaMbhIratAthI vicAravA lAgyuM. DI vAra te AMkha baMdha karIne ja besI rahyo. pachI rAjAne kaheH "rAjAjI! kAle vicAra karIne javAba ApavAnI rajA Ape te kevuM sAruM?" rAjAne lAgyuM ke, A kaMIka sAco javAba Apaze. bIjA te ema ja vicAra karyA vinA ja kahetA hatA, A khare lAge che. - rAjA kahe "bhale, kAle javAba Apajo." ane saMnyAsI te bIje divase pahelA divasa karatAM ya vadhAre gaMbhIra thaIne AvyuM. rAjAne kaheH "juo mahArAjA ! A vAkayane artha eTale gaMbhIra che ke tene sAco artha huM batAvI te nahIM zakuM, paNa tame ja je cha mahinA mane the samaya ApIne abhyAsa karaze te tamane jarUra samajAI jaze." rAjAe paNa potAnI prazaMsA sAMbhaLIne bhaNavAnI hA pADI. ane cha mahinA te zuM paNa be mahinAmAM te pote
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368] [ zrI siddhapada ja samajI gaye ke pahele saMnyAsI dhUtAro hato. sIdhA vAkayane khoTo artha samajAvIne teNe bhramamAM mUkI dIdhA hatuM. tene potAne ja potAnI mUrkhatA para hasavA jevuM lAgyuM ! - Ama keTalAke AvI rIte potAnA bhakatonA ajJAnane lAbha uThAve che. mAravADamAM jatio "garajIo lekone tyAM jAya, lADavA uThAvI lAve. lokone keTalA divasa sudhI poSAya? koI temane lADavA ApavAnI AnAkAnI kare te tarata ja te yatio zAstranI yAda devarAve. jatio kahe "juo, tame sAmAyika karatAM zuM bole che? "sAmAIya jaAivArA' ATaluM zAstramAM lakheluM ya samajatA nathI. "sAmAyika kare tyAM jatIonA vArA" gujarAtImAM "vAre" eTale lAgejamaNa thAya. eTale sAmAyika karanAre lAgA pramANe ApI devuM paDe. bicArA bheLA leke te sUtranA artho jANe nahIM. haze bhAI, ApaNe zuM karIe ? zAstramAM lakhyuM hoya to Apo. paNa AvI rIte lAga batAvanArUM zAsa kadI jenazAstra na hoya. te bicArAo sUtra te jANe paNa arthanI kaMI khabara paDe nahIM. "sAmAIa jatti AvArA " eTale "sAmAyikamAM huM jeTalI vAra chuM (teTalIvAra)" Ama artha thAya. paNa ajJAna e kevuM kaSTa che. jatio bicArAne zAsanA nAme chetare ! AvI rIte zAstranA nAme pitAnA pApane-bhane poSanArAo jANatA nathI ke anaMta anaMta bhava sudhI karma temane choDaze nahIM. mATe jJAnanI khUba jarUriyAta che. ajJAnIone-svAthIone gappA lagAvavA ja paDe.
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 369 ApaNA TIkAkAra pU. abhayadevasUrIzvarajI mahArAja jJAnI che--niHsvAthI che. ApaNA jevA jIvA para upakAra karavA mATe tatpara thayelAM che. mATe te tee vyAkaraNanA niyamApUrNAMka kharAkhara ApaNane samajAve che keH " Sidhu sa'rAdhdho mAta vacanAt-sedhanti-sidhyanti sma--nahitArthA bhavanti sma..." ane tenA a karatAM TIkAkAra mahiSa kahe che ke jeo niSTatA thaI gayA che, jemane have kazu karavAnu bAkI rahyuM ja nathI te siddho kahevAya che. jene sAcI sidhdhi thaI hoya te sidhdha kahevAya, duniyAnI aMdara paNa tame A zabdonA prayoga kare che. kAIne sidhdhahasta lekhaka kaheA che, kaIne sidhdha kavi kahA che, paNa A badhA sAcA sidhdha nathI. zAstramAM cauda prakAranA sidhdha atAvyA che. "sidhdhA joninno,jeNa guNeNa saya cAsa vigappA, neA nAmAe, AyaNa sidhdhA Ave. " ( 3027 vi. A. bhA.) 8 kacce silpe ya vijjAe, mate joge ya Agame; artha jattA abhippAe,tava' kumbhakhae IyaLa, yi". ( 3028 vi. A. bhA.) (1) nAmasiddha, (2) sthApanAsiddha, (3) dravyasiddha, (4) ka-siddha, (5) zilpasiddha, (6) vidyAsiddha, (7) maMtrasiddha, (8) ceAgasiddha, (9) Agamasiddha, (10) asiddha, (11) yAtrAsiddha, (12) abhiprAyasiddha-buddhisiddha, (13) tapasiddha, (14) ka kSayasiddha.
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 ] [ zrI siddhapadI siddha evuM keInuM nAma te nAmasiddha, siddhanI sthApanA karavI te sthApanAsiddha, cokhA caDI gayA hoya te dravyasiddha, kAraNe te cokhA pAkI gayA bAda tene pakavavAnA nathI, paNa te dravya che tethI dravyasiddha. tyArabAda Ave che bhAvasiddhonA bheda. je ke ApaNuM vivikSA te chellA karmakSayasiddha kSAyikabhAvanAsiddhanA aMge che, paNa bAkInA 10 siddho kSaye pazamabhAvane Azrita kahevAtA hovAthI teo bhAvasiddha kahevAya che. te darekanuM thoDuM vivecana ApaNe karazuM. "kamasiddhathI mAMDIne Agamasiddha" khetIvADI, vepAra, dhaMdho-dhApi A badhuM karma kahevAya. A badhuM jagatamAM cAlatuM AvyuM che. enA zAstro na banelA hoya paNa bApa beTAne zikhaDAve, eka pAsethI bIje ane bIjA pAsethI trIje zIkhe. A badhuM karma kahevAya. AmAM kaMI AkarSaNa jevuM na hoya. jyAre je kriyAmAM kaMI AkarSaNa jevuM hoya, jenA graMtha banelA hoya te viSayanA vidvAnonA upadezathI kriyAo cAlI hoya te badhuM zilpa kahevAya-kalA kahevAya. citrakalA, ratha banAvavAnI kriyA A badhuM zilpa kahevAya. khetIvADI vagere kriyAo jene siddha hoya te kamasiddha kahevAya, ane jene ratha banAvavA vagerenI kaLA sidhdha hoya te zilapasiddha kahevAya. tevI ja rIte jene vidyA sidhdha hoya tene vidyAsidhdha kahevAya, ane maMtra sidhdha hoya tene maMtrasiddha kahevAya. je camatkArika akSaramAM maMtra adhiSThAyikA devI hoya tene vidyA kahevAya, ane je camatkArI akSarane maMtrane adhiSThAyaka deva heya tene maMtra kahevAya.
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 371 je matro sa'kalpathI eTale mananA dRDha nizcayathI sidhdha thAya che te vidyA kahevAya, ane jeneA pATha karavA mAtrathI ja je sidhdha thai jAya, temAM vizeSa sAdhanA karavAnI jarUra na paDe. guru maMtra Ape eTale ziSya te vAMcIne peAtAnuM kAma kare tevA camatkArIka akSarAnuM nAma satra kahevAya. evA paNa maMtra hAya che ke jene bhaNanAra te zabdonA arthAne jANI na zaktA hAya te paNa tenu phaLa meLave. teA pachI bhagavAnanA akSareza-sUtranA akSaro keTalA pavitra kahevAya ! zu` bhagavAnanA nAmarUpI maMtra mAhanuM jhera nA hare ? nAmanA tethI ja sUtranA atha na jANIe te pratikramaNa karIne zuM phAyado thAya evuM ekAMte kahenArAoe A khyAlamAM levA jevuM che. DokaTaranI lakhelI ciThThImAM davAnuM nAma vAMcatA ya AvaDatuM nathI, teA enA artha teA kayAMthI jANuvAnA hatA ? te chatAM ya tevI kaDavI davA pI ne roga dUra karA che ke nahIM ? jo ke sUtranA artha jANavA te joIe ja. paNa A teA evI vAta che ke sUtranA bhASAMtaro karo, adhA ja maMtracukta sUtrAne choDI daine potAnI mAmulI bhASAmAM maDhalI devAnI vAtA kare che tenI sAme A dalIla che. sUtranA zabdonuM bhASAMtara karavu ane tenAthI calAvI levAnI vAte eTale mUlyavAna maMtrakitanA nAza karI nAMkhavAnI vAta. mATe AvI vAtamAM kadI AvavuM nahIM. AvA maMtrA jene siddha hAya che te matrasidhdha kahevAya che. AvI ja rIte jenAthI Azcaya kArI zakti pedA thaI zake tevA padArtha nA sayAgAne je jANatA hAya te cAgasidhdha
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 372 ] [ zrI siddhapada kahevAya. pudgalanI zakita anaMta che. eka ja padArthanA judA-judA padArtha joDe judI-judI rIte saMga thAya ane saMga thAya eTale ajaba-gajabanI navI-navI zakita pedA thAya. AvI rItanA dravyanA saMgathI lepa banAvavAmAM Ave te te lepanA prabhAvamAtrathI mANasa pANI para jamInanI mAphaka cAlI zake, ane havAmAM paNa uDI zake. AvI AzcaryakArIta pedA karanArA padArthanA saMgane je jANe te gasidhdha kahevAya. AgamanA samasta artho jemane zvAsocchavAsanI jema svabhAvarUpa thaI gayA hoya te Agamasidhdha kahevAya. gaNadhara bhagavaMta gautamasvAmIjI mahArAjA Agamasidhdha kahevAya. jJAnanA dariyA, guNagaNothI bhariyA chatAM namratAnA sAvariyA gautamasvAmIjI che te Agamasidhdha, paNa zAzvata sukhane anubhava karanAra kSAyikabhAvanA sidhdha bhagavaMtenI tulanAe teo nahIM. kAraNa AgamanA tamAma artha jANavA mATe kRtajJAna sahita matijJAnano tIvra kSaye rAma joIe. ane kSopazamabhAva game teTalA te ya paripUrNa nahIM te nahIM. eka bAju duniyAmAM AgamathI sidhdha thaIne sAcA sidhdhapadane meLavanArA AtmA che. te bIjI bAju jIvananI dhuLa-dhANuM karIne arthanI prApti karavAmAM-dhananI pAchaLa dhunI banelA mammaNazeTha jevA paNa che. zAstramAM mammaNazeThane arthasidhdha kahyA che. zreNikanA rAjyabhaMDArethI paNa na kharIdI zakAya evuM tenA eka ja baLadanuM zIgaDuM hatuM. te beya pUrA sonAnA banelAM ane kiMmatI hIrA-motImANeka jaDela baLadane te koNa kharIdI zake?
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 373. AvI pracura lakSmIvALo ane lakSamI meLavavAmAM cakacUra banela mammaNa e arthasiddha kahevAya. - duniyAnI vicitratAno pAra nathI. mANasa jenI pAchaLa paDe che tene meLavyA vinA rahetuM nathI. arthamAM siddhi meLavanAra arthamAM meLave che. te gautamasvAmIjI jevA mahApurUSe Agamasidhdha bane che. tyAre eka bAju tuMDika jevA vahANavaTIyAo yAtrAsidhdha bane che. je cIjamAM kRta kRya banavuM hoya temAM pAra vinAne parIzrama kare paDe. teDika pitAnA vahANomAM mAla bharI darIyApAra vepAra karavA mathatA hatA. anekAneka vakhata tenA vahANe tUTI gayAM. sagAvahAlAM kahevA mAMDayAH "dhUnI, tuM A dhaMdho mUka" paNa pele zAne sAMbhaLe. te tuMDika to kahete hate "jalamAM mArA paisAgayA che, te jalamAMthI pAchA meLavIza, pAcho paDavAne nathI." darIyAtaTano keI devatA tenA prayatnathI khuza thaI gaye. sArUM evuM dravya ApI nyahAla karI dIdho.devatA pUchavA lAge "have kaMI joIe?" tuM Dika tamArA jevA pAko vANIye. paNa kaMIka paramAthI! te kaheH "je mAruM nAma laine yAtrA kare tenA vahANane darIyAmAM nukazAna na thAya tevuM vacana Ape. deve vacana ApyuM ane tuNDika yAtrAsidhdha banyA. lAMbo kALa sudhI niSphaLa thayA chatAM ya prayatno cAlu rAkhyA tyAre taMDikane AvI siddhi maLI. A badhI siddhio karmathI ya sidhdha sarvajJa paramAtmAnI siddhi pAse koI visAtamAM nathI. A badhI aMte apUrNatAmAM pariNamatI siddhinI pAchaLa paNa ATale parizrama kare paDe che te karmakSaya sidhdha thatAM keTale parizrama karavo paDe ? yAtrAsibdha bAda zAstramAM abhiprAyasidhdha batAvyA
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 [ zrI siddhapada che. abhiprAya eTale budhdhi. A abhiprAyarUpa budhdhi cAra prakAranI che. gautamasvAmIjI Rtanidhi hovA chatAMya thatanuM parAvana kare, ane mammaNa pAse ATalI meTI dhanidhi hAvA chatAMya eka pAi mATe kALI majurI kare. eka Agamasidhdha kahevAya, jyAre bIjo mammaNu asidhdha kahevAya. AgamanA abhyAsathI gautamasvAmIjI mahArAjAe kaMikane kevaLajJAna ApyuM ane poteya kevaLajJAna pAmyA. jayAre mammaNe jIMdagImAM sukhethI kAine annanA (kALIyA) khAvA dIdhA haze ke sukhe teNe pote kavaLa gaLe utAryA haze temAMya za`kA che. a'neya kahevAya te sidhdha, paNa ekanI siddhi ane bIjAnI siddhimAM keTaluM aMtara che ! la autpAtikI, vainayikI, kArmikI, ane pArINAmikI A cAre ya budhdhi jenI pAse hAya, caiAgya samaye te mudha pedA thai jAya te badhA budhdhisidhdha kahevAya. 500-500 maMtrIenA mukhyamaMtrI abhayakumAra cAre ya budhdhinA nidhAna hatA. teo budhdhisidhdha kahevAya. " abhiprAyasiddhanA cAra prakAro " autpAtikIbuddhi e buddhinA khela jevI che. AvI buddhinA mAlIkane te viSayanA zAsranA abhyAsa ane tenA anubhavanI kaMI jarUra nahIM. tenI pAse jAva eTale paristhitine joine tarata ja manamAM sphuraNA thAya. jonArAne lAge ke Ane kevI rIte AvaDe che? e ja kSApazamanI vicitratA che. AvI buddhivALAne evA viziSTa kSayApazama hAya che ke bahAranA keAI paNa sAdhane vinA ja temanAmAM tevI aMtarasphUraNA thAya.
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] | 375 autpAtakI buddhi mATe rAhAnu dRSTAMta paNa prasidhdha che. ujjainI nagarInA rAjAe tenI budhdhinI ghaNI parIkSA karI. paNa autpArtikI buddhinA dhaNI te bALake rAjAne adhI ya vAtAmAM parAsta karI dIdhA. eka vakhata rAjAe tenI budhdhinI parIkSA karavA mATe te cheka je gAmamAM rahetA hatA te gAmaDAmAM eka kukaDA mekalyA ane jaNAvyuM ke, 'jAva, A kukaDAne ekalAne ja kukaDA joDe laDAvA.' gAmanA leAkeA tA vicAramAM paDayA. kukaDo ekalA kukaDA joDe kevI rIte laDe ? tyAM rAhA hAjara thayeA. buddhimAnane keTalI vAra ! maMgAvyA . ArIsA ane dharI dIdhA kukaDAnI sAme! basa kukaDo teA laDhavA mAMDayA, ane lAhIluhANu thaI gayA. tame AvuM sAMbhaLyu hoya eTale kAI prasaMge AnA jevI kAi yukti kAinA mATe gAThavI kADho, paNa tamArI te budhdhine autpAtakI budhdhi na kahevAya. kAraNa ke tamane peAtAne te sphuraNA thaI nathI. tame eka vakhata joyela athavA sAMbhaLelanA AdhAre karo che. rohAe kAI divA AvuM joyuM ke sAMbhaLyuM nahAtu chatAMya tene pAtAnI jAte sUjhI Avyu eTale tenI buddhi autpAtikI buddhi kahevAya. vaLI pAchuM pharI eka vakhata rAjAe tenI budhdhinI parIkSA karavA mATe temanA gAma para kaheNu mAkalyu ke, 'para tamArA gAmanA kuvAnuM pANI sArUM che, mATe rAjAne pANI pIvA mATe tamArA gAmanA kuvA mAkalAvA. " kuve te pagavALA che ke te kaI cAlIne jAya athavA kai heravI-pheravI zakAya tevI cIja che ke meAkalAvAya. gAmavALA teA bhegA thaine gabharAtA hatA, tyAM rohA AvI gayA. te kaheH " emAM zuM che? rAjAne kahevaDAvI de ke amArA kuvA AvavA mATe taiyAra thai gayA che, paNa gAmaDAnA
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 ] [ zrI siddhapada kuvA che eTale temane zaheranA rasto nahIM maLe mATe zaheranA be-cAra kuvA rAjA mAkalAve ke tarata ahI thI amArA yuvAne ravAnA karI daie. "" rAjA samajI gayA ke, A rohAnA javAba che. Akhare aneka parIkSAe khAda rAjAe rAhAne pAtAne maMtrI banAvyo. Ama game tevI muzkelImAM phasAya gayA hoya ane je budhdhi utpanna thaine-kUdakA mArIne ApaNune dADAvI de enuM nAma autpAtikI budhdhi. A budhdhi mATe UMmara-anubhava kazAyanI jarUra nathI paDatI. nAnA chekarAomAM ya AvI budhdhi jevA maLe che. AvA autpAtikISudhdhisidhdha manuSyA kahevAya. jainayikIbudhdhisidhdha para eka gurUnA e ziSyAnuM dRSTAMta gurunA vinaya karatAM-karatAM je budhdhi pedA thAya tenu nAma jainayikI budhdhi kahevAya. guru je upadeza ApIne zikhavADe, tenA vicAra karatAM-karatAM je buddhi pedA thAya tenu nAma vainayikI budhdhi. vinaya e mahAguNa che. badhAM gaNeAnI guNu (kethaLA) che. AvA vinayanA dariyAmAM jJAnavaraNIyaka nA kSayApazama sahaja pedA thAya, vinayathI budhdhi nirmala thAya ane eka vakhata budhdhimAM nilatA praveze eTale tenA vistAra paNa svabhAvika thavA mAMDe. eka ja zAstra eka ja guru pAse eka ja sarakhI budhdhivALA e ziSye bhaNatAM hoya paNa temAM je vinayI hoya te jeTalA vistAra karI zake teTaleA vistAra vinayahIna ziSya na karI zake. Avu' jue eTale bIjAne ema thAya ke guru vinaya
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 377 kare che te ziSya para vadhAre prema rAkhe che, tene sAruM zikhavADe che, mane zikhavatA nathI. paNa kharI vAta vicAre te khabara paDe ke vanayikI buddhi pedA thavAmAM ziSyane vinaya kAraNa hoya che, tene sAcA vinaya hAya, guru pratye samarpaNabhAva hoya te guru jJAna Ape ke na Ape paNa ziSyane te maLe ja che. tenI buddhine vikAsa thAya che. eka sidhdhaputra (tiSI)e be ziSyane nimittazAstra bhaNavyuM. baMne jaNe eka vakhata gurunA mATe lAkaDA levA jatAM hatAM. junA jamAnAmAM A rIte ja cAlatuM. gurunI badhI jarUriyAte ziSya pUrI karI Ape. * lAkaDAM levA jatAM vacamAM gAma AvyuM. tyAM eka mAjI sAmA maLyA. sidhdhaputranA baMne ziSyAne AvatA joIne mAjIe pUchayuM: "mAre dIkare paradeza gaye che, tenuM zuM thaze ?" paNa te vakhate ja mAthA parathI ghaDe nIce paDI gayuM ane phaTI gaye. eTale eka ziSyae kahyuM : "tAre putra marI ge che." paNa bIjAe joyuM ke, kevala ghaDe phUTI gaye che tema nathI, paNa nadImAM pANI pAchuM maLI gayuM che. eTale teNe vicArIne kahyuM ke, "tame ghera jaze eTale tamArA putrane melApa thaze." DozI baMne ya ziSyane laIne ghare gaI, jeyuM te putra AvIne ja Ubhe hate. DezIe baMnene dakSiNa ApIne vidAya karyo. paNa jene phalAdeza beTe paDaye hato te manamAM dhamadhamate hato. tene thayuM ke, gurue cokakasa kaMIka anyAya karyo che. eTale jhUMpaDImAM AvyuM te ja gurune praNAma karyA vinA besI gaye. bIje praNAma karIne beThe. pelA rIsAyelA ziSyane gurue pUchyuM: "kema bhAI! tane zuM thayuM che? rIsAyele ziSya tADu. 'tame mane kaMI zIkhavADatA nathI
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378] [ zrI siddhapada ane badhuM tamArA vahAlA celAne ja zikhavADe che" ziSyanA javAbathI guru samajI gayA. paNa tenA saMtoSa mATe gurue bIjA vinIta celAne pUchyuM: "kema bhAI! teM A phaLAdeza kevI rIte karyo ?" vinIta ziSyae kahyuM "gurujI! pATha te eNe je vicAryo te ja meM vicAryo hatuM, paNa mane ApanI kRpAthI vadhAre khyAla AvyuM ke ghaDe phUTI nathI jate paNa nadInuM pANI nadImAM ja maLI jAya che. ane pUchatI vakhate mukhya ghaTanA te banI hatI ke pANImAM pANI maLyuM. ghaDe phUTe e vAta mukhya na hatI. paNa...avinItane saMteSa kevI rIte thAya ? pite guruthI dUra jAya che tenuM dhyAna nathI rAkhate ane gurunI vidyA kema prApta thatI nathI, guru vidyA kema ApatA nathI? AvI vAta kare che, tevA pAmara jI bicArA zratasAgarane kevI rIte pAra pAmI zakaze? Ama vinaya e paNa buddhinA pazamanuM kAraNa che. pUnA ane gurunA vinayathI buddhino vikAsa thAya te nacikIbu. AvI buddhi jene heya tene vanacikIbudhdhisidhdha kahevAya. kAmikI buddhi" eka ne eka kriyA vAraMvAra karavAmAM Ave te te kiyAnA abhyAsathI kAmikI buddhi pedA thAya che. ApaNe nAnA chokarA hatA tyAre sIdhI lITI ane eka mIMDuM cItaratA paNa nahotuM AvaDatuM, paNa vAraMvAra abhyAsa karyo to atyAre ApaNe suMdara akSare paNa lakhI zakIe chIe. eka kriyA pite ja bIjI kriyAnI zikSikA banI jAya che. mATe ja lekamAM kahevata che ke "kAma kAmane zikhavADe"
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 379 eka vakhata kAma karIne bIjI vakhata kare eTale sAruM ja thAya. ane Ama karatAM-karatAM to eTalI badhI nipuNatA mANasa prApta karI le che ke AkAzamAM uchALeluM matI pAchuM paDe tyAre pAse ubhelA bhuMDanA vALamAM parevAI jAya. AvI kriyAo kaMI pahelethI ja na AvaDe paNa jema jema abhyAsa thato jAya tema tema aMge TevAtA jAya, ane kriyAo barAbara ane acUka thatI jAya. deraDI para nAcanArAo pahelethI ja kaMI te kriyAo jANatA nathI hotA, paNa abhyAsa karatAM-karatAM te kaLAmAM nipuNa thaI jAya che, aMgrejImAM ya kahevAya che ke prekaTIsa meIkasa e mena paraphekaTaPRACTICE MAKES A MAN PERFACT abhyAsathI vAraMvAra ekanuM eka kAma karavAthI mANasa te kAmamAM pUrNatA prApta kare che. AvI kahevata paDI che te A buddhina aMge ja. "mArAthI sAruM kAma thatuM nathI" tevA bahAnA heThaLa chaTakI janArA hajAma" che. samajavuM joIe ke eka ja vakhata kAma karavAthI kaMI nipuNatA maLatI nathI. mATe pUre abhyAsa karyA pachI na AvaDe te ja phariyAda karavI joIe. kAmane harAma samajanArA ane ArAmane sukhadhAma samajanArAomAM AvI kAmiMkI budhi pedA thatI nathI. kArmikI buddhinA athIe, budhdhi sidhdha karavAnI bhAvanAvALAe vAraMvAra ane satat abhyAsa cAlu rAkhavuM ja joIe. pAriNumikI buddhi TapalA paDe eTale AMkhe ughaDe" ane "gharaDA vinA gADAM na vaLe" evI kahevato duniyAmAM cAle che. kahevata eka "naya jevI hoya che. paNa temAM anubhava hoya che-DahApaNa heya che.
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 ] [ zrI siddhapada AvI kahevatA pAriNAmikI budhdhivALA leAkeAnA thayelA vAravAranA anubhavanA aMte pracalita thayelI che. jyAre DAhyA mANasAne vAraMvAra eka sarakhA anubhava thatA jovAmAM Ave che tyAre tevA mANase potAne anubhava sUtreAnI mAphaka kahevAmAM vahetA mUke che. bALapaNamAM ane yuvAnImAM je budhdhi hoya che temAM khUba taphAvata hoya che. juvAnInI budhdhimAM taDaphaDATa bahu hoya che. ghaDapaNamAM sthiratA pedA thAya che. eTale pariNAmane vicAravAnI zakita paNa pedA thAya che. mATe te budhdhine pAriNAmikI kahIe chIe. A kAma sArU ke khATu che te na jovAya paNa pariNAma kevuM che te jovuM ja joie ane tevI pAriNAmikI budhdhi Ave ane zAsana maLe....sAcA devaguru maLe te saMsAranA pariNAmeAnA vicAra karIne saMsAra cheDI devAnuM ja mana thAya. vaLI saMsAranA vicAra AvatAM temAM paDI rahelAMnI zI dazA thaze ? zu pariNAma Avaze ? tene paNa vicAra Ave. tevA jIvAne paNa A saMsArasamudrathI tAravAnI icchA thAya. "pAriNAmikI budhdhi para naMdanuM dRSTAMta ' junA jamAnAmAM eka nAzika nAmanuM nagara hatuM. temAM naMda nAme vANIyA rahetA hatA. vANIyA Ama to dhananA lAbhI hAya,paNa A te rIghelA hatA. tenI bairInuM nAma suMdarI, khairInA eTale meha ke eka kSaNa paNa tenI bairIthI dUra jAya nahIM. kAma-dhaMdhA kare te ya nakaro dvArA, khAvA-pIvA ese te ya ekale nahIM, jarAvAra paNa tenI bairI suMdarIthI dUra jAya ja nahIM, leAkeAnAM maDha kaI gaLaNAM devAya che. badhAM tene suMdarIne chokarA kahevA mAMDayA. tenuM 'suMdarI
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 381 naMdanatarIke ja nAma paDI gayuM. te naMdanA bhAIe dIkSA lIdhI hatI. leke nA maDhethI vAto gaIke, potAne bhAI strImAM atyaMta lubdha thaI gayuM che." dIkSita thayela bhAIne dayA AvI. temane thayuM ke A bicAre strImAM lubdha banIne narakamAM cAlyA jaze. pariNAma bhayaMkara Avaze. tenuM bicArAne bhAna nathI. mATe karuNuM karIne bhAI tene pratibodhavA tenA gAma AvyA. ghera jaIne dharmalAbha Ape. bhAIne vaherAvavuM te joIe ja. eTale naMda nIce Avye vaherAvyuM. muni banela bhAIe paNa kamAla karI. hAthamAM pAtrA ApI dIdhA. have te game te thAya teya temanI sAthe mUkavA mATe gaye ja chuTake hate. eTale hAthamAM pAtrA laIne cAlyo. muni banela bhAI kaheH "jAva ahIMthI cAlyA jAva." paNa hAthamAM raheluM pAtra munine pAchuM kevI rIte apAya? eTale udyAnamAM utaryA hatA tyAM sudhI gayA. lokoe hAthamAM pAtro joyA eTale kahevA mAMDayAH "suMdarI naMdane dIkSA laI lIdhI " loko vividha-vividha rIte hasavA mAMDayA ! paNatyAM gayA hatA eTale vyAkhyAnamAM te besavuM paDe. vyAkhyAnamAM bhAImahArAje te utkaTarAganA pariNAme dekhADyA. aMte kahyuM ke, "AvA straghelA mANaso mekSa na pAmI zake. teo saMsAramAM ya parApavAda ane hAsyanuM sthAna bane che. je rAga kAbUmAM na rahe to AyuSyane paNa nAza thAya. akAle meta thAya. maLavA ne maLavAnI jhaMkhanAmAM maLavAnuM haMmezA mATe baMdha thaI jAya." sAcA pratibaMdhathI tenuM mana thoDuM te ThekANe AvyuM paNa hajI ya vairAgya vadhAre jAge te mATe karuNA karIne temane muni bhAIe
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 ] [ zrI siddhapada kahyuM ke, "cAle, huM tamane meruparvata Upara laI jauM." paNa te rAgI suMdarInedane nA pADI have te eTale vilaMba paNa sahavA IcchatuM na hatuM. paNa munie kahyuM, "je huM tane pAMca miniTamAM ahIM pAcho lAvI dauM chuM. " tyAre suMdarInaMdane "hA pADI. muninI pAse vaikiya labdhi hatI. tenAthI temaNe vAMdaro ane vAMdarI viSpharyA. teya naMda ane suMdarInI mAphaka prema karatAM hatAM. munie pUchayuM: "A vAMdarI ane tArI suMdarImAM zuM taphAvata che?" suMdarInaMdana kahe." A te kurUpI che. ane mArI suMdarI te rUpane bhaMDAra che." pachI munie vidyAdharInuM joDaluM vikuvyuM ane puchyuM: bola! A vidyAdharI ane tArI suMdarI A bemAM keNu rUpALuM che?" te kahe "baMne sarakhA che. AnA karatAM suMdarI utare evI nathI." pachI munie deva ane devInI vikurvaNu karI. te jotAM ja tenI AMkha devI para caeNTI gaI. munie pUchyuM: " kahe, A devI ane tArI suMdarI baMnenuM rUpa kevuM ?" rAgI bhAI kahe "je suMdarIne A devInI sAthe UbhI rAkhI hoya te suMdarI joDe jevI vAMdarI lAge tevI te devI joDe mArI suMdarI lAge." suMdarI karatAM devI vadhAre sArI lAgavA mAMDI. mahArAje pharIthI upadeza ApIne kahyuM: "bhalA mANasa ! AvI strI thoDe dharma karavAthI paNa tuM meLavI zakIza. AmAM zuM che ! A te mAmulI dharmanuM phaLa che. je saMpUrNa dharma pALe te AvI devIe te tArI pAchaLa phare. eka nahIM paNa anekAneka tArI sevAmAM hAjara rahe, ane A badhA ya karatAM AkarSaka evI "muktisuMdarI paNa maLe. ane upadeza ApI tene paNa dIkSA ApI. vaikriyalabdhidhArI munie karelI bhAIne
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana [ 383 pariNAmanI vicAraNA e mahAmuninI pAraNAmika buddhinu udAharaNa che. kezA vezyAe potAnAmAM mugdha thayela sAdhu ane rathakArane pratidhyA te paNa pAriNAmikI buddhinuM dRSTAMta che. vAsvAmIjI mahArAjAe mALa UMmaramAM mAtAnA mAhane lAta mArI zAsananI zAna rAkhavA rajoharaNu hAthamAM lIdhuM te paNa gaMbhIra pariNAmenA vicAra karIne ja kareluM. mATe te paNa pAriNAmika buddhinu udAharaNa che. . sAcA jainanI pAraNAmikI buddhi tene saMsArathI cheDAvyA vinA rahe nahIM. jo ke pAraNAmikI buddhi sAmAnya rIte UMmaranA paripAka thatAM ja Ave che. chatAM ya vasvAmIjI jevA kAI mahAtmAne khALa UMmaramAM paNa te buddhi hAya. bhale saMsAranI upayegI pAraNAmikI buddhi U'mara vadhe....TapalA paDe tyAre Ave. paNa saMsAranA tyAganI pAriNAmikI buddhi te nAnI UMmaramAM paNa AvI zake che. sAcA pariNAmane vicAra karAve te ja pAraNAlmikI buddhi AvI buddhithI azakaya kAyane zakaya karI batAve....khIjA vicAramAM paDI jAya tyAM AvI buddhivALA peAtAnA mAga kADhI le. te pAriNAmikIbuddhisidda kahevAya. Ama A cAreya buddhinA AdhAre ka MIka camatkAravALu sAmAnya mAnavA dvArA asAdhya kArya karI zakatA hoya te dhAbabuddhisidhdha kahevAya. 44 tapasi dRDhaprahArI ' teramA ane AkharI sidhdha che te tapasiddha. mahAtmA dRDhaprahArI jevA mahAtapasvIe tapasiddha kahevAya. paraMtu tapa
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 ] [ zrI siddhapada AraMbhyA bAda manamAM tApa pedA thAya-saMtApanI Aga UThe....'are! me kayAM tapa karyAM, AnAM karatAM tapa na karyAM hAta tA sArUM thAta ! AvA dvInabhAve tapa karanArAo tapasidhdha na kahevAya, paNa acArA mAhagIdhanA zikAra jevA kahevAya. prasiddhi meLavavA mATe tapa karanAra tapasidhdha na kahevAya, tevA tA bicArA jANe ke ajANe mAhane siddha karI bese che. khA tapasvI tapasidhdha AtmA keAI saMsArI hetuthI tapa kare nahIM. ane game teTalA tapa thAya te ya akaLAya nahIM....manamAM kheda na thAya...glAni pedA na thAya. khasa tapa thaI rahyo che enA ja AnaMdamAM masta hAya. apamAna-avahelanA--mAranA ane tADanA A badhAyane kSamApUrvaka sahana kare te tapasidhdha kahevAya. peAtAnI ajaba-gajabanI tAkAta haiAvA chatAM ya dRDhaprahArIjIe gAmanI bahAra rahIne sAmAnyamAMthI sAmAnya mANasAnI gALA khAdhI....paththaro khAdhA....lADIe khAdhI. paNa badhuMya kSamAsahita sahana karyu. mATe temane tapa' sidhdha thayA. tapane sidhdha karI ApanArI kSamA che. tapa joDe kSamA na maLe teA tapa sidhdha na thAya. mATe tapa tA dehane tapAvIne karI zakAya, paNa tapane sidhdha karavA hoya te manane tapAvavu ja paDe. kaSAyeA krodha-mAna-mAyA-lAbhane pIgaLAvavA paDe. teA ja tasidhdha thavAya. paNa A tapasidhdha dazA paNa sAdhakadazA che. sAcI sidhdhadazA nathI. sAcI sidhdhadazA teA kakSayane sidhdha karanArA hAya tene ja kahevAya. kAraNa ke A tere-tera prakAranA sidhdhAmAMthI keAI sidhdha eveA nathI ke eka vakhata tevI rIte siMdhdha thayA pachI bIju kaMI ja tene karavAnuM bAkI na rahe. kamasidhdhathI mAMDIne tapasidhdha sudhInA badhA ya sidhdha kSAApazamika
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 385 bhAvanA baLe thayelA che. kSApazamikabhAva evo che ke jene koI bharoso nahIM. Aje hoya ane kAle na paNa hoya. buddhinA nidhAne -kalAkAramAM pradhAna-(zreSTha) vidyA ane maMtranA sAdhake Ane A bhavamAM te badhAMthI rahita thaI jAya tevuM paNa bane che. bhayaMkara kamaeNdaya eka vakhatanA jJAnI-dhyAnI ane tapasvI mAnavane paNa nIce paTakI de che. dhanIne paNa nirdhana banAvI de che. kAraNa A siddhi badhI lApazamika bhAvanA AdhAre ja thAya che. je siddhimAM keInI paNa parAdhInatAnI apekSA hoya te siddhi sAcI siddhi nathI. - karmakSayathI thatI siddhi mekSanI prApti evI che ke je siddhi maLyA pachI kayAreya tene viga na thAya! mATe karmakSaya karIne siddha thayelA-pitAnA AtmAnA sAcA svarUpane pAmelA AvA AtmAnI siddhi ja sAcI siddhi kahevAya. paNa keTalAka bicArA alpajJAnInI siddhinI kalpanA ApaNu jenazAsananI kSApazamika dazA karatAM ya bhUMDI che. mekSamAM javA chatAM kRtArthatA nahIM* tevI zAlakanI mukita bhagavAna mahAvIra mATe kaSTarUpa bananAra gazAlAe vicitra mukti mAnI che. tenA darzanamAM manAtuM hatuM ke, AtmA mekSamAM jAya che ane tyAM pitAnA zAsananI caDhatI ke paDatI joIne rAga ke roSe bharAIne ahIM pAchA phare che gazAlAnA mate jIvenI traNa avasthA-traNa rAzi che. mATe A matane aurAzikamata paNa zAstromAM kahevAya che. 25
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 ] [ zrI siddhapada jyAM sudhI tenA manamAM AtmA pravajyA grahaNa na kare tyAM sudhI te sakarma- rAzimAM gaNAya che. pachI vairAgya pAmIne dIkSA le che tyAre zuddhatva rAzimAM pravezya gaNAya che, ane Ama AtmA yama-niyamamAM rata banIne niSpApa bane che. sakala karmone nAza kare che, ane te pachI potAnA zAsananI prabhAvanA karIne mokSamAM jAya che. karmarahita dazAne te akarmaka95 nAmanI trIjI rAzi kahe che. mekSamAM rahete AtmA tyAMthI ja potAnA zAsanano bIjA vaDe parAbhava thate jue ke pitAnA zAsananI unnati thatI jue tethI rAgI ke dveSI banIne ane rAga-dveSane laIne vaLI pAcho sakarmakalpa rAzimAM praveza kare che. sUyagaDAMga sUtramAM A vAtanI vivecanA TIkAkAre karelI che. paNa cUrNikAranI pAsethI eTaluM vizeSa jANavA maLe che ke akarmaka5mAM pitenA zAsananA kArya mATe AvatA tene rAga-dveSa thAya che, paNa tenuM jJAna jatuM nathI. eTale te A zAsananuM kArya patAvI pAchA tyAM muktimAM jAya che. Ama anekAneka vakhata temanuM gamanAgamana cAle che. tamane Azcarya thAya che ne ke duniyAmAM bhagavAna mahAvIranA samayamAM paNa AvA matavAdIo hatA, ane temane mAnanArA-pUjanArA ane vaMdana karanArA ya hatA ! ! ! sAkSAt ka5taru jevA bhagavAna hoya chatAM ca bAvaLIyA jevA pAse jaIne potAnI khAja utArarA ya mUDha AtmAo. hoya che ne ! paNa jarAka vicAra karaze te tamArA Azcane javAba maLI jaze. tame bhagavAna mahAvIranuM mahattva samajelA che, eTale tamane Azcarya thAya che ke bhagavAnane choDIne zAlAnI
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 387 pAse leAkeA kema jatA haze ? paNa jenI STimAM bhagavAna mahAvIranu' mahattva Avyu nathI tenI teA geAzAlAne joine paNa svAbhAvika pravRtti thAya temAM Azca zu che? tethI bhagavAna sAkSAt hAya to emanuM mahattva samajAI ja jAya, ane bhagavAna sAkSAt na heAya te temanuM mahattva na ja samajAya, AvA niyama banAvI zakAtA nathI. te khatanA leAkeA mATe bhagavAna mahAvIra sAkSAt hAvA chatAM ya dharma kema na pAmyA ? AvA praznathI Azcaya thAya che, paNa tamane khabara che ke tamArA ane amArA AtmAoe paNa bhUtakALamAM anatI vakhata sAkSAt jinezvAne joyA che--sAMbhaLyA che. chatAMya Aja sudhI temane sAcI rIte mAnavA taiyAra thayA chIe ke nahI' e eka prazna che ne ? mehAdhIna AtmA aMdhArI keATaDImAM pUrAyelA jevA che. bhagavAnane jue ane sAMbhaLe te ya e aMdhArI keATaDImAM rahIne ja ! tamane vicAra Avaze ke aMdhArI koTaDImAM AtmA hatA, teA jinezrvara jovA kevI rIte maLyA ? kevI rIte jinezvarane nIrakhI zakyA ? paNa mehanI ( mithyAtvanI ) A aMdhArI kATaDInI khUbI e che ke emAM cIja dekhAtI nathI ema nahIM paNa jevI hAya che tenA karatAM taddana ulaTI dekhAya che. aMdhArA karatAM ya A mAhanA viparItatA batAvatA aMdhakAra bhayaMkara che. pakSIne khAvAnuM na maLe teA e-e-pAMca divasa paNa kADhI zake, paNu jALamAM paDelAne dANA khAvAnA maLe te samajI levu' ke 'have te pakSI paNa keAInA peTamAM javAnuM, Ama mithyAttva-meAhathI je jJAna thAya che te eTalu ulaTu thAya che ke tadna ajJAna karatAMya bhayaMkara pa NAma lAge.
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 ] [ zrI siddhapada venI paNa zamAvALA ja na kahe che. AMdhaLe dekhatA mANasane pUchI pUchIne cAle te te bhUle na paDe, paNa dekhate khoTA rastAne khare rastA mAnI cAle te bhaTakyA ja kare ne? tema ApaNe paNa jyAre bhagavAnane joyelA tyAre aMdhArI mithyAtvamohanI keTaDimAM hatA. tethI jovA-sAMbhaLyA chatAM ya bhagavAna mAnyA nahIM. mahAdhIna thaIne jevI ApaNI dazA thaI hatI te te vakhatanA jIvonI paNa hatI, eTale emAM Azcarya karavA jevuM nathI. beTA cazamAvALe sAcuM jue te Azcarya thAya, paNa khoTuM jue te Azcarya na kahevAya. mATe bhagavAnanI sAkSAt vidyamAnatAmAM paNa gAzAlA jevA dhatIMga karanArA hoya ane tene aneka anuyAyIo paNa thAya....bhagavAnane gALo paNa detA hoya, e badhuM ya banI zake che. eTale jyAM anaMta sukhanI relamachela che. zAzvata sukhanI sahela che tevI bhagavAnanI batAvela muktine mAnavAnuM choDIne pitAnA zAsananI niMdA dUra karavA ane prazaMsAne jovA mATe AvanArA AtmAone paNa mukta kahenArA leke hatA. mithyAtva anAdinuM ja hoya che, paNa sabhyatva kaI paNa AtmAne rAnAdinuM hetuM nathI. e to AtmAe pitAnA purUSAthathI ja meLavavAnuM hoya che. eTale kahe: bhagavAnanA zAsananI amAnyatAazradhdhA anAdinI che. sarvajJa vItarAga arihaMtadeva sivAyanA bIjA badhAnI zradhdhA anAdikALathI cAlI AvatA pravAhathI pedA thAya, paNa bhagavAna tIthakarenI zraddhA to tyAre ja thAya ke e anAdikALathI cAlI Avate kacaro sApha thaI jAya. eka
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana [ 389 rIte vicArIe te ajainattva anAdikALanu paNa jainattvanA AdikALa hAvA joie. je cAlyuM Ave che tene calAvavAmAM prayatna karavAno hAya ke rokavAmAM ? sarvajJa bhagavAnanI zraddhA anAdikALathI AvelA pravAhane rokavAthI thAya, ane geAzAlA jevA bIjAnI zraddhA tA anAdikALathI je pravAha cAlyA Avyo che te cAlu rahe chatAMya tenAmAM zraddhA pedA thAya. paNa AvI geAzalAnI mukita e kai rIte yuktisa Mgata thatI nathI. anAdithI lAgelI mithyAvibhUtithI ja temAM zraddhA pedA thAya che. " muktimAM rahele| AtmA potAnA zAsananI pUjA ke niMdA thatI jue eTale tenAmAM rAga-dveSa pedA thAya. ane rAga-dveSa pedA thavAthI navA karma baMdhAya. vaLI pA AtmA saMsAramAM Ave. A samAjanA sthApaka dayAnaMdajI hamaNAMhamaNAMnA kahevAya ane geAzAlAka bhagavAna mahAvIranA samayanA kahevAya. bannenI vacce AchAmAM ochu 2300-2400 varSanuM lagabhaga aMtara che. paNa te vakhatanI geAzAlAnI muktinI kalpanAM ane daiyAnakrUjInI muktinI kalpanAmAM zuM taphAvata dekhAya che? dayAna dajI paNa meAkSamAM gayelA AtmAne pharI pAche AvatA mAne che, ane gozAle paNa meAkSamAM gayelA AtmAne pharI pAchA Avato mAne che. tyAre dayAnaMdajIe kayA navA tattvanI zodha karI ? krI-pharI pAchA tyAMnA tyAMja AvyA ne ! dayAna daI mA-bApanI joDe bhegA thavA mATe
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 ] [ zrI siddhapada AtmAne mukitamAMthI pAchA AvatA mAne che, to gozAlaka peAtAnA zAsananA udyota mATe pAchA AvavAnuM mAne che ! paNa baMne ya mukitanA sikkAnI pAchaLa eka jAtanA saMsAranuM ja vaNu na kare che. temanA matamAM saMsAra ane mukita e virAdhI padArtho nathI, arthAt judA-judA svarUpavALI cIjo nathI. baMdhana zabdanA virodhI zabda mukita che, teA adhana ane mukita sAthe kema hAya ? eka ja sarakhA svabhAvavALA DAya te sAthe hAya te ane. Aga ane pANI baMne virodhI che ne ? zA mATe ? kAraNa AganA guNNA ane pANInA guNA taddana judA judA che. Aga hoya tyAM pANI na hAya, ane pANI hoya tyAM Aga na hoya. mATe ja vidhI che ne ? paNa divAsaLInI jyeAta ane AganA bhaDakA vizeSI kharA ? divAsaLInI jyAtimAMthI ya meATI Aga pedA thAya che, ane meTI AgamAM jeTalI dIvAsaLI nAMkhA te badhI samAI jAya; mATe te ene virodha na kahevAya. jo divAsaLInI jyAta ane AganA bhaDakAmAM taphAvata hAya te te bemAMthI ekanu paNa nAma pheravavu ja paData. ane je keAi AganuM virodhI anata tene pANI ke pANI jevu ja mAnavuM paDeta ! paNa AvuM kadI ya banyuM nathI. geAzAlaka matavAdIne pUchyuM ke, " kema bhAI ! mukti ane saMsAra-baMdhana ane meAkSa' A be virAdhI banne zabdo che ke A mAtra sa'sAra ane baMdhanane ja batAvanArA che." jo sa'sAra ane mukti ke adhana ane meAkSa paraspara virodhI zabdo thatA nathI, teA mukti-mekSa e paNa eka sasAra che, mATe kharekhara mukti cA mekSa zabdane A
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 391 durUpayega che. saMsAramAM paNa janma-maraNa ane muktimAM gayA bAda paNa janma-maraNa te saMsAra ane muktimAM ze. taphAvata ? moTo Agane bhaDake hoya te ja agni kahevAya ane dIvAnI tane agni na kahevAya. A kyAM nyAya ! thoDA vakhata sudhI janma-maraNu baMdha thAya eTalA mAtrathI mukita maLI gaI ane vAraMvAra janma-maraNuM cAlu rahe eTale saMsAra? - nA....AvI mukita e mukti nathI. paNa paNa sudharele saMsAra che. eka lAMbo janma mAtra ja che. jenazAsananA devalokanI kalpanAthI ya utaratI A kalpanA che. anuttaravimAnavAsI 33 sAgarepama eTale lAMbe kALa devalokamAM rahe chatAM ya jyAre dayAnaMdajIe mAnelI mukita e te mAtra gaNatrInA varSonI ja meja che, ane gozAlAnI to vAta ja vicitra che. kAraNa ke pitAnA zAsananI prazaMsA ke niMdA e bemAMthI koInI koI vastu te cAlatI ja hoya. tyAre pelA bicArA muktimAM gayelAne tyAM keTaluM rahevAnuM? tyAM pahoMce ke niMdA thatI dekhAya mATe karmo lAgatA zarU ja thaI jAya. prazaMsA sAMbhaLIne rAga pedA thAya ke karmanI zarUAta thaI gaI. eTale bicAre AtmA tyAM pahepe na pahoMce ke tene pAchuM AvavuM paDe, vaLI tyAM gayA pachI prazaMsA ke niMdA joIe tene rAga-dveSa pedA thAya che e vakhate mekSa gayA-karma rahita thaye ema mAne che, te zuM te vakhate pitAnA zAsananI prabhAvanA karavAnI jarUra nahotI lAgI ? zu te vakhate kaI pitAnA matanI prazaMsA ane niMdA karanAra na hatA? - A matanI te AlecanA mATe eka ja dalIla basa
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 ] [ zrI siddhapada che. zuM A zAlakamatane koI paNa sAdhu ke zrAvaka Aje vidyamAna che? nathI ja ne! bhagavAna mahAvIranA kALa pachI sa-baso varSa paNa bhAgye ja A mata cAlyuM. tyAra pachI hajI sudhI kema keI temanA matanuM samarthana karavA pAcho nathI AvyuM ? pitAnA matanuM sadaMtara nikaMdana thAya te chatAM ya te zAsananI prabhAvanA karavAnI sthiti nathI thaI ke tenI niMdA thaI rahI nathI tevuM kahevAya kharUM ? vaLI dayAnaMdajIne ke jeo muktimAMthI AtmAne pAcho Avate mAnatA hoya temane pUchavuM ke, "Avo koI muktimAMthI pAcho AvanAre tamane maLe che khare ? atyAra sudhInA kaI paNa AtmAne jema punarjanmanI yAda AvI hoya tema muktinI yAda AvI hoya te kaI dAkhele koI graMthamAM Takele che kharo? kharI vAta te e che ke evo mata te eka jamAnAmAM cA eTale mata tarIke rahI gaye. paNa tenA sthApakane pitAne ja temAM pitAnI mahAna bhUla samajAI hatI. eTale eka rIte kahIe te A mata to matapuraskartAnA pitAnA ja maMtavyathI khaMDita thayela che. tethI e badhuM kevI rIte banyuM tenI ja theDI vicAraNA karIzuM. matapuraskartA ja pitAnI bhUla kabUle te matanuM khaMDana vicAravAnI jarUrata nathI. gazAlakanI durdazA ane pazcAttApa bhagavAnanI pAsethI ja je tejalezyAno vidhi jANe hatuM, tene upaga e durbhAgI AtmAne bhagavAna upara ja prayoga karavAnuM mana thayuM. mANasa gussAne AdhIna thAya che tyAre kevuM bhAna bhUlI jAya che..! Agna vaizyAyana tApase jyAre telezyA zAlA para cheDI hatI
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 33 tyAre tenAthI bacAvavA parama kANika bhagavAne zItalezyAne praga karyo hate. zuM A vAta gozAlAne yAda na hatI? zuM tene khabara na hatI ke bhagavAnanI pAse te tene pratikAra paNa hAjara che, te mArI tejezyAnuM zuM parINAma Avaze ? paNa je vakhate bhagavAne zAlAne bacAva karyo hato te vakhate te bhagavAna kevalI banyA na hatA. have te vItarAga thayA eTale zItalezyAno prayoga na ja kare. paNa bhagavAnane bacAva karavAnI jarUra kayAM hatI? temanA pitAnA ja prabhAvathI zAlAe pheMkelI tejalezyA pachI tenA upara ja pAchI AvI, ane tenA sakhata dAhathI gozAlAnA chellA divaso AvI pahoMcyA. tejalezyAnA dAhathI eTale te pIDAto hato ke lagabhaga gAMDapaNanI dazAmAM AvI gayA hatA. jora-jorathI pANI- pANInI rADa pADI rahyo hato. sAta-sAta divasa sudhI AvI kAramI pIDAthI te sabaDate rahyo, paNa sAtamA divase tenI mati sudharI. bhagavAnanI AzAtanAne pitAne khyAla AvatAM aMtara kakaLavA mAMDayuM duniyAnI pAse moTApaNune zirapAva levo sahelo che, paNa pitAnI jAta pAsethI moTApaNune zirapAva meLavavo mukela che. gozAlAne potAnI daMbhalIlA yAda AvatI gaI tema aMtaramAM mUMjhavaNa vadhatI gaI. Akhare badhA ja ziSyane pAse bolAvyA ane badhAne sogaMda ApyA. badhAne kabula karAvyuM ke, "mArA maraNa bAda mArA paga bAMdhajo ane meDhAmAM traNa vAra thaMkaje. pachI zrAvastI nagarInI zerIomAM marelA kUtarAnI jema mArA maDadAne pheravaje ane badhAne saMbhaLAya tevI rIte jAhera karajeA ge zAle maMkhalIputra jina nathI chatAM ya
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 ] [ zrI siddhapada piotAnI jAtane jina kahevaDAvatA hatA. A zAle sAdhuone ghAtaka che. potAnA dharmAcArya mahAvIrasvAmInI AzAtanA karanAre che." "bhagavAna mahAvIra sAcA che. teo sAcA jina che. mATe ja jina kahevAya che, pite arihaMta che mATe ja te arihaMta kahevAya." AvI rIte bolatA-bolatA jaje ane mArA maDadAnI jeTalI thAya teTalI kadarthanA karajo....." Ama karavAnI pAchaLa tene uddeza e ja hatuM ke, zrAvastI nagarInA mANase-mANasane khabara paDI jAya ke piote sthApele mata khUTe che ane bhagavAna mahAvIre kahela mata ja sAco che. ' pApa jAheramAM kare ane pazcAttApa aMdhArI koTaDImAM jaIne kare tevuM viparIta na thAya, prarUpaNuM mATe na ja cAle. jAheramAM khulAso the ja joIe, nahIM te bicArA lAkhe ajJAnI AtmAo je Udhe raste caDhI gayA hoya tenI zuM dazA thAya? mATe prarUpaNAmAM te khUba ja DarIne cAlavAnuM che. zAsakAre e mithyAprarUpaNuM karanArAone te kasAI karatAM paNa mahAghAtakI kahyA che. kasAIte prANIone mAravA mATe jAya che ane prANIo dUra bhAge che, paNa jyAre mithyA prarUpaNa karanArA te pitAnA vizvAsathI pitAnA zaraNe AvelA nirdoSa jIne gaLA para charI pherave che. mATe utsutra bhASaNa jevuM kaI mahAna pApa nathI. A vAta zAlAne chellA divasomAM samajAI gaI te kevI rIte prAyazcitta karyuM e khUba vicAravA jevuM che. ' jyArathI gozAlAe bhagavAna mahAvIra para phekelI
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ]. [ 35 tejalezyA pAchI AvI ane tene pIDA karavA mAMDI tyArathI ja tenA vicakSaNa ziSya samajI gayA ke, "zAle mithyAvAdI che ane bhagavAna mahAvIra sAcA che " ane keTalAka te ja vakhatathI bhagavAna mahAvIra pAse AvI dIkSita thaI gayA hatA. kAraNa ke te vakhate paNa zAlAe vAta pheravI hatI ke, "bhagavAna mahAvIra mArI tejalezyAthI cha mahinAmAM marI jaze." bhagavAna upara telezyA phekatA paNa teNe kahyuM hatuM ke, "tame cha mahinAmAM khalAsa thaI jazo." tyAre te ja vakhate bhagavAne javAba A hatuM ke, "huM te cha mahinA nahIM paNa hajI 16 varSa sudhI jina rahIne vicaravAne chuM, paNa tuM ja sAta divasamAM tArI ja tejalezyAthI pIDA pAmIne marI jaIza." Ama tejalezyA pAchI pharavAthI vicakSaNa ziSya samajI gayA ke gozAla mithyAvAdI che, ane te vicakSaNa ziSyo bhagavAna pAse AvI gayA. tethI khuda zAlAnI hayAtimAM ja moTA bhAgane teno saMgha bhagavAna mahAvIrane anuyAyI banI gayo hato. tethI e mata vadhAre kALa pracalita na thaI zakyuM. AthI tenA matanI vadhu vicAraNuM zuM karavAnI hoya. zivyAne durAgraha keTalAka evA saMghabhakato nIkaLyA ke gozAlAnI AvI dIvA jevI spaSTatA hovA chatAM ya pitAne peTe mata cheDavA taiyAra na thayA. kAraNa temane dharmaguru karatAM ya temanI nizrAmAM je mAna-pAna maLyA hatA te moTI cIja hatI. je mahAvIranI sAthe AvI jAya te bicArAonuM mahatva zuM rahe? kahe ke mAna-kaSAya ke kaThora che.
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 ] [ zrI siddhapada naThera mithyAtvanA paMjAmAMthI chuTavAnuM ya mana thatuM nathI. jarA ya dila kAMpatuM nathI ke guru jene khoTuM mAne che. jenA vacane saMsAra choDI ahIM doDI AvI saMnyAsa lIdho, te guru kahe te chatAM ya na mAnavAmAM Ave tenA je mithyAtvane udaya kaye? AvA ziSyae te mithyAmata na cho te na ja choDe. lekamAM niMdA na thAya ane hadayamAM Te saMteSa pedA thAya te mATe paNa pitAnI vastImAM ja bAraNAM baMdha karI daIne zrAvastInagarInI racanA karI tyAM ja traNa vakhata ghUMkayA ane gheSaNa karavAnA badale manamAM ne manamAM ja badhA babaDI gayA ane tyAre tyAM ja DhasaDIne gurunA vacane pUrA karyA. ke daMbha keLavyuM! je gurue pitAnI jAte ja potAnA matane khoTo kahyo che, te matane pakaDI rAkha e zuM gurubhakti che? paNa hadayamAM beThele mAna-kaSAya bhagavAna mahAvIranA caraNamAM jhukavA javA deto nathI. zAstramAM mAnane thAMbhale kahyo che. mAnane vaza thayele paDI jAya, tUTI jAya, kahyuMkaNa thaIne kharI jAya te bane, paNa keIne ya jhuke evuM kyAre ya na bane. nirdoSa prANIonA gaLA kApanAra kasAI tarapha ghaNAnI dRSTi thaI jAya che, paNa kayAreya vicAra AvyuM ke A kedha, mAna, mAyA ane lebharUpa cAra-cAra kaSAye kasAI karatAM ya kAramA che. nirdoSa evA AtmAonA guNone nAza kare che.
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ apUrNAM ane azud vividha meAkSamArgo geAzAlA jevA matavAdIe potAnA mattanI zAsanaprabhAvanAne ke niMdAne joine meAkSamAMthI pAchA AvavAnu mAne che, teA keTalAka evA mUDha paNa hAya che ke te teoe kahela meAkSanu svarUpa ane tenI prAptinA hetuo A badhu vAMcatAM-sAMbhaLatAM hasavuM Ave. pAMca abhakSyanA tyAga mAtrathI meAkSa keTalAka matavAdIonu' mAnavuM che ke lasaNa, DuMgaLI, UMTaDInuM' dUdha, gAyanuM mAMsa, madha, madirA ATaluM khAvAnu cheDI de tene mekSa maLe che. temanA matamAM AhAranA tyAga ja mahAna cIja che, paNa AhAranA bhAgamAM ya te mAtra A pAMca cIjanA tyAganuM ja mahattva samaje che. bIjI khAvAnI cIjo chUTe ke na chUTe tenuM temane mahatva nathI. matalaba ke A pAMca cIja cheDIne tame game tevu' AcaraNa karA, game tevuM-game te rIte-game te samaye khAva tene temane keAI vAMdhe nathI. te vADhIe eTaluM ja samaje che ke A pAMca khAvAnI vastu cheDI eTale mekSa nakkI. geAzAlAnA mekSa vicitra hAvA chatAMya tenA dharmoMmAM paNa tapane sthAna hatu. A matamAM to kei AvA aMdhananI jarUriyAta nathI basa A pAMca vastu cheDI ke meAkSa
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 | [ zrI siddhapada tamArA hAthamAM. vItarAga bhagavAne jevI rIte, jevuM mokSanu svarUpa batAvyu che ane meAkSaprAptinA sArA, sAcA ane saMpUrNa sAdhanA batAvyA che tevA bIjA keAI paNa batAvI zakyA nathI. A matavAdIenA sAdhanA sAcA ane saMpUrNa nathI ja, paNa tene sArA eTale niravadya-pAparahita che tema kahevAmAM vAMdhA nathI. hajI AgaLa sAMbhaLazeA tyAre khabara paDaze ke anya matavAdIonA tA muktiprAptinA sAdhanA khATA, kharAba ne taddana apUrNa che. bhale A matavAdIe muktinA samyakdarzana, samyajJAna ane samyakUcAritra jevA sAcA ane saMpUrNa sAdhanA prarUpyA nathI chatAM ya eTaluM teA kahI zakAya ke mAkSane mAne che tethI kaMika AMzika ArAdhanAnA paNa raNakAra tA che. teoe je pAMca cIjone ADavAnI kahI che temAMthI madya-mirA ane mAMsa A be tA jaina zAstrakArAe paNa pramAdamAM gaNAvyA che. zAstramAM jaNAvela pAMca pramAdanI to khabara che ne ? ke te paNa nathI jANutA ? pAMca pramAda na chUTe tyAM sudhI jIvana AbAda na ane. sadAya bhAgeAnA unmAda ane avivekane akavAda AtmAne pAgala banAvatA ja rahe. jyAM sAmAnya zAstrakAro paNa AvA mandirA ane mAMsane niSedha karatA hoya tyAM leAkeAttara zAstramAM te tevA kRtyono niSedha hoya temAM pUchavu ja zu ? ApaNe e vicArI rahyA chIe ke A matavAdIee tyAganuM mahatva tA svIkArela che ja. mAMsa ane madirAne jene tyAga na hoya tenA jainattvanAM khAga na khIle. sArA kulIna manuSyamAM mAga(sthAna) na male....te Azcaya na kahevAya ! jainane teA kula-saMskAra
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 399 tarIke ja sAta vyasananA tyAgamAM ja madirA ane prANI mAtranA mAMsanA tyAga hoya che. gAmAMsa ke zukaranu mAMsa na khAvuM ane bIjAnu' mAMsa khAvu' e siddhAMta nyAyI nathI. kAraNake gAya game teTalI pUjaya hAya paNa tene jevA prANa priya che, te jevu' ucca keATinuM prANI che, tema khIjA badhA prANIone paNa temaneA prANa vhAle che ane temane ya pAMca indriyA che. jenAne tA-tamAre badhAne to enA niyama ja hoya te mATe amAre tamane upadeza ApavAnA na hoya, paNa A pAMca vastunA tyAgamAMthI bIjI traNa vastuone tamAre tyAga che ke nahI te vicAravAnuM che. lasaNu, DuMgaLI ane UMTaDInu dUdha A traNane A vAdIe meAkSanI prAptinA kAraNanI hAramAM mUkI dIdhA che. tyAre tame ema nahIM samajatA ke A te ame jaina banyA chIe eTale ja amArA mAthA para A badhI nAkhatA vAge che. kAMdA na khAvA, baTATA na khAvA lasaNu na khAvu, rAtre na khAvu, bhUkhathI vadhAre na khAvuM. A badhA niyama amAre jenAe ja pALavAnA heAya che ane bIjAne pALavAnA nathI hotA. ApaNe jaina thayA eTale ja A badhuM khAvAmAM pApa lAge ane bIjA jaina na hAya eTale temane khAvAmAM pApa na lAge." A badhI vAtA rasanA leAlupIee UbhI karelI dalIle che. prANIvadhathI ya hiMsAnuM pApa badhAne lAge che. jaina hAya eTale abhakSya kAMdA-baTATA vagere khAvAmAM pApa lAge ane jaina na hoya eTale pApa na lAge Ave! kAI niyama nathI. jhera badhAne mAranArU hoya, kAineya tAranArU na bane. paNa keTalAka bhALiyAe te evA mUrkhA che ke rasanA lAbhamAM AvIne evu'ya elI jAya che ke, " ApaNe jaina thayA eTale badhuM pALavuM paDe
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 ] [ zrI siddhapada che, AnA karatAM te jena na thayA hatA te AvI muzkelI to na paData ne?" paNa AvuM vicAravAvALe ema ja vicAre ke, mANasane te pakAvelI ke jhADa para paNa pAkelI cIje ja khAvA maLe che enA karatAM UMTa ke bakarUM thayA hota te sAruM ke badhuM ja khAvA maLata. kahevata che ne ke, UMTa mele AkaDe ane bakarI mele kAMkaro" basa eka vakhata bakarI thavuM ane badhuM khAvAnI sAthe AkaDe ya khAI javAya, ane eka vakhata UMTa thavuM ke bAkI rahela kAMkare paNa khAvA maLI jAya. mALA ja ya rasanAnI lAlacamAM AvIne kevI bhayaMkara kalpanA karI nAMkhe che. pApanI chUTa meLavavA mATe ciMtAmaNIratna jevA jainadharmaneya cheDI devA taiyAra thAya che. viSayane AdhIna thayela AtmA ke pAmara banI jAya che. manuSyabhava manuSyajanma khAvA mATe nathI meLavyo, jainadharma khAvA mATe nathI meLavyuM, paNa anAdinI. bhUkhanI Agane anaMta kALI mATe tRpta karavA mATe meLavyo che. khA....khA. karyA ja karavuM hoya to vaNiyarane janma sAre. tamane khabara nahIM hoya geLanI vakhAramAM dasa-paMdara va Nayara pesI gayA hoya te rAtamAM geLanI vakhAranI vakhAra khAlI karI nAMkhe. eka bAjuthI khAtA jAya ane bIjI bAjuthI kADhatA jAya. zuM AvA bhavamAM javuM che? mAnavajanma meLavIne jaina dharmanI prApti karI tene AnaMda have joIe tenA badale abhaya khAvAnuM choDavuM paDe tethI dharma para DhaSa pedA thAya. A kevI durdazA che? sAcA jenane koI pUche ke, tame A nathI khAtA ne te nathI khAtA, badhI ya vAtamAM tamArI mA ne nA ja hoya, to tame khAva zuM? keTalAyane bicArAne e ja thAya ke A badhuM nahIM khAuM to mAre khAvAnuM zuM ? AvA AtmAone abhakSyanA tyAgI jenoe kahevuM joIe
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana | [ 401 juo ame ya tamArI sAme ja jIvIe chIe ne? kaMI havA khAIne te nathI jIvatA ne ? duniyAnI aMdara ghaNuM ya khAvA-pIvAnuM paDyuM che. zarIrane ApavuM ja che te zuM ciMtA che. cAra vastu khAIne paNa peTa bharI zakAya che. mAtra jaina hoya ene ja kAMdA-baTATA khAvAmAM pApa lAgatuM hoya ane jena na hoya tene kAMdA-baTATA vagere khAvAmAM pApa na lAge tevuM ke jena samajate heI zake? are ! tamane keI ajena ema kahe ke, e te tamArA dharmamAM na kahI che mATe tame khAva te pApa lAge, paNa ame khAIe te amane (ajenone) pApa na lAge. te tamAre tevA ajenone kahevuM ke, "bola, musalamAna-krizciyana loka mAMsa khAya to temane pApa lAge ke nahi? zuM temanA dharmamAM nA na pADI heya mATe te mAMsa khAya ke gomAMsa khAya te koI paNa hindu evuM kahe khare ke musalamAna-krizcayanane pApa na lAge paNa hindune ja pApa lAge ?" AvI badhI dalIlenI kaI kiMmata nathI. je rasanAlepIe che tene te zAstramAM lakheluM ya mAnavAnI kyAM paravA che? A upara batAvela matavAda paNa eka hindudharmanI ja zAkhA che. chatAM ya zuM badhA hinduo lasaNa ane DuMgaLI choDavA taiyAra thavAnA kharA ? tame ema ja samajatA hatAne ke hiMduzAstramAM abhakSya ne lasaNa, kAMdA, DuMgaLI vagerene cheDavAnA niyama nathI.niyama to ghaNAM che paNa teone - pALavAnI garaja nathI mATe AvI dalIla kare che. jene cheDavuM hoya, sAcuM samajavuM hoya e AvI dalIla na kare ke, "mArA dharmamAM te nA kahI nathI mATe mane pApa na lAge."
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 ] [ zrI siddhapada zuM tamane khabara che keTalAya musalamAneA ane krizciyanA amane maLe che temane samajAvIe chIe te khuza thaine mAMsa-madirAnA tyAga kare che. temane sAcu samajavAnI bhUkha hAya che mATe ja ne ? tee evI dalIlo nathI karatA ke, mahArAja tamArA dharmamAM nA kahI haze mATe tame na khAva ame te khAIzu' ja.' paNa....jIbhane zu' kahevAya khabara che? ' lulI.' lulI kema ? sArUM khAvAnuM dekhe ke tarata ja tenA para paDe, jema lulAne paDatA vAra nahIM tema AluTTIne sArA padAmAM paDatAM vAra nahIM. jyAre jue tyAre temAMthI lIlI-lIlI (bhInIbhInI) lALa jharyA ja karatI hoya, eTale te lulI ja kahevAya. A lulIne AdhIna thAya te badhA lulA kahevAya. peAte guru banIne beThA hAya tA ya bhAna bhUlI jAya. amArA paramoddhAraka pUjya gurudeva vijayakamalasUrIzvarajI ma. brAhmaNakuLamAM pedA thayA hatA. paMjAbanA rahevAsI eTale 'rAma' nahI' paNa rAmalAla kahevAya. pUrvanA cege kisanalAlajI nAmanA gorajInA saMga thaI gayA. temanA upadezathI rAmalAlane te jainadhama nA raMga lAgyA hatA. paNa kisanalAlajInA haiyAmAM bhaMga(bheda) hatA. khulla'-khullA kAMdAbaTATA khavAya nahIM paNa jIbhalaDInuM jora eTalu badhu ke te cArIchupIthI khAtA. rAmalAla te vakhate temanI raseAi pakAvatA hatA.temanI sevA karatA hatA. eTale temane gArajIe zikhavADI rAkhelu` ke jyAre huM kAmamAM hAuM tyAre tAre ema na pUchyu ke baTATAnuM zAka karU ke DuMgaLInuM ? paNa ema pUchavuM ke bhaktAmaranA pATha karU ke kalyANumaMdiranA ? bhakatAmaranA pATha karavAne kahuM teA baTATAnuM zAka karavuM ane 66
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 403 99 kalyANamaMdiranA pATha karavAnA kahuM te DuMgaLI-kAMdAnuM zAka karavu AsAMbhaLanAra sAcA vairAgI rAmalAlanuM haiyu kapAI gayu paNa kare zu ? tyAM hatA eTale temanA kAbUmAM ja cAlavAnuM hatuM paNa AvuM dhatIga tee nabhAvI zakayA nahIM. temane e vAta dilamAM khaTakayA ja karatI ke je peAtAnI rasanI lAlasAne peASavA bhaktane chetare ? ane bhakatAne chetaravA bhagavAnanA stavanAnA nAmathI kAMdA-baTATA jevI abhakSyavastunA saMketa kare ? e kema calAvI levAya. dhImedhIme zAstrathI viparIta vartana karatA e gurune temaNe choDI dIdhA ane jaina sthAnakavAsI saMpradAyamAM dvIkSA lIdhI. tyAM paNa mUrti pUjAnuM khaMDana ane anya AcAra-vicAra zAstrathI viruddha lAgatA amArA dAdAguru pU. AtmArAmajI mahArAjanI sAthe rAmalAlajI tathA bIjA 18 sAdhue sthAnakavAsI saMpradAyamAMthI mUrti pUjaka saMpradAyamAM AvI dIkSita thayA. A eka bhavya ItihAsa che te badhI vAto keAI prasaMge karIzuM ahIM teA phakata rasanI lAlasA mANasane kevI satAve che te batAvavu' che. jaina sivAya khIjA dharmanA paNa keTalAya bhavya AtmAe lasaNa, DuMgaLI, abhakSya kaMdamULa vagerenA tyAgI hAya che. jyAre jainakuLamAM Aje lasaNa, DuMgaLI, kaM damULa vagerainA niyama levA mATe samajAvavuM paDe te keTalI duHkhadAyI khInA che. zuM ahIM beThelA tame badhA ya kaMdamULa, lasaNu, kAMdA, baTATAnA tyAgI che ? ke badhI ya pAla peAla che ? jyAre kAi matavAdIe tene meAkSaprAptinuM sAdhana batAvyuM haze tyAre tamane tanuM keTaluM mahatva samajAtu haze ? pratyeka jaine teA AvA abhakSyanA avazya tyAga karavA ja joIe. UMTaDInu' dUdha thoDA samaya pachI abhakSya thaI jAya che, mATe
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404] [ zrI siddhapada te paNa cheDavA lAyaka che. jaina mahAsAgaranA vicAranA jalabiMduo ja bIje UDayA che tema nahIM paNa jena AcAre paNa anya dharmamAM pravezyA che te nirvivAda vAta che. ahIM ApaNe anya matamAM mekSanI prApti kevI rIte thAya che tene vicAra karI rahyA chIe. pAMca abhakSya cIjone choDI devAthI mekSanI prApti thAya ja tevuM ekAMte kahenArA khoTA che. temaNe mekSa mATe batAvela sAdhano sArA hevA chatAM ya sAcA ane saMpUrNa nathI. - A pAMca vastu khAvAthI hiMsAnuM pApa lAge che ane A pAMca vastuno tyAga karavAthI hiMsAthI aTakI javAya che te vAta sAcI, paNa mekSamAM janAre mAtra te pAMca cIjanA bhakSaNathI thatI hiMsAmAMthI ja aTakavAnuM che? zuM bIjI abhakSya cIjo khAvAthI hiMsA thatI nathI? je cIjo abha kya nathI te khAvAthI zuM pApa nathI lAgatuM? jaina zAstra kahe che bhakSya paNa cIja atyaMta AsakitathI khAnAra mahAna karma bAMdhe che. tethI mekSamAM javA mATe kevaLa abhakSya cIjone tyAga nahIM paNa bhakSya cIjone khAtAM hovA chatAMya tIvra vairAgya rahe joIe te ja pApabaMdha na thAya. ane mAtra khAvA-pIvAnI cIjomAM ja Asakti thAya che tema nahIM paNa jovAnI, sUMghavAnI, paheravAnI, sUvAnI ke vaparAza yogya kaI paNa padArtha para Asakita karavAthI karmo baMdhAya che. jyAM sudhI anAsakti na Ave, vairAgya pedA na thAya tyAM sudhI te AtmA karmone bAMdhyA ja kare. badhA ja karmo AvatA baMdha thAya ane junA badhA karmo khalAsa thAya tyAre ja mukti maLe paNa mAtra A pAMca cIjane
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] L[ 405 tyAga karavAthI mokSa maLI ja jAya A siddhAMta khoTo che. zuM A pAMca cIjone cheDI de ane hiMsA, jUDa, cerI, vyabhicAra kare te ya meza meLavI zake ? paNa A matavAdIo bicArA bhUlA paDayA che. temane khabara nathI ATale saraLa mekSa hota te jenanuM eka chokarUM ya eka miniTamAM makSa meLavI leta. mekSa ATale saraLa nathI. bhAgavata saMpradAyavALAne mekSa A matavAdIo bhUlA te pahelA che emAM te zaMkA ja nathI paNa vAribhadraka zAkhAnA bhAgavata saMpradAyane mAnanArA karatAM sArA che. temane te vaLI mata ja jude che. temAM kazAyanA tyAganI jarUra nahIM. basa pApa karo ane savAra bapora-sAMja pANImAM snAna karatA rahe eTale mekSa maLI jaze. jema roja mela lAge che ane roja snAna kare che te ujaLA raho cho ke nahIM? tema ja pApa karatA rahe ane vAraMvAra pANImAM snAna karatA raho eTale tamArUM kAma patI jaze. vacce kevAM melAM thaI jAya che paNa jovAthI badhe ja mela nIkaLI jAya che ke nahIM? tema AtmA paNa vAraMvAra snAna karavAthI badhA pApa dUra karI zake che. vahetuM pANI game teTaluM gaMduM hoya che chatAM ya nirmaLa thAya che ne? kAraNake tene svabhAva ja pavitra che. vaLI snAna-sUtaka AdithI paNa pANa dvArA ja pavitratA meLavAya che ne? pANI ATalI badhI pavitratA karI zake te AtmAne pavitra kema na karI zake? koI paNa dharmAnuSThAna karatAM pahelAM badhA zA mATe snAna kare che? pANI pavitra che mATe ja ne ? AvI temanI dalIla che. A badhI dalIle pilI ane khakhalI che. paNa Azcarya
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 ] [ zrI siddhapada te e vAtanuM che ke AvI mAnyatA karavAnI hiMmata kevI rIte pedA thatI haze? muktimArgane A sAce ane saMpUrNa raste te nathI ja paNa kharAba rasto che. kAraNa pANImAM snAna karavAnI vAtamAM tyAga zuM? tapa zuM? sahana karavAnuM zuM ? pAMca abhakSya vastunA tyAgamAM te eTale paNa tyAga hate. AmAM te che ja zuM ? nAma mAtra paNa tyAga nahIM, paNa hiMsA kharI. zAMta pANImAM, kuMDamAM, taLAvamAM keTalA nAnA-moTA jI hoya che. nhAnAra mANasa badhA jIne trAsa pahacADe che ane nAza paNa kare che. tenI kalpanA karI zake che? vijJAnavALAo paNa sUphamadarzaka yaMtrathI eka ja pANInA biMdumAM hajAre hAlatA-cAlatA ja batAve che. A badhAne nAza karIe chatAM ya pApa na lAge ane pApa hoya te ya cAlyA jAya A te kevI bevakuphAInI vAta che? hiMsA karavAthI pApane nAza.? ane te pApane nAza paNa ke...? mokSa maLe che. balihArI bhagavAnanA zAsananI che jyAM mokSanuM svarUpa paNa uttama che mekSane prApta karavAno mArga paNa uttama che. pANImAM jIve che evuM te have vijJAnanA kAraNe badhA mAnatA thayA che paNa pANI khuda jIvanuM zarIra che te hajI vijJAnane siddha. karavAnuM bAkI che. sarvajJa bhagavaMtee anaMtakALathI e satya prarUpyuM che. pU. siddhasena divAkarasUri. ma. jevA sarva zAsanA pAraMgAmI vidvAna bhagavAnanI prazaMsA karatAM-karatAM dharAtA nathI. temanA zarIrano janma bhale jenakuLamAM na thaye hoya paNa temane AtmA jenane AtmA banI cUkela hatuM. temaNe vizvanA samasta darzanazAstrano ane dharmazAstrone abhyAsa karIne eka celeMja pheMkI che. teo kahe che.
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - - - vivedana 3 [ 407 "sa eSa pachavanikAyavistara: paranAlIDha patharvaditaH" bhagavAna ! jevI rIte tame SaDajIvanikAyanuM prarUpaNuM karyuM che tevI rIte A duniyAmAM bIjA keIe karyuM nathI. vAta sAcI che. pRthvIkAya (jamIna) akAya (pANI) teukAya (ani) vAyukAya (havA) vanaspatikAya (phaLa-phUlAdi) ane trasakAya eTale beindriya, teIndriya, caurindriya, paMcendriya. A badhA jIvenuM varNana karanAra jagatamAM A eka ja darzana che. tamane kaI pUche ke "bhagavAna mahAvIra saMkucita ke vizAla....?" te tamAre sAme pUchavuM ke..... je vadhAre jue te vizALa ke ochuM jue te vizALa?" vadhAre jenArA vadhAre kahe ke ochuM kahe? jagatamAM sauthI vadhAremAM vadhAre jAtanA ane vadhumAM vadhu jInI saMkhyAnuM nirUpaNa karanAra bhagavAna mahAvIra che... jenazAsana ja che. A darzana sivAya kaI paNa darzanamAM jIvanI ATalI vividha jAtionuM varNana ke vizALa saMkhyAnI kalpanA ya kayAMya nathI. A badhA viSaye bhagavatIsUtramAM AvavAnA che. ahIM ApaNe keTale vistAra karI zakIe ? ApaNe te hajI bhagavatIsUtranAM gaNadhara bhagavaMte karelA maMgalanA vivecanamAM ja chIe. ApaNe eTale prAsaMgika vicAra karyo che ke vItarAga bhagavAne jevI rIte jInuM varNana karyuM che tevI rIte keIe karyuM nathI. ane te varNanathI mugdha thaIne pU. AcArya siddhasena divAkarasUri. ma. pitAnI chAtI gajagaja phUlAvI rahela che. je pAmara jIvone AvuM jJAna nathI maLyuM te bicArA aSkAya-pANI jIva che, tenI hiMsA thAya te kevI rIte
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408] [ zrI siddhapada jANI zake? vicAre ke A jinanuM zAsana na maLyuM heta te pANe vAparavAne upaga tamane kadI ya rahyo che te khare? kayAreya tamArA hRdayamAM tene DaMkha pedA thAta khare? kayAreya kAcA pANInuM eka TIpuM paNa upagama. na levuM paDe tevuM pavitra sAdhu jIvana meLavavAnI jhaMkhanA tamane thAta kharI ? mithyAmatavAdIone mata kharekhara hAsya pamADe teve che.... chatAM ya theDI vicAraNA karI laIe. kAraNa ke tamArAmAM ya keTalAne zaucavAdItAnA saMskAra paDI gayA hoya che. divasamAM be-traNa vakhata ane unALAmAM te pAMca-dasa vakhata nhAnArA tama rAmAM ya kaMI hoya te paNa nA na kahevAya. nAnathI mukti maLI jatI hoya te mAchalA (jalacara) jeTaluM pavitra keI na kahevAya ane tenA jeTalI jaldI mukita keine maLI na hatI. zuM mANaso karatAM mAchalAo vadhu pavitra che? je jalasnAna karavAthI pApa dUra thaI jatAM hoya te jalamaya thaI javAthI jalasamAdhi laI levAthI te zuM nA thAya? tarata ja mukita maLI jAya ne? paNa tevI rIte ? koIne mokSa maLyuM nathI ke mokSa maLatuM nathI. hA, pANImAM DUbI mare te maraNa cakkasa maLe kharUM. je pApa ane puNya AtmAnI sAthe lAgelAM che tene ja je pANI dUra karI zakatuM hoya te jarane pavana te pApane uDADI kema na zake?ane agni tene bALI kema na zake? sArA ane kharAba karmo e AtmAne lAgele kacare che. zarIra sApha karavAthI kevI rIte dUra thAya ? aMdara badabu mAre tevI viSTA bharIne Dabba mUko hoya ne upara attaranA
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 409 zIzA DhoLe nA ya zuM taphAvata paDavAno ? aMdara te dudhanI durgadha ja rahevAnI. bahAra game teTalA caLakATa Ave te ya aMdara pharaka na paDe tyAM sudhI kaze taphAvata na paDe. AvA zaucATI jevA mithyAmatavAdIone pUchavuM ke bhUkha lAge tyAre anAjanA kedAramAM jaIne besI javuM. pANI pIvuM hoya tyAre me baMdha karIne hejamAM utarI javuM. khAvA pIvAnI jarUra zI che? Ama dalIla karIe te temane tarata kahevuM paDe ke bahAra raheluM khAvAnuM ke pANI aMdaranI bhUkha ke tarasane kevI rIte zAMta kare? jo Ama na thatuM hoya te bahAranuM pANuM aMdaranA karmone kevI rIte dUra kare? pAchuM zuddhi kare che paNa kone? zarIrane vastrane je kacaro lAge hoya te dUra thArtha paNa pANI thI AtmAne lAgelo kacaro kadI ya sApha na thAya. zAsakAre te kahe che ke pANIthI vasa ke zarIrane mela dUra thAya che e vAta ja khoTI che. nyAyanI bhASAmAM kahIe te te draSTAMta ja asiddha che. kAraNa ke snAnathI ke jalamAtrathI ja vansa ke zarIrane kacaro kaI rIte dUra thato nathI. hAtI vakhate sAbu zA mATe lagADe che? vAsaNa sApha karatI vakhate mATI ke nALiyeranA kucAnI jarUra paDe che kharI? jarAka bAIone pUchI jeje ke divA LInA vAsaNa kevI rIte sApha kare che? mAtra pANIthI ja ke? vastra ne zarIranA melane nAza karavA mATe ekaluM pANI samartha nathI kharekhara te sAbu ke kucA vaDe ja vastra ke vAsaNano mela ukhaDe che. pANI te mAtra te kacarAne tyAMthI dUra vahevaDAvI de che mATe pANIthI vastra, zarIra ke
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 ] [ zrI siddhapada vAsaNa vagereno mela dUra thAya che A vAta ja beTI che. jyAM draSTAMta ja cheTuM che tyAM tenA parathI tAravele niyama (vyApti) te sAce kevI rIte paDavAno? pU. haribhadrasUri ma.e zocavAdIone ThIka karavA mATe snAnASTaka banAvyuM che ane jaNAvyuM che ke pANIthI deha sApha thAya che e mAnyatA paNa bhramaNa ja che. eka bAju te tame snAna karatA he che ane bIjI bAju te parase thatA hoya che to pANIthI zuddhi kevI rIte? vahetuM pANI nirmaLa rahe e vAta mAnIe eTale nakakI thayuM ke vahevuM e ja sAcI nirmaLatA paNa pANImAM keI nirmaLatA nathI. vaLI tame badhA zaherI mANase nadInuM vahetuM pANI paNa emane ema pI ke gALIne-zuddha karIne pa? mATe pANI nirmaLa che ane te vastrAdene nirmaLa kare che e vAta paNa khoTI che..vaLI sUtakavALA vagere te khAlI dhatiMga ja kare che. koI mANasa kei eka gAmamAM marI gaye, teno sago paragAmamAM rahe che. tene maDadAnI gaMdha paNa tyAM AvatI nathI tyAM nhAvAnuM zuM? samaje ke evI rIte dUrathI paNa tamane sUtaka lAgI jAya ane tamAre deha apavitra thaI jato hoya te anartha thaI jAya. kAraNa krUra rahelo mANasa mare tevI tarata te tene sagAne khabara paDe nahiM. te mANasa marI gaye ane tenI khabara tenA sagAne paDI nahIM teTale vakhata te mANasa pAtra rahyo ke apavitra? eTale vakhata te apavitra rahyo te daramyAna te jene aDe te badhA ya maraNanA samAcAra maLe nAhaze ke jenA sagA marI gayA che te eka ja nAhaze ? AvI rIte sUtaka te kAMI UDI UDIne gAmegAma jaIne lAgatuM nathI paNa laukika
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ vecana ] [ 411 66 rivAja mAtra che. ane tame nhAva che. marelAnI ciThThI lakheA tyAre upara lakhA ke kapaDA utArIne vAMco. " kAraNa enA e kapaDA paherIne vAMceA te kapaDAne ya bhUtaka lAgI jAya. paNa nhAvAnA gadA kapaDA huMya tane ja sUtaka lagA vavAnu hoya, kaMi sArA kapaDAne thADuM sUtaka lagADAya che? A te kevI ajJAnatA che! jyAM Avu' sUtaka lAge che e ja tiga jevI vAta che tyAM tenuM dRSTAMta ApavuM e te bevakUphI ja che ne ? vaLI te de !AMtathI ema siddha karavuM ke jema snAnathI sUtaka dUra thAya che tema mAnDsane lAgelA pApa paNa dUra thaI jAya che e badhI vAto tA mUla vinAnI zAkhA jevI che. pANInA jIvAnI ane tene AzrIne rahelA bIjA jIvanI hiMsA karanAre eTalAthI ja meAkSa mAne che e meAhanIya kamanI lIlA che. mithyAtva mAhanIya ka evu ja che. kai kheATI mAnyatAne mithyAtva na vaLage te kahevAya nahiM ! duniyAmAM jeTalA vacananA prakAro che teTalA nA che. eTale kahe ke mANasAnA meDhAM karatAM ya nacA-matavAde vadhAre che ane jeTalA matavAdo che teTalA ja mithyAvAda paNa che. eTale mathyAvAdene sAMbhaLatAM ka TALavu' nahIM paNu te bicArAonI dayA karIne temanA mithyAvAda samyavAda kevI rIte ane tenI ke zaSa karavI. kAraNake zAstrakAroe jeTalA mithyAvAdI gaNAvyA che teTalA ja sabhyazvAdo paNa gaNAvyA che. A vAribhadra bhAgavatavAdIe te snAnathI mukti mAne che paNa bIjA keTalAka teA agnithI eTale yAga-hAma havana vagere karavAthI paNa meAkSa mAnanArA che.
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412] [ zrI siddhapa | hema havanathI mokSa jagatane ekamata karI zakAtuM nathI paNa jinamatamAM ApaNe ApaNI mati avazya sthApI zakIe chIe. zaucavAdI jalanI zuddhine mahAnatA Ape che. te homavAdI agnine biradAve che. teo kahe che ke "agni jevuM bIjuM pavitra karanAruM keI sAdhana nathI. tenA jevuM senuM paNa agninA pratApe ja pavitra thaI zake che. te pachI AtmAnI * zuddhi agni kema na karI zake? AtmAne lAgelA pApa agni kema dUra na karI zake...? ApaNe AgaLa tenI vadhu dalIle ane vAte joizuM paNa atyAre tarata ja eka javAba ApI daIe. A hemavAdIne kahIe. "vAha bhAI! tArI vAta . sAcI che. paNa kahe ke agni senAnI zuddhi kyAre kare ?" hemavAdI kaheze. "AgamAM nAMkhIe tyAre" vAha.....pachI zuM AtmAe ya mekSamAM javA mATe agnimAM jhaMpalAvavuM? A mAge zrI levA tauyAra thAya te sArUM. paNa tyAM homavAdI nA kahI de che, nA re nA ! ame AgamAM satI jhaMpalAve tema jhaMpalAvIne marI javAnuM ema nathI kahetA." te ApaNe kahI devuM, "tamAruM dRSTAMta khoTuM che. agni te je pitAnAmAM homAya-je tenI garamIne game te rIte paga bhega bane tene ja zuddha karI zake che. eTale tame Apela daSTAMta parathI te tamAre patinI pAchaLa satI thatI strInI mAphaka mokSa meLavavA satA ja thavuM paDe !" ke A asiddha dRSTAMtano kaI javAba hemavAdIo pAse nathI. paNa te te kahe che-dalIla kare che ke, agnimAM dhana-dhAnya vagere cIje hemavAthI jema devaleka maLe che. tema mokSa paNa maLI zake che. homa karavAthI mAtra develeka
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ [413 nathI, paNa te levAnuM che. ApaNe vivecana ] eTalA mATe maLe che. ke temAM svArtha IcchA hoya che. jyAre niHsvArtha banIne karavAmAM Ave te te hema mekSa kema na Ape ! hemavAdInI A dalIla ApaNI sAme nathI. paNa mImAMsaka darzanakAranI sAme che. ApaNe hamaNAM jenazAsananI dRSTie homavAdanuM pRthakkaraNa karavAnuM rahevA daIe. pahelAM te devaloka ja hemanuM phaLa kahenAra mImAMsakanI sAme homathI phaLa maLe che tevuM kahenArAnI vAta vicArIe. ' jeo IcchA sahita homa karavAthI devaloka mAne che te pUrva mImAMsAnA sUtradhAre mATe te A javAba TAla pADI nAMkhe te kahevAya ! mImAMsA sUtrakAra jeminIya Si ane tenA bhAgakAra zabara te mokSane mAnatA ja nathI. teonA mate vividha ya e ja kartavya che. ane A yajJavAdamAM eTale badhe Agraha vadhI gayuM hatuM ke te mATe eka ple ka prakhyAta che... "yajJAtha pazu sRSTA svayameva svayaMbhuvA yasya bhUTI sarvasya tasmAdU cane vadho vadha:* (manusmRti) yajJamAM thato pazune vadha e vadha ja nathI. eka prakAranA yajJane te naramedha yajJa kahevAya che emAM manuSyanuM havana karavAno paNa ullekha che. atyAre ApaNe yajJanA viSaya upara carcA karavA beThA nathI. A viSayano gurUmahArAjanI kRpAthI jIvanamAM vAda-vivAdanA prasaMge AvelA havAthI khUba abhyAsa kare che. vaTAdarAnI aMdara jAheravAdamAM Ave ja viSaya rAkhavAmAM Avyo hato. veda hiMsakAra vedamAM hiMsAnuM yajJa-cAga dvArA pratipAdana kareluM hovAthI te hiMsaka che. A vAdamAM pUjya
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414] [ zrI siddhapada gurudeva kamalasUrIzvara ma. nI kRpAthI jinazAsanane vijaya thayo hato. ' veda hiMsaka che ke nahIM tenA para vaTAdarAmAM jAheravAda thaye gAmamAM jAheramAM vAda-vivAda cele eTale badhI ya varNanA leke hAjara hatA. gAma hoya tyAM thoDA maskarA ya heya ne! thoDA mazkarA horAo brAhmaNone kahevA lAgyA, mahArAje to siddha karI ApyuM ke vedamAM ya mAMsa khAvAnI vAta lakhI che. tyAre amAro hArAo ne tamAro brAhma ne roTI vahevAra to eka sarakhA ja che. mAtra beTI vahe vArano pharaka hoya te kema cAle! tame ya amArI joDe beTI vahevAra zarU karo." paNa...vAda e vAda che. tethI keie cheTuM lagADavuM na joIe. amArI pAse gurukRpAe e tAkAta paNa che ke vedamAM-vaidika dharmamAM ahiMsAne upadeza che te siddha karI zakIe ane hiMsAnI vAto vedomAM kevI rIte praveza pAmI che teno ItihAsa paNa che. yAdUvAda eTale khulAsAvAda kaI paNa satya kaI rIte dabAI gayuM hoya to tene khulAso karIne pragaTAvavAnI zakita svAduvAdImAM hevI ja joIe; A badhI vAte tamane jijJAsA haze te vakhate vicArazuM atyAre te ApaNe e homavAdInI vicAraNA karI rahyA chIe ke jeo yajJayAgathI devaloka ja phaLa mAne che. "agnihevaM juhuyAt svagAme ? svarganI IcchAvALo yajJa kare. tyAre sAmethI jorathI prazna AvyuM, jeNe svarganI vAMchA na hoya te zuM kare ? bhArata jevI ekSalakSI-tatvajJAnI dezamAM AvuM darzana kema astitvamAM AvyuM ? te praznana ja che! devaleka, naraleka, AtmA, puNya, pApa mAne che eTale pUrNa nAstika to nahIM. paNa mokSa jevA parama upAdeya tattvane
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vivecana ] ( [ 415 na mAne eTale nAstikatA to tevI ne tevI ja rahI. tema kahevuM paDe athavA thoDI udAratA karavI hoya to Ane niSphaLa ke nirarthaka Astika kahI zakAya devaleka divya sukhathI niHspRhatA ane mAnavIya bhegothI virakatatA A Arya dezamAM anya dharmomAM paNe Theka ThekANe maLe che. AvA AtmAo te zuM kare? AvA AtmAo to yajJamAM pravRtta na ja thAya ne ! | mImAMsaka darzanakAroe joyuM ke mAtra svarga ke devalekanI bhAvanAthI dharmamAM UMDI samaja vinAnA hoya te ja pravRtta thAya. je dharma, dharmapravRttinuM eka mAtra ja phaLa palakamAM sukha ane ArAma meLavavAnuM pratipAdana kare tene to nAstika pAse cUpa thavuM ja paDe. nAritaka tevA mImAMsakane pUche che, "dharma zA mATe kare? ,, mImAM sake ne javAba Apavo paDaze ke, "devaleka mATe " ane te dharma yajJa sivAya bIje nathI. "AnA javAbamAM nAstika kahI zake che. A tamAro dharma te dhaMdhA jevuM che. ke vyAje mUkelI mUDI jevuM che. Aje 100 rU. vyAje mUko, 120 varSe tamane 1540 rU. maLe ane 1200 varSa 15400rU. maLe ane bAra hajAra varSe eka lAkha ane cepana hajAra rUpiyA maLaze. paNa.....eTalA badhA varSe te joIe ne tyAre to enA karatAM atyAre 100rU. maLe che te zu khoTA che! ' arthAt mAtra sAMsArika sukhanI vRddhi e ja dharmanuM phaLa hoya to dharma paNa eka dhaMdho ja banI jAya che. AvA mAtra dhaMdhA jevA dharmanI kazI kiMmata nathI eTale mIsAMsaka darzanakAree AgaLavAvA mAMDyuM ane chevaTe
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 ] [ zrI siddhapada prabhAkara jevA mImAMsakeAe kabUlyuM ke mekSa to che paNa jeo koi paNa kAmanA vinA yajJa kare te mATe ! eTale kahA ke bIjA Astika danAnA prabhAve mImAMsaka darzanakAranuM sAdhya sudharyuM paNa sAdhana to tevuM ne tevuM ja rahyuM. * IcchA vinA yajJa kare to meAkSa maLe' ema sana karatAM e na vicAyu` ke icchAno nAza ja vAstavika mAkSa ApavA mATe pUrato che to vacamAM yajJane zuM karavA lAvavA paDe ? paNa junI pakaDamAM navuM Ave to ya kaiMka junA paDaghA to rahI ja jAya ! tamArA badhAnA te parama puNyAya ke bhavanAzana jinazAsana tamane maLyuM che. temAM sAdhyasAdhana ane sAdhaka paNeya atiuttama maLyAM che. agniheAtra AdithI meAkSa meLavanAra pAse uddezya mekSa hAvA chatAM ya e kevu apavitra sAdhana che! AgamAM hAma karavAthI kei ekanA meAkSa thaI jatA hAya teA badhAnA meAkSa kema na thAya ! kadAcit mImAMsaka enA javAbamAM kahuM ke yajJa karanAramAMthI IcchA cAlI gai che mATe hAmakAranA ja meAkSa thAya che. to tarata ja tene javAba ApavA, " bhAI ! mekSa to icchAnA nAzathI ja thayeA yajJathI na thayA. yajJathI karelo varasAda badhAne phAyadA. karI ApI zake to yajJathI badhAne meAkSa zA mATe na maLe. ane ekanI karaNIthI anekano meAkSa thaI jato hAta to kayAranAya badhA AtmAe mAkSamAM paheAMcI gayA hAta ! vAstavika rIte AvA matanI koI ki`mata nathI. HH paNa....jainazAsananI guNAnurAgI ane sAragrAhI dRSTie eTaluM to kahevu ja paDaze ke A badhA matavAdI, zaucavAdI, hAmavAdI ke abhakSyanA tyAgIe sAcA mokSamAga thI
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 417 ajANuM che chatAM ya temane mokSanI AkAMkSA che ane mokSane mAnanAre-tenA mATe kaI paNa anuSThAna karanAre kiyAvAdI te kahevAya . zAstrIya dRSTie AvA AtmAne saMsAra mAtra eka pudgalaparAvartana ja bAkI rahyo kahevAya. mokSamArganA sAdhananI apavitratA dUra thaI jAya ane tenA pUrNa sAdhano te AtmAne maLI jAya te avazya tevA AtmAonuM kalyANa thaI jAya. ' zAsanuM zravaNuM thatAM vividha vAdIonuM varNana sAMbhaLavA maLe. te vividha vAdIomAM ajJAna-meha vagere dekhAya paNa tyAM sAce jena tiraskAra na kare. te te Icache ke jyAre A AtmAo zAsanarAgI bane-zAsana pAme ane mokSanuM anaMta sthAna meLave ! atre ApaNe je name siddhANaM' padane vicAra karIe chIe te padamAM pitAnuM sthAna prApta kare. name siddhANuM" A padanI ApaNe vividha arthovaDe vicAraNuM karI rahyA chIe. ahIM pU. TIkAkAra maharSi trIjo artha batAvatAM kahe che ke -"siddhAH niSkitA" siddhao kRtakRtya che. siddha eTale kRtakRtya. have temane bAkI kazuM ja rahetuM nathI! bAkI, eTale apUrNa. jyAM sudhI apUrNa hoya tyAM sudhI have zuM karavAnuM bAkI? e prazna thAya. bhUmimAM bIja vAvyA bAda UgavAnuM bAkI kahevAya, UgyA bAda phaLa ApavAnuM bAkI kahevAya, paNa phaLa AvyA bAda te te pUrNatAne pAmyuM, tyAM bAkI zuM ? bIjane pUrNarUpe vikAsa thavAthI phaLa banyuM. tame keIna rUA. 100 lIdhA hoya ane 50 rUA. pAchA ApyA, 75 pAchA ApyA, 85 pAchA AvyA tyAM 27
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418] [ zrI siddhapada sudhI te pUchI zakAya ke keTalA bAkI che? paNa 100 rUA. ApI khAtuM cUkate karyuM pachI koI pUche ke have keTalA bAkI rahyA? te kahevuM ja paDe, "pUrA thaI gayA che. have kazuM bAkI nathI." jema dezamAMthI musApharI karIne muMbaI tamAre ghera pahoMcavAnuM hoya, ghera AvyA bAda keI pUche ke, have "kayAM javAnuM bAkI che te zuM kaho?" tame javAba ApavAnA ke, "jyAM pahoMcavuM hatuM tyAM pahoMcI gaye have bAkI zenuM ?" basa, AvI ja rIte AtmAne sukha-duHkhanA anubhave, zarIra dhAraNa karavAnI kriyAo, AraMbha-samAraMbhanI kriyAo ke pachI koI paNa dharma- anuSThAna karavAnI jarUrata tyAM sudhI ja rahevAnI ke jyAM sudhI te mokSe na pahoMce hoya! ane AthI ja samaju AtmAone e prazna paNa thata nathI ke mokSamAM jaIne zuM karavAnuM ? pUrNatA eTale pUrNAhati. AtmA svarUpamAM AvI gaye, pararUpane tyajI dIdhuM have zuM karavAnuM te prazna ja kayAM che! ' eka naTe vividha veza paherI bhajavAya teTalA nATaka bhajavyA. have nATaka pUruM thayuM te bAda paNa kaI pUche kharuM ke, "have kaye veza-kayuM nATaka bAkI che?" prazna:-bhale, kyo khela kare tema na pUchI zakAya. paNa nATaka karyA bAda zuM karaze, kayAM jaze, kayAM raheze? e te pUchI zakAya ne ! ame mokSa pAmelA-siddhanA AtmA viSe, "pharI e AtmA kayAre siddha thaze ?" ema na pUchIe paNa, kyAM rahe? kevI rIte rahe? tevA praznano te thAya ne ! javAbatevA prIne khuzIthI karo. ane tame nahIM kare to paNa huM tamArA taraphathI prazna mUkIne paNa samajAvyA vinA thaDe rahIza ! mAre to tamane "namo hati mohamAM AtmAna na pahoMce tya
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] | 419 sidhdhANuM" pada haiyAmAM evu te raTAvI devu che ke tame tamAruM ceDA kALanu nAma bhUlI jAva ane anata kALa sudhI je nAmathI tame ALakhAvAnA che. te tamArU nAJa sidhdha ? ane te ja " name te ja sidhdhANa'" pada tamArA dhoocchavAsa banI jAya ! siddhanA AtmA kayAM rahe che ? zuM kare che ? te prazna thAya paNa te khAya ke nahIM ? pIve ke nahIM ? ele ke nahI ? sUi jAya ke nahIM ? tevA prazna na thAya. kAraNa A badhA nATaka ApaNe bhajavI rahyA chIe. hajI jyAM sudhI jAgIe nahI...-kaSAceAthI bhAgIe nahI-saMsAra tyAgIe nahIM tyAM sudhI karavAnA bAkI che. paNa siddhanA AtmAe A tamAma nATakA bhajavI lIdhA che. vadhu spaSTa samajIe te anaMta kALa mATe saMsAranA nATakathI chUTA thai gayA che. mATe have temanI saMsAramAM rahIne-dehamAM rahIne karI zakAya tevI kei paNa sAMsArika ke dhArmika pravRtti khAkI nathI. eTale saMsArabhAva-parabhAvarUpa kei paNa pravRtti bAkI nathI. tethI te kare nahIM. ane zuddha svabhAvamAM vanarUpa pravRtti tA siddha thayA khAda paNa cAle che. kAraNu svabhAvamAM- AtmAnA peAtAnA bhAvamAM vavAnA kAya thI kRtakRtya thaI zakAtuM nathI. svabhAva tA paranA baLathI mukata thayA eTale vahyA ja karavAnA temAMthI aTakI zakAya ja nahIM. eTale tenAthI kRtakRtya thavAneA prazna ja kayAM che ? kRtya eTale karavA ceAgya ane kRta eTale thai gayela. karavA jevuM kA jenu thaI gayuM che te kRtakRtya che. saMsAramAM karavA ceAgya dhama ane karyuM ane temane thai gayA che mATe te kRtakRtya che. AvA dhRtakRtyane namavAthI-smaravAthIja pUrNa manAya.
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ mekSamAM paNa apUrNatA mAnanAra bhAgavata ane rAmAnujAcArya pade-pade khyAla rAkhaje ke jinazAsana jevI vAte anya sthAne maLavI muzkela che. mekSa mAnanAra paNa mekSamAM kaMI karavAnuM bAkI hoya che tema mAnI rahyA che. "bhAgavata' hIMdudharmane bahu UMce graMtha che. temAM paramAtmA rASabhadevanuM paNa varNana Ave che. jo ke AvuM varNana cheSabhadeva bhagavAnanuM jenazAstramAM Ave che tevuM nathI chatAM ya ciMtaka ane vicAraka te te vAMcatA temAMthI vyakata thatAM mekSamArganI mahAnatAne samajI zake che. bhAgavatamAM paNa zrI rASabhadevane izvaranA avatAra tarIke mAnyA te che ane temane e janma ahiMsAnA-mekSanA ja upadeza mATe che tema spaSTa kabUlyuM che. A badhI vigate sUkSma-nipakSapAta ane vivekadaSTithI vicArIe te ghaNuM ghaNuM jANavA maLe tema che. A graMthamAM pAMca prakAranI mukitanuM varNana Ave che. sAlokaya, sASTi, sAmIpya, sArUpya ane sAyujya kharekhara A mukata thayA bAda AtmAnI taratamatA ane kame kame vikAsa pAmatI dazAo gaNavela che. sAleya mukita-saMsAranA tamAma baMdhathI
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 4ra1 mukata thayA bAda AtmA brahmaleAkamAM jAya che teja sAtheAkaya mukita che. tyArabAda te AtmA IzvavaranA samasta azva ne bhogavavAvALA ane che A muktine sASTi mukita kahevAya che. pachI te AtmA je sAkSAt brahma-izvara kahevAmAM Ave che tenI ati samIpa Ave che te sAmIpya mukita. pachI te AtmA brahmanA anya guNAnI sAthe samAnatA prApta kare che mATe tene sArUpya mukita kahevAya che. ane chelle brahmanA zarIramAM praveza karI brahmanI sAthe ekatA prApta kare che Ane sAyujya mukti kahevAmAM Ave che. Ama sa'sAranA baMdhanAmAMthI mukata thayA bAda paNa A kramane anusaranArAe AtmAmAM taphAvata svIkAre che. keTalAka vaiSNava danA ane khAsa karIne kitamAne puSTa karatA rAmAnuja saMpradAya A matanA che. jo ke sAlAkaya mukti thayA bAda tene kadI brahmaleAkamAMthI pAchuM AvavAnu nathI te nakkI che. paNu mukata thayA bAda paNa tenI avasthAomAM vikAsa mAnave ucita nathI. A mAnyatAnu sayukitaka khaMDana paNa ghaNI rIte thaI zake che. paraMtu ahIM keTale vistAra karavA ! e rAmAnuja vagere vaiSNavIya darzananI khAsa bIjI vicAraNIya vAta e che ke teo mukata thayA bAda brahmanA zarIramAM pravezIne tenI sAthe ekatA sAdhyA bAda paNu
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422 ] [ zrI siddhapada te jIvAtmA tyAM brahmanI-paramAtmAnI bhakti kare che tema mAne che. A vAta bhejamAM Utare kevI rIte? bhakita e sAdhya nathI sAdhana che. jIva baddhadazAmAM bhakita keLavI zake paNa te bhakita dvArA mukta thAya che ane tyAM paNa e bhakata kare ! je bhakita ja eka Adarza dhyeya hoya te saMsArika dazAne vakhoDIne-cheDIne mekSamAM javAnI kazI ja AvazyakatA nathI. AthI rAmAnuja vagerenA mate mukita sAdhanAmaya bane che. sAdhyarUpa nathI. tethI ja samajavuM ke jyAM sAdhakane sAdhanA karavAnI hoya tyAM apUrNatA hoya hoya ne hAya ja ! ApaNe "name siddhANaMthI AvA siddhone namaskAra nathI karatA; paNa jeo kRtakRtya che. jene have dharmanI kaI sAdhanA bAkI nathI te ja niSkritArtha-kRtakRtya kahevAya ane teone ja ApaNe namaskAra karIe chIe. "name siMddhA no A artha khUba sUkSamatAthI vicAraze te AMzika rIte sarva saMvaranA chelle samaye paNa ghaTI zake che. kAraNa ke te vakhate AtmA sarvakarmothI mukta thaI gayela che-paripUrNa thaI gaye che tene keI sAdhanA bAkI rahI nathI. eTale eka rIte ahIM saMsAramAM rahelA ja AtmAmAM A artha ghaTI gayA. * sarva saMvaranA chelle samaye paNa vyAkhyA ghaTamAna thAya che. " zuddha nizcayanayanI dRSTie te ahIMthI kamane kSaya thAya te ja samaye AtmA mekSe pahoMce che. paNa vyavahAranI apekSAe ahIMthI sarva karma rahita thayA pachInA samaye mese
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] | 423 pahoMce che. eTale te artha ahIM eka samaya pahelAM ghaTI jAya. praznaH--nA ghaTe. kemake te AtmAne paNa ahIMthI lokAgre javAnuM te bAkI ja che ne ! javAba -tamArI vAta sAcI che ke mekSarUpa Atmapayoya to pragaTI ja game che. have mekSarUpa sthAne pahoMcavAnuM bAkI che. zAstramAM mokSanA ya baMne artho karyA che. eka sthAnaAzrita ane bIjo paryAya Azrita. eTale mekSarUpa AtmaparyAya te ahIM pedA thaI gaye. mAtra sthAnarUpa mekSe pahoMcavAnuM bAkI kahevAya. kRtakRtyatA AtmaparyAyarUpa ja gaNAya. tethI sthAnarUpe mokSa prApta tha bAkI hovA chatAM ya bhAvarUpa-AtmaparyAyarU5 mekSa te prApta thaI ja gaye mATe te kRtakRtya che. vaLI, sarva karmonA saMgathI rahita thayA bAda AtmA mekSamAM jAya che. te gati koI karmanA bAkI rahevAnA kAraNathI nathI thatI paNa eka AtmasvabhAvarUpe thAya che te gatinA kAraNe ApaNe vakhate vicArIzuM. atyArane mukhya vicAra to siddhano AtmA kRtakRtyaniSkitArtha che. jene have kazuM ja karavAnuM bAkI nathI rahyuM tevA siddhonI vicAraNAne che. nAma siddhANaM' padanA trIjA arthane ja ApaNe vicAra karI zakyA chIe. hajI bIjA traNa artho vicAravAnA che. jinezvara bhagavAnanA zAsanamAM agAdha jJAna che. zrutasamudra kharekhara sAmAnya buddhithI pAra na karI zakAya
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424] [ zrI siddhapada teve che. AvuM bahumAna arthanI ATalI vizALatA ane gaMbhIratA joyA pachI thayA vinA rahe nahIM. zAsazravaNane A paNa eka hetu che. ApaNe tamAma hetuo siddha karavA che. mATe utAvaLa karavAnI nathI. have "name siddhANuM" e padane cothe ardha vicArIzuM. A vicAra ApaNe khUba UMDANa ane vigatenI chaNAvaTapUrvaka karyo che. sAcI kRtakRtyatAnA mAlika anaMta. siddha bhagavAnanI tulanA jagatanA keI padArtha tathA kaI sAthe thaI zake tema nathI. AvuM advitIya pada manamAM vasI jAya mATe ja ApaNe prayatna che. '
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ salAha * PANDEO jesh #jhajhajhajhajhajhajhajhajhaaas " nAme siddhANaM' padano caturtha tha vara " zrI paMcamAMga bhagavatIjI sUtranA TIkAkAraabhayadevasUri ma. gaNadhara bhagavaMte karela paMcaparameSirUpa maMgalanA bIja pada "name siddhANuM"ne artha karatAM pharamAve che ke " vidhUjha ziAse mAMgalya ca (pANinIya dhAtupATha 89) "Iti vecanA" sedhati sma zAsitAreDabhUvanuM mAMgalyarUpatAM ca anubhavati smRti siddhAH" SidhU" evA dhAtu parathI siddha zabdanI siddhi kare che. "SidhU' dhAtune artha thAya che. zAstra ane mAMgalya paNa teoe bhUtakALadhaka "sma" ne pravega karIne vyutpatti karI che. tethI e artha thAya che ke jeo zAsana karanArA thaI gayA che-jeoe mAMgalyarUpatAne anubhava karI lIdho che te siddho. ahIM TIkAkAra maharSie A ceAthe artha ghaTAvatA bhUtakALane prayoga karyo che te ghaNuM ja sUcaka che. prathama arthamAM zAsana karanArA thayA hatA ema kahyuM che. prathama vicAra te e karavAne che ke zAsana eTale zuM? zAsana eTale pravacana-upadeza AjJA ke zAstra paNa
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 ] [ zrI siddhapadma zAstra A dunyavI ke bhautika sAmagrI mATenu zAsana nahI. ahitathI cheDAve ane hitanI sAthe joDAve tevI je AjJA ke upadeza te ja zAsana. eTale ja zAsana. ane zAstrakAre zAstra zabdanI vyutpatti karatAM jaNAve che ke....... " zAsanAt trANa zakatezra, budhai: zAstra' nirucyate......." zAstra pAse e cIja avazya hAya. zAsana eTale kevI rIte vartavu' te ane trANu eTale kevI rIte rakSaNa thAya te. arthAt zAstra mAtra AjJA karIne haTI janAra nathI paNa durgatimAMthI bacAvanAra che. durgati mAtra tiya ca ane naraka ja zuM kAma samajavI ? kharekhara duSkRta tA kaSAya ane viSayanI AdhInatA ja che ane sadAkALa mATe ApaNe viSaya kAyarUpa dugatimAMthI bacavA ja badhA prayatna karIe chIe. zAsra vAstavika zAsra AvI durgAtimAMthI bacAve tene ja kahevAya. Ama zAsananuM phala zuM e teA samajyA paNa zAsana eTale zAsranA upadeza. upadezanA viSaya game teve bhavya hAya paNa Akhare upadeza eTale eka zabdane ja samudAyane ? upadezarUpa zabdonA samudAya uccAraNa vinA pedA thAya kevI rIte ? uccAraNa jIbha, tAlu, hAThanA prayatna vinA jIva kevI rIte karI zake ? ane jIbha, hATha vigere upAMgA mukha vinA hAya kevI rIte? ane mukha zarIra vinA kevI rIte hAya ? Ama siddha nakakI thAya che ke zAstrakaranAra, upadeza karanAra zarIradhArI ja hAya ane siddhone zarIra teA che ja nahIM. tethI zAsana karanAra te siddha avasthAmAM banI ja na zake. AgaLa ApaNe e paNa vicArI ja gayA chIe ke siddho kRtakRtya che eTale have teza upadezadAnamAMthI paNa mukata che.
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [4ra7 pra-te pachI siddhone upakAra che? siddha banI gayAne phAyade che ? javAba -temane upakAra te varNavI na zakAya te che. upadeza ApavA karatAM paNa apekSAe je mATe upadeza apAya che tevA banavuM te ja vadhAre mahatvapUrNa nathI ? tIrthakara bhagavaMtano upadeza paNa mekSa mATe ja che ne ? mokSAvasthAne prApta karavI te ja upadezanI sArthakatA che. eTale kaho ke tIrthakare te (tIrthakara avasthAmAM) mAtra mekSano upadeza ApanArA che mekSamaya nathI jyAre siddho te mokSa svarUpa ja che. AthI teo upakArI te kharA ja. temanA upakAranI vadhu vicAraNu AgaLa paNa thaze. ahIM te eTaluM jANI le ke siddho bhale upadezadAtA nathI paNa upadezadAtAnA ane upadezadAnanA sAcA AdhAra che. keI paNa mAlanI upagitA-anivAryatA batAvanAra karatAM tenA kharIdanAranI ja mahattA che kAraNa te ja upadezanuM phala che. upadezadAtA te tIrthakara banI zake paNa upadeza te siddhonA nimitte ja grahaNa thAya. eTale temanI upakAratA to che ja tethI siddha thavAne mATe phAyado che ja upadezanI saMpUrNa sArthakatA... paraMtu bhavyAtmAone upadezadAna dvArA zAsana pamADavAnuM kArya te tIrthakare ja karI zake. AthI ja abhayakumAra jevA buddhinidhAna zAstra niSNAta TIkAkAra pU. abhayadevasUri ma. vartamAnakAlaparaka artha na karatAM bhUtakAlaparaka artha kare che. zAsana karanAra thayA hatA te siddho. ApaNe samajavuM ja paDe che ke A artha samasta siddhomAM lAgu paDatuM nathI paNa je AtmAo tIkara
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428] [ zrI siddhapada banIne siddha thayA che temane ja lAgu paDe che. kAraNa ke tIrthanI sthApanA dvArA zAsana karIne teo paNa siddha ja thAya che. - A ja A arthanI vizeSatA che. koI evI zaMkA kare ke badhA ja siddhomAM A artha kema ghaTe nahIM ? ane badhA ja siddhomAM e na ghaTate hoya te te artha kevI rIte kahevAya? te A zaMkA peTI samajavI. ApaNe kaMI "zAsana karanAra thaI gayA te siddha" A arthane siddhanA lakSaNarUpa nathI mA je padArthanuM je lakSaNa hoya te temAM na ghaTe te deSa kahevAya. zabdanI vyutpatti thatA badhA ja artho lakSyabhUta tamAma padArthomAM ghaTe tevI kaI jarUra nathI mATe badhA siddhomAM artha ghaTADavAne Agraha na rAkhave. paNa arihaMta padane anubhava karIne mokSa pAmela siddhomAM ja artha ghaTADave. prazna -gaNadhara bhagavaMte to sUtrathI zAstranI racanA karanArA hoya che ane bIjA munio paNa bhavyAtmAne upadeza ApIne ja mokSe jAya che te teo paNa zAsana kara. nArA thayA hatA ema kema na kahevAya? ane badhA ja AvI rIte zAsana karanArA thAya te samasta siddhomAM e artha kema na ghaTe ? - javAba gaNadhara bhagavaMte sUtrathI AgamanA racanAra kharA tethI sUtrAtmaka Agamana teo kartA kahevAya. paNa zAsana karanAranuM zAsakapaNuM tyAre ja sArthaka thAya ke ' jyAre zAsakanI AjJAnuM pAlana thAya. have vicAre ke
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 429 jyAre sUtrenuM pAlana thAya tyAre tenA arthathI ke zabdathI ? eka zabda zAsana kare kevI rIte ? zAsana eTale AjJAnuM pAlana to te arthathI ja thAya mATe dvAdazAMgInA kartA paNa zAsanakartA te na ja kahevAya. vaLI tame vicAre ke bhagavAnanA pharamAvela zAsana dvArA paNa gaNudhare zAsana to kare ja che ne ? ane munie paNa zAsana te calAve ja che ne ? te teo kema zAsanakartA nahi? zAsaka" te enuM nAma kahevAya ke je sarvopari hoya. jenA koI upari hoya ke je koInI AjJAnusAra kArya karatA hoya te zAsana karanAra nahIM, paNa zAsana pAlana karanAra kahevAya. gaNadhara bhagavaMte ke muni bhagavaMto zAsananA pAlanAra, pAlana karAvanAra, aneka AtmAone zAsana pahoMcADanAra, lAMbA kALa sudhI TakAvI prabhAvanA karanAra bane paNa zAsanakartA te na ja kahevAya. zAsanakartA te tItha kare ja che.' - vaLI siddha thanAra dareka AtmAo upadeza Ape ja te ekAMte paNa kayAM che? aMtakRt kevalI eTale kevalajJAna pAme ane tarata ja AyuSya pUrNa karI mokSe jAya teo kyAM upadeza de che? marudevA mAtA hAthI para ja kevalajJAna pAmyA ane tyAM rahyA-rahyA ja mukta thaI gayA. audakajInA ziSya ghANImAM pIlAtA ja hatA tyAM kevalajJAna pedA thayuM ane AyuSyane kSaya karI mokSe gayA. eTale siddha thanArA badhA ja AtmAo upadeza Ape ja tevo niyama che ja nahi. evuM nahi vicAratA ke e te AyuSya ochuM hatuM
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 ] [ zrI siddhapa eTale upadeza na Apyo. bAkI jenu AyuSya lAMbu hoya te to upadeza Ape ja. kAraNa ke asAccA kevalIe lAMbA AyuSyavALA hAvA chatAM ya upadeza ApatA nathI. asuccA eTale zu e nahI' samajatA hA. suggA eTale vA arthAt sAMbhaLIne ane asuggA eTale azrutvA guru AdinA mukhethI upadeza sAMbhaLyA vagara je kevalajJAnI thAya che te AyuSya game teTaluM lAMbu hoya chatAM ya upadeza ApatA nathI. tethI badhA siddhomAM upadeza ApanAra hatA tevA atha paNa ghaTatA nathI teA zAsana karanAra hatA ' tevA atha tA kevI rIte ghaTI zake ? mATe jee arihaMta thaine siddha thayA che tenAmAM ja A a ghaTADaveA. ' C TIkAkAra mahiSa e ahIM vyutpatti karatAM * Si zAtre mAMgalye ca' ema atha karatA siddhonA artha 'maMgalarUpatAnA anubhava jeNe karyAM che te' ema karyo che. A a vicArIzuM eTale spaSTa samajAi jaze ke prathamanA zAsana karanArA hatA te siddho....' tevA atha paNa arihaMta mATe ja hatA. kAraNa ke cattAra ma'galamU' e gAthAmAM 'siddhA magala" Ave che eTale vartamAnakALamAM paNa siddho te maMgala ja che. teA pachI TIkAkAre maMgalatAnA anubhava karyAM hatA teo....' evA bhUtakALaparaka atha zA mATe karyA ? ( zuM siddho va mAnakALamAM maMgalatAno anubhava nathI karatA ? svabhAvanI paripU tAthI vadhIne koi maMgala che kharU` ?
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 431 paNa ahIM bhUtakALaparaka artha karIne temaNe sUcavyuM che ke vizaddha svabhAvarUpa maMgalanI ahI vivekSA nathI karavAnI paNa ahIM te tIrthakara bhagavaMtemAM kevalI thayA bAda je prabhAvakatA hoya che te rUpe maMgalA levAnI che. paramAtmA vihAramAM hoya tyAre iti upadravadurmikSa vagere seMkaDe kaze dUra jAya che. svarASTra ke pararASTrane bhaya upajatuM nathI. temanA sAnidhyamAtrathI anya AtmAemAM gajabanuM parivartana sarjAya che. AvI mahAna puNyAinA anubhavarUpa mAMgalya levAnuM che. keTalAya AtmAone prabhAva mAtrathI palALI nAMkhanAra utkRSTa puNyodayarUpa maMgalatA teo sivAya anya koImAM nathI. A mATe TIkAkAra maharSie baMne arthomAM, bhUtakALa parakatA rAkhI che. Ama A cothA artha dvArA ApaNe siddhone namaskAra karyo che. tIrthaMkara paramAtmA siddhigati pAme che eTale "namo siddhANaM' padamAM Ave che. chatAM ya amuka kALa sudhI te teonA ja nAmathI zAsana cAle che. jema tIrthaMkara paramAtmA mahAvIre svadehe zAsana te 30 varSa ja karyuM, paNa temanI hayAti bAda vIza hajAra navase ane sIttera varSa sudhI temanuM zAsana cAlavAnuM. eTale vadhu samaya te tamanA pitAnA zAsanamAM paNa teo siddhaparyAyarUpe je rahevAnA ane tethI bhUtakALemAM zAsana karanAra hatA te artha temanI siddha avasthAmAM ghaTADo jarUrI che jethI spaSTa samajAya che ke teo vartamAnakALamAM siddharUpe havA
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 ] [ zrI siddhapada chatAM ya temanuM zAsana cAle tyAM sudhI temanI mukhyarUpe te tIrthakara tarIke ja ArAdhanA thavAnI. have ApaNe te upakArInI upakAramayatAne khyAla karavAnuM che. teo te "zAsana karanAra thaI gayA" paNa ApaNu para temanuM zAsana che ke mohanuM zAsana che? je AtmA para tIrthakarenuM zAsana hoya tenA para mohanuM zAsana heAya kharUM ? eka guphAmAM be siMha na hoya. eka dezamAM be rAjA na hoya tema bhagavAnanuM zAsana hoya tyAM mohanuM zAsana na hoya ! ane mohanuM zAsana hoya te samajavAnuM ke ahIM paramAtmAnA zAsanane praveza thaye ja nathI. AtmAne jAgRta kare, ghera nidrAmAMthI uThADe ane pUche ke tuM kone zAsanamAM che? mohanA zAsananI lIlA AzcaryakArI hoya che. ane tyAM sudhI te te dharmanI pAse javA ja na de. temAM ya tIrthaMkara paramAtmAnA zAsana sudhI te AvavA ja na de. kadAcit koI AtmA joradAra purUSArtha kare ane paramAtmA tIrthakaranA zAsana sudhI pahoMce te ya bahAranA vyavahAra mAMthI te moha, pitAnI sattA ochI kare paNuM aMdarathI te pitAnuM sAmrAjya keme ya cheDe nahIM. eTale pAko vicAra...pAkI parIkSA karI jeje. bahArathI jinanuM zAsana dekhAtuM haze; paNa aMtara AtmA para mohanuM zAsana caDI nathI beThuMne! te bArIkAIthI tapAsajo. aMtaramAMthI anaMta kAla mATe mohanuM zAsana cAlI jAya mATe ja AvA bhagavatIjI jevA parama maMgala sUtranuM
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [433 zravaNa karavAnuM che. hajI bhagavatIjI sUtranA prathama sUtrane vAMcavAnI vAra che. cAra jJAnanA dhaNI, gaNadhara sudharmAsvAmIjI 14 pUrvanA sArabhUta navakAra mahAmaMtranuM maMgala kare che. A maDAmaMtranA bIjA pada "namo siddhANaM'ne cothe cartha ahIM pUro thAya che. tame paNa cAra purUSArthamAM pradhAna mokSapurUSArthane jIvanamAM AdarIne cAra gatirUpa saMsArano nAza kare........................have pachI paMcamI gati meLavavA pAMcamA arthanI vicAraNuM karIzuM. "
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ "nameA siddhANuM"nA paMcama atha zrI paMcamAMga bhagavatIjI sUtramAM gaNadhara sudharmAMsvAmIe karela namaskAra mahAmaMtrarUpa maMgala cAlI rahyuM che temAM 'namo ariha'tANu" padmanI vivecanA thai gaI. navakAra maMtrarUpa mahAzrataskandhAntagata 'namo siddhANuM" padanA vividha arthA navAMgI TIkAkAra pU. abhayadevasUrI ma. karI rahyA che. A arthAnuM gAMbhIya eTaluM adhu che ke hajI ApaNe tenA vivecanathI AgaLa vadhI zakayA nathI. C , ApaNe atyAra sudhI kula cAra ak * namo siddhANu padanA vicAryA temAM sauthI pahelA nirUktA hatA. bAkInA traNa cegarUDha artho hatA. have je be arthA pU. A. deva abhayadevasUrI ma. khatAvI rahyA che mAtra rUDhaya ja che. prathama rUDhA batAvatAM TIkAkAra mahiSa pharamAve che ke 'athavA siddhAH--nityAH ' * apa vasAna sthitikatvAt' arthAt siddho eTale nitya matalakha anaMta sthitivALA, TIkAkAranA apavasAna zabdane sAMbhaLe che tyAre samaja nathI paDatIne ! paNa jarA vicAra; 'avasAna' zabdane teA tame sAMbhaLye che ne ? Ane ate khakhara che ne ? phalANA zrImaMta mahAzayanu avasAna ' thayuM. ' "
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 435 vivecana avasAnano artha thayo maraNa; aMta ke nAza jainazAsananI dRSTie junA paryAyane tyAga ane navA payoganI utpatti. Aja avasAna zanI AgaLa "a" ane "pari lAgyA che temAM pari eTale cAre taraphathI ane "a" eTale nahIM cAre taraphathI jene nAza nathI tevI sthitivALA hovAthI ATalA lAMbA arthane kahevA mATe saMskRtamAM "aparyavasAna sthitikatvAtR' eTaluM bolIe te cAle. sidhdhano artha te ahIM nitya ja karavAno che. paNa sidhdho nitya kema che? te praznano javAba hetu ApIne jaNAvavAmAM Avyo che ke aparyAvasAnasthitikatvAta tame ATalI ATalI zAstrIya vAto sAMbhaLyA bAda DuM te have samajatA thayA haze ne? jarA vicAra karo te prazna thaze ke jainazAsananI daSTie te AtmA dharmAstikAya-adharmAstikAya-AkAza-pudagala ane kALane judA gaNIe te kALa, A chae dravya nitya ja che. pachI sidhdhane AtmA paNa AtmA che to tene nitya kahevAnI jarUra ja gI? padArtha mAtra nitya to che ja, paNa ahIM e vAtane lAse karavA mATe ja TIkAkAre hetu mukyo che "aparyavasAna-sthitikatvAta' e sIdhuM sidhdhanA AtmAnuM vizepaNa nathI samajavAnuM paNa sidhatvarUpa paryAya dvArA AtmAnuM vizeSaNa samajavAnuM che. AtmAthI mAMDIne kAla sudhInA dravyo nitya che te dravyanA dhrauvyAMzanI apekSAe jayAre TIkAkAra ahIM sidhdhanA AtmAne nitya batAvavA mAMge che te AtmAnA Atma dravyanA dhrauvyapaNAne laIne ja nahIM paNa
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436] [zrI sidhdhapa sidhdhatvarUpa paryAyanI ana Mta sthiti heAvAne kAraNe, zAstrIya dRSTie cAra prakAranA paryAyeA hoya che. padArthanA cAra prakAranA paryAya (1) sAdi, sa+pavasAna (zarUAta che ane aMta che) (2) anAdi, sarpa vasAna (zarUAta nathI ane aMta che) (3) anAdi, apaOvasAna (zarUAta nathI ane aMta nathI) (4) sAdi, apavasAna ( zarUAta che ane aMta nathI ) AtmAnA manuSya-deva-nAraka Aphri paryAyAnI zarUAta che-ADhi che ane tene aMta paNa che mATe tene 'sAdi sapa vasAna' kahevAya. pudgalanA je zabdarUpa paryAya utpanna thAya che te ane pudgalanA vividha dravya sAthe sabaMdha thAya che; te zabda' ane adharUpa paryAyanI zarUAta teA che paNa tenA aMta AvI jAya che mATe AvA paryAya sAdi sapa vasAna sthitivALA kahevAya. paNa AtmAnA bhavyatva pariNAma evA che ke jenI zarUAta nathI chatAMya tenA aMta che kAraNa ke meAkSamAM gayA khAdya te bhavyatvarUpa pariNAmanA nAza thaI jAya che. AthI ja sidhdhanA AtmAne Aja bhagavatI sUtramAM nAbhavA--nAa bhavvA' kahyA che arthAt sidhdhanA AtmAne bhavya paNa na kahI zakAya ane alabhya paNa na kahI zakAya. bhavya tA mAkSamAM javAne cAgya heAya te ja kahevAya. mAkSamAM gayA bAda meAkSamAM (
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 437 [ vivecana javAnI cAgyatA rahI na kahevAya. adhurA vRkSarUpe thaI gayA. bAda vRkSamAM have vRkSarUpe UgavAnI cAgyatA na kahevAya. beTarIne pAvara saLagAve te pahelAM tenAmAM prakAza pedA karavAnI cAgyatA hatI eka vakhata saLagI gayA bAda have temAM saLagavAnI ceAgyatA rahI na kahevAya. te ceAgyatA pUrNa thaI gaI tethI te paryAyanA nAza thayA. Ama bhavyatva paryAya 'anAdi sapa vasAna' sthitivALA paryAya thayA. jayAre abhavyarUpa paryAya AtmAne evA che ke enI Adi nathI ane aMta paNa nathI. A paryAyane ApaNe anAdi apaya vasAna sthitivALA ja mAnavA paDaze. have eka ja bhaMga khAkI rahayA ane te sArdi-apa vasAna sthitivALA paryAya. siddhatvanI Adi che paNa tenA aMta nathI. AtmA saMsAramAM hAya che tyAre devaparyAyane cheDI manuSyaparyAya grahaNa kare. manuSyaparyAyane tyAgI pazu paryAyane dhAraNa kare paNa siddha thayA bAda te AvA kAIpaNa paryAyane dhAraNa kare nahIM paNa siddha paryAya ja kAyama rahe. anaMta-kALa sudhI rahevAne. ApaNe kaI pelA yA. naMdajInI mAphka ke vai[zaka gezALAnI mAphka AtmAne siddha thayA bAda pAchA AvavAnu mAnatA nathI. emanA matanI te khUba samATeAcanA AgaLa karI gayA chIe; yAda che ne? te mithyAvAdinA mate siddha eka 'sAdi-savasAna' sthitivALA paryAya anavAne jayAre jainazAsananI ane bIjA ghaNAM A danakArAnI draSTIe siddhaavasthA sATThi-apa vasAna sthitivALI che. A vazeSatA khatAvavA mATe ja TIkAkAra mahArAja siddhA: nityAH" kahyA khada 'apavasAnasthitikattvA'
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438] zrI sidhapada e hetu mUke che. je siddhanA AtmAnuM ja nityatva siddha karavuM heta te amUrta vAtuM ke A bIje kaI paNa hetu ApI zakata! paNa te kaI hetu na ApatAM "aparyavasAnasthitikAtuM hetu ApyuM che te khUba ja IrAdApUrvaka Apela che. teo siddhatvarUpa sAdi-aparyavasAna paryAyane nitya siddha karIne te dvArA sidhdhanA AtmAne nitya kahevA mAMge che. kAraNa ApaNe tyAM abhedanayanA mate dravya ane paryAyano abheda che. siddhatvaparyAnuM nimitta kAraNa zuM ? ahIM eka vAta vicAravAnI che. siddhatvarUpa paryAyanI Adi che. Adi eTale zarUAta-utpatti. jenI utpatti heya tenA ochAmAM ochA be kAraNe havA ja joIe. (1) upAdAna kAraNa. (2) nimitta kAraNa siddhatvarUpa paryAyapaNe AtmA ja pariName che. mATe te sidadhatvarUpa paryAya mATe upAdAna kAraNa te AtmA ja che. jema mATImAMthI ghaDo bane che tyAre mATI ja ghaDArUpe pariName che. mATe teja pariNAmI kAraNa che. paNa ghaDe banAvavA mATe mATIrUpa pAriNamika kAraNa uparAMta daMDa, kuMbhAra Adinimitta kAraNanI paNa jarUra paDe che te AtmAnA sidhatvarUpa paryAyanI utpatti mATe nimittA kAraNa keNa? tame kaheze kamane kSaya temAM nimita che paNa kyA karmanA kSayathI siddhatvarUpa paryAya prApta thayela che? zuM kAnAvaraNIyanA kSaya dvArA, darzanAvaraNaya karmanA kSaya dvArA, vedanIya karmanA kSaya dvArA, mehanIya karmanA kSaya dvArA AyuSya karmanA kSaya dvArA,
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana. T4399 nAma karmanA kSaya dvArA, gotra karmanA kSaya dvArA; ke aMtarAya kamanA kSaya dvArA ? zAstramAM te jaNAvyuM che ke jJAnAvaraNayanA kSaya dvArA kevalajJAna pedA thAya. darzanAvaraNIyanA kSaya dvArA kevaladarzana pedA thAya thAya. vedanIyakarmanA kSaya dvArA avyAbAdha sukha siddhone pedA thAya nAma karmanA kSaya dvArA arUpIpaNuM pedA thAya. gotrakarmanA kSaya dvArA agurulaghupaNuM prApta thAya. aMtarAyakarmanA kSaya dvArA anaMta dAnAdrilabdhi pedA thAya. tyAre vicAra thAya che ke siddhatvarUpa paryAya AtmAne kevI rIte prApta thaye? zAstra ghaNuM che eka ja zAstra vAMcavAthI pAra na Ave. mahApurUSe pharamAve che ke AcAryomAM gItArthatA mAtra na cAle. tenAmAM bahuzrutatA paNa hevI joIe. aneka zAstranuM avagAhana karavuM jarUrI che. keTalIyavAra ApaNane mukhya zAstro vAMcavAthI je cIja prApta thatI nathI-samajAtI nathI te prakaraNa graMtha vAMcavAthI paNa prApta thAya che ane hajAro prakaraNa graMtha vAMcavAthI je nathI maLatuM te Akara graMtha mahAna graMtha vAMcavAthI prApta thAya che. vizeSa Avazyaka bhASyakatattvArthanI siddhasenIyA TIkA, syAdavAda ratnAkara vagere AkaragraMtho kahevAya. Akara aTale khANa, khANamAMthI khodatAM AvaDe to khedI zakAya nahIM te ALasu ane edI jAtane khANa hovA chatAM ya kaMI prApti na thAya. tatvArtha sUtranI TIkAmAM kahyuM che ke siddhatvarUpa paryAya ATheya karmanA kSayathI pedA thAya che. eTale eka rIte kahIe to kevalajJAna-kevaladarzana rU5 guNo mATe te eka eka kaI karmano kSaya nimittarUpa paDe che. jyAre sidhatvarUpa paryAya eka ja che. paNa temAM ATheya karmano kSaya nimitta che !
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ [zrI sidhdhapa tArkikAne karavA hoya te AnI upara paNa khUba prazno karI zake che ane te badhAnA javAba che. paNa tamane kayAM eTalA UMDA utAravA ? paNa dhyAnamAM rAkhajo ke tame jyAM sudhI tattvamAM .UMDA utaraze! nahi tyA sudhI mithyAtvanA bhUMDA bhUtathI chuTAze nahi. anadinA karma kuDAthI mukata thavAze nahIM, ane enAthI mukata nahIM thavAya tyAM sudhI rUDAM mAkSanAM sukha maLaze nahIM. sidhdha ja sidhdha thAya ke asid sidhdha thAya 4405 siddhatvarUpa paryAyanI Adi che ane te koI eka karmanA kSayathI nahIM paNa ATheya karmAMnA kSayathI ja utpanna thAya che paNa zAstramAM kahyuM che 'sidhdhaphsa niSpata jIvanAya++' je sidhdha hAya che te ja sidhdhapaNAne pAme che. A vacananI apekSA na samajIe teA geATALA thAya. A vacana nizcayanayanu vacana che, nizcayanayanu kahevu che ke asidhdha sidhdha thatA nathI. sidhdha ja sidhdha thAya che. nizcayanayanI peAtAnA matanA samana mATe dalIla Ape che ke jo asidhdha sidhdha thai zake tema hAya to jaDa pudgala paNa kema sidhdha thatA nathI ? AtmA ja kema sidhdha thAya che? AtmA ja sidhdha thAya che pudgala nahIM. te ja batAve che ke te sidhdha hatA mATe ja sidhdha thayA, A nizcayanaya ( matavAdI )ne vyavahAranaya (matavAdI) pUche che ke e AtmA sidhdha ja hatA te pachI sidhdha thayA ema kaheA che zuM karavA ? je anAdi bhUtakALathI che ja atyAre paNa che ja. te thayA tema kheAlavuM ja paraspara virUdhdha che. ke te Atma! mAkSamAM gayA pahelAM asidhdha hate. ane sarva karmane! kSaya karIne sidhdha thayA !" jo te saMsArI avasthAmAM ja sidhdha hatA te teNe karmane! kSaya
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana] [441 karIne navuM zuM karyu? zA mATe kane kSaya karyAM.? karmanA kSaya karyA vinA te sidhdha kema na thayA? prazna :- amane te baMne vAta sAcA jevI ja lAge che paNa amAre zu mAnavuM? kayA nayanI vAta mAnavI? javAma ;- khasa, ATaluM sAMbhaLyA khAdya paNa A dazA ? koIpaNa eka ja nayanI vAta sAcI lAge te kAcA paNa badhAM ja nacanI vAta sarakhI gAThavaNu pUrvaka sAcI lAge te ja sAcA. A vAtane eka dRSTAMtathI samajo. ' rUpiyA cAMdInA che paNa e mAtra cAMdInA TukaDA ja che ke temAM koi vizeSatA che? cAMdInA TukaDAne rUpiyA tarIke bajAramAM sidhdhA vaTAvI na zakAya. paNa jo cAMdInA TukaDA para sarakAranI maheAra hoya te laIne bajAramAM jAva tA dAMtaNavALAnA chekare ya tamane mAla Ape ! tyAre mele rUpiyA kAne kahevA cAMdInA TukaDAne ke upara mArelI maheArane?zciyanayanA mate kiMmata cAMdanI che te cAMdIne ja rUpiyA-dhana mAne che jayAre vyavahAranaya tA mAtra maheArane ja rUpiyA kahe che tene ja dhana kahe che. te kahe che jo cAMdI dhana hoya tA mahAra vinA jAvane bajAramAM koi TATa cIja Apaze nahIM. nizcayanaya kahe che mahArathI ja cAlI jatu hAya tA maheArathI ja rUpiyA hoya teA kalAinI upara mahAra mArA ne cA~dInI zI jarUra che ? mahAra kharAbara hAya paNa vepArIne vahema paDe ke cAMdI nathI halakI dhAtu che te tarata cuMbakane aDADIne parIkSA kare che. cAMdI hAya teA cAMTe nahI' ane lAdyA jevI halakI dhAtuo hoya teA
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42. [zrI sidhdhapada tarata ja coMTI jAya mahera hovA chatAM ya e rUpiye cAle nahIM eTale sAce rUpiye e mAtra mahora nathI ane mAtra cAMdI paNa nathI paNa cAMdInA TukaDA paranI mahora eja sAce rUpiyA che. A prazna : paNa, mahArAja sAheba. hamaNAM te kAgaLa para mahora mArIne rUpiyA cAle che ne ! javAba : cAle, je dezanI dazAbhikhArI jevI hoya tene evuM paNa calAvavuM paDe kharo kAyado te pahelAM hatuM ke jeTalA rUpiyAnI noTa sarakAra bahAra pADe teTaluM sarakAranI pAse senuM ke cAMdI joIe! jeTalI kIMmatanI noTa bahAra paDe teTaluM sonuM ke cAMdI sarakAra pAse na hoya to te sarakAra devALIyaNa sarakAra kahevAya. eTale kahe neTa rUpiyAnI mahorarUpe tyAre cAle jyAre tenA jeTale cAMdIne ke sonAno TukaDe kayAM ya jaLavA hoya? A tame vadhAre sudharelA thayA paNa rUpiyA bhegA karavAno meha ocho na thaye paNa rUpiyAno bhAra upADavAnI zakita ochI thaI eTale sonAcAMdInAM badale kAgaLIyAne Azaro lIdho. paNa A keI navI vAta nathI. noTa na hatI e jamAnAmAMya huMDIye cAlatI hatI. A navA jamAnAnI sarakAranI huMDI che. pahelAM cAMdInAM rUpiyA upara mahora rahetI have tame mahora kAgaLa upara rAkhe ane cAMdI ke senuM sarakAranI tijorImAM rAkhyA. paNa jyAM sudhI cAMdI ke sonuM ane mahora na hoya tyAM sudhI tenI kimata rUpiyA tarIkenI thAya nahIM tenAthI vyavahAra cale nahIM. Ama nizcayanaya kahe che ke sidhdha ja sidhdha thAya ane vahAranaya kahe asidhdha ja sidhdha thAya. baMnenI dalIlone
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ [443 vivecana mAnI ApaNe syAdavAdapUrvaka kahevAnuM tamArI baMnenI vAta sAcI ane baMnenI vAta khoTI, nizcayanaya kahe sidhdha ja siddha thAya tyAM sudhI sAco paNa te artha e have joIe ke jenAmAM sidhdhatvaparyAya hoya te AtmA ja sidha thAya eTaluM ja kahe te nizcayanaya sAce. paNa kahe ke AmAM ATha karmathI mukata che ane tene sidhdhano paryAya pedA karavA mATe kazuM karavAnuM nathI to te nizcayanaya khoTo. A ja khoTA nizcayanaya para te sAMkhyadarzana ane ati darzana-vedAMtadarzana racAyuM che. sAMkhyadarzana to kahe che ke AtmA te nilepa che ane baMdha ke mokSa to prakRtino (karmano) che! vedAMta badhuM mithyA mAne che. eka ja brahma che. tema kahe che eTale tenA mate brahmarUpa AtmA karmathI ekAMta mukata ja che. ane A sidhdhi AtmA ja sidhdha thAya che. AvI mAnyatA khoTI che. tevI ja rIte vyavahAra naya kahe "asidhdhaja sidhdha thAya che mATe AtmAmAM te sidhdhatvarUpa paryAya hato nahi. paNa karmakSaya thavAthI naveja pedA thaye che to te vyavahAranaya khoTo. saMkSepamAM kahevuM hoya te kahevAya ke zaktinI dRSTie AtmAmAM je sidhdha hatuM te ja te paryAya vyakta thatAM sidhdha thAya mATe sidhdhatva paryAyavALe AtmA ja siddha thAya te kahevuM sAcuM che. ane vyavahAranayanI apekSAe vyakita eTale pragaTIkaraNa-sidhdhatva paryAyanuM na hatuM mATe te AtmA asiddha hato ane pragaTita thayuM mATe te siddha thaye. eTale asidhdha sidhdha thAya che te vAta sAcI paNa siddhatvaparyAya pragaTa hato ane teja rIte sidhdhatvaparyAya pragaTa thaye evuM kathana
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 ] [zrI sidhdhapada nizcayanaya kare to te TuM; ane vyavahAranaya kahe ke sidhdhapaNuM zakitarUpe paNa na hatuM paNamavuM ja vyakata thayuM-pragaTa thayuM te te paNa khoTuM. have samajyAre ke kenuM mAnavAnuM ane kenuM nahIM mAnavAnuM? A nizcayanayanI viziSTa mAnyatA ApaNane kahe che ke keIpaNa AtmA ke ApaNo AtmA atyAre te sidhdhanA jevo ja che" paNa ekano khajAne khUlI gayo che ekanA khajAnA upara lokhaMDI tALA ane majabUta sAMkaLe paDI che. A sAMkaLa ane tALA khUle te pachI eka sarakhA thavAya. A khyAla ApaNane roja-baroja pedA thAya che? huM sidhdhano AtmA chuM paNa kameM mArA khajAnA para tALuM mAyuM che arihaMta bhagavaMtoe khelavAnI cAvI ApI che have kayAre huM peluM tenI ja rAha jovAya che te bolo saMsAramAM tamane rasa Ave khare? saMsAranI kaI cIjane tame tyAga karI na zako ! sApekSa nizcayanayanI A bhAvanA ApaNane anupama baLa bakSe tevI che. eka tarapha AtmAmAM sidhatva avarAyeluM paDayuM che. te jANIne tene pragaTa karavAne thanaganATa thAya. bIjI tarapha keIpaNa AtmA pratye dveSa thayo hoya tyAre AmAM ciMtave vyakata svarUpe bhale A AmAM siddhAtmA na hoya paNa apragaTa rUpe A AtmA sidhdhaparyAyano mAlika te kharo ja ne? mAre zA mATe te AtmA pratye dveSa rAkha paDe? A AlaMbana samabhAva-phamAbhAva keLavavA mATe kareluM utkRSTa AlaMbana che? AvA bhAvomAM ane ciMtanamAM masta banIe te "namo siddhANane artha ke AtmAmAM
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [45 UtarI ctaya ! pAMce ya parameSThI padamAM nirvivAda rUpe saune yogya prada prApta ja che. to pachI A pada kema jIvananA zvAsocchavAsamAM vaNAI na jAya ! abhavyano AtmA siddhatva payovALa khare ke nahIM. prazna :- Ape kahyuM ke dareka AtmAmAM siddhatva paryAya apragaTarUpe paNa hoya che te zuM abhavyanA AtmAmAM paNa A paryAya hAya kharo ? javAba :- nikaTa bhavya; abhavya jAtibhavya ke durbhavya game te AtmA hoya paNa je AtmA che te sidhatvaparyAya vALa ja che bhale pachI e anaMtakALa apragaTita rahe. pachI pragaTita thAya ke kadI ya pragaTita ja na thAya. paNa te paryAya to temAM che ja. sidhdhatvaparyAya temanAmAM apragaTitapaNe nathI ema mAnIe te te ulTI Apatti Ave. yAda karo ke siddhatvaparyAya pragaTa konAthI thAya che? ATheya karmanA kSayathI, tethI eTaluM to nakakI ja thayuM ne ke ATheya karmo ja sidhdhatvarUpa paryAyane dabAve che. je abhavyanA AtmAmAM A siddhatvarUpaparyAya hAya ja nahIM te ATheya karmo kone roke ? bhavyanA siddhatvaparyAyane ATheya ka reke ane abhivyanA sidhdhatvaparyAyane na re Ama bane kharuM? tamane thAya ke je dI pragaTa thavAnA ja nathI tene mAnIne karavAnuM zuM ?
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 ] [ zrI paNa ahIM ja paramAtmAnA zAsananI sajJatAnI khabara paDe che. jarUramAM Ave--pragaTa thAya mATe ja keAi padArtha mAnavA tevuM sajJanA zAsanamAM hoya nahIM. ahIM teA padArtha che. mATe ja mAnavAne pachI upayeAgamAM Ave ke na Ave. pragaTa thAya ke na thAya te vAtanI kaI kI'mata nathI. sArA jyAtiSIne pUchazeA teA kaheze bhAgyarekhA suMdara che. mATe tamane kroDA maLe paNa vacamAMthI rekhA tUTI gaI che athavA koIka bAdhaka nizAnI che mATe nahIM maLe ! tame tyAM ema ja pUchone ke kroDa rUpiyA maLavAnA ja nathI tA rekhA hovI ane taTalI hAvI ke kharAba cihna hAvu. tevuM zA mATe ? rekhA hovI ja na joie ! pazu; cIja hoya tene mAnavI ja paDe vicAraka AtmAne te AnA parathI samajAya ke AnAthI te sajJa paramAtmAnuM zAsana keTaluM apratima che--ajoDa che te sidhdha thAya che. jyAM padAtha nA vicAra upayAgItAnI dRSTie ja nahIM astitvanI dRSTie paNa thAya che. Ama sAdi apavasAna-sthitivALA hovAthI te AtmAo sidhdha kahevAya che. ahIM ekalI 'apa vasAna' sthiti na kahetAM 'sAdi'AvuM vizeSaNa lagADavAthI AkAzAstikAya vagere amRta dravya paNa ayapa vasAna sthi te vALA che. paNa sAdi apayavasAna sthiti' vALA nathI te spaSTa karyu". sAdi apavasAna sthitika paryAya sidhdhatva ja che. A kathana vaDe ApaNe ghaNuM ghaNu' UMDu tattva vicArI
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] |. 47 zakIe chIe paNa tattva vicAravA mATe dalIle joIe-take joIe paNa kutarka nahIM. tAttvika bAbato para kutarko karanArA keTalAka vAdInA matavAdo te ApaNe joyA. ane vyavahArika viSayamAM eka kutarka karanAra bhaNelA gaNelA vakIlanuM dRSTAMta AgaLa vicArI gayA chIe. taka je sthAne-je vyakti mATe-je paristhiti mATe thatA hoya te rIte-te vyakita mATe ane te paristhiti mATe thAya te sutarka, nahIM te kutaka. jinezvara bhagavaMtanuM zAsana badhAM ja vyavahArika ane tAkika kutarkonI jALane toDIne paramapadanI prApti karavA mATe che. pU. abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe karele artha sutarkathI vicArIe te keTale mahAna lAge che. bIjI rIte artha vicAra A ja arthane ApaNe eka rIte vicAryuM che paNa tene bIjI rIte paNa vicArI zakAya che. pahelAM ApaNe aparyavasAna sthitivALA siddhatvaparyAyanA mAlika hovAthI siddho nitya che te artha karyo. have nityane artha bicArIe ke, je bhUtakALamAM hAyabhaviSyamAM paNa haze ane vartamAnamAM che te nitya arthAt traNe kALamAM je hoya te nitya. A rIte vicAratAM je anaMta bhUtakALamAM paNa hatA, atyAre paNa che ane anaMta bhaviSyakALamAM paNa raheze tevA nitya siddho paNa che. ana ta utsarpiNa-avasarpiNa pahelAM paNa e kaI
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448] [ zrI siddhapada kALa na hato ke jyAre siddho na hatA. ane anaMta bhavidhyakALa vyatIta thaze pachI paNa evuM nahIM bane ke siddho nahIM hoya. arthAt badhAM ja AtmAo siddha thaI javAthI koI AtmAne siddha thavAnuM bAkI ja nahIM rahyuM hoya tevuM anaMta bhaviSyakALa pUro thayA bAda paNa banavAnuM nathI. mokSe jAya vya ja hoya paNa ' bhavya mokSe jAya ja ema nahIM. praznaH--je bhavya hoya te te mokSe jAya ja ane AtmAo navA te pedA thatA nathI. A tarapha bhaviSyakALa paNa anaMta che. te eka vakhata te e cekasa Ave ja ne ke badhA bhavya AtmAo mekSamAM jAya ane pachI koIne siddha thavAnuM bAkI na rahe ? uttara-AgaLanI vivecanAo barAbara dhyAnamAM rahI lAgatI nathI. AryasamAjanA sUtradhAra dayAnaMdajI paNa AvI ciMtAmAM paDI gayA hatA. ane tethI temane paNa ema mAnavuM paDayuM hatuM ke AtmA mekSamAM gayA pachI pAcho Ave. vartamAna duniyAmAM vyApaka rIte phelAyelA muslima ane khrIstI dharmanI paNa AvI ja mAnyatAo che. teo mAne che ke ahIMthI marIne badhA bhagavAnanA darabAramAM bhegA thAya che kayAmatano divasa ke De opha jajamenTa) nyAyano divasa Ave tyAM sudhI te AtmAo laTakatA raheze. te divase badhAno pheMsale thaze ane sArA karma karanAra svargamAM ane kharAba karmo karanAra narakamAM jaze. vaLI pAchI AvI sRSTi zarU thaze. ane A rIte mAnatA hovAthI ja teo punarjanmamAM mAnatA nathI. kAraNe temanA mate A sRSTino janma ane AtmAne punarjanma sAthe ja thAya che. jo ke vaidika darzanamAM ghaNuM dazanakAre tarkanI dRSTie praDhI
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 449 banI gayA che ane mukatAtmAne kayAreya janma le na paDe tevuM samarthana kare che. paNa mahApralaya thAya tyAre zuM thAya ? ane mahApralaya thayA bAda sRSTi kevI rIte pedA thAya. AnA javAbamAM te dazanAmAM hajI koI spaSTatA dekhAtI nathI. vaidika darzanemAM jeo Izvarane sRSTinA kartA tarIke mAne che te badhAne pralaya ane mahApralaya mAnavA paDe che. pralayanA kALamAM te badhA pedA thanArA dravyono ja nAza mAne che paNa mahApralayamAM te dravya-guNa-kayA je je bhAvarUpa kAryo che te badhAne nAza mAne che. eTale prazna e thAya che ke koI AtmA karma (aSTa) no nAza na kare-mokSa mATe prayatna na kare to vAMdho nathI. kAraNa ke jyAre pralayakALa AvavAno che tyAre svabhAvika rIte ja badhA bhAva kAryono nAza thatAM karmane-adaSTane paNa nAza thaI jaze. kAraNa ke adRSTa (karma) paNa nyAyanI dRSTie pedA thanAra guNa hovAthI bhAvarUpa padArtha che. A ja kAraNe niSpakSapAta dRSTithI jonArAne paramAtmAnuM zAsana ja eka saMpUrNa ane sarvotkRSTa lAge che. vaidika darzanakArae mahApralayakALamAM prayatna vinA paNa mukti thaI jAya evI Apattine TALavA mATe suMdara dalIle ApelI hoya tevuM dhyAnamAM nathI. kharekhara to A pralaya, mahApralaya ane sarjana A badhuM izvarakatRtvavAdanA pariNAme ja sarjAyuM che. jyAM mULavAda ja khoTo che tyAM AvA AvA hajAre beTA maMtavyo jIvatA rahevAnA ja ! e dayAnaMdajI-vaidika darzanakAre ke khrIstI ane musalamAnanI vAta kayAM karIe. tamane khudane paNa e ja
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrI siddhapada zaMkA thAya che ne ke, badhA AtmAe mekSamAM jaze te keI saMsAramAM bAkI nahIM rahe arthAt meAkSamAM javAnu aTakI jaze ! 450 TIne pahelAM te tamArA savAlamAM je bhUlelA che te sudhAre pachI sAcA javAbanI vAta. tamArI samaja evI che ke je bhavya hoya tene meAkSa thAya ja. paNa te samaja jarA bhUlabharelI che. bhavya hoya tene ja mekSa thAya athavA meAkSa bhavyanA ja thAya A mAnyatA sAcI che paNa bhavya hAya teneA meAkSa ja thAya te mAnyatA khATI che. keTalAya bhavya AtmAone meAkSanI prApti mATenI anya sAmagrIo prApta thavAnI ja mATe teo kadI mAkSe jaze nahIM. zAstrakAro jaNAve che ke ghaDe ane che paththarane nahI. Ama mekSamAM te jIva ja jAya ajIva nahIM. paNa badhI ja mATI evI nathI hAtI ke jeneA ghaDA khanI zake. abhavyanA AtmAe evA jIvA che ke je meAkSarUpa paryAya mATe ceAgya ja nathI. paNa jeTalI mATI ghaDA mATe ceAgya che te badhI ja mATI ghaDArUpe banI jatI nathI. tema jeTalA AtmAe yogya hoya che te badhA ja AtmAe mekSe jatA nathI. paNa je kuMbhAra Adi anya ta nimittonI prApti thAya che te ja mATI ghaDArUpe ane che. evI rIte bhavya evA paNa keTalAka AtmAe evA che ke je nimittanA abhAve kadI melle ja jatA nathI. je upAdAna-upAdAna kahIne ja nimittane mAnavA taiyAra nathI tevA jaine pUche ke, (C hAMke rAkhe che ane kAnajIsvAmI jevAne bhavyAtmA eTale meAkSamAM janAra zudhdha
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 451 upAdAna ne ! tema chatAM mokSamAM jatAM rokAyA kenA kAraNe?" kahe; yogya anya namitta-kAraNe nathI maLatA tenA kAraNe ke upAdAna; upAdAnane sthAne mahAna che te nimitta; nimittanA sthAne mahAna che. darekanA pitAnA kSetre che. koI paNa kAraNa bIjAnA kSetramAM mahAna nathI ane pitAnA kSetramAM halakuM nathI. A upAdAna ekAMtika kAnajIsvAmInI vAta te karavA jevI nathI. saMyama choDyuM ane gADI-gheDAmAM mahAlavA mAMDyuM che. vakhata Ave ne temanA anuyAyIo dhA nIti niyamona-vyavahArika baMdhanene tyAga kare te kazuM ya Azcarya nahIM! AtmA kadI khUTe nahIM. ApaNe vicAra karI rahyA chIe te vAtamAM samajavAnuM che ke mokSe jAya te bhavya ja hoya, paNa bhavya hoya te - mekSe ja jAya te niyama nathI. - je ke tame prazna karatAM aTakI jAva paNa amArA jevA hoya te kaMI prazna karatAM aTake ? te te hajI ya AgaLa pUche ke vAte kharI, bhavya hoya te mokSe jAya ja e niyama nathI; paNa mokSe jAya te bhavya ja hoya te niyama che. paNa evA AtmAone choDIne arthAt jemane sAmagrIne roga nathI thavAne tevAne choDIne badhA ja mokSamAM jAya te zuM thAya! mAtra abhavya ane bhavya hovA chatAM sAmagrIna ega nathI thavAno tevA ja AtmAo ahIM saMsAramAM rahI jAya ne ! Akhare dazA te e ja Avene ke mekSamAM javA mATe kaI AtmA bAkI rahe nahIM? paNa A prazna ja beTa che. jema anaMtakALa pahelAM paNa mekSa khAlI na hato. tyAM siddhanA AtmAo hatA
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 ] [ zrI siddhapada hatA ane hatA ja. tema anaMta bhaviSyakALa thaze te paNa ahIM 'sAramAM keTalA ya AtmAo meAkSa javAnA bAkI rahe,Ana ane rahevAnA ja. khuTADanAra kAla pAte ja khUTe eTale jIvA khUTe ja nahIM. keTalAka AcAya bhagavate A ja kAraNe bhUtakALa ane bhaviSyakALane tulya mAne che. bhUtakALa mAtra eka ? samaya vadhAre che jayAre bhaviSyakALa eka samaya eche che. vartamAnakALanA eka samaya bhUtakALamAM bhaLe che eTale bhUtakALa eka samaya vadhAre thAya che, ane bhaviSyakALamAMthI eka samaya vamAnarUpe bane che mATe te eka samaya eche thAya che. eTale ja nava tattva jevA prakaraNa graMthomAM paNa valI gAthA mUkelI che. "jai Ai hoi pucchA,jiNANa magami uttara taio, issa nigeAassa, aNu tabhAge| ya sidi gao." tr game tyAre tame kevalajJAnI jinezvarabhagavaMtane prazna pUche, " keTalA AtmA siddhamAM gayA ?" javAba eka ja AvavAnA ke, ' eka nigeAdanA anaMtamAM bhAganA ja AtmA siddha thayA.'A prazna AjathI anaMta utsarpiNI pahelAM pUchAye| hota to paNa A ja javAba apAye hAta ane anaMtakALa pachI pUchAze te paNa A ja javAba apAze. AnA rahasyA eka ja che; e jo samajamAM Ave te adhI gUMca ukalI jAya. kALadravya ane takALathI che ane anaMtakALa sudhI raheze. eTale keTalu che te gaNI na zakAya. paNa eka ja nigeAdamAM rahela jIvAnA anaMtamAM bhAga karatAM anaMtagaNuM kALadravya nAnuM che te jIvA khUTe kevI rIte ? bahu jADI bhASAmAM kahIe te badhAne khuTADanAra kALa ja jIvanI sakhyA pAse chUTI gayA che te
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ vive na ] [453 chone kevI rIte khuTADe. kALa ja badhAne junAmAMthI navA karanAra-eka paryAyamAMthI bIjA paryAyamAM pheravanAra che. eTale te ja dravyane junA karanAra che-cIjane khuTADanAra che. eTale ja tame prazna pUche che ke, "eka samayamAM vadhumAM vadhu 108 AtmA mukta thAya ane be siddhonI vacce cha mahinAthI vadhAre to aMtara paDe ja nahIM. te anaMtakALe paNa AtmA kema khUTe nahIM ?" tamArA praznamAM AtmAne saMsAramAMthI laI jate ane khuTADavAmAM nimitta tarIke te kALane ja lekhe che ne ! paNa vicAre kALa ja jIvanI saMkhyAnI AgaLa kaMgALa thaI jAya tevA che to te jIvone khuTADe kevI rIte ? jema siddhanA sukhanI vAta khyAlamAM AvavI muzkela hatI paNa e vAta samajAvatA tamane samajAvyuM hatuM ke saMsAramAM kaI sempalarUpe paNa siddhanA sukha jevuM sukha nathI ke jene AgaLa karIne pUchI zakAya ke, siddhamAM AnA jevuM sukha kharUM? tema ApaNu alpajJAnInA tamAma anubhave kALane laIne ja thAya che. tethI kALanA paryAyane paNa pAra karI janAra jIvenI saMkhyAno khyAla ApaNane Avo muzkela che. paNa kALadravyanA bhUtakALa ane bhaviSyakALanA tamAma paryAyo karatAM paNa jIvonI saMkhyA vadhAre che te hakIkata che. A hakIkata khyAlamAM Avaze to "jaI AI hoI puchA......."vALI gAthAno artha samajamAM AvyA vinA raheze nahIM. ane e gAthAno artha khyAlamAM Ave te badhA jIvo mokSamAM jAya to zuM thAya tevI ciMtA karavI na paDe. nahIM to kAle savAre te prazna paNa thAya ke bhaviSyakALa khUTI jAya te zuM thAya ? koI vakhata evuM
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454] . [ zrI siddhapada bane kharuM ke dravya rahe ane kALa vartavAno aTakI jAya! je kALa bhaviSyakALamAMthI vartamAna thaIne bhUtarUpe pariNamI jate hovA chatAM ya khUTe tema na bane te tenAthI ya vizALa saMkhyAvALA jI kevI rIte khUTe? AvA kadI ya na khUTanAra che nitya che. AvA nitya siddhone namaskAra karIne ApaNe nitya ajara-amara bana vAnuM che. AvI aparyavasAna sthitinA mAlIka banavAnuM che. pU. TIkAkAra abhayadevasUrIzvarajI mahArAja Atma saddhone eka ja rUDo artha batAvIne thAkatA nathI. teoe bIje paNa suMdara-rUDe artha batAvyuM che te ApaNe AgaLa vicArIzuM. zAstra te e gahana dariye che ke temAM DubakI mArIne ratna kADhatAM AvaDe te mahA sukha maLe ane DubakI mAratAM na AvaDe te pote ja taLiye ratna thaine cUMTI jAya ! AvA mahAna zAsane avagAhIne ApaNe khuda ApaNuM meLe arthe prApta na karI zakIe te kaMI nahIM paNa TIkAkAra bhagavaMte ratnarUpa artho ApyA che ane ame vyAkhyAtAo sonAmAM maDhIe, tame zrotAo tenAthI pitAnA vanane alaMkRta kare e ja bhAvanA. ja
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo siddhANaM' padane chaThTho atha paMcamAMgamAM paMcaparameSThi namaskAranI maMgalamayatA * namo siddhANaM' padanuM uccAraNa mahAmaMgala maMtrAdharAjanI aMtargata maMgala karatAM pU. sudharmAsvAmIjI ma. karI rahyA che. sudharmAsvAmIjI ma. piote paNa maMgalarUpa che ane bhagavatIjI sUtra svayaM maMgalasvarUpa che. chatAM ya namaskAra mahAmaMtrathI teo khuda maMgala karI rahyA che, te khUba ja sUcaka che. zAstrathI aviruddha ghaNI-ghaNu yuktiothI khulAsA thaI zake che. gaNadhara bhagavaMte maMgala hovA chatAM ya maMgala kema kare che? ane bhagavatIjI sUtra pote ja maMgala hovA chatAM ya temAM maMgalanI zI jarUra che? e muddAo te ApaNe khUba carcA che. ahIM te e vicAravAnuM che ke bhagavatIjImAM thatuM maMgala e paMcaparameSThirUpa kema che? zuM sudharmAsvAmIjI ma. ne A paMcamAMga che ema mAtra namaskAra dvArA ja sUcavI devuM che ? A paNa ke sumeLa che. bAra aMgamAM A ja pAMcamuM aMga ane temAM ja paMcaparameSThi namaskArAtmaka maMgalA AgaLanA cAra aMge mAM paNa nathI; ane bAkInA aMgomAM paNa nathI. eka mAtra bhagavatIjI sUtramAM ja gaNadhara bhagavaMta sudharmAsvAmIjI ma. AvuM mahAna maMgala karI rahyA che.
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 ] [ zrI siddhapada maMgala to mAtra ariha tene namaskAra dvArA yA keI paNa tIrthakarane namaskAra dvArA thaI zakata, paNa ahIM saMpUrNa namaskAra mahAmaMtranuM uccAraNa karavAmAM AvyuM che e ja nathI batAvatuM ke padanI dRSTie A pAMce ya pada pAMDava jevA che. eka para AvyuM eTale pAMce ya pada AvyA. padanI dRSTie pAMce ya pada garabA baLavAna che. A sUcavavA ja jANe pAMce pAMca padanuM uccAraNa thayuM lAge che. ema paNa kema kalpanA na karIe ke jema badhA maMtramAM namaskAra mahAmaMtra ja maMgalarUpa che tema agyAra aMgamAM bhagavatIjI sUtra' mahAna aMga che. AcArAMga, sUyagaDAMga, jJAtAdharmakathA, upAsakadazA, aMtakRtadazA, prIvyAkaraNa, vipAkakRta Adi Agama mukhyapaNe kaI ne kaI eka ja anuyAganuM yA eka ja viSayanuM pradhAnapaNe pratipAdana kare che, jyAre bhagavatIjI sUtra cAre cAra anuyAganuM pradhAnapaNe nirUpaNa kare che ane temAM koI paNa eka viSayanI mukhyatA nathI. sthAnAMga ane samavAyAMga paNa cAre ya anu genI prAdhAnyapaNe vivakSA kare che. chatAM ya temAM sa khyAnA aMkAdivaDe padArthono saMgraha e mukhya hetu che. vivecanA ane khulAsAo nathI. jyAre bhagavatIjI sUtra praznottararUpa hovAne kAraNe sthAne sthAne dareka padArthonuM nirUpaNa temaja gya khulAsAo temAM che. A viSayane keTalo ya vicAra ApaNe vivAha pannati" zabdano artha karatAM karyo che. bhagavatIjI sUtranuM mULa nAma "vivAha pannati" ja sUcave che ke te vivedhatAno khajAno che. vivAha eTale ja vividha pravAha. Ama A vividhatAdaka AgamamAM paMcaparodhi namaskArarUpe je maMgala thayela che te paNa zAstramAM parama padanI tamAma
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 457 vividhatAne rajU kare che. A pAMcathI vadhAre parameSThio che nahIM. je parameSThi che te A pAMca padathI bahAra nathI e nakakI ja che eTale parameSThi padonI tamAma vividhatA ahIM AvI gayela che. - * A te zAstra che jeTalo vicAra karIe teTaluM prApta thAya. zAstrakAroe "ikakalsa suraksa akhaMta arthe' eka sUtrane anaMta artha che tema kahyuM che. anaMta arthane anubhava te mArI ke tamArI buddhi nahIM karI zake paNa ame jyAre jyAre zAstra vAMcIe tyAre tyAre kaMI navuM ne navuM ja rahasya prApta thAya che. Ama rahasyo prApta karatAM jaIe te ja zAstranuM UMDANa samajAya ane zraddhAnuM UMDANa vadhe. ahIM te ApaNe pAMce ya padanA TIkAkAra pU. abhayadevasUrIzvarajI mahArAja sAhebe artho karyA che tenI vicAraNuM karavA prayatna karIe chIe. namo siddhANaM' nA pAMca ane atyAra sudhI ApaNe vicAryA have chaThTho artha che... .. " bhauH upalabdhaguNasaMdehatvAta." sidhdhA-prakhyAtAH "bhauH upalabdhaguNasaMdehatvAn A artha paNa rUDha artha che. TIkAkAra maharSi kahe che. "siddhaH" eTale "prakhyAta. tame paNa vyavahAramAM A zabda vApare che, prakhyAta-mazahura-prasiddha nAmI A badhA paryAye che " sidhdhane prakhyAta ane prasidhdha artha batAvIne TIkAkAra maharSie ApaNuM suMdara lakSya deryuM che.
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 ] [ zrI siddhapada jyAM sudhI sidha thavAya nahIM tyAM sudhI prasidhdha paNa thavAya nahIM. ApaNe evA mUDha chIe ke siddha ane prasidhdhanA arthomAM bahu pharaka karI nAMkhyA che. ApaNuM jIvananI sAdhanAnuM lakSya siddhi meLavavA karatAM prasiddhi meLavavA tarapha vadhAre che. TIkAkAra maharSi kahe che ke ridhdha hoya te ja prasidhdha thAya. "sidhdha" zabdano artha prasidhdha cheprakhyAta che. ApaNu gaMgA ulaTI che. ApaNuM jIvananuM dhyeya jeTaluM prasidhi tarapha che eTaluM siddhi tarapha nathI. siddhi meLavyo vinA prasidhdhi meLavavA valakhAM mArIe chIe. paNa zabda khuda ja kahe che, "sidhdhi" zabdane "pra' lAge tyAre "prasidhdhi" zabda bane. "pra"artha che "prakRSTa' prabela. jyAM sudhI siddhi pravRSTa-prabaLa bane nahIM tyAM sudhI prasiddhi thAya kevI rIte? siddha svayaM ja prakRSTa bane che. prabaLa bane che tyAre prasidhdha ane khyAti rUpa thAya che. phUla kaLIrUpe hoya, pUrNa khIlyuM na hoya tyAM sudhI ene kaMi jANatuM nathI hotuM. paNa jevuM pUrNa khIle ane sugaMdhathI maheMkI UThe ke tarata ja vahete pavana cAreya dizAmAM tenI sugaMdha phelAvI de che. jayaMti zrAvikAnI kevI prasiddhi hatI ! rAjagRhIthI vaizAlI jatAM-AvatAM sAdhuonI teja zayyAtarIbhagavatIjI jevA aMgasUtramAM paNa te zrAvikAnuM nAma prasidhdha thayuM. sulatAnI pAse tIvra zradhdhA hatI te aMbaDa dvArA paramAtmAne "dharmalAbha-sukhazAtApRcchA'nA kathana dvArA te prasidhdha banI. kharekhara prasidhdhi jyAre lakSya bane che tyAre meTe bhAge te prApta thatI ja nathI. kadAcita pUrvapuNyanA udaye prasiddhi prApta thaI jAya te ya te te
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 4pa9 guNanI sidhdhi te prasiddhinA lakSyavALAne maLe ja nahIM. ane siddhi vinAnI prasidhdhi kyAreka DholanI pilanI mAphaka evI apabhrAjanA-niMdA karAve che ke na pUcho vAta. - sidhdha vinAnI prasiddhi-rAjAnuM daSTAMta eka rAjA hatA. tene saMgIta sAMbhaLavuM gamatuM. paNa pitAne saMgIta viSayaka khAsa jJAna nahIM. tenI patnI kuzaLa saMgItavidda hatI. tamAre saMsArIne te lagabhaga evuM ja ke "sa gurunI garaja eka bAyaDI sAre!" gharavALIne gamatuM tame gamatuM na kare te keTalA divasa cAle. rANanA kAraNe rAjA ya saMgItamAM kaI svAda mAnate thaye. AjubAjunA niSNAta gavaiyAone khabara paDI ke rAjA saMgItanA zokhIna che. eTale rAjadarabAramAM AvIne potAnI kalA batAvatA gayA. rAjA pitAnI prasiddhi Icache. pote meTe kalAvid che tenI chApa AkhI duniyAmAM phelAya mATe gavaiyAone UMcu InAma Ape. keTalAya lebhI te paisA joIne harakhAya ane rAjAnI prazastio gAvA mAMDe. eka vakhata vikhyAta nispRhI-gavaiye temanA darabAramAM Avya, suMdara kalA batAvI, rAjAe potAnA nAma mATe ane nAma pramANe InAma ApyuM. paNa gavaiyAne khuzI na thaI rAjAe rANIne vAta karI. rANuM kahe. "e sAce gavaiye che pasAthI khuza nahIM thAya, tame teNe karyo rAga gAye che te kahI ApyuM hota te khuza thAta. rAjA kahe, "mane rAga-virAganI khabara nathI paDatI. huM te eTaluM jANuM ke mAre tArA para rAga (prema) ane tAre saMgIta para rAga (prema) eTale mAre ya saMgIta para rAga. mane gavaiyA kayA rAga gAya che te samaja paDatI nathI." rANuM vicAre che ke kemAM te rAjA saMgItanuM jJAna
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 ] [ zrI siddhapada dharAve che. ane A te kSe rAga gavAya che te ya samajatA nathI. rANIne thayuM, koI vakhata koI gavaiyA prazna karI besaze ke-rAjan ! kahe maine kaunasA rAga gAyA?" te muzkelI thaze. tethI rANIe rasto kADhaye, "juo, rAjana ! saMgItanI mahephila vakhate huM jharUkhAmAM besuM chuM. tamAre mArA IzArA samajI levA ane te pramANe rAganuM nAma daI devuM. Ama rANIe rAjAne badhA saMketa zikhavADyA, dhIme dhIme rAjAnI prasiddhi vadhI. eka vakhata ke moTe gavaiye Avye "dhanAzrI" rAga gAye, rANI saMketa hato ke huM dhAnyane dANo pheMkuM eTale tamAre "dhanAzrI" che ema samajavuM." paNa rAjAne yAda rahyuM nahI, rANIe dANA dekhADayA. dANa pheMka chatAM ya A saMketathI "dhanAzrI" che e yAda na rahyuM, paNa rANIe nAkhele dANa pAse paDelI tolaDImAM paDe tethI rajAe nakakI karyuM ke, telaDImAM dANa paDa che mATe tolara' rAga haze, rAjA gavaiyAne zAbAzI ApatAM be kayA bAta ha, Aja to Apane telara bahuta achA gAyA * gaye samajI gayo ke rAjA mUkha lAge che. ekAda-be saMgIta zAstranA prazno pUchayA paNa bhamaraDo ! je rAganuM nAma paNa rANInA saMketathI kahetA hatA te bicAre zAstrIya saMgItanA praznonA javAba zuM ApI zake ! keTalA mULa rAga che-kyA rAganI keTalI ane kevI rAgINI che. kayA samaye ye rAga gavAya...kayA rAgane ye adhiSThAyaka devatA che....A badhI vAta rAjA zuM samaje ! saMgItakAra-gavaiyA te zuM hase ! paNa..te prasaMge khAsa hAjara rahelA paradezanA rAjakumAra ane saMgItanA uratAde
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 461 hasyA vagara rahI na zakayA ! Akhare DhAlanI pola khullI paDI. ane rAjA rANInA saMketathI rAganuM nAma kahetA hatA tenI leAkeAne khabara paDI. aDhakha khAtara keAI prajAjana rAjAnI sAme teA nA huse paNa aMdara-aMdara mazkarI karavA maMDayA. " jo ....jo.....tAlara rAga te nathI vAgatA ne! deza-paradezamAM meLavelI kItti eka prasa`gamAM dheAvAi gaI! jeNe sidhdhi prApta na karI hoya ane te prApta karavA sAcA prayatna kare te sAdhaka kahevAya. paNa sidhdhi meLavyA vinA prasidhdhi meLavanAro peAtAnI sidhdhi ane prasidhdhi ane mATe bAdhaka che--virAdhaka che--satyaguNanA ghAtaka che. rAjA vasunI kheATI prasiddhi rAmAyaNamAM rAjA vastunuM eka dRSTAMta che. tene jaMgalamAMthI eka evA sphaTika maLI AvyA hatA ke te dRSTinA bilakula avarodha kare nahIM. keAIne ya khakhara na paDe ke dRzya ane peAtAnI vacamAM sphaTika che. eTaleA cAkhkhA A sT TikamAMthI teNe eka si'hAsana banAvyu` sphaTikanI pAradarzakatAnA kAraNe kAineya khabara paDatI nahI' ke rAjA siMhAsana para beThA che ke adhara che. leAkeAmAM evI prasidhdhi thavA mAMDI ke rAjA vasu satyavAdI che ane satyanA prabhAvathI te AkAzamAM adhdhara besI zake che. aMtarathI vasu satyanA sAdhaka na hatA paNa peAtAnI kheATI prasidhdhi dUra na karI zakayA. paraMtu peAtAnI prasidhdhi TakI rahe mATe satya vacananA khUba-khUba khyAla karavA mAMDayA. tene satyanI sidhdhinA jeTaleA prema hatA tenA karatAM peAtAnI satyavAditA tarIkenI prasidhdhinA prema vadhAre hatA.
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 ] [ zrI siddhapada eka vakhata nAradajI ane kSIrakada baka upAdhyAyanA putra pata vacce vedanA arthamAM vivAda thayA. nAradajI kahetA hatA, ' anee; caSTavyamU' ajathI yajJa karavA. temAM 'aja zabdanA artha UgI na zake tevI DAMgara che. jyAre nArada kahetA hatAH 'ajano artha UgI na zake tevI DAMgara che. tyAre parvata kahetA hatAH aja'nA artha bakaro thAya che, ane bakarAthI yajJa karavA joie. nAradajI parvata ane vasurAjA traNe ya eka sAthe kSIrakadaMbaka upAdhyAya pAse bhaNelA ane vasu tA satyavAdI ja hatA. tethI nAradajI ane pata vacce zarata thai ke jenA artha vasurAjA khATA kahe teNe potAnI jIbha kapAvI nAMkhavI. parvatanI mAtA kSIrakadaMbakanI patnIne paNa barobara yAda hatuM ke 'aja'nA atha junu dhAnya e pramANe temanA pati paNa karatA hatA. emane khAtrI hatI ke vasu satyavAdI che eTale sAcuM ja kaheze, ana putranI vAta khoTI paDaze. vAta kheATI paDatAM peAtAnA putranI zarata pramANe jIbha kapAI jaze. eTale teNe vasurAjAne ekAMtamAM maLI ane nAradaneA 'ajano artha 'jInuM dhAnya' e khATA che ane 'aja'nA artha bakaro e sAcA che tevI kheATI sAkSI ApavAnuM vacana meLavyu. jo rAjA vasu kharekhara satyasidhdha hota te calAyamAna thAta nahIM. paNa tene mana satyanI sidhdhi karatAM prasidhdha maha. mATI cIja hatI. eTale te svArtha AvatAM muzkelImAM mUkAyA, ane asatya tarapha DhaLI gayo. rAjadarabAramAM nyAya ApatAM vasu juM khelyo. najIkanA koi adhiSThAyaka devatA tenA juThathI kupita thaI gayA. tarata tene siMhAsana parathI nIce paTakA. nIce paDatAM te mRtyu pAmyA. ane
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 463 pitAnI khoTI prasiddhinA pariNAme pedA thayela raudradhyAnathI sIdho sAtamI narakano mahemAna banya. AnAthI eka vadhu vAta e paNa samajAya che ke emane ema -satyavAditAnI prasidhi UbhI karyA vinA asatya bolavuM te te pApa ja che, paNa satyavAditAnI prasiddhi prApta karyA bAda asatya bolavuM te te ekalAkhagaNuM vadhAre pApakAraka che. mATe ja sidhi vinAnI prasidhithI dUra rahevAnI jarUra che. dunyavI badhI sidhdhimAM te hajIya kadAcit khoTI prasididha puNyadaye cAlI jAya paNa karmanA kSayathI prApta thatI sidhimAM goTALe hAya nahIM. sidhdha thayA vinA prasiddha thavAtuM nathI. pU. TIkAkAra abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA sidhdhanA AtmAo prakhyAta che-prasiddha che. te mATe suMdara hetu Ape che. "bhauH upalabdhaguNasaMdehatvAn " arthAt sidhdha eTalA mATe prakhyAta che ke bhavyAtmAo vaDe temanA guNone saMdeha prApta karI che te temanA A heturUpa kathanane bhAvArtha samajavA jevuM che. (1) bhavye vaDe temanA (siddhonA) guNa saMdeha prApta karI zakAya paNa abhavya vaDe kema nahIM ? bhavya vaDe siddhanA AtmAne "guNe prApta thAya che tema kema na kahyuM ane guNa prApta thAya che ema kema na kahyuM paNa "guNanA saMdeha" ema zA mATe kahyuM? A be muddA vicAravA jevA che.
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ A bhavya ja siddhanA guNa saMdehane che pAmI zake abhavya nahI. siddhanA guNe prApta kare te bhavya AtmAo ja karI zake che. abhavya AtmAo te guNone kadI meLavI zakatA nathI kAraNa te jIvane kadI mekSe javAnI abhilASA ja thatI nathI. ane mokSanI abhilASA vinA te mokSanI pravRtti thAya nahi ane pravRtti vinA mokSa maLe kevI rIte? sakAma ane akAma nijerA che te sakAma ane akAma mokSa kema nahI. tamane thAya ke icchA vinA prApti thatI na hoya te zAstramAM akAma nirjarA te Ave che. akAma eTale IcchA vinA ja ne? tyAre akAma nirjarA mAnIe te melanA paNa evA bheda zuM karavA na paDe ? nirjarA paNa be bhede che. akAma nirjarA ane sakAma nirjara. te mokSa paNa be bhede rahe. sakAma mokSa ane akAma mokSa. sAruM che ne AvA prazno tamane kaI pUchatuM nathI ane tamane uddabhavatA paNa nathI nahIM te zuM dazA thAya? dalIla te sIdhI suMdara lAge che ne? nirjarAnA
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 465 akAma ane sakAma be bheda hoya te mekSanA akAma ane sakArA be bheda kema nahIM? pahelAM akAma ane sakAma nijArAne samaje pachI AgaLa dalIla karaje. akAma nirja eTale mAtra IcchA vinA dukha sahana thaI jAya te ja nahIM paNa mekSanI icchA vinA je paNa kaSTa sahana karIne karmone udIraNu vaDe khalAsa karIe te paNa akAma nirjarA che. "kAma" zabdano artha IcchA che ane tAtparyathI tyAM sudhI pahoMcavAnuM che ke "kAma" eTale mekSanI IcchA. tethI akAma eTale mekSanI IcchA vinA. mokSanI IcchA vinA je dukha upagapUrvaka sahana thAya te paNa akAma nirjarA ja kahevAya che. ajJAnIo ane thAvata, samyaktva vinAnA AtmAo je paNa kaMI kaSTa uThAve che. karmone dUra karavA prayatna kare che. AvelA duHkhane dhIratApUrvaka bhagave che-sahana kare che ane AvelA sukhane viraktipUrvaka bhagave che chatAM ya te akAma nijerA che. jyAre mokSanI IcchAvALA AtmA je kAMI sahana kare che te sakAma nirbhara che. eTale spaSTa samajAya che ke sakAmarUpa nirA te mokSanI IcchAthI ja bane che. jyAre mekSanI ArAdhanA te mokSanA abhilASa vinA thAya ja nahI. te sakAma mokSa ane akAma mekSa bane ja kevI rIte? hA, IcchA rahita thaIne ja mekSe javAya che tene akAma mokSa kahevuM hoya te kahe paNa tevI vivekSA karatAM akAma mekSa ja thaze. sakAma mekSa jinazAsanamAM che ja nahIM kAraNa ke dasamA guNasthAnake lebha mehanIya karmane
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrI siddhapada saMpUrNa nAza thaI jAya che tyAMthI AgaLa IcchAno udaya hAya nahIM. AthI pahelAM akAma IcchA rahita banavAnuM ne pachI mekSa. eTale samajI le ke mokSanI sAdhanA mATe sakAma dazA-melana mATenI tIvra IcchA jarUrI che, paNa mokSa te akAma dazAne anubhavyA pachI ja maLe. paNa nirAnI mAphaka sakAma nirA ane akAma nirjarA jevA bhede mekSa mATe pADI na zakAya ane tethI abhavya te zuM paNa bhavyanA AtmAmAM paNa jyAM sudhI mokSanI icchA pragaTe nahIM tyAM sudhI tenA mATe mokSanI vAta thAya nahIM paNa mAtra eka ja vakhata mokSanI IcchA pedA thaI jAya pachI tene saMsAra kALa keTale te avazya nakkI karI zakAya. zAstramAM batAvyuM che ke jene mekSanI icchA thaI che tene have A saMsAramAM eka pudgala parAvartanathI vadhAre kALa bhamavAnuM nathI. jo ke eka pudgala parAvartana kALa koI nAno sUne nathI paNa anaMta pudgala parAvartananI pAse te atisUkSma ja samajavo paDe. vicAra kare ke mokSanI IcchAmAM keTalI prabaLatA haze ke eka vakhata thaI eTale AkhA ya saMsAramAM bhramaNa karavAnI maryAdA nakkI thaI gaI. duniyAnI koI paNa IcchA karatAM mahAna IcchA hoya te mokSanI ja IcchA che. kAraNa A IchA evI che ke tenA viSayarUpa mokSa tenI IcchA karanArane maLemaLa ane maLe ja. mekSanI icchAvALe game teTaluM pApa kare te ya tene mokSa maLe? praznaH- mekSanI eka vakhata IcchA thayA bAda AtmA game tevA pApa kare toya tene eka divasa mekSa thavAno che?
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 467 tamArA praznanuM rahasya huM samajuM chuM. tamane eka vakhata icchA karavAthI meAkSa maLe ja e vAtanuM Azcaya nathI ! tamAre kharI rIte te e ja jANavuM che ne ke eka vakhata IcchA karIne mekSa nakkI thaI gayA hAya tA pachI saMteASa. ATalI badhI lamaNAY=ADa zA mATe karavAnI ! mekSa thavAnA che te thaze ja. paNa....mAkSanI IcchA evI cIja che ke eka divasa AvA khATA AzvAsanAne phagAvI deze. AvI rItanA saMteSamAM nahIM jIvavA de. evuM parivartana sarjaze ke kAi kevalajJAnI nizciMta rIte tamane kaheze ke tamAre A ja bhavamAM meAkSa che. to paNa tamane te samyagadarzana-samyag jJAna ane samyacArItranI ArAdhanA karyA vinA tamane te vakhate cena nahIM paDe. gautamasvAmIjI gaNadhara hatA. gaNadhara talava mokSagAmI hAya e niyama ja che. A niyama ApaNe jANIe te gautamasvAmIjI mahArAja na jANe tevuM mane kharU? paNa temane keTalI meAkSanI tAlAvelI hatI ? mAkSe javAnA najIkanA kALamAM AtmAmAM prAya: evI joradAra parINAmadhArA vahevA mAMDe che ke tene AvA AlaMbaneAnI jarUra paDatI nathI. jAtivAna gheADAnI mAphaka eka ja izAre nikaTabhavI AtmA doDavA mAMDe che. jyAre dulhavI AtmAe gaLiyA baLadanI jema AvA Ala aneA seve che.... meAkSanI IcchA che teA meAkSa tA 6 hA....za, javAnA ja ne ?.... paNa...dhyAnamAM rAkhavAnI vAta e che ke meAkSanI IcchA jayAre amalamAM mUkAya te pramANe samyagdarzana, jJAna
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468] [ zrI siddhapada ane cArItranI nirmaLa ArAdhanA thAya tyAre ja te potAnuM phaLa ApI zake che. eTale melanA puruSArthanI maMdatA te jarAya karavAnI nathI. paNa te mATe vega vadhAravAnuM che. AvI maMdatA keLavavAno bhAva hRdayamAMthI kADhI nAkhe pachI praznane sAce javAba meLave. tamAre mULa prazna e che ke zuM eka vakhatanI mokSanI icchA ATalI prabaLa che ke mokSamAM laI jAya ane mokSa mArganI ArAdhanA tamAma sAdhane ekatrita karI de? ene javAba "hA'mAM che. ekkasa nirNayapUrvaka kahI zakAya ke A bhAvanA ApaNAmAM mokSamArga mATenI jhaMkhanA ane tamAma prayatno jagADaze. zAstrakAree AvI bhAvanAnA aMge ja kahyuM che ke "saI saMjAe bhAve pAyo bhAvAMtare kuNaI eka vakhata pedA thayela bhAva prAyaH avazya te bhAvane pharI jagADe che. ane eTale ja tIrthakaranA AtmAo ke tevA bIjA aneka AtmAe eka vakhata samyakatva pAmyA bAda game tevA karmanA sakaMjAmAM phasAI jAya che chatAM ya mokSamArganI ArAdhanA punaH Adare che. tIrthakara nAma karma upAje che. kharI vAta te e che ke jene mokSanuM svarUpa anupama rUpe samajAI gayuM hoya, A ja zreya che te nirNaya thaI gaye hoya, tene pachI vilaMbanuM kaI kAraNa hatuM ja nathI. mokSanI IcchA thaI che mATe maLavAne te che ja ne pachI purUSArtha zA mATe kare? A bhAva eTale mokSanI prAptimAM vilaMba sahI levAne bhAva. ane A vilaMba sahI levAno bhAva AvyuM che temAM nizcitatA-A niyama parano
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 469 aDaga vizvAsa kAraNa nathI paNa kaIka suSupta rIte sa MsAranA rasa paDyo che te ja kAraNa che, meAkSa mATe karavA paDatA purUSArtha pratye aNugamA che. mekSa gamavA e judI vAta che ane tenI prAptinA tamAma sAdhanA game te bhAge ArAdhavA mana thavuM te judI vAta che. meAkSanI icchA karanArane meAkSa maLavAne te nakakI paNa tenA sAdhanAne ArAdhavAnI tamannA jAgaze pachI ja, leAjana thALImAM kADhayuM che tamArU ja che temAM zaMkA nathI, paNa hAthamAM laine mhAmAM tA mUkavu ja paDaze. eTale bhavyatvanI chApa laine vizvAsa keLavavAnA che. bedarakArI nathI keLavavAnI. kAraNa ke meAkSa bhavya AtmAne-meAkSanI icchAvALAne ja maLavAnA paNa te AtmA tamAma bedarakArI tyajIne hamaNAM ja maLe tevI ArAdhanA karaze te pachI. tamArA anubhavane tapAsazeA tA khabara paDaze ke sAcA prema jANyA pachI vilaMba sahavAnI taiyArI AtmAmAM hatI nathI ulTe talasATa vadhe che. gharamAM suMdara rasAi na karI hAya teA kAMI nahIM paNa karyAM bAda-bhANA para beThA bAda kAi kahe....'maMdira javAnuM rahI gayuM che" teA tarata kaheA.... javAze have, khAI levA do pachI vAta'........kAinA kAgaLa na AvyA hAya teA kAMI nahIM paNa AvyA mAda phAI kahe....cAra kalAka pachI vAMcajo ne, TapAlI meADo AvyA hAta teA zu karata ?........" eka kAgaLa jevI tuccha cIjane vAMcavAmAM ke bhAjananA TUkaDA ArogavAmAM AtmA vilaMba sahana nathI karI zakatA tA mekSaprApti mATe vilaMba kevI rIte sahana thAya ? kaheA AvI tuccha prAptimAM jevI
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 ] [ zrI siddhapada utkaMThA je prema che teTalI utkaTa utkaMThA ane prema mokSa prApti mATe nathI eTale ja Ama bane che. mATe mokSamArganI ArAdhanAne roja ne reja prabaLa ja banAvavAnI che. mAtra eTale ja saMtoSa keLavavAne che ke..."huM bhavya chuM, mokSanI IcchA thAya che mATe mAre purUSArtha eLe nathI javAne." A ja kAraNe TIkAkAra maharSi pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya abhayadevasUrIzvarajI mahArAjA kahe che. "bhauH upalabdhaguNasaMdehatyA-siddhAH" sidhdho eTalA mATe ja prakhyAta che ke temanA guNono saMdeha bhavya AtmA vaDe prApta karAyuM che. tethI ja tevA-mekSamAM gayelA AtmAo siddha che. arthAt prakhyAta che. siddhi to prAptithI thAya che paNa prasiddhi to tenA viniyegathI ja thAya. lakSminI prApti e siddhi che paNa dAna vinA prasiddhi na maLe. hA, paisA bahu hoya ane dAna na kare te kaMjusa tarIkenI prasiddhi maLe, paNa ene vAstavika prasiddhi nahIM apaprasiddhi kahevAya che. game te rIte lekanI vacamAM jAhera thavuM te prasiddhi nathI paNa bIjAo jenI yAda karatA jhukI paDe tevI kiti nAmanA meLavavI tenuM nAma prasiddhi che. bIjAo yAda karIne pitAnA jIvanamAM prakAza pAtharI zake-duHkhamAMthI dUra thaI zake tevI kIti hoya tene ja prasiddhi kahevAya. siddha paramAtmAe pitAnA AlaMbanathI aneka jIvane siddhasvarUpe batAvyA che. mATe ja siddho sAcA prakhyAta che A ja vAtane TIkAkAra maharSie hetu dvArA samajAvI che. tethI ja kuzaLa TIkAkAra pU. abhayadevasUrIzvara mahArAjAnI balihArI che.
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 471 TIkAkAranA "navAMgI vizeSaNanI sArthakatA. tame te paramAtmAnI pratimA para nava aMge pUjA ja kare che, jyAre A mahApuruSe te jinapravacanarUpa zarIranA ja jANe nava aMga hoya tevA nava aMganI TIkAo racavA dvArA pUjA karI che. Ama TIkAkAra maharSinuM nAma te sArthaka che ja paNa temanuM vizeSaNa paNa aneka rIte sArthaka che. hajI paNa vicAre. navane artha jema nava saMkhyA che tema hamaNuM pedA thayela-hamaNAM banela te artha paNa che, ane aMga eTale zarIranA aMga. temaja aMgI eTale aMgavALuM zarIra te artha thAya. A TIkAkAra maharSine. vRttAMta prasiddha che. temane navAMgI TIkA lakhatA thayela vyAdhi dUra thayo hato. tethI eka rIte teo navA zarIravALA paNa banyA hatA. Ama navA zarIravALA abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe arthamAM paNa navAMgI vizeSa sArthaka che. TIkAkAra maharSi namo siddhANuM" padanA vividha artho karI rahela che te temanuM pitAnuM ja vizeSaNa aneka arthothI ghaTita thAya tevuM banyuM che. pUnA guNa gAvAthI niHzaMka pUjya banAya che. A ja vAta ApaNe samajavAnI che ke siddhonA AtmAnA guNano saMdeha bhavya AtmAoe meLavyA che arthAt teo paNa siddha banI gayA che. ApaNe hajI siddha banavAnuM bAkI che ApaNe siddha thavAnA chIe. siddha kANu thAya bhavya ke abhavya?" na prazna-kadAca, ApaNe siddha ne thaIe evuM paNa
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472] | [ zrI siddhapada na bane ? ApaNe abhavya heIe te siddha na paNa banIe. javAba-ApaNe eTale koNa? huM ke tame ke A sabhAmAM beThA che te badhA ? je mAre mATe pUchatA he te huM nakkI kahuM chuM ke huM te bhavya chuM ane mokSe javAne ja chuM. prazna-Apa kyA jJAnathI kahI zake che? zuM Apane avadhijJAna che? javAbaH--nA, mane avadhijJAna nathI. ane chatAM ya huM jANuM chuM ke huM bhavya chuM, mokSe javAno chuM. kadAcit mane avadhijJAna hoya te paNa huM bhavya chuM ke abhavya ene nirNaya te huM avadhijJAnathI na ja karI zakata. kAraNa, zAstramAM kahyuM che ke abhavyatvarUpa yA bhavyatvarUpa jIvane pariNAma mAtra kevalajJAnathI ja joI zakAya che. te avadhijJAna ke mana:paryavajJAnano viSaya nathI. te chatAM ya zratajJAnathI avazya pitAnA AtmAnuM bhavyatva jANuM zakAya che. tame pUchaze ke kayuM zrutajJAna ? pitAno AtmA bhavya che ke nahIM te jANavA mATenuM zrutajJAna mAne che ane tamane paNa hoI zake che. zAstrakAro pharamAve che ke je AtmAne zaMkA thAya ke mAre AtmA bhavya che ke nahIM? te dareka AtmA bhavyane ja AtmA che. mane te A prazna paNa thAya che. mokSanI IcchA paNa khUba che ane te mATe yathAzakya prayatna paNa karI rahyo chuM, eTale mAre mekSa te che. mArA vaDe siddhanA AtmAnA guNane saMdeha prApta karavAno che. have bAkI rahI tamArI vAta. tame tamArI jAtane pUchI juo ke tamane "huM bhavya
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 473 chuM ke nahIM, te saMdeha thAya che ke nahIM? mokSe javAnI IcchA thAya che ke nahI? prazna ja nahIM dilamAM muMjhavaNa paNa ghaNI vakhata thAya che ke have A janma-maraNamAMthI mukti kyAre thAya? mokSa kyAre thAya? basa tyAre tame paNa bhavyano ja AtmA che. have sabhAmAMnA bIjAne pUche temane pote bhavya che ke abhavya arthAta "mokSamAM javAne lAyaka che ke nahIM tevo prazna thAya che ke nahIM? mokSamAM javAnI IcchA thAya che ke nahIM ? tamane paNa A prazna ane mokSanI IcchA thAya te te paNa mokSe javAnA ja. paNa....ahIM thoDuM samajI levAnI jarUra che. atyAre kaI evA nAstika matavAdanA prabhAvamAM AvIne ke bIjA koI kAraNathI keI AtmA ema kahetA hoya ke mokSa te gappA che. tamArA mekSanI amAre jarUra ja nathI. mokSa hoya te paNa mAre jete nathI.te AvuM belanAra AtmAne ApaNe abhavya AtmA kahI zakIe ke nahIM ? - adhakacaruM sAMbhaLyuM hoya, vyAkhyAna sAMbhaLIne pUre vicAra na karyo hoya te jhaTa daIne kahI de. jene mokSanI IcchA na thAya-huM bhavya chuM ke abhavya e prazna na thAya te bhavya zAne ? paNa jarA sabUra karethobhI jAva za sakAroe ema nathI kahyuM ke jene atyAre mokSanI IcchA nathI te abhavya che, jene huM bhavya chuM ke abhavya e prazna nathI thatuM te abhavya che. kharI vAta e che ke je bhavya hoya tene te A prazna thAya ja paNa jene A prazna nathI thatuM, hamaNa mekSanI IcchA nathI,
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 ] [ zrI siddhapada mokSamArganI prarUpaNAne virodhI che te abhavyano ja AtmA che evuM nahi. bhavya AtmA paNa mokSathI dUra hoya, zaramAvartamAM AvyuM na hoya tyAre tenI dazA paNa AvI ja hoya che. tethI e niyama nahIM bAMdhavAno ke jene mokSanI icchA keI kALe na hoya yA bhavya ke abhavyanI zaMkA na hoya te abhavya, paNa traNe ya kALamAM jene mokSanI icchA na hoya te ja abhavya. bhUtakALamAM jene mokSa Iye nathI, vartamAnamAM je mokSa IcchatuM nathI, bhaviSyamAM je mokSa IcchavA nathI te ja abhavya. mATe ja meM kahyuM huM bhavya chuM ene nirNaya meM karI lIdhuM che. tamo che ke nahIM tene nirNaya tame kare. bAkI pratyakSathI tenuM jJAna karIne bhavya abhavyane nirNaya kevalI bhagavaMta sivAya koI karI na zake. " AtmA abhavya zAthI?" keTalAka bicArA dayALu ane kaMIka Ivara katRtvanA cirasthasaMskAravALA AtmAo hoya che te dayAbhAvathI gabharAI UThe che. temane thAya che ke bicAro abhavyano AtmA....! e te kadI mokSe na jAya. AvuM bhagavAna zuM kAma karatA haze? A niyama bhagavAne zA mATe banAvyuM haze ? bhagavAna paNa e AtmAnuM bhaluM na karI zake ? A badhA prazno cesa prazna karanAra AtmAnI dayAmayatA batAve che paNa dayA gya viSayanI hoya te barAbara. ayogya viSayanI dayA karIne bIjA vicAramAM cAlI javuM te khoTuM che. bhagavAne kaI AtmAne bhavya banAvyuM nathI. abhavya mokSe na jAya ane bhavya ja jAya tevo niyama paNa koI tIrthakara bhagavaMtoe banAvyuM nathI. vAstavika rIte
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 475 vicAratAM bhavya-taMdubhavamokSagAmI AtmAne paNa bhagavAna mekSa ApI detA nathI. kevaLa bhagavAne prarUpela mAge te AtmA purUSArtha kare che ane tene vizeSagyatA-tathAbhavyatva tevuM hovAthI tene mokSa maLe che. Ama bhavya AtmA mATe paNa apekSAe bhagavAna kazuM ja karatA nathI te AtmAne abhavya zA mATe kare ? svabhAvanuM keI kAraNa nathI vaLI kaI vadhAre samajelAne ema thAya che ke abhavyanA AtmAe bicArAe e zuM gunha karyo ke te abhavya thaI gaye? A prazna paNa aNasamajabharyo che. koI paNa AtmAe bhavya banavA mATe koI purUSArtha karyo hate nathI bhavya thavA mATe koI satkArya karavAnuM hotuM nathI. tevI ja rIte abhavya thavA mATe keI apakArya kharAba kArya javAbadAra hetuM nathI te te AtmAne eka viziSTa svabhAva ja che. badhA ja darzanakAro ane tArkike eTaluM te mAne ja che ke svabhAvamAM prazna hoya ja nahIM. jema koI AgathI baLI jAya tyAre koNa baLI gayuM? kevI rIte baLI gayuM? kayAM baLI gayuM ? zAnAthI baLI gayuM? A badhA prazno pUchI zakAya ane tenA javAba paNa maLI zake. paNa koI ema pUche ke AgathI mANasa baLI kema gayA ? baraphathI kema na ba ? Aga zA mATe bALe che? ane barapha zA mATe ThAre che? evA praznane javAba eka ja che ke Agane bALavAne svabhAva che ane barphane ThAravAno svabhAva che. have tame pUche ke tene e svabhAva kema? to ene kaI
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476 ] [ zrI siddhapada javAba ja nathI. kAraNa svabhAvanuM keI kAraNa hatuM nathI. svabhAvaviSayaka praznano javAba nathI ema kahyuM tethI evuM na mAnI letA ke ame tene javAba jANatA nathI; evuM mAnavAnI bhUla na karatA ke jJAnIone tene khyAla nathI. paNa ahIM tatvarUpe-rahasyarUpe e samajavAnuM che ke svabhAvanuM kAraNa pUcha te prazna e prazna ja nathI. je praznanA ja pranarUpe na hoya tene javAba heya kyAMthI ? keka pUche, "vAMjhaNune chekare keTaluM doDyo?" vaLI koI pUche, "huM mArA khabhA para Ubho rahuM te keTale dUra dekhAya?" kaIka zaMkA kare ke, "reja keTalA AkAzapuSpathI bhagavAnanI pUjA karavI joIe ? koI jANavA mAMge ke "eka zikArI reja keTalA sasalAnA ziMgaDA toDI zake ?" AvA ane tamane kaI pUche te tame zuM kahe ? kahe to prazna ja cheTo che te javAba kayAMthI hoya ?" prazna paNa saMbhavita ane sAce hoya te ja javAba maLe. jema uparanA praznano agya ane khoTA praznano che tema svabhAva viSayanA praznano paNa ayogya ane khoTA che. eTale tenA javAbanI vAta AvatI ja nathI. dArzanikamAM evI ukti che ke "svabhAve prazna nAhati svabhAvaviSayaka praznana thaI zakato nathI. Ama eka AtmA bhavya ke abhavya svabhAvathI ja che mATe te bhavya kema ke abhavya kema te prazna na pUchI zakAya. nahIM te jIvamAM ja cetana kema? jaDamAM cetanA kema nahIM ? AkAzamAM ja jIva ane pudgalene avagAhana ApavAne svabhAva kema? jIvamAM kema nahIM ? AvA badhA agya prazna thAya. agya praznono javAba hoya nahIM. ane kadAcit kaI tarkazAstrane na jANatA hoya teve sAhasika
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 477 javAba ApavA jAya teA tene javAba khATA ja hoya. eTale abhavyanA AtmAnA svabhAva muktimAM javAne ceAgya kema nathI bhajyanA AtmAnA svabhAva muktimAM javAnA kema ceAgya che tevA prazna hAya ja nahIM. Ama bhavyatva ane abhavyatva AtmAnA svabhAva che tethI praznanI maryAdAnI bahAra che, paNa tamAre samajI levAnu che ke jeTalA bhavya hoya teTalA badhA kaThThI mokSamAM javAnA nathI. badhA ja bhavyeA mokSamAM nathI javAnA e vAta te sAcI ja che. paNa hajI * jai Ai....'vALI gAthAne sArI rIte vicAraze te samajAze ke kei paNa kALamAM jeTalA bhaLyo mokSamAM gayA haiAya che. tenAthI anaMtaguNA bhavye saMsAramAM hAya che. sa`sAra anata bhUtakALathI cAlu rahyo che mATe ja anaMta bhaviSyakALa sudhI cAlu rahevAne che ane anaMtakALa sudhI cAlu rahevAno che. tethI ja sa MsAramAM keAI paNa kALe mokSamAM paheAMcela bhavyAtmAe karatAM sa'sArabhAvamAM rahelA AtmAonI saMkhyA vadhAre ja rahevAnI. tethI bhaLyA paNa keTalAya mekSe javAnA nathI. A vAta ame mAtra yuktithI ja karatA nathI. bhASyasudhAMbhAdhi jinabhadragaNi kSamAzramaNa mahArAjAe paNa vizeSa Avazyaka bhASyamAM spaSTa pharamAvyu` che ke.... " bhaLyA vi kevi na AMsasti..." bhavye paNa keTalAya muktimAM javAnA nathI. dareka vAtamAM yuktiethI cAlatu nathI. yukita ane taka paDitA jo anubhava, vyavahAra ane zAstrane cheDI de }1
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 ] [ zrI siddhapada te UMDA khADAmAM paTakAyA vinA rahe nahi. upAdhyAya yazavijayajI mahArAjA AvA paMDite mATe kahe che ke... "hastihantIti vacaneDapi prAdhyAprAvikAvat " pithI paMDitane nAza eka kAzIne pithI paMDita kauzAMbImAM AvyuM hatuM. kauzAMbImAM tenA Agamane khUba cakacAra jagADI hatI. moTA moTA kauzAMbInA vidvAnone te kAzIne paMDita kSaNamAM cUpa karI dete hate. keI ene eka vAta kahe te te ja vAtamAMthI te evA prazno UbhA kare ke vAta karanAre paMDita pilA kAzInA paMDita pAse nirUttara thaI jAya. Ama tene suvikalpa-kuvikalpa kazAnuM dhyAna rAkhyA vinA jIbhanA je badhA paMDitane jItavA mAMDyA. eka vAra evuM banyuM ke rastAmAMthI eka tophAnI hAthI pasAra thatA hatA. kAzInA paMDita sAmethI AvatA hatA. kSaNavAramAM paMDitajI dUra na jAya te hAthI mArI nAMkhe tevI paristhiti hatI. lokoe bUma pADI.. "hAthI mArI nAMkhaze dUra jAva.dUra jAva." kAzInA pithI paMDita te jANe ahIM vAdasabhA na hoya tema karavA beThA. temane lekenA ToLAne prazna karavA mAMDyo zuM hAthI mane mAraze? hAthI mane mArI zake tevI be ja zakayatA che, jyAM te mane dUrathI mAre kyAM te huM tenI pAse houM te mAre. A sivAya trIjI keI zakayatA duniyAmAM nathI. paNa uparanI baMne zakayatAothI hAthI mane mArI zake tema nathI. kAraNa bane zaMkAo beTI che vyabhicAravALI che. je hAthI dUrathI mArI zake te tame badhA dara che tamane kema nahIM mArI nAMkhe ? tame dUra che ane
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 479 tamane ne mAre te huM paNa dUra chuM te mane kevI rIte mArI zakaze ? A pahele vika95 khoTe che. bIjA vikalpa pramANe vicAro te ya hAthI pAse AvI mane mAre te zakyatA khoTI che. kAraNa hAthI para beThela mahAvata mArA karatAM paNa vadhu najIka che. tene nathI mArato te mane kevI rIte hAthI mAraze? mATe he leke ! tame hArI gayA che..." hajI te A vAta pUrI thaI nathI ane hAthI najIka AvI gaye. mahAvatanA vAryA chatAM mArgamAM UbhelA paMDitane joIne khIjAyelA hAthIe sUMDhathI paMDitane rastA para paTakI dIdhA. lekone paMDita para dayA te AvI, sAravAra te karI paNa temanuM hasavuM rokyuM rekAtuM na hatuM, gAmanA chokarAo paNa temane pUchavA mAMDyA." "kema paMDitajI hAthIe tamane dUrathI mAryA ke najIkathI ? kyA vikalpathI mAra khAdhe?" paMDitajI zuM bele? AvI rItanA pothI paMDita banIne ApaNe mAtra yuktithI vAta nathI karatA. ApaNe te jyAM zAstra, jJAnIene anubhava, mahApuruSonI AjJA hoya te ja vAtane yukitathI siddha karavAnI hoya. ApaNe atyAra sudhI e ja zAstrIya vAta siddha karI che ke game teTalA jIva mekSa jAya te paNa saMsAramAM jI khUTavAnA nathI. bhavye badhA ja mekSa pahoMcI jAya ane abhavye ja saMsAramAM rahI jAya tevI dazA paNa AvavAnI nathI. lekamAM siddho ane saMsArIo anAdikALathI che ane anaMtakALa sudhI raheze.
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 ] [ zrI siddhapada ahI ApaNe mukhya viSayarUpe e ja vicAratA hatA ke siddhanA AtmAnA guNe! bhavya AtmAoe meLavelA che, abhavyeA kadI meLavI zake nahi. abhavyanA AtmAe jainazAsananI lagabhaga tamAma bAhya kriyAo meLavI zake che, ati duSkara cAritranI pAlanA paNa karI zake che. dvAdazAMgImAMthI 11 aMga tA meLavI zake paNa cauda pUrUpa khAramAM aMganA nava pUrva sudhIne abhyAsa paNa meLavI zake. ati kaThera saMyamathI meLavI zakAya tevA devaleAkarUpa navamA traiveyakamAM paNa jai zake che. jayAM rahelA devAnA jIvananI svabhAvika evI virAgamaya vRtti hoya che ke temane kAmavAsanA manathI paNa hAtI nathI. bahArathI pALelA rUDA saMyamanA prabhAve evA abhavyanA AtmA eTalI UMcI sthiti pAme che ke bAvIza-AvIza sAgaropama sudhI mananA vikArathI dUra....ane chatAM ya te pahelA guNusthAnake....kadI meAkSamAM nahIM janArA. have te tame samajI gayA che eTale kaheze ke atyAre mAkSane nahIM IcchanArA abhavya che ema nahi paNa kadI meAkSamAM nahI' mAnanArA kadI mokSane nahI' IcchanArA je je hAya te ja abhavya kahevAya. tIrthaMkara karatAM paNa vadhu AtmAne mAkSe pahoMcADanAra abhavyanA AtmA tamane thAya ke AvuM suMdara cAritra pALe chatAM ya mokSamAM na mAne ? mokSanI zraddhA na kare? paNa zAstrakAra tA AnAthI ya vadhAre kahe che AvA AtmAe anekane mekSamAM pahoMcADanAra hAya che. aneka AtmAne mekSamAM
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 481 jatA sahAya kare che. aneka AtmAne mekSamAM pahoMcADavA mATe upakAraka bane che. chatAM ya temane mokSanI IcchA thatI nathI. prazna-zuM abhavyanA AtmAo aneka AtmAne mekSamAM pahoMcADavA sahAya kare ? ane chatAM ya pote mokSamAM na mAne ? javAba-hA, temAM kazuM Azcarya karavA jevuM nathI. sAdhuone bhaNAvanAra keTalAya AgrahI paMDita evA paNa heya che ke temanA bhaNAvavAthI amane jenadharma para apUrva zraddhA thAya paNa pelAne te vAta vAMcatA arUci vadhatI jAya. bilakula zraddhA na thAya. keTalAka nATakIyA-nATaka evAM karatAM hoya che ke je vAMcatA-jotAM anekane vairAgya thAya paNa nATaka karanAra te tevA ne tevA dhoyelA mULA jevA ja rahe. eTale abhavyanA AtmA pote mekSa na mAne chatAM ya anekane temAM zraddhA karAvI de. anekane mokSe mekalI de te zakya che. vicAra karatAM te ema paNa samajAya che ke kaI paNa eka tIrthaMkara paramAtmA karatAM eka abhavyanA AtmAnA prabodhelA vadhu AtmAo mekSamAM jAya. tamane Azcarya thAya ke tIrthakaranA AtmA karatAM paNa vadhAre AtmAne mekSamAM pahoMcADavAmAM Avyane AtmA nimitta kevI rIte bane? paNaviMcAroke tIrthakaranuM vadhAremAM vadhAre AyuSya keTaluM? 84 lAkha pUrvanuM. AnAthI moTI vayanA tIrthakare hoya nahIM. teo pitAnA jIvanamAM game teTalAne pratibodhe paNa AyuSya purUM thayA bAda temanA pitAnA dvArA ke AtmAne
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 ] [ zrI siddhapada mokSe javAmAM sAkSAt upakAra karI zake nahIM. abhayanA AtmAno te vAMdhe ja nathI. aneka vakhata dIkSA levAne, anaMta vakhata caiveyaka jevA UMcA devalekamAM javAnuM ane A badhA bhavamAM kadAcit eka-eka jIvane paNa mokSe pahoMcADavAno upadeza Ape te ya eka tIrthakara karatAM tenA upadezathI mokSa pAmanAranI saMkhyA vadhI jAya. tethI ja zAsakAree tenAmAM dIpaka nAmanuM samyaktva mAnyuM che. jo ke pote prakAzita thAya ne bIjAne prakAzita kare tevAne dIpakanI upamA apAya paNa ahIM dIpakanI upamAne bIjI rIte samajavI. pote bIjAne prakAza Ape ane pote khalAsa thAya e aMze. jema dIpaka pite baLIne prakAza Ape bIjA prANIone gati vagere kAryamAM sahAyaka thaIne tenuM kArya karI Ape che paNa pote eka DagaluM gati karate nathI mAtra pitAne kALa pasAra kare che eTaluM ja. tevI rIte abhavyane AtmA paNa pitAne kALa ja pasAra kare che. tene keI phAyado thato nathI. Ama abhavyano AtmA ane kene siddhanA guNa pamADanAra hovA chatAM ya pite kadI siddhanA guNane pAmanAre hote nathI. tethI mAtra bha vaDe ja prApta karAyela guNasaMdehavALA siddho che te vAta nizcita thAya che ane temanA guNo bhavya AtmA pAmyA hovAthI temanI prasiddhi paNa khUba che. mATe ja siddho prakhyAta che e siddha karavA Apele pU. TIkAkAra maharSine hetu khUba ja gaMbhIratApUrvaka vicAravA je che.
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - vivecana ] [ 483 bhavya siddhanA guNene saMdeha prApta kare che TIkAkAra AcArya bhagavaMta ema zA mATe kahe che ke bhavyAtmA vaDe siddhonA AtmAnA guNone saMdeha prApta thAya che? ke eka ja guNa ke be-cAra guNe prApta thAya che tema kema nathI kahetA ? Ama kahevA pAchaLa temane Azaya samajavA jevo che. Ama kahevA pAchaLa TIkAkAra pU. AcArya bhagavaMtane. Azaya spaSTa che. "namo siddhANaM' padanuM AlaMbana laIne taranAra-mekSamAM janAra AtmA te pitAnA AlaMbanabhUta siddhanA jevA ja tamAma guNa meLave che. "arihaMta pada ke arihaMta paramAtmAnuM AlaMbana lenArA arihaMtanA guNe meLave ja tevuM nizcayathI na kahI zakAya. AcAryAdi pada ke AcArya vyaktinuM AlaMbana laI sAdhanA karanAra paNa temanA jevA ja guNa meLave te nizcaya nathI. jyAre siddhapadanA AlaMbanathI tema thAya che. temanA jevA tamAma guNe bhavyAtmA prApta karI zake che. eTale ja eka-be guNe prApta thAya che tema na kahetA, guNane saMdeha prApta thAya che tema kahevAyuM che. AgaLa ApaNe carcA karI gayA chIe ke ko'kanA mate mokSa prApta thayela AtmAmAM jJAna nathI te keInA mate sukha nathI. jyAre jenadarzana pramANe to anekAneka guNe siddha avasthAmAM che. eka eka karmanA kSayathI pragaTa thatA eka-eka guNa te ApaNe AgaLa vicArI gayA chIe. uparAMta AThe ya karmanA kSayathI siddhava nAmane sAdi anaMtaparyAya prApta thAya che. A sivAya paNa asaMkhyAta pradezItva, sattva jevA keTalAya bIjA guNa che.
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrI siddhapada khIjA danArAnI paristhiti vicitra che. bauddho mokSa eTale AtmAnA abhAva mAnanAra che. te naiyAyikA mekSamAM mAtra AtmAne viziSTa guNurahita mAne che. vedyAMtike mokSamAM gayela AtmAne jo ke brahmarUpa mAne che chatAM ya tenA svarUpamAM sattvacit ane AnaMda traNa guNane ja mAne che. sat eTale padArthanuM vidyamAnapaNuM, cit eTale jJAna ane Ana eTale sukha. paNa jainadanamAM siddhanA AtmAmAM-mukta AtmAmAM jeTalA niLa guNeA manAyA che teTalA kAI darzanakAre mAnyA nathI. vedAMtioe paNa mAnyA nathI. jo ke sattvacit ane AnaMdane mokSanuM svarUpa mAnanAra vedAMtI naiyAyika karatA tA sArA ja che. 484 royAyikanA meAkSa ane bhAsana sat naiyAyikanA mate teA mokSa eTale mAtra padArtha. tenAmAM jJAna paNa nahIM ane AnaMdRsukha paNa nahi'. ATalA badhA tArkika, vikAsa pAmelA danamAM mokSanuM svarUpa evu phIkaku vaNa vAyu che ke prAcInakALamAM eka zloka tenAthI prasiddha thayA che. " vara vRndAvane ramya kopyatvamabhivAMchita', navu vaizeSikI mukti gautamA gantumicchati " koika gautama nAmanA paMDite vaizeSika ane naiyAyika dana mAnavAvALAone kahyuM ke " huM vaizeSika ! tArI mukti meLavavA huM nathI icchatA. tArA mokSa karatAM te vruMdAvananA ziyALa anavuM sArUM. jyAM jJAna nahIM, Anaa nahIM mAtra jaDa jevI avasthA hoya tyAM zuM karavAnuM ? A paristhiti para kAI naiyAyika zAstrakArane vicAra AnyA che kharo. ane tethI ja tene karela mokSanA lakSaNamAM
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 485 paNa pharaka che. bhAsarvajJa nAmanA eka paMDite nyAyasAra nAmano eka graMtha lakhyo che. temaNe nyAyadarzananA padArthonuM ja vivaraNa karyuM che. paNa mokSanuM lakSaNa "nityasukha viziSTa AtyaMtika darakhadhvasa" karI tyAM sukha svIkAryuM che, paNa jJAna te te bhAsarvajJae paNa muktimAM svIkAryuM nathI. tenA mate vaLI na doSa Ubhe thavAne ke jJAna vinA sukha bhagavAya kevI rIte ? eTale kahe ke bhAsarvajJae mokSanA AtmAmAM sukha te mAnyuM chatAM ya tene AtmAne sukhI na karyo. sukhane anubhavasAkSAtkAra jJAna vinA zakya ja nathI. ' syAdvAda mahAvAda sivAya bIjA badhA ja darzane bakavAda ane takavAda che. temano keTale prativAda (javAba) kare. kharekhara te temanI joDe asaMvAda (na belivuM ) te ja temane prativAda che. A ja amArA prAcIna purUpono pravAda (salAha) che ane tethI ja ApaNe A vivAdane vAda paramezvara jevA syAdvAda (nyAyAdhIza) ne seMpI syAdvAdane ja hRdayamAM padharAvI AgaLa vadhIe. - paradarzanIomAMthI koIe siddhanA AtmAmAM kSAyika zraddhA-kSAyika samyakatva, anaMtavIrya, anaMta kevaladarzana jevA guNo mAnyA nathI. A hakIkatane spaSTa karavA ja TIkAkAra pU. abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe jaNAvyuM che ke bhavyAtmA vaDe siddhanA ekAda guNa nahIM paNa aneka guNone saMdeha eTale samUha prApta karAyo che. je darzanakAre siddhanA AtmAmAM aneka guNe ja mAnavA taiyAra na hoya tenA AlaMbanathI mokSa pAmI bIjA paNa aneka guNone saMdeha prApta kare tevuM kevI rIte bane?
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 ] [ zrI siddhapada sAkSIbhUta zleka ane vivaraNanI sarakhAmaNuM AvA anekAneka guNanI prApti karAvanAra siddha bhagavaMtane namaskAra karI ApaNe ahIM "namo siddhANaM"nA arthanuM vivecana parIpUrNa karIe chIe. pU. TIkAkAra maharSi ahIM A cha artho eka sAthe samajAI jAya mATe pUrva purUSano racela eka saMgrahAtmaka zleka mUke che "mAtaM sita pena purANakamma, ye vA gate nivRtisaumUkti khAteDanuzAstA pariniSkitArtho, yosekastu siddharatamaMgalo me." A lekane artha che..... bAMdheluM purANuM karma jenA vaDe bALI naMkhAyuM che. . je mokSarUpa mahelanA mastake gayelA che. je prasiddha che, je anuzAstA che, je kRtakRtya che. evA siddhi mArA mATe maMgala karAyeluM che jenA vaDe tevA thAva..." jyAre ApaNe atyAra sudhI TIkAkAranA vacanane anusarIne nIce pramANe artho karI gayA chIe. ' (1) jAjavalyamAna zukaladhyAnarUpa agni vaDe karma rU5 iMdhaNa bALI naMkhAyuM che, jenA vaDe tevA siddho... (2) mokSarUpI nagarImAM apunarAvartana (pharI pAchA na pharavuM paDe) gati vaDe gayA che, te siddho.. (3) kRtakRtya thaI gayA che, jene have kazuM karavAnuM bAkI nathI rahyuM, te siddho...
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 487 vivecana ] (4) jee bhUtakALamAM zAsana karanAra thai gayA che, jemaNe magalarUpatAne anubhavI che, te siddho.... (5) apa vasAna sthitivALA hovAthI jee nitya che, te siddho.... (6) bhavya atmA vaDe jemanA guNanA sa Mdehu prApta karAyA hovAthI prakhyAta banelA che, tevA siddho.... H " Ama ApaNe jenuM vivecana karelu che te TIkAkAre gadyarUpe pote karelA arthA ane temaNe avataraNarUpe je zlAka ApyA che temAM Arthika rIte kazeA ja taphAvata nathI. te zlokamAM paNa * namo siddhANuM' pannunA cha e cha arthe saMkalita karI levAmAM AvyA che. je sUkSma taphAvata che te tamane nahI' paNa koI abhyAsIne ja dhyAnamAM Ave. bIjA arthamAM zlokamAM mokSane nivRttisaudha' pade vaDe mahelanI upamA ApavAmAM AvI che. jyAre gadyarUpa amAM TIkAkAre mokSane nagaranI upamA ApI che. bIjA sudhI teA avataraNu tarIke apAyela zlokanA aneA temaja TIkAkAra mahinA anA krama paNa eka sarakhA che. AgaLa trIjA nabaramAM je atha zlAkamAM khyAta kahIne Avye che te ja atha TIkAkAre chellA ane chaThTho rAkhyA che. tyArabAda zlAkamAM * anuzAstA ' kahIne ceAthA artha khatirUpe batAvavAmAM Ave che. jyAre TIkAkAra maharSi e potAnA vivaraNamAM A ane * SidhU + zAstra ca mAMgalye ' ema kahIne ane ane akhaDita tarIke eka ja sAthe ceAthA atha tarIke batAye che. tyArabAda zlokamAM pariniSDitAM e padathI pAMcamA krame je atha khatAnyA che te vivaraNamAM trIjA atha tarIke vaNu vAye a " 6 6
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 ] [ zrI siddhapada che. tyArabAda "sidhdhAH nityAH" "aparyavasAnasthitikattAta' A vivaraNamAM apAyela pAMcamo artha kalekamAM siddhanA vizeSaNarUpa nahIM paNa vizeSyarUpa zabdathI ja samajavAne rahe che. jyAre A sivAyanA bAkInA artho ApaNane blekamAM siddha zabdanA vizeSaNarUpe prApta thayA hatA. AgaLa lekamAM chelluM pada kRtamaMgala che te siddhanA vizeSaNa tarIke ja che ane tene vivaraNamAM temAM ja lekamAM karAyela kramAMka cAranA artha "anuzAstA"no ja eka khaMDa gaNavAno che. Ama sAkSIrUpe apAyela prAcIna purUSanA leka pramANe ja pite vivaraNa karIne pitAnI pramANikatA uddagheSita karI che. paNa sAthe ja pitAnI AgavI pratibhAthI arthanA kamonuM saMjana pate pitAnI rIte karIne je arthanI siddhi mATe AgamathI avirUddha evI yukitao apAtI hoya tevI yuktio ApI che. A yuktionuM gAMbhIrya kevuM che ke hajI ApaNe mAtra "namo siddhANaM' e padanI vicAraNAmAM ja chIe. ATalA vizALa vivecana mATe nimitta banela pU. TIkAkAra maharSinA zabdo amAre mana te sAcA motI jevA che. tame egya haze te tamane amArA dvArA karAyela vivecana motInI maneharamAlA lAgaze ane tenAthI tamAre kaMTha zobhI UThaze. jIvana mAlA-mAla thaI jaze. have mAtra ApaNe siddhone namaskAra zA mATe kare joIe te aMge TIkAkAra maharSie Apela khulAsAne vigatavAra vicAra karavAno che, ane te vicAra paripUrNa thatAM namo siddhANaM' padanI vivecanA pUrNa thaze.
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [489 TIkAkara mahaSi kahe che - ataH te nama- "namaskaraNIyatA cakAma aviaNuzI-jJAna dazana sukhavIryAdiguNayuktatayAsvaviSayaprada pratipAdana bhavyAnAM atIva upakArahetutvA" "ataH te namaH" A AkhA ya saMskRta vAkyane zabdArtha pahelAM jANIe pachI bhAvArtha. "ataH te namaH" A vAkyano artha che.... A kAraNathI temane namaskAra." A kAraNathI eTale ApaNe je cha arthe "namo siddhANaM'nA karyA tenAthI bhUSita havAthI temane eTale siddhone namaskAra thAva. paNa have prazna thAya che. AvA bhavya svarUpavALA AtmA hovAthI namaskArane yegya te che paNa namaskArane rogyane namaskAra karavAthI ApaNane zuM prApta thAya....? temanAthI kaze lAbha thatuM hoya te teo upakArI kahevAya. te tenAthI ka lAbha thAya? A lAbha kyo te vicAra karavAno che. kahevatamAM kahevAya che ke "lAbha vinA lAliye laTe nahIM." jANe che ne lAliyAnI vAta? ' lAbha vinA lAliyo leTe nahIM koI kRpaNa zeThane ciraMjIvI (ka) lAliye hate paNa bApa beTo. e kAMIe che Utare e na hoya. eka vAra be-cAra mitronI sAthe pharavA gaye hate. ekAeka keNa jANe zuM thayuM ke te dhULamAM ALeTavA maMDI gaye. lAliyAnA mitre ciMtAmAM paDyA. tenA bApAne ghare khabara
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 ] [ zrI siddhapada ApavA gayA. bApa te pitAnA pharajaMdanI karatUta jANute ja hoyane? mitrane kahe beTAo! ciMtA na karo, mAre lAliye lAbha vinA leTe (ALoTe) nahIM. mitrane thayuM "zuM dhULamAM ALoTIne kapaDA bagADyA te lAbha thaye? samaya bagaDe, jAta bagaDe, kapaDAM bagaDe te kAMI lAbha che? paNa tyAM te pAchaLa malaka malakata lAliye AvyuM. zeThe (lAlayAnA bApe) tene pUchayuM, "kema beTA, zuM lAbha thaye leTavAthI ?" tarata lAliyA e caLakatI senAmahAra kADhIne batAvI. mitre samajI gayA. rastAmAMthI sonAmahora maLI lAge che paNa rastAmAM tene letA ApaNe joI jaIe te ApaNe bhAga pADa paDe. "khare lAliye ane kharekhara tene bApa." mitre bheThA paDIne ghera gayA. na Ave lAli lAbha vicAre to tame mAlaMmAliyA kaMI ema ne ema lAbha vinA siddhane namaskAra thaDo kare ? siddhane namaskAra karavAne mahAna lAbha maLe che e carcAne AgaLa paNa viSaya Avye hato tyAre saMkSepamAM vAta karI hatI. ahIM zakaya teTalI lAMbI vicAraNA karIzuM. jethI tamane spaSTa samajAI jAya ke siddhane namaskAra zA mATe kara joIe. ahIM ApaNuM TIkAkAra pU. abhayadevasUrIzvarajI mahArAja paNa jaNAvI rahyA che ke -"namaskaraNayatA rauSAma, avipraNazI jJAna darzana sukhavIryAdiguNayukatataryA, svaviSayapramodaprakatpAdanena bhavyAnAM atItava upakAra hetutvA iti' temanA A vAkyane artha samajAya eTale ApaNA praznano javAba AvyA vinA rahevAne nathI.
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] . [ 41 TIkAkAra maharSi A vAkayamAM kahI rahyA che ke siddhone te ApaNuM para atIva upakAra che mATe teo te avazya namaskaraNIya che. jyAM sudhI ApaNe temanI upakArItAne na samajIe, bIjA nI upakArItAnI siddhonI upakArItA sAthe sarakhAmaNI na karIe tyAM sudhI teo atIva upakArI che te kevI rIte samajAya? mATe pahelAM te temanI upakArItAne ja samajavAnI che. arihaMte te rAga-dveSa vinAnA hovA chatAM ya upadeza dAna vaDe ApaNuM upakArI banI zake che paNa siddho ApaNuM upakArI kevI rIte bane ? nathI te upadeza ApatA ke nathI te jinezvara bhagavaMtanI mUtinI mAphaka ApaNe te siddha AtmAnA darzana-vaMdana ke pUjana karI zakatA. te lekanA cheDe birAjelA e ApaNuM upakArI thavAnA kevI rIte? jeo ApaNane kAMI ApatA nathI, jeo ApaNuM pAsethI durgaNo ke dejo laI zakatA nathI teo upakArI kevI rIte bane te sAmAnya rIte vicAratA muzkIla ja lAgavAnuM. arihaMtanI mAphaka AcArya bhagavaMta, upAdhyAya bhagavaMta ane sAdhu bhagavaMtone upakAra te samajamAM Ave paNa siddhone upakAra samajamAM AvatA nathI. paNa samajamAM na Ave tethI gabharAvAnI jarUra nathI. gurUno artha zuM che? gurU e ja ke je ajJAnanA-aNusamajanA aMdhakAramAM prakAza pAthare. TIkAkAra maharSie ene javAba Ape ja che ke...svaviSayapradapratpAdananapitAnA viSayaka pramodane prakarSa pedA karavAthI, teo atIva upakArI che. siddhonA upakArane samajavA mATe jarA UMDA ciMtananI jarUra che.
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 ] [ zrI siddhapada pahelAM te eno javAba Ape ame tamArA upakArI kevI rIte banIe chIe? tame AnA javAbamAM kahevAnA, Apa pratyakSa rIte amane bodha Ape che. dharmasAdhanAnA sAdhane amArI pAsethI grahaNa karI mokSa sAdhanA mATe upayoga karI amane lAbha Ape che. ATalI vAta te tamArI samajamAM Ave che. paNa...have jarA AgaLa vicAre ke cAritravAna sAdhubhagavaMtanA darzanathI tamane kaI lAbha maLe che. khare? hA, sAdhunA darzanathI mananI prasannatA thAya che, saMsAranI asAratA yAda Ave che, vairAgya pedA thAya che pachI lAbha kema na thAya? vicAro tyAre jema sAdhunA darzanathI lAbha che tema temanuM nAma smaraNa paNa lAbha che ke nahIM? je pitAnI sAdhanAmAM lAgelA ane kyAMya dUra rahelA sAdhu bhagavaMtenuM nAma grahaNa karavAthI paNa lAbha thAya che ane te dvArA sAdhu bhagavaMte upakArI lAge che te siddho upakArI kema na bane? te ApaNe jenuM nAma laIe chIe tenA guNe, tenuM vyakitatva AMkha AgaLa AvIne UbhuM rahe che. "cera" e zabda sAMbhaLavAnI sAthe ja ApaNe camakI jaIe chIe, doDavA mAMDIe chIe. te vakhate "Daraze nahIM" e kaIne avAja sAMbhaLatAM ja zAMti nathI anubhavatA? te bole "cerInuM jJAnathI cArane na je hevA chatAM ya te ke hoya che, zuM kare che tenI kalpanAthI DararUpa
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ]: [ 493 apakAra nathI thatuM? ane "Dare nahIM' evuM vAkya belanArane joyA vinA paNa mane keIka bacAvanAra che tevA jJAnathI ApaNane upakAra nathI thato ? vastumAtranuM jJAna thatAM tenA guNothI upakAra ke apakAra thAya che e pratyakSa siddha che. dUra rahela putrane tyAM gheDIyuM badhAyuM che evA samAcAra maLatAnI sAthe AnaMda nathI AvatuM ? upavAsa kaThIna lAgyuM hoya tyAre pAraNuM pahelAM ya "nava. kArazInuM paccakhANa AvyuM che " e sAMbhaLIne AnaMda ane rti zarIramAM nathI AvI jatA ? mArkeTamAM jabarajasta maMdI AvI che tevuM sAMbhaLIne meTuM cimaLAI jatuM nathI? tyAM ja bIjo saMdezo Ave ke..badhA nukazAnamAM che chatAM ya ApaNe phAyadAmAM chIe...e sAMbhaLatA cimaLAyeluM moTuM pAchuM khIlI nathI UThatuM? bole Ama kaI paNa kharAba cIjanA jJAnathI apakAra ane sArI anukuLa-managamatI cIjanA jJAnathI upakAra nathI thato? je A badhI cIjonuM jJAna upakAra karI zake te siddhanuM jJAna upakAra kema na karI zake? teo paNa upakArI to che ja. tame te savAla kare tyA na kare. zAstramAM AvA prakano thayelAM ja che ane javAbo apAyelA che. zAstrakAro sAmethI dalIla karIne pUche che ke.."sArUM-amane anukuLa, kaMI paNa thayuM che tevA jJAnathI amane je upakAra thAya che temAM te e cIja mATe amAro prema che te ja kAraNa che. eTale kharekharUM upakArI tattva to amAre te cIja mATe prema ja kahevAya temAM vaLI cIjanA jJAnanuM zuM 32
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 ] [ zrI siddhapada kAraNa?" "game tene paisA maLyA che evA jJAnathI kAMI amane AnaMda thatuM nathI, paNa amane paisA maLyA che evuM jJAna ja amane sukha Ape che. tethI sukhakAraka-upakAraka te te cIjane amAre rAga thaye. tenA jJAnathI zuM?" A dalIla nizcayanayanI che manane pariNAma ja upakAraka ane apakAraka che. koI koIne upakAra ke apakAra karatuM ja nathI. paNa kevala nizcayanaya para cAlIne vyavahAranayane avagaNa te khoTuM che, ane evA vyavahAranayane avana gaNavA jaze te vyavahAranayavAdI kaheze..dehano prema ja bhejanathI thatI tRptinuM kAraNa che temAM anAjane zuM upakAra ? kaI tamane bacAve ke tamArA vine dUra kare tyAM paNa tame kadI kahI zake ke mane mArA karmae bacAvya temAM tame zuM upakAra karyo? mArA karmo sArA na hota to mane koNa bacAvI zakata? zuM AvI dalIlethI dharma pravRttirUpa vyavahAra cAle kharo? eTale ja zAstramAM kahyuM che ke nizcayanayanuM AlaMbana karIne vyavahArane ucheda karanAro tIrthane vicacheda karanAra bane che. kAraNa tIrtha--dharma jyAM vyavahAra haya, jyAM gurU-ziSyabhAva hoya, jyAM jJAnanuM A dAna-pradAna haya, paraspara prema-vinaya ane bhaktibhAva hoya tyAM ja cAle che. sevya-sevaka bhAva heya nahIM tyAM zAsana cAle kevI rIte ? ane tethI ja vyavahAranayanI apekSAne mAnya karavI paDe. jema nizcayanayathI pitAnA AtmAnA pariNAma e ja sukha-duHkha che-upakArI ke apakArI che tevI rIte vyavahAranayathI AvA pariNAme je jJAnathI pedA thAya te jJAna paNa upakArI ke apakArI bane che. mATe siddha bhagavaMtonuM jJAna ApaNane sArI rIte upakArI che te samajAya tevI vAta che.
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ kalpa siddhanA svarUpanuM jJAna upakArI kharuM, paNu siddho kevI rIte upakArI..? hajI AgaLa prazna karo, aTake nahIM. AgaLa pUche ke siddhonA svarUpanuM jJAna te upakArI kharUM paNa siddhone ApaNuM upara zuM upakAra ? siddho kevA te jJAna Apa karAve che, tIrthakara karAve che te teo upakArI thAya paNa jeo pitAnuM jJAna paNa ApaNAmAM pedA karI zakatA nathI teo kevI rIte upakArI thAya ? vicAra karatAM A praznano javAba paNa maLaze. pahelAM ATalI vAta te sthira karI le ke siddhanA svarUpanuM jJAna upakArI che. siddhanA svarUpane-tyAM rahelAM AtmAnA anagaMla sukhane sAMbhaLatA ja mokSa levAnuM mana thaI jAya che. je AtmAo nikaTabhavI hoya che temane te A vAta anubhavasiddha hoya che. zAstramAM ghaNuM vAta sAdhupuruSonA anubhavathI siddha thatI hoya che. 1444 graMthakartA zrI hari bhadrasUrIzvarajI mahArAjA sthAna-sthAna para pharamAvatA hoya che ke "anubhavasiddham tat " A vAta anubhava siddha che. jema kRpaNane paisAnuM nAma sAMbhaLatAM AnaMda Ave che...rasanA lAlacune rasoI taiyAra che evI khabara paDatAM meMDhAmAMthI pANI chUTavA mAMDe che....vidyAnA athIne sArUM pustaka maLe che tenI khabara paDatAM ja AnaMda Ave che, tema mekSanA adha AsannabhavI AtmAone siddha padanuM svarUpa sAMbhaLatAM ja e AnaMda Ave che ke temanAM keTalAya karmo khapI jAya che. vAraMvAra siddhanA svarUpanA
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 ] [ zrI siddhapada jJAnanu punarAvana ane parivattana karatAM meAkSanI sAdhanAmAM vega vadhe che. saMsAranA tamAma AkaSa NA madamAMthI maMdatara ane madyutaramAMthI maTThatama bane che. jyAM janma-maraNa nathI, AgaLa jene vistArathI vicAra karI gayA chIe tevuM anaMta sukha che....ana tavIya che.... AtmapradezonI sthiratArUpa cAritra che. jyAM anaMtajJAna ane ana taddana che....tevA sthAnanuM jJAna maLatAM, tene prApta karavA kaceA nikaTabhavI uchaLI na paDe ! sa'sArathI jyAre tamane sAceA udvega Ave tyAre tamane paNa AvA mekSane pAmela siddhonuM svarUpa sAMbhaLIne pramodane-nimala AnaMDha bhAvanA praka pragaTa thavAnA. A ja temanA svarUpajJAnane pratyakSa siddha upakAra che. mAtra prazna eTaleA ja che ke siddhanA svarUpajJAnanA upakAra te kharo paNa temAM siddhanA upakAra zuM? saMsAramAM evu' manatuM hoya che ke laghara-vaghara vasa paherela vyakti, mAthAnA vALanA paNa ThekANAM na hoya evI vyakita jovI gamatI nathI. AvI vyakita sApha thaine AvI, vastrA vyavasthita karI dIdhA che, mAthAnA vALa pazu zakaya tevA suMdara kalApathI sajja karI dIdhA che. ene jotAM tamane sudaratAnu jJAna thAya che. te jJAnathI tamane prasannatA thAya che. have tame kahA ke A vyakti sudara khanI ke na banI tenAthI mAre zuM nisbata. mane te te suMdara che tevu jJAna thayuM' tenAthI khuzI thai che. mATe huM teA suMdaratAnA jJAnane upakArI mAnuM paNa suMdara banelI vyaktine upakArI nA mAnuM to cAle ! jo te vyakti suMdaratA mATe prayatna na kare te suMdaratAnuM jJAna thAya kevI rIte ! ane suMdaratAnu
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 497 jJAna na thAya te tenAthI mananI prasannatArUpa upakAra paNa kevI rIte thAya ? eTale je vyakitanu suMdara tarIke jJAna thAya che te vyakitae suMdaratA mATe prayatna karelA che tethI te paNa upakArI che. siddha bhagavAnA AvA bhavya svarUpanuM jJAna ApaNAmAM utkRSTa pramodabhAva jagAvIne ArAdhanAmAM upakArI ane che. te siddha bhagava tAe AvuM svarUpa prApta karavA A prayatna karyAM che? keTalA mahAna prayatna kare tyAre eka AtmA siddha thAya tyAre ApaNe siddhanA svarUpajJAnane upakArI mAnIe ane siddhane upakArI na mAnIe te kema cAle ! kharI rIte vyakti ke vastu sArI anyA vinA tenuM jJAna ApaNane upakArI thAya kevI rIte ! jo AvI vicAraNAmAM jaie teA ana sajAI jAya. je viSayanuM jJAna upakArI banatu hAya te viSayane upakArI na mAnIe tA evI paristhiti para paheAMcI jaie ke khATA jJAna-bhramarUpa jJAnathI paNa ApaNane upakAra thai jAya. kei tamane kahe tamArA nAma para me` hajAra rUpiyA karI dIdhA che. tame kahA, " bhale, hamaNAM mAre jarUra nathI tamArI pAse rAkhajo. pachI tapAsa karatAM khabara paDI ke e vyaktie tamArA nAma para paisA karyA ja nathI teNe mAtra tamane sukha ApavA ja kahyuM hatuM. have tame pelI vyakitane pUche ke mArA nAme paisA karyAM che te lAva te vakhate te evI dalIla kare ke, " tamAre paisAnI jarUra te cheja nahIM mAtra tamArA nAme che tenAthI ja tamane sukha maLe che teA tapAsa zA mATe kare che ? " tame tarata ja kahevAnA ke " kheATI vAtanA artha zuM che ? " 66 ""
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498] [ zrI siddhapada eTale kahe ke khoTI vAta ke khoTA jJAnathI tamane vAstavika sukha ke upakAra thato nathI paNa vAta sAcI hoya te tenA jJAnathI ja upakAra thAya che. have je ApaNane mAtra jJAna jeDe ja saMbaMdha hoya te A anubhave che ja joIe. paNa khoTI kalpanAnI vAtothI kone AnaMda Ave che? svapnamAM tamArI jAtane koThAdhipati thayela juo tethI tamane sukha zuM thAya? AvuM svapna tame keine kahevA gayA ane keIe kahyuM, "have tamAre kamAvavAnI jarUra nathI." tamane tamArI pAse koDe che tevuM jJAna te thaI gayuM." tyAM tame kahevAnA, "khoTuM jJAna zuM karavAnuM." paisA sAce ja prApta thAya ane tenuM jJAna thAya te sukhakAraka bane. cIja haiyA vinA cIjanuM jJAna upakArI kevI rIte? A ja vAta siddha kare che ke siddhanA svarUpanuM jJAna je bhavya AtmAo purUSArtha dvArA mekSe gayA na hoya te thAya nahIM. mATe satya jJAna mATe satya viSayanI jarUra che ja. siddhanA jJAna mATe siddhanI jarUra che ja. siddha vinA siddhanuM jJAna kayAMthI thAya! tethI tenA jJAnathI te upakAra te siddha che mATe ja che. vastu vinA vastunuM jJAna thaI zake nahIM. ane tethI vastunI prApti mATe karelA puruSArtha vastunA jJAnathI thatA upakAramAM kAraNa che ja. siddha paramAtmA paNa upakArI ane temaNe karele mokSa meLavavAno prayatna e paNa ApaNu para upakArI che. teo AvA pavitra svarUpamAM che te ja ApaNane temanuM jJAna thAya che. A ja vAtane mArmika rIte kahetAM pU. TIkAkAra abhayadevasUrIzvarajI mahArAjAe kahyuM che ke - viSayapradapkaryajanakana" potAnA svarUpanA
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 49 jJAna dvArA je amaryAdita Anada ullase che tenA kAraNarUpa siddho pote ja che. mATe teo mokSamArganA sAkSAt upakArI che ane teo upakArI hAvAthI janamaskAra karavAne paNa ceAgya che. Ama sidhdhanA AtmAonA upakAra tArkika rIte nyAyI rIte svAnubhava sidhdha thAya che. A ja viSaya sthUla dalIleAthI hajI vadhAre spaSTa thaze, vicAra karI ke siMdhanA AtmAe na hAya tA sidhdhapada ane kharUM? ane sidhdhapada na bane teA tItha karAnA upadeza keAne uddezIne ? koIpaNa kRtya budhdhimAna AtmA kare te lakSya vinA uddezya vinA kare nahIM, tA sidhdhA vinA bIjA keAnA uddezyathI upadeza apAya ? tItha karA upadezaka tarIke upakAraka kharA paNa teo teA vecANu karanAra ane grahaNa karanAranI vacce saparka karI ApanAra dalAla jevA che. mukhya pArTI e te ApaNA AtmA ane sidhdhane AtmA che. sidhdhanA AtmArUpa vecANa karanAra na hoya teA ApaNe grAhaka paNa kAnA? ane vecanAra ane kharIdanAra sivAya dalAla paNu kANu ? jo sAmo kAMThA dekhAtA hAya tA ja pravAsa thAya. hADI paNa pachI upakArI ane ane nAvika paNa pachI upakArI ane pahelAM jyAM javAnu che te kAMThA nizcita havA joie. sasAranA sAmA kAMThe pahoMcelA sidhdhAe ja mokSarUpa kAMThA prasidhdha karyAM che. mATe ja tee mahAna upakArI che. nAvika game tevA hAMziyAra hAya ane nAva game tevI majabUta hAya paNa jyAM pahoMcavAnu che te kAMThArUpa sthAna
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa00 ] [ zrI siddhapada prasiddha na hoya te mAtra pravAsa ja karavAnuM rahe. kharekhara te sAme kAThe che tethI ja nAvikano purUSArtha sArthaka thAya che ane heDI paNa upakArI banI zake. saMsArI lekenI dazA vicitra hoya che. mahAupakArI tatva mATe paNa je temane parizrama na paDatuM hoya te teo tene upakArI mAnavA taiyAra thatA nathI. tamane koI evA mANasa nahIM maLe ke jIva cAlI rahyo che te mATe zuddha havAne AbhAra mAnatA hoya ke cekhA pANI pratye pitAnI kRtajJatAno bhAva batAvate heya. paNa kaI eka pAMca rUpiyA Apaze te jarUra tenA pratye namratA ane kRtajJatAno bhAva vyakta karaze. mANasa samaje che ke havA ane pANuM vaNamAMgyA maLI rahe che eTale tenI vadhu kiMmata nathI. jemAM khUba parizrama kare paDe, je durlabha lAge ne maLe temAM ja tene upakAra lAge che. paNa hakIkata vicAre te te samaje che ke jIvana TakAvavAmAM agatyanI cIja dhana karatAM paNa havA ane pANI che. jema nAvikanI nAvamAM besavA bhADuM pravAsIe cUkavavAnuM hoya che eTale tenI tene kiMmata samajAya che. paNa sAme kinAre kaMI tenI pAsethI kiMmata ke parizrama mAMgate nathI tethI tene tenI kiMmata-tenI upakAritA samajAtI nathI. duniyAnA vyavahAramAM lapaTAyelAne pAramArthika upakAra samajatA vAra lAge te svAbhAvika che ! bhavasAgaranI pele pAra kinArArUpa banelA sidhdhone upakAra te apekSAe eTale mahAna che ke temanA upakAranI tole ke ine upakAra na Ave. paNa ghaNI vakhata gaNatarImAM mIMDA gaNAya che ane ekaDe karavAnuM rahI jAya che. tevI rIte sidhdhano upakAra
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 501 tA ekaDA jevA che. te pachI bIjA badhAnA upakAra dhamamAga mAM te.ja ekaDA para caDhatA mIDA jevA che Ama tamAma dharmapravRttimAM lakSyabhUta banela sidhdhanA AtmAe ananya upakArI che. dhyAnamArgImAM AgaLa vadhelA jANe che ke dhyeya vinA dhyAna hAya nahI. meAkSamAM javA mATe abhedya dhyAnanI atyaMta AvazyakatA che. abhedya dhyAnamAM lakSyarUpe arihaMta nahIM paNa sidhdhAnI mukhyatA hoya che. arihaMtonA AtmAnI paNa prAtihAya rUpe ke tItha pravarttakarUpe je stuti thAya che te to vyavahArastuti che. naiRRyikastuti to temanA jJAnADhi guNAnuM vana karavAmAM Ave tyAre ja thAya. eTale tyAM paNa sidhdha jevI ni`La dazAnI mukhyatA che. Ama dhyeyabhUta sidhdhanA AtmAnA upakAra khUba UMDA anubhavathI samajavA jevA che. nigeAdamAMthI kADhanArA jo ke TIkAkAra mahiSa e e vAta ahIM TIkAmAM kahI nathI chatAM ya eka evI vAta cAle che ke eka AtmA mokSagatimAM jAya tyAre eka AtmA anAdi nigeAdamAMthI vyavahAra rAzimAM Ave che. anAdi nigeAdanA jIvAnu evu sthAna che ke jyAM rahelA jIvA hajI sudhI kadI te sthAnane choDIne bIjI cenimAM utpanna thayA nathI. eiMdriya ADhi jIva tarIke utpanna thayA nathI. AvA jIvA jyAre potAnI A ceAnine choDIne anukrame eiMdriyAdimAM AvatA jAya tyAre te vyavahAra rAzimAM AvyA gaNAya che sUkSma nigADha jevI karuNa dazAmAMthI ApaNune chUTA karanAra sidhdha paramAtmA ja che.
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502] L [ zrI siddhapada tamane koIe dezamAMthI lAvIne muMbaImAM nokarIe besADyA hoya to sajajanatApUrvaka temane keTalIya vakhata AbhAra mAne ! paNa kadI tamane e khyAla AvyuM che ke kayA evA puNyAtmAe sidhdhi gati prApta karatAM mAre nigodamAMthI chuTakAre thaye haze ? sAcI kRtajJAtA pragaTI hoya to AvA AtmAne jANavA mana lAlAyita thaI jAya ! prazna:-mahArAja sAheba! amane to khUba jANavAnI IcchA che paNa khabara kevI rIte paDe? javAbaHkhabara to tamane nathI ane mane ya mArA AtmAne udhAranAre karyo jIva haze-kayA jIvanA kSe javAthI huM nigadamAMthI bahAra Avyo hoIza tenuM jJAna mane paNa nathI. paNa prajJAna che ke nahIM? te to nathI. prazna mATe ApaNI lAlAyitatA keTalI che? te to che. je, A paNa kRtajJatAbhAva pUrvakane abhilASa pragaTa thAya to AtmA tevuM jJAna meLavavA prayatna kare. kevalajJAnI ApaNane kahI zake paNa ApaNAmAM kevalajJAnInA caraNo meLavavA mATe ke svayaM kevalajJAnI banavA mATe utkaMTho keTalI che? ahIM to ghera beThAM gaMgA AvatI hoya to joIe che. udyama kare nathI.....saMsAra choDa nathI saMsAra choDavAnA sAdhane pratye ahobhAva pragaTAva nathI. ane ThaMDA kaleje rAha jovI che. AvI rIte na kRtajJatA Ave ke na ApaNane te ApaNuM upakArI siddhanA AtmAnuM jJAna thAya. game te bhoge paNa mAre mArA upakArIne jANavA che, tevI utkaMThA thAya. game te rIte paNa e upakArIne pratyu
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 503 pakAra karavA che-koI mahAna ajJAta AtmAe mArA para upakAra karyA che tene huM jANI paNa na zakuM! zAstramAM Ave che ke 8 varSanA manaka muni peAtAnA pitAne zeAdhavA gharamAMthI ekalA nIkaLI gayA. jainetara zAstro jaNAve che ke; dhruva nAmanA bALaka ghara choDIne mAtAnA eka vacana khAtara jaMgalamAM gayA hato. << aimuttA jevA bALakane savAla thayA ke vajanadAra pAtra gautamasvAmIjI mahArAja kevI rIte uMcakaze ? temane bhAra lAgaze to huM uMcakI la' ,, tamArA jevAne guru mahArAja jeDe vihAra karavAnA to zAno hAya paNa dRza DagalA gAma sudhI mUkavA javAnuM thAya to ya joDA paherelA hoya. koi pUche, " kema deza DaMgalAmAM ya joDA vinA na cAlyuM ? " tame tarata ja kahA, e to jenuM kAma je kare, ApaNe sAdhu mahArAja theADA chIe. sAdhue to TevAyelA che te to UghADe page jAya ! tamane UDI bhakita dyottaka praznA ja thatA nathI, thAya to rIDhA javAkhathI bhaktine UgatI ja rokI de cho. paNa sAttvika aImuttA jevA peAtAne bhAre lAgaze tema vicAratA nathI. aImuttAjI gautamasvAmIjIne bhAra lAge tenI ci'tA kare che te mATe prayatna kare che! ApaNA upakArI sidhdhanA AtmAne jANavA mATe sAcA bhAva thAya to paNa saMsAra cheDyA vinA cena paDe nahIM! saMyamamAM mana lAgyA vinA rahe nahIM ! phArasI bhASAmAM eka zera che.
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54] [ zrI siddhapada " " kI gala muzkIla, be rabadA pAvanA, Idhara ke dilako toke, udhara lagAvanA." Ano artha e ja che ke je khudA meLavavA hoya te muzkela zuM che? saMsAramAM mana jeTaluM racyuM-pacyuM che teTaluM ja mana khudAmAM lagAvI devAnuM. atyAre ApaNuM mana saMsAranA rAgaraMgamAM cakacUra che. je ApaNane nigodamAMthI vyavahAra rAzimAM lAvanAra AtmAne jANavAnuM mana thAya te saMyamamAgekUca thayA vinA rahe nahIM! ApaNuM mukhya vAta siddha bhagavaMtenA upakArane vicAravAnI che. nigoda rUpa anAdi kArAgAramAMthI choDAvanAra AtmAno upakAra koI nA suno nathI ! Aje ApaNe A sthitie pahoMcyA chIe ane bhaviSyamAM moze pahoMcIzuM e badhe sidhdha paramAtmAne ja upakAra che. hA, paNa eTaluM cakkasa che ke te vakhate ApaNA nimitte paNa eka AtmA anAdi nigedamAMthI bahAra vyavahAra rAzimAM pravezaze. eTale eka rIte vicAre te je AtmAe ApaNane sidhdha gatimAM javA nigodamAMthI bahAra kADhyA che te AtmAnA upakArano pratyupakAra che tyAre ja vaLe ke jyAre ApaNe mokSamAM jaIe ane ApaNuM nimitte eka AtmA nigedamAMthI vyavahAra rAzimAM Ave che ke je AtmA mokSamAM pahee te to kRtArtha ja che. tene to pratyupakAra zakya ja nathI. gurunA pratyupakAra mATe hajI paNa kahevAya che ke karma yege guru saMyama mArgamAM pAchaLa paDI jAya. saMyama mArgathI patita thaI jAya te temane pAchA mArgamAM
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 505 sthApIe tyAre pratyupakAra vaLe. Ama hajI gurune pratyupakAra vALavAno saMbhava che. paNa...mokSamAM gayelA siddhAtmAone pratyupakAra vALavAne kaI ja raste nathI. tethI A ja kalpanA karavI rahI ke jevI rIte ApaNe jema A ArAdhanA thaI zake tevA vyavahAra rAzinA sthAnamAM keInA pratApe AvyA chIe tema sAdhanA nimitto ApaNe paNa kaI AtmAne ahIM pravezAvIe. eTale kahe ke, ApaNane vyavahAra rAzimAMthI siddhi gati sudhI pahoMcADavAno paravAno (lAIsansa) ApanAra sidhdha bhagavaMte che. tethI ApaNe paNa tevA keI AtmAne paravAne ApavAnuM che. A vicArathI paNa spaSTa thAya che ke, ApaNe mokSa mATe joradAra prayatna AdaravAnI jarUra che. ane...anaMtakALathI cAlI AvatI sidhanA AtmAnI papakAra karavAnI sAMkaLamAM eka navI kaDI tarIke joDAvAnuM che. Ama sidhdhanA AtmAne parama upakAra samajI ApaNe temane namaskAra karavAno che. TIkAkAra maharSi ahIM "name sidhdhANuM" padanI vivecanA pUrNa kare che. paNa ApaNe je viSaye AgaLa vicAravAnA bAkI rAkhyA hatA ane siMdhanA svarUpane saMpUrNapaNe khyAla ApavAmAM je ati agatyanI vAta che tene vicAra karI laizuM. je karavAthI tamane sidha bhagavaMta viSe lagabhaga saMpUrNa kahevAya tevI mAhiti prApta thaI jaze. - cAra ghAtikane kSaya karIne banelA bhagavaMtamAM keTalAka evA AtmAo hoya che ke jeonI bAkInI cAra aghAtikanI sthiti eka sarakhI nathI hotI. teonuM AyuSyakama nAnuM hoya che ane bAkInA traNa aghAtIkarma eTale nAmakarma-trakarma ane vedanIyakarmanI sthiti
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ : - pa06 ] | [ zrI siddhapada vadhAre hoya che. ApaNe te aneka janma-maraNa karavAnA hoya che eTale ApaNe hisAba te AgaLanA bhAvamAM cAle. paNa sidhdhagatimAM jatA AtmAne te anaMtabhavano hisAba pUre karavAno hoya che. eTale temane pitAnA chellA bhavamAM pitAnA AyuSyakALa daramyAna badhA karmone bhogavI nAMkhavAnA hoya che. AyuSyathI vadhAre sthitinA karmone khapAvavA mATe eka viziSTa kiyA karavI paDe che. jene zAstramAM kevalI muddaghAta kahevAmAM Ave che. samudraghAta' zabdano artha samajavA jevuM che. sama" ane "uda" A be upasarga saMhita "ghAta zabdathI A zabda banyuM che. temAM "ghAta eTale nAza, "u" eTale prAbalyatAthI temaja "sama eTale sArI rIte...tethI sArA ya zabdano artha e che ke "je kiyA daramyAna sArI rIte prabaLatApUrvaka karmone nAza thAya che." samudraghAta te sAta che paNa ahIM kevalI bhagavaMte karmonI sthitinI samAnatA karavA je samuddaghAta kare che tenI ja vAta vicAravAnI che. AvI kiyAnI jenazAsanamAM vizeSatA che. AnA jevI viziSTa prakiyA koI darzanamAM kalapavAmAM nathI AvI. hA, anya vedAMtI darzanakAroe keka sthAne AvuM kaMika mAnyuM che kharUM. vedAMtInA mate traNa prakAranA karmo hoya che. (1) saMcita karma (2) prArabdhakarma (3) vartamAnakarma. temAMnA prArabdhakarmanuM ApaNe tyAM je nikAcitakarmanuM svarUpa che tenA jevuM ja che. teo mAne che ke, brahmAne sAkSAtkAra thaI jAya te pachI aneka bhamAM ekaThA karelA dIrghakarmo saMcita karmo brahmAnA sAkSAtkAra mAtrathI nAza pAme che. paNa prArabdhakarma rahI jAya che. A prArabdhakarma jyAM sudhI hoya tyAM sudhI AtmAne
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ pa07 mekSa temanA mate paNa thatuM nathI. tene te karma bhegavavuM ja paDe che. paNa jo te AtmAnI IcchA hoya te te prArabdhakamane jaldI nAza karavA mATe te aneka zarIre banAve jene vedAMtIo "kAyavUha" kahe che ane te dvArA lAMbA kALa sudhI bhegavavA yaMgya prArabdha karmane jaladIthI nAza kare che. A vAtanuM karma apAvavA mATe mekSamAM jatA AtmAne paNa kaMika karavuM paDe che teTalI vAta pUratuM ja jenadarzana sAthe sAmya che. bAkI A kalapanAmAM de khUba che. vedAMtIne cheDIne bIjA darzanakAree te AvI paNa kalpanA nathI karI. * ApaNe A prAsaMgika vAta karI paNa ApaNe mULa kevalI samudraghAta"nI vicAraNA karI rahyA chIe, e kevalI samudraghAtanI jarUra te mokSamAM jatA AtmAne paDe che. paNa evuM na vicAravuM ke dareka AtmAne tenI jarUra paDe che. arthAt mekSamAM jatA pahelAM kevalI samudraghAta kara ja paDe te niyama nathI. je bhavyAtmAonI pitAnA vedanIyanAma ane gotrakarmanI sthiti AyuSyakarmanI samAna hoya che te AtmAone kevalI samudraghAta karavAnI jarUra paDatI ja nathI.. jema egya vahIvaTa karanAra vepArIo evA hoya che ke jemane peDhI baMdha karatI vakhate koInA paNa paisAnI mAMDavALa karavI ja na paDe ane koinA paisA bAkI paNa na rahe. paNa kekanA paisA evA vepArI pAse rahI gayA hoya ke tene temAMthI chUTavA mATe mAMDavALa karavI ja paDe. kevalIo kevalI samudraghAta daramyAna je karmonI sthiti sarakhI karI nAMkhe che te karmo kaI pAparUpa ja hoya che tema na samajavuM. kAraNa ke ucca getra-zubha nAmakarma ane zAtA vedanIyakarma paNa vadhu sthitinuM
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508 ] [ zrI siddhapada hoya te paNa tenI sthiti echI karI nAMkhe che. praznaH--tA zuM bAMdhelu kamabhogavyA vinA ja AmAthI bruTuM paDI jAya che? Minde javAba: nA, kevalI samuddhAtanI AkhI prakriyA samajazeA tyAre khabara paDaze ke khAMdheluM kama bhAgavyA vinA chuTatuMja nathI. paNa AtmA kevalI samuddhAta daramyAna evI gAThavaNa kare che ke jethI alpa kALamAM vadhAre karmo khapI jAya. eka agarabattI pUrI saLagI jAya pachI bIjI saLagAnavAmAM Ave ne pachI trIjI. Ama karavAthI eka paDikAnI agarabattI kalAkA sudhI cAle paNa eka ja sAthe AkhuM paDIku` devatAmAM padharAvI devAmAM Ave te pAMca ja miniTamAM madhI agarabattI baLIne bhasma thaI jAya. kAi paNa agarabattInI rAkha teA maLyA vinA thatI ja nathI paNa keTalI bAramAM rAkha thai jAya tene AdhAra ApaNe eka sAthe keTalI agarabatI saLagAvIe chIe tenA para che. AvI rItanI goThavaNu karavA mATe ja kevalI samudUdhAta karavAmAM Ave che. A kevalI samudghAtanI kriyA mAtra ATha samayanI ja che. temAM prathama samaye AtmA je dehamAM jyAM hoya che tyAMthI upara ane nIce peAtAnA dehanA jeTalI ja paheALAinA AtmapradezeAne bahAra kADhe che jethI leAkanA eka cheDAthI bIjA cheDA sudhI eka daMDanI racanA thAya che. bIjA samaye kapATanI racanA thAya che eTale ke te je upara ane nIce leAkanA be cheDAne aDIne rahela lAMkhA phreMDamAMthI ja baMdha *khATanA bAraNA ja jANe na khUlatAM hAya tevI rIte teja DhaMDamAMthI pUrva ane pazcima dizAmAM Atmapradeze phelAya che; ane lekanA aMta sudhI pahoMce che. trIje samaye te ja pUrva ane pazcima dizAmAM khullA kapATa jevA rahelA Atma
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 509 pradezone uttara-dakSiNa dizAmAM phelAvIne ravaiyAnI mAphaka goThave che. tethI A racanAne maMthAna kahevAmAM Ave che. have cothA samayamAM vacce je bhAga Atmapradeza vaDe pUrAvAne bAkI rahyo hoya che te bhAga paNa pitAnA Atmapradeza dvArA te AtmA bharI de che. zAstramAM Ane aMtarapUraNanI kriyA kahe che. Ama cethA samaye kevalI samuddaghAtamAM rahele AtmA samasta lekavyApI bane che. e prazna te nathI thatuM ne ke samasta leka kevalInA Atmapradezo vaDe bharAI jAya te bIjA padArtho kyAM jAya? AtmA te arUpI padArtha che. te kaI sthAna rakato ja nathI. are, AtmAnI vAta kayAM ? cauda rAjalokamAM sUkSma jIve sthAne sthAne che chatAM ya mane, tamane ke duniyAnA koI paNa padArthane vyAghAta pahoMcADatA nathI, te AtmAne lekavyApI banatAM zuM vAMdho Ave ? kevalI samudraghAtanI vAta te hajI tamArAmAMthI keIe keka vakhata sAMbhaLI haze paNa tamane bhAgye ja khabara haze ke pudagalamAM paNa eka acitta mahAtkaMdharUpa pariNAma pedA thAya che ane A acitta mahAtkaMdha paNa A ja kramathI anukrame samasta lekavyApI bane che. rUpI pudagalane paNa eka ja skaMdha lokavyApI banIne rahe ane bIjA keI paNa rUpI padArthane AghAta na pahoMcADe ke hAni na kare te AtmA te kevI rIte hAnikartA bane? A bhagavatIjI sUtramAM ja pudgalenA aneka prakAranA pariNAmanI vAta Ave che. sarvajJanA zAsana sivAya anya sthaLe AvA pariNAmonuM varNana sAMbhaLavA paNa maLatuM nathI. . . . . .
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 ] [ zrI siddhapada pAMcamA samaye Atmapradezone saharaNa karavAnI kriyA cAle che ane sa keAca karIne trIjA samaye AtmapradezeAnI je sthiti hoya che te ja sthiti tyAM pharI AvI jAya che. chaThThA samaye khIjA samayamAM je dazA hAya che te dazA prApta kare che. sAtamA samaye prathama samayamAM je dazA hAya che te ja daMDanI dazAmAM Atmapradeze| Ave che. AThamA samaye te ja IMDarUpe rahelA AtmapradezA punaH zarIrastha ja thaI jAya che. kevalI samuddhAtanA prAraMbha pahelAnA samaye nAmaka, vedanIyakama ane gotrakamanI jeTalI sthiti hoya che temAMthI asa`khyAtamA bhAganI temaja te kamalikanA jeTaleA rasa hAya che temAMthI anaMtamAM bhAganeA rasa rAkhI bAkInI sthiti ane rasane; samuddhAtamAM ArUDha thayela AtmA prathama samaye phreMDa karatI vakhate nAza kare che. ahI' bIjI eka vizeSatA dhyAnamAM levA jevI che. kevalI samuddhAtamAM rahela AtmA te vakhate 39 puNyakamanI prakRtione 25 pApakarmanI prakRtimAM bheLavI daine tene kSaya kare che. bIjA samaye pahelA samayamAM bAkI rahela sthitinA paNa asaMkhyAta bhAga ane rasanA anaMtabhAge kare che. temAMnA eka ja asaMkhyAtamA bhAganA ane rasanA eka ja anaMtamA bhAga sivAya bIjA badhAnA te vakhate kSaya thaI jAya che. A kapATanA samaya che. trIjA mathAna karavAnA samaye vaLI pAchI bAkI rahela kama sthitine asakhyAtabhAgamAM vaheMce che ane rasane ana tabhAgamAM vaheMce che ane tenA asaMkhyAtamA bhAganI sthiti ane anaMtamA bhAganA rasa sivAya khIjA badhAne
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 511 kSaya kare che. Ama kSaya karatAM AvatA ce aMtara pUraNa karIne lekavyApI thavAnA samaye nAma, getra ane vedanIya karmonI je sthiti bAkI rahI hoya che te te kevalI samudraghAta karanArA AtmAnA AyuSya karatAM saMkhyAta ghaNuM ja moTI hoya che. arthAt kaI paNa kevalInA kevalI muddaghAta pahelAnA anaMtara samayanI karmanI sthiti temanA kevalI samuddaghAta vakhatanA AyuSyanI sthiti karatAM saMkhyAta x asaMkhyAta x asaMkhyAta x asaMkhyAta (lekavyApI) (maMthAna samaya) (kapATasamaya) (daMDasamaya) 4 asaMkhyAtaguNa jeTalI hoya che. (prAraMbha samaya) A pachI cothA samaye nAma, getra ane vedanIya karmanI sthitinA saMkhyAta bhAga karI eka saMkhyAmAM bhAga sivAya bIjAne nAza kare che. AvI ja rIte pAMcamA samaye kare che. paNa chaThTha samaya bAda AtmAno prayatna prAraMbhanA samaye karatAM maMda paDI jAya che tethI pratisamaya pahelA je samagra sthiti khaMDane nAza thato hato tenA badale mAtra eka eka khaMDano ja nAza kare che. karmane nAza karavAnI A maMdagati cheka sagI avasthAnA chellA samaya sudhI cAle che. tyArabAda agI avasthAne anubhavI AtmA mekSamAM pahoMce che. Ama tame mULa vAta sArI rIte samajI gayA haze ke kaI paNa karma pradezathI bhegavyA vinA nAza pAmatuM ja nathI. mAtra bhegavavAnI jhaDapa eTalI badhI hoya che ke jethI te na ja bhegavyuM hoya tevuM lAge. AvI mahAna kevalI samuddaghAtanI kriyA karyA bAda
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 ] [ zrI siddhapadma paNa AtmA tarata ja meAkSamAM jatA nathI paNa aMtamuhUta bAda ja meAkSamAM jAya che. keTalAka evu mAne che ke kevalI samudhAta karyA bAda cha mahinA sudhI eka AtmA saMsAramAM rahe, paNa A vAta kheATI che, zAstra bAhya che; tema Aya zyAmAcAya bhagavate padmavaNAjImAM jaNAvyu che. kAraNa ke jo cha mahinA AyuSya khAkI rahetu hoya te vAMdhA Ave. dhAre ke ke'ka AtmAe jeTha vadamAM samuddhAta karyo to tyAMthI laine cha mahinA gaNutA vacamAM cekamAsuM Ave. cAmAsAmAM pIThaphalaka ane pATa vagerenI jarUra paDe tethI tene grahaNa karavAne prasaMga Ave paNa zAstramAM tA evuM kayAMya kahyuM nathI. mAtra kevalI samudghAta karyAM bAda AyuSya khAkI hoya to tevA prasaMge grahaNa karela pIThaklaka ane pATalA pAchA Ape temaja jaNAvyuM che. AyuSyakasanI vizeSatA zAstra te darIye che. eka evA prazna paNa zAstramAM pUchavAmAM AvyA che ke...." jenA AyuSyakama karatAM vedanIya Adi traNa aghAtIkamAMM vadhAre hoya te kevalIsamughAta kare ane svabhAvathI ja jenA AyuSyakarmInI sthiti veDhanIya Adi karmonA jeTalI hAya te kevalIsamuddAta na kare e vAta teA sAcI paNa kadAca evuM bane ke je AyuSyakama nI sthiti vadhAre hoya ane vedanIya Adi karmonI sthiti ochI hAya teA te zuM kare ?.....' prazna che; teA suMdara paNu jJAnI zAsrakAranA hAthamAM na Ave tevA aMdara (vAMdA) nathI. jJAnIe tA ciMtananA samadara (darIyA) hAya che. ApaNI kalpanA paNa na paheoMce tevA A praznane javAma paNa zAstrakAroe karela che.
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] - zAstrakAro spaSTa kahe che ke AvuM kadI banyuM nathI ane banatuM nathI ane banaze paNa nahIM ke bAkInA traNa aghAtI karmo ochI sthitinA rahI jAya ane AyuSyanI sthiti vadhAre thAya. AvuM thatuM hota to ema mAnavuM paData ke kevalI samudraghAta dvArA kevalI bhagavaMte navA vedanIyAdi karmo paNa bAMdhe. ema thAya te pachI kevalI samuddaghAta nAma nirarthaka thaI jAya. kevalI (samudragraha), (samU+ugraha) nAma pADavuM paDe. kAraNa kevalI samuddaghAtamAM te karmano sama eTale sArI rIte, ut eTale prabaLatAthI, ghAta eTale nAza thato hoya che. A te navA karmo levAnI vAta AvI eTale samudragraha banI gaye! vaLI te kevalI avasthAmAM be samayanI sthitivALA karmane ja baMdha hoya te vadhAre sthitivALuM vedanIyAdi karma bAMdhe kevI rIte ? be samayathI vadhAre sthitinA karma bAMdhavA mATe kaSAyanA udayanI jarUra paDe ja. te kaSAye; kSaya thayA bAda udayamAM Ave kevI rIte ? Ama vicArIe te hajAre zAstrIya niyamenA ullaMghanane prasaMga Ave. mATe zAstrakAre kahe che AyuSyakarmanA pitAnA ja tathAsvabhAvanA kAraNe kadI evuM banatuM ja nathI ke AyuSyakarma karatAM bAkInA traNa karmonI sthiti nAnI hoya. buddhimAnene prazna te thAya ja ke je vedanIya Adi karmo AyuSya karatAM vadhAre ja hoya te niyama hota te muMjhavaNabharI sthiti na Avata; paNa evI sthiti paNa mAnI che ke vedanIyAdi karmo ane AyuSya karma eka ja sarakhA hoya, eka samayane paNa pharaka na hoya; to e che ke
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114] [ zrI siddhapada atizaya che ke jethI vedanIyAdi karmo AyuSyakarma karatAM eka samaya paNa ochAM na hoya..? A vAta samajamAM Ave mATe ja zAsakAroe Ayuvyakarmane svabhAvanI vicitratAo tarapha dhyAna doryuM che. AyuSyakarma ghaNI bAbatamAM bAkInA sAte ya karmo karatAM taddata juduM ja che. bAkInA sAta karmo jIvane yathAzaya rIte sagI avasthAmAM niraMtara baMdhAyA ja kare che, jyAre AyuSyakarma te nAnA ke meTA jIvanamAM kaIpaNa jIvane kaI paNa bhavamAM eka vakhatathI vadhAre vakhata baMdhAtuM ja nathI. sAtavedanIyakarma kaI vakhata asatAvedanIyamAM saMkramIne ke azubha nAma-metrAdi karmo kaI vakhata zubha nAma-zetrAdimAM saMkamIne bhagavAI jAya che paNa AyuSyakarmanI cAre prakRti devaAyuSya, naraka AyuSya, manuSyaAyuSya, tiryacaAyuSya kadI eka bIjA rUpe saMkramanuM nathI. AvI bIjI paNa ghaNI svabhAvanI vicitratA AyuSyakarmamAM che, tevI rIte A paNa eka AyuSyakarmanI ja vizeSatA hoya che ke te vedanIyAdi karmasthitinI samAna sthitimAM ke ochI sthitimAM baMdhAya che paNa vedanIyAdi karmothI vadhAre sthitivALuM AyuSyakarma kadI kaI jIvane kyAre ya baMdhAtuM nathI. jema caramazarIrI keI AtmA te ja bhavamAM mithyAtva mehanIyakarma moTAmAM moTI sthitinuM bAMdhe tema bane chatAM ya AyuSyakarma kadI bAMdhatA nathI tevI rIte AyuSyakarma kadI vedanIyAdi karmathI adhika sthitivALuM baMdhAtuM ja nathI. - AvakaraNa A samuddaghAtanI kiyA karatA pahelAM AvaIkaraNa nAmanuM karaNa karavuM paDe che. samuddaghAta karanArA AtmA mATe pitA A sthiti ane AthatinuM
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ 515 te Avazyaka che. kAraNa ke enA ghaNA arthAmAMthI eka eve paNa artha che ke kevalI samudghAta karavA mATe kevalI bhagavatAnA je upayAga che te a va karaNa che. A AvakaraNa dvArA kame{ unnaya AvalikAmAM nAMkhavAmAM Ave che. Ava karaNa paNa aMtaHmuhUta kALa pramANa ja hoya che. ane pachI tarata ja kevalI samuddhAtanA AraMbha thAya che ceAgAnI ca'calatA Ama prathama Ava karaNa ane te pachI kevalI samughAta ane tyArapachI siddhigatinI sAdhanAmAM mahattvanI dazA Ave che, ayAgI dazA....A ayAgI dazA eTale ja 14 mu'guNusthAnaka, ane zailezI dazA. A caudamA guNasthAnakane cheDIne kAI paNa guNasthAnaka evuM nathI jyAM mana-vacana ane kAyAnA ceAganA vyApAra cAlu na hoya. jyAM sudhI ceAga rahe tyAM sudhI kA~khaMdha thavA ne ja. cega bhale traNamAMthI kAi paNa hoya. manayeAgarUpa hAya. vacanayeAgarUpa hoya ke kAyayeAgarUpa hoya paNa te traNe ya coga daramyAna AtmAnA pradezeAmAM ochu ke vadhAre kaMpana tA cAlavAnuM ja. A kaMpana cAle tyAM sudhI AtmA karmAthI kharaDAvAnA ja. A ja bhagavatI sUtramAM anaMta labdhinidhAna gaNadhara bhagavaMta pU. gautamasvAmIjI mahArAjA vIrava mAna svAmIne prazna pUche che; 'he bhagavaMta! kevalIbhagava Mte je AkAzapradezamAM vyApIne hAtha rahyo hoya tyAMthI uThAvIne pAchA teTalA ja AkAzapradezamAM vyApIne rahe tevI rIte hAthane pAchA sthApI zake ? bhagavaMte javAkhamAM pharamAvyuM che ke A 'artha samartha
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516] [ zrI siddhapada nathI" esa aThe na samarthya arthAt AvuM banI zake nahi. A na banavAnI pAchaLa eka ja kAraNa che ane te kAyayeganI caMcalatA. kevalIbhagavaMte pUrvamAM hAtha keTalA AkAzapradezane vyApIne rahyo che te jANatA hovA chatAM ya te ja pradezamAM hAthane rAkhI na zake. eTale kevalIbhagavaMtanA AtmapradezamAM paNa te vakhate eTaluM spaMdana cAlatuM hoya che. ApaNI najaramAM je cIja sthira hoya che; ApaNane jemAM kAMI pheraphAra thate dekhAtuM nathI hote te cIjo jJAnInI najaramAM parIvartanazIla hoya che. jema ApaNane kaMpavAvALAnA aMge kaMpyA karatAM dekhAya che tema jJAnIone paNa sagI dazAmAM rahela tamAma AtmAnA Atmapradeza pratikSaNa kaMpatA ja pitAnA jJAnathI dekhAya che.. ga nirodha AvI sagI dazAmAMthI dUra thavA sauthI pahelAM kevalIbhagavaMta dravya manAyeganA nirodha kare che. kAraNa ke bhAva moga te chAghasthika jJAnarUpa hovAthI kevalajJAna thatAM ja te nAza pAmyuM hoya che. anuttara devalokanA denA praznonA javAba ApavAmAM upayegI dravya manegane paNa have teo redha kare che. pitAnA puSTa manedravyane vyApArane ghaTADIne tarata ja manaH paryApi purI karela saMsI paMcendriya jIvane jeTaluM vyApAra hoya che teTalA vyApAra vALe kare che. saMjJI paMcendriya tarIke janmIne mana:paryApti pUrNa karela jIvane mane vyApAra utpatti pachI te dhIme dhIme prabaLa thatuM jAya che paNa AraMbha samaye ati a9pa hoya che, mATe te cho sarvajaghanyamayegI kahevAya che. tevI dazAmAM AvyA bAda kevalIbhagavaMte hajI paNa dravyamanaganA vyApArane
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [517 nirodha kare che, prati samaya mane dravyanA vyApArane asaM khyAta guNahIna karatA jAya che. AvI dravyamano nirodhanI pravRtti paNa asaMkhyAta samaya sudhI cAle che. sarva jaghanya manoyogathI paNa ochA manoyoga ahIM ATalI vadhu vicAraNuM karI levAnI jarUra che ke sAmAnya rIte jene sarvajaghanya manAyegI kahevAya che tenA karatAM paNa sUkSma manAyega kevalIone yoganirodha vakhate hoya che. Ama vicAratAM te ema siddha thAya che ke kevalIbhagavaMte dravyamayegane redha kare che tyAre sarvajaghanya manovegI karatAM paNa ochA maneyegavALA hoya che chatAM ya sarvajaghanyamanAyegI tarIke temanI gaNatrI na karatAM tarata ja paryAmi pUrNa karela saMjJI paMcendriyane ja kema jaghanya maneyegI kahyA ? AnuM eka samAdhAna e che ke jema tUTI rahele ghaDe paNa jyAM sudhI saMpUrNa tUTyo nathI, tUTavAnI kriyAmAM che tyAM sudhI ghaDe te kahevAze paNa ghaDA tarIkenuM keI kArya karI zakatuM nathI, jema bujhAI jate dI dIvA tarIkenuM keI kArya na karI zake chatAM ya dI to kahevAya ja che. tema kevalIbhagavaMte je vakhate dravyamayegane redha karI paryApta mAtranA manogathI hIna mAgavALA bane che tyAre te manovega ma ganuM kArya karavAmAM samartha nathI chatAM ya te vikharAI jatAM pudgale managanA ja che. mATe tene manete kahe ja paDe. eTale e vAta siddha thAya che ke maneyega tarIkenuM kArya te paryApta saMjJInuM prathama samaye je manodravya hoya che teTalAthI ja thAya. eTale kAryakArI manovega tarIke te sauthI a5 maneyegavALe taratano paryApta saMsI paMcendriya jIve che te vAta yathArtha che.
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 ] [ zrI siddhapada AvI rIte manAyoganA rodha kare che paNa bAdara mane yoga ane mAdara vacanayoga banene sAthe ja rAdha karatA hAvAthI te vakhate khAdarakAyayeAganu AlaMbana levAya che. kAraNa hajI AtmA ayAgI banyA nathI; ane ayAgIna ane tyAM sudhI kAi ceAga tA hoya ja. paNa A khAdyaramanAyega ane AdaravacanayoganA nAza karavA mATe paNa AtmAne kAI AlaMbana joie. A AlaMbana tarIke ja bAdarakAyayeAganu avalakhana thAya che. A ja vakhate sakala zarIramAM vyApaka anela AtmA potAnI avagAhanAno 1/3 bhAga ochA karI nAMkhe che. arthAt AtmapradezAne cana karavA dvArA peTa, nAka, meDhAnA peAlANanA je bhAga che te badhA pUrI de che. temanI AvI ja avagAhanA pachI siddhadazAmAM paNa rahe che, siddo sAkAra ke nirAkAra tamane prazna thaze ke saMsthAna vinA avagAhanA hAya nahI. ane siddhadazAmAM te AtmA arUpI che tethI tenuM saMsthAna che ja nahIM ane saMsthAna na heAvAthI avagAhanA hotI nathI. vaLI siddhabhagavaMtA 'nirAkAra' che tevu paNa vaNu na zAstramAM Ave che tethI siddhanA AkAra hAya ja nahIM. tamArI zaMkA sAcI che, vicAra karavA jevI che. zAstrakAroe spaSTa kahyuM che ke saMsArI jIvane tA saMsthAna nAmakamedayathI hAya che ane siddhanA jIvane tamAma karmInA kSaya thai gayA che tethI temane ahIM rahela saMsArI AtmAnA cha saMsthAnamAMthI eka paNa saMsthAna na hoya, taduparAMta leAkamAM prasiddha evA trikALu, catuSkANu, vartula, ardha caMdrAkAra vagere ghaNA saMsthAne AkRtie pudgalane hAya che. pugalane A saMsthAna mATe kAMI kAI karmInA udayanI jarUra
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [19 nathI paNa tevuM kaI paNa saMsthAna siddhanA jIvane hatuM nathI. e vAta na rahe na hase sUtro vaDe spaSTa thAya che. kavioe temane stavanamAM "niraMjana nirAkAra tarIke stavyA che tethI paNa temane AkAra ke saMsthAna nathI tevuM lAge che. paNa ATalI vAta parathI ja nirNaya le regya nathI. zAstramAM kahyuM che ke siddhanA AtmAone koI saMsthAna nathI hatuM tema nahIM paNa "anityaMbhUta saMsthAna hoya che. A "anityaMbhUta" zabdano artha samajaze eTale tamArI zaMkA dUra thaze. "IdaM" zabda saMskRtamAM sarvanAma tarIke che. tene artha che. "A tenA parathI zabda bane che invebhUta." IrzvabhUta zabdano artha thAya che. AvA prakArane pAmeluM..ane "IthaMbhUta" zabdanI pahelAM niSedhavAcI ana" umerAya che. jethI zabda bane che "anityaMbhUta." anitthabhUta" saMsthAna eTale AvA prakArane pAmyuM che evuM vidhAna je AkArane aMge na thaI zake tevuM saMsthAna ke AkRti. - tamane prazna thavAne ke AvA prakAranuM saMsthAna che tevuM vidhAna jenA aMge na thaI zake te anityaMbhUta saMsthAna. AvA prakAranuM eTale kevA prakAranuM...? . pudagalanA je gaLa-lAMbA-vartula Adi saMsthAne che te, ane jIvanA karmanA udayathI samacaturasa, nyodha-sAdi vAmana-kunja ane haMDaka e 6 saMsthAne hoya che te prakAranA. AnAthI bhinna prakAranuM saMsthAna siddhanA jIvane hoya che mATe teo "anityaMbhUta" saMsthAnavALA kahevAya che. paNa saMsthAnavihIna-AkAravihIna nathI kahetA. paNa
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ para0 ] [ zrI siddhapada AkAravALA hAya che tethI ja temanu avagAhanA kSetra paNa niyata hAya che. junA jamAnAmAM goLane mATalAmAM rAkhatA. ghaNI vakhata evu thai jatuM ke aMdara gALa evA saghana banI jAya ke tene bahAra kADhI na zakAya. tyAre te mATalAne teDI nAMkhavAmAM Ave. te vakhate ghaDAnI eka ThIkarI paNa geALane lAgelI na hoya te." paNa gALa kharAbara ghaDAnA sasthAna jevA aneleA dekhAya che. AvI rIte takIyAmAM rU khuba ThAMsI ThAMsIne bharavAmAM Ave ane pachI dhIme rahIne keAI tenu uparanuM kApaDanuM astara kAtarathI kAMpI nAMkhe te ya aMdaranuM dabAyeluM rU takIyAnA AkAranuM ja thai javAnuM, AvI rIte A zarIravALI dazAmAM ja Atmapradeza dhanarUpa thaI gayA heAvAthI zarIranA jevA ja AkAra tyAM thaI jAya che. kalpanA khAtara kalpanA karI zakAya ke kAi mANusanA AkAranu eka peAlu' putaLu taiyAra kare pachI temAM sArI rIte ghana karIne rU bhare. pachI te putaLAnA uparanA bhAgane kholI nAMkhI temAMthI rU bahAra kADhe ane tenA jevA AkAra lAge teve AkAra siddhanA AtmAnA hAya che. AtmA arUpI padArthoM hAvAthI tene AkAra nathI tevuM mAnavuM khATuM che. kAraNu arUpI padArthIne rUpa-rasa-ga dha ane sparza na hAya tevI tenI vyAkhyA che paNa sasthAna na hoya tevI vyAkhyA kAie karI nathI. kAraNa arUpI evA dharmAstikAya ane adharmAstikAyanuM paNa lekanA jevu ja saMsthAna zAstramAM kaheluM che. vaLI
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ]. [ 521 ghoDAnA jJAna karatAM gadheDAnuM jJAna juduM che. e anubhava sahune thAya che. Avo anubhava tyAre ja thAya ke jyAre jJAnane paNa AkAra mAnavAmAM Ave. jJAna je je prakAre padArtha hoya che te te rUpa AkArane dhAraNa karatuM hoya che. je vakhate AMkhathI ghaDe dekhAya, AtmAne ghaDAnuM jJAna thAya tyAre te jJAnane "ghaTAkAra" jJAna kahevAya che. pachI kALAMtare paTanuM jJAna thAya tyAre paTAkArajJAna pedA thAya che. pachI paTAkArajJAnane vinAza thAya che. Ama arUpI evA jJAnamAM paNa je AkAra mAnI zakAya che te siddhanA AtmAne AkAra na ja hoya te AgrahakhoTe che. - AtmAnI nirAkAra stutinuM kAraNa tema chatAM ya siddhanA AtmAnI nirAkAra tarIke stuti che. temAM vadhumAM vadhu dalIla e ja thaI zake ke temane te vakhatano AkAra che te pUrvabhavamAM dhAraNa karela je chelluM zarIra che tenI ja apekSA che. jema pANuM ke kaI pravAhIne AkAra pUchavAmAM Ave te kahevAya ke pANIne ke nizcita AkAra nathI. jevA pAtramAM rahe te tene AkAra banI jAya che. tevI rIte siddhanA AtmAne vAstavika te keI AkAra che ja nahIM paNa carama zarIramAM je AkAra hate te ja saMkecAIne siddhane AkAra thayela che. tethI te AkAra paNa chellA zarIra rUpe upAdhinA kAraNe pedA thayela kahevAya. A zarIrane AkAra je hoya che tenA jevo ja AkAra thAya che eTaluM ja nahIM paNa A zarIra beThelI avasthAmAM hoya te te siddha dazAnI AkRti beThelI ane UbhelI dazAmAM athavA je Asanama hoya te AsanamAM ja siddha bhagavaMtanA AkArarUpa bane che. hA, eTaluM cokkasa vicAravAnuM che ke chelluM paNa
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ parara ]. [ zrI siddhapada zarIra hatuM te karmanA udayanA kAraNe ja. ane Atma pradezane saMkeca thaye che temAM jIvanA prayatnanI sAthe tevA viziSTa karmane udaya paNa kAraNa che. te te karmane udaya nAza thatA te trIjo bhAga-saMkecAyelI avagAhanA kAyama ja kema rahe che? karma cAlI gayA bAda paNa te karmanA udayathI thayela kArya kema rahuM? ahIM vigatapUrvaka vicAra karaze to samajAze ke jagatamAM be prakAranA pariNAme hoya che. eka te nimitta eTale kALa rahe tyAM sudhI rahenAra pariNAma, bIje te nimitta cAlI gayA bAda paNa rahenAra pariNAma. jema aMdhAruM hoya tyAre kaI cIjanuM jJAna karavA mATe dIvAnI jarUra paDe che. te dIvAthI koI cIjanuM jJAna thAya che paNa dIve cAlI jatA jema prakAza cAlI jAya che tema te cIjanuM jJAna cAlI jatuM nathI. evI rIte karmanA udayarUpI upAdhi cAlI jAya che chatAM ya AkAra carama zarIranA AdhAre rahe che. A rIte vicAratA AtmAne nirAkAra kahevAmAM vAMdho nathI paNa te dizAmAM AtmapradezanA prasAraNanI maryAdA rUpa AkAra nathI tevuM kaI rIte mAnI na zakIe. zAstrakAree evo paNa prazna uThAvyuM che ke AtmA te anaMta zaktine svAmI che, kAyAne saMkeca thAya che te pahelAM viryAtarAya karmane te kSaya thaI gaye hoya che to eka aNu eTale kema nathI thaI jato? eka ja AkAza pradezamAM rahI jAya tevI avagAhana kema grahaNa karato nathI. AnA javAbamAM kahevAyuM che ke AtmA te vakhate game tema to ya zarIramAM rahe che. zarIramAM rahele AtmA vadhumAM vadhu saMkeca kare toya aMgulanA saMkhyAtabhAga karatAM ochA sthAnamAM
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ para3 rahI na zake paNa siddhigati pAmanArA jIva ATalA badhA sakAca karI zakatA nathI paraMtu mAtra peAtAnI pUrva ava gAhanAnA trIjA bhAganI ja avagAhanA nyUna karI zake che. temAM e ja kAraNa che ke te vakhate cegonI zakti paNa maMda paDI gai hAya che. te vakhatanA cegamAM eTalI zita nathI ke 1 3 bhAgathI vadhu AtmapradezonA saMkeAca karI zake. Ama bAdaramaneyAga ane vacanayoganA khAdarakAyAceoga dvArA nirAdha karyA bAda te ja mAdarakAyayoganA sUkSmakAyayeAga dvArA nAza kare che, ane pachI te sUphamakAyayeAganA sUkSma mana-vacananA cAga dvArA kSaya karI chellA ceAgAMzAne AtmA vaDeja nAza kare che. A sthiti pAmatAM a i u R lU eTalA ja pAMca hasvasvarA nuM uccAraNa thAya teTalA vakhata zailezI dazAne pAme che. A zailezI dazAmAM Atmapradeze| bilakula spandana cheDI de che. merUpa ta jema pavananA pracaMDa teAphAnathI paNa calita na thAya tema te caudamA guNasthAnakarUpe ayeAgIdazAmAM rahela AtmAne cogarUpa pavana kazuM karI zakatA nathI; ane cAganA nAza thai gayA hovAthI kAi paN kama maMdhAtuM nathI. mAtra pUrve khAMdhelA kameryA jenA kSaya mATenI gAThavaNa kevalI samuddAta vakhate athavA AvakaraNa vakhate thai gayela che te pramANe kamanA kSaya thatA jAya che. ane Akhare khANumAMthI tIra chUTe tevI rIte AtmA dehamAMthI nIkaLI siddhazilA para paheAMcI jAya che. AgaLa ApaNe vicArI gayA chIe ke je samaye AtmA ahI' dehamAMthI nIkaLe che te samaye ja mekSamAM paheAMcI jAya che paNa vyavahAranayanI apekSAe ja ahIMthI nIkaLavAnA ane tyAM paheAMcavAnA samaya judo kahevAya che.
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ para4 [ zrI siddhapada jo ke eka ja samayamAM AtmA sAta rajju jeTale dUra kevI rIte paheAMcI zake e prazna svAbhAvika rIte ja thAya! anya zAstrakAroe taka ane dalIleAthI A vAta samajAvI che paNa upAdhyAya zrI yazeAvijayajI mahArAje teA A vAtanuM samarthana karatA " aspRzagativAda " nAmanA eka suMdara graMtha banAvyA che. AvA graMtha teA dIkSA laine khUba bhaNavA gaNavAmAM lAgyA hAya te munie ja samajI zake teA tamArA jevAnuM gajuM kayAM? paNa jADI bhASAmAM jADuM tattva kahevAze te samajavAnI keAziSa karaze tA jarUra samajAze. aspRzad gatinI siddhi 6 pahelAM vicAra gati' eTale zuM ? kei paNa padmA nuM eka sthAnethI bIje sthAne javu tenu nAma gati. ApaNe samajIe chIe ke eka sthaLethI bIje sthaLe gADu paNa jAya che, sAIkala pazu jAya che, meTara paNa jAya che. paNa gADA karatAM sAIkalane ane sAIkala karatAM meTarane dhArelAM sthaLe pahoMcavAmAM samaya e thAya che. ane vAhanAne aMtara teA sarakhuM ja kApavAnu che chatAM ya ekane vadhu samaya thAya che, bIjAne-vadhu jhaDapavALA vAhanane eche samaya lAge che eTale e nakkI thAya che ke padArthanI gati vadhatI jAya tema samaya eA thatA jAya ane gati echI thatI jAya tema samaya vadhatA jAya. te ApaNe gati kacAM sudhI ochI karI zakAya tenA vicAra karIe. sauthI echAmAM ochI gati eTale eka samayamAM eka AkAzapradeza jeTalI gati. AnAthI ochI gati kalpI zakAya ja nahIM. kAraNa ke je eka AkAzapradezamAM eka paramANu ke eka koMdha hoya te tenAthI najIkanA khIjA AkAzapradezamAM jAya te ja gati thai kahevAya. nahIM to te padAtha sthitimAM
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ pa25 rahyo kahevAya athavA vadhumAM vadhu tenAmAM spaMdana thAya che tema kahevAya paNa jyAM sudhI pUrvanA pradezane cheDIne bIjA pradezamAM na Ave tyAM sudhI gati thaI tema to na ja kahevAya. tethI eka AkAzapradezamAMthI eka paramANu ke skaMdha bIjA AkAzapradezamAM Ave tyAre tenI gati eka samayamAM eka AkAzapradezanI kahevAya. AnAthI dhImI gati saMbhave nahIM paNa evuM banI zake ke gati karanAre padArtha niraMtara gati na kare paNa jema gADI sTezane sTezane aTakatI aTakatI jAya che tema vacamAM sthiti karatAM karatAM gati thAya tyAre sarerAza gatimAM eka samayamAM eka AkAzapradeza karatAM ochI gati thAya paNa niraMtara gati cAlu ja hoya tevA padArthomAM ochAmAM ochI gati eka samayamAM eka AkAzapradeza jeTalI hoya ja che. have AnAthI vadhu je gatio thAya te badhI gatie "aspRzadRgati kahevAya che. - eka samayamAM eka AkAzapradeza jeTalA paramANunI gati be AkAzapradeza jeTalI tyAre ja saMbhavI zake ke tyAre te baMne AkAzapradeze eka ja samayamAM spazI levAya. je eka AkAzapradezane pasAra karatAM eka samaya lAgato ja hoya to to jeTaluM kSetra vadhe teTalA samaye paNa tene pasAra karatAM vadhe. paNa AvuM bane ja tevo niyama nathI. vadhAre kSetra paNa ochA samayamAM pasAra karI zakAya che eTale eka samayamAM ekathI vadhu pradezo paNa pasAra thaI zake che tevuM mAnavuM rahyuM. ane jo AvI gati zakya hoya te gatine atizaya vadhatAM aMtarAlavatI ghaNuM pradezo eka ja samayamAM pasAra thaI jAya te paNa sutarAM zakaya che. - zAstrakAra bhagavate sUtrenI TIkAmAM spezadagati
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ para6 ] [ zrI siddhapada ane aspRzadgatinuM dRSTAMta ApatAM jaNAve che ke pagathiyA parathI gabaDatI gabaDatI cIja paDe che tyAM pRzadgati hoya che. paNa uparathI paDe che tyAM sahasAgati thAya che. jemake agAsI parathI ThIkarI nIce paDe te aspRzadgati che. AvI ati atizayavALI aspRza gatithI AtmA eka ja samayamAM lekanA cheDe pahoMcI jAya te taddana saMbhavita ane tarkasiddha che. zuM muktimAM jatA jIvanA sivAya AvI vegavALI aspRzadRgati bIjA padArthomAM hoya kharI? avazya hoya. gativALA padArtha be che. eka jIva ane bIjuM pudgala dravya. jema jIvamAM AvI atizayavaMta aspRzagati hoya che tema paramANurUpa pudagalamAM paNa AvI gatinuM varNana che. mokSamAM ja te AtmA te eka samayamAM tisthalekamAMthI lekAMte sAta rajaju ja jAya che paNa keTalAka paramANuo te gatinA atizayathI lekanA eka cheDethI bIje cheDe eTale cauda rAjalekamAM eka ja samayamAM pahoMcI jAya che. paramAtmAnA zAsananI balIhArI che. temAM padArthanuM jevuM sUkSma vivecana Ave che tevuM anyatra saMbhavI zakatuM nathI. kALanA avibhAjya bhAgarUpa eka samayamAM paNa jIva ane pudgala AvI gati karI zake che tevuM nirUpaNa sarvajJanA zAsana sivAya bIje kyAM maLe? tattvane vicAra te addabhuta ja hoya che ane eTale ja mAtra tavanA vicAramAM paDelA anuttaravAsI deva pitAnA moTA AyuSyane paNa jarA ya udvega vinA pasAra karI zake che. mATe tatvane vicAra karatA kaMTALo Ave tyAre samajavuM ke tatvaciMtana che te rasika viSaya. paNa ApaNe dazA pelA kAgaDA jevI hoya che. ema kahevAya che ke je tumAM
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ para ga drAkSa taiyAra thAya che te RtumAM kAgaDAnI cAMcamAM thAya che emAM doSa Rtune nathI, phaLanA nathI paNa doSa mAtra kAgaDAnI cAMcanA ja che. tema tatvamAM rasa na Ave te doSa ApaNI potAnI jADI buddhinA samajavo. sUkSma buddhivALA AtmA to ahIM prazna kare muktimAM jatA AtmA te sAta rantu ja dUra jAya che ane paramANu te eka samayamAM cauda rajju dUra jAya chetA banenI jhaDapamAM keAnI jhaDapa vadhAre ? ane jo AtmAnI gati vadhAre hAya teA AtmA sAta rajjuthI AgaLa kema jatA nathI ? AvI zakA sUkSma buddhivALAne thAya paNa saraLa piraNAmI AtmA AnA javAba maLe ke tarata tenA svIkAra kare peAtAnA AtmAne haSathI bhare. have samajo, puddagale cauda rAjaleAkanu aMtara kApyuM ane muktimAM jatAM AtmAe sAta rAjaleAkanuM aMtara kApyuM' e vAta sAcI paNa tethI evuM nakkI na thAya ke AtmA karatAM puddagalanI gati vadhAre hatI. tamArI AgaLanI zaMkA ja khATI che ke 'gati ochI na hatI teA AtmA tyAM kema aTakI gayA ?'AtmA peAtAnI gatine nAza thavAthI leAkAtre aTakI gaye che te vAta ja khATI che. sAcI vAta teA e che ke puddagala ke jIva kAi paNa padmAnI gati dharmAstikAyanI sahAya vagara thatI nathI. ane leAkanI mahAra dharmAstikAya che nahIM tethI AtmA tyAM aTakI jAya che ane tyAM sthiti pariNAma pedA thAya che ne pUrvanA gati piraNAma nAza pAme che. jema taLAvamAM ane mAchalA eka ja sarakhI gatie doDatA hAya paNa nadInI laMbAi pramANe gati karanAra mULa-mukha dvAra sudhI gati karI zake jyAre pahoLAi
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa28 ] [ zrI siddhapada pramANe eka kinArethI bIje kinAre janAra mAchalAMne kAMThe jaldI AvI jAya. gatimAM sahAyaka pANuM maLe nahI mATe tyAM ja aTakI javuM paDe. tethI evuM siddha na thAya ke mukitamAM jatAM AtmAnI gati padagalanI gati karatAM ochI che. zAstrakAroe e paNa spaSTatA karI che ke muktAtmAmAM mekSamAM jatA pahelAM ke karma te rahyuM nathI te tenAmAM gati koNe pedA karI? aspRzagatinA dRSTAMta mokSamAM jate AtmA je gatie mekSamAM jAya che tene samajavA zAstrakAra bhagavaMtee be dRSTAMta ApyA che. eka tuMbaDAnuM ane bIju eraMDAnA phalanuM. A dRSTAMta samajavAthI kama kSaya thayA bAda thatI gatinuM rahasya paNa samajAya che. jema tuMbaDuM pitAnA svabhAvathI pANI upara tarI zake evuM hoya che paNa tenA para mATIne lepa lagADavAmAM Ave te te DUbI jAya paNa jema jema pANInA saMgathI lepa ghasAte jAya tema tuMbaDu upara Ave che. tevI rIte AtmA paNa anAdithI pravAharUpa lAgelA AThe ya karmo cAlI jAya che tyAre pitAnI svAbhAvika UrdhvagatithI upara AvI jAya che. AtmAne tIrachIgati ke adhogati karma hevAthI ja karavI paDe che. bAkI tenI svAbhAvika gati to Urdhvagati ja che; paNa mATIthI bhAre thayeluM tuMbaDuM jema jala para AvI zakatuM nathI tema AtmA paNa karmabaMdhavALI dazAmAM pitAnI svAbhAvika Urdhvagati karI zakate nathI. prazna-te zuM nigadIyo keI javelekanA nArakIvALA bhAganA cheDethI siddhazilAvALA bIjA cheDe pedA thAya tyAre tyAM jIvanI svAbhAvika gati mAnavI?
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ parala nA, A gati Urdhvagati avazya che ane AgaLa samajAvyuM tema aspRzadgati paNa che. chatAM ya te svAbhAvika gati na kahevAya. eTale niyama e bAMdhavAne che ke je Urdhvagati che te jIvanI svAbhAvika gati ja che tema nahIM paNa jIvanI svAbhAvika gati te Urdhvagati ja che. koI vakhata evuM paNa bane ke bhUlathI paNa koI dAkhalAne javAba keI sAco ApI de paNa tethI tene svAbhAvika sAcuM AvaDe che tema na kahevAya; paNa svAbhAvika sAcuM AvaDatuM hoya tene javAba sAce paDe te niyama karI zakAya. Ama AtmA tuMbaDAnI jema saMsAranA kinAre pahoMce che. AnA jevuM ja bIjuM dRSTAMta che. eraMDAnA phalanuM. eraMDAnuM phala jema potAnuM baMdhana tUTatAM UDI jAya che tema AtmA paNa A tamAma zarIrano saMbaMdha chUTatAM pitAnI svAbhAvika Urdhvagatine kAraNe lokogre pahoMcI jAya che. pAMce pAMca zarIre baMdhana ja che. A zarIramAMthI koI paNuM zarIra dhAraNa karyuM che tyAM sudhI tene tenI svAbhAvika gati prApta thatI nathI. svAbhAvika gati te kAmaNa zarIrane paNa nAza thAya tyAre ja thAya ane kAmaNa zarIrano nAza thAya eTale AvI svAbhAvika atizayavaMta gatine pAmIne AtmA anaMtakALa mATe mokSamAM sthira thaI jAya che. A be dRSTAMtothI eluM te avazya samajAya che ke jenAmAM svAbhAvika Urdhvagati pariNAma che te vizuddha AtmA saMgane nAza thatAM ke baMdhanane cheda thatAM lekA pahoMce paNa AgaLa vicAratAM e praznana thaze ke je karmathI rahita AtmAmAM svAbhAvika Urdhvagati che te zuM siddhanA AtmAmAM atyAre Urdhvagati pariNAma pedA thayele che paNa ALathI
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 ] [ zrI siddhapada dharmAstikAyanI sahAya nathI eTale AgaLa vadhI zakatuM nathI? nA, ahIM vicAra karavAnI jarUra che. Urdhvagati e jIvanI svAbhAvika gati bhale hoya paNa te jIvamAM haMmezA pedA thayA ja kare tevuM na samajavuM. eTale siddhanA AtmAmAM lakAge pahoMcI gayA bAda paNa gati pariNAma hoya che ke pedA thayA kare che tema na samajavuM paraMtu pUrvakALamAM pedA thayela Urdhvagati pariNAmathI jIva je lokAgre pahoMce ke tarata ja tenAmAM gatine nAza thatAMnI sAthe ja sthiti pariNAma pedA thAya che. - jIvanI svAbhAvika gati te Urdhvagati ja che paNa tene pedA karavAmAM koI nimittanI jarUra te paDe ja che. koI paNa pudgala ke saMsArI jIvanI paNa keI nimitta vinA gati thatI nathI. jema kuMbhArane cAkaDe phare te geLa ja phare tethI goLAkAramAM bhamavAne tene svabhAva kahevAya paNa tethI daMDarUpa nimittanI apekSA nathI tevuM na samajavuM. 'daMDanA kAraNe ja kuMbhAranA cAkaDAmAM bhramaNa pedA thAya che. game te cAkaDAne bhramaNa karavAne svabhAva hoya paNa cAkaDAmAM gati pariNAma pedA karanAra nimitta vinA te cAkaDe bhamI zakatuM nathI tema jIvamAM Urdhvagatine svabhAva havA chatAM ya te gati pariNAma pedA karanAra keIka hetu keIka nimitta te joIe ja kSaNabhara mATe kaI prazna karanAra prazna pUchI zake ke "AgaLa karmarUpa saMgathI dUrathavApaNuM temaja kAmaNAdi zarIranA baMdhanamAMthI mukta thavApaNuM, A be hetuo te. jaNAvyA che. have bIjA hitanI jarUra zI che?" sUkSama vicArazakita nahI hoya tene A vAta nahIM samajAya paNa jene 24 kalAka dAma (dhana)nI jhaMjhaTamAMthI
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivecana ] [ pa31 chUTIne, jhINuM padArthone samajavAnI hAma bhIDI haze, AkhI badAma khAdhI haze, badanAma vAsanAne harAma samajI kADhI nAMkhI haze tene A vAta avazya samajAze ke saMgarahitapaNuM ane baMdhanamAMthI mukta thavApaNuM A be hetuo AtmAne mokSamAM javA mATe Urdhvagati karavAmAM nimitto avazya che paNa A nimitto Urdhvagati pariNata AtmAne gatimAM avarodha karatAM tane dUra karavArUpa che. nyAyanI paribhASAmAM gatirUpa kArya mATe je saMga ane baMdharUpa pratibaMdha che tenA abhAvarUpa hovAthI pratibaMdhaka abhAvarUpe kAraNa che. jema ghaDe banAvavAmAM daMDa kAraNa kahevAya che ane daMDa vinA ghaDe na bane tema ghaDe banAvatA Akasmika varSo paDe ke vAvAvaMTeLiyuM Ave te paNa ghaDe na banI zake tethI varSA na paDI ke pavananuM tophAna na thayuM te paNa kAraNa che paNa te redha karanAra-pratibaMdha karanAra tattvanA abhAvarUpa che. jo A kAraNe dUra na rahyA hoya arthAt pavananuM tephAna ke varasAda Ave to ghaDe na ja banI zake paNa A baMne na hoya chatAM ghaDe banAvavA mATe A benA AbhAvarUpa kAraNa sivAya trIjA paNa koi kAraNanI jarUra che. tema ahIM Urdhvagati svabhAvavALA jIvane saMga ane baMdhanarUpa pratibaMdhanA abhAvarUpa kAraNa te sarva karmone kSaya thatAM maLI rahe che. paNa te AtmAmAM gati pariNAma pedA karanAra tene sarva karma kSaya karatI vakhatane chello sakamaMdazAne prayatna hoya che te ja nimitta bane che. - jema daMDa cAkaDAne bhamAvI laI levAmAM Ave che chatAM cAkaDe amuka vakhata sudhI cAle che tema AtmAne chelle je sazarIrI-sakarmA dazAmAM prayatna hoya che te prayatnathI ja
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ 532] [ zrI siddhapada tenAmAM rahela Urdhvagati svabhAva :pramANe Urdhvagamana pariNAma pedA thAya che. Ama niSkarmarUpe ApaNe eTaluM samajI levAnuM che ke AtmA Urdhvagati svabhAvavALe che. tethI temAM nimittadvArA paNa Urdhvagati ja pedA thaI zake che A Urdhvagati pariNAma pedA karanAruM nimitta sakarmAdazAne chellA samayane prayatna che, ane sarvakarmathI temaja sarva baMdhanathI mukata thaye hovAthI tenAmAM pedA thayele gati pariNAma keInAthI rekI zakAtuM nathI. ane te dvArA AtmA anaMtakALa sudhI mekSamAM pitAnuM sthAna prApta karI le che. (upasaMhAra) ahIM rahela AtmA anaMta sukha Adi bhegave che tenI siddhi ApaNe karI cUkyA chIe. ahIM mAtra ATalA vistArathI "namo siddhANaM' pada ane TIkAkAra pU. abhaya. devasUrIzvarajI mahArAje karelA tene ane vicAra karyo che te badhAne eka ja uddeza che ke mane-tamane ane jagatanA tamAma jIvane zIdhrAtizIdhra muktiramaNIne saMgama thAya. jJAnI TIkAkAra maharSie "name AyariyANuM "thI mAMDIne "name loe savvasAhUNuMsudhInA bIjA traNa padane AvA ja vistArathI artha karyo che. A traNa parameSThine namaskAra pUrNa thaze. tyAra bAda "baMbhI lIpIne namaskAra Avaze, tyArabAda "namutthaNuM " Avaze. ane pachI bhagavatIjI sUtranI zarUAta thaze. ahIM jeTalA vistAra thayo che teTale laMbANathI vicAra nahIM karIe te paNa kaMIka spaSTa samaja paDe tevI carcA karI have zIdhra bhagavatIjI sUtranA prathama sUtre pahoMcavAnI AzA rAkhIe chIe. - samAsa -
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvA kAlA - - , 1/- koTaDA 13) goTA " 5'! : / 1 to ' 'i ) rara, kIDI - 2015 , yati " labdhi prijharsa " (mAvanagara Rs 99 = S 2) (