Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 5 mAM che... sthAna-1 - "sthAna" - aMgasUra-3-nA... -: anuvAda-zreNInA sarjaka : - sthAna-1 muni dIparatnasAgara - sthAna-2 tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa sthAna-3 Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 -X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga -: mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. || ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 | ||| Tel. 079-25508631 [ 5/1]
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ RNasvIkAra AgamasUtra saTIka anuvAda 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIvadi, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA cite AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke yAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vitarahitapaNe mUd svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI hacamacaMdrasUrIzvarajI manA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA [ ga = = = = = = = = Agama saTIka anuvAdanA A bhAga | 5 | nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeveza zrI che devendrasAgarasUrIzvarajI ma.nA ziSya pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma teozrInI preraNAthI lAbhalenAra che zrI aThavAlAInsa jaina je.mU.pU.saMgha che mA tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda TrasTa surata 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratnapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanapabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukata baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSanA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM.
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyasahAyako anudAna dAtA Agama saTIka anuvAdanA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI sadguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI aThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjya saraLa svabhAvI, bhadrika pariNAmI, zrutAnusagI sva AcAryadevazrI vijaya cacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda (2) zrI bhAvanagara jaina zvebhU.pU. saMgha, bhAvanagara (3) zrI AdinAtha jaina zve mU.pU. saMgha, navasArI (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda (5) zrI jaina zve mU.pU. tapAgaccha saMgha, boTAda (6) zrI pArzvabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA be bhAga. be bhAga. be bhAga. be bhAga. eka bhAga. eka bhAga. [paramapUjya AcAryadeva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.]
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X -
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano pratyeka adhyAyane aMte sUtrakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 1 0 tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tattvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - 0 samAdhimaraNa H aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. 0 sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA 15 (5) vidhi sAhitya : * dIkSA-yogAdi vidhi 0 vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pArzva padmAvatI pUjanavidhi (7) yaMtra saMyojana : 0 45-Agama yaMtra 0 vizati sthAnaka yaMtra 3 3 1
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH ja0-pa(3) sthAnAMga-ga-3/1 anuvAda tathA TIDAnusArI vivecana * bhUmikA : Agama saTIka anuvAdanI zreNImAM A trIjuM Agama che. jemAM agiyAra aMgasUtromAM bIjuM aMgasUtra "sthAnAMga" levAyela che. "ThANAMga" sUtranuM mULa prAkRta nAma tAna che. jenuM saMskRta rUpa 'thAna" thAya che. tethI sthAnAM-sUtra kahevAya che. ame tene traNa bhAgamAM vibhAjIta karela che. [bhAga-5,6,7 mAM] jemAM A pAMcamo bhAga che, temAM ThANAMga sUtranA sthAna - 1 thI 3no saTIka anuvAda che. ThANAMga sUjhamAM zrutaskaMdha-1 ja che. temAM 10-sthAno (adhyayano che. A sUtramAM dravyAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoganI ghaNI vAtone saMkSepamAM saMkhyAtmaka rIte rajU karI che. - je eka thI daza aMko paryanta ekathI daza sthAnomAM anukrame samAvAyelI che. je bolasaMgraha svarUpe che. amArI jANa mujaba ThANAMga sUtra saMbaMdhe koI niryukti, bhANa, carNi jovA maLela nathI. zrI abhayadevasUkRita vRtti (TIkA hAla upalabdha che, jeno A anuvAdamAM samAveza karAyelo che, "samavAyAMga" je have pachInuM cothuM gaNa che, tenI ane A AgamanI rajUAta paddhatimAM ghaNuM ja sAmya che. ame AkhI "AgamazreNi" celI che. je badhAmAM kramAMkana eka samAna ja che. jo koIne A anuvAdanI mULa TIkA jovAnuM jarUrI lAge to mArI mamuttAnana joI zake mAtra mULa jovuM hoya to mAruM mamuni-pUne joI zakAya. mAtra mULa sUtronA anuvAda mATe amArA gujarAtI ane hindI bhASAnuvAda che ja. te sivAya zabda ane nAmonI alaga-alaga DikSanerI to judI. * ityAdi - - ahIM mUla sUtra sAthe TIkAno anuvAda letAM kayAMka koIka saMdarbho umeryA che, to kyAMka vyAkaraNa ke nyAyaprayogo choDyA paNa che. - X - X - [5/2] sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 che sthAnAMga-sUtra-TIkAsahita-anuvAda che * bhUmikA : jinanAtha zrI vIrane namIne sthAnAMga sUtranA keTalAMka padonuM, anya zAstro joIne huM kaMIka vivaraNa karIza. ahIM zramaNa bhagavaMta zrI mahAvIra vardhamAna svAmI, ikvAku kula naMdana, prasiddha siddhArtha rAjAnA putra ke jeNe mahAna rAjA mAphaka parama parapAkAra vaDe gAdi zagane dabAvyA che, AjJA pAlanamAM samartha evA seMkaDo rAjA vaDe jenA caraNakamaLa sevAya che, sakala padArtha samUhane sAkSAt karavAmAM dakSa evA kevalajJAna-darzanarUpa zreSTha upayoga vaDe jeNe sarva viSayagrAmano svabhAva jANelo che, jenuM samasta tribhuvanamAM atizayavALuM parama sAmAnya che tathA saMpUrNa nyAya pravartaka che tevA bhagavaMtanA parama gaMbhIra, mahAI-upadeza vaDe nipuNa buddhayAdi guNasamUharUpa mANikyanI rohaNa dharaNI samAna, bhaMDArInI mAphaka gaNadharo vaDe pUrvakALamAM cAra tIrthamAM zreSTha zramaNasaMghanA ane tenA ziSyonA upakArane mATe nirUpita, vividha artharUpI ratna zreSTha ratno jemAM che, vaLI devatA adhiSThita evA, jJAna-kriyA balavAnuM chatAM koIpaNa puruSa vaDe koI kAraNavazAt prakAzita ane e ja kAraNathI anarthanA bhayathI vicAmAM na Avela evA mahAnidhAnarU5 A sthAnAMga sUgano, jo ke tathAvidha jJAnabaLarahita chatAM kevaLa dhRSTatA pradhAnatAthI sva para upakArane mATe arthacanAnA abhilASI vaDe je jeNe potAnI yogyatA vicArI nathI paNa jugArAdi vyasanamAM joDAyelAnI jema kuzala evA prAcIna puruSone anusarI, temaja svamatithI vicArI, gItArtha puruSone sArI rIte pUchIne A anuyoga AraMbhAya che. A anuyoganI kalAdi dvAra nirupaNathI pravRtti che. te A rIte [1] phaLa-zArAmAM manuSyonI pravRtti mATe avazya phaLane kahevuM, anyathA zAstranuM kaMI prayojana nathI evI AzaMkAthI zrotAo temAM pravRtti na kare. phaLa be prakAre - anaMtara, paraMpara, anaMtara phaLa - arthano bodha che, tenA dvArA AcaraNa vaDe je mokSanI prApti, te paraMpara phaLa che. [] yoga * eTale saMbaMdha, te upAya-upeyarUpe laIe to anuyoga te upAya ane arthabodha te upeya che. te prayojana-kathanathI kahevAyo che. tethI avasara lakSaNa saMbaMdha kahevo. - x - anuyoga devAmAM koNa lAyaka che ? temAM bhavya, mokSa-mArgano abhilASI, guru upadezamAM sthira, ATha varSanA dIkSA-paryAyI sAdhune sUgathI sthAnAMga devuM. A avasara che ane yogya paNa che. kahyuM che ke jemano paryAya-traNa varSano che, tene AcApaka adhyayana, cAra varSanAne sUyagaDAMga, pAMca varSanAne dasA, kalpa, vyavahAra ane ATha varSanA sthAnAMga ane samavAyAMga sUtradAna yogya che. anyathA AjJAbhaMgAdi doSa che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAMga-bhUmikA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 [3] maMgala - A anuyoga zreyabhUta hovAthI vipta thavAno saMbhava che, tethI vidana vaDe haNAyela zaktivALA ziSyonI pravRtti temAM na thaI zake. te hetuthI vinanI zAMti mATe maMgala karavuM ucita che. kahyuM che ke - zubha kAryo ghaNA vidanavALA hovAthI maMgalopacAra karIne tene mahAnidhi ke mahAvidhA mAphaka grahaNa karavA. vaLI maMgala zAmanA Adi-madhya-tamAM zAstranI nirvidana samApti mATe-sthiratA mATe-avyavacchedane mATe karavuM joIe. * x x * x * temAM Adi maMgala artha che A ! se.- sUtra che. kemake temAM naMdI aMtabhUta zruta zabdanuM athavA bhagavaMtanuM bahumAna che. * x * jenA vaDe vAMchita prApta thAya te "maMgala'. ahIM 'maMgala' zabdano artha yojela hovAthI Adi maMgala che. madhya maMgala-pAMcamA adhyayananuM Adi sUa 'paMcamahabUNa' che, kSAyikAdi bhAvathI maMgalarUpa hovAthI 'maMgala' che. kahyuM che ke - noAgamathI kSAyikAdi suvizuddha bhAva maMgalarUpa che. athavA adhyayana-6 nA Adi sUtra cha TALe saMpanna mAre, ityAdi. aNagAra paMca parameSThImAM hovAthI maMgalapaNuM che. sUtrokta gaNadhara sthAnonA vizeSapaNAthI maMgala che. tyamaMgala - dazamAM adhyayananuM chelluM sUtra rasaTUrgvasthA che temAM manaMta zabda che. te vRddhi zabda mAphaka maMgalarUpa hovAthI tya maMgala jANavuM. athavA sarvazAstra ja nirjarAnA heturUpa hovAthI tapanI jema maMgalarUpa che. ahIM zAstrano maMgalarUpa anuvAda ziSyonI buddhimAM maMgalatvanA grahaNa mATe che. sAdhunI mAphaka maMgalapaNe gRhita zArA maMgalarUpa che - ATaluM kathana basa che. zAstrAnuM maMgalAdi nirUpaNa che tema anuyoganuM paNa jANavuM. * [4] samudAyAI - sthAnAMga e zAstranuM nAma che. nAmanA traNa bheda che. * 1 yathArtha, 2-ayathArtha, 3-arthazaryuM. temAM pradIpa Adi yathArtha che, palAza Adi ayathArtha che Dilya Adi arthazUnya che. temAM samudAyanI parisamApti hovAthI zAstra nAma yathArtha che, tethI tenuM ja nirUpaNa karAya che. temAM sthAna ane aMga be pada nikSepaNIya che. temAM sthAnanA nAmAdi paMdara bheda kahe che 1-nAmasthAna-sacetana ke acetana vastunuM sthAna evuM nAma karavuM. 2-sthApanAsthAna-mA Adine sthApanA abhiprAyathI sthApavA te. BdravyasthAna - guNa, payayanA AzrayathI saciva, aciva, mizra bhedarUpa. 4-kSetrasthAna - AkAza, dravyono Azraya hovAthI kSetra evuM je sthAna. pa-addhA-kAlathAna-bhavasthita te bhavakAla, kAyasthitikAyakAla. 6-urthasthAna-urtapaNAe puruSanuM avasthAna-kAyotsarga, ahIM sthAna zabada kriyA vacana che. tethI upalakSaNathI besavuM, sUvuM Adi paNa jANavuM. uparati-virati sthAna-vividha guNonA AzrayatnathI virati ja sthAna che. ahIM sthAna zabada vizeSArthe che. tethI dezavirati, sarvavirati levI. 8-vasati-sthAna kahevAya che. temAM sthira thavAya che, mATe sthAna. 9-saMyamasthAna - saMyamanI zuddhinI vRddhi ane hAnithI thayela bhedarUpa. 10-pragrahasthAna-Adeya vacanavathI jenuM vacana grAhya thAya te nAyaka. temAM laukika-te rAjA, yuvarAja Adi, lokottara te AcArya, upAdhyAya, pravaka, sthavira, gaNAvacchedakarUpa che tevA be bheda che, temanuM sthAna te pragraha. 11-codhasthAnaAlIDha, pratyAlIDha, vaizAkha, maMDala, samapAdarU5 zarIranyAsa. 12-alasthAna-a lava lakSaNavALo dharma je sAdi sAMta che te rU5. 13-gaNaNa sthAna - eka, be Adi zIrSa prahelikA paryA gaNanA te rU5. 14-saMdhAna sthAna - dravyathI-bhAMgela kAMcaLInuM joDANa te chinnadravya saMghAna, rUnA tAMtaNAnuM joDANa te achinnadravya saMdhAna. bhAvathI chinna ane achinna jovA prazasta ane apazasta bhAvanuM saMdhAna [e cAra bheda levA.]. 15-bhAva sthAna - audayika Adi bhAvonI avasthiti. A rIte sthAna zabda aneka arthamAM che, ahIM vasati ke gaNanA sthAna vaDe adhikAra che, te batAve che - have aMga zabdano nikSepa nAmAdi cAra bheda kahe che temAM nAma, sthApanA prasiddha che. madha, auSadhAdi dravyanuM kAraNa ke avayava te dravyAMga. kSayopazama Adi je aMga te bhAvAMga. ahIM bhAvAMgano adhikAra che. sthAnAMga-ekava Adi vaDe vizeSita AtmAdi padArtho jemAM rahe che, bese che, vase che te sthAna athavA sthAna zabdathI ahIM eka-Adi saMkhyA bheda kahela che. tethI, AtmAdi padArthane prApta ekathI daza paryata sthAnone kahevAthI "sthAna" che. te sthAna kSAyopathamika bhAvarUpa pravacana puruSanA aMga mAphaka je aMga te sthAnAMga kahevAya, te samudAyArtha jANavo. temAM daza adhyayano che. temAM paheluM adhyayana saMkhyAmAM eka hovAthI eka saMkhyA yukta AtmAdi padArthanuM pratipAdaka hovAthI eka sthAna che. tenA cAra anuyogadvAro che upakama, nikSepa, anugama ane naya. temAM anuyojana te anuyoga. sUtrano artha sAthe saMbaMdha karavo te. athavA anurUpa ke anukUla je yogavyApAra, sUganA artha pratipAdana rUpa te anuyoga. * x * athavA arthanI apekSAthI sUtra aNu * laghu che athavA arthanI pachI che mATe maju che, manu zabda vAcya sUno je abhidheya yoga, te anuyoga che. - x - tenA je hAra-pravezamukha te dvAro. eka sthAnaka adhyayanarUpa nagaranA artha jANavAnA upAyarUpa cAra dvArA jANavA. jema dvArahita nagara te anagara che. eka dvAramAM praveza du:khethI thAya ane kAryanI hAni thAya. cAra dvAra hoya to praveza sukhe karI thAya, kAryasiddhi thAya. tema eka sthAna adhyayanarUpa nagara arthAdhigamanA upAyarUpa dvArothI rahita hoya to arthanuM jANavuM azakya thAya. eka dvAvALuM zAstra duradhigamya che, cAra dvArovALuM hoya to sukhe karIne
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAMga-bhUmikA jANI zakAya che. tethI dvAropanyAsa phaLavALo che. tenA anukrame be, traNa, be, be bhedo thAya che. nirukti A rIte - upakramaNa te upakrama te [1] bhAva sAdhana che - zAstranA nyAsadeza samIpIkaraNa rUpa che. [2] karaNa sAdhana-gurunA vacana yoga vaDe upakrama karAya te. [3] adhikaraNa sAdhana-ziSyano zravaNabhAva hoya tyAre upakrama karAya te. [4] apAdAna sAdhana-vinIta ziSyanA vinayathI upakrama karAya te. tathA nikSepaNa te nikSepa-je vaDe, jemAM ane jenAthI karAya che te. nikSepa-vyAsa-sthApanA e paryAya nAmo che e rIte je vaDe, jemAM, jenAthI anugamana thAya te anugamasUtranA nyAsane anukUla vyAkhyA. e ja pramANe naya-anaMta dharmAtmaka vastunA eka aMzano pariccheda. 21 have A upakrama dvArono A rIte krama karavAnuM prayojana batAve che - je upakramarahita che, te samIpIbhUta nathI, teno nikSepa na thAya. anikSipta nAma Adino arthathI anugama na thAya. arthathI ananugatane nayothI vicArAtuM nathI. A rIte krama che. A pramANe te phalAdi dvAro kahevAyA. have anuyogadvAranA bheda kathanapUrvaka A ja adhyayanano vicAra karAya che. temAM upakrama be prakAre - laukika ane zAstrIya. laukika cha bhede-nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla ane bhAva. nAma, sthApanA sugama che. dravyopakrama be bhede1-sacetana, acetana, mizra-dvipada, catuSpada, apadarUpa dravyanuM guNAMtara te parikarma ane -2-dravyano vinAza. ema ja zAli kSetrAdinA be bheda che. kAlane nADikAdi vaDe jANavuM. bhAva-guru AdinA cittane iMgita AkArAdi vaDe jANavuM te. zAstra saMbaMdhI upakrama paNa cha prakAre che. A rIte [1] AnupUrvI-daza bhede che. temAM utkIrtana ane gaNanAnupUrvI ahIM lIdhA che. utkIrtana te eka sthAna, be sthAna Adi. gaNana te eka, be saMkhyA. te gaNanAnupUrvI traNa prakAre che - pUrvAnupUrvI, pazcAnupUrvI, anAnupUrvI. - x - [2] nAma-daza prakAre-eka thI daza sudhI. temAM cha nAmamAM A adhyayana che, temAM paNa kSAyopazamika bhAvamAM samagra zruta kSAyopazamika bhAvarUpa che. kahyuM che ke - cha prakAranA nAmomAM bhAvamAM kSAyopazamikamAM zrutano samavatAra thAya che. kemake zrutajJAnAvaraNanA kSayopazamathI sarva zruta pAme che. [3] pramANa-dravyAdi bhede cAra prakAre che, temAM kSAyopazamika bhAvarUpa hovAthI ahIM bhAva pramANamAM avatare che. kahyuM che - jenA vaDe je vastu mapAya te pramANa. - x - A adhyayana bhAvarUpa hovAthI bhAvapramANamAM samavatare che. bhAva pramANa guNa, naya, saMkhyA bhedathI traNa prakAre che. temAM A adhyayanano guNa pramANa ane saMkhyA pramANamAM ja samavatAra thAya che. naya-pramANamAM nahIM. kahyuM che ke - kAlika zrutamAM mUDha nayo samavatare nahIM - x - guNa pramANa be bhede-jIva guNa pramANa, ajIva guNa pramANa. temAM ahIM jIvano sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 upayogarUpa hovAthI jIvaguNa pramANamAM avatAra thAya che. temAM paNa jJAnAdi traNa bheda che, paNa ahIM jJAna pramANa levuM. jJAna pramANamAM pratyakSa, anumAna, upamAna ane Agama cAra bheda che. A adhyayana Apta upadezarUpa hovAthI Agama pramANa che. temAM paNa laukika-lokottara bheda che. paNa paramaguruthI praNIta hovAthI sUtra, artha, ubhayarUpa lokottara AgamamAM samAvAya che. 22 lokottara Agama paNa AtmAgama, anaMtarAgama, paraMparAgama traNa bhede che. arthathI-tIrthaMkara, gaNadhara, tenA ziSyo, sUtrathI gaNadhara ane tenA ziSyo, praziSyonI apekSAe yathAkrame AtmAgama, anaMtarAgama, paraMparAgama che. saMkhyA pramANa anyatra kahela che. temAM A adhyayanano parimANa-saMkhyAmAM avatAra thAya che. temAM paNa - 4 - A kAlika zruta hovAthI kAlika zruta parimANa saMkhyAmAM, temAM paNa zabdanI apekSAe saMkhyAta akSara, padAdi svarUpa vaDe saMkhyAta parimANAtmaka, paryAya apekSAe anaMtagama paryAyarUpa hovAthI anaMta parimANAtmaka saMkhyAmAM avatare che. - X - [4] vaktavyatA-svasamaya, parasamaya, sva-para samaya bhede traNa che. temAM ahIM svasamaya vaktavyatA jANavI, sarva adhyayano svasamayarUpa che. kahyuM che ke - parasamaya, ubhayasamaya samyagdaSTine svasamaya che, tethI sarve adhyayano svAmaya ja che. adhikAra vaktavyatA vizeSa ja che, te ekatva viziSTa AtmAdi padArthanA kathanarUpe che. tathA pratyekadvAramAM adhikRta adhyayana samavatAra lakSaNarUpa che - x - punaHkathana karatA nathI. nikSepa traNa prakAre - ogha, nAma, sUtrAlApaka niSpanna. kahyuM che - nikSepa padAnusAra zAstra sukhe bhaNAya ane grahaNa karAya che. tethI oghanAmaka sUtranikSepa avazya karavo. temAM ogha e sAmAnyathI adhyayananuM nAma che. kahyuM che - ogha cAra prakAre che - adhyayana, akSINa, Aya ane kSapaNA. te pratyekanuM zruta anusAre nAmAdi cAra prakAre varNavIne kramazaH tenA bhAvanikSepAmAM ekasthAnanI yojanA karavI. tyAM adhyAtma-mana, temAM zubhamAM gamana thayuM. arthAt AtmAnuM gamana thAya che. jethI adhyAtma zabda vAcya je zubha mana tenuM AtmAmAM lAvavuM thAya che. athavA bodhAdinI adhika prApti jenAthI thAya te adhyayana jANavuM. - 4 - bhaNAya, vizeSapaNe smarAya ke jaNAya te adhyayana che. tathA devA chatAM je kSINa na thAya te akSINa athavA aNuskRitti nayathI A lokanI mAphaka kadI kSINa na thAya te akSINa, jJAnAdi lAbhanA hetuthI Aya, pApakarmano nAzahetu hovAthI kSapaNA kahevAya che. nAmaniSpanna nikSepAmAM AnuM "ekasthAna' evuM nAma che. te mATe eka ane sthAna zabdano nikSepa kahevo joIe. 'eka'nA nAmAdi sAta bheda che. kahyuM che - nAma, sthApanA, dravya, mAtRkAyada, saMgraha, paryAya, bhAva e 'eka' zabdanA sAta nikSepA che. - temAM -
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 sthAnAMga-bhUmikA [1] nAma - jenuM eka evuM nAma che te nAma eka - [2] sthApanA eka - pustakAdimAM sthApela eka aMka. - [3] dravya eka - sacita Adi traNa prakAre che. [4] mAtRkApada eka - "upaneIvA, vigameI vA, dhuveI vA" e mAtAnI mAka, sakala zAnA mUlapaNe avasthitamAMthI koI eka vivAita pada ke a-kArAdi akSarAtmaka mAtRkAmAMthI kaMkArAdi eka akSara te mAtRkAyada. | [5] saMgraha eka - eka zabdanA uccAraNa vaDe ghaNAMno saMgraha karAya che. - x - audayikAdi bhAvamAMthI koI eka. ahIM bhAva ekano adhikAra che. jethI gaNanA lakSaNa sthAna viSaya A eka che. gaNanA saMkhyA, saMkhyA te guNa. guNa te bhAva. sthAna zabadano nikSepa to prathama kahela ja che. temAM gaNanA sthAnano ahIM adhikAra che. tethI ekalakSaNa sthAna-saMpAbheda ane eka sthAna viziSTa jIvAdi arcanA pratipAdanamAM samartha te paNa eka sthAna. - x - che sthAna-1 che - X - X - X - o have sUmAlApaka niSpa nikSepano avasara che. tenuM svarUpa A pramANe - zrata je mAyumana ityAdi sUtra padono nikSepanAmAdi nyAsa, teno avasara che, chatAM kahetA nathI. kemake sUga hovAthI teno saMbhava che. sUtra sUvAnugamamAM che. te anugamano ja bheda che, mATe pahelA anugama varNave che. anugama be prakAre - niyuktianugama, sUNAnugama. temAM niyuktimAM nikSepa, upodghAta, sUrasparzika e traNa bhede niyukti anugama che. temAM nikSepa niyukti anugama sthAna, aMga, adhyayanAdi eka zabdanA nikSepa pratipAdanathI pratipAdita thayo che.. upodghAta niyukti anugama to se nirle unA ityAdi be gAyAthI jANavo. sUtrasparzika niryukti anugama saMhitAdi cha prakAranA vyAkhyA lakSaNarUpa che. have sUkAnugama ja kahevo joIe. temAM thoDAM zabdavALuM, mahAna athiida viziSTa sUganA lakSaNasahita ane khalitAdi doSa rahita sUtra uccAra karavA yogya che. te A pramANe * sUtra-1 - he AyuSyamAna ! te bhagavaMte A pramANe kaheluM, meM sAMbhaLela che. * vivecana-1 - A sUtranI vyAkhyA saMhitAdi krama vaDe - bhAgakAra kahe che - sUtra, pada, padArtha, saMbhava, vigraha, vicAra ane dUSita siddhi, te nayonA mata vizeSathI dareka sUganuM vyAkhyAna karavuM. temAM sUtra eTale saMhitA, te kahevAyela che. kemake sUgAnugama saMhitArUpa che. kahyuM che ke - sUbAnugama padacchedasahita sUtrane kahI kRtArtha thAya che. khalitAdi guNasahita uccArela sUtramAM keTalAMka artho prAjJa puruSane samajAyela ja che. tethI saMhitA vyAkhyAno bheda thAya che ane na jANela arthane jANavA mATe pada Adi vyAkhyAbheda pravarte che. temAM pado - zrata kathA AyuSyanA saina banAvatA ivATyAta A rIte padonI vyavasthA karI tyAre sUgAlApaka niSpanna nikSepAno avasara che. temAM A vyavasthA che. * jyAM jeTalA nikSepA jANI zakAya tyAM teTalA nikSepA niravazeSa nikSipta karavA. jyAM na jANI zakAya tyAM cAra nikSepA sthApavA. temAM nAmathuta, sthApanAzruta jANItA che. upayogarahita bhaNelAnuM sUtra ke pAnA, pustakamAM raheluM te dravyazrata che ane zratamAM upayogavALAnuM te bhAvakRta che. ahIM zrobendriya dvArA thayela upayogalakSaNarUpa bhAvakRta adhikAra che. 3 - eTale jIvitanA daza bheda che - nAma, sthApanA, dravya, ogha, bhava, tabhava, bhoga, saMyama, yaza ane kIrti. temAM [1] nAma, [2] sthApanA sugama che. [3] dravya - jIvita sacetanAdi bhedavALuM dravya jIvanano hetu hovAthI jIvita
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/1 che. [4] oghajIvita-nAkAdi payaya vizeSa rahita Ayudravya mAtra sAmAnyajIvita che. [5] bhavajIvita-nArakAdi bhava viziSTa jIvita te bhavajIvita, nAkajIvita Adi. [6] tabhavajIvita-samAna jAtIyapaNe pUrvabhavanuM jIvana che. jemake manuSya marIne pharI manuSya thAya. [] bhogajIvita-cakravartI Adine hoya che. [8] saMyamajIvita-sAdhuone che. [9] yazajIvita ane [10] kIrtijIvita-jema mahAvIra svAmIne hatuM. ahIM jIvita eTale AyuSya ja che. tathA ahIM saMyama, yaza ane kIrti AyuSyano ja adhikAra che. e rIte zeSapadono jema saMbhava hoya tema niphopo kahevo. A rIte sUjhAlAyaka nikSepa kahyo. padanA arthanuM varNana A prakAre che- ahIM pAMcamAM gaNadhara zrIsudhamasviAmI jaMbUnAmaka potAnA ziSyane pratipAdana kare che ke - "meM sAMbhaLeluM che." mADase - jIvita, te saMyama pradhAnatAthI prazasta athavA ghaNuM AyuSya che vidhamAna jene te AyuSyamAnu, tenA saMbodhanamAM che AyuSyamAn ! ziSya! tef - je najIka, AMtarAvALuM, sUkSma, bAdara, bAhya ane atyaMtara sakala padArthone vize abAdhita bolavApaNuM hovAthI yathArthavacanapaNe AptavathI jagamAM prakhyAta athavA pUrvabhavamAM jeNe tIrthaMkaranAmakamadi lakSaNarUpa paramapunya samUha meLavela che, jenI anAdikALanI lAgelI mithyAdarzanAdi vAsanA vinAza pAmI che, jeNe mahArAjya choDeluM che, devAdinA upasarga samUhanA saMsarga vaDe jeno zubha dhyAnamArga vicalita thayo nathI, sUryanI mAphaka ghanaghAti kamarUpa ghana vAdaLasamUhane toDavA vaDe jenuM nirmaLa kevaLajJAnarUpa bhAnumaMDala prakAzita che, jemanA caraNakamaLa indorUpa bhamaronA samUhe sevelA che, jenuM prathama pravacana 'madhyama' nAme nagarImAM pravarte che. evA jina mahAvIra tenA vaDe. jAvatA - aSTa mahAprAtihAryarUpa samasta aizvaryAdiyukta te bhagavaMte have kahevAnAra evA ekavAdi prakAra vaDe mAhyatam - eTale jIva, ajIvanA lakSaNa asaMkIrNatArUpa maryAdA vaDe athavA samasta vastunA vistAcI vyApaka lakSaNa vaDe rAta * AtmAdi vastuno samUha kahela che. zrutam - ahIM A nirNayane kahenAra zabda vaDe pote ja avadhArita ane bIjAne kahevA yogya kahyuM che. anyathA kahevAmAM ulaTo doSano saMbhava che. kahyuM che ke - jeNe siddhAMtano sadbhAva jANyo nathI te unmArganI dezanA vaDe bIjAne kaSTakArI aparAdhamAM pADe che. tenAthI vadhu moTuM pApa kayuM che ? 'pavA' A zabda upakrama dvAra vaDe kahevAyela bhAva pramANa dvAgata AtmA anaMtara ane paraMpara bheda bhinna Agamane vize A kahevAnAra graMtha arthathI anaMtarAgama, sUtrathI AtmAgama che. | 'bAputhaH=' zabda vaDe - ziSyanA citane AhAda karanAra komala vacano vaDe AcAryoe upadeza karavo joIe tema kahe che. kahyuM che ke - dharmamaya atisuMdara bhASA vaDe kAraNa ane guNa batAvavA vaDe manane AnaMdita karAvatA AcArya ziSyane preraNA kare che. prANIone AyuSya atizaya vahAluM hovAthI AyuSyamanuM zabda ati 26 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 harSajanaka che. kahyuM che ke - sarve prANIne Ayupiya che ane vadha apriya che. sukha anukULa ane du:kha pratikUla che. badhAM jIvavAnI icchAvALA che ane jIvita sarvane priya che. tathA manuSyo jIvana mATe putra, strI, dhanasaMpattine tRNa tulya paNa mAnatA nathI. kemake teone AyuSya ati vahAluM che - athavA - 'AyuSyamatra' zabda vaDe grahaNa-dhAraNAdi guNavALA ziSyane zAstrano artha devA yogya che, e artha jaNAvavA mATe sarva guNonA AdhArabhUta, samasta guNanA upalakSaNarUpa lAMbA AyuSyarUpa guNa vaDe ziSyane AmaMtraNa karAyuM che. kahyuM che ke * droNa megha varase to paNa kALIbhUmimAMthI pANI bahAra jatuM nathI, ema grahaNa-dhAraNa samartha ane jene devAthI nAza na thAya tene jJAna ApavuM joIe. ukta guNathI viparItane devAmAM doSa che. kahyuM che ke - tethI AcArya ane zrutano vivAda thAya che, sUtra ane arthano vinAza thAya che, bIjAne paNa mRtanI hAni thAya che. jema puSTa hovA chatAM paNa vAMjhaNI gAya dUdha na Ape. 'taina' zabdathI - AptavAdi guNothI prasiddha nAma dharAvanAra vaDe prastuta adhyayananuM prAmANya kahe che. vaktAnA guNonI apekSAe vacananuM pramANa hoya che. banAvane - zabdathI prastuta adhyayananI upAdeyatA batAvI. atizayavAnuM upAdeya che. temanuM vacana paNa upAdeya che. tene ' A zabda vaDe upodghAta niyuktimAM nirgamahAra kahyuM che. mithyAvarUpa tamasa Adi doSothI nirgata puruSathI A adhyayana nIkaLelA che. kSetrathI apApAnagarI, kALathI vaizAkha suda-11nI pahelI porasImAM, bhAvathI kSAyika bhAvamAM va che. A rIte guruparaMparA rUpa saMbaMdha dekhADelo che tathA tathAvidha bhagavaMte je kahyuM te sAyojana ja che. evI rIte sAmAnyathI A adhyayananuM prayojana dazavyuiM. bhagavaMta puraSArthane anupayogI kahetA nathI. kemake tethI bhagavaMtapaNAnI hAni thAya. - X - bhagavaMte kahela ane sUgarUpe guMthela te upAya ane puruSArtha te upeya jANavo. A kAraNathI ja zrotAo zravaNamAM pravarte che. kemake siddha arcanA siddha saMbaMdhane sAMbhaLavA zrotA pravarte che. tethI zAstranI AdimAM prayojana sahita saMbaMdha kahevo. '' eTale bhagavad vacanathI amAruM vacana juduM nathI. e rIte svavacananuM prAmANya batAvyuM. amAruM vacana sarvajJa vacanAnuvAda ja che. athavA '' te ekava Adi prakArono abhidheyatAthI nirdeza kare che. nirabhidheyapaNAnI AzaMkAthI zrotAonI pravRtti na thAya. 'mArata' zabdathI A vacana apauruSeya nathI, kemake teno saMbhava nathI. kahyuM che ke je hetuthI apauruSeya veda-vacana nirmita che, te atyaMta viruddha che, vacana hoya te apauruSeya na hoya. je bolAya che, te vacana puruSanA abhAvamAM kayAMthI hoya? tethI aparapeyatvamAM teno niyamathI abhAva che athavA bhagavaMte A kahyuM che, bhIMtamAMthI nIkaLeluM nathI. koI kahe che ke - "dhyAna prApta bhagavaMtane ciMtAmaNi ratna
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/1 mAphaka yathAkAma bhIMta AdithI dezanAo nIkaLe che." A kathanano asvIkAra karatAM kahe che ke - bhIMta AdithI nIkaLela vacana Apta upadiSTa nahIM hoya, temAM vizvAsa paNa nahIM thAya ke A koNe kahyuM che ? badhAM padanA samudAya vaDe potAnI uddhatAI choDIne guru paNa prabhAvanAmAM tatpara puraSoe ja ziSyo mATe dezanA karavI, e rIte ja guramAM bhaktiparatA thAya. tethI vidhAdinI paNa saphaLatA thAya. kahyuM che - jinavaronI bhakitathI pUrvasaMcita karmo khape che, AcAryane namaskArathI vidhA maMtro siddha thAya che. ahIM namaskAra ja bhakti che. athavA A vasaMte zabda bhagavAnanuM vizeSaNa che. AyuSyamAna bhagavaMta vaDe ciraMjIvI artha che. e dvArA bhagavAnanuM bahumAna garbhita 'maMgala' kaheluM che. athavA madhuba * pasarNa pravRtti AdithI prazasta Ayune dhAraNa karIne, mokSa pAmIne paNa tIrthano tiraskArAdi joIne abhimAnAdithI pharIne A lokamAM AvanAnI jema apazasta Ayune dhAraNa karatA nathI. - - evI ja rIte rANAdi doSathI temanuM vacana apAmA ja che, sagAdino samUla nAza thayA pachI zA mATe pharI A lokamAM Agamana saMbhave? athavA AyuSyamatA eTale prANane dhAraNa karanArA, paNa sadA siddharUpe nahIM, tene karaNapaNAthI bolavAno asaMbhava che athavA tenA e 'mA' zabdanuM vizeSaNa che. tethI mA - eTale gura darzita maryAdA vaDe vasavuM, e dvArA tatvathI gurunI maryAdAmAM rahevArUpa, gurukulavAsanuM vidhAna arthathI kahyuM che. kemake te jJAnAdinA hetubhUta che. kahyuM che ke - 'gurukulavAsathI jJAnanuM bhAjana thAya che, samyakatva ane cAritramAM sthira thAya che, jeo gurukulavAsane choDatA nathI temane dhanya che. gItArtha pAse vasavuM, dharmamAM prIti, anAyatana varjana, kaSAyono nigraha A dhIrapuraSonuM zAsana (zikSA] che. athavA bhagavat caraNakamaLane bhakitapUrvaka hastayugalAdi vaDe sparzavA - te dvArA evuM kahe che ke - sarva zAstrone jANyA pachI paNa guru vizrAmaNAdi vinayakRtya choDavuM na joIe. kahyuM che ke - jema brAhmaNa aneka AhutI vaDe abhiSikta agnine namana kare che, tema anaMtajJAna upagata [ziSya paNa AcArya pAse upasthita rahe. athavA kartA - eTale zravaNavidhinI maryAdA vaDe garanA sevanathI. A artha vaDe paNa evuM ja sUcave che ke - vidhipUrvaka ucita sthAne rahIne guru pAse sAMbhaLavuM joIe. jema-tema [dhamI zravaNa na karAya. kahyuM che ke nidrA ane vikathA choDIne, gupta thaIne, aMjali karIne bhakita ane bahumAnapUrvaka, upayoga rAkhIne sAMbhaLavuM joIe. A rIte padano artha kahyo. padavigraha eTale sAmAsika pada viSaya, te 'AkhyAta' AdimAM batAvyo. dhe cAlanA ane pratyavasthAna [tarka ane samAdhAna ne zabdathI ane arthathI kahe che - temAM zabdathI 'nanuM' nA ane jaI vyAkhyAna karavA yogya che. * x * x * arthathI to rAtrInA - vastu nitya che ke anitya ? [evo tarka-zaMkA karavI). 28 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 jo nitya hoya to apaTuta, anutpanna, sthira-eka-ravarUpava thakI bhagavaMtanI samIpamAM zrotRtva svabhAva hato, te ja svabhAva ziSyane upadezapaNAmAM kema saMbhave ? vaLI tenuM ziSyaupadezakava pUrvanA svabhAva tyAgamAM hoya ke atyAgamAM ? jo tyAgamAM kahezo vastunuM nityapaNuM nAza thayuM. vastunuM svabhAvathI bhinnatva nathI, svabhAvakSaye vastu kSaya thAya. jo 'aparityAga' kahezo to paNa nahIM ghaTe kemake ekasAthe be svabhAvano asaMbhava che. jo anitya pakSane svIkArazo to te paNa yogya nathI, ityAdi * x * X - X -. - ukta carcAnuM samAdhAna nayanA mata vaDe kA nayadvAranuM avataraNa kare che. te nayo-naigama, saMgraha, vyavahAra, Rjutra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta che. temAM pahelA traNa nayo dvavyArthika che, bIjA cAra no paryAyArthika che. e rIte ubhayamatane AzrIne dravyArthapaNAthI vastu nitya ane paryAyApaNe anitya che. e rIte nityAnitya vastu kahetA pratyeka pakSe kahela doSano abhAva che. evI ja rIte sarva vyavahAranI pravRtti thAya che. kahyuM che ke - sarva vastu pratisamaya utpanna thAya che, nAza pAme che ane nitya che. e pramANe sukha, du:kha, baMdha, mokSAdi sadbhAva ghaTI zake che. sUtrasparzika niyukti anugama kahyo. e rIte svIkArela sUtrano Azraya karI sUjhAtugama, sUgAlApaka nikSepa, sUtrasparzika niyukti, anugama ane nayo dazavilA che. kramapUrvaka bhASyakAnuM vacana ArAdhela che. te A rIte padaccheda sahita sUtra kahIne sUkAnugama kRtArtha thAya che. nAmAdi nyAsanA viniyogathI sUpAlApaka nyAsa saphaLa thAya che. zeSa padArtha Adi sUtrasparzika niryuktimAM upayogI thAya che. te prAyaH taigamAdi nayanA mate jaNAya che. A rIte dareka sUNa svayaM anusaravuM. ame to koI sthAne kaMIka saMkSepa ane kahezuM. hAla to je bhagavaMte kahyuM te kahIe chIe - temAM sarva padArtho jANavA mATe samyak mithyAjJAna, zraddhA ane kriyA dvArA upayoga joDavAthI AtmAnuM sarva padArthamAM pradhAnapaNuM che tethI prathama 'AtmA'ne kahe che. * sUtra-2 :AtmA eka che. * vivecana-2 : koI apekSAe AtmA arthAt jIva eka che, be vagere nahIM. 'ta' dhAtu sAtatyagamana arthamAM che, e vacanathI 'ati ' dhAtu gati arthavALo che. gatyartha dhAtu jJAnArthava hovAthI je niraMtara jANe che, te AtmA (jIva). zabda nipAtathI siddha che. upayoga lakSaNavathI siddha-saMsArI e be avasthAmAM paNa upayogabhAvathI satata bodha bhAva che. niraMtara bodhano abhAva mAnIe to jIvava prasaMga Ave, jIvapaNAthI temAM jIvatvano abhAva che. jIvava bhAva svIkAratA AkAzAdine paNa jIvapaNAno prasaMga Avaze. e rIte jIvanuM anAdipaNuM svIkAravAno abhAva udbhavaze. athavA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/2 je niraMtara potAnA jJAnAdi paryAyone prApta kare che te AtmA, - [zaMkA ema mAnavAthI AkAzAdine paNa Atma zabdanA vyapadezano prasaMga Avaze. kemake AkAzAdi paNa potAnA paryAyamAM satata gamana kare che. [utaravuM evuM nathI, kemake vyutpatti mAtranuM nimittapaNuM che, upayoga ja pravRtimAM nimitta che, tethI jIva ja AtmA che, AkAzAdi nahIM. athavA saMsArI apekSAthI vibhinna gatimAM satata gamanathI ane siddhanI apekSAe bhUtakALamAM hato te ja vartamAnamAM hovAthI AtmA che. tenuM ekapaNuM kathaMcit ja che, tethI kahe che : dravyArthatAthI ekava che, kemake AtmAnuM eka dravyapaNuM che, pradezAryavathI asaMkhyaya pradezAtmakavavI anekANuM che. temAM dravyarUpa arthano bhAva te dravyArthatA, pradezaguNa paryAyanI AdhAratA je avayavI te dravyapaNuM che. pradeza arthAt nisvayava aMzarUpa arthano je bhAva te pradezArthatA-guNa ane paryAyinI AdhAranArUpa avayava lakSaNa viziSTa arthapaNuM jANavuM. [zaMkA avayavI dravya ja nathI, ityAdi * x * x * x 4 - [samAdhAna be vikalpa vaDe avayavI dravyanuM je aghaTamAna kahyuM. te tamAruM kathana ayakta che, ame ekAMtathI bheda ke abhedano savIkAra karatAM ja nathI. avayavo ja tathAvidha eka pariNAmapaNe avayavI dravyapaNe vyavahAra karAya che ane te ja tayAvidha vibhinna pariNAmonI apekSAe avayavo kahevAya che, avayavI dravyano abhAva svIkAravAthI A ghaDAnA avayavo che, A vastranA avayavo che, ema je bhinnatA anubhavAya che, te thaI nahIM zake tathA pratiniyata kAryArthIne pratiniyata vastu-upAdAna nahIM thAya ane koIpaNa kAryano niyama ja nahIM rahe. ityAdi * x - X - X - X - [zaMkA kevaLa avayavI dravya bhale hoya, paNa AtmA vidhamAna nathI kemake tenA pratyakSAdi pramANo prApta thatA nathI. tethI kahe che - AtmA atIndriya hovAthI pratyakSa grAha nathI, vaLI liMga ane liMgI e baMneno sAkSAt saMbaMdha dekhAto na hovAthI AtmA anumAna vaDe paNa grAhya nathI, Agama vaDe AtmA jaNAto nathI. 30 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 asiddha che. mATe A anupalaMbha hetu asiddha che. tathA asarvajJa hetuthI badhA manuSyo sarvadA ane sarva sthaLe AtmAne jotA nathI ema kahI na zake. * X - X * AtmA jJAnathI bhinna nathI kemake jJAna e AtmAno dharma che. jJAna svasaMvedanarUpa che. - x - AtmAthI abheda jJAnarUpa guNanuM pratyakSapaNuM hovAthI guNI evo AtmA pratyakSa ja che. - x * x * guNonuM pratyakSapaNuM chatAM guNInuM pratyakSapaNuM kema thAya? ema jo kahetA ho to guNothI guNIne bhinna mAno cho ke abhinna ? jo abhinna mAno to jJAna Adi guNane grahaNa karavA mAtrathI guNI AtmA prahaNa thaze. jo guNothI guNI bhinna che to ghaTa Adi guNI tenA rUpAdi guNonuM pratyakSa thavAthI je grahaNa thAya che, te paNa na thavuM joIe. jo ema hoya to jIvano abhAva thAya ja kema? jeo sarva padArthasamUhartA svarUpanA AvirbhAvamAM samartha jJAnIo che teone to sarvathA ja pratyakSa che, anumAna pramANathI paNa AtmA jaNAya che te A rIte - A zarIra vidhamAnakata vaDe bhogyapaNuM hovAthI odana vagere mAphaka che te vidhamAnakartApaNuM te jIva che. - X - X - [A rIte liMga-liMgI Adi anumAna pramANa ityAdi vRttithI anuvAda mavNI samajI zakAze nahIM, te tenA tajajJa pAse samajavA jarUrI che. ne mAyA e vacanathI AtmAnuM Agamagamyatva che ja, tene AgamAMtara vaDe visaMvAda karavo na joIe. A Agamane sunizcita Apta puruSe kahela che. bahu vaktavyatA sthAnAMtathI jANavI. je AtmAno abhAva mAnazo to jAtismaraNa Adi ane pratIbhUta pitA, dAdA AdithI karAyela anugraha ane upaghAta prApta nahIM thAya. AtmAnuM sapadezapaNuM to avazya svIkAravuM. avayavanA abhAvamAM hastAdi avayavonA ekavANAno prasaMga Avaze ane dareka avayava prati spazadinI anupalabdhino prasaMga Ave. grIvAdi dareka avayavamAM jaNAtuM rUpa guNa viziSTa ghaDAnI jema caitanya lakSaNarUpa AtmaguNa sAkSAtkAra thavAthI pradeza sahita AbhA dareka avayavamAM, A rIte dravyArthapaNe AtmA eka che tema sthApita karyu athavA AtmA kathaMci-pratikSaNe saMbhavita bhinna bhinna kAla vaDe karAyela kumAra-dNa-narUnArakavAdi paryAyothI utpatti ane vinAzano yoga hovA chatAM dravyApaNe AtmAnuM ekapaNuM che. jo ke kAlakRta paryAyo vaDe vastu utpanna thAya che ane nAza pAme che, to paNa svaparyAya ane parapayayirUpa anaMta dharmAtmaka vastu hovAthI vastuno sarvathA nAzayukta nathI. pratikSar kSayo bhAyA - A vacanathI pratipAdha viSayanuM je kSaNabhaMgura vijJAna utpanna thAya che, te kSaNika vijJAna vAkacArya grahaNa pariNAmathI asaMkhyAta samayo vaDe ja thAya che, prati samaya vinAza mAno to kSaNika vijJAna tame kahI ja na zako. kemake pada saMbaMdhI eka-eka akSara paNa saMkhyAtIta samaye utpanna thAya che, saMkhyAta akSavALuM pada che, saMkhyAta padavALuM vAkya che, mATe tenA arthanA grahaNa (samAdhAna A pramANa prAptatA nathI eTale zuM ? te eka purA Azrita che. ke badhA puraSa Azrita che? jo eka puruSa Azrita kahezo to vadhu hovA chatAM koI eka puruSAzrita anupalabhyapaNAno saMbhava hovAthI AtmAno abhAva siddha thato nathI. koI eka puruSane ghaTAdi vastunuM grAhaka pramANa pravartatu na hoya eTaluM mAtra kahevAthI sarvatra ane sarvakALamAM ghaTAdi arthagrAhaka pramANano abhAva che, ema nirNaya karavA tame zaktimAna nathI. pramANa nivRttithI prameya nivartana thatuM nathI kemake pramANanA prameyanuM kAryapaNuM che. kArya abhAve kAraNa abhAva paNa dekhAto nathI. mATe aprAptatA hetu anaikAMtika doSavALo che. badhAM puruSone Azrita anupalaMbha pakSa
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/2 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pariNAmI samayamAM ja nAza pAmelA vaktAno sarva kSaNabhaMgura vijJAnavAda ayogya che. * * * * * * * * * sarvathA nAza svIkAratA tRpti, zrama, glAni, sAdhamya, vipakSa, pratyayAdi tathA adhyayana, dhyAna, bhAvanA e sarve ghaTI na zake. kemake pUrva saMskAranI anuvRttimAM tRpti vagerenI yogyatA saMbhave che. * x * temAM tRpti eTale saMtoSa, zrema eTale mArgano kheda, kulama eTale glAni, sAdezya eTale sAdharma, vipakSa eTale paidharyuM, pratyaya eTale avabodha. bAkInA pado jANItA che ityAdi ghaNI vaktavyatA che, te sthAnAMtarathI jANI levI. tevI ja rIte sthiti, utpatti ane nAzarUpa AtmA dhruvatAnI apekSAe nitya che, nityapaNuM hovAthI eka che. utpatti ane nAzanI apekSAe to AtmA anitya che, anityapaNuM hovAthI aneka che. kahyuM che ke - dareka vastu anaMta paryAyamaya ane bibhUvananI peThe vicitra pariNAmavALI che kemake te sthiti, utpAda, bhaMgarUpa nityAnityAdi abhimata che. e rIte ja sukha-du:kha baMdha-mokSa ubhayanaya matane anusaranArAne ghaTI zake. paNa jo bemAMthI eka naya ne choDI devAthI sarva vyavahArano viccheda thAya che. vaLI kathaMcit AtmA eka che, te kAraNathI jaina matamAM padArthanA sAmAnya vizeSa ubhayarUpe hovAthI koIpaNa padArtha sarvathA eka ke aneka nathI. jo ema kahezo ke vastu vizeSarUpa ja che, to vizepocI bheda-abheda svarU5 vaDe vicAratAM je sAmAnyano ayoga che, te A pramANe - sAmAnya vizeSathI bhinna che ke abhinna ? bhinnatvano abhAva prApta thato nathI, anupalabhyamAnano vyavahAra paNa zakya nathI. jo abhinna pakSa svIkArazo to te sAmAnyamAtra che ke vizeSamAma ? je sAmAnya mAtra hoya to sAmAnya eka thavAthI saMkIrNa vyavasthA thaze jo vizeSa mAtra svIkArazo to vizeSo anekarUpa che tethI saMkIrNa vyavasthA nahIM thAya. tethI samAdhAna kare che ke ame sAmAnya-vizeSamAM ekAMte bheda ke abheda svIkArela nathI. paNa vizeSane ja mukhya gaNIne asadeza rUpa mukhyatA ane sadaMzarUpa gauNatAe laIne viSamatA vaDe jaNAtA vizeSo ja kahevAya che. te ja vizeSo asadaMzarUpa gauNa karIne ane sadezarUpa mukhya karIne samapaNe jaNAtA sAmAnyarUpa kahevAya che * * * X - X - A rIte sAmAnya rUpathI AtmA eka che. vizeSa rUpa vaDe aneka che. vyatirekathI eka AtmAnA abhAva vaDe zeSa AtmAone anAmapaNAno prasaMga AvavAthI AtmAonuM turUpa nathI ema na kahevuM. tulyarUpa upayoga che. 'kathonAno bhava' e vacanathI upayogarUpa eka lakSaNapaNuM hovAthI sarva AtmAo ekarUpavALA che. evI rIte eka lakSaNa hovAthI eka AtmA che athavA janma, maraNa, sukha-du:kha AdinA saMvedanomAM koI paNa sahAyaka na hovAthI eka AtmA che, ema mAnavuM. ahIM sarve sUrone vize kathaMcitanuM smaraNa karavuM. kathaMcinA avirodhathI sarva vastu vyavasthA nibaMghana hovAthI. * kahyuM che ke - te syAdvAdane namaskAra thAo ke je syAdvAda vinA baMne lokamAM thanArI sarva kriyAo yogya saMgatine pAmatI nathI. rasa vaDe siddha karela loha dhAtuonI jema syAt pada rUpa satva vaDe lAMchita tamArA nayo che, jethI icchita phalane ApanArA thAya che, tethI temane hitecchu AryapuruSo namaskAra kare che. AtmAnuM ekatva ukta rIte svIkAryA chatAM paNa keTalAMke AtmAnuM niSkriyapaNuM temane mate batAvyuM che, tethI tenuM khaMDana karavA mATe AtmAnuM kriyAvApaNuM kahevAnI icchAthI kriyAnA kAraNabhUta daMDane kahe che- * sUtra-3 thI 6 - daMDa eka che...kriyA eka che...loka eka che...Aloka eka che. * vivecana-3 thI 6 : [3] #* vizeSa vivekSA na karavAthI eka. saM- jJAnAdirUpa aizvaryanA haraNa karavAthI AbhA jenA vaDe niHsAra karAya te daMDa. te be bhede che - dravyathI, bhAvathI, dravyathI lAkaDI, bhAvathI duprayukta mana vagere. [4] te daMDa vaDe AtmA kriyA kare che, tethI tene kahe che - va - vizeSa vivakSA na karIne maNa karaNanI vivakSA hovAthI eka che. karavuM te kriyA kAyikI Adi. athavA "eka daMDa-eka kyiA* A baMne sakha vaDe acivano niSedha karIne AtmAnuM sakriyatna kahela che. je kAraNathI daMDa ane kriyA zabdathI tera kiyAsthAno pratipAdana karela che. temAM arthadaMDa, anarthadaMDa, hiMsAdaMDa, akasmAdaMDa ane dakTivipasadaMDa A pAMca daMDa bIjAnA prANaharaNarUpa daMDa zabdathI grahaNa karela che. vadhanuM samAnapaNuM hovAthI daMDanuM ekapaNuM jANavuM. kriyA zabdathI mRSApatyayA, adattAdAnapatyayA, AdhyAtmikI, mAnapatyayA, mitraddhapratyayA, mAyApatyayA, lobhapratyayA ane yapithikI A pramANe ATha prakAre kriyA kahI che. tenuM ekapaNuM karaNa mAsanA samAnapaNAthI jANavuM. daMDa ane kriyAnuM vizeSa svarUpa tenA vivaraNa prasaMge kahIzuM. AtmAne akriyAtvapaNe mAnanAranuM khaMDana A pramANe - jeoe nizcayathI AtmAnuM akriyatva svIkAryuM che, temaNe bhootva paNa svIkAryuM che. tenA vaDe bhogakriyAnI utpattinuM sAmarthya hovAthI bhoktApaNuM utpanna thAya che te ja kriyApaNuM che. [vAdI kahe che-] "prakRtti kare che ane puruSa bhogave che." ukta kathana ayukta che. kemake kathaMcit sakriyapaNA vinA prakRtino saMbaMdha chatAM paNa pratibiMba bhAvanI utpatti nahIM thAya * x * jo kahezo ke * prakRtinA vikArarUpa buddhithI ja sukhAdi arcanuM pratibiMba che, AtmAthI nahIM, tyAre AtmAnuM te sthitimAM rahevApaNuM hovAthI bhokatRtva nahIM ghaTe. - 4 -
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/3 thI 6 [5] ukta svarUpa AtmAnA AdhAra svarUpanA nirUpaNa mATe kahe che - loka eka che. pUrvI - avivakSita asaMkhya pradeza vaDe adho, tichiida dizAnA bheda vaDe noza-kevaLajJAna vaDe jovAya te loka. te dharmAstikAyAdi dravyonA AdhArabhUta AkAza vizeSa che. kahyuM che ke - je kSetramAM dharmAstikAyAdi dravyonI pravRtti thAya che, te dravyo sahita loka kahevAya che ane tethI ulaTuM te aloka. athavA loka nAma Adi bhedathI ATha prakAre che. kahyuM che ke nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, bhava, bhAva ane paryAya e ATha bhede loka che. 33 temAM nAma ane sthApanA sugama che. dravyaloka jIva, ajIva dravyarUpa che. kSetraloka - anaMta pradezAtmaka AkAza mAtra che. kAlaloka-samaya, AvalikAdi che. bhavaloka - pota potAnA bhavamAM vartatA nAkAdi che. jemake devaloka, manuSyaloka Adi. bhAvaloka-audayikAdi cha bhAvo che. paryAyaloka-dravyonA paryAyamAtrarUpa che. A ATha prakAranA lokanuM kevalajJAna vaDe jovApaNuM sAmAnya hovAthI ekapaNuM kahyuM che- [6] lokanI vyavasthA tenA pratipakSabhUta aloka hovAthI thAya che. tethI have alokane kahe che - krU anaMta pradezAtmakapaNuM hoya, tenI vivakSA na karavA vaDe eka. ao - loka zabdanA niSedhathI aloka che, na jovApaNAthI nahIM. kemake kevalajJAnarUpa prakAza vaDe alokanuM paNa jovAmaLe che. [zaMkA-] lokanA eka dezanA pratyakSapaNAthI, tenA dezAMtaranA bAdhaka pramANanA abhAvathI ame lokanI saMbhAvanA karIe chIe, paNa je A alokanuM dezathI paNa apratyakSapaNuM hovAthI A aloka che, evo nizcaya kaI rIte karavA mATe zaktimAna thazo? je kAraNathI ekatvapaNe prarUpo cho? [samAdhAna-] anumAnathI. te A pramANe - loka vidhamAna vipakSavALo che. ahIM je vastu vyutpattivALA zuddha zabdathI kahevAya che, teno vipakSa paNa hoya. jema ghaTanuM vipakSa aghaTa che. te rIte lokano vipakSa aloka che. [zaMkA-] maiM o: mo: ema kahevAthI 'ghaTa' vageremAMnI ja koI vastu thaze. ahIM bIjI vastunI kalpanA karavAthI zuM? [samAdhAna-] tema nathI. niSedhanA sadbhAvathI niSedhya vaDe samAnapaNAthI thAya che. niSedhya loka che, te AkAza vizeSa jIvAdi dravyanuM pAtra che, tethI aloka paNa AkAza vizeSarUpa hovuM joIe. jema ahita kahetA viziSTa jJAnarahita cetana ja jaNAya che, acetana ghaTAdi nahIM. tema aloka paNa loka samAna ja hoya. loka alokano vibhAga karanAra dharmAstikAyane kahe che- * sUtra-7 thI 16 H dharmAstikAya eka che...adhAstikAya eka che...baMdha eka che...mokSa eka che...punya eka che...Apa eka che...Azrava eka che...saMvara eka che.. vedanA 5/3 34 eka che...nirjarA eka che. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 * vivecana-7 thI 16 - [7] pradezArthapaNe asaMkhyAtmaka pradezatva chatAM dravyApaNe tenuM ekatva hovAthI che. gati pariNata jIva ane pudgalonuM svAbhAvika kriyAvaNuM hoya tyAre teno svabhAva dhAraNa karavAthI te dharma che. ati - pradezo, teonA samUharUpa hovAthI vAya te atijAya te dharmAstikAya. [8] have tenAthI vipakSarUpa adharmanuM svarUpa kahe che o athambe - dravyathI eka che. dharma nahIM te adharma eTale adharmAstikAya. dharmAstikAya jIva ane pudgalone gatimAM sahAyaka che. adharmAstikAya sthiti sahAyaka che. [zaMkA] dharmAstikAya ane adharmAstikAyanuM hovApaNuM kema jANavuM? ame pramANathI kahyuM che gati ane sthiti sarvalokane prasiddha kArya che. - pariNAmInA apekSA kAraNane AdhIna AtmalAbharUpa kArya varte che. ghaTAdi kAryomAM te pramANe dekhAya che. - 4 - 4 - jIva ane pudgalamAM pariNAma kAraNapaNuM che chatAM apekSA kAraNa vinA gati ane sthiti thavA yogya nathI. gati ane sthitipaNuM dekhAya che, tethI baMnenI sattA jaNAya che. je apekSA kAraNa che, te dharma ane adharma che. jema mAchalAne jaLa gatimAM sahAyaka che, tema gatipariNata pudgalone dharmAstikAya gatimAM sahAyaka che. tathA jema pRthvI mAchalAdine sthiti sahAyaka che tema adharmAstikAya jIva, pudgalone sthiti pariNata hoya tyAre sthiti sahAyaka che. anumAna-gati, sthiti kArya hovAthI ghaDAnI mAphaka apekSA kAraNavALA che. vaLI alokano svIkAra karavAthI lokanA parimANane karanArA dharma-adharma baMneno svIkAra avazya thAya. anyathA AkAzanI sAmyatAthI loka-aloka evo bheda nahIM rahe. tathA kevaLa AkAza hoya to gativALA jIvo ane pudgalonA pratighAtanA abhAve koI cokkasa sthAna nahIM rahe, kemake saMbaMdhanA abhAvathI sukha, duHkha, baMdhAdi vyavahAra nahIM thAya. - 4 - 4 - 4 - dharma, adharmAstikAya vaDe upagRhIta AtmA daMDa ane kriyA sahita karmathI baMdhAya che, tethI have baMdhanuM nirUpaNa karAya che. [9] I sa~dhe - baMdhAvuM te baMdha. kaSAyayukta jIva karmane yogya pudgalane grahaNa kare che, te baMdha che. prakRti-sthiti-pradeza-anubhAvathI baMdhanA cAra bhedo che, paNa baMdha sAmAnyathI eka che. muktane punaHbaMdhano abhAva che mATe baMdha eka che. dravyathI baMdha te beDI, bhAvathI karma vaDe baMdha che. [zaMkA] jo jIva ane karmano saMyogarUpa baMdha abhipreta che. to te baMdha Adi sahita che ke rahita ? jo Adisahita pakSa svIkArazo to pahelA AtmA ane pachI karma ke pahelA karma ane pachI AtmA athavA karma ane AtmA baMne sAthe utpanna thAya che? have hetu abhAve AtmAnI utpatti prathama na saMbhave. - x - vaLI jo AtmA anAdi che, to kAraNanA abhAve AkAza mAphaka AtmAno karma sAthe yoga nahIM ghaTe.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/7 thI 16 kAraNa sivAya karma sAthe yoga thAya to mukta jIvane karmane yoga thavo joIe. jo AtmA nityamukta ja che, to mokSanI jijJAsAthI zuM? baMdhanA abhAve muktanA kathanano abhAva thaze. pahelA karma ane pachI AtmA paNa barobara nathI. kemake kartA 35 abhAve AtmAthI pUrve karmanI utpatti na thAya. - 4 - 4 - karma ane jIvanI saha utpattino pakSa paNa yogya nathI. kemake - x - "A kartA A karma' AvA prakArano yogya vyavahAra nahIM thAya. jo jIva-karmano yoga Adi rahita che evuM svIkAratA AtmA ane karmano viyoga nahIM thAya. - 4 - [samAdhAna] Adisahita pakSanA doSo ame A pakSa na svIkAratA hovAthI nirasta thAya che ane anAdi jIva-karmanA yogone vize anAdipaNAthI jIva-karmano viyoga na thAya tema tame kaho cho te ayogya che, kemake saMyoganA anAdipaNA chatAM paNa suvarNa ane mATInI jema viyoga thAya che. kahyuM che ke - jema anAdikAlano suvarNa ane mATIno saMyoga paNa agnitApAdithI nAza pAme tema jIva ane karmano saMyoga nAza pAme che. jema bIja ane aMkuramAMthI koI paNa eka kAryane utpanna karyA sivAya nAza pAme to tenI saMtati nAza pAme che, temaja kukaDI-iMDAmAM paNa samajavuM. anAdi baMdhano sadbhAva chatAM koIka bhavyAtmAno mokSa thAya che. tethI have sUtramAM mokSanuM svarUpa kahe che- [10] 'i movo' mUkAvavuM - karmapAzathI chUTavuM te AtmAno mokSa. kahyuM che - sarvakarmano kSaya thavAthI mokSa thAya che. te mokSa eka che. jJAnAvaraNIyAdi karmanI apekSAe ATha bheda che paNa mUkAvAnI samAnatAthI ke muktanA pharI mokSanA abhAvathI ke siddhazIlA pRthvI dravyArthapaNe eka che ke - x - chUTavApaNAnI samAnatAthI mokSa eka che. [zaMkA] jIva ane karmano saMyoga aMtarahita che, anAdi che, to karmanA viyogarUpa mokSa hovAthI jIvane mokSa kema thAya ? [samAdhAna] anAditva hetu anaikAMtika che, dhAtu ane kAMcanano saMyoga anAdi hovA chatAM jema kriyA vizeSathI aMta pAme che tema samyagdarzana, jJAna cAstri vaDe karmanA saMyogathI jIvano mokSa thAya che. jIva-karma viyoga te mokSa. [zaMkA] nArakAdi paryAya svarUpa saMsAra che, bIjo nathI, te nAkAdi paryAyathI judo koI jIva nathI, nArAdi paryAyo ja jIva che, kemake teno eka ja artha hovAthI saMsArano abhAva thatAM nAkAdi paryAyarUpa jIvano ja abhAva che. tethI mokSa e asat padArtha che. A zaMkAnuM samAdhAna kare che. - - * - ApanuM kahevuM ayukta che. kemake anarthAntara hetu anaikAMtika che. jema suvarNa ane vIMTInuM anantipaNuM siddha che, chatAM vIMTIno nAza thatA suvarNano nAza thato nathI, tema nAskArTi paryAya nAza thatAM sarvathA jIvano nAza thaze nahIM. - 4 - saMsAra karmakRt che. tethI karmano nAza thatAM saMsArano nAza thAya, paNa jIvapaNuM karmakRt nathI to karmanAze jIva nAza kema thAya? sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 mokSa punya-pApano kSaya thavAthI thAya che, mATe punya-pApanuM svarUpa kahevuM joIe. temAM mokSa ane punyanA zubha svarUpanA sAmarthyathI pahelA punya kahe che. [11] i puo-puN dhAtu zubha arthamAM che. zubha kare che athavA AtmAne pavitra kare che. mATe punya zubha karma che. tenA 42-bhedo kahyA che - 1-sAtA vedanIya, 2-ucagotra, 3-manuSyAya, 4-tiryacAyu, 5-devAyu, 6-manuSyagati, 7-manuSya AnupUrvI, 8-devagati, 9-devAnupUrvI, 10-paMcendriyajAti, 11 thI 15 audArika Adi pAMca zarIra, 16 thI 18-audArika-vaikriya-AhAraka aMgopAMga, 19-vajraRSabhanArAca saMghayaNa, 20-samacaturasa saMsthAna, 21 thI 24 zubha varNAdi catuSka, 25-agurulaghu, 26-parAghAta, 27-ucchvAsa, 28-Ata5, 29-udhota, 30-zubha vihAyogati, 31 thI 40-2sa dazaka, 41-nirmANa, 42-tIrthaMkara. 36 ukta 42-prakRti che athavA punyAnubaMdhI, pApAnubaMdhI be bheda che athavA prati prANi vicitratvathI anaMtabheda chatAM sAmAnyathI punya eka che. [zaMkA] pratyakSAdi pramANathI karma ja nathI, to punyakarma kaI rIte saMbhave ? tamArI vAta khoTI che. karma anumAnathI siddha che. kemake karma sukha-duHkhanA anubhavano hetu che - jema bIja aMkurano hetu che. anubhavano hetu hovAthI karma che. jo tame ema kaho ke - sukha-duHkhano anubhava to iSTAniSTamaya dRSTa ja che, paNa ahIM adRSTanI kalpanA kema karavI ? - X - to tamAruM kahevuM ayukta che. ahIM iSTa zabdAdi viSayasukhanA sAdhana sahita be manuSyone phaLamAM taphAvata dekhAya che arthAt ekane duHkhano anubhava thAya che, bIjAne sukhano anubhava thAya che. tevuM ja aniSTa sAdhanamAM paNa che. A bheda hetu vinA na saMbhavI zake. sukhaduHkhanA anubhavanA heturUpa je dRSTa hetu te sAdhanono viparyAsa hovAthI yogya nathI. * x " samAna sAdhanayukta baMnemAM je tenA phala vizeSamAM hetu che te karma che. tethI karma kahe che. - x - karmanI siddhi mATe bIjuM anumAna pramANa- indriyAdi viziSTa hovAthI A bAlazarIra anya dehapUrvaka che, A anumAnamAM je zarIra indriyavALuM che, te zarIra anya zarIrapUrvaka jovAya che. anyazarIrapUrvaka A bAlazarIra che, te karma. mATe karma che. - 4 - - X - je [zaMkA] karmano sadbhAva chatAM eka pApa ja vidhamAna che, punya nathI. je punyanuM phaLa sukha kahevAya che, te taratama yogathI alpa pApanuM ja phaLa che, jethI pApanA parama utkarSa vaDe ati adhama phaLa thAya tema tatamayoga vaDe - 4 - ati alpa pApa mAtrAmAM ja ati zubhapaNuM che. pApanA ghaTavAthI ane sarvathA kSaya thavAthI mokSa thAya che. jema apacya AhAranA sevanathI roga thAya che. temAM ghaTADo karavAthI te Arogyakara bane, sarvathA AhAratyAge prANa nAza thAya che. - 4 - tenuM samAdhAna karatA kahe che-- "ati alpa pApa te sukhano utkarSa'. tamAruM A kathana ayukta che. kemake sukhano anubhava svAnukUla karmano anubhava hovAthI duHkhanA anubhava mAphaka utpanna
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/- thI 16 38 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 thAya che. jema duHkhAnubhUti anurUpa pApakarmathI utpanna thayela che. evuM tame svIkAro cho, tema sukhAnubhava paNa anurUpa pucakarma akarSathI thAya che. e pramANa phaLa che. punyano pratipakSabhUta pApa, te kahe che [12] 'ja pAve' - AtmAne bAMdhe che, vikala kare che, pADe che, AnaMda rasane zoSe che ane kSINa kare che, te pApa che. tenA jJAnAvaraNIyAdi-82-bheda che - 1 thI 5 - jJAnAvaraNIya, 6 thI 10-aMtarAya, 11 thI 19 darzanAvaraNIya, 20 thI 45-chavIsa mohanIya, 46-asAtA vedanIya, 43narakAya, 48-nIcagotra, 49,50-narakagati, narakAnupUrvI, 51,52-tiryaMcagati-tiryaMcAnupUrvI, 53 thI 56 pahelA sivAyanA pAMca saMsthAna, 67 thI 30-azubha vaNiida cAra, 31-upaghAta, 32azubhavihAyogati, 3 thI 8ra-sthAvara dazaka. e 82 pApaprakRti che athavA punyAnubaMdhI ane pApAnubaMdhI be che athavA jIvone AzrIne tenA anaMtabheda che. to paNa azubhanA samAnapaNAthI pApa eka che. (zaMkA karma che to paNa eka punya che, pApakarma nathI. zubha-azubha phalonI, siddhi punyathI ja thAya che. - x * X - X - parama utkRSTa je zubha phaLa che, te punyanuM utkarSa kArya che ane punyanA apakarSathI hInapucanuM ochAmAM ochuM je phaLa te ja du:kha che. punyAtmaka baMdhano abhAva te mokSa che. jema ati pathya AhAranA sevanathI Arogya sukha ane pathya AhAra tyAgathI Arogya sukhanI hAni thAya che, sarva AhAra tyAge prANano nAza thAya che. | (samAdhAna] je A du:kha prakarSanI anubhUti te sukhapakanubhUti mAphaka anubhava hovAthI * x * du:kha che, te pramANanuM phaLa che. * * * have hamaNAM ja kahela punyapApakarmanA baMdhanA kAraNanA nirUpaNa mATe Azrava kahe che [13] AtmAmAM jenA vaDe karmo praveza kare te Azrava, karmabaMdha hetu che. te Azrava-A rIte -x * indriya-5, kasAya-4, avata-5, kriyA-25, yoga-3-e rIte 42 bhede che. athavA dravya ane bhAvathI be bhede che. chidravALI nAva pANImAM hoya to chidro dvArA pANI praveze te dravyAzrava ane jIvarUpI nAvamAM indriyAdi chidrothI thato karbhajaLano saMcaya te bhAvAzrava che, paNa AzravanA samAnapaNAthI te eka ja che. have saMvaranuM svarUpa kahe che [14] je pariNAma vaDe karmanA kAraNabhUta prANAtipAtAdi aTakAvAya te saMvara, Azrava-nirodha che. te saMvaranA paNa bheda che. samiti-5, gupti-3, gharma-10, anupekSA12, parISaho-22, cAgni-5 athavA saMvaranA be bheda che. dravyathI-jalamAM rahela nAvanA chidro baMdha karavA te ane bhAvasaMvara-jIvamAM karmano praveza jenA vaDe thAya, te indriyAdi chidrono virodha karavo che. A be prakAra chatAM saMvaranuM samAnapaNuM hovAthI saMvara eka che, mAtra saMvara hovA chatAM ayoni avasthAmAM kamanuM vedanA thAya, baMdha nahIM, mATe vedanA kahe che [15] karmanA svAbhAvika udaya ke udIraNA karavA vaDe udayAvalikAmAM praveza pAmela karmano anubhava kazyo te vedanA. je jJAnAvaraNIyAdi karma apekSAe ATha prakAre che, paNa vipAkodaya ane pradezodaya apekSAe be prakAre che. vaLI kezakuMcanAdi AbhyapagamikI ane rogAdi janita aupakamiTI ema be bhede che, to paNa vedanAnA samAnapaNAthI eka ja vedanA che. bhogavAyela sa karmapradezothI kharI jAya che, te hetuthI karmanI nirjarAnuM svarUpa kahe che- [16] nirjarA eTale vizeSa nAza pAmavuM, sarvathA kharI javuM te ATha prakAranA karma apekSAe ATha bheda che, bAra prakAranA tapathI janita bAra bheda che. icchA rahitapaNe bhUkha, tarasa, zIta, tapa, daMza, mazaka, mavasa, brAhmacarya dhAraNa Adi anekavidha kAraNe aneka prakAre che. athavA dravyathI Adino nAza ane bhAvathI karmonuM kharavuM e be prakAre che. to paNa nirjarAnA samApaNAthI eka ja nirjarA che. nirjarA ane mokSamAM zuM bheda ? dezathI karmakSaya te nirjarA ane sarvathA karmakSaya te mokSa. ahIM jIva viziSTa nirjarA bhAjana pratyeka zarIra avasthAmAM ja thAya che, sAdhAraNa zarIra avasthAmAM nahIM, tethI pratyeka zarIra avasthAmAM rahela jIvanA svarUpanA nirUkSaNa mATe kahe che * sUtra-13 thI 43 : [1] pratyeka zarIramAM rahelo jIva eka che.[18] bAhya yugalo lIdhA vinA jIvonI vikuNA eka che. [19] mana eka che. [20] vacana eka che.. [1] kAya vyApAra eka che..[2] utpAda eka che..[3] vinAza eka che.. [24] mRta jIvazarIra eka che..[5] gati eka che..[26] Agati eka che.. [] vana eka che..[28] uparAMta eka che..[29] tarka eka che..[30] saMjJA eka che..[31] mati eka che..[3] vijJA eka che..[33] vedanA eka che.. [34] chedana eka che..[35] bhedana eka che..[3] cama zarIrInuM maraNa eka che..[39] saMzuddha yathAbhUta patra eka che..[38] ekabhUta jIvonuM du:kha eka che. [36] jenAthI AtmA kaleza pAme tevI adharmapratijJA eka che. [4] jenAthI AtmA jJAnAdi payAyivALo bane te dharmapratijJA eka che. [41] te te samayamAM deva, sura, manuSyone mana eka che. [42] te te samayamAM deva, asura, manuSyone utthAna, karma, baLa, vIrya, paraSAkAra parAkrama eka che. [43] jJAna eka che, dazanA eka che, cAstri eka che. * vivecana-13 thI 43 : [1] iva: - kevala, jIvyo che - jIve che ane jIvaze te jIva-prANa dhAraNA svabhAvavALo AbhA. eka jIva prati pratyeka zarIra nAmakarmanA udayathI prApta che zarIra te pratyeka. te pratyeka vaDe - jIrNa thAya te zarIeha. te ja anukaMpita Adi svabhAvasahita zarIra, tenA vaDe jaNAto-pratyeka zarIra Azrita jIva eka che. * x
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/13thI 43 39 40 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 I La na ka - tethI pratyeka zarIramAM eka jIva varte che. vRttikArazrI lakhe che ke - "ahIM paDavavaUM evo pATha kyAMka dekhAya che, teno bodha na thavAthI tenI vyAkhyA karI nathI. ahIM badhI vAcanAnI vyAkhyA zakya na hovAthI ame koIka ja vAsanAnuM vyAkhyAna karIzuM." AtmAnA baMdha, mokSa Adi dharmo kahyA te adhikArathI ja ahIM bIjA dharmo kahIe chIe [18] "jIva eka che. te pratIta che. parivAra - bahAranA pudgala grahaNa karyA vinA vaikriya samuThThAta vaDe je vikrvaNA - bhavadhAraNIya vaikriya zarIra racanA lakSaNa sva-sva utpatti sthAnamAM jIvo vaDe je karAya che, te eka ja che kemake bhavadhAraNIyanuM eka lakSaNa che. je bAhya pudgalone grahaNa karavApUrvaka karAya che te uttavaiyinI canA svarUpa che, te uttarapaikriya syanA vicitra abhiprAyavALI hovAthI, vaikicalabdhivALAne tevI zakti hovAthI eka jIvane aneka vidurvaNA paNa thAya, te paryavasita. [zaMkA bAhya pagalo grahaNa karI ja uttara vaikriya thAya tevo nizcaya kema karyo? jethI ahIM mapariyATTA vaDe te vikrvaNA niSedhI? samAdhAna-bhagavatI suganA vacanathI. - "he bhadatA mahadhika yAvata mahAnubhAga deva, bAhya pudgalo na grahIne eka varNavALA eka rUpane vikuvavA samartha che ? he gautama ! A artha samartha nathI, he bhadaMta ! bAhya pulo grahIne vidurvavA samartha che ? hA, samartha che." ahIM uttara vaikriya bAhya pudgalanA grahaNathI thAya tema vivakSita che. 19] ne TLa - manana karavuM te mana, audArikAdi zarIra pravatti vaDe grahaNa karela manodravyanA samudAyanI sahAyathI jIvano je vyApAra, te manoyoga. jenA vaDe manana karAya te mana, manodravya mAtra ja che, te satya Adi bhedathI aneka che, athavA saMI jIvonuM asaMkhyAtapaNuM hovAthI asaMkhyAta bhede paNa che, to paNa manana lakSaNapaNe sarva manonuM ekava hovAthI mana eka che. [20] [ITI varU - bolavuM te vacana. audArika, vaikriya, AhAraka zarIranA vyApAra vaDe gRhIta bhASAdravyanA samUhanI sahAyatAthI jIvano vyApAra te vacanayoga che. te satya Adi aneka bhede che, paNa sarva bhASAnuM vacana sAmAnyamAM aMtargatuM hovAthI vacana eka ja che. [1] ne yathAya che - jenA vaDe ekaThuM karAya te kAya-zarIra, teno je vyApAra te kAyavyAyAma. te audArikAdi zarIrayukata AtmAnI vIryapariNati vizeSa che, te audArikAdi bheda vaDe sAta prakAre paNa che. jIvonA anaMtapaNAthI anaMta bhede che, paNa kAyavyAyAmanA samAnapaNAthI eka ja che, je eka jIvane eka samayamAM mana vagerenuM ekapaNuM che, te sUga vaDe ja vizeSathI kaheze. ahIM sAmAnyanA AzrayathI ja ekapaNAnuM kathana karyuM che. (22) 35 * utpAda. te eka samayamAM eka paryAya apekSAe coka che, tenAM eka samayamAM be vagere utpAda thatA nathI athavA utpAda vizeSavALA paryAyinI apekSA sivAya padArthapaNAe utpAda eka che. [23] vitha - nAza. te utpAda vastu che. vikRti Adi vyAkhyAna karI levA. [24] viyatra - vigata eTale marela. maa - zarIra. mRtaka zarIra eka che. * x * viziSTa utpattinI rIti ke viziSTa zobhA, sAmAnyathI eka che. [5] tta-maraNa pachI manuSyavAdimAMthI nAkavAdimAM javuM che. te eka jIvane eka vakhata eka ja hoya. hajuvAdi ke narakAdi gati athavA pudgalanI gati. gamana svarUpa vaDe sarva jIva ane pudgalonI gati eka che. [26] mAruti - AvavuM che. nAkAdithI pAchuM AvavuM te, gativat. [27] cyavana - vaimAnika, jyotikonuM maraNa, eka jIvane eka che - x * [28] 3papAta - utpanna thavuM te upapAta, deva-nAkono janma. [29] tarka vimarza, avAyathI pahelA ane IhA pachI. prAyaH mAthuM khaMjavALavuM vagere puruSanA dharmo ahIM ghaTe che. * x * tenuM ekatva pUrvavatuM. [3] #TI - vyaMjanAvagrahanA uttarakAlamAM thanAra mati vizeSa athavA AhAra, bhaya Adi upAdhivALI cetanA te saMjJA, nAma te saMjJA. [31] matra - manana karavuM te mati - kaMIka arthanuM jJAna thavAthI sUma dharmanI AlocanArUpa buddhi. keTalAMka mati eTale Alocana kahe che. athavA mAnanAra, mAnavA yogya-svIkAra, A artha che. baMnemAM sAmAnyathI ekava che. [32] vis - vidvAn ke vijJa, samAna bodhapaNAMthI eka che. * x - [33] yaT - pahelA vedanA, sAmAnya karmanA anubhava svarUpa kahI che. ahIM te pIDA svarUpa ja jANavI. te sAmAnyathI eka ja che. - tenuM kAraNa - [34] iyaur - zarIra ke bIjAnuM khagAdithI chedana karavuM te. [35] vaLa - bhAlAdithI bhedana athavA chedana-karmano sthita ghAta, bhedana te karmano rasaghAta. tenuM ekapaNuM vizeSanI avivakSAthI che. [36] maraNa - vedanAthI maraNa thAya, tethI maraNa kahe che - chelluM zarIra te aMtima zarIra, temAM thanArI vedanA. * x - jene chelluM zarIra che, jemane te aMtima zArIrikA. chellA zarIramAM jIvone eka maraNa che. kemake siddhapaNAmAM punarmaraNano abhAva che. aMtima zarIrI snAtaka thaI mare che tevI | [3] ne saMzuddha - eka saMzuddha - kaSAya rahitatAthI nirmaLa cAstriI. tAtvika pAtranI jema atizayavALA jJAnAdi guNaratnonuM patra. - x - [38] suvaNe - aMtima vigrahaNa saMbhava duHkha jene che te eka du:kha. - Urm - evuM pAThAMtara che - eka prakAre saMzuddhAdi kathana jene che te. asaMzuddha ke saMzuddhAsaMzuddha nahIM. vyapadezAMtara nimittane kaSAyAdino abhAva che, tethI te eka prakAre nAmavALo thAya. athavA eka prakAre jIvavALo. prANIone ekabhUta-AtmA samAna jANe che. * x x* temanA samasvabhAvatva hovAthI jIvanuM ekapaNuM che. athavA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11-10 thI 43 T A sUtrokana patte zabda bIjA sUtra sAthe paNa saMbaMdha dharAve che. * * * * * * * adharmathI du:kha thAya che, te kahe che | [39] IT mane - durgatimAM paDatA jIvone dhAraNa kare athavA jIvone sagatimAM sthApe te ghama. * * te dharma zrata ane sAtri svarUpa che. teno pratipakSa te adharma che. adharma viSaya pratijJA ke adharmamAM mukhya je zarIra te adharmapratijJA, te eka che. te ati du:khanA kAraNa vaDe ekarUpa che. tethI ja kahe che - je kAraNathI te pratijJAno svAmI jIva athavA adharmapratijJa AtmA rAgAdithI bAdhA pAme che saMkSeza pAme che. * * je adharmapratijJA cakI AtmA kaleza pAme che, te eka ja che. tenAthI viparIta kahe che- [40] [ - pUrvavatuM. vizeSa e ke jene jJAnAdi vizeSa utpanna thayela che, te paryavajAta - vizuddha thAya che. - x * paryavone ke paryavo vize je prApta thayela che, te paryavayAta athavA parirakSA ke parijJAna. tene ke temAM prApta thayela. dharma-adhamI pratijJA yogathI thAya, mATe yoga kahe che- [41] ane mane - ityAdi traNa sUtra. temAM mana te manoyoga. je je samayamAM vicArAya che, te te samayamAM kAla vizeSathI eka ja che. vIsA nirdezathI koI paNa samaye be vagere saMkhyA na saMbhave. jIvonuM eka upayogapaNuM hovAthI mananuM ekapaNuM che. [zaMkA jIva eka upayogavALo nathI kemake zItaNi sparzaviSaya saMvedana, baMne ekasAthe anubhavAya che -x - tenuM samAdhAna kare che. zIta ane uSNa baMne upayoga bhinna kALamAM hovA chatAM samaya ane mananI smatAthI eka sAthe jaNAya che. paNa te yugapatuM nathI. kahyuM che ke * samayanuM ati sUmapaNuM hovAthI bhinna bhinna kALa chatAM roka samayamAM - X * alAtacaka mAphaka eka lAge che. jo eka viSayamAM joDAyeluM mana, bIja viSayano paNa anubhava kare to AgaLa rahela hAthI kema jaNAto nathI. * * * vizeSa sthAnAMtarathI jANavuM. athavA satya, asatya, satyAsatya, vyavahArarUpa cAra manoyogamAMthI koI eka manoyoga ja eka vakhate hoya che. anyonya virodha hovAthI be Adi manoyoga saMbhava nathI. manoyoganA svAmI-deva, asura, manuSya. krIDA kare te devo-vaimAnika, jyotika, sura nahIM te asura-bhavanapati ane vyaMtara. manuja te manuSya. temane eka samaye eka mana che. vacanayoga paNa devAdine eka samaye eka ja hoya che. - X - vacana yoga satya AdimAMthI koI eka ja hoya. - X - X - kAya vyAyAmakAyayoga, devAdine eka samaye eka ja hoya. sAta yogamAM koI paNa eka kAyayoga eka samaye hoya che. [zaMkA AhAkano prayoga kare tyAre dArika zarIra tyAM ja rahela hoya che, ema saMbhaLAya che, tethI eka samaye baMne kAyayoga kema hoya? [samAdhAna] vidhamAna chatAM audAki zarIrano vyApAra nathI, AhAraka 42 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 zarIsto ja tyAM vyApAra che, mATe tema thAya. jo dArika zarIra paNa tyAre pravRtti kare to kevali samuThThAta - x -mAphaka tyAre mizrayogapaNuM thaze. * * * * * A kAraNathI kAyavyApAra eka ja che. evI rIte vaikriya zarIravALA cakravaryAdine paNa vaikriyanI pravRtti samaye pravRtirahita audAki zarIra hoya che. - x x* kAyayoganA ekapaNAthI dArika kAyayoga vaDe grahaNa karela manodravya ane vAgadravyanI sahAyatA vaDe thayela jIvanA vyApArarU5paNAthI manoyoga ane vacanayogano eka kAyayogapUrvakapaNA vaDe paNa pUrve kaheluM ekatva jANavuM. x * AjJA vaDe je artha grAhya che, te AjJAthI ja kahevA yogya che. kahevAnI vidhimAM daSTAMtathI daSTAMtika artha karavo. tethI ulaTI rIte kathana kare to AjJAnI virAdhanA thAya. [zaMkA ekaGrUpa sAmAnyanA Azraya vaDe ja sUjha bodhaka thaze, to pachI vizeSa vyAkhyAna zA mATe ? samAdhAna sAmAnyarUpa ekatvane pUrva sUNo vaDe kahevAyela hovAthI prastuta sUTamAM punarukti prasaMgathI sUramAM revAya zabda, samaya zabada nirarthaka thAya, mATe vyAkhyA karavI jarUrI che. A sUtramAM devAdinuM grahaNa viziSTa vaikicalabdhi saMpannapaNAthI devAdine aneka zarIra canA hovA chatAM eka samayamAM manoyogAdinuM zarInI mAphaka anekANuM thaze, A mAnyatAnA khaMDana mATe che. nAka-tiryaMcanA niSedhArthe nathI. | [zaMkA) nAraka, tiryaMca paNa vaikriyalabdhivALA che. vidurvaNA zarIranA anekapaNAnI mAnyatA saMbhave che, mATe tiryaMca ane nAkanuM grahaNa yogya che. | simAdhAna ahIM devAdinuM je grahaNa che, te ati viziSTa labdhivALA hovAthI zarIronI ati anekatA che, mATe teonuM grahaNa karela che. vaLI mukhyanA grahaNathI sAmAnyanuM grahaNa svataH thAya che. mATe doSa nathI. * x * ahIM mana vagereno krama yathAyoga pradhAnapaNAthI karela che. te pradhAnapaNuM bahu, alA ane abhatara karmanA kSayopazama janIta lAbhathI che. have kAya vyAyAma [42] ane jJAna ityAdi. utthAna-ceSTA vizeSa, kama-bhamaNAdi kriyA, balazarIrasAmarthya, vIrya-jIva vizeSa zakti, parAkA-abhimAna vizeSa, parAkrama-puraSakArathI niSAdita kArya. * x * A utthAnAdi vItarAya karmanA kSaya ane kSayopazamathI thayela jIvanA pariNAma vizeSa che. A utthAnAdi pratyekamAM eka zabda joDavo. vIyatirAyanA kSaya-kSayopazama vaicirAthI pratyekanuM jaghanyAdi bhede anekapaNuM, chatAM eka samaye jaghanyAdi eka che. - 8 - 4 - parAkramAdithI jJAnAdi mokSamArga prApta karAya che. tethI kahe che - vinaya, abhyasthAna, sAdhu sevAmAM parAkrama karavAthI samyagdarzana tathA dezathI ke sarvathI viratino lAbha thAya che. A kAraNathI jJAnAdinuM nirUpaNa kare che- jo nA. Adi athavA pUrvokata dharmapratimA te jJAnAdirUpa che-
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/13 thI 43 44 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 [43] jenA vaDe, jenAthI ane jemAM artho jaNAya che te jJAna.-jJAna, darzanAvaraNano kSaya ke kSayopazama. je jANavuM te jJAna, jJAnAvaraNa-darzanAvaraNanA kSayAdithI pragaTa thayela AtmAno paryAya vizeSa. sAmAnya-vizeSAtmakamAM vizeSAMza grahaNa karavAmAM catura ane sAmAnya aMzano grahaka, pAMca jJAna, traNa ajJAna ane cAra darzanarUpa. te aneka che chatAM bodha sAmAnyathI ke upayoga apekSA vaDe eka che. te kahe che - labdhithI ghaNAM bodha vizeSono eka samaye saMbhava chatAM paNa upayogathI eka ja saMbhave che. kemake jIvano upayoga eka che. zaMkA darzananuM jJAnamAM kathanapaNuM ayukta che, kemake viSayabheda che - sAmAnya grahaNa te darzana, vizeSa grahaNa te jJAna che. [samAdhAna sAmAnya grAhakavathI ihA ane avagraha ja darzana che. vizeSa grAhakathI apAya ane dhAraNArUpa jJAna che. athavA AgamamAM darzana ane jJAna baMne jJAnaprahaNathI gRhIta che - "Abhinibodhika jJAnamAM aThThAvIsa prakRti che." e vacanathI sAmAnyathI darzana paNa jJAnarUpa kahevAmAM virodha nathI. zaMkA have pachInA sUramAM darzana juduM ja kahyuM che, to ahIM jJAna vaDe darzananuM kathana zA mATe? samAdhAna tyAM darzana zraddhAnA arthamAM vivakSita che. jJAnAdi traNa sAthe samyaka zabda joDatAM mokSamArga vivakSita hovAthI zraddhAnA paryAya vaDe ja darzananI sAthe A traNa mokSanA mArgabhUta che. ne saMla - jenA vaDe, jenAthI ke jenAmAM padArtho zraddhArUpa thAya che, te darzana-darzanamohanIyano kSaya ke kSayopazama. athavA daSTi-darzana. te darzana mohanIyanA kSayAdi vaDe pragaTa tava zraddhArUpa Atma pariNAma. te upAdhi bhedathI aneka prakAre che, to paNa zraddhAnuM sAmyatAthI eka che athavA jIvane eka samaye ekano ja bhAva hoya che. avabodhanuM samAnapaNuM chatAM samyakatva te rayi che ane te rucinuM kAraNa te jJAna che. kahyuM che ke - jema avAya-dhAraNArUpa jJAna, avagraha-ihArUpa darzana che, tema tatvacirU5 samyakatva che ane jenA vaDe ruci thAya che. te jJAna che. - ri - mokSAbhilASI jIvo vaDe vidhipUrvaka sevAya te cAri che. athavA jenA vaDe nivRttimAM javAya te yAtri athavA karmonA saMcayane zUnya karavuM, te nirakta nyAyathI cAritra. cAtrimohanIyanA kSayAdithI pragaTa AtmAnA viratirUpa pariNAma te cAri. te have kahevAnAra sAmAyikAdi bhedothI viratirUpa sAmAnyamAM aMtabhavathI ke jIvane eka samaye eka cAtrino ja sabhAva hovAthI cAstri eka che. A jJAnAdino A ja krama che. kemake na jANeluM zraddhAnarUpa na thAya. zraddhA vinA sakhyaNAcaraNa na thAya. jJAnAdi utpatti-vinAza-sthitivALA che. tethI samayanuM nirUpaNa * sUtra-44 thI 46 - [44] samaya eka che..[45] pradeza eka che, paramANu eka che..[46] siddhi eka che, siddha eka che, parinirvANa eka che, parinivRtta eka che. * vivecana-44 thI 46 - [44] samaya-parama viruddha kAla, seMkaDo kamalapatra bhedana ke jIrNavA vidAraNanA daSTAMtathI AgamamAM prasiddha che. te vartamAna svarUpa samaya bhUtakALano nAza ane bhAvikALanI utpattino abhAva hovAthI eka ja che athavA svarUpa vaDe aMzarahita hovAthI samaya eka che. azarahita adhikArI kahe che- [45-4] pAse, [45-4] ne paramANu. prakRSTa-aMzarahita dharma-adharmaAkAza-jIvonA deza-avayavarUpa pradeza eka che. kemake svarUpathI bIjA, trIjA vagere pradezamAM 'deza'nA kathana vaDe pradezapaNAno abhAvapasaMga thaze. paramANu-atyaMta sUkSma te paramANu, dyaNukAdi skaMdhonA kAraNabhUta che. kahyuM che ke - chellAmAM chelluM kAraNa sUkSma ane nitya paramANu che. eka sa-varNa-gaMdhabe sparzavALo che, kAryathI jaNAya che, te paramANu. te svarUpathI eka ja che, ema jo na mAnIe to A paramANu evuM nAma ja nahIM hoya athavA samaya, pradeza ane paramANuM anaMta chatAM paNa tulyarUpanI apekSAe temanuM ekapaNuM che. jema tathAvidha ekava pariNAma vizeSathI paramANuMnuM ekatva che, tema ja anaMta aNumaya skaMdhanuM paNa ekava thAya te darzAvavA bAdaraskaMdha zreSTha pRthvI che [46] 'UT frrddha' jyAM jIvo kRtArtha thAya te siddhi. jo ke te lokanA agrabhAge che, tethI kahyuM che - ahIM zarIra choDIne tyAM jaIne siddha thAya che. to paNa lokAMtanA samIpapaNAthI pApAmArA pRthvI paNa 'siddhi' kahevAya che kahyuM che. * savathisiddha vimAnathI bAra yojana upara siddhi che. jo lokANa ja siddhi hoya to pachI ja kahyuM che - svaccha jalavat varNavALI, gAyanuM dUdha, motInAhAra jevI zveta ityAdi siddhi svarUpa kema ghaTe ? kemake lokANa amUrta che, tethI thatuM prAgabhArA siddhi kahI che. dravyArthatAthI 45 lAkha yojana skaMdha parimANava thakI te eka che. payArthathI anaMta che athavA kRtAryava lokANarUpa athavA aNimA, mahimAdi siddhi che. sAmAnyathI siddhinuM ekatva che. siddhinI pachI siddhanuM varNana kare che - ane siddha - kRtArtha thayA athavA karI na AvavA vaDe je lokANane prApta thayA te siddha athavA jenA baddha karmo baLI gayA che, te nirakatathI siddha - karma prapaMcamukta che. te dravyArthatAthI eka che ane paryAyAthathI anaMtapacayi che. athavA siddhonA anaMtapaNuM chatAM siddhonA sAmAnyavathI ekapaNuM che. athavA karma, zilpa, vidhA Adi bhedo vaDe siddhonuM anekANuM chatAM siddhonuM siddha zabda uccAratvathI sAmya hovAthI ekapaNuM che. karmakSaya siddhano parinirvANarUpa svabhAva che, tethI kahe che r farm - sarvathA sakala karmakRta vikArarahita thavAthI svastha thavuM te parinivaNi, te eka che, teno eka vakhata saMbhava thatAM pharIne abhAva hovAthI, parinivaNi dharmayogI te ja karmakSaya siddha-parinivRta kahevAya che. te batAve che -
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-44 thI 46 46 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 r offbrupa - sarva prakAre zArIki, mAnasika asvAthyathI rahita. tenuM ekatva siddha mAphaka vicAravuM. ATalA sUtro vaDe prAye jIvanA dharmo ekapaNAthI niryA. have jIvane sahAyaka hovAthI pudgalo ane tenA lakSaNarUpa ajIvanA dharmo ane sade Adi sUtrathI dazavAya che. keTalAMka pudgalAdinI sattA anumAnathI jaNAya che ane keTalAMka pudgalonI sattA vyavahArika rUpa pratyakSathI jaNAya che, tethI kahe che * sUra-47 :- [zabdAdi gIza pado che.] zabada, rUpa, gaMdha, rasa, sparza, zubhazaGda, Azubhazabda, surapa, durUpa, dIdha dUra, vRtta, trikoNa, corasa, vistIrNa, parimaMDala, kRSaNa, nIla, lohita, pId, zreta, sugaMdha, dudha, tikata, karka, kaSAya, aMbila, madhura, karkaza cAva4 4 A badhAM pratyeka eka-eka che. * vivecana-47 : ahIM zabdAdi sUtro sugama che. jenA vaDe kahevAya te zabda, te zrobendriyano viSaya che. je jovAya te rU5, te cakSano viSaya che. je suMghAya te gaMdha, ghANano viSaya che, je AsvAdAya te rasa, rasanendriyano viSaya che. je spazaci te sparza, sparzanakaraNa viSaya che. zabdAdinuM ekatva sAmAnyathI che, athavA sajAtIya-vijAtiyanA bhedanI apekSAe ekatva bhAvavuM. zabdanA be bheda che - zubhazabda te manojJa, azubha-amanojJa zabdo. e rIte bIjA paNa zabdo A be bhedamAM aMtabhUta che. e rIte rUpanA viSayamAM surUpathI zukla paryata cauda bhedo che. surUpa te manojJa, viparIta te kurUpa. dIrdha-lAMbu, hrasva-TuMka, vRtAdi pAMca skaMdha saMsthAnanA bheda che. temAM vRtta saMsthAna modaka jevuM che. te pratara ane dhana be bhede che. te pratyeka sama viSama pradezanA avagADharUpa cAra bhede che. bIjA paNa A rIte jANavA. jemAM traNa hAMsa che te saMsa. jenA cAra hAMsa che te cataya. pRthala eTale vistIrNa. bIje ahIM mAyata kahyuM che, te ahIM dIdha, hRsva, pRthala zabdathI vibhAga karI kahyuM che. kemake te Ayatadharmatva che. te Ayata prata-ina-zreNi bhedathI traNa prakAre che. vaLI te sama-viSama pradezathI cha bhede che. AyatanA be bheda dIrdha ane dUravanuM kathana pUrve kahyuM te vRtAdi saMsthAnamAM AyatanI prAyaH vRtti dekhADavA che. te A rIte - dIdhayita staMbha goLa, trikoNa, corasa che ityAdi athavA sUtranI gati vicitra hovAthI Ama kahyuM. parimaMDala saMsthAna valaya AkAre pratara-ghanabhedathI be prakAre che. rUpano bheda te varNa-kRSNAdi pAMca bhede che. paNa haridra kapIzAdayanA varNanA saMsargathI thAya che, mATe te kahyA nathI. gaMdhanA be bheda-sugaMdha, durgadha. temAM je sanmukha kare te sugaMdha, vimukha kare te durgadha. * x -. rasa pAMca prakAre che - temAM kaphanAzaka te tIkho rasa, zaradI dUra kare te kaTa sa, akSaraci aTakAve te kaSAya sa. sAMbhaLavAthI sa Ave te a3. AnaMda-puSTi kare te madhura sa. saMsargathI utpanna lavaNarasa kahela nathI. sparza ATha prakAre che - temAM karkaza te kaThina. cAvat zabdathI mRdu Adi cha bIjA che. temAM mRdu-namanalakSaNa che, guru-adhogamana hetu che, laghu te prAyaH tIkhuM ane udarvagamana hetu che, zIta-ThaMDIthI karAyela staMbhana svabhAvavALo che, uNa-mAdeva pAkane kare che, niSpa-saMyoga thatA te vastune coTe che, rUkSa-coMTato nathI. A rIte pudgala dharmonI ekatA kahI have pudgalothI joDAyela jIvonA apazasta dharmo -18 pApasthAno kahe che * sUtra-48,49 - || [48] prANAtipAta eka che yAvata parigraha eka che. krodha eka che yAvata lobha eka che, rAga eka che, hela eka che cAvatu parasparivAda eka che. aratirati eka che, mAyAmRSA eka che cAvata mizrAdanizalya eka che. [49] prANAtipAta viramaNa eka che cAvata parigraha viramaNa eka che. krodha viveka eka che. cAvata mithyAdarzanazalya viveka eka che. * vivecana-48,49 :| [48] prANo-ucazvAsa Adi, teno prANavALA sAthe viyoga karAvavo te prANAtipAta-hiMsA kahyuM che ke - pAMca indriyo, traNa bala, zvAsocchavAsa, Ayu, bhagavaMte A daza prANo kahyA. teno viyoga karavo te hiMsA. te hiMsA dravya-bhAvathI be bhede che. athavA vinAza, paritApa, saMkleza traNa bhede che. kahyuM che ke - jIvanA paryAyano vinAza, du:khotpAdana, saMkleza A traNa vadha jinezvare kahyA che, tene tajavA prayatna karavo. athavA mana-vacana-kAyA vaDe karavuM-karAvavuM-anumodavuM bhedathI nava prakAre che. krodhAdithI 36 bheda che. kRpA - mithyA, thA - bolavuM te mRSAvAda. te dravya-bhAvathI be bhede che. athavA abhUtodbhAvanAdi bhede cAra prakAre che. jemake abhUtodbhAvana-AtmA sarvagata che, bhUta nilava-AtmA nathI, vavaMtAnyAsa-gAyane ghoDo che tema kahevuM, niMdA-tuM koDhIyo che... atta - svAmI, jIva, tIrthakara, guru vaDe AjJA na apAyela sacitaacita-mizrabhedavALI vastunuM grahaNa te adattAdAna-corI. te vividha upAdhithI aneka prakAre che. strI-puruSa yugalanuM karma te maithuna-abrahma. te mana, vacana, kAyAthI karavuMkarAvavuM-numodavuM e nava bhede, dArika-vaikiya zarIrathI 18 bhede che. * x - je svIkAra karAya te parigraha. te bAhya-atyaMtara bhedathI be prakAre che. temAM bAhya dharmanA sAdhano sivAya dhana-dhAnyAdi aneka prakAre che. AtyaMtara te mithyAtva, avirati, kaSAya, pramAdAdi aneka bhede che. parigrahaNa ke mUcha. krodha-mAna-mAyA-lobha te kaSAyamohanIya karma pudgalanA udaya vaDe prApta
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/48,49 43 jIvapariNAma che. kaSAyo anaMtAnubaMdhI bhedathI ke asaMkhyAta adhyavasAya sthAna bhedathI aneka prakAre che... vaijJa - priyano bhAva ke karma te prema-te apragaTa mAyA ane lobha lakSaNa bheda svabhAvarUpa mAtra che. koNa - dveSa athavA dUSaNa te doSa te apragaTa krodha-mAnarUpa pIti che. nAva - temAM kalaha-kajIyo, abhyAkhyAna-pragaTa khoTuM ALa caDAvavuM, paizunyagupta rIte chatA-achatA doSa pragaTa karavA...55rivAda-bIjAnuM kharAba bolavuM te...arati-ratiH- arati mohanIyajanya citta vikAra-udvega lakSaNa ane tayAvidha AnaMdarUpa te ti. aratirati eka ja vivakSita che, jethI koIka viSayamAM ti, tene ja viSayAMtarathI arati kahe che. * X - X - HTTora * mAyA eTale kapaTa, mRSA te jUThuM bolavuM. mAyA sahita jUThuM bolavuM te, temAM be doSano yoga che. te mAnamRSA Adi doSanA upalakSaNarUpa che. koI kahe che veSAMtarathI lokone ThagavA te mAyAmRSA che...prema Adi viSayabhedathI ke adhyavasAya sthAna bhedathI aneka prakAre che. mithyAdarzana-viparIta daiSTi, te ja tomarAdi zalya mAphaka duHkhahetu hovAthI mithyAdarzanazalya che. mithyAdarzana Abhigrahika, anabhigrahika, abhinivezika, anAbhogika, sAMzayika bhedathI pAMca prakAre ane upAdhi bhedathI bahAra bhede che. ukta 18 bhedanuM kramathI anekapaNuM chatAM vadha AdinA sAgathI ekapaNuM jANavuM. A rIte 185ApasthAnako kahyA. [49] ne paUTTithAya vero - te tenA vipakSanA ekapaNAne kahe che. A sUtro sugama che. vira maUT - te virati, viveva - te tyAga. pudgalasahita jIvadravyanA dharmonuM ekapaNuM kahyuM. teno dharma hovAthI kALanA sthitirUpapaNAe tenA vizeSa evA utsarpiNI Adi kahe che 48 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 be koDAkoDI sAgaropama che, coyAnuM 42,000 varSa jUna eka koDAkoDI sAgaropama che, chellA benuM pratyekanuM 21-21 hajAra varSa che. vaLI ArAnI apekSAe je vRddhi pAme che athavA bhAvo, AyuSyAdinI vRddhi karAve te utsarpiNI, kAlamAna avasarpiNI mujaba. atyaMta du:kharUpa te dusamadusamAM nAme pahelo Aro, yAvat thI UT dusamA, PT phumakuma ityAdi pATha jANavo. kAlamAna pUrvokta, mAtra ulaTAkame jANavuM. jIva, paththala, kAlalANa dravyanI vividha dharmavizeSathI ekava prarUpaNA karI, have saMsArI mukata jIva ane pudgaladravya vizeSonA tathA nAka ane paramANu AdinA samudAyarUpa dharmanI - x * x * vargaNAne kahe che. * sUtra-pa1 : nairayikonI vaNiA eka che, asurakumAronI vaMNA eka che, e rIte covIza daMDaka yAvatu vaimAnikonI varSA eka che. bhavasiddhika, bhavasiddhika, bhavasiddhika nairayika, abhavasiddhika nairayika - cAva4 - e rIte bhavasiddhika vaimAnika, abhavasiddhika vaimAnika te pratyekanI vaMNA eka-eka che. samyagRSTio, mizrAdeSTio, mizradaiSTio, samyagRSTi nairayiko, mithyAdeSTi nairayiko e pramANe yAvata svanita kumAro e pratyekanI vaNA eka-eka che. mithyArdaSTi pRedIkAyikonI vaMNA eka che. e rIte cAvatuM vanaspatikAyikonI vaNA eka che. samyagurdaSTi beindriyonI vA eka che, miyAdaSTi beindriyonI vaNA eka che, e rIte teindriya, cauridriyonI paNa jANavI. bAkInAnI nairayikavatu yAvata mizrardaSTi vaimAnikonI vaMNA eka che. kRSNapAkSika jIvo, sukSapAkSika jIvo, kRNapAkSika nairayika, zulapAkSika nairacikanI pratyekanI eka-eka vaMNA che. evI rIte covIze daMDako kahevA. kRSNalezyAnI, nIlahyAnI yAvata zukalatezyAnI pratyekanI vaMNA ekaeka che. kulecAvALA mairayiko yAvatuM kApotaleyAvALa nairayikonI vaMNA eka che, e rIte jeTalI jenI vezyAo te kahe che bhavanapati, vANavyaMtara, pRthvI-Au-vanaspatikAyikone pahelI vAra vezyA che. teu-vAyu, be-traNa-cAra indriyone pahelI traNa vezyA che, paMcendriya ticiyoniko ane manuSyone cha leyA che, jyotikone eka tolesyA che, vaimAnikone uparanI traNa lehyA che. kRSNaleyAvALA bhavasiddhikonI eka vaMNA che, e pramANe che e vecAmAM be-be pado kahevA kRNalezyAvALA bhavasiddhika nairayiko ane kuNa lezyAvALA abhavasiddhika aurasikonI eka-eka vagaNA che. e rIte jenI jeTalI vezyAo hoya tenI keTalI kahevI cAvata vaimAnikonI. kRSNalezyika samyagRSTi, kRSNalezyika mithyArdaSTi, kRNalezyika mizradaSTi * sUtra-50 - avasarpiNI eka che susamayamAM eka che yAvata madUsamAM eka che. utsarpiNI eka che. dUsamasamAM eka che. cAvatu susamasusamA eka che. * vivecana-50 : kAla kema jaNAya che ? te kahe che - bakula, caMpaka, azokAdi vRkSomAM puSpo AvavAnA niyamA dekhAvAthI, niyAmaka kALa che. temAM avasarpiNI te ghaTatA ArakathI ke AyuSya, zarIra Adi bhAvone ghaTADe che. te daza koDAkoDI sAgaropama kALa vizeSa che. sArAmAM sAro, atyaMta sukharUpa te pahelo Ase. hAninA svarUpa vaDe tenuM ekatra hovAthI ekapaNuM che. ema badhe jANavuM. thAvat zabda maryAdA batAve che, te sthAnAMtare prasiddha che, tyAMthI jANavuM te 'dusamadusama" sudhI kahevuM. sUp lAghavArthe A atideza che. * * * 'eka' zabda badhe joDavo jemake - UTTyusaET, UTTmumakumakA Adi tenuM svarUpa zabdAnusArathI jANavuM. tenuM pramANa kramazaH pahelA traNa ArAmAM cAra, traNa,
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/51 te pratyekanI eka-eka varmA che, evI rIte cha e lesthAne vize yAvatu vaimAnika jenI jeTalI daSTi. kRSNalezyika kRSNapAkSiko, kRSNalezyika zukalapAkSikonI eka-eka vaNA che. yAvatu vaimAnika nI jeTalI vezyAo. A pramANe ATha pada vaDe covIze daMDaka jANavA. tIrtha siddhonI vaNA eka che, e rIte yAvatu eka siddhonI varSA eka che. prathama samaya siddhonI yAvata anaMta samayasiddhonI vagaNA eka-eka che. paramANu yugalonI yAvatu anaMtapadezika skaMdhonI vaMA eka-eka che. eka pradezAvagADha pugalo cAvata asaMkhyAta pradezAvagADha yugalonI pratyekanI vagA eka-eka che. eka samaya sthitika cAva4 asaMkhyAta samaya sthitika pratyeka yugalonI vaMA eka eka che. ekaguNa kALA yAvat asaMkhyAta guNa kALA vaNavALA pratyeka yugalonI vagaNA eka eka che. A pramANe varNa, gaMdha, rasa ane sparzanI varSA kahevI, te yAvat anaMtaguNa sUkSa sAIvALa yugalonI vINA eka che. jaghanya-utkRSTaAjaghanyotkRSTa pratyeka kaMdhonI vaMNA eka-eka che. e rIte jaghanyautkRSTa-madayama avagAhanAvALA skaMdhonI pratyekanI vaMNA eka-eka che. jaghanya-utkRSTa-madhyama sthitivALA pratyeka skaMdhonI vagaNA eka-eka che. jaghanya-uda-madhyama guNa kALA vaNavALA pratyeka kaMdhonI vaNA ekaeka che. e rIte cAvatuM varNa, gaMdha, sa, spazanI vagA eka-eka kahevI cAvat madhyama guNa hRkSa sparzavALA pudgalonI vINA eka che. * vivecana-pa1 : navA - jenAthI icchita phaLarUpa karma nIkaLI gayuM che te niraya-narakAvAsa, temAM utpanna te nairayika - kliSTa jIva vizeSa. teo pRthvI, prataTa, nakAvAsa, sthiti, bhavyavAdi bhedathI anekavidha che, te sarvenI vaNA varga samudAyarUpa che. sarvatra nArakavAdi paryAya sAmyatAthI ekatva che. tathA asuro, te navayauvanatAthI kumAra mAphaka kumAra hovAthI asurakumAro, teonI vagaNA eka che. covIza pada vaDe baMdhAyela je daMDaka eTale vAkya paddhati te covIza daMDaka che, te ahIM kahevA yogya che, te A che- nairayikono-1, asuradinA-10, pRthvI AdinA-5, beindriyAdi tiryacanA-4, manuSyano-1, vyaMtano-1, jayotikano-1, vaimAnikano-1, ema covIza daMDaka kahyA che. bhavanapati daza prakAre - asura, nAga, suvarNa, vidhuta, agni, dvIpa, udadhi, dizi, pavana ane svanita. A krame sUtro kahevAya cAvat covIzamo daMDaka eka vaimAnika parvatanI vargaNA che. zaMkA-nAskonuM astitatva ja du:sAdhya che, to tenA dharmarUpa vargaNAnuM eka ke anekapaNuM kyAMthI hoya? kemake sAdhaka pramANa abhAve nAka nathI. [54] sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 samAdhAna-tame kahela hetu asiddha che, kemake tenuM sAdhaka anumAna che.-te A rIta - prakRSNa pApakarma phaLane vidhamAna bhogavanAra che. pucakarmanA phaLa jema karmanuM phaLa hovAthI. tiryaca, manuSya prakRTa pApaphaLa bhoktA nathI kemake audArika zarIrIne utkRSTa pApala bhogavavuM, viziSTa devajanmanA kAraNabhUta prakRSTa punyaphaLa mAphaka azakya che. kahyuM che ke jema avazeSa-pApakala bhoktA tiryaca, manuSyo pratyA che, tema prakRSTa pApa phaLa bhoktA koI cokkasa che ane te nArako che, ema svIkAravuM joIe. [zaMkA ati du:khI tiryaca, manuSyo ja utkRSTa pApa phala bhoktA hovAthI temane ja nAsko mAnavA joIe. [samAdhAna-] naka bhUmi jevuM prakRSTa du:kha tiryaca, manuSyone na hoya. devanA utkRSTa sukha mAphaka tirthaya, manuSyone jema utkRSTa sukha nathI tema du:kha paNa utkRSTa nathI. zaMkA-devo paNa che ke nahIM e saMdeha hovAthI temanuM daSTAMta khoTuM che. samAdhAna-deva e sArthaka pada che, ghaTanI jema vyutpattivALuM che, tethI devo che tema mAnavuM. [zaMkA manuSyamAM guNa-traddhi saMpanna arthavatu devapada thaze, tethI vivalita devapada siddha nahIM thAya. simAdhAna] A nara vizeSanuM devatva che te aupacAki che ane satya arcanI siddhithI upasAra thAya che. jema svAbhAvika siMhano sabhAva hoya to mANavakamAM siMhano upacAra thAya. - X - X * devo vize saMdeha karavo yogya nathI. kemake caMdrAdi vimAno pratyakSa che. vaLI tenAthI jagatane upaghAta ane anugraha karAyela che. [zaMkA caMdrAdi devo tame kaho cho, te Alaya mAtra che, paNa devo nathI. jema zUnya nagaranA gRho kevala sthAna mAtra che. tema caMdrAdi vimAno sthAna mAtra che. [samAdhAna] nivAsa sthAna nitya zUnya nathI, tema devo che. *x - te devonA asusadi bheda Akhta vayanothI jANavA. [zaMkA-pRthvI-adu-vAyu-vanaspatine jIva kema mAnavA? kemake temanAmAM ucchavAsAdi dharmo pratIta nathI. [samAdhAna te AMvacana ane anumAnathI pratIta che. temAM A sUtra te Aptavacana che ane anumAna-vanaspati, pasvALA, lavaNa, pathara Adi potapotAnA sthAnamAM vartatA samAnajAtiya aMkurono sabhAva hovAthI - 4 - jIvasahita che. * x* ahIM 'samAnajAtiya'nuM grahaNa che, te "zRMga-kura' niSedhArtha che. * * * tathA pRthvI khodatA nIkaLatuM jaLa deDakA mAphaka jIvasahita che athavA AkAza saMbaMdhI pANI, AkAzathI paDatA maca mAphaka sajIva che. * X * vAya bIjAnI preraNA hita virya aniyamita dizAmAM gAya mAphaka gati karavAthI jIvasahita che. 'apaprerita' zabda grahaNa TekA Adi vyabhicAra doSanA parihArArthe che. "tiryaka' zabdathI urdhvagati dhUma, 'aniyamita' grahaNathI niyamita gati paramANu doSano parihAra che tathA 'agni', AhAra grahaNathI agninI vRddhino sAkSAtkAra thavAthI ane vikAranuM puruSa mAphaka pratyakSa hovAthI jIva sahita che. athavA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/pa1 pRthvI-pANI-agni-vAya vAdaLA AdinA vikArarahita mUd jAtiyatvathI gAya AdinA zarIranI jema jIvanA zarIro che, vAdaLAdi vikAro mUdjAtiyata hovA chatAM te jIvanA zarIro nathI te doSanA parihAra mATe hetumAM abhAdivikAravarjita vizeSaNa mUkyuM. kahyuM che ke- * * * pRthvI Adi zastrahita hoya to nirjIva, anyathA sajIva che. have vanaspatinuM vizeSathI sacetanava kahe che : janma, jarA, jIvana, maraNa, saMrohaNa, AhAra, dohada, roga ane cikitsA vaDe strInI mAphaka vRkSo cetana sahita che. rIsAmaNI Adi vanaspati, kIDAdi mAphaka sparza mAtrathI saMkocAya che. he vyaktI tuM jANe ke velaDI Adi svarakSaNa mATe vADa para Azraya mATe caDe che. zamI Adi vRkSo, nidrA-jAgavuM-saMkoyAdi pAme che, ema svIkArela che, bakula, caMpakAdi zabdAdi viSayathI sAkSAtkAra pAme che. 'UT Pvasa' bhaviSyakALamAM thanArI siddhi nivRtti jeone che te bhavasiddhika-bhavyo che, tenAthI viparIta te abhavasiddhika-abhavya che. [zaMkA jIvapaNuM samAna chatAM bhavya-abhayamAM zo bheda che? svabhAvathI bheda che, dravyavathI jIvaAkAzanI samAnatA che, paNa svabhAvathI bheda che. jIva ane AkAzanuM dravyava, satva, prameyavAdipaNe tuca chatAM svabhAvathI bheda che - ajIva, jIva mAphaka che, tema bhavyaabhavyano svabhAva bheda che. * x - I HAkriyA - samyam - aviparIta, daiSTi-darzana. jemane tavonI ruci che te samyagadaSTi jIvo, mithyAtva mohanIyanA kSaya, kSayopazama, upazamathI thAya che. tathA mithyA-vipayaravALI, tIrthakara vaDe kahevAyela padArthamAM jemanI zraddhArahita daiSTi che, te mithyAdeSTi jIvo, mithyAtva mohanIyanA udayathI jInavananI aracivALA che. kahyuM che ke sUtrokata eka akSara paNa na rucavAthI manuSya mithyAdaiSTi thAya che. tIrthakara ukta sUtra temane apamANa che. tayA jemanI samyaka - mithyA dRSTi che te mizradaiSTi jIvo jinokta bhAvo pati udAsIna hoya che. A gaMbhIra saMsArasamudra maNe vartato jIva anAbhoga - 1 - yathApravRtti karaNa vaDe prApta thayela aMtaH koDAkoDI sAgaropamAM sthitika mithyAtva vedanIya karmanI sthitine aMtarmuhUrta udaya kSaNathI oLaMgI apUrvakaraNa ane anivRttikaraNanI saMjJAvALA vizuddha vizeSo vaDe aMtarmuhUrta kAlaramANa aMtaHkaraNa kare che. te karavAthI karmanI be sthiti thAya che aMtakaraNanI nIcenI prathama sthiti aMtarmuhUrta mAtra che, tenI uparanI bAkInI sthiti te bIjI sthiti. tyAM prathama sthitimAM mithyAtvanA dalikonA vedanathI A jIva mithyAdeSTi che, te jIva aMtarmuharta vaDe te prathama sthiti nAza thatAM mithyAtva dalika vedanA abhAvathI aMtakaraNanA prathama samaye te aupazamika samyakatvane pAme che. * x - mithyAtva mohanIyanA karmanA vedanarU5 apti. aMtakaraNane prApta thaIne TharI jAya che. te pathamika samyakatvane pAmIne darzana-mohanIyarUpa azuddha karma traNa prakAre thAya sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 azuddha, ardhavizuddha, vizuddha. te traNa puMja madhye jyAre ardha vizuddhapuMja udaya thAya tyAre tenA udayavalathI jIvane arihaMte kahela tatvonuM zraddhAnuM ardhavizuddha rUpe thAya che, tyAre mizra zraddhAcI aMtarmuhUrta te jIva mizrardaSTi thAya che. pachI vaya samyakatva ke mithyAtva jjane pAme che. sakhyaNa-mithyA-mizradaSTi vaDe vizeSita anya daMDaka kahyo. temAM nAka, asurAdi 11-padone vize traNa daiSTi che. tethI kahyuM ke - pRthvI Adi pAMca daMDakamAM eka mithyAdaiSTi ja che. te kAraNathI pRthvI Adi mithyAtvathI upadezAya che. kahyuM che - caude guNasthAnakavALA trasa jIvo che, sthAvaro mithyArdaSTi ja che. beindriyAdine mizradRSTi nathI, kemake saMjJIne ja teno sadbhAva che. tethI temane samyagurdaSTi, mithyASTipaNAe ja vyapadeza karAya che. e rIte traNa-cAra indriyavALAne beindriya mAphaka vargaNA rokatva kahevuM. paMcendriya tiryaca- Adi pAMca daMDakomAM darzana traNa paNa che, tethI tenuM traNa prakAre kathana che. A kAraNathI ja kahyuM. mA ne. - X - X - - have kRSNapAkSika, zulapAkSikanAM lakSaNa kahe che - je jIvone apAddha pagala parAvarta saMsAra bAkI hoya te nizcayathI zuklapAkSika che, jemane tethI adhika saMsAra hoya te kRSNapAkSika che. A cotho daMDaka che. TI #phlesana. jenAthI jIva karmanI sAthe coTe te legyA. kahyuM che - cimakAryamAM zleSanI jema karmabaMdhanI sthitine kasnArI A vezyAo che. tathA kRNAdi dravyanI sahAyatAthI sphaTika jevo je AtmAno pariNAma, temAM A legyA zabda joDAya che A leNyA yoganI pariNatipatnathI ane yoga zarIra nAmakarmanI pariNati vizeSa hovAthI zarIra nAmakarma pariNatirUpa che. prajJApanA vRttikartA kahe che. - yoganA pariNAma te lezyA. Ama kema kahyuM? je hetathI sayogI kevalI zukala leyAnA pariNAma vaDe viyarIne zeSa tad rahetA yoganirodha kare che, tethI ayogId, alezyatva pAme che. A kAraNathI yoganA pariNAma te vezyA. te yoga zarIranAmakarmanI pariNati vizeSa che, tethI kahyuM che - karma ja kAmaNa ane anya zarIronuM kAraNa che tethI audAki zarIyukta AtmAnI vIrya pariNati vizeSa te kAyayoga che. audArika, vaikriya ane AhAraka zarIranA vyApAsthI grahaNa karela vAdravya samUhanI sahAyatAthI jIvano vyApAra te vAgayoga. dArika zarIra vyApArathI gRhIta manodravya samUhanI sahAyatAthI je jIva vyApAra te manoyoga. tethI jema kAyAdi karaNayukta AtmAnI vIrya pariNati yoga kahevAya, tema vezyA paNa AtmAnI vIrya pariNatirUpa che. anya AcArya kahe che - karmano je sa te lezyA. te dravya-bhAvathI be prakAre che. kRSNAdi dravyo te dravya lezyA. bhAvalezyA te kRNAdi dravyothI utpanna jIvanA pariNAma. A lephsA cha prakAre che, tenuM svarUpa jAMbUnA phaLane khAnAra che puruSa
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/51 ke grAmaghAtaka cha puruSa dRSTAMte jANavuM. leztAnA sUtro sugama che. vizeSa e ke - kRSNa varNa dravyasahAyatAthI utpanna azubha pariNAmarUpa lezyA, jemane che te kRSNalezyaka. A rIte bAkInA pado jANavA. vizeSa e ke - nIla lezmA kaMIka suMdara rUpavALI che, A rIte A ja krama vaDe - x - traNa sUtro jANavA. temAM kabUtaranA varNa vaDe samAna dhUma dravyonI sahAyatAthI utpanna te kApota lezyA, kaMIka zubhatara che. teja-agninI jvALA jevA varNavALIlAla dravyanI sahAyatAthI utpanna te tejolezyA, zubha svabhAvavALI che. pagarbha varNaLALA pILA dravyonI sahAyatAthI utpanna te pAlezyA zubhatara che. zukla varNavALA dravyothI utpanna te zukla lezyA ati zubha che. A lezyAonuM vizeSa svarUpa lezyA adhyayanathI jANavuM. nAskonI jema je asurAdinI jeTalI lezyAo che, tenA kathanathI tenI vargaNAnuM ekatva jANavuM. mavaLe - Adi sUtra vaDe te lephsAnA pariNAmo kahetA saMgrahaNI gAthA- nakone vize kRSNa, nIla, kApota e traNa lezyA che, trIjI narakamAM kApota ane nIla lezmA che, pAMcamI narakamAM nIla ane kRSNa lezyA che. bhavanapati ane vyaMtarane kRSNAdi cAra, jyotika-saudharma-izAnamAM eka tejolezyA, sanat kumAramAhendra-brahmaloke pAlezyA, tethI uparanAne zukla lephyA che. bAdara pRthvI, pANI ane pratyeka vanaspatimAM kRSNAdi cAra lezyA, garbhaja tiryaMca ane manuSyane cha lezyA ane bAkInAne traNa lezyA che. A sAmAnya lezyAdaMDaka kahyo. e ja bhavya-abhavyanA vizeSaNathI anya daMDaka che. - 4 -. A rIte kRSNa lezmAnI jema kRSNAdi cha mAM, anyathA nIla Adi pAMcamAM kathana karavA yogya thaze. bhavya-abhavya lakSaNA babbe pada dareka lephyA pratye kahevA. jemake mIttatemALa masiddhivALuM vaLA Adi. lezyAdaMDakamAM ja darzanatraya vizeSita anya daMDaka che - prA panemA samariddhivAmi - Adi. 53 je nAskIne jeTalI dRSTi-samyakatvAdi che, tene teTalI dRSTi kahevI. temAM ekendriyone mithyAtva ja che, vikalendriyane samyakatva ane mithyAtva che ane zeSa daMDakamAM traNe dRSTio hoya che. lezmA daMDaka ja kRSNa-zukala pakSa viziSTa anya daMDaka che. zA nemALa paciyALa - Adi. havenA ATha pada vaDe covIse daMDakamAM eka-eka vargaNA kahevI. te ATha pada A che - ogha, bhavyAdi, darzana, pakSa, lezyA, bhavyaviziSTa, darzanaviziSTa ane pakSaviziSTa lezyAvALA vargaNA jANavI. have siddhavargaNA kahe che - siddho be bhede1-anaMtara siddha, 2-paraMpara siddha. temAM anaMtara siddho paMdara bhede che, tenI vargaNAnuM ekatva kahe che. titye ityAdi vaDe. temAM jenA vaDe tarAya te tIrtha, dravyathI nadI Adino sama bhUmibhAga ke bhautAdi pravacana. tenA apradhAnapaNAthI dravyatIrthatA che. bhAvathI taraNIya saMsArasAgarane dravyatIrtha vaDe taravuM azakya che. temaja sAvadha sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 hovAthI apradhAna che. bhAvatIrtha te saMgha che, je kAraNathI jJAnAdi bhAva vaDe tenA vipakSa bhUta ajJAnAdi ane saMsArathI tAre che. athavA krodhAgnidAhano upazama, lobhatRSNA nirAsa ane karmamala dUra karavArUpa traNa lakSaNomAM athavA jJAnAdi lakSaNamAM traNa arthamAM je rahe che te tristhane prAkRtamAM tIrtha kahe che. - 4 - tIrtha te saMgha, saMgha te tIrtha. ahIM teno vizeSaNa-vizeSya saMbaMdha che. - 4 - ahIM artha zabda phalavAcaka che athavA jJAnAdi traNa artho che jene te carca [tIrtha] kahyuM che. ke - 4 - ahIM artha zabda vastuno paryAyavAcI che, te tIrthanA samyagdarzanAdi traNa artho che. te tIrtha hoya tyAre RSabhasena gaNadharAdi mAphaka jeo siddha thayA che, te tIrtha siddha, teonI vargaNA eka che. pratIrtha - tIrthAntaramAM sAdhuonA abhAvakALamAM jAtismaraNAdi vaDe jemaNe mokSa prApta karyo che, te marudevI mAphaka atIrtha siddha che. vaM zabdathI jJA tistyAra siddhALuM vALA ityAdi jANavuM. ukta lakSaNavALA tIrthane anukUlapaNAthI, hetupaNAthI ke svabhAvapaNAthI je kare te tIrthaMkara che. kahyuM che ke - Anulomsa, hetu, tasvabhAvatvathI je bhAvatIrthane kare che - prakAze che te hita karanArA tIrthaMkaro che, tIrthaMkararUpe siddha thAya te RSabha' Adi mAphaka tIrthaMkara siddha kahevAya che, teonI eka vargaNA che. atIrthakara siddho-sAmAnya kevalI thaI je siddha thAya te gautamAdi, svayaM tattvane jANe te svayaMbuddha thaIne siddha thAya, anityAdi bhAvanA kAraNathI koI eka padArtha nimitte-jemake vRSabha, joIne paramArtha jANanArA te pratyekabuddha thaI siddha thAya te pratyeka buddhonI vargaNA eka che. 54 svayaMbuddha ane pratyeka buddhone bodhi, upadhi, zruta, liMgathI bheda che. svayaMbuddhone bAhya nimitta vinA bodhi prApta thAya, pratyeka buddhone tenI apekSAe, jema kakuMDu Adine thaI. svayaMbuddhone pAtra, pAtra baMdha, pAtrasthApana, pAtrakesarikA, pallA, jastrANa, gucchA, pAtraniyoMga, traNa vastro, rajoharaNa ane muhapatti e bAra upadhi hoya che, pratyekabuddhone nava upadhi hoya che. svayaMbuddhane pUrvabhave bhaNela zrutano niyama nathI, pratyekabuddhane niyamA pUrve zrutAbhyAsa hoya. svayaMbuddhone muniveza AcArya samIpe paNa hoya jyAre pratyekabuddhone te devatA Ape che. buddhabodhita - AcAryAdi vaDe bodha pAmIne siddha thAya te buddhabodhita siddha. temanI eka vargaNA che. ukta siddho strI-puruSa ke napuMsakaliMge hoya che. teo joharaNAdi apekSAe svaliMgasiddha ke parivrAjakAdi veze anyaliMgasiddha thAya ke marudevI mAphaka gRhiliMge siddha thAya. eka samaye eka-eka siddha thAya te eka siddha ane eka samaye be thI 108 sudhI siddha thAya te aneka siddha. te badhAMnI [pratyekanI eka eka vargaNA che. aneka samaya siddhanI prarUpaNA gAthAnuM vivaraNa-jyAre eka samaye ekathI mAMDIne utkRSTa 32-sudhI siddha thAya tyAre bIjA samaye paNa 32-e rIte satata ATha
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/51 samaya sudhI 32-siddha thAya che, pachI avazya AMtaru paDe che, vaLI jyAre eka samayamAM 33 thI 48 paryata siddha thAya tyAre niraMtara sAta samaya sudhI siddha thAya pachI cokkasa AMtaru paDe. e rIte jyAre 49 thI 60 sudhI eka samaye siddha thAya tyAre niraMtara cha samaya sudhI siddha thAya pachI avazya samayAdi AMtara paDe. e rIte anyatra paNa yojavuM cAvatu jo eka samaye 108 siddha thAya to avazya samayAdi AMtara paDe. bIjA AcAryo kahe che - jo ATha samaya niraMtara siddha thAya to pahelA samaye jaghanyathI eka utkRSTathI 32, bIjA samaye jaghanyathI eka, utkRSTathI 48 siddha thAya e rIte badhe jaghanyathI eka, utkRSTathI 32 Adi kahevA. A rIte bhUtabhAvarUpa samIpa saMbaMdha vaDe tIyadi bhede 15 prakAranA anaMtara siddhonI vargaNAnuM ekapaNuM kahevuM. have paraMpara siddho - kahe che. - temAM prathama samaya siddha Adi 13 sUtro che. prathama samayamAM siddha nahIM te prathamasamaya siddha, siddhava bIjA samayavartInI eka vargaNA che vAva be-traNacAra-pAMca-cha-sAta-ATha-nava-daza-saMkhejaasaMkhejja samaya siddha ema jANavuM. temAM traNa samayAdimAM dvisaMmayasiddhAdi kahevA athavA sAmAnyathI aprathamasamayasiddha nAma vizeSathI dvisamayasiddha nAma kahevAya che. A kAraNathI temanI vargaNA eka che. kayAMka "prathama samaya siddha" evo pATha che. tyAM anaMtara-paraMpara samaya siddha bheda na kahIne prathama samaya siddhane anaMtarasamaya siddha che ema vyAkhyA karavI. bAkI cayAgruta kahevuM. ahIMthI dravya-kSetra-kALa-bhAva AzrIne pudgala vagaNA ekava vicArAya che - pUraNa, galana svabhAvavALA e pudgalo, te skaMdho paNa hoya mATe kaMIka vizeSa kahe che . paramANu eTale nipradeza pudgalonI eka vargaNA. purva zabdathI dvipadezakaMdha, traNathI daza-saMveya-asaMkhyaya pradeza kahevA. dravyathI padgalo vicAryA, have phonathI vicAre che. eka pradeza phogane avagAhIne rahelA pudgala te eka pradezAvagADha, tenI eka vargaNA ane te paramANu Adi anaMta prAdezika skaMdha paryata hoya. dravyanA pariNAmanuM aciMtyapaNuM hovAthI, -x - cAvat pudgalonuM anaMtapadezaprAhitva nathI kemake loka pramANarUpa avagAha phonanuM paNa asaMkhyaya pradezapaNuM che. have kAlathI kahe che - eka samaya sthiti. paramANuva AdithI eka pradeza avagADhAdivathI ekaguNa kAladiva vaDe eka samaya sudhI jenI sthiti che te ekasamaya sthitikanI vargaNA eka che. ahIM anaMta samaya sthitika pagalonA abhAvathI asaMkhyAta samaya sthitika kahyA che. have bhAvathI pudgalo kahe che - ekathI gaNavuM te eka guNa. eka guNa kALo varNa che, te eka guNa kALA. eka guNathI taratamatA vaDe kRNatara, kRNatama Adi sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 bhAvonI pahelAM ukarSanI pravRtti thAya teonI vaMNA eka che. evI rIte sarve bhAvasUtro 260 pramANavALA kahevA. kRSNavarNAdi vIza bhAvone tera vaDe guNavAthI te thAya. have prakAratI jaghanyAdi bheda bhinna dravyAdi viziSTa skaMdhonI vargaNAnuM ekapaNuM kahe che sarvathI aA pradezo-paramANu jeone che, te jaghanya pradezika, be aNu Adino samudAya te skaMdha, teonI utkRSTa saMkhyAvALA anaMta aNu jeone che te utkRSTa pradezika, teonI vargaNA eka che. je jaghanya ke utkRSTa nathI te ajaghanyotkRSTamadhyama pradezo che, te jemane che te ajaghanyotkRSTa pradezika temanI eka vargaNA che. teonuM anaMta vagaNApaNuM hovA chatAM ajaghanyotkarSa zabdanA vyayadezyatvathI eka vargaNAtva jANavuM. jemAM je rahe te avagAhanatA-kSepadezarUpa, te jaghanya avagAhanA jeone che, te jaghanyAvagAhanakA athatu eka pradezAvagADhAnI vaMNA eka che. utkRSTa avagAhanako - asaMkhyAta pradezAvagaDhonI vargINA coka che, madhyama-avagAhanakosaMkhyAta asaMkhyAta pradezAvagADhonI vaMNA eka che. samayanI apekSAe jaghanya saMkhyAvALI sthiti jemanI che, te jaghanya sthitikAeka samaya sthitikA che, temanI vargaNA eka che. samaya apekSAthI utkRSTa sthitikAasaMkhyAta samaya sthitivALAnI vargaNA eka che jaghanya saMkhyA vizeSathI eka vaDe gaNavuM te eka guNa kALo varNa jemane che, te jaghanya guNa kALA varNavALA skaMdhonI vargaNA eka che. e rIte utkRSTa guNa kALA-anaMtaguNakALA Adi jANavuM. A rIte bhAvasaMgo paNa 60-jANavA. sAmAnya skaMdha vaMNA ekava adhikArathI madhyamapradeza viziSTa madhyamapadezAvagADha skaMdha vizeSatuM ekapaNuM kahe che * sUp-para thI pa6 [5] badhAM dvIpa-samudro maLe jaMbUdvIpa dvIpa che, cAvatu parikSepathI 3,16,27 yojana, 3-gAu, rara8rdhanuSa ane 1all gulathI kaMIka adhika che. [53] zramaNa bhagavaMta mahAvIra avasarpiNImAM 24 tIrthakaromAM chellA tIrthakara ekalA siddha, buddha, mukta rAvata sarva duHkhathI rahita thayA. [54] anuttara vimAnanA devonI kAyA eka hAtha udad-uccatvathI kahI che... [55] AdracitrA-svAti traNe nAmano eka-eka tAro kahela che..[5] eka pradezAvagADha pugalo anaMta che, eka samaya sthitika eka guNa kALA pudgala anaMta kahyA che - yAvat - guNa hRkSa sparzavALA pudgalo anaMta che. * vivecana-para thI pa6 : [] jaMbU nAmaka vRkSa vizeSathI oLakhAto dvIpa te jaMbudvIpa. e nAma sAmAnya che. cAvat zabdathI sUtra A pramANe jovuM - savavyaMtara, sarvathI laghu, vRd,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/para thI pa6 telanA pUDalAnA AkAravALo, eka lAkha yojana lAMbo-pahoLo, 3,16,227 yojana, traNa koza, 28 dhanuSa, 1all aMgulathI kaMIka adhika paridhivALo jaMbUdvIpa eka ja che, bIjA vizeSaNo yukta aneka jaMbUdvIpa che. have tenA prarUpakane kahe che- [53] ivana - asahAya, Ano siddha Adi sAthe saMbaMdha che, je tapazcaryA kare te zramaNa. mA - samagra aizayAdi lakSaNa. kahyuM che . samagra aizvarya, rUpa, yaza, lakSmI, dharma ane prayatna A cha arthamAM mana zabda che. te jenAmAM che te bhagavAna. vizeSathI mokSa prati jAya che ane prANIne prere che. athavA karmone dUra kare che athavA vAta - rAgAdi zatruo prati parAkrama kare te vIra. nikitathI vIra zabda che. kahyuM che . je karmane vidAre che, tapa vaDe zobhe che, tapa ane vIrya vaDe cukata che, te kAraNathI te vIra kahevAya che. vIranI apekSAe mahAna te mahAvIra che. kahyuM che ke - traNa bhuvanamAM vikhyAta yazavALA hovAthI mahAyazA, kaSAyAdi zatru sainyanA parAjayathI vikrAMta te vIra ityAdi pUrvavatuM. A avasarpiNImAM covIza tIrthakarone vize chellA tIrthakara, siddhi - kRtArtha thayA, yuddha - kevalajJAna vaDe jANavA yogyane jANanAra, muvata - karmothI mUkAyela, cAvatu - zabdathI jeNe bhavano aMta karyo che te aMtakRta. nivRtta - karmakRta vikAranA virahathI svastha thayela. zuM prApta kare che ? - zarIrAdinA sarve du:kho jenA nAza thayA che te sarva du:khapakSINa athavA prahIna. * x * x * ahIM tIrthakaromAM mahAvIranuM ja mokSagamanamAM ekapaNuM che, kASabhAdinuM nahIM. kemake daza hajArAdi muniosI parivarelA teonuM siddhatva che. kahyuM che ke - bhagavaMta mahAvIra ekalA, 33 muni sAthe pArtha, 536 muni sAthe nemIzvara siddhi pAmyA. vIra ekAkI siddha thayA. siddhiotranI najIkamAM anuttara vimAno che, temAM vasanAra devonuM mAna [54] anutatvathI anutara-vijaya Adi vimAno, temAM jemano janma che, teo anuttaropAtika devo che. * x - A devo eka hAtha pramANa uMcA che. * x * vastunuM adho-uccatva aneka che. eka urdhvasthitanuM, bIjuM tichasthitanuM, bIjuM guNa utirUpa. temAM bIja, trIjuM choDIne urvasthitanuM je uccatva te urvoccava AgamamAM rUDha thayela che. * x * sarvajJoe te prarUpela che athavA anuttaropapAtika devonuM urva uccapaNAe eka hAtha pramANa kahyuM che. [55] devanA adhikArI nadhya devonuM - 'AdrA nakSatra' ityAdi traNa sUtro vaDe tArAnuM ekapaNuM kahyuM. tArA jyotikonA vimAnarUpa che. kRtikAdi nakSatromAM tArAnuM pramANa-kRtikAnA cha, rohiNInA pAMca, mRgazIrSanA traNa ityAdi - x * tArAnuM phaLa kahe che - jyAre je nakSatramAM tArAnI saMkhyAnuM je pramANa che, te pramANe ja tithi hoya (jemake kRtikAnA cha tArA che, to chao kArya siddhi na thAya, hAni thAya. ahIM eka sthAnane AzrIne traNa nakSatranA tArAnuM pramANa karyuM. bAkInA nakSatronuM tArAnuM pramANa pAye AgaLa kahevAze. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 tArAnA pramANano jyAM visaMvAda che, te tayAvidha prayojanomAM amuka tithi vizeSanuM nAma vizeSa yuktanuM azubhatva sUcavavA mATe matAMtarabhUta hovAthI bAdhaka nathI. tArA pudgalarUpa hovAthI pugalanuM svarUpa kahe che [56] TIMITche ityAdi sugama che. vizeSa e ke - ekya pradezotranA aMza vizeSamAM je avagADha te eka pradezAvagADha che. te paramANurUpa ane skaMdharUpe che. A rIte varNa-5, gaMdha-2, sa-pa ane sparza-8 bheda viziSTa pudgalo kahevA. tethI ja kahyuM che - nAva nAgu tuvara ityAdi. AvI rIte anugama kahyo. have kaMIka pratyavasthAna avasare naya dvAra kaheluM che, to paNa anuyogadvAra krama vaDe Avela jayadvAra pharIthI kahe che temAM taigamAdi sAta nayo che. te jJAnanaya ane kriyAnayamAM aMtabhava thAya che. te baMne vaDe A adhyayana vicArAya che. temAM jJAna-kriyAtmaka A adhyayanamAM jJAnanaya jJAnane ja mukhya icche che, kemake sakalapuruSArthanI siddhi jJAnanA AdhInapaNAthI thAya che. kahyuM che - vizeSajJAna puraSone phala denAra che. kriyAne phaLadAyI mAnI nathI. kemake mithyAjJAnathI pravRttane phaLanI prApti asaMbhava che. tethI Aloka-paralokanA kalArthIe jJAnamAM ja yatna karavo. kiyAnaya to kiyAne ja icche che, kemake puruSArthanI siddhimAM kriyAnuM ja prayojanapaNuM che, vaLI kahyuM che - kriyA ja puruSone phala denArI che, paNa jJAna kulane devAmAM iSTa nathI. jema strI ane bhakSyanA bhogane jANanAra jJAnamAtrathI sukhI thato nathI. tethI Aloka-paralokanA dyArthIe kriyA ja karavA yogya che. jinamatamAM to A paikI koI ekane puruSArtha sAdhanatA kahI nathI. kahyuM che - kriyA vagaranuM jJAna haNAyela che ane ajJAnathI kriyA haNAyela che. dekhato laMgaDo ane doDato aMdha baMne baLI maryA. baMneno saMyoga phalasAdhaka che. kahyuM che ke - tIrthakaroe jJAna-kriyAnA saMyoganI siddhithI phaLane kahe che. ratha coka paiDAthI cAlato nathI, AMdhaLo ane laMgaDo baMne vanamAM sAthe joDAyA pachI ja nagaramAM pravezyA. bhANakAre paNa kahyuM che ke jJAnanaya, sarva sukha jJAnane ja AdhIna kahe che, kiyA vaDe zuM ? kriyAnaya, kiyAthI ja sukha kahe che. te baMnenA grAhakane ja samyaktva che. athavA taigama Adi sAta no paNa sAmAnyanaya ane vizeSanayamAM tabUta thAya che. temAM sAmAnyanaya, prastuta adhyayanamAM kahelA AtmAdi padArthonuM ekatva ja mAne che, kemake tenuM sAmAnyavAdapaNuM che. sAmAnyavAdI kahe che - sAmAnya ja eka, nitya, avayavarahita, nikriya ane sarvagata che. te ni:sAmAnya hovAthI vizeSa nathI. ahIM tiH sAmAnya che, te che ja nahIM. kemake gadheDAnuM zIMgaDuM. je che te sAmAnyarahita nathI, jemake ghaDo. vaLI haii vizeSavAdI !] tame vizeSo, sAmAnyathI anya svIkAro cho ke ananya ? jo sAmAnyathI anya kahezo to te asat che - AkAza puSpa jema. jo
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/52 thI 56 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 ananya che, to sAmAnya mAtra ja che. athavA sAmAnyamAM vizeSano upacAra hoya to upacAra vaDe vastu tava ciMtana nahIM thAya. * * * * * * * sAmAnyathI AtmAdinuM ekatva kahyuM che. vizeSa nayathI AtmAdinuM anekapaNuM ja che. vizeSavAdI kahe che - sAmAnya vizeSathI bhinna che ke abhig? bhinna nathI, kAraNa ke AkAza puSpa jema pratyakSa nathI. vaLI vizeSothI sAmAnya bhinna nathI kemake dAha-pAka-snAna-pAna Adi sAmAnya zabda vaDe sarva vyavahArano gagheDAnA zIMganI jema abhAva che. jo abhinna che, to vizeSa mAtra ja vastu che, sAmAnya nAma ja nathI athavA vizepomAM sAmAnya mANano upacAra karela che, ema jo kahezo to upacAra vaDe vastutava nahIM vicArI zakAya. A rIte AtmAdi anekatva ja che. [zaMkA baMne pakSamAM yuktiono saMbhava hovAthI kayuM tatva svIkAravuM joIe. [samAdhAna kathaMcit ekava ane kathaMcit anekava che. * * * * * tevI vastu ekarUpa ane anekarUpa che. 'sthAnAMga' sUtranA aidhyayana sthAna-1no muni dIparatnasAgare karelo TIkAsahitano anuvAda pUrNa che sthAna-2 & - X - X - X - o eka sthAna nAmaka adhyayana-1nI vyAkhyA karI, have saMkhyA kramanA saMbaMdhathI prApta 'be sthAnaka' nAmaka adhyayana-2 kahIe chIe. teno saMbaMdha A che - ahIM jenonI sAmAnya-vizeSAtmaka vastu che, temAM sAmAnyane AzrIne adhyayana-1mAM AtmAdi padArthonuM ekava kahyuM, ahIM vizeSane AzrIne tene be bhedapaNe kahIe chIe. A saMbaMdhe AvelA A adhyayananA cAra anuyogadvAro upakrama Adi che. te adhyayana-1 mAphaka jANavA vizeSa che te svabuddhie jANavuM. sthAna-2 - uddezo-1 cAra uddezAtmaka adhyayananA sUbAnugamamAM uddezA-1nA sUtro kahe che* sUtra-pa7 : je A jIvAdi lokane vize che, te badhuM be prakAre che jIva ane ajIva..basa ane sthAvara. sonika ane ayonika. yusahita-Ayurahita.. saindriya ane anindriya.. saveda ane aveda... rUpI ane rUpI.. sapudagalaapagala. saMsAramAM rahela ane saMsAramAM na rahela. zA#ta ane rANA#ld. * vivecana-pa7 : A sUtrano pUrvaka sAthe saMbaMdha A che - pUrve kahyuM ke ekaguNarUkSa pudgalo anaMta che. temAM zuM anekaguNa sUkSa pudgalo paNa hoya che ke, jethI te ekaguNa rakSapaNe vizeSita karAya che ? hA, hoya che tethI ahIM nathi Adi kahyuM. paraspara sUtra saMbaMdha A che - zrata mADavugamatA pUrve kahyuM, tema ahIM nathI. Adi che. saMhitAdi carcA pUrvavatuM. je jIvAdi vastu vidhamAna che. * x * nAsthi ghana Avo paNa kayAMka pATha che. tyAM anusvAra AgamathI che, - punaH arthamAM che teno prayoga A pramANe - jIvAdi vastu che, pUrvanA adhyayana vaDe kahevAyelI hovAthI paMcAstikAyAtmaka lokamAM che athavA je jaNAya te loka. A vyutpattithI loka ke alokarUpamAM che, te be sthAnamAM tathA vivakSita vastu ane tethI viparIta lakSaNarUpa be pakSamAM samAvAya che, jene te dvipadAvatAra che - x * svarUpavAnuM ane pratipAvInuM artha che. tathA - dRSTAMta sthApanA jIva ane ajIva - x - = -samuccaya mATe che, va - avadhAraNa mATe che. te vaDe rAatarastrIjI rAzino niSedha karyo. to nIva nAme judI sazi na kahevI. kemake no zabda sarva niSedhakapaNe che. na nIva thI ajIva zabda ja thAya che. dezaniSedha kare to "jIvadeza' ja cokkasa thAya che. deza ane dezIno atyaMta bheda na hovAthI te jIva ja che. athavA veva mAM ghaya zabda vaM kAra arthavALo che tathA jIvo ja vivati vastu che ane jIvo ja pratipakSa che, tema sarvatra jANavuM.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/pas 62 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 athavA yati - satarUpa je vastu jIva ane ajIvanA bhede be prakAre che. bAkI temaja jANavuM. have basa Adi nava sUtro vaDe jIvatAvanA bheda kahe che. utpatti sthAna sahita te sayonika-saMsArI, pratipakSe-ayonika te siddha. AyuSyasahita varte te sAyaka-saMsArI, tethI anya anAyaka-siddha. indriya sahita te saMsArI, indriyarahita te siddha..vedanA udayavALA te savedaka ane avedaka te siddha.. rUpasahita varte te sarapI-saMsthAna, varNa Adi vALA zarIrI jIvo, rUparahita te arUpI te mukta jIvo..kamiida pudgala yukta te sapudgalA ane apudgalA te siddha..saMsAramAM rahelA te saMsArI tenAthI anya te siddha.zAzvata che janma-maraNAdirahita siddha ane azAzvata te janma maraNAdi yukata saMsArI. e rIte jIvanA baLe bhedo kahI ajIvane kahe che- * saga-58 thI 60 : [58] AkAza ane noAkAza..dharma ane adharma..[59] baMdha ane mo..punya ane pApa..Azrava ane saMvara.vedanA ane nirjarA.. 6io] kriyA be che - jIvakiyA, ajIvakriyA..jIvakriyA be bheda-rAmyaktva kriyA, mithyAtva kyiA..ajIva kiyA be bhede-ipithikI, sAMpAyikI.be kriyA che - kAyikI, adhikaraNikI..kAyikI kriyA be bhedai-anuparata kAyakiyA, dulAyukata kAyakiyA..adhikaraNikI kriyA be bhede-saMyojanAdhikaraNikI, nirvatanA adhikaraNikI..kriA be che . prApleSikI..paritApanikI kriyA be bhede svahasta pAritApanikI, parahad pAritApanikI..kriyA be che - prANAtipAta kiyA, pratyAkhyAna kiyA..prANAtipAta kriyA be bhedevahasta prANAtipAta kiyA, parahasta prANAtipAta kriyA..apatyAkhyAna kriyA be bhede-jIva patyAkhyAna kriyA ane ajIva pratyAkhyAna kriyA..[ahIM bAra sUko thayA]. be kisa che . AraMbhikI, parigrahikI..raMbhikI kriyA be bheda-jIva AraMbhikI, ajIva AraMbhikI. A pramANe parigrahika paNa be bhede che. kyiA be che . mAyA pratyacikI, micchAdana pratyacikI..mAyA pratyacikI kiyA be bheda-AtmabhAvavaMkanatA, parabhAvavaMkanatA..mithyAdarzana pratyavikI kriyA be bheda-unAtirikta micchAdana pratyacikI, tavyatirikata mithyAdarzana pratyapikI. be kriyA che - daSTikA, smRSTikA..daSTikA kiyA be bhede-jIvadaMTikA, jIvaTikA.smRSTikA paNa e rIte ja be bhede che. kriyA le che - prAtItyikI, sAmaMtopanipAtikI..pAtItyikI kriyA be bhede-jIva pratIcikI, ajIva pAtIcikI. sAmetopaniutikI paNa e ja rIte be bheda jANavI. (24 sUpo thayA - kriyA le che - harikI..naisRSTikI..vahasikI kriyA be bhede - jIva svastikI, AjIvavAhastikI..naisRSTikI paNa e ja be bheda jANavI. kriyA le che - AjJApanikI, vaidAraNikI. tenA babbe bheda naisRSTi mujaba che. kiyA be che . anAbhoga pratyAyikI, anavakAMkSa pratyacikI..anAbhoga pratyacikI kriyA be bhede che - anupayukta AdAnatA ane anupayukata pramArjanatA.. anavakAMkSa kriyA be bhede - dzarIra anazkAMpatyayikI, para zarIra anavakAMkSa pratyayikI..kiyA le che - prema pratyAyikI, dveSa pratyayikI.. prema pratyayikI kriyA be bhede - mAyA pratyAyikI, lobha pratyacikI..heza pratyacikI kriyA be bhede - krodha pratyacikI, mAna pratyiyakI. [A rIte 36 peTA sumo thayA.] * vivecana-58 thI 60 : [58] AkAza te vyoma. noAkAza-te AkAzathI anya dhamastikAya Adi dravyo. dhamastikAya gatimAM madada kare che, adhamastikAya sthitimAM madada kare che - pi9] baMdha Adi tAvanI cAra go vipakSasati pUrvavatuM. baMdha Adi kriyAmAM vartatA AtmAne hoya, tethI kriyAnuM nirUpaNa kare che [60] be kriyA Adi 36-sUko che. karavuM te kriyA athavA karAya che te kriyA. te kiyA jinezvaroe prarUpelI che. temAM jIvano je vyApAra te jIvakiyA, pudgala samudAyarUpa je karmarUpe pariNamana te ajIva kiyA. triya ane veva zabda dvi thayela che. caitra zabda samuccayamAtramAM ja pratIta thAya che. tava zraddhAnuM rUpa je samyakatva, te ja jIvanA vyApArarUpa hovAthI thatI kiyA te samyakatva kriyA. e ja rIte mithyAtvakriyA jANavI. vizeSa e ke mithyAtva eTale ataqzraddhAna, te jIvano vyApAra che athavA te baMne hoya tevI kriyA. temAM eTale gamana. gamana viziSTa mArga te IryApatha, temAM thayelI kriyA te yapithikI, A to mAtra vyutpatti kahI. pravRtti nimitta to kevala yoga pratyaya che, te upazAMta moha Adi traNa guNaThANAvALAne sAtA vedanIya karmapaNAthI ajIrvasazinuM je thavuM te yapiyikI kriyA che. ahIM jIvanA vyApAramAM paNa jIva pradhAnava vivakSAthI A ajIvakriyA kahI che. jethI kahyuM che ke - IyapiyikI kriyA be bhede - badhyamAna ane vedhamAna. prathama samaye baMdhAya, bIjA samaye vedAya te baddhapRSTa veditA-nirjiNa, te AgAmI kAle karma paNa thAya che. tathA saMparAyA - kapAyomAM thayelI te sAMpAyikI, te ja jIvarUpa pudgalAzinI kamapaNA pariNatirUpa jIva vyApAranI vivakSA na karavAthI ajIvakriyA che. te sUmasaM5rAya sudhInA guNaThANAMvALAne hoya che. vaLI bIjI rIte be kiyA-kAyA vaDe thayela te kAyika-kAya vyApAra tathA jenA vaDe AtmAnakAdine vize adhikArI thAya te adhikaraNa-kArya ke bAhya vastu. ahIM khagAdi bAhya vastu vivakSita che, temAM thayela kriyA. kAyikI be bhede - sAvadhathI je virAma na pAme evA mithyArdaSTi athavA samyagdaSTi jIvanI kAya kriyA - uopAdi lakSaNA. karmabaMdhanA kAraNabhUta anuparata
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/18 thI 60 kAyakriyA. tathA duppaNihita-duSTa pravRtti viziSTa indriyone AzrIne iSTa-aniSTa viSayanI prAptimAM kaMIka saMvega ane nirvedamAM javA vaDe tathA manane AzrIne azubhamananA saMkalpa dvArA mokSa mArga pratye durvyavasthita evA pramata saMyatanI je kAyakiyA te duwyukta kAyakiyA. AdhikaraNikI be bhede - pUrve banAvelA khajJa ane tenI mUTha AdinuM je joDANa karavuM te saMyojanAdhikaraNikI tathA je pahelAthI kharga ane mUTha Adine taiyAra karIne khAvavA te nirvatanAdhikaraNikI kriyA. bIjI rIte be kriyA-matsara vaDe karAyelI che prApleSikI kriyA, paritApanatADanAdi du:kha vizeSa lakSaNo, tenA vaDe thayelI te pAritApanikI kriyA. prAapikI kriyA be bhede - jIvana vize prasveSathI prApleSikI jIva-patthara AdimAM khalanAyI prasveSa thatA ajIva prAapikI pAritApanikI paNa be bhede che - potAnA hAthe potAnA ke bIjAnA zarIrane paritApana karatA thAya te svahasta pAritApanikI, bIjAnA hAthe temaja thavuM te paraharata pAritApanikI. bIjI rIte be kiyA - prANAtipAta kriyA-jANItI che, apratyAkhyAna-avirati nimite karmabaMdha te apratyAkhyAna kriyA te aviratine hoya. prANAtipAta kriyA be bhede-nirvedAdi kAraNe potAnA hAthe potAnA prANa ke krodhAdi vaDe bIjAnA prANo nAza karanAranI je kiyA te svahastaprANAtipAta kriyA, te ja pramANe bIjAnA hAthe thAya te parahastaprANAtipAta kriyA, apratyAkhyAna kriyA paNa be bhede-jIva pratyAkhyAna kriyA tathA madhAdi ajIvone vize apratyAkhyAnathI karmabaMdhanarUpa ajIva pratyAkhyAna kriyA. - bIjI rIte be kriyA kahI che - AraMbhavuM te AraMbha, temAM thayelI kriyA te AraMbhikI kriyA. parigrahane vize thayelI te pArigrahikI. AraMbhikI be prakAre - jIvonA upamadana karanArane je karmabaMdhana te jIva AraMbhikI kriyA, tathA jIvone - jIvonA kalevarone, loTa AdithI banAvela jIvatI AkRtione ke vastrAdi pratye AraMbha karanAranI je kriyA te AjIvAraMbhikI. pANitikI kriyAnA be bheda AraMbhikI. kriyA mAphaka jANavA. bIjI rIte kriyAnA be bheda - je karmabaMdha kriyAnuM ke vyApAranuM nimita mAyAzaThatA che te mAyA pratyayA, jenuM nimita mithyAtva che, te mithyAdarzana pratyayA. mAyA pratyayA be bheda-apazasta bhAvanuM je vakIkaraNa-prazastavanuM dekhADavuM te AtmabhAva vaMkanatA, * x * te vaMkanatA vyApArarUpa hovAthI kriyA che. tathA khoTA lekha karavA vagerethI bIjAne ThagavA te parabhAva vaMkanatA. kemake vRddha vyAkhyA AvI che : kUTalekhakaraNAdithI je bIjAne ThagavA te - x * mithyAdarzana pratyayA be bhede - svapamANathI hIna ke adhika kahevArUpa je mithyAdarzana, te ja je kriyAnuM nimita che, te UnAlikita mithyAdarzana pratyayA. te A pramANe - zarIra vyApaka AtmA che, to sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 paNa koI mithyAdaiSTi guSThaparva mAtra ke zyAmaka cokhA mAtra ema hInapaNe mAne che, koI sarvavyApaka che ema adhikapaNe svIkAre che, tathA UnAtirikta mithyAdarzanathI vyatirikta je mithyAdarzana-AtmA nathI ityAdi matarUpa je kriyAnuM nimita che, te talyatirita mithyAdarzana pratyayA kriyA che. bIjI rIte kriyAnA be bheda-daSTithI thayela te dRSTijA athavA darzana-je kriyAmAM nimitta paNe che, te dRSTikA-jovA mATe je gati kriyA athavA jovAthI je karma utpanna thAya che te dRSTijA ke daSTikA kriyA. tathA pUchavAthI thayelI te pRSTijA-praznathI utpanna thayela vyApAra athavA prasta ke vastu je kAraNapaNe je kriyAmAM che te pRSTikA athavA sparza karavAthI je thayela kriyA te pRSTijA. daiSTikA kriyA be bhede-azvAdi jovA mATe janAranI je kriyA te jIvaSTikA ane jIva-citrakamadi jovA janAranI je krikyA te AjIvadaSTikA. e rIte puTikA jIva ane jIvanA bheda be che - jId. ke jIvane rAgadveSa vaDe pUchatAM ke sparzatA thatI je kriyA te jIvapRSTikA athavA jIvasRSTikA tathA ajIva pRSTikA ke ajIva sRSTikA. bIjI rIte be kriyA che - bAhya vastu AzrIne thayela te pratItyakI, cotarapha manuSya samudAyamAM thayela kiyA te sAmaMtopatipAtikI. prAtItyikI kriyA be bhede che * jIvane AzrIne je karmabaMdha te jIvapAtIcikI, ajIva AzrIta rAgadveSathI utpanna thayela je karmabaMdha te ajIva prAtItyikI. sAmaMtopatipAtikI kriyA be bhede - koIno baLada rUpALo che, tene manuSya jema jema juve che ane prazaMsA kare che, tema tema teno mAlika AnaMda pAme che te jIvasAmaMtopatipAtikI tathA sthAdine vize te ja rIte harSita thavuM te ajIva sAmaMtopanipAtikI. - bIjI rIte kriyA be bheda-potAnA hAthe thayela te svAhastikI, nikRSTa te pheMkavuM, tethI thayela ke te ja naisRSTikI-pheMkanAra je karmabaMdha ke naisargika kriyA. svAhastikI kriyA be bhede - svahaste gRhIta jIva vaDe jIvane mAre te jIvasvAhastiDI tathA je svahaste gRhIta ajIva-khagAdi vaDe je jIvane mAre che te ajIva svAhastikI athavA svahaste jIvane tADana karavuM te jIvasvAhastikI ane ajIvane tADana karavuM te ajIva svAhastinI nesRSTinI paNa jIvAjIva vaDe be bhede che - rAjAdinA hukamathI yaMtrAdi vaDe pANInuM kADhavuM te jIvanaisRSTikI ane tIra AdinuM dhanuSyAdithI je choDavuM te ajIvataimRSTikI athavA guru Adine ziSya ke putra denAranI je kiyA te jIvanaisRSTiDI ane eSaNIya bhASAnAdi ajIva padArthane denAranI je kriyA te jIvanaisRSTikI. bIjI rIte kriyA be bhede . Adeza kanAnI je kriyA ke AjJA ApavI te AjJApanI, te ja AjJAAnikA. tarjanya karmabaMdha ke AjJA athavA maMgAvavuM te AnAyanI tathA vidAraNa-vicAraNa ke vitAraNa te vaidAriNI Adi kahevuM. A baMne paNa be prakAre - jIvAjIva bhede che. te A rIte - jIvane AjJA karanAra ke bIjA pAse maMgAvanAranI kriyA te jIvaAjJApanI ke jIvaAnAthanI. e rIte jIva AjJApanI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/18 thI 60 ke ajIva AvAyanI jANavI. tathA jIva ke ajIvane vidAre che athavA asamAnabhASAmAM vaheMcato dvabhASika je vicAre te vicAraNI - x * athavA jIvane je Thage che te jIva vaitAriNI. tevA guNa na hovA chatAM tevo kahIne puruSane ThagavAnI buddhi vaDe ke ajIva vastune e rIte varNavavI te jIva paitaraNI ane ajIva vaitAriNI. A badhuM atideza vaDe kahe che - "jema taimRSTikI" bIjI rIte kriyA be bheda - anAbhoga/ajJAna nimitta je kriyAnuM che te anAbhogapratyayA tathA svazarIrAdinuM anapekSava je kriyAnuM nimita che, te anavakAMkSa pratyayA. anAbhoga, be bheda-upayogarahita jIvanuM je vaAdi viSayamAM grahaNapaNe te anAyukta AdAnatA tathA upayogarahita pAsAdinI je pramArjanatA te anAyukta pramArjanatA. tA pratyaya bhAvavidhakSAcI che. tathA anavakAMkSa pratyayA paNa be bhede che. - sva zarIrane kSatikArI karmo karanAranI kriyA te AtmazarIra anavakAMkSa pratyayA ane bIjAnA zarIrane kSatikAraka kriyA te parazarIra cAnavakAMkSa pratyayA kriyA che. be kriyA ityAdi traNa sago sugama che vizeSa e ke - prema (raNo te mAyA ane lobhasvarUpa che ane je dveSa che te krodha ane mAna svarUpa che. te sugama hovAthI tenI ahIM vyAkhyA karela nathI. A kriyAo prAyaH gahaNIya che, tethI gahane kahe che. * sUtra-61 : gaI be bhede che . keTalAMka mana vaDe gaha re che, keTalAMka vacana vaDe nahIM kare che. athavA gaI be bhede - koI lAMbo kALa gaI kare che, koI aAkALa * vivecana-61 - vidhAna karavuM te - vidhA be prakAre che, jenA te dvividhA. gahevuM te gaha arthAt duzcaritanI niMdA. te sva-para viSaya vaDe be bhede che. mithyAdRSTi jIvane ane upayogarahita samyagdaSTi jIvane dravya gaNa-padhAnagaha hoya che, kAraNa ke dravya eTale apradhAna. kahyuM che - apradhAnapaNAnA arthamAM paNa dravya zabda kyAMka dekhAya che, jema gAramadaka sadA abhavya che, chatAM te dravyAcArya kahevAya che. upayogayukata samyadaiSTi jIvane bhAvagaha che. gaha cAra bhede che athavA garhaNIya bhedathI aneka prakAre che. te gaha ahIM karaNanI apekSAe be bhede kahI che. tethI kahe che - mana ke citta vaDe, ahIM 'vA' zabada vikalArthe ke avadhAraNArthe che, tethI mana vaDe ja nahIM kare che - vANI vaDe nahIM. kAyotsargamAM rahela, durmukha ane sumukha nAmaka be puruSa vaDe niMdAyela ke stavAyela, jeNe temanA vacanathI potAnA putra ane rAjyano parAbhava jANela che temaNe mana vaDe putrano parAbhava karanAra sAmaMto sAthe saMgrAma AraMbhyo, kathita zamono kSaya thatAM, potAnA mAthAno Topo levA jatAM loca karAyela mastakane hAtha vaDe sparza thatAM [55] 66 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pazcAtAparUpa agni vaDe jeNe sarva karmarUpa dhaMdhanone bALI nAMkhyA che, tevA prasannacaMdra rAjarSi mAphaka koI sAdhu niMdita kAryanI niMdA kare che, tema vacanathI ke vAcA vaDe paNa manathI nahIM. manoraMjana karavA mATe duSTa AcaraNAdinA kahevAthI gahamAM pravRtta aMgAramaEkAdi sAdhavat prAyaH koI anya gaha kare che. paNa bhAvathI mana vaDe nahIM karatA nathI. athavA ahIM mafpa zabda saMbhAvanA arthamAM che te Apa zabda vaDe A artha saMbhave che koI mana vaDe paNa gaha kare che, koI anya vacanathI gaha kare che. athavA koI mAtra vANIthI nahIM, mana vaDe paNa nahIM kare tema kevala mana vaDe nahIM, vacana vaDe paNa nahIM kare che. koI ubhayacI gaha kare che. bIjI rIte gahanuM saividhya kahe che - pUrvokta be prakAranI apekSA vaDe pUrvanI mAkaka bIjI be prakAre gaha kahI che. upa zabda saMbhAvanArthe che. tethI lAMbAkALa sudhI paNa koI nahIM kare che - jIvanaparyanta kare che athavA dIdhuM ane husvanuM ApekSikapaNuM hovAthI bIjI rIte vivakSA vaDe dIrdhapaNuM bhAvavuM. koI alakALa paryanta paNa gaha kare che. athavA dIrdhakAla sudhI tathA hrasvakALa sudhI vyAkhyA karavI kemake Apa zabda nizcayArce che. athavA eka ja vyakti be prakAre kAlabheda ane bhAvabheda vaDe gaI kare che athavA ghaNAM ke thoDAM kAla paryanta ja gaha kare che. atIta gaharya kamane vize gaha thAya che ane bhaviSyakALamAM pratyAkhyAna thAya che. kahyuM che ke - atItakALa saMbaMdhI pApane niMdu chuM, vartamAnakAlIna pApane saMvaruM chuM, bhAvikAlanA pApane paccakakhuM chuM. tethI have paccakhANa kahe che * sUtra-62,63 : be prakAre paccakkhANa kahe che te A rIte - koI mama manathI paccakkhANa kare che, koI mAtra vacanathI paccakkhANa kare che athavA paccakkhANa be bheda-koI dIrdhakAlIna paccakkhANa kare che, koI atyakAlIna paccakakhANa kare che. be guNa vaDe yukta nigAra anAdi, anaMta, dIrdhakAlIna, cAturaMta saMsAra kAMtArane ullaMghe che. te A pramANe - vidhA vaDe ane cAstri vaDe. - vivecana-62,63 - [62] pramAda choDIne maryAdA vaDe kathana karavuM te pratyAkhyAna thatu vidhiniSedha viSayaka pratijJA, dravyathI mithyAdaSTi athavA anupayukta samyagdaSTi evA jeNe comAsAmAM mAMsanuM pratyAkhyAna karela che, pAraNAnA divase mAMsanA dAnamAM pravartela rAjaputrInI jema hoya che. bhAvapatyAkhyAna upayogasahita sabhya daiSTi jIvane hoya che. te pratyAkhyAna dezansarva-mUla-uttaraguNa bhedathI aneka prakAre che. to paNa karaNabhedathI be prakAre che. koI mAtra manathI paccakakhANa kare. jemake - vadha Adino tyAga. bAkI vadhu pUrvanI mAphaka jANavuM.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/62,63 68 prakAramaMtarathI paNa kahe che - athavA dIrdhakALa, akALa Adi sugama che. jJAnapUrvaka pratyAkhyAnAdi mokSa phaLadAyI che, tethI kahe che [3] ne sthAna thatu guNa vaDe yukta anagAra-"jene ghara nathI te" . sAdha, jene Adi nathI te anAdi, sAmAnya jIvanI apekSAe jeno aMta nathI te anavadagra, lAMbo che kALa jeno te dIrdhaddha - x * athavA dIdhuM che mArga jene vize te dIdhad, nakAdi cAra gati vaDe caturaMta - x * bhava arayane ullaMghe che. te A pramANe - (1) jJAna vaDe, (2) cAritra vaDe. ahIM bhava araNyano pAra pAmavAmAM jJAna ane cAritranuM ekI sAthe ja kAraNapaNuM jANavuM. ekalo jJAna ke kriyAthI A lokasaMbaMdhI kAryomAM paNa akAraNava che. zaMkA - jJAna-caraNamAM kAraNapaNAe sAmAnya kathana karavA chatAM jJAna ja pradhAna che, cA>>i nahIM athavA jJAna ja eka kAraNa che kriyA nahIM-X - X - X samAdhAna - A zaMkA ayogya che. kemake je jJAnathI ja kriyA thAya che, te kriyA vaDe ISTa phaLanI prApti thAya che, A kAraNathI ja jJAna ane kriyA baMne ISTa che. jo ema nahIM mAno to jJAnanuM phaLa kriyA che, te kriyAnI kalapanA niSphaLa thaze kriyA hita jJAna ja kAryane siddha kare. phakta jJAna kAryanuM sAdhaka na thAya kemake tame kiyAno svIkAra karela che. jJAna ane kriyAnA svIkAramAM jJAna e paraMparAmAM upakAraka che ane kriyA anaMtara upakAraka che, tethI kriyA paNa pradhAnatara kAraNa yogya che, paNa apradhAnava ke akAraNava kahevuM yogya nathI. baMne ekI sAthe upakAraka che. tethI baMne pradhAna kAraNa che tema kahevuM yogya che. vaLI je vAdI kriyAnuM akAraNapaNuM svIkAre che, te vAdI pratye A vizeSapaNe kahevAya che - kriyA ja sAkSAt kAryanI karanArI hovAthI aMtya kAraNa che, jJAna to paraMpara upakArI hovAthI anaMtya kAraNa che. AthI ahIM kayo hetu che ke tame atyA kAraNa choDIne anaMtya kAraNane iccho cho? vaLI jo jJAna-kriyAnuM sahacArIpaNuM svIkAro cho to A kAraNathI paNa jJAna ja kAraNa che, kriyA A kathanamAM hetu nathI. vaLI je tame vadhavAne tyAre kahyuM - temAM DroyanuM jANavuM te jJAna ja ane je rAgAdino upazama te saMyama kiyA ja che ane te jJAnarUpa kAraNathI thAya tema amo paNa svIkArIe chIe. paNa bhavanA viyoganA kathanarUpa jJAna kriyAnA phaLamAM A vicAra [vivAda] prApta thAya che ke bhavaviyogarUpa phaLa te zuM jJAnanuM? kriyAnuM ke baMnenuM che ? te jJAnanuM ja nathI, kemake tenuM phaLa kriyA che. kevala kriyAnuM paNa phaLa nathI. kemake unmattanI kriyA mAphaka te mAtra kriyA che. A kAraNathI chevaTanA pariNAmathI jJAnasahita kriyAnuM ja mokSa phaLa che, tema kahevuM yogya che, je tame kaho cho ke . maMtrAdinA smaraNAtmaka jJAna mAthI ja sAkSAta phaLa maLe che, temAM ame kahIe chIe - maMtromAM paNa jApa vagere kriyAno sAdhanabhAva che, maMtrajJAnano nahIM. ahIM koI kahe ke A pratyakSa viruddha che, kemake sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kyAMka maMtranA ciMtana maganA jJAnathI iSTa phala jovAya che to ame kahIzuM ke - te phaLa maMtranA jJAnamAtrathI thatuM nathI kemake ciMtana mAtra jJAnane kriyAhitapaNuM che. je akriya che, tenAthI kArya utpanna na thAya. je kAryane utpanna kare che te kuMbhAranI jema akriya na hoya. tethI A kathana pratyakSa viruddha nathI kemake jJAna sAkSAt phaLane najIka lAvanAruM dekhAtuM nathI. [zaMkA jo maMtrajJAna vaDe thayela iSTa phaLa nathI, to konAthI te phaLa thAya che? [samAdhAna te samaye maMtrAdhIna devatA vizeSathI iSTa phaLa maLe che. devAmAM sakriyapaNuM hovAthI kriyA vaDe thayela iSTa phaLa che, kevaLa maMtra jJAna vaDe nahIM. [zaMkA zAstramAM samyam darzana-jJAna-cAritrane mokSa mArga kahyo che, ahIM jJAna-kriyA vaDe kahyuM, to temAM virodha kema na thAya? vaLI be sthAnakanA anurodhathI A kathana che, mATe virodha nathI ema kahevuM paNa yogya nathI. | (samAdhAna jJAnanA prahaNa vaDe darzana paNa aviruddha jANavuM, jJAnano bheda hovAthI samyagudarzananuM grahaNa jANavuM. jevI rIte avabodhAtmaka jJAna chatAM matinA anAkArapaNAthI avagraha ane ihA baMne darzana che, sAkArapaNAthI apAya ane dhAraNA baMne jJAna che. e rIte vyApAravALuM jJAna hovAthI apAyano je rUcirUpa aMza te samyagadarzana che. * x * mATe virodha nathI. sUtramAM avadhAraNa to jJAnAdi sivAya koI upAya bhavabhavaccheda mATe nathI tema dazavi che. jJAna ane sAtrine AtmA kema nathI pAmato ? te havenA sUtramAM kahe che* sUtra-64 - be sthAnane jANyA sivAya AtmA kevalipata dharmane sAMbhaLavA pAmato nathI . AraMbha ane parigraha.. be sthAnone jANIne chor3A vinA AtmA zuddha bodhi pAme nahIM te AraMbha ane parigraha, be sthAnone jANIne choDyA sivAya AtmA muMDa thaIne, gharathI nIkaLIne aNagAra pravajayA na pAme - te A AraMbha ane parigraha.. e pramANe - zuddha brahmacaryavAsamAM na vase.. zuddha saMyamathI saMyamita na thAya. zuddha saMvarathI saMvare nahIM. paripUrNa matijJAnane na pAme.. zrutajJAnane.. avadhijJAnane. mana:paryavajJAnane.. kevalajJAnane na pAme. [A rIte ahIM-11-suko kahelA che.) * vivecana-64 : be vastune jJaparijJA vaDe na jANIne ke - A AraMbha-parigraha anarthane mATe che tathA have mAre AnuM prayojana nathI. e rIte parihAra abhimukha dvAra vaDe pratyAkhyAna parijJAthI paccakhANa na karIne jema brahmadad mAphaka virakta na thAya kayAMka sAravAra evo pATha che, tyAM svarUpathI te bene grahaNa na karIne AtmA jinokta zratadharma zravaNabhAvathI na sAMbhaLe. te A pramANe bAja * khetI Adi dvArA pRthvI AdinA upamardanarUpa. pariprada * dharmanA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/64 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 sAdhana sivAya dhana, dhAnyAdi parigrahone. * x - x * teimAM 11-sUtro che.]. [1] ukta kevali prarUpita dharmane zravaNa buddhie na sAMbhaLavA pAme. ]i zuddha samyakatva na anubhave athavA vibhakti pariNAmathI zuddha bodhi vaDe jANavA yogya jIvAdi vastu pratye zraddhA na kare. [] dravyathI lotha vaDe ane bhAvathI kapAyAdi dUra karavA vaDe mUMDa thaIne gRhathI na nIkaLe. vatsa zabdanA saMbaMdhathI kevala paripUrNa pratayA na pAme. [4] A rIte pUrve jema joDela che tema pachInA vAkyomAM yo TAIIT ityAdi vAkyo jANavA. * abrahmanA virAma vaDe satrimAM sUvuM ke brahmacaryavAsa na seve. [5] pRthvIkAyikAdi rakSaNa lakSaNa vaDe AtmAne saMyamita na kare. [6] Azrava nirodha lakSaNa vaDe Azrava dvArone baMdha na kare. [] paripUrNa-potAnA sarva viSayone grahaNa karanAra abhinibaudhika jJAnaarthane abhimukha, aviparyaya hovAthI niyata, asaMzaya hovAthI bodha-vedana te abhinibodha, te ja Abhinibodhika, tenuM jJAna te abhinibodhika jJAna - te indriya-anindriya nimitavALuM che, oghaNI badhAM dravya ane asarvaparyAyi viSayavALuM mitijJAna] utpanna na kare. A rIte uttarapadomAM paNa jANavuM. 8izrutajJAna - je saMbhaLAya che zruta-zabda ja che, te bhAvakRtanuM kAraNa hovAthI jJAna te zrutajJAna. te zratagraMthane anusanAruM che. oghathI sarva dravya ane asarvaparyAyi viSayaka akSaragruta Adi bhedavALuM che te na pAme.] | [] avadhijJAna - jevI ane jene vize maryAdA karAya che te avadhi athavA nIce nIce vistaratuM ane maryAdA vaDe je jaNAya te avadhi, te avadhijJAna AvaraNanA kSayopazamarUpa ja che. kemake tenA upayogano hetu che athavA avadhAnaviSayanuM jANavuM te avadhi. avadhi evuM jJAna te avadhijJAna. te indriya ane mananI apekSArahita AtmAthI rUpI dravyanuM sAkSAt karavuM. tei na pAme. [10] mana:paryavajJAna-manamAM ke mananuM paccheida, te ja jJAna athavA mananA paryavo-paryAyo ke paryayo-avasthA vizeSa, te mana:paryava Adi, teonuM ke teone vize je jJAna te mana:paryavajJAna. evI rIte bIjA viSayamAM paNa jANavuM. aDhIdvIpa rUpa manuSya phogamAM rahela saMjJI paMcendriyo vaDe ciMtana karAtA manodravyane pratyakSa karanAruM che. te na pAme.] || [11 kevalajJAna :- kevala-asahAya, mati AdinI apekSArahita hovAthI ekaluM athavA Avaka malanA abhAvathI kalaMkarahita thavA samagra jJAnAvaraNAdinA abhAvathI prathamapaNAne saMpUrNa utpatti hovAthI saMpUrNa che athavA tenA jevuM bIjuM koI na hovAthI asAdhAraNa che. athavA zeyanA anaMtapaNAthI anaMta che evuM je jJAna che kevalajJAna (te na pAme.] jIva jJAna-kriyArUpa dhamadine kaI rIte pAme, te kahe che- * sUtra-65,66 - di5] be sthAnone jANIne ane tyAgIne AtmA kevali prajJata dharmane zravaNapaNA vaDe prApta kare - Abha ane parigraha. evI rIte yAvatu kevalajJAnane utpanna kare... [66] be sthAne AtmA kevalipajJapta mane zravaNapaNA vaDe pAme - sAMbhaLIne ane jANIne. cAvatu kevalajJAna upArje * vivecana-65,66 :[65] aTET - A sUtra sugama che, vRttikAre tenI vyAkhyA karela nathI. [66] dhamadinA lAbhamAM bIjA be kAraNone kahe che - yod - Adi sugama che. phakta zravaNabhAva vaDe, *x * sAMbhaLIne dhamadinuM ja svIkAravuM thAya che. te sArI rIte jANIne, dhamane jANe. kahyuM che ke - manuSya saddharmanA zravaNathI ja pApa rahita, tatvajJa, mahAsatva ane parama saMvegane pAme. dharmanI upAdeyatA jANIne, temAM bhAvathI icchAvALo thaIne, potAnI zakti vicArIne grahaNa kaQAmAM deDhatAthI pravarte. e rIte bodhine pAme yAvatu kevaLajJAnane upArje. kevaLajJAna kALa vizeSathI thAya, tethI have 'kALa'ne kahe che* sUra-67 thI 69 :6i] be samayo kahyA che avasarpiNI kALa ane utsarpiNI kALa. 6i8] unmAda be bheda che . yakSAvezarUpa ane mohanIyakarmanA udayathI. temAM je yakSAveza che te sukhethI vedAya che ane sukhethI jI zakAya che ane je unmAda mohanIsakarmanA udayathI che te duHkhavedha ane dutyAjya che. [69] daMDa be kahyA che . daMDa ane anarthadaMDa. nairayikone be daMDa kahyA che . AdiMDa, anarthadaMDa. A rIte covIse daMDakamAM cAvat vaimAnikane jANavuM. * vivecana-67 thI 69 :[6] HIT - kAla vizeSa che. bAkI sUtra sugama che. [vRtti nathI.] [68] kevalajJAna, mohanIyajanya utpAdana kSayathI thAya che. tethI ahIM sAmAnyathI unmAdanuM nirUpaNa kare che. unmAda-graha, buddhinuM viparItapaNuM. (1) cakSAveza - devanuM adhiSThitapaNuM. tethI thayela unmAda te yakSAveza. (2) mohanIya - darzanamohanIyAdi karmanA udayathI thayela unmAda. te bemAM je yakSAveza vaDe thAya te sukhavadhatara che arthAt mohajanya unmAda apekSAe ghaNo ja ocho anubhavAya che, kemake cakSAvezane anaikAMtika ane anAtyaMtika bhamapaNuM hoya che. vaLI te bahu sukhe dUra karI zakAya che, te ja sukhavimocyatara che. kemake te maMtra, auSadhi Adi vaDe sAdhya che. atyaMta sukhethI te prANIne choDI de che, tethI sukhavimocataka che. mohathI thayela unmAda tenAthI viparIta che, kemake ekAMtika, AtyaMtika bhramasvabhAvapaNAthI, atyaMta anucita pravRttinA hetutvathI anaMtabhavanuM kAraNa che,
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/163 thI 69 vaLI bIjA taskAraNa utpanna thavAthI maMgAdi vaDe asAdhya che. paNa karmanA kSayopazamAdi vaDe ja sAdhyapaNuM che. A kAraNathI ja kahyuM che ke - mohonmAda atizaya du:khavedha ane du:kha vimocya ja che. unmAdathI prANI prANAtipAtAdirUpa daMDamAM pravarte che athavA daMDabhAjana bane che. tethI daMDa kahe che [69] daMDa - prANAtipAtAdi, te artha mATe - indriyAdi prayojana mATe je karAya che, te arthadaMDa che ane niprayojana hiMsAdi anarthadaMDa che. ukta ha sarva jIvone vize covIza daMDaka vaDe nirUpaNa kare che. nArakanI. mAphaka arthadaMDa ane anarthadaMDanA kathana vaDe covIza daMDaka jANI levA. vizeSa e ke - nArakanuM vazarIra rakSArthe bIjAne mAsvArUpa arthadaMDa ane vizeSa heSa mAtrathI haNavArUpa anarthadaMDa hoya. pRthvIkAyikAdine anAbhoge paNa AhAranA grahaNa karavAmAM jIvavadhanA sadabhAvathI arcaDa ane anyathA anarthadaMDa hoya athavA baMne daMDa paNa bhavAMtaramAM adiDAdinI pariNatithI hoya che... samyaggadarzanAdi yukata jIvone ja daMDa nathI. A kAraNathI ratnatrayane nirUpavA IcchatA sUtrakAra sAmAnyapaNe prathama darzananuM nirUpaNa kare che. * sUtra-30 : darzana be prakAre che : samyagdarzana, micchAdana samyagdarzana be bheda - nisarga samyagradarzana ane abhigama samyagradarzana. nisarga samyagdarzana be bheda - patipati patipAti. abhigama samyagadarzana be bhede - patipati, Apatipati mizrAdazana be bhede * abhigrahika mithyAdarzana anabhigrahika mizrAdazana. abhigrahika mithyAdarzana be bheda : aMtasahita, AMtarahita. anabhigrahika micchAdana paNa A ja be bhede che. * vivecana-30 : suvidhe. ityAdi sAta sUNo sugama che. vizeSa e ke - dRSTi - darzana eTale tatvone vize ruci. samyagra aviparIta, jinadarzanane anusaranAruM, tathA mithyAviparIta [miyAdarzana. samyagadarzana - nisarga, svabhAva ke anupadeza e zabdo ekAIka che ane abhigama, adhigama eTale guraupadeza Adi rUpa. jemake maradevIne thayuM te nisargasamyagadarzana ane bharatakIne thayuM te adhigama samya darzana jANavuM. [ahIM be sujho purA thayA.] nisaf. - paDavAnA svabhAvavALuM te pratIpAti samyagudarzana, te aupathamika ane kSAyopathamika che. apratipAti te kSAyika [samyakatva jANavuM. temAM pazamikAdi traNanA lakSaNa kramathI kahe che - upazama zreNimAM pravezelAne anaMtAnubaMdhI caturkano ane traNa darzanamohanIyanA upazamathI aupazamika samyakatva hoya che. athavA je anAdi mithyASTi che, jeNe samyakatva, mithyAtva ane mizra nAmaka zuddha, zuddha, ubhayarUpa mithyAtva pudgalanA traNa puMja karela nathI, vaLI jeNe mithyAdarzana khapAvela sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 nathI evo je jIva samyakatvane prApta kare tene pathamika samyakatva hoya che. te kevI rIte ? ahIM A jIvane je mithyAdarzana mohanIya udayamAM AveluM che, te anubhava vaDe ja nAza pAmyuM, anya [mithyAtva mohanIya] maMda pariNAmapaNe udayamAM nahIM AveluM. tethI aMtamuhUrta kALa mAtra upazAMta rahe che. udayano aTakAva rahe teTalo kALa jIvane pazamika samyakatvano lAbha thAya che. aMtamuharta mAtra kALa hovAthI ja upazama samakitanuM pratipAtiva che. anaMtAnubaMdhIno udaya thatAM upazama samyakAvathI paDatA jIvane je sAsvAdana sAkad kahevAya che, te aupathamika ja che. te paNa pratipAti ja che. tenuM mAna jaghanyathI samaya mAtra ane utkRSTathI cha AvalikA pramANa che. tathA ahIM je mithyAdarzananA daliko udayamAM AvelA te kSaya pAmyA ane je udayamAM na Avela te upazAMta thayela che. upazAMta nAmaka viDaMbhita udaya, mithyAsvabhAva dUra karela hoya te ahIM kSayopazamAM svabhAva anubhavamAnane kSAyopathamika samyakatva kahevAya che. (zaMkA upazama samakitamAM paNa kSaya ane upazama che, kSAyopathamikamAM paNa A baMne che, to A bemAM zo bheda che? [samAdhAna kSAyopathamikamAM je ziddhapuMja daliko vedAya che, te aupathamikamAM vedAtA nathI. kSAyopathamikamAM pUrve je dalika upazAMta karela che, te samaya samaya pratye udayamAM Ave che, vedAya che, kSaya pAme che. pathamika to udayano aTakAva mAtra che. * x- kSAyopathamika sakava jagharAthI aMtarmahad sthitika ane ukATathI sAgaropamathI kaMIka adhika sthitivALuM hovAthI pratipAti che. je ke Apakane samyagadarzanadalikanA chellA pudgalanA anubhavarUpa vedaka kahevAya che, te vedaka paNa kSAyopathamikano bheda hovAthI pratipAtI ja che. tathA mithyAtva, samyagumithyAtva ane samyakatva mohanIyanA kSayathI kSAyika samyakatva kahevAya che. kahe che - anaMtAnubaMdhI catukanA kSaya pachI] saMsAranA mULa kAraNabhUta traNa prakAre darzanamoha phAya thatAM ati vizuddha, atulya, kSAyika samyakatva thAya che. te kSAyikapaNe hovAthI apatipAtI che. tethI siddhatvamAM paNa sAthe rahe che. fpachI saUT- jemAM abhigraha kumatano svIkAra che, te abhigrahika mithyAdarzana jANavuM... barg. abhigrahika mithyAdarzana, samyakatva prApta thatAM jeno aMta thAya te saparyavasita. abhavyane samyakatvanI prApti na hovAthI aparyavasita che. te mithyAtva mAtra paNa atItakAlIna nayanI anuvRtti vaDe abhigrahika evo vyapadeza karAya che. anabhigrahaki mithyAdarzana bhavAjIvane saparyavasita ane abhayane aparyavasita hoya che. tethI kahyuM ke - parva mawifSa ityAdi. darzanane kahyuM have jJAnane kahe che. temAM sUga-71mAM 23-peTA sUtro che. * sUtra-71 - 1-jJAna be bhede - pratyakSa, parokSa. -pratyakSa jJAna be bhede - kevala jJAna,
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/1 nokevalajJAna. 3-kevalajJAna be bhede . bhavastha kevalajJAna, siddha kevalajJAna. 4-bhava kevalajJAna be bhede - sayogIbhavastha kevalajJAna, ayogabhavastha kevalajJAna. pAyogi bhavasthakevalajJAna be bhede - prathama samaya ane prathama samaya - sayogi bhavastha kevalajJAna. 6-athavA carima samaya ane Acarimasamaya sayogi bhavastha kevalajJAna. 7,8-evI rIte ayogi bhavastha kevalajJAnanA paNa be bhedo jANavA. -siddha kevalajJAna be bhede . anaMtara siddha kevalajJAna, rapara siddha kevalajJAna. 1o-anaMtara siddha kevalajJAna be bhede - eka anaMtara ane aneka anaMtara siddha kevalajJAna. 11-paraMpara siddha kevalajJAna be bhede - eka paraMparA ane aneka paraMpara siddha kevalajJAna. 1ra-nokevalajJAna be bheda - avadhijJAna, mana:paryavajJAna. 13-avadhijJAna be bhede - bhavapatyayika, lAyopathamika. 14-bhavapatnasika be ne hoya - devone, narasikone. 15-kSAyopazamika be ne hoya * manuSyone ane paMcendriya tiryaMcayanikone. 16-manapayavijJAna ke bhede - Rjumati, vipulamati. 17-parokSajJAna be bhede - AbhinibhodhikajJAna ane zrutajJAna. 18-Amini bodhika jJAna be bhede - cutanizrita, vRtanizcita. 19-yutanizcita be bhede - athavagraha, vyaMjanAvagraha. 20AkRtanizcitatA paNa ja be bheda che. ra1-zrutajJAna bheTe - aMgAviSTa, aMgabAhya. rara-AMgabAhya be bhedaAvazyaka, Avazyaka vyatikita. 23-Avazyaka vyatirikta be bhede-kAlika ane uckAlika. * vivecana-71 - - sugama che. vizeSa e ke - vizeSa bodha te jJAna. sanAta - bhogave che. athavA jJAna vaDe padArtho pratye vyApti kare che. akSa - AtmA, te pratye je indriya ane manathI nirapekSa varte, te pratyakSa jJAna - aMtara hitapaNe padArthane sAkSAt karavAmAM catura che. kahe che ke - x - te pratyakSa jJAna te traNa prakAre che. bIjAthI - jIvanI apekSAe pudgalamaya hovAthI dUbendriya ane manathI jIvane je jJAna te dvArA thAya te parokSa ema niruktithI kahyuM. kahyuM che ke - dravyendriya ane mana pudgalamaya che, tethI te AtmAthI bhinna che, mATe tenAthI thatuM je jJAna te parokSajJAna ahIM anumAnapramANathI kahyuM che athavA indriya ane mana sAthe te janyajanaka bhAvarUpa che mATe parokSa che arthAt jIvane parokSajJAna, indriyo ane mananA vyavadhAna vaDe padArthane jaNAvanAruM che, sAkSAtkArI nahIM. padavavaraNa kevala eTale eka, tevuM jJAna te kevaLajJAna. tenAthI anya te nokevalajJAna-avadhi, mana:paryAyarUpa che... vata>> saMsAramAM rahevAnuM je kevaLajJAna te bhavastha ane siddhanuM te siddha kevaLajJAna. navattha. je kAyavyApAra Adisahita che te sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 sayogI. * x * sayogI bhavasthAnuM kevaLajJAna te sayogI bhavastha kevalajJAna. jene yoga nathI te ayogI athavA na yogI te. zailezI karaNamAM rahela (ayogI] bAkI mUlAI mujaba jANavuM. sorfi. jene prathama samaya sayogitvamAM che te. apathama - bIjA vagere samaya jene che te. bAkI pUrvavatu. athavA jene sayogI avasthAno chello samaya che te carama. sayogI sUtranI jema prathama, aprathama, carama, acarama vizeSaNasahita ayogI suNa paNa kahevuM. (ATha peya sUkonI vRtti pUrI thaI.] siddha - vartamAna samaye siddha thAya te anaMtara siddha, te eka ke aneka hoya che. tathA be vagere samaya je siddha thayA che, te paraMpara siddha. te eka ke aneka hoya che. teonuM je kevalajJAna te-te pramANe vyapadeza thAya che. avadhijJAnane kSayopazamanuM nimitapaNuM chatAM paNa bhavapatyaya vaDe tenuM prAdhAnya hovAthI bhava e ja pratyaya jeno che te bhavapratyayika. ahIM bhASyakAre AkSepasahita parihAra karela che - avadhijJAna kSayopazama bhAvamAM kahela che ane bhava udayika bhAve kahela che, to deva ane nAka e baMnenuM bhavapatyayika kahevuM kaI rIte yogya kahevAya. tenuM samAdhAna Ape che.] temane paNa avadhijJAna kSayopazamathI ja thAya che, paNa tevA kSayopazamano lAbha deva-nAka bhava hovAthI avazya ja thAya che, tethI te bhavapatyayika kahevAya. karmano je udaya kSaya-kSayopazama-upazama kahelo che, te dravya, kSetra, kALa, bhava ane bhAva e pAMcane pAmIne thAya che. vaLI avadhijJAnAvaraNano kSayopazama thavAthI thayela te kSAyopathamika avadhijJAna che. [peTA sUka-15-pUrA) manaparyava sAmAnyane grahaNa karanArI mati te bAjumati. "A vaDe ghaDo ciMtavAyo" e adhyavasAyanuM kAraNa - manodravyanuM jJAna tathA vizeSane grahaNa karanArI je mati te vipulamati - enA vaDe ciMtavAyela ghaDo sonAno che, pATalIputrano che, navo che ityAdi adhyavasAyanA hetubhUta manodravyanA vizeSajJAnarUpa che. * x * X - [peTA sUjha-17pUrA thayA.]. Abhinibodhika zrutane Azrita je jJAna te dhRtanizrita matijJAna athavA zruta jenA vaDe Azrita karAyeluM che te zrutanizrita pUrve zrutavaDe saMskArita mativALAne zrutanI apekSA vinA je jJAna thAya te avagrahAdi rUpa dhRtanizrita che. vaLI je pUrve asaMskArita mati viziSTa kSayopazamanI atizaya nipuNatAthI pAlikI Adi buddhirUpa je jJAna utpanna thAya, te athavA zrobendriya vagerethI thayeluM te amRtanizrita matijJAna che.-X - zrata arthAvagraha - je jaNAya athavA anveSaNa karAya te artha. te sAmAnyarUpa, sarva vizeSonI apekSA vinA kathanIya rUpAdi padArthanuM vigrahaNa-prathama jJAna te athavagraha, je vikArahita jJAna che, te darzana kahevAya che. je eka samayavALo
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/1 5 arthAvagraha che te taikSayika che ane vyAvahArika che te "A zabda che' ityAdi kathana karanAra che, te aMtarmuhartika che. A arthAvagraha indriyo ane manasaMbaMdhI cha prakAre che. dIvA vaDe ghaDAnI jema je vaDe padArtha jaNAya che te vyaMjana, upakaraNendriya ke zabdAdipaNAe pariNata dravyanA samaharUpa che. tethI upakaraNendriya vaDe zabdAdipaNe pariNata dravyarUpa je vyaMjanono avagraha te vyaMjanAvagraha. athavA vyaMjana eTale indriya-zabdAdi dravya saMbaMdha. * x* A vyaMjanAvagraha mana ane cakSuvarjita indriyono cAra bhede thAya che, kAraNa ke cakSu ane mana apApta arcanuM jANavApaNuM che, bAkInA zrotrAdi prApta ane jANe che. [zaMkA vyaMjanAvagraha jJAna ja na kahevAya. kemake indriya ane zabdAdi dravyasaMbaMdha kALe te anubhAvano baherA vagere mAphaka abhAva che. [samAdhAna] evuM nathI. vyaMjanAvagrahane aMte te vastunA grahaNathI ja upalabdhino sadabhAva che. ahIM je zeyavastunA grahaNanA aMte, tethI ja Droya vastunA upAdAnathI labdhi thAya che, te jJAna che. jema arthAvagrahane aMte arthAvagraha vaDe grahaNa yogya vastunA grahaNathI ihA thAya te arthAvagrahajJAna che. * x * tema vyaMjanAvagraha paNa jJAna che. paNa te sUma, avyakta hovAthI sUtelA mANasanA aspaSTa jJAnanI mAphaka sAkSAt jaNAtuM nathI. ihA Adi paNa dhRtanizcita ja che, chatAM te kahela nathI. kemake be sthAnakano anurodha che. azrutanizrita athavagraha ane vyaMjanAvagraha bhede azrutanizrita paNa be bhede che. A zrobendriya vagerethI thayela jANavuM. je autpAtikI Adi buddhi azrutanizrita che, temAM arthAvagraha saMbhave che. kahyuM che ke - bIjA kukaDA vinA yuddha kema thAya? arIsA vaDe, A jANyuM te avagraha ane IhA. * te vyaMjanAvagraha nathI kemake indriyAzritapaNuM che. buddhine to manano saMbaMdha che, tethI buddhithI bhinna ahIM zriomAdimAM vyaMjanAvagraha mAnavA yogya che. zrutajJAna pravacanapuruSanA aMgonI jema aMgo, temAM praviSTa te "gapraviSTa." te gaNadhaskRta, guDa thA Adi traNa mAtRkApadathI thayeluM che athavA AyArAdi dhavazrata che. vaLI je vIkRta ke mAtRkApadagayathI bhig "pratibaddha" - avakRta athavA uttarAdhyayanAdi aMgabAhya jANavA. kahyuM che - gaNadhaskRta, Adeza, dhruva te aMgapraviSTa jJAna che ane sthavIrakRta, mukta vyAkaraNa, aniyata te anaMtapraviSTa [aMgabAhya jJAna che. gabAhya-avazya kartavya te Avazyaka - sAmAyikAdi cha bhede che. kahyuM che ke - sAdhu ane zrAvake divasa ane rAtrine aMte avazya karavA yogya che. tethI Avazyaka kahevAya che. AvazyakathI bhinna te Avazyaka vyatirikta che. ahIM je saminA pahelA ane chellA praharamAM ja bhaNAya che te kAla vaDe thayela te uttarAdhyayanAdi kAlikazruta che, je kALa veLA vajIne bhaNAya te utkAlika-kAlikazrutathI uddha sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 dazavaikAlikAdi che. - have cAsmite kahe che * sUtra-3ra : dharma be bhede - zratadharma cAaidhama kRtadharma be bhede - sUga cutadharma, artha zutadharmacAtri dharma be bhede - agara cAritradharma, aNagAra cAAidAmAM. saMyama be bhede - saragasaMyama, vItarAgasaMyama. sAgasaMyama be bhede - sUmasaparAya ane bAdaIparAya - sarAga saMyama. sUkSma saMparAya sarANa saMyama be bheda : prathama samaya ane apamasamaya - sUmasaM5rAya sarAga saMyama athavA cama ane acarama sUkSmasaMparAsarAga saMyama. athavA sUkSma saMparAya sarAga saMyama be bheda - saMkalezamAnaka, vimAnaka. bAdasaparAya sarANa saMyama be bhede - prathama samaya ane prathamasamaya - bAda athavA cArima ane acarima bhAdara athavA bhAdarasUparAya sarAsaMyama be bhede - pratipAti, patipAti. vItarAgasaMyama be bheda * upazAMta kaSAya ane flNakaSAya-vItarAgasaMyama. upazAMtakaSAya vItarAga saMyama be bheda : prathama samaya ane prathama samaya upazAMta kaSAya vItarAma saMyama athavA carama ane Acarama-samaya upazAMtakaSAya, kSaleNakaSAya vItarAga saMyama be bhede - chakA ane kevalI - kSINakaSAya vItarAgasaMyama. chaThastha kSINakaSAya vItarAga saMyama be bhede - svayaMbhuddha ane buddhabodhita - chaThastha kSINakaSAya vItarAga saMyama. buddhabodhita chAstha kSINa kaSAya vItarAgasaMyama be bhede - prathama samaya ane Apathama samaya, athavA carama samaya ane acarama samaya, keli kSINakaSAya vItarAgasaMyama be bhede - sayogI ane ayogI-kevalI kSINakaSAya vItarAgasaMyama. sayogI kevalI kSINa kapAya saMyama be bheda : prathama samaya ane prathama samaya athavA cama ane acama saMyama ayogI kevalI kSINakayAya saMyama be bhede - prathama ane Authama samaya athavA carama ane Acarama samaya ayogI kevalI kSINakaSAya saMyama. * vivecana-2 - durgatimAM paDatA jIvone aTakAve ane tene sadgatimAM sthApe te dharma. zrutadvAdazAMgI ja dharma te kRtadharma. maryAdApUrvaka sevAya athavA jenA vaDe mokSa pratye javAya te cAstri - mUla uttara guNa samudAyarUpa te dharma ja cAritra dharma. zrutadharma * je vaDe artho guMthAya ke sUcavAya te sUga - susthitatva ane vyApakatvathI sArI rIte kahevAya te sUkata athavA avyAkhyAnathI ajAgRtAvasthA hovAthI sutelA mAphaka suta. bhAgavacana A pramANe - jemAMthI artha sUcavAya ke khare te nirukta vidhie sUtra kahevAya. athavA sUcave - khare - saMbhaLAya * mAya artha jenA vaDe te sUtra. avivRta sutelA mAphaka susthita-vyApivI te sukta kahevAya ane jijJAsu vaDe je jaNAya ke yAcanA karAya te artha-vyAkhyAna che. kahyuM che ke - sUtrano abhiprAya jenAthI jaNAya te artha kahevAya che.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ tti. agAra eTale gRha. tenA yogathI agAro te gRhastho, teono samyakatvamUla aNuvratAdi pAlanarUpa dharma te cAtri dharma, te rIte aNagAranuM paNa jANavuM. jene ghara nathI te aNagA-sAdhu. cAstri dharma te saMyama, tethI kahe che - je mAyAdi5 snehasati te saraNa athavA raNarahitano saMyama te saMga saMyama. gayo che rAga jemAMthI te vItarAga. teno je saMyama te vItarAgasaMyama kahevAya che. HTTI - sUma-saMprakhyAta kiphrikAnA vedanathI saMsaraNa kare che, jIva jenA vaDe saMsAramAM bhame che te saMpAyakapAya, A vyutpatti artha che. kahe che ke - krodhAdi te saMpAya, tenAthI yukta jIva saMsAramAM bhame che. upazamaka ke kSakSakano je sUmasaMparAya jene che tevo sUma saMparA, sAdhu, teno sarogasaMyama te sUkSmasaMgharAya saragasaMyama athavA samajparAya evo sAdhu. bAdasthala, saMparAya-kapAya je sAdhune che athavA je saMyamane vize bAdara saMparAya che te bAdara saMparAya. te sUma saMparAya guNaThANAthI, pUrve hoya che. zeSa pUrvavatu. | muH - be sUtramAM prathama ane prathama samaya vagere vibhAga kevalajJAna mAphaka jANavo. AvA upazama zreNithI paDanArano je samaya te saMkSizyamAna ane upazama zreNI [paka zreNI] caDanArano saMyama te vizudhyamAna che. vAjA, be saba-bAdarasaMpAya saragasaMyamanuM saMyamanI prAptikALa apekSAe prathama-parama samayapaNuM che. carama ane acarama samayapaNuM to je pachI sUmasaMparAya sarAgasaMyamane pAme athavA asaMtapaNAne pAme te apekSAo kahevAya che. AvA upazama zreNivALAnuM ke bIjAnuM pratipAtI ane kSapakazreNivALAnuM apatipAtI saMyama hoya che. sarAgasaMyama kahyo have vItarAgasaMyama kahe che. vIrA, upazAMta-jene pradezathI paNa kaSAyo vedAtA nathI athavA jene vize te sAdhu ke saMyama, te agiyAramAM guNaThANe varte che. kSINakaSAya te bAramAM guNaThANe varte che. waa. be sUtra pUrvavatu jANavA. UMjhA, AtmAnA svarUpane je chAdana kare te chA-jJAnAvaraNAdi ghAtikarma. temAM rahe te chAstha eTale akevalI. pUrvokta svarUpa viziSTa kevalajJAna ane kevaladarzana jene che te kevalI. cha maLe. svayaMbhuddhAdinuM svarUpa pUrvavat svayaMbhuddhAdi nava No pUrvokta arthavALA che. - saMyama kaho, te jIva-jIva viSayavALo hovAthI pRthvI Adi jIvanuM svarUpa kahe che - temAM 18 peTA sUtro che. * sUga-33 : 1. pRthvIkAyika be bheda - sUkSma, bAdara 2 thI 5-e rIte cAvatuM vanaspatikAyika be bhede - sUkSma, bhAdara, 6-pRthvIkAyika be bheda * payatika, aparyAptaka. 0 thI 10-e rIte yAvata vanaspatikAyikanA be bheda jANavA. 11prabrikAyika be bhede - pariNata, apariNata. 12 thI 15-e pramANe cAvat sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vanaspatikAyika jANavA. 1pRedIkAyika be bhede - gatimApaka, gatisAmApaka. 18 thI 21 - e rIte yAvata vanaspatikAyika jANavA. 3-yeNIkAyika be bhede - anaMtarAvagADha, paraMpara avagaDha. 24 thI 28 [e rIte akAyika cAvatu dravyo baLe bhede jaNavA. * vivecana-73 :- (peTA sUjha-1 thI ra8]. pRthvI e ja kAya che jeone te pRvIkAyika. - x * athavA pRthvI e ja zarIra che, jeone te pRvIkAyika. je sUkSmanAma karmanA udayathI sUkSma jIvo che te sarvalokamAM vyApaka che ane bAdara nAmakarmodayavartI bAdara jIvo, pRthvI ane parvata vageremAM ja che. pRthvIkAyikomAM sUma ane bAdarapaNuM ApekSika nathI. prava- pRthvI sUgavat a-u-vAyunA sUtro vanaspatisUtra paryata jANavA. tethI kahyuM che - nAva Adi-paMcamUkI, temAM paryAptinAma karmodayavartI je cAra patine pUrNa kare che, te paryAptA che, je svapati pUrNa na kare te apayapti nAma karmodayathI aparyAptaka che. ahIM paryApti eTale sAmarthyavizeSa. te pudgala dravyanA upayayathI thAya che. paryApti cha prakAre che, te A pramANe AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mana. temAM ekendriyane cAra, vilendriyane pAMca ane saMjJIne cha paryAti hoya che. temAM 1-mahApati-khala ane rasanI pariNamana zaktirUpa che. rUzarIra paryApti-sAta dhAtupaNe rasanI pariNamana zakti che. 3-indriya paryApti-pAMca indriyone yogya pudgalone grahaNa karI anAbhogathI thayela vIrya vaDe indriyane taiyAra karavAnI zakitarUpa. 4-AnapANa payakti-zvAsocchavAsa yogya pudgalone grahaNa karIne ucchavAsa-niHzvAsarUpe pariNamAvIne te rUpa zakita. 5bhASApati - vacanane yogya pudgalo grahaNa karIne bhASArUpe pariNamAvI vANuyoga rUpe nisarjana zakti. 6-mana:paryApti-manoyogya pudgalone grahaNa karIne manapaNe pariNamAvIne manoyogarUpe nisarjananI zakti. A patio paryAtanAmakarmanA udaya vaDe pUrNa karAya che, je te pUrNa kare te paryAptaka, * x * je pUrI na kare te aparyAptaka che. - A cha pati ekIsAthe AraMbhIne aMtarmuhUrta vaDe pUrNa thAya che. temAM AhAra pacati nivRttikALa eka ja samaya kaI rIte? je prajJApanA sUramAM kahyuM che. - he bhagavatu ! AhAra paryApita vaDe apayati jIva AhAraka ke anAhAraka? he gautama AhAka nathI, anAhAraka che. vigrahagatimAM te AhArapati vaDe aparyAptaka thAya, vaLI utpatti mAM prApta thayela paNa AhAra payakti vaDe apayartika thAya to A pramANe uttara hoya - he gautama!kyAreka AhAraka hoya, kyAreka aNAhAka hoya. jema zarIrAdi paryAptimAM kahyuM che tema. vaLI AhAra pati sivAyanI pAMce asaMkhyAta samayavALI che ane te pAMce aMtamuhartamAM pUrNa thAya che. aparyAptaka to ucchavAsa payakti vaDe apayapti ja mRtyu pAme che, paNa zarIra ane indriyaparyApti vaDe aparyAptA maratA nathI. kemake zarIra
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/3 ane indriyAdi payaptithI paryApta jIvo vaDe ja pabhavanuM AyuSya baMdhAya che. prava - evI rIte pUrvavat jANavuM. suvihA puvavI - Adi cha sUtro - rAta - svakAya ke pakAya zaru AdithI pariNAmAMtarUM pAmelA - acita thayelA. temAM dravyathI khAtara Adi vaDe mizrita dravya vaDe, kAlathI poruSi Adi vaDe mizra kAla vaDe, bhAvathI varNa, gaMdha, rasa, spazoM, bIjA pariNAma vaDe pariNata thayelA te acita thAya che. kSetrathI to - svasthAnethI laI javAtA lavaNAdi, pratidina kramazaH AgaLa jatAM 100 yojanathI AgaLa jatAM sarvathA acita thAya che. have zastra pariNata thayA sivAya acita thavAnA kAraNo kahe che [1] - svadeza ja AhAranA abhAve. [2] eka bhAjanathI bIjA bhAjanamAM nAkhatA [3] pracaMDa vAyuthI, [4] agninA tApathI, [5]. rasoDAnA dhuMvADA AdithI lavaNAdi acitta thAya che. haratAla, maNazIla, pIpara, khajUra, drAkSa ane haraDe paNa lavaNanI jema acitta thAya che. paNa sAdhue AsIrNaanAcINano vidhi jANavA yogya che. vastunA acita thavAnA kAraNamAM - ArahaNa, orahaNa, nisiyaNa ityAdithI acitta thAya che. pariNAmAMtara prApta thatAM paNa pRvIkAyika ja kahevAya che, te mAjha acetana che, ema jo nahIM mAnIe to A acetana pRthvIkAya piMDanA prayojananuM kathana kema ghaTe ? jema pAnAdi ghasavAmAM acita pRthvIno sAdhu upayoga kare che. 4 - ityAdi pAMca sago pUrvavata kahevAya. kavana - vicitra paryAya pAme te dravyo - jIva ane pagalarUpa che. te vivakSita pariNAmanA tyAga vaDe bhinna pariNAmane prApta thayela te pariNata dravyo vivakSita pariNAmavALA che, je pariNAmAMtarane prApta nA thayela te apariNata dravyo. e chaThuM dravya sUtra. tuvo - Adi cha sUtro, gati eTale gamata, tene prApta te gatisamApanna. pRvIkAyikAdi AyuSyanA udayathI je pRthvIkAyAdi vyapadezavALA vigrahagati vaDe utpatti kSetramAM jAya che, te gatisamApanna kahevAya che. atisamApanna jIvo to sthitivALA che. dravyasUtramAM gati-gamanamAtra ja jANavuM. zeSa pUrvavat. suvA pravI. cha saNo vartamAna samayamAM ja koIka AkAzadezamAM rahelAM te ja anaMtarAvagADhako, jemane be Adi samayo thayelA che te paraMparAvagADhako che. athavA vivakSita phoga ke dravya apekSAo aMtarahitapaNe rahelA te anaMtarAvagADha ane bIjA paraMparAvagADha che - dravyasvarUpa kahyuM. have dravya vizeSa kAla, AkAza kahe che * sUjha-34 :kALa be bhede kahela che - avasarpiNI kALa ane utsarpiNI kALa. AkAza be bhede kahela che . lokAkAza ane alokAkAza. * vivecana-74 - A jaNAya che ke jenA vaDe jaNAya che jANavuM ke kalAsamUha te kALa. vartanA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 te navA-jUnA rUpe vavuiM te, avasarpiNI-utsarpiNI rUpe be bhede. be sthAnanA anurodhathI kahyuM. anyathA avasthita lakSaNavALo mahAvideha tathA bhogabhUmimAM saMbhavita trIjo bheda paNa che - umA-rNe sarvadravya svabhAvone maryAdApUrvaka prakAze, dravyanA svabhAvanAM lAbhamAM AdhArane Ape te AkAza. zabda maryAdA ane abhividhivAcI che, temAM mayadA arthe AkAzamAM rahevA chatAM paNa bhAvo potAnA svarUpamAM ja rahe che. AkAzapaNAne pAmatA nathI. e rIte te bhAvone potAne AdhIna na karavAthI AkAzasvarUpa thatAM nathI. abhividhi arthe to savabhAva vyApaka hovAthI AkAza che. je AkAzadezamAM dhamastikAyAdi dravyonI vRtti che, te ja AkAza lokAkAza che, tethI viparIta te alokAkAza. hamaNAM AkAzanuM saividhya kahyuM. loka - x * zarIrano Azraya che, mATe have zarIranuM kathana kare che- * sUtra-75 : nairayikone be zarIra che . atyaMtara, bAhya. atyaMtara te kAmaNa, bAhya te vaikriya. e rIte devone paNa jANavA. pRedIkAyikane be zarIra che - vyaMtara, bAha. atyaMtara te kAmaNa, bAhya te audArika. yAva4 vanaspatikAyikane be zarIra che. beinidrayane be zarIra che - abhyatara, bAha. atyaMtara te kAmaNa. bAhya te asthi-mAMsa-lohIthI baddha audArika. yAvat caurindriyane be zarIra 91eldi. paMcendriya ticiyonikane be zarIra che . Akhyatara, bAhya. ajIMtara te kAmaNa, bAhya te asthi-mAMsa-lohI-nAyu-zirAbaddha audArika, manuSyane paNa tema ja che. vigrahagati samApaka nairacikane be zarIro che - vaijanma ane kAmaNaniraMtara cAvatuM vaimAnikone be zarIra che. nairayikone be sthAne zarIraspatti che - rAgathI, hepathI. yAvata vaimAnikane tema che. nairayika yAvata vaimAnikane be sthAne zarIranI nitanA che . raNanirvatanA, hepanirvatanA kAyA le che - prasakAya, sthAvarakAya. trasakAya be bhede - bhavasiddhika, bhavasiddhika. sthAvaskAyanA paNa te be bheda che. * vivecana-75 - nevAna Adi prAyaH sugama che. vizeSa e ke - pratyeka kSaNe vRddhi ane hAni vaDe nAza pAme te zarIra temaja saDavA AdinA svabhAvathI anukaMpanapaNuM hovAthI zarIra che te jinezvare be bhede kahyA che. aAvyaMtara-madhyamAM thayeluM. AgaMtaraNuM jIvanA pradezo sAthe kSIra-nIra nyAyathI ekIbhUta thavAthI bhavAMtaramAM jatA paNa jIvanI sAthe gatimAM tenuM mukhyapaNuM hovAthI temaja ghara vageremAM rahela puruSanI mAphaka jJAnavALAne pratyakSa hovAthI AtyaMtara che. tathA bahAra thayeluM te bAhya tenuM bAhyapaNuM jIvanA pradezo vaDe koIpaNa zarIranA keTalAMka avayavone vize avyApta hovAthI bhavAMtaramAM
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/5 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 sAthe na javAthI ati-jJAnarahitane paNa prAyaH pratyakSa che. atyaMta-kAzmaNa zarIra nAmakarmanA udayathI thanAruM, sarva karmonI utpanna thavAnI bhUmirUpa che, tathA saMsArI jIvone bIjI gatimAM javAmAM sahAyaka ne zarIra kAmaNavarmaNA svarU5 che. kama e ja kAmaNa che. kAzmaNanA grahaNathI taijasa zarIra paNa grahaNa kared. jANavuM. kemake te baMne sAthe rahe che, ekanA vinA bIjuM zarIra na hoya. parva revAI. jema nairayikone be zarIra kahyA, tema asusadi vaimAnika paryA te be zarIro kahevA. kArpaNa ane vaikriya zarIrono teone sadabhAva hoya che. ahIM covIza daMDakonI vivakSA hovAthI zeSa daMDako kahe che - pRthvI. - pRthvI Adine bAhya audArika zarIra nAmakarmodayathI udAra pagalo vaDe thayela dArika zarIra che. mAtra ekendriyonuM zarIra asthi Adi sahita che. vAyukAyanuM vaikriya zarIra prAyaH hovAthI tenI vivakSA karI nathI. beindriya asthi-mAMsa-lohIthI baddha hoya che. * X * e vizeSa kahyA. paMcendriya - tiryaMca manuSyone eTaluM vizeSa ke - asthi-mAMsa-lohIsnAyu ane zisa vizeSa che. bIjI rIte covIza daMDakanI prarUpaNA kahe che vigrahagati - jyAre viSamazreNimAM rahela utpattisthAnamAM javAnuM hoya tyAre je prApta thAya tene vigrahagati samApaNa kahevAya, teone be zarIro hoya che. ahIM taijasa-kAmaNanA bhedathI vivekSA che. e rIte covIzadaMDaka jANavA. zarIranA adhikArathI zarIranI utpattine daMDaka vaDe kahe che - nairayika Adi spaSTa che, paNa rAgadveSajanita karmothI zarIranI utpatti, te rAgadveSa vaDe ja vyavahAra karAya che. kAryamAM kAryano upacAra che. e rIte vaimAnika daMDakaparyata jANavuM. - zarIranA adhikArathI zarIra nivartana satra paNa e rIte jANavuM. vizeSa e ke utpatti te mAtra zarUAta che ane nirvatana te pUrNa karavuM. zarIranA adhikArathI zarIrInI be sazi vaDe prarUpaNA - basanAma karmodayathI trAsa pAme te basa. temanI rAzi te trasakAya. sthAvaranAma kamoMdayathI sthira rahevAnA svabhAvathI sthAvara tenI rAzisthAvarakAya, basa, sthAvarakAyonA dvipaNAnI prarUpaNA mATe talavAya, be sUtro sugama che. pUrva sUtramAM zarIravALA bhavyo kahyA. ahIM tene vizeSathI kahe che. * x - * sUtra-36 : be dizA sanmukha rahIne niLio -nigranthIne dIkSA devI kalya-pUrva, uttara e rIte 1-loca karavA, raziw ApavA, 3-upasthApanArthe 4-nsahabhojanArthe, 5saMvAsArthe svAdhyAyanA uddezArthe, rUmuddeza mATe, 8-anujJA mATe, AlocanA mATe, 10-pratikramaNa mATe, 11-niMdArthe, 1ra-gaharthei, 13-chedanArthe, 14-vizuddhi mATe, 15-pharI na karavA sanmukha javA mATe, 16nyathAyogya prAyazcitta tapakama vIkArArthe pUrva-uttara dizA levI. be diA samukha apazcima mAraNAMtika saMlekhanA ArAdhanA karanArA, bhakadyAna pratyAkhyAna karanArA tathA pAdapopagaI ane maraNanI AkAMkSA na karanAra sAdhu-sAdhvIne sthira rahevA pUrva ane uttaradizA kahyuM che. [5/6] * vivecana-: be dizA - pUrva ke uttaradizA samukha kale che. dhanAdi graMci cAlI gaI che mATe nirNantho-sAdha, nigranthI-sAvI teone joharaNAdi dAna vaDe dIkSA devI. kahyuM che . pUrva ke uttaradizA sanmukha devuM ke grahaNa karavuM athavA je dizAmAM jina Adi hoya ke jina caityAdi hoya te dizA sanmukha dikSAdi karavA. 9. jema dIkSA sUtra mATe be dizAnuM kathana karyuM tema muMDanAdi 16 sUtro paNa jANavA. temAM 1-muMDana eTale maratakanA vALano loca, 2-zikSA-grahaNa zikSA vaDe sUkAIne grahaNa kA, AsevanazikSAthI paDilehaNAdi zIkhavavA. 3-utthApanA-mahAvatomAM, 4-bhojanamaMDalimAM besADavA, 5-saMtAka mAMDalI sthApanA, 6-sArI rIte, maryAdA vaDe bhaNAya te svAdhyAya-aMgAdi sUtrono uddeza arthAt yogavidhikamathI samyak yoga vaDe "A-bhaNa" evo upadeza karavA. samuddeza-yoga sAmAcArIthI ja A sUtra sthira-paricita kara ema kahevA mATe. 8-anujJA-samyam rIte 'tene dhAra, bIjAne kahe' tema kahevuM. 9-guru pAse aparAdha nivedana, 10-pratikramaNa karavA, 11-sva sAkSIe aticAra niMdAthaeN, * potAnA vartanano pazcAtApa te niMdA, 12-guru samakSa aticAra gaharthei - nahIM paNa niMdA ja che, paNa bIjA pAse prakAzavuM te gaha. 13-alaga karavA * toDavA mATe - aticAranA anubaMdhane chedavA mATe, 14-atiyArarUpa kAdavanI apekSAe AtmAne nirmala karavA mATe, 15-pharIthI nahIM kare evuM svIkAravA mATe, 16-atiyArAdi apekSAe yathocita pApano nAza karavA ke prAyaHcitanuM zodhana karavAthI prAyazcitta. kahyuM che ke - jethI pApa nAza pAme che, te kAraNathI prAyazcita kahevAya che athavA prAyaH aparAdhathI thayela malIna cittane zuddha kare te prAyazcitta. * tapakama nirvikRtika Adi svIkAravA mATe - have sataramuM peTA sUtra kahe che. che ja. * pazcima zabda ja amaMgalarUpa che, teno parihAra karavA apazcima. maraNanA aMtamAM thanAra te mAraNAMtikI, apazcima-chellI. jenAthI zarIra ane kapAyAdi kSINa karAya che te saMlekhanA-tapa vizeSa. te apazcima mAraNAMtika saMlekhanI. te sevavArUpa dharma vaDe temAM joDAyelAne ke saMlekhanA vaDe kSINa zarIravALAone tathA jeoe anna, pANInuM paccakhANa karela che, teone vRkSavat cepTArahitapaNe sthira thayelAone, anazana vizeSa svIkAnArAone, maraNakALane nahIM icchanArAone rahevA mATe pUrva ke uttara sanmukha rahevuM kahyuM. sthAna-2, uddezA-1no | muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 che sthAna-2 - uddezo-2 & --X --X --X -- * bhUmikA : ahIM anaMtara uddezAmAM dvitvaviziSTa jIva-ajIva dharmo kahyA. have bIjA uddezAmAM dviva viziSTa jIvanA ja dharmo kahe che, e saMbaMdha * x * che [1] je devo udlokamAM utpanna thayelA che, te be prakAre che : kalyopaka, vimAnopaka, cAroka, cArasthitika. gatiratika, gatimApaka. te devo vaDe sadA pApakarma karAya che, te pApanA phaLane devabhavamAM rahIne je keTalAMka devo bhogave che ane keTalAMka te pApanA phaLane bhavAMtaramAM veda che. ]i nairayikone sadA je pApakarma baMdhAya che, te tyAM rahIne paNa keTalAMka vede che, ane keTalAMka bhavAMtaramAM jaIne vede che. e rIte cAva4 paMcendriya tiryaMco sudhI gaNavuM. manuSyone sadA je pApakarma baMdhAya che, tenA phaLane keTalAMka ahIM rahIne vere che, keTalAMka bhavAMtamAM bhogave che. manuSya sivAyanA bAkInA samAna pAThavALA che. * vivecana-g7 - ne have A sUTano anaMtara Na sAthe A saMbaMdha che - anaMtara sUtramAM chelle pAdapoSaNamana anazana kahyuM, tenAthI keTalAMka jIvo devapaNuM pAme che. tethI devavizeSa kahevA vaDe tenA karmabaMdhana-vedanane pratipAdana karatAM kahe che- dhe kahevAze te vaimAnika devo, anazanAdithI utpanna thAya che. te kevA che ? utvalokamAM utpanna thayelA te vapapaka be bhede-1-kapopaka-saudharmAdi devalokamAM utpanna thayela. ra-vimAnopapaka-zaiveyaka, anutara vimAnomAM utpanna thayelA bhAtIta. bIjA be prakAra * jyAM jyotikanA vimAno bhramaNa kare che te cA-jyotika kSetra samasta, cupacarya sApekSAe zabdanI pravRttinA nimitanA AzrayathI temAM utpaNa te cAropapaka << jyotiko che, pAdapopagamanAdithI jayotikatva prApta na thAya ema na kahevuM, kemake pariNAma vizeSathI tema paNa thAya che. A jyotiko paNa be prakAranA che-- jyotika kSetramAM jemanI sthiratA che te cAra sthitiko, samayoganI bahAra rahenArA ghaMTAkRtio che. tathA gamanamAM jemanI rati che, te gatiratiko, samayakSetravartI che. gatiratiko satata gati na karUArA paNa hoya che. tethI gatine niraMtara pAmelA te gatisamApaka-anuparatagativALA che. pUrvokta devone x* nitya je jJAnAvaraNAdi, jIvone niraMtara baMdhakapaNAthI baMghAya che, * * * te devone karmonuM abAdhAkALanuM ullaMghana thatA * x * devonA bhavamAM ja, kapAtIta devone bIja kSetramAM gamatano asaMbhava hovAthI ahIM 1 ane avata zabda vaDe ja bhava arNa irita che. kSetra-zayana-AsanAdi vivakSita nathI. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 terI devabhavamAM vartanAra keTalAMka devo udayavipAkane anubhave che. devabhavathI bIjA bhavamAM utpanna thaIne keTalAMka vedanA anubhave che. keTalAMka ubhayabhavamAM paNa vedanA anubhave che, bIjA keTalAMka jIvo vipAkodaya apekSAe ubhayamAM vedanA anubhavatA nathI. A be vikalpa sUtramAM nathI, kemake be sthAnano adhikAra cAle che. sUtrokta be vikalpa sarve jIvomAM covIza daMDaka vaDe prarUpatA kahe che : tairayiko. Adi prAyaH sugama che. vizeSa e ke. "tyAM ke anya' pAThathI paMcendriya paryanta daMDaka jANavo. manuSyomAM vaLI abhilApa vizeSa che jema hAya juthA* sUtrakAra paNa manuSya hatA. A kAraNathI parokSarUpa dUranA kathana bhUta o zabda choDIne manuSya sUtramAM 4 evo nirdeza karyo. kemake manuSyabhavanA svIkArI pratyakSa AsanavAsI m zabdano viSaya che, tethI ja kahe che - manuSya sivAya vyaMtara, jyotika, vaimAnika sarakhA amitApavALA che. zaMkA-pahelA sUtramAM ja jyotika ane vaimAnikano vivakSita artha kahyo che to pharI tene ahIM kema lIdhA ? (samAdhAna] prathama sUramAM temane anuSThAna kaLA dazAvavAnA prasaMga bhedathI kahAA che, ahIM to daMDakanA kama vaDe sAmAnyathI kahyA che tevI doSa nathI. ahIM dekhAya che, te sUtromAM vizeSanuM kathana hovA chatAM sAmAnyanuM kathana paNa che, sAmAnyamAM vizeSanuM kathana hoya ja * tyAM rahelA vedanA vede ema kahyuM tethI nArakAdi gati-AgatinuM nirUpaNa kare che - sUtra-38 : [1] nairamikone be gati, be Agati kahI che * nairasika, nakane vize utpanna thato manuSyo ke paMcendriya tiryacomAMthI utpanna thAya. te airamikapaNAne choDato manuSya ke paMcendriya ticipaNAmAM jAya. e rIte asurakumAre paNa jANavA. vizeSa e ke * amukumAra asurakumAravane choDato manuSyapaNA ke tici yonikapaNAmAM jaya. e rIte sarve devo javA. ]i pRetIkAyikone be gati, be Agati kahI che . pRvIkAyika, pRthavIkAyane vize utpanna thatAM pRvIkAya ke nopRthvIkAyamAMthI Ave. pRvIkAyika, pRvIkApaNAne choDato pRvIkAyikatva ke nopRvIkArikatvamAM jaya. manuSyo sudhI A pramANe kaheluM.. * vivecana-38 : sagapATha sugama che. vizeSa e ke - nAsko, AdhArabhUta manuSya ane tirthaya gati svarUpa be gatimAM jemanuM gamana che te be gativALA che. tathA avadhibhUta manuSya ane tiryaMca be gatimAMthI Ave che. jene nAkAyu udayamAM Avela che te nAka kahevAya che, tethI "nAkonI maLe" ema kahyuM. uddezakamanA viSayamathI prathama vAkaya vaDe Agati kahI. je manuSyapaNA AdimAMthI nAkamAM gayela te ja A nAka, bIjA nahIM. A kathanathI ekAMta atityapaNAnuM khaMDana karyuM. "sarvacA choDato'' ahIM bhUta
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22/8 86 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 bhAva vaDe nAkanuM kathana che. te vaDe gati kahI. teukAyiko tiryaMca ane manuSyanI apekSAe be AgativALA che ane tiryaMcanI apekSAe eka gativALA che. A vAkya svIkArIne Ama kahyuM. e rIte sukumAranI nAka mAphaka vakatavyatA kahevI. vizeSa o kevala paMcendriya tiryayomAM utpanna thAya che, ema nahIM paNa pRthvI AdimAM paNa utpanna thAya. sAmAnyathI kahyuM che ke - asurakumAranI mAphaka bAre daMDakapada kahevA. teonI ekendriyamAM paNa utpatti thAya che. "nopRthvIkAya" ahIM pRthvIkAyanA niSedha dvAra vaDe kAyikAdi sarva grahaNa karyA. kemake ahIM be sthAnanuM varNana che. nArakane vajIne 23 daMDakamAMthI pRthvIkAyikomAM utpanna thAya. deva ane nAkanA 14 daMDaka choDIne kAyAdi nava daMDakamAM jAya. jema pRthvIkAyiko "begati" AdithI kahyA che, tema kAyAdi manuSya paryantanA daMDako "pRthvIkAyika' zabdane sthAne akAyika vagerenuM kathana karanArA A abhilApo vaDe kahevA. caMtAdi pUrve atidiSTa che. jIva adhikAracI have bhavyAdinuM kathana* sUtra-39 : 1-nairayiko be bhede kahyA che - bhavasiddhika, abhayasiddhika. yAvatuM vaimAnika. ra-nairayika be bheda-anaMtarodhapaka, paraMparopaka cAvatu vaimAnika. 3nairayika be bhede-gatimApaka, gatisamApaka cAvatu vaimAnika. 4-nairayika be bhede-prathamasamayopaw#ka, apathamasamayopapaka yAva4 vaimAnika. 5-nairayika be bhede-AhArU, anAhAka. yAvatuM vaimAnika. 6-nairayika be bhede - ucchavAsaka, nocchavAsaka yAvat vaimAnika. - narasika be bhede - saindriya, anindriya yAvata vaimAnika. 8-nairayika be bhedeparyAptaka, aparyAptaka cAvatuM vaimAnika. 9-nairayika be bhede-saMjJI, asaMjJI, e rIte sarve paMcendriya yAvatuM vyaMtara vaiimAniko sudhI jANavuM. 10-nairayika be bhede - bhApaka, abhASaka - e rIte ekendriya sivAya badAM daMDakomAM jANavuM. 11-nairayika be bheda - sAgRSTika, mithyArdaSTika e rIte ekendriya vajIne sarve daMDakomAM jANavuM. 1ra-nairacika be bhede - paritta saMsArika, anaMta saMsArika cAvatu vaimAnika. 13-nairayika be bhede-saMkhyAtakAla samayasthitika, asaMkhyAtakAla samaya sthitika. e rIte ekendriya, vikasendriyane vajIne paMcendriya cAvatu baMtara sudhI jANavuM. 14-nairayika be bhede-sulabhabhaudhika, durlabhabodhika cAva4 vaimAnika. 15-nairayika be bhede - kRSNapAkSika, zuHpAkSika yAvata vaimAnika. 16-nairayika be bhede - carima, acami e rIte vaimAnikapata babbe bheda jANavA. * vivecana-39 :ukta 16-sUtromAM bhavya daMDaka sugama che. [2] anaMtara daMDakamAM-eka sAthe bIjAnI anaMtara utpatti te anaMtaropapaHka, tethI viparIta te paraMparopajJaka. athavA vivakSita dezanI apekSAe aMtararahitapaNe utpanna te anaMtara upapaka ane tethI viparIta te paraMparopapatraka. [3] gatidaMDakamAM gati samApaka te narakamAM jatA ane narakamAM gayelA te gatimApaka athavA nAkapaNAne prApta che gati samApaH, bIjA te dravyanAraka athavA calatva, sthiratvanI apekSAe anukrame gatisamApaka, agatisamApaHka jANavA. [4] prathama samaya daMDaka - jeone utpanna thaye prathama samaya thayo che te prathama samayopapaka, tethI judA te aprathama samIpapajJaka. [5] AhAradaMDaka-AhArako haMmezA hoya, nAhAka to vigrahagatimAM eka ke be samaya sudhI hoya, je basanADImAM marIne tyAM ja utpanna thAya. bIjI rIte traNa samaya sudhI anAhAraka hoya. [6] ucchavAsa daMDaka - je zvAsocchavAsa le che te ucchavAsaka, ucchazvAsaka payakti vaDe paryApta, tethI bhinna te nocchavAsaka. | [] indriyadaMDaka-sendriya, te indriya paryApti vaDe paryApta, apayapti anindriya. [8] paryAddhidaMDakapati nAmakarmanA udayathI paddhiA ane apati nAmakarmanA udayathI apayaMiA. [] saMjJIdaMDaka-mana:paryApti vaDe payapti te saMjJI, aparyApta te asaMjJI. vaM f/9. eTale jema nAko saMI, asaMjJI bhede kahyA tema aparipUrNa saMkhyA indriyonI che jenI te vikalendriya, te pRthvI Adi.-be traNa cAra indriyone varjIne je bIjA jIvo che te paMcendriya asurAdi che, te sarve saMDrIasaMjJIpaNe kahevA, * x * vaimAnika daMDaka parsana e rIte kahevA. kyAMka nA vAvaMttara evo pATha che, tyAM A artha che - je asaMjJIomAMthI nAkAdipaNe utpanna thAya te asaMjJIo ja kahevAya. asaMjJI nAcchAdithI AraMbhIne vyaMtara sudhI utpanna thAya, paNa teo jyotika ane vaimAnikomAM utpanna na thAya, teone asaMjJIpaNAno abhAva hovAthI teonuM ahIM grahaNa karela nathI. [10] bhASAdaMDakamAM - bhASA paryAtinA udaye bhASaka che, tenI apayatika avasthAmAM abhASaka che. ekendriyone bhASA paryApti nathI. [11] samyam daSTi daMDakamAM ekendriyone samyakatva nathI, beindriyone to sAsvAdana samyakatva hoya paNa zake, tethI ekendriya vajIne ema kahyuM. [12] saMsAradaMDakamAM-thoDA bhavavALA te paritasaMsArika, bIjA te anaMta saMsArika. [13] sthitidaMDaka-'kALa' zabdano artha kALovarNa paNa thAya, 'samaya' zabdano artha AcAra paNa thAya paNa ahIM kALarUpa samaya te kALasamaya - saMkhyAta varSa pramANa jemanI sthiti che te aMgeyakAlasamaya sthitika * 10,000 varSa sthiti. bIjA palyopamanA asaMkhyAta bhAgAdi sthitivALA te asaMkhyAtakAla samaya sthitika - x-. A pramANe tAravatu be bhede sthitika daMDaka kahyA. te ekendriya, vikasendriya vajIne paMcendriya asarAdi kahyA. kemake ekendriyone to 22,000 varSAdi sthiti che. paMcendriyomAM paNa vyaMtara paryanta kahyA. kemake teo
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2//9 ja ubhaya sthitivALA hoya che. jyotika, vaimAnika to asaMkhyAtakAlasthitika che. [14] bodhidaMDakamAM - bodhi - jinadharmI prApti sulabha che jemane te sulabha bodhika. bIjA te durlabhabodhika. [15] pAkSika daMDakamAM - vizuddhapaNAthI je pakSa te zuklapakSa. te vaDe vicare te zukla pAkSika. zukalapaNuM te kiyAvAdIpaNAe che. kahyuM che ke kiyAvAdI bhavya hoya che, abhaya nahIM, tema zuklapAkSika hoya che, kRSNapAkSika nathI. athavA Astikono vizuddhapaNe je pakSa te zukalapakSa, temAM thAya te zuklapAkSika, tethI viparIta te kRSNa pAkSika. [16] carama-jeone te nArakAdi bhava chello hoya athata pharIthI tyAM utpanna na thAya, kemake mokSe javAthI te cama kahevAya. tethI judA te acarama. A rIte aDhAra daMDako kA. pUrve vaimAniko carama-acaramapaNA kahevAyA. teo avadhi vaDe adholokAdine jANe che, tethI temanA jANavAmAM AvatA jIvanA be prakAra varNave che * sUtra-80 : be sthAna vaDe AtmA adholokane jANe che * dekhe che - samudaghAtarUpa, svabhAva vaDe AtmA adholokane jANe che - dekhe che. samudyAta na karavArUpa svabhAva vaDe AtmA adholokane jANe che - dekhe che. evI rIte tichaliokane, utdlokane ane paripUrNa cauda rAjalokane jANe che ke dekhe che. be sthAna vaDe AtmA adholokane jANe che - dekhe che - karela zaikriya zarIrarUpa svabhAva vaDe, na karAyela vaikriya zarIrarUpa svabhAva paDe, evI rIte tiryagralokane, udadlokane ane paripUrNa cauda rAjalokane jANe che * dekhe che. be sthAna vaDe AtmA zabdone sAMbhaLe che * dezathI, sarvathI. evI rIte rUpane jue che, gaMdhone suMghe che, sone AsvAde che, sparzIne anubhave che. be sthAna vaDe AtmA dIpe che - dezathI ane sarvathI. evI rIte prabhAse che, vika che, paricarA seve che, bhAse-bole che, AhAra kare che, pariNAmane pamADe che, vede che, nirbhara kare che. * * be sthAna vaDe deva zaGdone sAMbhaLe che * dezathI, savathI. yAvat deva dezathI ane sarvathI nirjara kare che. marata [lokAMtika deva be prakAre che - eka zarIravALA ane be zarIravALA. e pramANe - kira, kiparaSa, gaMdharva, nAgakumAra suvarNakumAra, anikumAra, vAyukumAra e AThe devo be bhede che - eka zarIravALA ane be zarIravALA. * vivecana : vodi cAra sago che - Atmagata be sthAna-bheda vaDe jIva adholokane avadhi jJAna vaDe jANe che, avadhi darzana vaDe dekhe che. vaikriyasamudghAtagata svabhAvathI athavA anya samuThThAta svabhAvathI ane bIjI rIte - samudghAta na karIne - e ja vyAkhyA kare che - mAtai. je prakAre avadhi che jene te yathAvadhi - x * athavA paramAvadhithI 88 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 adhovarsI avadhi jaine che te adhovadhi AtmA-niyata kSetra viSaya avadhijJAnI kyAreka samavahata ane kyAreka asamavahata e rIte be svabhAva vaDe jANe che ane dekhe che. e pramANe - samavahata ane 'asamavahata be prakAra vaDe avadhinA viSaya vaDe kahevAyela che. e rIte tiryalokAdi paNa jANavA. tiryagRloka-udadloka-kevalaka sUtra sugama che. vizeSa kahe che - kevala eTale paripUrNarUpa potAnA kAryanA sAmarthyathI kalA-kevaLajJAnanI jema ke paripUrNa kevala sardeza athavA kevalakA-siddhAMta zailIthI paripUrNa caudarAjalokane jANe-dekhe. vaikriya samaghAta pachI vaikriya zarIra hoya che, tethI vaikriyazarIrano Azraya karIne adholokAdi jJAnane vize be bheda che - ya cAra cAra sUtro sugama che. vizeSa e ke - kuta vakriya zarIra vaDe jANe che - dekhe che. jJAnanA adhikAramAM ja A bIjo prakAra kahe che - fi pAMca sUtro, be bhede - (1) dezathI - eka kAnano upaghAta hoya to eka kAnathI sAMbhaLe che athavA (2) sarvathI na haNAyela zroendriyavALo ke saMbhigzrota nAmaka labdhivALo te badhI indriyo vaDe sAMbhaLe che. tethI sarvathI kathana karAya che. e pramANe - jema deza ane sarvathI zabdone kahyA tema rUpAdine paNa jANI levA. vizeSa e ke - jIbhanA dezano prasutyAdi doSa vaDe upaghAta thavAthI dezathI AsvAde che, ema jANavuM. zabda zravaNa Adi jIvapariNAmo kahyA, tenA prastAvathI tenA pariNAmAMtarane kahe che. rodi nava sUtro sugama che. vizeSa e ke - khadhotanI mAphaka dezathI ke dIpanI mAphaka sarvathI dIpe che. athavA dezathI pharakAvadhijJAnI, savathI atyaMtara-avadhijJAnI jANe che. e pramANe - deza, sarvathI vizeSataH dIpe che, dezathI hAtha AdinuM vaikriyakaraNathI, sarvathI saMpUrNa zarIranI vikuvaNI kare che. yA dezathI manoyogAdimAMthI koI eka yoga vaDe ane sarvathI traNe yogo vaDe maithuna seve che * dezathI jIbhanA samabhAga vagerethI ane sarvathI samasta tAla Adi sthAna vaDe bhASAne bole che - dezathI mAtra mukha vaDe ane sarvathI, ojAhAranI apekSAe AhAra kare che - AhArane ja pariNamAve che. khala-rasanA vibhAga vaDe DhaMdhavAthI deza thakI ane plIhAdi saMghela na hovAthI sarvathI. veti - dezathI hAtha vagere avayava vaDe anubhave che ane sarvathI avayava vaDe AhAra saMbaMdhI pariNAmane prApta thayela pagalone iTAniSTa pariNAmathI. vinaMti * AhAra karelA, pariNamelA, anubhavelA AhAranA pudgalone dezathI apAna vagerethI ane sarvathI saMpUrNa zarIra vaDe prasvedanI jema tyAge che. athavA A cauda sago vivakSita viSayavastunI apekSAe levA. temAM deza ane savanI yojanA A pramANe samajavI. dezamI vivakSita zabdomAMthI keTalAMka zabdone sAMbhaLe che ane sarvathI samastapaNe badhAM zabdone sAMbhaLe che evI rIte rUpAdine paNa
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/180 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 sthAna-2 - uddezo-3 che. # jANavA. tathA vivakSitane deza ke sarvathI prakAze che, vizeSa prakAze che, e rIte vidurvaNA kare che, pasciAraNA yogya rIzarIrAdine seve che, bhASaNIya apekSAe dezathI bhASAne bole che, sarvathI bhojana yogya vastune khAya che. AhArane pariNamAve che, vedha karmane vede che, evI rIte te dezanI ke sarvathI nijara paNa che. deza ane sarvathI sAmAnyathI sAMbhaLavuM Adi kahyuM. vizeSa vivAmAM devonuM pradhAnapaNuM hovAthI teone AzrIne kahe che. to e paNa vivakSita zabdAdi viSayanI apekSAe cauda sUtro dezathI ke sarvathI levA. A anaMtara ukta bhAvo zarIra hoya to ja saMbhave che, A kAraNathI devonuM pradhAnapaNuM hovAthI devonA ja zarIranuM nirUpaNa karavA mATe kahe che- - Adi ATha sUtro sugama che. vizeSa kahe che - marutu e lokAMtika deva vizeSa che. kahyuM che ke - sAraravata, Aditya, vali, aruNa, gaItoya, tuSita, avyAbAdha, marata, ariSTha-te devo eka zarIravALA hoya che. kAraNa ke vigrahagatimAM kAmaNazarIra che, tyArapachI vaikriyabhAvathI be zarIravALA hoya che, banne zarIrano samAhAra be zarIra, te jeone che te be zarIravALA athavA bhavadhAraNIya ja zarIra jyAre hoya tyAre eka zarIra, utaravaikriya kare tyAre be zarIra hoya che - kinnara, kiMjuSa, gaMdharva e traNa vyaMtaro che, bAkI bhavanapatio che, parigaNita bheda grahaNa, bIjA bhedone batAvanAra che, paNa bIjAno niSedha karavA nahIM. sarva jIvone vigrahagatimAM eka zarIrapaNAnI ane vigrahagati sivAyanA zarIramAM be zarIrapaNAnI prApti hovAthI sAmAnyathI kahe che - sevA suvi Adi sugama che. sthAna-2 - uddezA-2no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa o bIjo uddezo kahyo. have trIjo kahe che, teno anaMtara uddezaka sAthe A saMbaMdha che anaMtara uddezakamAM jIva padArtha aneka bhede kahyo. ahIM te jIvanA sahAyaka pudgaladharma, jIvagharma, ga, dravyarUpa padArthonI prarUpaNA kare che, e saMbaMdhe AvelA uddezakanuM Adi sUbASTaka A pramANe * sUtra-81 : 1-zabda be bhede . bhASA zabda, nobhASA zaGda. ra-bhASAzAda be bhede - akSarasaMbaddha noakSarasaMbaddha. 3-nobhAyA zabada be bhede - Atodha zabda, noAtodha zabda, 4todha zabda be bhede - tad, vitad. pa-tata zabda be bhede * dhana, suSira, 6-ema vitata zabda paNa be bhede che. snotodha zabda be bheda - bhUSaNa, nobhUSaNasada, 8-nobhUSaNa zabada be bheda - tAlA, larikA zabda. be sthAne zabdotpatti thAya che - ekatrita thatA yugalo, bhedAtA yugalo. * vivecana-81 - 1-Ano pUrvasUtra sAthe A saMbaMdha che - aMtyasUtramAM devonA zarIranuM nirUpaNa karyuM. te zarIravALA zabdAdinA grAhaka hoya che, mATe ahIM pahelA zabdanuM nirUpaNa karAya che. teno A saMbaMdha che - vyAkhyA sugama che. vizeSa e ke * bhASA zabda bhASApati nAma karmodayathI prApta jIva zabda, bIjo nobhASAzabda. cAkSara saMbaMdha - akSaranA uccAravALo, noakSarasaMbaMdha - uccArahita che. 3Atogha-Dhola vagereno je zabda, noAtodha zabda-vaMza phoTAdino avAja. 4-dd-dbI temaja camadi baddha Atodha. pa-ve kiMcit ghana, jema piMjanika Adi ane kaMIka zuSira. jema vINA-paTaha vagere tenAthI utpanna je zabda te dhana-Sira, 6-vitad-ctathI bhinnadbI AdithI rahita, te paNa ghana-bhANakanI jema, zuSi-skAhala Adivatu, tenAthI utpaNa zabda te dhanazuSira, cothA sthAnakamAM pharIne e ja kahezvAze. taMta-te vINAdi, vitata-te paTahAdi. dhana-kAMzyatAlAdi, zuSira te vAMsaLI Adi. - 4 - -bhUSaNa-nupurAdi, nobhUSaNa-bhUSaNathI anya. 8-tAla-hastatAla, ane kAMsikA, te ahIM AtodhapaNAe vivakSita nathI. athavA latikA zaGdathI pATunA prahArano zabda levo. zabdanA bhedo kahyo. have zabdanA kAraNanuM nirUpaNa karavA kahe che. vyakti * be kAraNe zabdonI utpati thAya che. saMghAtane pAmelA kAyabhUta zabdono utpAda. - jema ghaMTA ane lolakanI jema bAdara pariNAmane pAmelA pudgalonA saMghAtathI zabda utpanna thAya che, evI rIte vAMsane phADatA zabdonI utpatti thAya che. have pudgalanA saMghAta ane bhedanuM kAraNa nirUpaNa * sUtra-82,83 ?[8] 1-be kAraNe yugalo ekaThAM thAya che - potAnI meLe ekaThA thAya,
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ dara sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 2/3/82,83 bIna vaDe pagalo ekaThAM thAya. ra-be kAraNa vaDe pugalo bhedAya che . potAnI meLe athavA bIjAo vaDe. 3-be kAraNe pagalo saDe che . potAnI meLe athavA bIjAo vaDe. 4-jovI rIte paDe che. pa-vinAza pAme che. tema jANavuM... 1-yugalo be prakAre kahyA che - judA thayelA, judA na thayelA. ra-pugalo be bhede - bhedAya tevA, na bhedAya tevA. 3-yugalo be bheda - paramANu yugalo, noparamANu yugalo. 4jugalo be bhede - sUkSma ane bAdara pa-yugalo be bhede che - baddhapAsaRSTa, nobaddhapAsaRSTa. 6-yugalo be bheda-payiAtIta, apayatIta. yugalo be bhede che - AttA ane anArA, 8-yugalo be bhede che * iSTa ane aniSTa, 9-evI rIte kAMta, 10-piya, 11-manojJa, 1ra-maNAma. di3 zabdo ne bheTe che - adi, aNaal e rIte ISTa yAvatuM maNA-- rUpa be bheda che - tA, aNadf cAlatu praNAma. A pramANe gaMdha, rasa, aniA pratyekanA paNa cha-ccha AlAvA kahevA. * vivecana-82,83 - [2] radi. Adi pAMca mo sugama che. vizeSa e ke - svabhAvanI jema vAdaLA vagere mAphaka pudgalo saMbaMdhavALA thAya che. A karma-katRprayoga che. parejI purapAdi vaDe pagalo saMbaMdhavALA karAya che. A sakarmaka prayoga che. e rIte bhedAya che . judA paDe che, parvatanA zikharathI jema paDe che, jema koDha Adi nimitathI AMgaLInI jema saDe che, vAdaLAnA samUhanI jema pudgalo nAza pAme che. have bAra sUtro vaDe pudgalonuM ja nirUpaNa karatA kahe che : (ti ityAdi. 1-judA paDelA ane judA na paDelA, 2-je ApameLe bhedAya te bhidura, bhidurava dharma jeone che te bhidudhamAM, tethI viparIta te nobhidura dhama. 3-parama sUma evA te aNu te paramANu ane noparamANu eTale skaMdha. 4-jeono sUkSma pariNAma che temaja zIta, uSNa, snigdha, rakSa lakSaNa cAra sparze che te bhASA AdinA pagalo ane bAdara te jeonA bAdara pariNAma che temaja pAMca vagere sparzavALA che te audArika Adi vargaNAnA pudgalo. pa-zarIranI tvacAthI rajanI jema pazayelA te pAThya pRSTo, teothI baddha zarIramAM pANInI jema maLelA te baddha pAskRSTa pudgalo * x * kahyuM che ke - pRSTazarIramAM rajanI jema sparza karela ane baddha-pradezo vaDe potAnA karela. A baddha pAThyapRTa pudgalo dhrANendriyAdine grahaNa goyara che, tathA nobaddha-nahIM baMdhAyelA paNa pArzapRSTo eTale baddha padanA niSedhavALA pudgalo zromendriyane grahaNa gocara che. kahyuM che . sparzamAtra vaDe ja saMbaMdha karAyela zabdane zrobendriya sAMbhaLe che ane sparza karAyelA rUpane cakSurindriya jue che. tathA gaMdha, sa ane sparzI baddhaskRSTa karAyelA hoya to prANa-rasanA-sparzana indriyano viSaya kare che. baddhaspaSTa ane pArzawTa be padanA niSedhamAM zromAdi indriyano viSaya na thAya paNa cakSurindriyano viSaya thAya - X - X ". 6-vivakSita paryAyane tajelA te payayAtIta athavA karmapudgalanI jema samastapaNe grahaNa karelA te paryAyAtIta. pratipakSa sugama che. -jIve parigraha mAtrapaNAe athavA zarIradipaNe svIkArelA te mArA ane pratipakSa te naumArA. 8-akiyAnA abhilASIo vaDe icchAyelA te iSTa pudgalo. 9-suMdara ane viziSTa varNAdi yukta te kAMta pudgalo, 10-prItikara ane indriyone AhAda ApanArA pudgalo. 11-suMdarapaNAnA prakarSathI je mana vaDe 'A sArA jaNAya che' evA vikalpone utpanna kare te manojJa pudgalo. 12-suMdarapaNAnA prakathiI badhA upabhoga karanAranA manane sadA vallabha te maNAma pudgalo. - ema nirukata vidhi vaDe bhANAya. bIjI vyAkhyAna A pramANe - sAmAnyathI jIvone sadA vahAlA te kane. nitya suMdara bhAva vaDe kAMtivALA te kAMta, sarvane dveSa karavA yogya nahIM te priya, kathana vaDe paNa manane ramADanAra te manojJa, vicAraNA vaDe paNa manane vahAlA te praNAma. aniSTa Adi pratipakSa sarvatra sugama che. 8] pugalanA adhikArI ja anaMtarokta pratipakSa sahita Adi che vizeSaNa viziSTa pudgalanA dharmarUpa zabdAdine suvida Adi trIza sUtro vaDe kahe che, te badhAM sugama che. pudgalo dharmo kahyA, have jIvanA dharmo kahe che- * sUtra-84 - u cATa be bhede che - jJAnAcAra, nojJAnAcAra, -nojJAnAcAra be bheda -darzanAcAra, noda nAcAra, 3-nodazAcAra be bhede - cA>>iAcAra, noyAtriAcAra. 4-nocAsTiAcAra be bhede - tamAcAra vIyaracAra. 1-patimA be bhede che samAdhi pratimA upadhAna pratimA rUpatimAM be bhede . vivekapatimA, vyasUrNa pratimA. 3-pratimA be bheda * laghumoka pratimA, vaDI mokapratimA. 6-pratimA be bhede - yavamayacaMdrapatimA, vajamadhyacaMdrapatimA. sAmAyika be bheda che : agArasAmAyika, aNagArasAmAyika, * vivecana-84 : sudhi - AcAra Adi cAra sUtro sugama che. vizeSa e ke - AcaraNa karavuM te yAra-vyavahAra, jJAna- mRta jJAna, te saMbaMdhI kAla Adi ATha bhede AcAra, jJAnAcAra kahyuM che ke - kAla, vinaya, bahumAna, upadhAna, anivaNa, vyaMjana, artha ane tadubhaya e ATha prakAre jJAnAcAra che. nojJAnAcAra te darzanAdi AcAra, darzana eTale samyaktva te niHzaMkitAdi ATha bhede che. kahyuM che - niHzaMkita, nikAMkSita, nirvicikitsa, amUDha daSTi, upavRMhaNa, sthikiraNa, vAtsalya ane prabhAvanA A ATha darzananA AyAra che. nodarzanAcAra te cAritrAcAra Adi che. cAstriAcAra samiti, guptirUpe ATha bhede che, kahyuM che ke - pAMca samiti ane
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/4 94 traNa gupti vaDe praNidhAna yogayukatate ATha cAtrinA AcAra jANavA. noyAmiAcAra te tapAsAra Adi che. temAM tapAcAra bAra bhede che. kahyuM che ke - kuzala puraSoe kahela bAhya ane atyaMtarasahita bAra prakAranA tapane vizeSa plAnirahitapaNe, AzaMsA vinA je tapa te tapAcAra jANavo. vIyaracAra eTale jJAnAdine vize zakitanuM gopana na karavuM, temaja ullaMghana na karavuM te. kahyuM che kepragaTa baLa ane vIrya viziSTa, sAvadhAna thaIne je yayokta jJAnAdimAM parAkrama kare che, cayAzakti joDAyela che te vIrvAcAra jANavo. have vIryAcAranA ja vizeSa kathana mATe cha sUtro kahe che- para paDaHI+ Adi-pratijJAno svIkAra te paDimAM. prazasta bhAvarUpa zAMti te samAdhi tenI pratimA te samAdhipatimA. dazAzrutaskaMdhamAM A be bhede kahI che : zrutasamAdhi pratimA ane sAmAyikAdi cAstrisamAdhi pratimA. upadhAna-tapa, tenI pratimA te upadhAna pratimA, te bAra bhikSu pratimA ane agiyAra zrAvaka pratimArUpa che - vivecana eTale viveka-tyAga. te aMtaraMga kapAyAdino ane bAhyathI gaNa, zarIra, bhAtapANI Adino tyAga. teno svIkAra te viveka pratimA. kAyotsarga karavo te vyutsarga pratimA. pratyeka pUrvAdi cAra dizAmAM kramazaH cAra prahara kAyotsarga karavA rUpa be ahorAtra pramANavALI te bhadrA pratimA. subhadrA pratimA paNa e ja prakAre saMbhave che. paNa joyela na hovAthI kahI nathI. mahAbhadrA paNa temaja jANavI. vizeSa e ke - te ahorAtra kAyotsarga rUpa cAra ahoraNa pramANa che. sarvatobhadrA to pratyeka daza dizAomAM kramazaH ahorAtra kAyotsarga rU5 daza ahorama vALI che. mokapratimA te prasavaNa pratimA. kALa bhede te nAnI, moTI hoya che. vyavahAra sUtramAM kahyuM che - A pratimA dravyathI prasavaNa viSayaka, kSetrathI gAmAdithI bahAra, kALathI zara ane grISmaRtumAM svIkArAtI, jo bhojana karIne svIkArAya to cauda bhakata vaDe karAya che, bhojanarahita svIkAre to soLamakatathI karAya che. bhAvathI to devAdinA upasargane sahevAkSa nAnI pratimA che. moTI moka pratimAM paNa emaja jANavI. vizeSa e ke - bhojanasahita 16 bhakta, bhojanarahita-18 bhakta vaDe te svIkArAya che. yavanI jema madhya che jene te cavamadhyA. caMdra mAphaka kalAnI vRddhi-hAni vaDe te caMdrapratimA. te A pramANe - zukla pakSamAM ekamane divase eka kavala AhAra karIne pratidina vadhatAM vadhatAM pUrNimAe paMdara kavala AhAra kare ane kRSNapakSanI ekame paMdara kavala AhAra karIne pratyeka divase eka eka kavala ghaTADavA mATe eka kvala AhAra kare te cavamadhyAcaMdra pratimA. vajamadhyapatimA - kuNapANI Abhe ekame paMdara kavala AhAra kare, eka eka kavala hAni vaDe amAse eka kavala, pachI zuklapakSe ekame eka kavala ane sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pratidina eka eka vadhatA pUname paMdara kavala. te vajanI jema madhyamAM pAtaLI hovAthI te vajamadhyAcaMdra pratimA kahevAya. e rIte bhikSAdimAM jANavuM. pratimA sAmAyika vALAne hoya che, tethI sAmAyikane kahe che - HE - jJAnAdino lAbha te samAya, te ja sAmAyika. te agAra ane anagAra svAmInA bhedathI be che - dezavirati ane sarvavirati. jIvadharmanA adhikAramAM jIvatA bIjA dharmone covIza sUbo vaDe kahe che- * sUtra-85 - [9 upauta be bhede che . devono, nAkono. [2] udvanA be bheda che - nairayikonI, bhavanavAsIonI. [3] cyavana be bhede che - jyotikonuM, vaimAnikonuM. [] garbha bukAMti be bhede che - manuSyonI, paMcendriya tiryaMconI. [5] garbhastha jIvono AhAra be bhede che . manuSyone, paMcendriya tiryaMcone. 6i] garbhasthanI vRddhi be bheda che - manuSyonI, paMcendriyatiyaconI. evI rIte [] nivRddhi, 8ivikRNA, ]i gati pama, [10] samughAta, [11] kALasaMyoga, [12] janmavuM. [13] maraNa e sarve jANavA. [14] cAmaDIvALA saMdhi baMdhano be bhede che . manuSyone, paMcendriya tiryaMcone. [15] zuka-zoNita saMbhavA be che . manuSyo, paMcendriya tiryaMco. [16] sthiti ne bhede che - kAyasthiti, bhaviita. [1] kAyasthiti be bhede - manuSyonI, paMcendriya ticonI. [18] bhavasthiti benI-devonI, nAskonI. [19] AyuSya be bhede che - addhAyuka, bhavAyuddha. [20] addhAyu bene che - manuSyone, paMcendriya tiryaMcone. [21] bhavAyu bene che . devone, nairayikone, (ra) karma be bheTe che . pradeza karya, anubhAva karma. [3] vAyune be pALe che - devo, nAsko. [24] jenA Ayu saMvataka che - manuSyanA ane paMcendriya tiryaMca yonikanA. * vivecana-85 - 1-A sUko sugama che. vizeSa e ke - TIpAM be prakAranA jIva sthAnakanuM utpanna thavuM te upapAta. garbha ane saMpUrjhana lakSaNa janmanA be prakAra che, tethI A judo janma vizeSa che. je dIpe che te deva. cAra nikAyanA devo ane pUrvavat nArako, teonuM upajavuM te utpAta. -- udavartavuM te udvartanA, devAdinuM zarIcI nIkaLavuMmRtyu. te nairayiko ane bhavanavAsI devone ja e pramANe vyapadeza karAya che, bIjAne mATe to maraNa ja kahevAya che. nArako tathA adholoka deva AvAsa vizeSamAM rahevAnA svabhAvavALA bhavanavAsInI uddhatanA che. 3-jyotiko ane vaimAnikonuM maraNa cyavana kahevAya che. nakSatromAM utpanna thayela te jyotiko, A mAtra zabda vyutpatti che. paNa pravRtti nimitano Azraya karavAthI te jyotiko caMdra Adi che. urvalokavartI te vaimAnika-saudhamadivAsI devo.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 2385 te baMnenuM maraNa cyavana kahevAya che. 4-gabhaziyamAM je utpati te garbhavyutkrAMti, manunA apatyo te manuSyo, je ticha jAya che te tiryaMco, temanA saMbaMdhI yoni-utpattisthAna che jeone te tiryaMcayonikonI garbhavyakrAMti che. teo ekendriyAdi paNa hoya che. mATe vizeSathI kahe che - paMcendriya evA tiryaMcayonika te paMcendriyatiryaMconI. pa-garbhamAM rahelA baMnene AhAra hoya che, bIjAne garbhano ja abhAva che. 6-vRddhi-zarIranuM vadhavuM. --nivRddhi-vAta, pitAdithI thatI hAni ahIM 'na' zabdano artha abhAva che. jemake navarAvinyA - patinA abhAvavALI kanyA. vaikriya labdhivALAne vikR4NA hoya che. -9-gatiparyAya-cAlavuM ke marIne bIjI gatimAM javuM athavA vaiyi labdhivALo garbhamAMthI nIkaLIne pradezathI bahAra saMgrAma kare che te gati paryAyi. bhagavatI sUramAM kahyuM che-- ' he bhagavaMta! garbhamAM gayela jIva nArakamAM utpanna thAya? he gautama! koI utpanna thAya, koIka na thAya. - evuM kema kaho cho ? - he gautama ! te saMjJI paMcendriya sarva paryAtithI pati, bIjAnI senA AvelI sAMbhaLIne, vicArIne vIryalabdhi vaDe, vaikriyalabdhi vaDe pradezone bahAra kADhe, kADhIne vaikriya samuThThAta vaDe navIna yugalo grahaNa karIne caturaMgiNI senA vidurve, vikrvIne tenA vaDe anyanI senA sAthe saMgrAma kare che - ityAdi.. 10-samuThThAta-mAraNAMtika Adi, -11-kAlasaMyoga-kAlakRta avasthA. -12-AyAti-garbhathI nIkaLavuM, -13-maraNa-prANatyAga. 14-baMnenA, cAmaDIvALA, saMdhi baMdhano che. kyAMka chavayata pATha che. tyAM cAmaDInA rogathI chavi te ja chavika artha che. te zarIra arthAtu chavikAtmaka zarIra vipatta - pAThavI-prApta thayela cAmaDI evo artha che. [ahIM sUtra-5 thI 14-sudhI badhe garbhastha manuSya ane tiryaMca e saMbaMdha joDavo.. -15-manuSya ane paMcendriya tiryaMcanI vIrya ane lohIthI utpatti che. -16-kAyamAM-pRthvI AdinI sAmAnyarUpe sthiti te kAyasthiti, te asaMkhya utsarpiNI Adi rUpe che ane bhavane vize ke bhavarUpa sthiti te bhavasthiti arthAt bhavakAlasvarUpa. -13- baMnenI sAta-ATha mavagrahaNarUpa kAyasthiti hoya che. pRthvI AdinI paNa kAyasthiti che, tethI teno viccheda karyo nathI. kemake sUjhanuM yogya niSedha karavApaNuM che. -18-devAdi punaH devAdimAM utpatti abhAve deva-nAkane vyavasthiti ja che. * 19-'addhA' : kALa, kALapadhAna AyuSya Apati AyukarmavizeSa-addhAyu, vartamAnabhavano nAza thatAM kAlAMtara anugAmI-jema manuSyAya mAphaka pAchaLa-janAruM, koIne paNa bhavano nAza thatAM dUra thatuM nathI. paNa utkRSTathI sAta-ATha bhava mAtra kALa parvata anuvarte che. tathA bhavapradhAna Ayu te bhavAyuSya. te bhavano nAza thatA ja dUra jAya che. kAlAMtare devAyu mAphaka sAce jatuM nathI. -20,21- roja- Adi be sUra kahevAI gayela arthavALA che. -22- suvi vAgye - karmanA pudgalo ja vedAya che, paNa baddha sa vedAto nathI eTale karmanA pradeza mAtra vaDe vedavA yogya te pradezakarma ane je karmano jema bAMdhela sa temaja vedAya che - anubhAvathI vedha che, te karma anubhAva karma. -23- Do. Adi-jevI rIte bAMdheluM AyuSya te yathAyuSya, tene kevI rIte bhogave che, upakama thato nathI te yathAyuSya. devo, nAko, asaMkhya viSaya tiryaMco, manuSyo, uttama puruSo ane carama zarIrI jIvo nirapakamAya che. AvuM vacana hovA chatAM ahIM be sthAnakanA varNanathI deva, nAkanuM kathana karyuM che. -24- to saMvartavuM te saMvata. te ja saMvartaka arthAt upakrama, Ayuno je saMvartaka te AyuSya saMvartaka che . payayanA adhikArathI niyata kSetranA AzritapaNAthI kSetra vaDe kathanIya pudgalone kahevA icchatA have phonane kahe che- * sUtra-86 : jaMbUdvIpa nAmaka dvIpamAM meruparvatanI uttara ane dakSiNamAM be varSakSetro kahA chete ati samatulya, avizeSa, nAnA prakArapaNAthI rahita, anyonyane na ullaMghatA, laMbAI-pahoLAI-AkAra-paridhi vaDe samAna che te bharata ane airAvata e rIte A abhilApa vaDe kaimavata, kairacavata, harivarSa, ramyakravarSa che. jaMbUdvIpa nAmaka dvIpa madhye meruparvatanI pUrva-pazcime be kSetra che - ati samatulya, avizeSa yAvata te pUrvavideha, pazcimavideha che. jebUdvIpanA meru parvatanI uttara-dakSiNe be kurukSetra ati samatulya che. cAvatuM te devakuru uttarakuru che. temAM ati moTA be vRkSo che - bahu samatulya, avizeSa, nAnAvarahita, anyonyane na ullaMghatA, laMbAI-pahoLAI-UMcAI, udha-saMsthAna-paridhi vaDe samAna che, te phUTazAbhalI ane jaMbU-sudarzana. tyAM maharvika yAvatuM mahAsAvALA, palyopamanI sthitivALA be devo vase che, te - veNudevagaruDa ane anAya, te jaMbUdvipanA adhipati che. * vivecana-86 : sUNa sugama che. vizeSa e ke - ahIM jaMbUdvIpa prakaraNa che. te paripUrNa, caMdra maMDala AkAre che, te jaMbUdvIpa maLe meranI uttara-dakSiNe anukrame varSa ogo sthApIe to - A pramANe che : bharata, haimavata, harivarSa, mahAvideha, ramyaphavarSa, hairaNyavatu, ravata e sAta varSa kSetro che. tathA vardhakSetronA aMtaramAM varSadhara parvatonI sthApanA A pramANe - himavaMta, mahAhimavaMta, niSadha, nIlavaMta, rUkamI ane zikhara e che varSadhara parvato jANavA. evI rIte badhuM jANavuM. meruparvatanI uttara ane dakSiNamAM - x * x * jinezvare be kSetra kahela che. te samatulya-sadeza che, pramANathI atyaMta samatulya che. avizeSa-parvata, nagara, nadI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/86 Adi kRta vizeSarahita, anAnAtva-avasarpiNI AdithI karela Ayu Adi bhAvanA bhedathI varjita. tethI kahe che - paraspara ullaMghatA nathI. kaI rIte ? te kahe che - laMbAIpaNe, pahoLAIpaNe, saMsthAna-paNacha caDAvelA dhanuSyanA AkAre temaja paridhi vaDe - 4 - athavA laMbAIthI bahu samatulya che. tayA kahe che - bharataparyanta A zreNI14,471 yojana upara kiMcit nyUna cha kalA uttara bharatAddhanI jIvA che. kalA eTale yojanano 19mo bhAga jANavo. evI rIte aivata kSetra paNa jANavuM. tathA avizeSa-pahoLAIthI baMne A pramANe che - 526 yojana ane 6-kaLA adhika bharatakSetra pahoLuM ja che, e ja pramANe aivata kSetra paNa jANavuM. anAnAtvabaMne kSetra saMsthAnathI paraspara sarakhAM che. paridhi eTale jIvA ane dhanupRSThanuM pramANa, temAM jIvAnuM pramANa upara kahyuM che, dhanupRSThanuM pramANa A che - 14,528 yojana ane 11 kalA adhika bharatanuM dhanupRSTha che. e ja rIte airavatanuM paNa jANavuM. athavA A pado ekArthika che. atizayArthapaNuM hovAthI punarukti doSa nathI. kahyuM che ke - anuvAda, Adara, vIpsA, atizayArtha, viniyogahetu, asUyA, saMbhrama, vismayAdimAM punarukti doSa nathI. te be kSetro A pramANe - bharata ane airavata. - - X - jaMbUdvIpanA dakSiNa bhAge bharata, himavataparvata paryanta che ane uttara bhAge airavatakSetra zikharIparvata paryanta che. bharata ane aivatanI mAphaka A abhilASa vaDe " maMjUrIne cIne '' AdinA uccAra vaDe bIjA be sUtro kahevA. te bemAM A vizeSa che ke - hemavaMta kSetra merunI dakSiNa dizAe himavAn ane mahAhimavAna parvatanI madhyamAM che, auraNyavat kSetra merunI uttara dizAe kamI ane zikharI parvatanI madhyamAM che, harivarSa kSetra dakSiNamAM mahAhimavAt ane niSadhanI madhye che, ramyavarSa uttare nIlavAn ane rukamI madhye che. saMpUrNave Adi pUrva dizAmAM ane pazcima dizAmAM yathAkrame pUrvavideha ane pazcimavideha, A baMnenuM laMbAI Adi varNana graMthAMtathI jANavuM. maMjU Adi - merunI dakSiNe devakuTu ane uttare uttarakuThu kSetra che. temAM devakuTu hAthInA dAMtanA AkAravALA vidhutvabha ane saumanasa nAmaka be vakSaskAra parvatathI AvRtta che. bIjo utakuru te gaMdhamAdana ane mAlyavAn parvata vaDe AvRtta che. A baMne kSetra arhacaMdrane AkAre che. dakSiNa-uttaramAM vistRta che, teonuM pramANa A pramANe - 11,842 yojana ane 2 kalA che. baMnenI jIvA pUrva-pazcima 53,000 yojana che. ati moTA, ghaNAM tejanA ke mahotsavanA AzrayarUpa te mahAtimaha Alaya athavA mahAtimahAlaya arthAt siddhAMtanI bhASA vaDe mahAna prazastapaNAo be mahAdumo che. tenI pahoLAI, uMcAI, bhUmimAM uMDAI, AkAra ane paridhi. temAM be vRkSonuM pramANa A pramANe che- jaMbavRkSanA puSpo ane phaLo ratnamaya che, vikhaMbha ATha yojana, uccatva ATha yojana, ardhayojana jamInamAM, skaMdha be yojana uMco, be koza pahoLo che, cotarapha 5/7 69 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vistarelI zAkhAo madhye viDima nAme zAkhA sauthI uMcI ane cha yojana che. cAre dizAmAM cAra zAkhAo che, temAM pUrvadizAnI zAkhA madhye anAdaMta devanuM zayanabhavana eka koza pramANa che, zeSa traNa zAkhAmAM prAsAdo che, temAM ramya sIhAsano che. zAlmalI vRkSamAM paNa emaja jANavuM. kUTa-zikharanA AkAravALo zAlmalI vRkSa te kUTazAlmalI vRkSa, jenuM darzana suMdara che te sudarzana, te be vRkSone vize moTIRddhi-AvAsa, parivAra, ratnAdi jeone che tevA be maharSika yAvanA grahaNathI mahAdhutika, mahAnubhAga, mahAyazA mahAbalI [devo che.] temAM dhuti-te zarIra, AbhUSaNanI dIpti. anubhAva-aciMtya zakti-vaikriyAdi karaNa, yaza-khyAti, baLa-zarIra sAmarthya, saukhya-AnaMdarUpI ane kvacit 'mahezAkhya' pATha che. te palyopama AyuvALA garuDa-suparNakumAra jAtiya veNudeva ane anAtA deva che. 98 * sUtra-87 : jaMbudvIpanA meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe be varSadhara parvato kahyA che . te bahu samatulya, avizeSa, nAtAtvarahita, anyonya na ullaMghatA temaja laMbAI-pahoLAI - uMcAI - uMDAI - saMsthAna paridhi vaDe samAna che. te A - laghu himavaMta ane zikharI, e rIte mahA himavaMta ane rukamI, ema ja niSadha ane nilavAna jaMbUdvIpanA meru parvatanI uttara ane dakSiNe hemavaMta ane hairaNyavata kSetramAM be vRttavaitADhya parvata che bahumatulya, avizeSa, nAnAvarahita yAvat te zabdApAtI ane vikaTApAtI nAmaka che. temAM be mahaddhika devo yAvat palyopamanI sthitivALA che - te svAti, prabhAsa. - jaMbudvIpanA merunI uttara ane dakSiNe harivarSa ane ramyak varSa kSetramAM be-tRttavaitADhya parvata che bahu samatulya yAvat gaMdhApAtI ane mAhyavaMtaparyAya nAmaka che. te baMnemAM eka eka mahaddhika savat palyopamasthitika deva vase che. te aruNa ane padma nAmaka che. jaMbUdvIpanA merunI dakSiNa dizAmAM devakura kSetranA pUrva ane pazcima paDakhAmAM azvanA skaMdha saza, ardha caMdra-saMsthAna saMsthita be vakSaskAra parvato che. te bahusama che yAvat saumanA ane vidyutapabha nAme che. jaMbudvIpanA merunI uttara dizAe uttapura kSetramAM pUrva ane pazcima paDakhAmAM azvanA skaMdha samAna yAvat gaMdhamAdana, mAhyavaMta be vakSaskAra parvata che, je ardhacaMdrAkAra che ityAdi pUrvavat. jaMbudvIpanA meru parvatanI uttara ane dakSiNe be dIdhavaitADhya parvata che. bahusamatulya sAvat bharatamAM dIrgharaitAdya, auravatamAM dIrgha vaitADhya. bharatanA dIrgha vaitADhyamAM be guphAo kahI che - bahu samatulya, avizeSa, nAnAtva rahita, anyonya na ullaMghatI, laMbAI-pahoLAI-uMcAI-AkAra-paridhi vaDe samAna che te A tamisA guphA ane khaMDaprapAta guphA. tyAM be maharSika yAvat palyopama -
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/87 sthitika devo vase che. te kRtamAlaka, nRtyamAlaka, airAvata kSetranA dIrgha vaitADhyamAM be guphAo kahI che yAvat bharata mAphaka jANavuM. jaMbudvIpanA meru parvatanI dakSiNe laghu himavaMta nAme varSadhara parvatamAM bhe phUTa kahyA che . te bahumatulya vat pahoLAI, uMcAI, saMsthAna, paridhi vaDe [samAna che te] laghuhimavaMtakUTa ane vaizramaNakUTa. jaMbudvIpanA merunI dakSiNe mahAhimavaMta nAme vadhara parvatamAM be phUTa kahela che. te bahusamatulya yAvat mahAhimavaMtakUTa ane dhairyakUTa nAme che. e rIte niSadha varSadhara parvatamAM be phUTa che - yAvat - niSadhakUTa ane rucakabhakUTa. - EE jaMbudvIpanA maMdaraparvatanI uttare nIlavaMta varSadhara parvatamAM be phUTa kahyA che, te bahusama yAvat nIlavaMtakUTa, upadarzanakUTa nAme che. e rIte zikharI nAme varSadhara parvatamAM be phUTa kahyA che - yAvat - zikharIphUTa tigiDikUTa. * vivecana-87 : - khaMdhU ityAdi - varSa - kSetra vizeSanI vyavasthA karanArA hovAthI varSadhara. 'culla' moTAnI apekSAe laghu te laghuhimavaMta, bharatakSetrathI anaMtara che. zikharI parvata aivatanI pAse che. te baMne pUrva-pazcima laMbAIthI lavaNasamudra sudhI joDAyelA che. laghu himavaMta parvatanI jIvA laMbAI vaDe 24,932 yojana ane arlDa kalA che. e rIte zikharI parvatanI jIvA jANavI. baMne parvata bharatakSetrathI bamaNA vistAravALA, 100 yojana UMcA, 25 yojana bhUmimAM, laMbacorasa saMsthAna vaDe rahelA che, tenI paridhi 45,109 yojana ane 12aa kalA che. jema himavaMta ane zikharI parvata jaMbudvIpa ityAdi abhilApa vaDe kahyA tema mahAhimavaMta Adi paNa kahevA. temAM laghunI apekSAe mahAhimavaMta che. te merunI dakSiNe che ane uttaramAM kamI parvata che. e rIte niSadha-nIlavaMta paNa che. vizeSa e ke - tenI laMbAI vagere vizeSathI 'kSetrasamAsa' graMthathI jANavA. ahIM tenI gAthA vaDe kiMcit kahe che - 526 yojana 6 kalAno pahoLo bharatakSetra che, 1052 yojana, 12 kaLAno pahoLo laghu himavaMta parvata che. haimavata kSetra 2105 yojana ane 5-kaLA pahoLo che. tathA mahAhimavaMta parvata 4210 yojana, 10-kaLA pahoLo che. harivarSa kSetra 8421 yojana, 1-kaLA pahoLuM che, niSadha parvata 16,842 yojana, 2-kaLA pahoLo che. mahAvideha kSetranI pahoLAI 33,684 yojana, 4-kaLA che. zikharI ane laghuhimavaMta parvata 100 yojana uMcA ane suvarNamaya che, rukima tathA mahAhimavaMta 200 yojana uMcA che, temAM rukima parvata ru kanakamaya che. niSadha ane nIlavaMta parvata 400 yojana uMcA che, niSadha tapAvela suvarNamaya ane nIlavaMta dhairya maNimaya che. parvatono jamInamAM avagADha prAyaH UMcAIthI cotho bhAga hoya che. vRtta paridhi potapotAnI pahoLAIthI traNagaNI ane kaMIka nyUna cha bhAgamukta hoya che, corasa paridhi laMbAI ane pahoLAIthI dviguNa hoya che. khaMlU, ityAdi - sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pyAlAnA AkAra hovAthI vRtta paitADhya evA nAmathI be parvato che. sarvataH 1000 yojana parimANa ane rUpAmaya che. temAM merunI dakSiNe haimavata kSetramAM zabdApAtI, uttaramAM airaNyavata kSetramAM vikaTApAtI parvata che. te be vRtta vaitADhyamAM anukrame svAti ane prabhAsa nAme be deva vase che. kemake tyAM temanA bhavana che. e rIte harivarSa kSetramAM gaMdhApAtI, ramyavardhakSetramAM mAlyavanparyAya parvata che, tyAM krama vaDe aruNa ane padma nAme be deva vase che. baMdhU ityAdi, pArzvazabdano pratyekamAM saMbaMdha hovAthI pUrvanA paDakhe ane pazcimanA paDakhe be parvata che. prajJApaka vaDe upadeza karAtA kramazaH saumanasa ane vidhuttpabha kahela che. te azvanA skaMdha samAna AdimAM namelA ane aMte UMcA che. A kAraNathI niSadhaparvata 100 samIpe 400 yojana UMcA ane merunI samIpe 500 yojana UMcA che. kahyuM che ke - varSadhara parvatanI samIpe 500 yojana vistAravALA, 400 yojana UMcA ane 100 yojana jamInamAM che. merunI pAse cAra vakSaskAra 5rvato 500 yojana UMcA, 500 koza uMDA ane aMgulanA asaMkhyAta bhAga mAtra pahoLA che. cAre vakSaskAra 5rvatonI laMbAI 30,000 yojana, 6-kaLA che. kaMIka nyUna caMdrAkAra arthAt gajadaMtAkRtinA jevA saMsthAna vaDe rahelA te pAddhacaMdra-saMsthAna saMsthita che. kyAMka "addhacaMdra saMsthAna saMsthita pATha che. tyAM addha zabda vaDe vibhAga mAtra vivakSA karAya che. paNa samavibhAga nahIM. te be parvata vaDe devakuru arhA caMdrAkAra karAyela che. A kAraNathI vakSArAkAra kSetrane karanArA be parvato vakSAra [vakSaskAra] parvato kahevAya che. khaMdhU ityAdi varNana temaja jANavuM. vizeSa e ke - uttakuttu kSetramAM pazcimanI pAse gaMdhamAdana ane pUrvanI pAse mAlyavaMta vakSaskAra parvata che. e rIphleva, vaitADhyano niSedha karavA 'dIrdha' zabdanuM grahaNa karela che. vevaI zabdano vaitADhya ke vijayADhya saMskAra thAya che. te be parvata bharata ane auravatanA madhya bhAgamAM pUrva ane pazcimathI lavaNarAmudrane sparza karIne rahela che. te baMne 25-yojana UMcA che, 25-gAu uMDA che, 50-yojana pahoLA che. Ayata saMThANavALA che, sarva rUpAmaya ane baMne paDakhAthI bahAra kAMcanamaMDanathI aMkita che. - 4 - mAray i. Adi vaitADhya parvatamAM pazcima bhAgamAM tamisA guphA 50 yojana lAMbI, 12 yojana pahoLI, 8 yojana UMcI che. Ayatacatusa saMsthAnavALI, vijayadvAra pramANa dvAravALI, vajranA kamADathI DhAMkelI, bahu madhya bhAge be yojana aMtaravALI ane traNa yojana vistAravALI unmagnajalA ane nimagnajalA nAme be nadI vaDe yukta che. tamisA mAphaka pUrvamAM khaMDaprapAtA guphA jANavI. tamisAmAM kRtamAlya, khaMDaprapAtAmAM nRtyamAla deva vase che. airAvata kSetramAM paNa bharatakSetranI mAphaka jANavuM. taMbU, ityAdi - himavaMta varSadhara parvatamAM 11-kUTo che. - siddhAyatana, laghu himavaMta, bharata, ilA, gaMgA, zrI, rohitAMzA, siMdhu, surA, haimavata ane vaizramaNa che. pUrva dizAmAM siddhAyatana phUTa che, te pachI kramazaH pazcimathI bIjA kUTo sarva ratnamaya
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/87 ane svanAma devatAnA sthAno che. te 500 yojana UMcA, mUlamAM teTalA ja pahoLA ane upara tenA ardhA vistAravALA che. pahelA kUTamAM siddhAyatana che, te 50 yojana lAMbu, 25 yojana pahoLuM ane 35 yojana UMcu che, vaLI ATha yojananA lAMbA ane pravezamAM cAra yojananA pahoLA traNa dvAro vaDe yukta. temaja 108 jinapratimA sahita che. bAkI daza kUTomAM 62 // yojana UMcA, 31 / yojana pahoLA temaja temAM vasatA devatAonA siMhAsanavALA prAsAdo che. ahIM prastuta parvatanA adhipatino nivAsa hovAthI ane devonA nivAsabhUta kUTomAM pahelo himavat hovAthI himavat kUTanuM grahaNa karyu ane sarva kUTomAM chellu hovAthI vaizramaNa phUTanuM grahaNa karyu. be sthAnAdhikArathI 101 kahyuM che ke - kyAMka vastunA eka dezanuM grahaNa, kyAMka samasta vastunuM grahaNa karAya che, kAraNavazAt utkrama ane kramapUrvaka hoya che, mATe sUtranI vicitra gati che. kUTanI saMgrahagAthA A pramANe - vaitADhya, mAlbavaMta, vidhudghabha, niSadha, nIlavaMta e pratyeka parvatamAM nava-nava kUTo, zikharI ane laghu himavaMta parvatamAM 11-11 phUTa che. rUkamI ane mahAhimavaMta. parvate 8-8 kUTo ane saumanasa ane gaMdhamAdana parvate 7-7- kUTo, vakSaskAre 4-4 kUTo che. saMpU. ityAdi mahA himavaMta parvate ATha phUTa che - siddha, mahAhimavat, haimavat, rohitA, DrI, harikAMtA, hari ane vaiDUrya. be phUTanA grahaNanuM kAraNa kahevAI gayuM che. vaeN - ityAdi - 'evaM' zabdathI 'jaMbU' ityAdi abhilASa jANavo niSadha varSadhara parvatamAM - siddha, niSadha, harivarSa prAvideha, hari, dhRti, zItodA, aparavideha, rucaka evA potapotAnA devonA nAmavALA nava kUTo che. ahIM paNa bIjA ane chellA kUTanA grahaNapUrvaka vyAkhyAna karavuM. jhaMbU, ityAdi - nIlavaMta varSadharaparvata siddha, nIla, pUrvavideha, zItA, kIrti, nArIkAMtA, aparavideha, ramyak ane upadarzana e nava phUTa che. ahIM paNa bIjA ane chellA phUTanuM grahaNa pUrvavat. i ityAdi - rukima varSadharamAM - siddha, rukamI, ramya, narakAMtA, buddhi, raupcakulA, hairaNyavaMta, maNikAMcana e ATha phUTa che. benuM vidhAna prAvat ityAdi - zikharI varSadhara parvata-siddha, zikharI, hairaNyavat, surAdevI, ktA, lakSmI, suvarNakUlA, skvodA, gaMdhApAtI, airAvatI, tigicchi e 11-kUTo che. zeSa prAvat. -sUtra-88 H jaMbudvIpanA meru parvatanI uttara ane dakSiNamAM laghu himavaMta ane zikharI varSadhara parvatamAM be mahAdraho kahyA che - bahusamatulya, avizeSa, nAnAvarahita, anyonya na ullaMghatA evA, laMbAI-pahoLAI-uMDAI - saMsthAna ane paridhi vaDe samAna che. te - padmadraha, puMDarIka draha. tyAM be devIo maharSika yAvat palyopama sthitika vase che. te - zrI, lakSmI. evI rIte mahAhimavaMta ane kamI 102 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 parvate be moTA draho che - bahusama yAvat pUrvavat te mahApaddhaha, mahApuMDarIkadraha. tyAM be devI che - hI, buddhi. e rIte niSadha ane nIlavaMta parvata tijhiMchIdraha, kezarIdraha che. tyAM dhRti ane kIrti nAme devI che. jaMbudvIpanA meru parvatanI dakSiNe mahAhimavaMta varSadhara parvatanA mahApadrahathI be mahAnadI nIkaLe che - rohitA, harikAMtA. e rIte niSadha vadhira parvatanA tiiichI drahathI be mahAnadI nIkaLe che - harita, zItodA. jaMbudvIpanA meru parvatathI uttare nIlavaMta varSadhara parvatanA kesarIdrahathI be mahAnadI vahe che zItA, nAkiAMtA. e rIte rukamI varSadhara parvatanA mahApuMDarIka drahathI be mahAnadI nIkaLe che - narakAMtA, rakSakUlA, jaMbudvIpanA merunI dakSiNe be prapAtadraho kahyA che, te A rIte - bahusama. te - gaMgApapAdraha, siMdhupAdraha. e rIte himavata kSetramAM be prapAtadraho kahyA che - rohipAtadraha, rohitaazApapAtadraha. jaMbudvIpanA merunI dakSiNe havirSa kSetramAM be prapAtadvaMha kahyA che bahusama yAvat - hariprapAtadraha, harikAMta prapAtadraha, jaMbudvIpanA merunI uttare ane dakSiNe mahAvideha kSetramAM be prapAtakaho cAvat - sItApa5Adraha, sItaudapAta draha. kahyA che - jaMbudvIpanA merunI uttare ramyaSakSetramAM be pAdraho kahyA che - yAvat - narakAMtA prAtadraha, nArIkAMtApAtadraha. e rIte hairaNyavata kSetramAM be prAddhaho kahyA che - yAvat - suvarNakalApapAtadraha, rUkUlApapAtadraha. jaMbudvIpanA merunI uttare airavata kSetramAM be prapAtadraho kahyA che - yAvat - tApAtaha, tavatI prapAtadraha. jaMbudvIpanA merunI dakSiNe be mahAnadI kahI che . cAvat - gaMgA, siMdhu. e rIte jema prapAtadraho che, tema nadIo kahevI yAvat - airavata kSetramAM be mahAnadI kahI che - yAvata - kA, raktavI. * vivecana-88 - baMdhU, ityAdi - ahIM himavat Adi cha varSadhara parvatone vize cha ja draho che. te A pramANe - padma, mahApadma, tijhiMchI, kezarI, mahApuMDarIka, puMDarIka, himavata parvatanI upara bahu madhya bhAge jemAM padma che tevo pAnAmaka draha che. e rIte zikharI parvata puMDarIka nAme draha che. te draho pUrva-pazcima 1000 yojana lAMbA, 500 yojana pahoLA, cAra khUNAne vize 10 yojana UMDA, rajatamaya kAThAvALA, vajramaya pASANavALA, tapanIya taLIyAvALA, suvarNa madhya rajata maNinI veNuvALA che. cAre dizAmAM maNinA pagathIyAvALA che. sukhe utarI zakAya evA, toraNa-dhvaja-chatrAdi suzobhita, nIlotpala ane puMDaskiAdithI racita, jemAM vividhapakSI ane matsyo vicare che evA te bhramaranA samUha vaDe upabhogya che. tyAM mahAdrahamAM be devIo vase che. padmadrahamAM zrIdevI, puMDarIkadrahamAM lakSmI devI che. te bhuvanapatikAyamAM che. kemake teo palyopama sthitika che. vyaMtaranI devIonuM AyuM to utkRSTathI ardhapalyopamanuM hoya che. bhavanapati
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2388 103 devInuM utkRSTa kArya palyopama che. kahyuM che ke - dakSiNa dizAnI asuradevIonI utkRSTa sthiti all palyopamanI ane uttara dizAnI asara devIonI utkRSTa sthiti 4 palyopamanI che. zeSa uttaradizAnA nAgakamArAdinI devInI utkRSTa sthiti dezauna palyopama ane dakSiNa dizAnA navA bhavanapatinI devInI tathA vyaMtara devInI sthiti addha palyopamanI hoya che. te be moTAddhaha madhye yojana pramANa pA che, je ardhayojana jADA che, jaLamAM daza yojanA DUbelA ane be koza uMcA che. tenA mUla vajamaya, kaMda riTha ranamaya, nAlavaiDUryamaya che, pabo jAMbUnadamaya, karNikA kanakamaya, kesarA tapanIya che. te kamaLonI karNikA aIyojana lAMbI, pahoLI, eka koza uMcI che. tenA upara be devIonA bhavana che. ityAdi - mahAhimavata parvatamAM mahApAdraha ane kamI parvatamAM mahApuMDarIka draha che. te baMne praha 2000 yojana lAMbA, 1000 yojana pahoLA che. be yojananA lAMbA-pahoLA kamaLavALA che. temAM be devI vase che. mahApAdrahamAM hIdevI ane mahApaMDarIkamAM buddhidevI che. * x * niSadha parvatamAM tibiMchiddhahamAM dhRtidevI, nIlavaMta parvata para kezarIdhrahamAM kIrtidevI vase che. te be draho 4000 yojana lAMbA, 2000 yojana pahoLA che. * x - pU. ityAdi - temAM rohita nadI, mahApaDAdrahathI dakSiNa toraNathI nIkaLIne 16o5 yojanathI kaMIka adhika dakSiNanA parvate jaIne hAranA AkAradhArI, sAtireka 200 yojana pramANa, magara mukha pravAha vaDe mahAhimavatu parvatanA rohita nAmaka kuMDamAM paDe che. magaramukha jIbha eka yojana lAMbI, 1dA yojana pahoLI, 1 koza jADI che. rohitaprapAtakuMDarI rohitanadI dakSiNa toraNathI nIkaLI haimavata kSetranA madhyabhAgavata zabdApAtI vRta vaitAdyathI ardhayojana dUrathI 28,000 nadI sahita gatIne nIce bhedIne pUrvethI lavaNa-samudramAM maLe che. rohita nadI pravAhe 1ii yojana pahoLI, eka koza UMDI che, pachI kramazaH vRddhi pAmatI mukhamAM 15 yojana pahoLI, zA yojanA UMDI temaja baMne pAse be vedikA ane be vanakhaMDa vaDe yukta che. evI rIte sarva mahAnadIo, parvato, kUTo ane vedikAdithI yukta che. hakiAMtA nadI mahApadAddhahasthI ja uttara dizAnA toraNadvArA nIkaLIne kaMIka adhika 1605 yojanA uttarAbhimukha thaIne parvata uparathI jaIne sAdhika 200 yojana pramANa prapAta vaDe harikAMtA kuMDamAM temaja paDe che. magaramukha jIbhanuM pramANa pUrvoktathI bamaNuM jANavuM. te prapAtakuMDathI uttaradizAnA toraNa dvArA nIkaLIne harivarSoganA madhyabhAgavartI gaMdhApAtI vRtavaitADhya parvatathI yojana dUra rahIne, pazcimAbhimukha thaIne 56,000 nadIo sahita samudramAM jAya che. A harikAMtAbadI rohita nadIthI bamaNI che. - i. ityAdi - "jaMbUddIve tyAdi." abhilApanA sUcana mATe che. harita mahAnadI tithiMchidrahanI dakSiNa dizAnA toraNa dvArA nIkaLIne sAdhika 341 yojanA dakSiNAbhimukha thaIne parvata upara jaI sAdhika 400 yojana pramANavALA prapAta vaDe 104 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 harikuMDamAM paDIne pUrvanA samudramAM paDe che. zeSa harikAMtA nadI mAphaka jANavuM. zItodA mahAnadI tibiMchidrahanI uttaradizAnA toraNa dvArA nIkaLIne teTalA ja yojana pramANa parvata upara uttarAbhimukha thaIne sAdhika 800 yojana pramANa prapAta vaDe zItodAkuMDamAM paDe che. magaramukhajIbikA cAra yojana lAMbI, 50 yojana pahoLI ekayojana jADI che. zItodAkuMDathI uttaranA toraNadvArA nIkaLIne devakuno vibhAga karatI citra-vicitra kUTavALA be parvatone ane niSadhadrahAdi pAMca drahonA be bhAga karatI 84,000 nadIo sAthe maLatI bhadrazAlavana madhye merathI be yojana dUra rahIne tyAMthI pazcimAbhimukha pharIne vidhuprabha vakSaskAra parvatanA nIcenA bhAgane vidArIne meranI pazcima dizAthI pazcima mahAvidehanA madhya bhAga dvArA eka eka vijayamAMthI 28-28 hajAra nadIo sAthe maLIne jayaMtadvAnI nIcethI pazcima samudramAM praveze che. zItodA nadI pravAhamAM 50 yojana pahoLI ane eka yojana uMDI che, tyArapachI anukrame vadhatI vadhatI mukhamAM 500 yojana pahoLI ane daza yojana UMDI thAya che. saMdhU ityAdi - zItA mahAnadI kezarIdrahanA dakSiNa toraNethI nIkaLI, kuMDamAM paDIne, meru parvatanA pUrvathI pUrvavidehanA madhyathI vijayadvAranI nIcethI pUrva samudramAM praveze che. zeSa vakatavyatA zItodA samAna jANavI. nArIkAMtA nadI uttaranA toraNathI nIkaLIne myakakojhano vibhAga karatI harita mahAnadInI vakatavyatA samAna ramavarSanA madhyathI pazcima samudramAM praveze che. parva. ityAdi - namyAMtA mahAnadI mahApuMDarIka drahamAMthI dakSiNanA toraNa dvArethI nIkaLIne ramya varSanA vibhAga karatI, harikAMtAnI vaktavyatA mujaba pUrva samudramAM praveze che. rUkUlA nadI mahApuMDarIka drahanA uttastA toraNethI nIkaLI raNyavata kSetranA be vibhAga karatI rohit nadInI vaktavyatA mujaba pazcimasamudramAM praveza kare che. yU ityAdi - paDavuM te prapAta, tenA vaDe oLakhAto praha te prapAtadraha. ahIM jyAM himavat Adi parvatathI gaMgAdi mahAnadI dhodhathI nIce paDe che, te prapAtadraha eTale prapAtakuMDa. himavata varSadhara parvatanI upara rahela paDAdrahanA pUrva toraNathI, nIkaLIne pUrvAbhimukha 500 yojana thaIne gaMgAvartana kUTe pAchI vaLatA sAdhika pa23 yojana sudhI dakSiNadizAbhimukha parvata jaIne gaMgA mahAnadI laMbAI vaDe ardhayojanA pramANa, pahoLAI vaDe 6 yojanavALI, jADAI vaDe ardhakoza jIbhikAthI yukta hovA kADelA magaranA mukhya samAna dhodha vaDe sAdhika 1oo yojana pramANavALA ane muktAvalI jevA prapAtathI gaMgApapAtakuMDamAM paDe che. te kuMDa 60 yojana lAMbo ane pahoLo, kaMIka nyUna 10 yojana paridhivALo daza yojana UMco ane vividha maNi tibaddha te kuMDanI pUrva, pazcima, dakSiNa dizAmAM traNa traNa pagathiyA pratirUpaka che. te vicitra toraNayukta che, madhyabhAge gaMgAdevIno dvIpa che, te dvIpa ATha yojana lAMbo-pahoLo, sAdhika 25 yojanAno parikSepa che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2388 105 106 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pANIthI upara be koza UMco vajamaya, eka koza lAMbo - adhakoza pahoLo - kaMIka nyUna eka koza uMco, aneka seMkaDo staMbha vaDe yukta gaMgAdevInA bhavanathI suzobhita karAyo che, jeno uparano bhAga evo kuMDa che. gaMgAprapAtakuMDathI dakSiNa toraNathI nIkaLIne pravAhamAM | yojana pahoLI, ardhakoza UMDI gaMgAnadI uttarAddha bharatanA be bhAga karatI Booo nadI sAthe maLIne khaMDaprapAta guphAnA pUrvabhAgathI nIce vaitAdya parvatane vidArIne dakSiNAddha bharatanA be vibhAga karatI te vibhAganA madhya bhAgecI jaIne pUrvAbhimukha vaLIne badhI maLIne 14,000 nadIo sAthe mukhamAM 6zA yojana pahoLI, 1ii yojana UMDI evI jagatane bhedIne pUrvanA lavaNasamudramAM praveze che, te gaMgApapAtadraha. A ja pramANe siMdhupapAtadrahanI paNa vyAkhyA kahevI. AthI ja be draho lAMbA, pahoLA, uMDA ane paridhi vaDe samAna vizeSaNavALA bhAvavA. badhAM ja prapAtabraho daza yojana UMDA kahevA. ahIM varSadhara-nadIonA adhikAramAM gaMgA, siMdhu ane rohitAMzAnuM tathA suvarNakUlA, katA ane raktavatInuM je kathana nathI karyuM tenuM kAraNa e che ke ahIM be sthAnano ja adhikAra che. eka parvatathI traNa nadIo nIkaLavAnA traNa-traNa sthAna hovAthI ahIM lIdhI nathI. vaM - ema pUrvavatu. ukta svarUpavALI rohit nadI jemAM paDe che te kuMDa 120 yojana lAMbo-pahoLo che. kaMIka nyuna 380 yojanA gherAvAvALo ane jenA madhyabhAgamAM rohitadvIpa 16 yojana lAMbo-pahoLo, sAdhika 50 yojanA gherAvAvALo pANIthI upara be koza UMco che. gaMgAdevInA bhavana samAna rohitu devInA bhavana vaDe suzobhita jeno uparano bhAga rohitaprapAtadraha himavaMta varSadhara parvatanI upara rahela padAdrahanA uttara toraNethI nIkaLIne rohita zA mahAnadI sAdhika 236 yojana paryaMta uttarAbhimukha thaIne parvatathI jaIne laMbAIthI eka yojana, pahoLAIthI 1ii yojana, jADAIthI eka koza, abhikA vaDe vistRta magaramukhanA dhodha thakI ane muktAvalI AkAre sAdhika 100 yojana pramANa prapAta vaDe jyAM paDe che ane je rohitaprapAtakuMDa samAna mAnavALI che, te kuMDa madhye rohitadvIpa samAna pramANavALo rohitAMzadvIpa che. te rohitAMza bhavana vaDe pUrvokta pramANa vaDe alaMkRta che, je kuMDathI rohita nadI samAna pramANavALI rohitAMzA nadI uttara toraNa dvArethI nIkaLIne pazcima samudramAM praveze che, te sehitAMzaprapAtadraha. iq ityAdi - pUrvokta lakSaNA haritu nadI je kuMDamAM paDe che, je 24 yojanA lAMbo-pahoLo, 359 yojana paridhi vaDe che, jenA madhya bhAge haritadevIno dvIpa che, te dvIpa 32 yojana lAMbo-pahoLo temaja 101 yojana paridhivALo che ane jaLanI upara be koza UMco che, vaLI haridevInA bhavana vaDe suzobhita uparano bhAga jeno che, te A hauipAtadraha che. pUrvokata svarUpavALI hakiAMtA nadI je kuMDamAM paDe che, je kuMDanuM pramANa hari kaMDa samAna che, ane haritudvIpa samAna bhavana sahita harikAMtAdevInA dvIpa vaDe bhUSita madhyabhAga jeno che te hakiAMta prapAtadraha che. * x * nIlavaMta parvatathI zItA nadI nIkaLIne je kuMDamAM paDe che, te kuMDa lAMbo-pahoLo 480 yojana che, tenI paridhi 1518 yojanA vizeSa jUna che, tenI maNe 64 yojana lAMbo-pahoLo ane 202 yojana paridhiyukta jaLanI upara be koza uMco zItAdvIpa che. tathA zItA devInA bhavanathI suzobhita uparI bhAga yukta zItAprapAtadraha che. niSadha parvatathI zItodA nadI nIkaLIne jyAM kuMDamAM paDe che te zItodApapAtadraha che, je zItapipAtadraha samAna che. zItodAdevInA dvIpa ane bhavana paNa zItAdevInA dvIpa ane bhavana samAna che. narakAMtA ane nArIkAMtA prapAtadraha baMne harikAMtA ane hariprapAtarvAha samAna che, svanAma samAnadvIpa-devI-bhavana che. suvarNakulA ane rAyakUlApapAddraha baMnene sehitAMzA ane rohitaprapAtadraha samAna kahevA. vizeSa svayaM samajavuM. * * - tA. ane tAvatI prapAtadraha baMne gaMgA ane siMdhupapAtadraha samAna kahevA. paNa katA pUrvasamudramAM maLanArI ane ktavatI pazcima samudramAM maLanArI che. * * * * * anaMtara krama vaDe jema pUrve vakSitra-vapakSogamAM banne prapAtadraho kahyA, tevI rIte nadIo paNa kahevI. te A pramANe merunI dakSiNe gaMgA, siMdhu, rohitAzA, rohita, harikAMtA, harisalilA ane zItodA A sAta nadIo che ane zItA, nArikAMtA, narakAMtA, raNakUlA, suvarNakUlA raktavatI ane raktA A sAta nadIo merunI uttaramAM che. jaMbUdvIpanA adhikArathI ane kSetra vaDe kathana karavA yogya pudgala dharmanA adhikArathI jaMbUdvIpanA bharatAdi saMbaMdhI kAla, lakSaNa, paryAyadharmone aneka prakAre 18 sUtro vaDe kahe che * sUtra-89 : [] jaMbudvIpa nAmaka dvIpamAM bharata ane airAvata kSetramAM atIta utsarpiNImAM suSamaSamakALe be koDAkoDI sAgaropamano kALa hato. ]i e rIte A avasarpiNImAM sAvat be koDAkoDI sAgaropama pramANa kahyo che. [3] e rIte AgAmI utsarpiNIkALe paNa thaze. [] jaMbUdvIpa nAmaka dvIpamAM bharata, airAvata kSetramAM atIta utsarpiNI suSama ArAmAM manuSyo be gAunI uMcAIvALA. [5] be palyopamanA Ayune pALanArA hatA. [6] e rIte A avasarpiNImAM paNa jANavuM. [] auvI rIte AgAmI utsarpiNI kALe paNa suSama ArAmAM uMcAI ane Ayu jaNAvI. [] jaMbUdvIpa nAmaka hIpamAM bharata, airAvata kSetrane vize eka yuganA eka samaye be arihaMta vaMzo utpanna thayA che - thAya che ane thaze. [6] o . rIte cakavata vaMza, [10] dasAravaMza [utpanna thayA che - thAya che ane thaze.] [11] bhUdvIpanA bharata, airAvata kSetramAM arihaMta utpanna thayA che - thAya che . ane thaze. [1] A rIte cakavIM, [13] dasAravaMsa-baladeva, vasudevane
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2389 jANavA. [14] jaMbUdvIpanA baMne kuru phomane vize manuSyo sadA suSamasuSama ArasanI uttama Rddhine pAmIne bhogavatA vicare che, te kSetro devakara ane uttakara [15] jaMbUdvIpanAmaka dvIpamAM be varSamAM manuSyo sAdA suSama ArAnI uttama Rddhine bhogavatA viyare che, te vaSatrio - harivarSa ane ramyakavarSa [16] jaMbudvIpanA be kSetromAM manuSyo sadA suSamadupama nAmaka ArAnI uttama Rddhine pAmIne bhogavatA vicare che, te - saimavata ane hairAgyavata. [1] jaMbUdvIpanA be kSetromAM manuSyo sadA dudhamasuSama ArAnI uttama Rddhine pAmIne bhogavatA vicAre che. te A purvavideha ane pazcimavideha. [18] jaMbudvIpanA be mAM manuSyo cha prakAranA kALa saMbaMdhi AyuSyAdi Rddhine pAmIne bhogavatA vicare che. te A bharata ane ravata homa. vivecana-89 : A sUtro saMgama che. vizeSa e ke - atIta utsarpiNI pUrvavatu jANavI. te utsarpiNImAM ke utsapiNInA suSamaduSamA-bahumukhavALA cothA ArAnA lakSaNarUpa kALa vibhAganI sthiti [be koDAkoDI sAgaropama hatI. evI rIte jaMbUdIve. ityAdi kahevuM. vizeSa - A pratyakSa vartamAna pUrvokta arthavALI avasarpiNImAM yAvata dUSamadaSamA nAmaka bIjA ArAne vize be sAgaropama koDAkoDI kALa kahela che. e ja pUrvasUgathI vizeSa che. * x - AvatI utsarpiNI thaze e pUrvasUgathI vizeSa che. suSama nAmaka pAMcamAM ArAmAM hatA. "pALanArA' e pUrva sUtrathI bheda vizeSa che. pAMca varSanA yuga kALa vizeSa kahevAya che. yuganA eka varSanA eka samayamAM A pramANe pATha hovA chatAM paNa vyAkhyA ukta krama vaDe ja karavI. arcanA saMbaMdhathI A prakAre ja kahelI vyAkhyA che. athavA bIjI rIte bhAvanA karavI. arihaMtonA be vaMza-pravAha che, eka bharata kSetraja bIjo airAvata kSetraja. 'dasAra' : siddhAMta paribhASA vaDe vAsudevo. naivU. ityAdi-sarvadA pahelA Arasa jevo je vipAka te suSamasuSamA tenA saMbaMdhavALI je Rddhi, te suSamasuSamaja. te uttama gAddhine * pradhAna aizvaryane arthAt ucca Ayu, kalAvRkSada bhoga-upabhogAdine pAmIne, te bhogo anubhavatA viyare che. paNa sattA mAtrathI nahIM eTale ke vede che athavA suSamatupama kALa vizeSa pAmI uttama Rddhi anubhave che. kahyuM che - baMne kurogane vize manuSyo utkRSTa traNa palyopamanA AyuvALA, traNa koza uMcA che, temane 56 pAMsaLI hoya che. atyaMta sukhane anubhave che tathA saMtAnanI 49 divasa pratipAlanA kare che. amabhakata AhAra kare che. devakuru-uttarakuru baMnemAM ukata bIjA ArA jevuM sukha hoya che. kahyuM che - harivarSa ane ramyaka varSa kSetramAM be palyopama Ayu, be gAu uMcAI, 108 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 chabhakata AhAra, 64 divasa apatyapAlanA, 128 pAMsaLI jANavI. suSamadhyama nAmaka bIjA ArAnA anubhAvanI Rddhi te suSamakSama Rddhi. * * * haimavata ane airaNyavata kSetramAM manuSyo eka gAu UMcA, eka palyopamAM AyavALA, vajaRSabhanArAya saMghayaNavALA, ahamiMdra, yugalika, 64 pAMsaLIvALA ekAMtara AhArI, 39 divasa apatya pAlanArA, cothA ArAnA bhAvavatu trAddhi hoya. kahyuM che ke - pUrva tathA pazcima videhanA manuSyonuM Ayu koDapUrvanuM, UMcAI 500 dhanuSpa tathA duSama suSamA ArA samAna anubhAvane manuSyo anubhave che. suSamatupamAdika utsarpiNI avasarpiNIrUpa cha ArAno bhAva bharata, zairavata manuSyo anubhave che. jaMbUlIpane vize kAvalakSaNa, dravyanA paryAyo kahyA. have te jaMbUdvIpamAM ja kAla padArthane pragaTa karanAra jyotikonI be sthAnaka vaDe prarUpaNA * saba-90 thI 94 - [@] bhUdvIpa dvIpamAM be caMdro prakAzatA hatA : prakAze che . prakAzaze. be sUryo tapatA hatA * tape che tapaze. be kRtikA, be rohiNI, be mRgazirSa, be addhadi jANavA. [1 thI 8] no A pramANe - kRtikA, rohiNI, mRgazirA, ddhi, punarvasu, puSya, azleSA, maghA, pUrva-uttara phALunI, hasta, citrA, vizAkhA, anurAdhA, jyeSThA, mula, pUvaSADhA, uttarASADhA, abhijituM, zravaNa, dhaniSThA, zatabhiSA, pua-uttarAbhAdrapada, revatI, azvinI ane bharaNI e 8 nakSatro che. - A pramANe sAvat be bharaNI jANavA. [4] kAvIsa nAgAdhipati A pramANe - agni, prajApati, soma, rudra, adIti, bRhaspati, saI, pitA, bhaga, AryamA, savitA, vaTA, vAyu, IndrAni, mitra, Indra, nitI, A, vizva, lahANa, viSNu, vasu, varuNa, Aja, vivRddhi, puSa, azvI ane yama - pratyeka devo baLe jANavA. [have 88-gro kahe che-] aMgAraka, bhAlaka, lohitAkSa, zanaizcara, AhuNika, prAhuNika, kaNa, kanaka, kaNakanaka, kanakavitAnaka, kanakasaMtAnaka, soma, sahita, AzvAsana, kopaka, karbaTa, ayaskara, duMdubhaka, rAkha, zaMkhavaNa, zaMkhavaNabha, kaMsa, kaMsavarNa, kaMsavaNabha, rupI, rauyAbhAsa, nIla, nIlAbhAsa, bhasma, bhasmarAzi, tila, tilapuwvarNa, daka, dakAMcavaNa, kAka, kAkaMdha, IMdAgina, dhUmaketu, hari, piMgala, budha, zukra, guru, sahu [44] agasti, mANavaka, kAsa, sparza, yuTa, pramukha, vikaTa, visaMdhi, niyala, paila, jhaTitAlaka, aruNa, agila, kAla, mahAkAla, svastika, sauvastika, vardhamAna, puiSa-mAnako [aMkuza, pralaMba, nityAloka, nityoota, svayaMpabha, AvabhAsa, zreya, kSemakara, AzaMkara palaMkara, aparAjita, araja, azoka, vigatazoka, vimala, vitata, vimasta, vizAla, sAla, suvata, anivRtta, ekajaTI, dvijaTI,
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/wthI 94 1o9 kaRski, rAjagala, puSaketu ane bhAvaketu. A 88 [6] mahAgraho pratyeka banne jANavA. * vivecana-sTa thI 94 : naM . ityAdi be sugo che. prakAza karatA hatA athavA prakAzanIya hatA. e pramANe prakAza kare che, prakAza karaze. baMne caMdro saumyadIptika hovAthI prabhAsana mAma kahyuM. baMne sUryo tINa kiraNatva hovAthI tapAvatA hatA, ema ja tapAve che. tapAvaze. e rIte vastunuM tApana kahyuM. A traNakALamAM prakAzanA kacana vaDe sarvakALa caMdrAdi bhAvonuM astitva kahyuM. A kAraNathI ja kahe che - kyAreya paNa jagatuM AvuM na hatuM tema nahIM, athavA vidhamAna jagano kartA che evuM kahavuM paNa yukata nathI. kemake tevuM pramANa nathI. (zaMkA sadhiveza vizeSavALuM je dravya te kAraNapUrvaka buddhimAna puraSa vaDe ghaDAnI jema jovAyela che, te saliveza vizeSavALA pRthvI, parvata vagere che. je buddhimAnuM che te A Izvara jaganvata che. [samAdhAna] evuM nathI. sAiveza vizeSavALo rAphaDo hovA chatAM temAM buddhimAna puruSanA kAraNapaNuM jovAtuM nathI. ahIM ghaNuM kahevA yogya che, te sthAnAMtarathI jANavuM. caMdranI be saMkhyA hovAthI tenA parivAranuM paNa dvivapaNuM kahe che. te be kRtikAdi sUgathI be bhAvaketu paryata kahela che. teno artha sugama che. vizeSa e ke - be kRtikA che te nAmanI apekSAe jANavuM, tArAnI apekSAe nahIM. [91 thI 93]. traNa gAthA vaDe nakSatra sUtrano saMgraha che. [64] kRtikAdi 28 namonA anukrame agni Adi 28 devo che. te kahe che - be agni, e pramANe prajApati, soma [ityAdi mUlArca mujaba jANavA.) vizeSa e ke paccIzamAM vivRddhine badale graMthAMtaramAM ahibuta che. graMthAMtaramAM azinIthI AraMbhIne svatI sudhI devatAonA nAma A pramANa che - azI, yama, dahana, kamalaja, zazI, zUlamRta, adIti, jIva, phaNI, pita, yoni, aryamA, dinakRta, vaya, pavana, zakAgni, mitra, aindra, niti, toya, vizva, brahmA, hari, budha, varuNa, ajapAda, ahibuddha, puSA. aMgAska Adi 88 graho sUtra siddha che. kevala amArA vaDe jovAyela keTalAMka pustakomAM yayokata saMkhyA maLatI che. ahIM sUryaprajJapti anusAra A saMkhyA meLavavI joIe. sUryaprajJaptinuM sUtra che - nizcayathI 88 mahAgraho kahyA che, te A pramANe - dhaMgAlaka, viyAlaka, lohitAkSa ityAdi. (A nAmo ahIM phUmo-94mAM aAyA mujabanA ja che. max temAM puSamAnaka ane aMkuza e be nAmono ullekha nathI, je be nAmo sthAnAMga sUpamAM che.] AvA ja pAThane darzAvatI saMgrahaNI gAthAo - tavagAthAo - vRttikArazrIe vRttimAM noMdhI che. temAM gAvA-1mAM baMgAlakathI kanakasaMtAtaka sudhInA 11 mahAgrahonA nAmo, 110 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 gAyA-ramAM somavI zaMkhavaNabhi e bIja dazanAmo, e rIte anukame navagAyAmAM chelA bhAvaketu paryAnA 88 grahono ullekha karelo che. A mAmo sthAnAMga mukanA A sUma-4nA mUlAI mujaba che mATe joyA nathI, puSamAnaka-aMkuza e be nAmo ahIM saMgrahaNI gAvAmAM paNa nathI.] have jaMbUdvIpAdhikAre bIjuM kahe che * sUra-5 thI97 : [5] jaMbUdvIpa nAmaka dvIpanI vedikA uMcAIthI be gAu uda4 kahevI che. lavaNa samuddha cakavAta virkathI be lAkha yojana che, tenI vedikA be gAu uMcI kahI che. [6] ghAtakIkhaMDadvIpanA pUvaddhi meruparvatanI uttara ane dakSiNe be varSamo kahyA che. te bahu samatulya che. yAvata bharata ane ravata che. jema jaMbudvIpanA bharata ane ravatanuM varNana karyuM tema ahIM paNa javuM. cAvatuM baMnemAM manuSyo cha prakAranA kAlane anubhavatA vicare che. te A bharata ane airavatamAM vizeSa e ke - kUTazAlmalI ane dhAtakIvRkSa che. garUva deva che tenA nAma veNa ane sudarzana ghAtakIkhAdvIpanA pazcimAddhamAM meru parvatanI uttara-dakSiNe be varSano che yAvatu bharata ane airAvata rAva cha prakAranA kAlane anubhavatA vicAre che. A bharata-auravatamAM vizeSa e che ke tyAM kUTazAbhavI ane mahAghAtakI vRkSa che. garulajAtiya veNudeva, piyada zani devo che. dhAtakIkhaMDa nAmanA dvIpamAM * pratyeka babbe bharataairAvata, haimavata, hairamyavataharivarSa, rapha varSa, pUrva videha, pazcimavideha, devakupha uttasthara zetro che. baLe * devakuranA mahAvRkSo, devakuranA mahAvRnA vAsI devo, uttaraku, uttarakuranA mahAvRkSo, uttarUra mahAvRkSanA nivAsI devo che. baLe : laghuhimavata, mahAhimavata, niSadha, nIlavaMta, rukamI, zikharI, zadApAtI, badApAtIvAsI svAti devo, vikaTANatI, vikaTApAtIvAsI prabhAsa devo, gaMdhApAtI, gaMdhApAtIvAsI AyaNa devo, mAlyavetapayaci, mAlyavaMtaparyAyivAsI wwdevo, mAlavaMta, citrakUTa, jhAkUTa, nalinakUTa ekarola, kUiTa vaizramaNakUTa rajana, mAtaMjana, saumanasa, vidhutAbha, aMkAvatI, padmAvatI, AelIviSa, sukhAvaha, caMdraparvata, sUryaparvata, nAgaparvata, devaparvata, gaMdhamAdana, pukAra parvata * A dareka baLabe kahea. baLe : himavata vaikramaNakUTa, mahAhimatakuTa vaivyakUTa niSadha phUTa cakakUTa nIlavaMtakUTa upadanikUTa, maNikaMcanakUTa, zikharIphUTa tigicchikUTa, paddhahavAsI zrIdevIo, mahApasuddhaha, mahApadravAsI hrIdevIo, evI rIte cAvata puMDarIkakha, puMDarIka drahavAsI lakSamIdevIo, gaMgA apAtAvaha cAva4 kadvatI prapAtaddhaha e dareka babaLe che.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23/5 thI 90 111 babberohitA yAvata rUAyakUlA, grAhatI, dUhavatI, pakavatI, tadjalA, mAlA, unmattajalA, kSIrodA, siMhotA, aMtAhinI, urmimAlinI, phenamAlinI, gaMbhIsmAlinI e pratyeka nadI bhaLe che. bhaLe - karacha, sukaccha, maha7, kacchAvatI, varNa, maMgalAvatuM, puSkala, kalAvatI, vatsa, suvatsa, mahAvatsa, vasAvatI, ramya, ramyaka, maNIya, maMgalAvatI, pama, supama, mahApadma, padmAvatI, zaMkha, nalina, kumuda, salilAvatI, vA, suvA, mahAvA, vahAvatI, valtha, suvaSNu, gaMdhila ane gaMdhilAvatI e dareka vijayo baLe che. babbe - kSamA, kSemapurI, risTa, riTapurI, khagI, maMjUSA, auSadhi, paMDarIkiNI, susImA, kuMDalA, aparAjitA, pralaMkA, aMkAvatI, pamavatI, zubhA, ratanasaMcayA, azvapurI, siMhapurI, mahApurI, vijayapurI, aparAjitA, aparA, azokA, vigatazokA, vijayA, vaijayaMtI, jayaMtI, aparAjitA, cakrapurI, khaga purI, adhyA ane ayodhyA - kramazaH A 3ra rAjadhAnI pratyeka baLe che. babbe - bhadrazAlavana, naMdanavana, somanasavana, pAMDukavana che. bhaobhe - pAMDukaMbalazilA, atipAMDukaMbalazilA, tarkabalazilA, atirakatakaMbala zilA che. be meru parvata, be mera sUtikA che. ghAtakIkhaMDa nAmaka dvIpanI vedikA be gAu uMcI kahelI che. [9] kAlodadhi samudranI vedikA be gAunI UMcI kahelI che. puravara hIpAInA pUvadhimAM meruparvatanI uttara-dakSiNe be kSetra kahyA che. te bhahasamatulya yAvatuM bharata, airavata. temaja yAvatu be kura kahA che * deva, uttaraka. tyAM ati zobhAvALA be mahAmo kahyA che . kUTazAlmalI ane pAvA. be devo che . garUla veNadeva ane pau. yAvat cha prakAranA kALa-ArAnA bhAvone anubhavatA tyAMnA manuSyo vicare che. puravaradvIpAdhanA pazcimAdhana vize meruparvatanI uttara-dakSiNe be homo kahal che - te pUrvavatu jANavuM. vizeSa e ke - vRkSo phUTazAbhalI ane mahApA che. devo garavAtiya veNadeva ane puMDarIka che. pukaravaradvIpaddha dvIpane vize be bharata, be airavata cAvata meTu, be merucUlikA che. puravara hIpanI vedikA be gAunI UMcI kahI che. e rIte badhA dvIpa tathA samonI paNa vedikAo ne gAunI uMcI kahevI che. * vivecana-lpa thI97 : [5] v, ityAdi sUtro sugama che. vizeSa e ke - jaMbUdvIpa rUpa nagarane pharatA koTanI jevI jagatI che, te vajamaya che, ATha yojana UMcI, upara cAra yojanA pahoLI nIce bAra yojana pahoLI che, te jagatI be gAu UMcA, 500 dhanuSa pahoLA ane vividha ratnajaLa kaTaka vaDe gherAyelI che. te jagatI upara je vedikA che te 112 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pAvakvedikA kahevAya che. te be gAu UMcI ane 500 dhanuSa vistAranI che. te gavAkSa ane suvarNanI ghugharIvALI ghaMTA sahita, devonuM besavuM, sUvuM, mohita thavuM vagere krIDAnA sthAnarUpa tathA be paDakhe vanakhaMDavALI che. jaMbUdvIpanA varNana pachI lavaNasamudranI vaktavyatA kahe che. tatha, Adi, A sugama che. vizeSa e ke - cakavAla-maMDala, viThaMbha-pahoLApaNuM, tene cakavAlaviThaMbha kahe che. lavaNasamudranI vedikAnuM sUtra jaMbUdvIpanI vedikAnI sUjha mAphaka kahevuM : - kSetranA prasaMgathI lavaNasamudra pachI dhAtakIkhaMDanI vatavyatA [66] thAyagvI Adi sUgathI AraMbhIne vedikA sUtra paryane kahyuM te sugama che. vizeSa e ke dhAtakIkhaMDanuM prakaraNa paNa, jaMbUdvIpa ane lavaNasamudra che madhyamAM jene evA valaya AkAre dhAtakIkhaMDane AlekhI jaMbUdvIpanI mAphaka himavaMta Adi varSadhara parvatone pUrva-pazcima vibhAga vaDe bharata ane haimavata vagere kSetrone sthApIne pUrva-pazcima dizAmAM valayanI pahoLAInA madhyamAM meraparvata kapIne jANavuM. A ja krama vaDe pukAvaradvIpArdha prakaraNa paNa jANavuM. temAM ghAtakI vRkSa vizeSano khaMDa-vanasamUha te dhAtakIkhaMDa ane tenAthI yukta je dvIpa te dhAtakIkhaMDa dvIpa kahevAya che. jema daMDanA yogathI daMDa kahevAya, tema dhAtakIkhaMDa evo je dvIpa te ghAtakIkhaMDadvIpa che. teno je pUrva ardha vibhAga te dhAtakIkhaMDadvIpapUvaddhi che. pUrva ane pazcima addhatA to lavaNasamudranI vedikAthI dakSiNathI ane uttarathI cAvatuM ghAtakIkhaMDanI vedikA sudhI pahoMcelA pukAra parvato vaDe ghAtakIkhaMDanuM vibhakatapaNuM hovAthI kahyuM che ke 500 yojana UMcA, 1000 yojana pahoLA tathA dakSiNa ane uttasthI kAloda samudra ane lavaNa samudrane sparzIne rahelA evA be zreSTha pukAra parvato ghAtakIkhaMDanA madhyamAM rahelA che, te be pukAra parvata vaDe pUvaddha ane pazcimAI evA be vibhAga dhAtakIkhaMDanA kahevAyela che. * x - meranA, evI rIte dhAtakIkhaMDanA dareka pUrvAdhi ane pazcimAdhanA prakaraNamAM pUrve kahyA mujaba jaMbUdvIpanA prakaraNanI mAphaka kahevuM ane vyAkhyAna karavuM. A ja kAraNathI kahe che - javuM nahIM saMpUrva ta ityAdi. vizeSa e ke varSadhara vagerenuM svarUpa - laMbAI vageremAM samAnatA A pramANe vicAravI. ghAtakIkhaMDanA pUrvAddha ane pazcimAddhanA madhya bhAge pratyekamAM ekaeka meru che. te ekeka meranI dakSiNa ane uttara dizAe traNa traNa kSetro che ane maLe mahAvideha kSetra che. mA - cakanA ArA, tenA vivaranA AkAre bharatAdi kSetro rahelA che. te A pramANe - cakanAbhi sthAne jaMbUdvIpa ane lavaNasamudra che. ArAne sthAne varSadhara parvato che. ArAnA AMtarAne sthAne varSadhara parvatonI madhya varSa kSetro che. te dareka kSetro cAra-cAra lAkha yojana lAMbA che, aMtamAM pahoLAIne laIne sAMkaDA che.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23/5 thI 97 113 te pharI kramathI pahoLAImAM vRddhi pAme che. bharatakSetranI aMdaranI pahoLAI 6614 yojana ane 212nA 129 bhAga adhika che, bharatanI bahAranI pahoLAI 8543 yojana ane 212nA 155 bhAga adhika che arthAta 8543-155/12 che. bharata phogamAM aMdaranA bhAge ane bahAranA bhAge je vyAsa-pahoLAI che tene cAmuNI karavAthI haimavata kSetranI anukrame aMdaranI ane bahAranA bhAganI pahoLAI thAya. haimavata kSetranA vyAsane cAragaNo karavAthI harivarSa kSetrano vyAsa thAya ane hasviSa kSetranA vyAsane cAra gaNo kaQAthI mahAvideha kSetrano vyAsa thAya. jema dakSiNanA traNa bano vyAsa kahyo, temaja uttarAdi dizAnA traNe phomano vyAsa kramazaH jANavo. e rIte pUrvAdhi dhAtakI khaMDanA sAta kSetranA vyAsa mAphaka pazcimAI dhAtakIkhaMDane paNa jANavuM. devakara-uttarakura kSetrano vikaMbha 397893 yojana ane 2ra12 che. 223158 yojana baMnenI jIvA che. te jIvAmAM be gajadaMtAkRti parvatonI laMbAI ekatra karavAthI je parimANa thAya teTaluM kurukSetranuM dhanupRSTa jANavuM. dhAtakIkhaMDanA pUrvaddhi ane pazcimAddhamAM 12 varSadhara parvato ane 3ra-vaphAkAra parvato che, te jaMbudvIpanA parvatothI bamaNA pahoLA che ane UMcAImAM jaMbudvIpanA parvato pramANe che. devakura-uckurumAM rahela kaMcanagiri parvato, camakAdi parvato, vRta vaitADhya ane dIrdhavaitAya e badhAMnI pahoLAI, UMDAI, UMcAI jaMbudvIpanA parvato pramANe jANavI. vidhAbha ane gaMdhamAdananI laMbAI-baMnenI 3,56,223 yojana che. saumanasa ane mAlyavaMta baMnenI laMbAI 5,69,259 yojananI che. cAre parvato varSadhara parvatanI pAse 1000 yojana pahoLA che. ghAtakIkhaMDadvIpanI badhI nadIo, jaMbUdvIpanI nadInI apekSAe UMDAI ane pahoLAImAM bamaNA pramANanI che. sItA-sITodAnA be vanamukha pahoLAIthI bamaNA pramANavALA che. varSadhara parvato, kurukSetranA draho, nadInA kuMDo, temAM rahela dvIpo jaMbudvIpanI apekSAe UMDAI, UMcAImAM samAna che ane laMbAI-pahoLAImAM bamaNA che. pUrvArdha ghAtakIkhaMDanA abhilApa vaDe jaMbUdvIpanuM prakaraNa kyAM sudhI kahevuM ? te kahe che - nAva Domu vAselu ityAdi. A sUtrathI AgaLa jaMbUhIpanA prakaraNamAM caMdrAdi jyotikonA sUtro kahelA che. te sUko ghAtakIkhaMDa ane pukharArdhadvIpanA prakaraNomAM saMbhavatA nathI. kemake A A adhyayanamAM be sthAnano adhikAra che. jyAre dhAtakIkhaMDAdimAM to caMdra vagerenI saMkhyA ghaNI che. kahyuM che ke jaMbudvIpamAM be caMdro che, lavaNasamudramAM cAra che, dhAtakIkhaMDamAM bAra caMdro ane sUryo che. e rIte caMdra AdinuM bepaNuM na hovAthI, besthAnamAM varNana nathI. jaMbUdvIpanA prakaraNathI dhAtakIkhaMDanuM vizeSapaNuM dekhADatA kahe che - kevala 114 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vizeSa e ke kuTu-phoganA sUtra pachI, temAM "kUTazAbhalI ane jaMbUsudarzana' pATha che. ahIM jaMbUvRkSanA sthAnamAM dhAtakIvRkSa kahela che. te baMne vRkSanuM pramANa bUDhIpanA zAbhalIvRkSa vagerenI jema jANavuM. te be vRkSanA devasUtramAM "anATyadevajaMbU dvIpAdhipati" A vaktavyamAM sudarzana devuM kathana karavuM. pazcimAI ghAtakIkhaMDanuM prakaraNa pUrvAddha mAphaka jANavuM. A ja kahe che - cAvat cha prakAnA ArAne anubhavatA" ityAdi. vizeSa e ke - dhAtakI khaMDanA pUvaddhimAM uttarakuramAM dhAtakIvRkSa kahyuM, ahIM tyAM mahApAtaka vRkSa kahevuM. vaLI devasUtramAM tyAM bIjo deva sudarzana kahyo. ahIM tyAM priyadarzana kahevo. pUrvAddhi ane pazcimArka maLavAthI saMpUrNa ghAtakIkhaMDa dvIpa thAya che. teno Azraya karIne be sthAnaka dhAtakIkhaMDa, ityAdi vaDe kahe che - be bharata pUrvArdha ane pazcimAdhanA je dakSiNa digavibhAgamAM che, te be vibhAganA bhAvathI ja kahevAya che, evI rIte sarvatra che. bharata kSetrAdinuM svarUpa pUrve kahyuM che. be kUTa zAbhalI vRkSo che. te be vRkSanA vAsI be veNudevo che. dhAtakIvRkSa ane mahAdhAtakI vRkSa che, te vRkSanA nivAsI sudarzana ane priyadarzana be devo che. laghahimavaMta Adi cha varSadhara parvato tathA zabdApAtI, vikaTApAtI, be gaMdhApAtI ane mArAva5ryAya nAmanA vRtavaitADhya parvato ane tenA nivAsI anukrame svAtI, prabhAsa, aruNa ane pAnAbha nAmaka devone banne saMkhyA vaDe yukta kramathI baLe kahela che. uttarakura kSetranI pUrva dizAmAM rahela be mAlyavaMta nAmaka gajadaMta parvato che. te gajadaMta parvatothI bhadrazAlavana, tenI vedikA ane vijayathI AgaLa sItAnAdInA uttara kinAre rahela, dakSiNa-uttara lAMbA, be citrakUTa vakSaskAra parvato che. te pachI vijaya, pachI aMtaranadI che. te pachI vijayane cheDe be pAkUTa parvato che. te pachI vijaya, aMtaranadI pachI vijayanA aMte be nalinakUTa parvata che. temaja tarita vaLI ekazaila nAmaka be parvato che. vaLI pUrvanA vanamukhanI vedikA ane vijayathI pahelAM sItAnadInA dakSiNa kinAre rahela temaja trikUTa Adi cAra babbe parvato che. tyArapachI devakara kSetrathI pUrva dizAmAM saumanasa nAme be gajadaMta parvato che. pachI gajadaMtanA ja AkAravALA devakarathI pazcimadizAmAM be vidhutaprabha parvato che. pachI bhadrazAlavana, tenI vedikA ane vijayathI AgaLa te ja rIte kApAtI Adi cAra, babbe parvato sItodA nadInA dakSiNa kinAre rahela che. vaLI bIjA parvato pazcima vanamukha vedikA vijayathI pUrvathI kramazaH caMdra Adi cAra parvato baLe che. pachI uttarakurunA pazcime rahela gaMdhamAdana nAme be gajadUta parvato che. A parvato dhAtakIkhaMDanA pUrvArdhamAM ane pazcimAdhamAM hoya che mATe babbe kahyA. be pukAra parvato dakSiNa ane uttara dizAmAM rahela che, te ghAtakI khaMDanA be 5/8]
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/5 thI 9 115 vibhAga kare che. himavaMta Adi cha varSadhara parvato che, temAM banne kUTo, jebUdvIpanA prakaraNamAM je kahela che. te parvatonA bamaNApaNAthI eka eka nAmavALA baLe hoya che. varSadhara parvatonA dviguNapaNAthI padmAdi draho paNa bamaNAM che. te drahavAsI devIo paNa bamaNI che. gaMgAdi cauda mahAnadIonuM pUrva ane pazcimArdhanI apekSAe dviguNapaNuM hovAthI te gaMgAdi nadIonA prapAtakuMDa paNa banne hoya che. te hetuthI kahe che ke - be gaMgAprapAtadraha Adi. nadInA adhikAramAM gaMgAdi nadIonuM dvipaNuM hovA chatAM paNa kahyuM nathI kemake jaMbadvIpa prakaraNamAM kahela - HgrfmavaMtAo * x * lo mAnavIo A sutranA kramano Azraya che. tyAM rohitAdi ATha nadIo ja saMbhaLAya che. citrakUTa ane pAkaTa e be vaNakAra pati mATe nIlavaMta vadhira patinA nitaMbapaNe vyavasthita hovAthI tathA grAhavatI kuMDathI dakSiNa toraNa vaDe nIkaLelI 28,000 nadInA parivAravALI sItA nadImAM maLanArI sukaccha ane mahAkaccha e be vijayono vibhANa karanArI evI grAhavatI nAme nadI che. evI rIte yathAyogya be vAkAra parvata ane vijayanA AMtarAmAM kramathI pradakSiNAe bAra aMtaranadIo paNa joDavI tenuM dviva pUrvavat. - ahIM pakavatI nAma che, tenuM graMyAMtaramAM vegavatI nAma dekhAya che. tema kSArodanuM bIjA sthAne kSIroda evuM nAma che. ahIM siMhazrotA nAma che, tenuM anyatra sItazrotA nAma che, kenamAlinI ane gaMbhIramAlinI A baMne nAmonuM ahIM kathana viparIta krame che. mAlyavat nAmaka gajadaMta parvata ane bhadrazAla vanathI AraMbhIne kaccha vagere batrIza vijaya go baLe pradakSiNAthI jANI levA tathA kacchAdi vijayone vize kramathI kSemAdi nagarIonA bagIza yugalo banne jANI levA. meranA bhadrazAlAdi cAra vano che. bhadrazAla vana meruparvatanI taleTImAM che. naMdana ane saumanasa e be ramyavano meru parvatanI be mekhalAo kramazaH che. pAMDukavana zikharacI zobhita che. ukta zAma vacanathI mera parvatanA vibhAgathI vanonA vibhAga che. meru parvatanA pAMDukavananI madhye cUlikA upara kramathI pUrvAdi cAra dizAone vize cAra zilAo che. pAMDuka vanamAM cAre dizAmAM paNa cUlikA upara cAra zilAo che. te cAra yojana UMcI, zveta suvarNavALI 500 yojana lAMbI ane madhyamAM jADAIthI 250 yojana pahoLI, ardhacaMdrAkAre rahelI ane kumudanA garbhamAM rahela, motInA hAra samAna gaura varNIyA cAra zilA che. mera cUlikAnuM svarUpa A pramANe - merunI upara jinabhavanothI vibhUSita 40 yojana UMcI tathA malamAM bAra yojana pahoLI, maNe ATha yojana pahoLI ane upara cAra yojana vistAravALI cUlikA che. vedikA sUga jaMbUdvIpa mAphaka che. 116 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 dhAtakI khaMDa pachI kAloda samadra che, mATe tenI vaktavatA kahe che [9] Tno Adi sugama che. kAloda samudra pachI aMtararahitapaNAthI pukaravaradvIpanA pUrvArdha, pazcimAI ane tadubhaya prakaraNone kahe che - puvAre ityAdi gaNa sago paNa atideza pradhAna che. atidezathI prApta artha gama ja che. vizeSa e. ke - pUvardhitA ane pazcimArdhatA dhAtakIkhaMDanI mAphaka be kAra parvatothI thayelI jANavI. bharatakSetrAdinI samAnatA A pramANe 41,59 yojanA ane 133/ra12 bharata kSetrano mukha virdabha che, tathA 65,446 yojana ane 13/212 bharatakSetrano bahArano viThaMbha che. bharatoganA viThaMbhathI cAragaNo haimavata kSetrano vikaMbha che, tenAthI cAragaNo harivarSa mano vikhaMbha che. harivarSathI cAmuNo vikaMbha mahAvideha kSetrano che. evI rIte airavatAdi manuM jANavuM. 7,07,314 ane 8/ra12 pratyeka karogano viThaMbha che tathA 4,36,916 yojanA pratyeka kurakSetranI jIvA che. te jIvAmAM be gajadaMtAkRtivALA parvatonI laMbAI meLavavAthI je pramANa thAya te kurukSetranuM dhanupRSTha jANavuM. saumanasa ane mAlyavaMta e be parvatanI laMbAI 20,43,219 yojana che. vidhuprabha ane gaMdhamAdana parvata 16,26,116 yojana lAMbA che. mahAvRkSo jaMbUdvIpa saMbaMdhI mahAvRkSanI samAna che tathA - ghAtakIkhaMDa dvIpamAM je himavaMtAdi parvatone vikaMbha che, tethI bamaNo kiMbha karAIdvIpanA himavaMta parvatano che. varSadhara parvato, vakSaskAra parvato, pakSadrAdi draho, gaMgAdi nadIo, gaMgApadhAtAdi kuMDo, sItAdi nadIonA vano e dareka vistArathI pUrvanA dvIpathI pachInA dvIpamAM anukrame bamaNA jANavA ane UMcAIthI samAna jANavA. pukAra parvato, uttarakuramAM rahela camakAdi parvato, kurukSetranIkaTavartI kaMcanagiri parvato, citra-vicitra parvato ane vaitADhya parvato e sarve parvato dareka dvIpamAM tulya hoya che ane je be mekhalAvALA vaitADhya parvato che te paNa tulya jANavA. pukharavaradvIpanI vedikAnI prarUpaNA pachI zeSadvIpa samudranI vedikAnI prarUpaNA kahe che - safpa. Adi-sugama che. A dvIpasamudro indronA utpAta parvatanA AzrayI che, tethI indranuM kathana* sUtra-98 : be asukumAra Indro kahyA che - camara, bali. be nAgakumAra Indro kahyA che . dharaNa, bhUtAnaMda, be suvaNakumAra Indro kahyA che . veNudeva, veNudAlI. vidhuta kumAra Indro kahA che - hari harissaha. be anikumAra indro kahyA che - anizikha, animANava. be dvIpakumAra indro kahe che - pUrNa, vaziSTa. be udadhikumAra Indro kahe che - jalakAMta, jalapabha. be diphakumAra Indro kahyA che - amitagati, amitavAhana ne vAyakumAra indro kahyA che . valaMba, prabhaMjana. be svanitakumAra indro kahyA che -ghoSa, mahAghoSa. [A rIte daza sUko thakI bhavanapatinA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/98 117 118 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 varNavALA che. pachInA be kALA varNa sivAyanA varNavALA che. pachI be kalAnA vimAno kRSNa, nIlavarNa sivAyanA varNavALA che. pachInA be zuka, sahasArakalAnA vimAno pIta ane zukla varNanA che. pachInA zvetavarNI che. devonA adhikArathI ja be sthAnakamAM AvelI avagAhanA kahI che. * x . sthAna-2, uddezA-3no. muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa ra0 Indro kahaan.] be pizAceja kahA che - kAla, mahAkAla. be bhUtendra kahyA che - surUpa, pratirUpa. be yodra kahe che - pUrNabhadra, mANibhaddha, be rAkSasendra kahyA che - bhIma, mahAbhIma. be kinnarendra kahyA che - kinnara, kiM5raSa. be kiM5raNendro kahyA che : satvara, mahApuraSa. be mahoragendra kahyA che - atikAya, mahAkAya. be gaMdharvondra kahyA che - gItarati, gItayA. [A ATha sUtromAM vyaMtarendra-1-nA 16 indro batAvyA.] be aNapaNIndro kahyA che - sakrihita, sAmAjika, be paNEWIndro kahyA che - dhAtA, vidhAtA. be RSivAdIndro kahyA che - RSi, RSipAlita. be bhUtavAdIndro kahyA che - Izvara, mahezvara. be kaMdIndro kahyA che - suvasa, vizAla be mahAkaMdo kahyA che - hAsya, hAsyarati. be kuMbhakendra kahyA che - zeta, mahAzveta. be pataMgendra kahyA che - pataMga, pataMgapati [A ATha sUpomAM vyaMtarendra-ranA 16 indro kaheu.] ne jyotiSa devonA Indro kahyA che - caMdra ane sUrya saudharma ane IzAna kalAmAM be Indro kahyA che - za4, izAna. sanavakumAra ane mahendra kalpamAM be indro kahA che - sanatakumAra, mahendra bahAloka ane taMtaka kakSAmAM be indro karyA che . hA, lAMtaka. mahAzuka ane sahastrArakalAmAM be Indro kahA che - mahAzukra, sahasrara. Anata, pANata, AraNa ane azruta kalpamAM be indro kahA che - pANata, ayyata. ahIM bAra devalokanA mahAzuka ane sahastrAra kalAmAM vimAno be vaNavALa kahyA che. te A pramANe - pILA ane dhom. veyakanA do UMcapaNe be hAthanI avagAhanAvALA che. * vivecana-98 : asurakumAra Adi daza bhavanapati nikAyonA, meruparvatanI apekSAe dakSiNa ane uttara be dizAone AzrIne be prakAra hovAthI vIza indro kahyA che. temAM amara dakSiNadizAno ane bali utaradizAno adhipati che. A pramANe ATha jAtinA vyaMtaranikAyanA dviguNapaNAthI soLa indro che. tathA aNapaNI Adi ATha vyaMtara vizeSa nikAyonA bamaNApaNAthI soLa indro che. jyotikomAM to asaMkhyAta caMdra ane sUryo hovA chatAM paNa jAti mAgano Azraya karavAthI caMdra ane sUrya nAmaka be indro ja kahyA che. saudharmAdi kalAnA to daza indro che. e rIte badhAM maLI 64 indro thAya che. devonA adhikArathI tenA nivAsasthAnabhUta vimAnanI vakatavyatA kahe che - mahAzu Adi sugama che. vizeSa e ke hAridra eTale pILA. A saudharmAdi devalokanA vimAnonA varNonA viSayakama A pramANe che : saughama, izAnanA vimAno pAMca
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/9 1ra0 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 che sthAna-2 - uddezo-4 @ - X X -- x - o bIjo uddezo kaho. have cotho uddezo AraMbhe che. A jIvAjIvavakatavyatA pratibaddha cothA uddezAno pUrvanA uddezA sAthe A saMbaMdha che - pUrva pudgala ane jIvonA dharmo kahyA. ahIM jIva-jIvAtmaka svarUpa che. have sUga kahe che- - sUga-9 : 1-samaya ke AvalikA jIva ane ajIva kahevAya che. ra-AnapAsa ke toka jIva ane ajIva kahevAya che. 3-ANa ke lava jIva ane ajIva kahevAya che. evI rIte --muhUta ane ahorAtra, pa-pakSa ane mAsa, 6-zakatu ane ayana, saMvatsara ane yuga, Dhaso varSa ane hajAra varSa, 9-lAkha varSa ane koDa varSa, 10-pUvaga ane pUrva, 11-truTitAMga ane guTid, 1ra-ADaDAMga ane aDaDa, 13-apapAMga ane papAta, 14-99tAMga ane hUhUta, 15-utpalAMga, ane utpAta, 16iAMga ane pau, 10-nalinAMga ane nalina, 18-aAnikurAMga, ane akSanikaTa 19ayutAMga ane yuta, 20-niyutAMga ane niyuta, 1prasutAMga ane prayuta, rara-cUlikAMga ane cUlikA, 3-zIfpahelikoma ane zifpahelikA, ra4-palyopama ane sAgaropama, 5-utsarpiNI, avasarpiNI e pratyeka jIva ane ajIvapaNe kahevAya che. [ahIM badhe 'ane' thavAnA amiAM che.] gAma, nagara, nigama, rAjadhAnI, kheDa, karmaTa, marDaba, droNamukha, pATaNa Akara, Azrama, aMbAha, saMniveza, ghoSa, ArAma, udhAna, vana, vanakhaMDa, vApI, pariNI, sarovara, sarapaMkti, kupa, taLAva, draha, nadI, purI, ghanodadhi, vAtahadha, avakAzazAMtara, valaya, vigraha, dvIpa, samudra, vela, vedika, dvAratoraNa, nairayika, nakavAso, yAvatu vaimAnika, vaimAnikAvAsa, kalya, kalAvimAnAvAsa, pakSo, vadhi parvato, kUTa, kUTAgAra, vijaya ke rAjadhAnI, badhAM jIva ane AjIva kahevAya che. chAyA, tapa, jyotsanA, aMdhakAra, vimAna, unmAna, atiyAnagRha, udhAnagRha, avaliMba ke sanipapAta jIva ane ajIva kahevAya che. be rAzi kahI che - jIvarAzi ane ajIvarAzi. * vivecana- - A sUtrono anaMtara sUtra sAthe A saMbaMdha che - pUrvanA sUtramAM jIva vizeSonuM uccavalakSaNa dharma kahyo. ahIM te dharmanA adhikArathI ja samayAdi sthiti lakSaNa dharma-jIva ane ajIva saMbaMdhI dharma ane dharmInA abhedapaNAthI jIva ane jIvapaNAmo ja kahevAya che. temAM saghaLA kAla pramANamAM pahelA paramasuma, abhedha, nivayava, utpala zatapamanA bhedananA udAharaNa vaDe oLakhAto samaya kahevAya che. te samayanuM atItAdi kAla vivakSA vaDe bahupaNAthI bahuvacana che, mATe sUgakAra kahe che. tamAruM vA, ityAdi. tti zabda samIpa artha batAvavAmAM ane vA zabda vikalapArkamAM che. asaMkhyAtA samayanA samudAyavALI AvalikA, mulaka bhavagrahaNa kALanA 56mAM bhAge che. sUtramAM samaya athavA AvalikAo che. te kAlavastu jIvano paryAya hovAthI sAmAnyathI jIva che, paryAya ane paryAvInA kathaMcit abheda che tathA jIvonopudgalAdino paryAya hovAthI ajIva che. kAra samuccayArce che ane dIrdhatA prAkRtavathI che. * * * jIvAdi sivAya samaya vagere nathI. tethI kahe che - jIva ane ajIvonI sAdi ane saparyavasAnAdi bhedavALI je sthiti che te sthitinA bhedo samaya Adi che. te jIva-jIvano dharma che. dharma ane dharmIno atyaMta bheda nathI. atyaMta bheda hoya to eka aMzamAtra dharma jaNAtA pratiniyata dharmanA viSayamAM saMzaya ja nahIM thAya, kemake te dharmanA anya dharmothI paNa teno bheda avizeSapaNe che. vaLI dekhAya che ke - jyAre koI puruSa lIlA vRkSanI taraNa zAkhAnA vivaranA aMtarathI kaMIka paNa zukla vastune juve che, tyAre te ema vicAre che ke zuM A patAkA che ? athavA balAkA che? e pramANe pratiniyata dharmInA viSayamAM saMzaya thAya che. jo kevala abheda hoya to paNa sarvathA saMzayanI utpatti ja na thAya. kemake guNanA grahaNathI guNInuM paNa grahaNa thAya che. A sUtramAM abhedanayano Azraya karavAthI navApha yA ityAdi kahyuM che. ahIM to samaya, AvalikA lakSaNa be arthane, jIva-jIva dvayAtmakapaNe kahetA be sthAnakamAM avatAra jANavo. evI rIte AgaLanA sUtromAM paNa jANavuM emAM je vizeSa che. te ame kahIzuM. - ApaNA pApU. ityAdi. AnaprANa eTale ucchavAsaniHzvAsa kALa te saMkhyAta AvalikA pramANa che. kahyuM che ke - harSita, glAnirahita, nirapakRSTa prANIne je eka ucchavAsa-niHzvAsa che, te prANa kahevAya che. tathA stoka, te sAta ucchavAsaniHzvAsa pramANa che. saMkhyAta AnaprANavALA kSaNo che ane sAta stoka pramANa kALavALo lava kahevAya che. e pramANe jema pUrvanA traNa sUtramAM jIva-ajIva kahevAya che, ema kahyuM. temaja badhA AgaLanA sUtro jANavA. | muhUrta-77 lava pramANa che. kahyuM che ke - sAta prANano stoka, sAta stokano lava, g7 lavano muhUrta jANavo. 3373 ucchavAsaniHzvAsano yoka muharta sarve anaMtajJAnIoe kahela che. 30 muharta pramANa eka ahorAtri kALa che. 15-aho sami pramANa eka pakSa che. be pakSa pramANa eka mAsa che. be mAsa pramANa eka vasaMtAdi Rtuo che. traNa TakatunA pramANavALo ayana che. be ayana pramANavALA varSa che. pAMca varSa pramANa yuga che. so varSa vagere pratIta che. 84 lAkha varSa pramANavALA pUvaga che, pUvagane 84 lAkha vaDe guNatA eka pUrva
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/9 121 thAya che. A parvanuM mAna A pramANe - 30 lAkha koDa, 56 hajAra kroDa varSa che. pUrvani 84 lAkha guNita karatA eka truTitAMga thAya che. evI rIte pUrti pUrvanI saMkhyAne 84 lAkha vaDe guNatA AgaLa-AgaLanI saMkhyA thAya che. ema cAvatuM zIrSa prahelikA paryanta jANI levuM. te zIrSa prahelikAnuM 194 aMkanuM sthAna hoya che. ahIM karaNakaravAnI rIta-nI gAthA kahe che- pahelA pAMca zUnya lakhavA, pachI icchita sthAne ahIM ekaDo lakhavo, tene eka vaDe guNavAthI te ja saMkhyA thAya. arthAt eka lAkha thAya, tene 84 vaDe guNavAthI 84 lAkha thAya. e pUvaganuM pramANa thayuM. jyAre pUrvanuM pramANa jANavA icchIe tyAre pAMca zUnya ane bIjo aMka-84-lakhavo athari 84-lAkhane 84-lAkha vaDe guNavA tyAre pAMca zUnyane tenAthI guNatA daza zunya thAya ane 84ne 84 vaDe guNata Bo56 thAya eTale sarva maLIne 3056 upara daza zUnyo e saMkhyA thAya. e rIte guNatAM cAvatuM zIrSaprahelikA thAya. zIrSa prahelikA paryata sAMvyavahArika saMkhyAtakALa che. tenA vaDe prathama pRthvInA nAkonuM, bhavanapati ane vyaMtaronuM, bharata-ravatamAMnA suSama-duSama ArAnA utaratA bhAgamAM manuSya ane tiryaMconA AyuSyanuM mApa karAya che. paNa zIrSapahelikAnI upara paNa saMkhyAno kALa che. te atizaya jJAnI sivAyanA manuSyone vyavahArano viSaya thato nathI. ema jANIne upamA vaDe te kALa batAve che. e ja kAraNathI zIrSaprahelikAthI AgaLa palyopama vagere kALano upanyAsa karela che. temAM palya vaDe jeomAM upamA che te palyopama asaMkhyAta koDAkoDI varSa pramANa AgaLa kahevAze evA lakSaNavALo che. sAgara vaDe jenI upamA che te sAgaropama-dazakoDAkoDI palyopama pramANa che. daza koDAkoDI sAgaropama pramANavALI utsarpiNI che, eTalAM ja pramANavALI avasarpiNI che. kALanA vizeSa bhedanI mAphaka gAma Adi kSetra bhedo paNa jIva-ajIva ja che, e hetuthI be pada dvArA 43 sUtro kahyA che. ane ityAdi. ahIM A pratyekamAM "jIvajIva" e AlApaka kahevo. gAmAdinuM jIva ane ajIvapaNuM to pratIta ja che. jyAM kara levAto hoya te gAma ane kara na levAto hoya te 'na-kara'-nagara che. nigama-vaNika nivAsa. rAjadhAnI-jyAM sajAno abhiSeka thAya che-- kheTa-dhULanA gaDhayu sthAna ane rbaTa ke kunagara, maDeba-cAre dizAe adha yojanathI AgaLa gAmo hoya che ane droNamu-jyAM jaLa ane sthaLa baMneno mArga hoya, patana-jyAM jaLa ke sthaLa mArgamAMthI eka vaDe AvavuM thAya che ane Akarate lohAdi utpatti bhUmi [eTale ke khANa.]. Azrama-tIrtha sthAno ane saMvAha-samabhUmimAM khetI karIne durgabhUmimAM kheDUto rakSAne mATe ghAjyone rAkhe che. sanniveza-sAIke senA utare che ane ghoSa-gAyone 122 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 rahevAnuM sthAna. ArAma-vivigha vRkSa, latAthI zobhita keLa vagerethI DhAMkela sahita puruSone je ramaNanuM sthAna ane udhAna-patra, puSpa, phaLa, chAyA vaDe yukta vRkSothI zobhita, vividha vezavALA, utkRSTa mAnavALA evA ghaNA lokone bhojana karavA mATe javAnuM sthAna. vana-eka jAtanA vRkSo hoya che ane vanakhaMDa-aneka jAtiya uttama vRkSo. vAva-cokhaNI ane pakariNI-goLa hoya ke jemAM ghaNAM kamaLa hoya che. sarovara - jaLanuM sthAna ane sarapaMkti-sarovaranI paMkti-zreNi. agaDa-kUvo ane taLAvAdi prasiddha che, pRvI-ratanapabhA vagere ane udadhite pRthvInI nIce rahela dhanodadhi. vAtaskaMdha-dhanavAta, tanavAta ke bIjo vAyu ane avakAzAMtasvAtankaMdhanI nIce rahela AkAza. ukata vastuonuM jIvatva sUma pRvIkAyikAdi jIvanA vyAkhavathI che. valaya - pRthvInA vepTana rU5 dhanodadhi-dhanavAta-tanuvAvarUpa ane vigraha - lokanADInA vaka sthAna. teonuM jIvapaNuM pUrvavat jANavuM. dvIpa ane samudra pratIta che. veLA-samudranA pANinI vRddhi ane vedikApratIta che, hAra-vijaya Adi ane toraNo-daravAjAmAM ja rahelA hoya che. nairayika-kliSTa jIva vizeSo, temanuM ajIvapaNuM - karmapudgalAdinI apekSAe jANavuM ane nairayikAvAsa-nairayikonI utpatti bhUmio. tenuM jIvapaNuM pRthvIkAyikAdinI, apekSAe jANavuM. e rIte 24-daMDaka kahevA. A ja kAraNathI kahe che vAva- ityAdi. kalA-devaloka ane kalA vimAnavAsa te devalokanA aMza. varSa-bharatAdi kSetra ane varSadhara-himavaMta Adi parvato. kUTahimavatakUTAdi ane kUTAgAra-okTomAM rahelA devabhavano. vijaya-cakravartIe jItavA yogya kacchAdi kSetra khaMDo ane rAjadhAnI-kSemAdi nagarIo. bI. ityAdi ahIM sarvatra joDavuM. je pudgala dharmo che, te paNa temaja che. e hetuthI kahe che - chAyA ityAdi pAMca sUtrono artha kahela che. have vizeSa kahe che - chAyA, vRkSAdinI jANavI ane Atapa-sUryano jANavo. jyonA eTale prakAza ane aMdhakAra te tama. avamAna te phogAdinuM pramANa-hAya vagere ane unmAna eTale trAjavAnA tola, karyAdi. atiyAnagRho-nagAdinA praveze rahelA gRho ane udhAnagRha pratIta che. avaliMba ane saNiupAta-rUDhithI jANI levA. A badhAM zuM che ? - navA - jIvo vaDe vyApta hovAthI ke te jIvonA AzritapaNAthI jIva che ane pudgalAdi ajIvarUpa hovAthI ke ajIvanA AzritapaNAthI te ajIva che. ema jinezvare prarUpela che - 4 - have samayAdi vastu jIva ane ajIvarUpa ja kayA hetuthI kahevAya che ? te kahe che - jIva ane ajIvathI judI sazino abhAva che. e ja kAraNathI kahe che . ho
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24/9 1. Adi. - sugama che. jIvarAzi be bhede che - baddha, mukta temAM baddhanA baMdhane kahe che- * sUjha-10o :- oidha be bhede kahela che . premabaMdha ane helabaMdha. - jIvone be sthAne pApakarmono bAMdha thAya che - rAgathI ane dveSathI. - jIvone be sthAne pApakarma udIraNA thAya che . abhyapagamikI, pakramikI. - e rIte vedanA ane nirjarA be bhede - abhyapagamikI, aupakamikI. * vivecana-10o : prema eTale rAga-mAyA, lobharUpa kaSAya lakSaNa. hepa-krodha, mAna kaSAya lakSaNa je mATe kahe che - mAyA, lobha kaSAya e rAgasaMAita kaMvaddha che, krodha, mAna e teno hRddha che ema saMkSepamAM jANavuM. pregna-prema lakSaNa citavikAra saMpAdaka mohanIya karmanA pudgalarAzinuM baMdhana che - jIva pradezomAM yoga nimittathI prakRti rUpe ane pradezarUpe saMbaMdha thAya che tathA kaSAyanA pratyayathI sthiti ane sarUpa vizeSanuM prApta thavuM te premabaMdha. e rIte dveSa mohanIya karmano baMdha te dveSa baMdha. kahyuM che ke - prakRti ane pradezabaMdha yogathI ane sthiti tathA anubhAga baMdha kaSAyathI thAya che. prema ane dveSa lakSaNarUpa udayamAM Avela karmo vaDe jIvone azubhakamano baMdha thAya che. * * - athavA pUrva sUtranI bIjI rIte vyAkhyA karIne Ano saMbaMghAMtara karAya che. sAmAnyathI baMdha be prakAre - premathI, dveSathI. te te baMdha anivRtti ane sUmasaM5rAya paryata guNaThANAvALA jIvone AzrIne jANavo. je upazAMtamoha, kSINamoha ane sayogI guNaThANAvALAne baMdha che, te phakta yogapratyayavALo ja hovAthI tenI vivakSA karI nathI. kemake baMdha paNa zeSa karmabaMdhanA vilakSaNapaNAthI abaMdha samAna che. je karmano A baMdha che, te apasthitikAdi vizeSaNathI yukta che. kahyuM che te sayoni karma a5, bAdara, komaLa, ghaNuM, RkSa, zubha, maMda, mahAvyayavALuM ane bahuM sAtAvALuM hoya che. sthiti vaDe te apasthitika, pariNAmathI bAdara, vipAka vaDe komaLa, pradezo vaDe ghaNuM, retI mAphaka lepathI maMda, sarvathA nAza thavAthI mahAlayavALuM che. e ja batAvavA kahe che - jIvo - x * be kAraNathI pApa-azubha bhavanA nibaMdhanapaNAthI azubha che, paNa niranubaMdha nathI, kemake be samayasthitika kama ati zubha che. kemake te mAtra yoganimitaka che. bAMdhe che eTale rAgadveSarUpa kaSAya vaDe ja skUTAdi avasthA kare che. [zaMkA- mithyAva, avirati, kaSAya, yoga e cAra baMdha hetuo che to ahIM phakta kaSAyo ja kema karmabaMdhanA kAraNa kahyA ? samAdhAna-kaSAyonuM pApakarmanA baMdhamAM prAdhAnya jaNAvavA mATe. sthiti ane anubhAganA utkRSTa kAraNapaNAthI athavA atyaMta anarthakArI hovAthI teonuM pradhAnapaNuM 124 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 che. kahyuM che ke - jo rAga, dveSa na hota to koNa duHkha pAmata? athavA kone sukhamAM vismaya thAta? mokSane koNa na pAmata? athavA baMdhanA hetuono dezagrAhaka A sUtra che. kemake dvisthAnakano anurodha hovAthI doSa nathI. kahela be sthAna vaDe bAMdhela pApakarmanI jema udIraNA, vedanA, nirjA prANIo kare che, tema traNa sUtra vaDe kahe che nIve tyAra - artha kahyo. vizeSa e ke - avasarane prApta na thayA chatAM je udayamAM lAve te udIraNA. "abhyapagama" - aMgIkAra karavA vaDe thayela te abhyapagamikI, te maratakano loca ane tapazcaraNAdi vaDe vedanA jANavI ane bIjI upakama vaDe - karmanA udIraNA kAraNa vaDe thayelI ke karmanA udIraNamAM thayelI te aupakamiDI, te jvara, atisArAdi janya che. te ukta be prakArathI ja vede che - udIrita thatA tenA vipAkane bhogave che ane pradezothI khapAve che. karmanI nirjara dezathI ke sarvathI, bhavAMtare ke siddhimAM jatAM zarIrathI nIkaLavuM thAya che, e hetuthI sUpaMcaka vaDe dazavi che. * sUtra-101 - be sthAnathI AtmA zarIrane sparzIne nIkaLe che - dezathI paNa AtmA zarIrane sparzIne nIkaLe, sarvathI paNa AtmA zarIrane sparzIne nIkaLe che. e rIta zarIrane RAvIne, phoDIne, saMkoyIne, jIvapadezathI juduM karIne nIkaLe che. * vivecana-101 - sUNa sugama che. vizeSa e ke - be prakArathI, dezathI paNa * keTalAMka pradeza lakSaNa vaDe, keTalAMka pradezono ilikA [iyaLa] gati vaDe utpatti sthAnamAM jatAM jIve zarIrathI bahAra kADhela hovAthI jIva zarIrane sparzIne nIkaLe che - zarIrathI maraNa kALe nIkaLe che. sarve jIva pradeza vaDe daDA jevI gati vaDe utpatti sthAne jatAM zarIrathI bahAra pradezone nahIM kADhela hovAthI athavA dezathI ane sarvathI paNa apekSe che. AtmA, zarIrane. Ano zo artha che ? zarIranA dezane-paga vagere sparzIne, avayavanA aMtarathI pradezane saMkocIne nIkaLe che. te saMsArI ane sarvathI zarIrane sparzIne nIkaLe te siddha. AgaLa kahevAze - pagamAMthI nIkaLanArA jIvo nakamAM upaje che ityAdi cAvatuM savagathI nIkaLanArA jIvo siddhamAM upaje che. AtmA vaDe zarIranuM sparzana karatAM skUraNa thAya che, tethI kahe che tevuM ityAdi. * x * temAM deza vaDe paNa keTalAMka AtmA ilikAgatikALamAM hoya che. sarva Atmapadezo vaDe paNa daDAnI jema gatikALamAM zarIra phakAvIne nIkaLe che. athavA zarIranA dezathI - paga vagere phoDIne nIkaLe che. athavA saMpUrNa zarIra phoDIne savagathI nIkaLe che. skUraNathI AtmapaNuM pragaTa thAya che. tethI kahe che : 'a'vya AtmAnA deza vaDe zarIrane sotanapaNe pharaNaliMgathI pragaTa karIne ilikAgatimAM che ane
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/101 15 126 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 savabhi vaDe pragaTa karIne daDA gatimAM che. athavA zarIranA dezathI AtmakapaNAe pragaTa karIne paga vagerethI ane savAMgathI nirmANakALe tema samajavuM athavA phoDIne eTale nAza karIne, temAM dezathI AMkha vagereno nAza ane sarvathI samasta nAza vaDe devadIpAdi jIvanI mAphaka jANavuM. zarIrane AtmapaNAe phUTa karato koI jIva te zarIranuM saMkocana kare che - x - zarIrane saMkocIne deza vaDe ilikAgatimAM zarIramAM rahela pradezo vaDe ane sarvAbhi vaDe daDA jevI gatithI savatmipadezonuM zarIramAM rahelA hovAthI nIkaLe che. athavA upacArathI jIva pratye daMDanA yogathI daMDa puraSanI jema jANavuM. temAM dezathI saMkoca, maranAra saMsArI jIvone paga vagerethI jIvanA pradezanA saMkocathI che. ane sarvagI to mokSamAM janArane hoya che athavA dezathI-hAtha vagerenA saMkoca vaDe ane sarvathI sarva zarIranA saMkocana vaDe kIDI vagere mAphaka jANavuM. AtmAnuM saMvarNanA karato zarIranuM nivartana kare che tethI nivayattAne kahyuM. temaja tivarca-eTale jIvanA pradezothI zarIrane alaga karIne. temAM dezanI ilikAgati ane sarvathI daDAgatie athavA dezathI * x - paga vaDe nIkaLe ane sarvathI - savagamAMthI nIkaLanAra che. athavA pAMca prakAranA zarIranA samudAyanI apekSAe dezI dArikAdi zarIra choDIne ane taijasa-kArpaNa sAthe tathA sarvazI pAMce zarIranA samudAyane choDIne nIkaLe che arthAta siddha thAya che - te paraMparAe dharmazravaNa lAbhAdimAM thAya che, te jema thAya che, tema darzAvatA kahe che satra-102 - be sthAna vaDe AtmA kevalipajJakha dharmane zravaNapaNe prApta kare che - hAyathI ke upazamathI e rIte yAvatuM manaHyavijJAna pAme - kSaya ke upazamathI. * vivecana-102 - sUtra sugama che, vizeSa e ke . "kSayathI " - jJAnAvaraNIya ane darzanamohanIya karmanA udayamAM prApta thayelano kSaya-nirjarA vaDe ane anudita karmanA upazama vaDe vipAkano anubhava na karavAthI ati kSayopazamathI ema kahyuM. yAvatu zaGdathI - kevala bodhine pAme, maMDita thaIne gRhavAsathI nIkaLI sAdhutva pAme, kevala brahmacaryavAsamAM vase, kevala saMyamamAM yatna kare, kevala saMvarathI saMvRtta thAya, kevala matijJAna * cAvatuM - mana:paryavajJAnane utpanna kare. kevalajJAna to karmanA kSayathI ja thAya che. mATe kahyuM nathI. ahIM jo ke bodhi Adi samyakatvacAtrirUpa hovAthI mAtra kSaya ane upazamathI ja thAya che, to paNa te kSayopazamathI paNa thAya che. zravaNa, abhinibodhikAdi to kSayopazamathI ja thAya che. A hetuthI sarvasAdhAraNa kSayopazama be pada vaDe kahela che. bodhi, Abhinibodhika, zruta ane avadhijJAna utkRSTathI 66 sAgaropama hoya che. sAgaropama to palyopamanA Azraye hoya che. tethI te benI prarUpaNA kare che- * sUjha-103 thI 106 : [10] be prakAre upamAvALo kALa kahyo che - palyopama, sAgaropama. te palyopama zuM che ? palyopama - [14] je yojana lAMbo-pahoLo-uMDo kuvo] palya hoya. tene ekathI sAta divasanA ugelA karoDo vAlAgo vaDe ThAMsI ThAMsIne bharavo. : [15] te vAlAAmAMthI so so varSe eka eka vAlANane kADhavAthI jeTale kALe te parA khAlI thAya teTalA kALane eka palyopama kALa jANavo. * [10] e eka palyopamane daza koDAkoDI guNA karavAthI eka sAgaropamanA kALanuM pramANa thAya che. * vivecana-103 thI 106 : [10]] upamA vaDe thayela te aupamika. addhA eTale kALa - te viSayanI upamA yukta te addhapamika. upamAna sivAya je kALanA pramANane atizaya jJAnarahita jIvo vaDe grahaNa na karI zakAya te apamika jANavuM. te be bhede - palyopama, sAgaropama. temAM pacanI upamA jene vize che te palyopama tathA sAgaranI upamA jene vize che te sAgaropama. sAgaravatuM moTA parimANavALuM e artha che. palyopama ane sAgaropamarUpa pamika sAmAnyathI uddhAra, addhA ane logabhedathI traNa prakAre che. te eka-ekanA saMvyavahAra ane sUkSma bhedathI be prakAra che. temAM saMvyavahAra palyopama A pramANe che [104] eka yojana lAMbo, pahoLo ane UMcAIvALA paca kuvA ne muMDana pachI ekathI sAta ahorAtra parvatanA ugelA vAlANothI bharavo. [105] pratisamaye vAlANane kADhatA jeTalA kALa vaDe te palya khAlI thAya te kALane saMvyavahArika uddhAra palyopama kahevAya che. [16] tevA daza koDAkoDI vyavahAra palyopamano eka vyavahArika uddhAra sAgaropama kahevAya che - te vAlANanA ja dRSTigocara ati sUkSmadravyanA asaMkhyAta bhAga mAga sUkSma panakanI avagAhanAthI asaMkhyAta guNarUpa avagAhanAvALA khaMDo karIne bharela parA samaye samaye eka eka vAlANanA apahAra-kADhavA vaDe jeTalA kALe khAlI thAya teTalA kALe sUma uddhAra palyopama thAya che. tevA daza koDAkoDI sUma uddhAra palyopama vaDe sUkSama uddhAra sAgaropama thAya che. A sUkSma uddhAra sAgaropama vaDe dvIpa ane samudronI pasiMkhyA-gaNatarI karAya che. kahyuM che ke- aDhI uddhAra sAgaropamanA jeTalA samayo che, teTalA dvIpa, samudro che. te anukrame eka-ekathI bamaNA bamaNA vistAravALA che. vaLI te sarvadvIpa tathA samudro maLIne tenuM pramANa eka rAja thAya che. addhA palyopama ane sAgaropamamAM paNa sukSma ane bAdara evA be bheda che. vizeSa e ke - so so varSo pUrvokata vAlANane kADhavAthI bAda addhA ane te vAlANanA asaMkhyAta khaMDane so so varSe kADhavAthI sama addhApalyopama ane sAgaropama
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/103 thI 106 123 1ra8 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pUrvokta rIte thAya che. A sUma addhA palyopama ane sAgaropama vaDe nArakAdi AvyuM mapAya che. kSetrathI paNa palyopama, sAgaropamanA sUkSma ane bAdara bheda che. vizeSa e ke - vAlANo bharIne tene sparzIne rahelA AkAza pradezone prati samaye apahAra karatAM eTale kALe pa0 khAlI thAya te kALa vyavahArika phoga palyopamAM che ane te vAlAnA asaMkhyAta khaMDa vaDe bharelanA pRSTa ke aspaSTa AkAza pradezone apahAra karatAM jeTalo kALa thAya te sUkSma kSetra palyopama. te rIte sAgaropama. A kSetra palyopamAdinI prarUpaNA mAtra viSayamAM ja che. teno daSTivAdamAM spaSTaaskRSTa pradezanA vibhAga vaDe dravyamAnamAM prayojana che. ema saMbhaLAya che. bAdaranA traNa bheda paNa mAtra prarUpaNA viSaya che. te kAraNathI ahIM uddhAra ane phoma pamikanuM nirupayogIpaNuM hovAthI ane addhopamikanA ja upayogIpaNAthI addhA evuM vizeSaNa sUtramAM kaheluM che. tethI addhApalyopamanA svarUpane kahe che - 4 - ( dhe te palyopama zuM che ? je addhAnI upamA vaDe kahela che. * * * * * je nizcayathI eka yojana vistIrNa che, upalakSaNathI sarvathI yojana pramANa pacadhAnyanuM sthAna vizeSa che. eka divasanuM te ekAhika. vadhelA eTale ke mastakanuM muMDana karyA pachI eka divase jeTalA hoya teTalA. utkRSTathI sAta divasanA vadhelA vAlANonI, koTi-vibhAgo. sUma palyopama apekSAe asaMkhyAta khaMDovALA ane bAdara palyopama apekSAe koTi-saMkhyA vizeSa, te vAlANonuM zuM thAya ? bharelo. kevI rIte? nibiDapaNe ekatra karelo. vAsaNa - ukta palyamAMthI so-so varSe eka-eka vAlANanA asaMkhyAta khaMDane bahAra kADhavAthI jeTalA kALe te patya khAlI thAya teTalA pramANavALo kALa jANavo. kema? upameya. kone? eka parAne. pa2 khAlI thatAM je kALa thAya te eka sUmavyavahArika palyopama che. fk ukata svarUpavALA sUkSma ane bAdara daza koDAkoDI palyopame je kALa thAya te eka sUma ke bAdarUpa sAgaropamanuM parimANa thAya. A palyopama-sAgaropama vaDe krodhAdinA kulabhUta karmanI sthiti kahevAya che. tethI krodhAdi svarUpa kahe che- * sUtra-107 thI 109 - [10] krodha be prakAre che AtmapratiSThita ane parapratiSThita e rIte nairavikathI laIne vaimAnika paryata jANavuM. e rIte mithyAdarzanazalya patta jANavuM. [18] saMsAra samApaka jIvo be bhede che - trasa ane sthAvara * sarve jIvo be bhede kahyA che - siddha, siddha. * sarve jIvo ne bhede kahyA che . saindriya, anindriya. - A pramANe havenI gAthA krima-109] mujaba zarIra, AzIrI paryanta jANavuM. [ee] - siddha, saindriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, teyA, jJAna, upayoga, AhAraka, bhASaka, carama, azarIrI [A te prakAre banne bhedo nela.] * vivecana-103 thI 109 : [10] potAnA aparAdhathI A lokasaMbaMdhI apAya darzanathI AtmAne vize pratiSThita-potAthI thayelo ke bIjAne Akroza karavA vaDe thayelo te AtmapatiSThita ane bIjAe karela AkozAdithI pratiSThita-udIti ke bIjAne vize thayelo te parapratiSThita. - A rIte jema sAmAnyathI be prakAre krodha kahyo tema nArakAdi covIze daMDakomAM be bheda jANavA. vizeSa e ke - pRthvI Adi asaMjJIone jaNAvela lakSaNarUpa AtmapatiSThitava Adi, pUrva bhavanA saMkAmyI thayela krodha jANavo. A pramANe mAna Adi mithyAvazaca paryanta pApasthAnako Atma ane para pratiSThita vizeSaNavALA sAmAnyapada purvaka covIza daMDaka kahevA. tethI ja sUjhamAM kahyuM che ke - "mithyAdarzanazalyaparyata e mAna AdinuM svavikalAthI utpanna ane bIjA vaDe utpanna thavAthI athavA svaAtmavartI ane paAtmavartIthI sva-spara pratiSThitapaNuM jANI levuM. A rIte pApasthAna Azrita tera daMDako che. ukta vizeSaNavALA pApa sthAno saMsArIne ja hoya, tethI tenA bheda kahe che[18] sugama che. [zaMkA zuM saMsArI ja jIvo che ke bIjA paNa jIvo che ? samAdhAna-siddhanA jIvo che. mATe prAyaH ubhayane batAvavA tera sUtro kahyA che. suvag . Adi sugama che. vizeSa e ke - indriyasahita saMsArI jIvo che. ane indriyarahita-apayataka, kevalI tathA siddho che . A rIte siddhAdi sUtrota krama vaDe "sarve jIvo be bhede" vagere lakSaNAnusArI have kahevAnAra sUtrasaMgrahagAthA jANavI. tenA anusAra ja tera sUtro paNa kahevA. tethI ja sArIrI paryane kahyuM che. [19] 1-siddha ane saMsArI. 2-saindriya-anIndriya baMne kahyA. e rIte 3kAyA-pRthvI Adi kAya, tene AzrIne sarve jIvo viparyaya sahita kahevA. ema badhAM pado kahevA. vAyanA A pramANe - sakAya ane akAya. sakAya-pRthvI Adi cha bhede kAyaviziSTa saMsArI jIvo ane akAya-tethI judA te siddha. 4- yogA-cogasahita te saMsArI, ayogA-te ayogI ane siddhanA jIvo. pa-savedA-vedasahita te saMsArI, avedA te anivRtti bAdara saMparAya vizeSa vagere cha guNaThANAvALA ane siddho. 6-sakaSAyA-kaSAyavALA te sUkSma saMparAya guNaThANA paryaktanA jIvo, akaSAyA-upazAMtamodAdi cAra ane siddho. -salezya-sayogI guNaThANA paryantasaMsArI, alezyA-lezyArahita ayogI ane siddho. 8-jJAnI-samyagadRSTijIvo, ajJAnI te mithyAdRSTi jIvo. kahyuM che - avizeSita mati ja che, te mati samyagRSTine matijJAna ane mithyArdaSTine mati ajJAna kahevAya che, e ja pramANe avizeSita zruta ja che, te samyagRSTine zrutajJAna ane mithyArdaSTine zrutajJAna kahevAya. A kAraNathI ajJAnatA to mithyArdaSTinA
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/109 129 130 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 bodhane sata tathA asatanA vizeSaNanA abhAvathI hoya che - x x x * kathaMcita zabdanA svIkAranA abhAve mithyAdRSTinuM jJAna, ajJAna ja che. kahyuM che ke - jema durvacana te avacana tathA asatI strInuM kutsitazIla te azIla che, tema miyAdeSTinuM jJAna paNa ajJAna che. tathA mithyArdaSTino abhiprAya jJAna nathI, kemake mithyAtva AdinI jema te saMsArano hetu che. * x - 9-sAgAropayoga-AkAra sahita, vizeSAMza grahaNa zakitarUpa lakSaNa vaDe je upayoga varte te jJAnopayoga che, tenA vaDe yukta te sAkAropayuktA. anAkAra te tenAthI vilakSaNa darzana-upayoga che. kahyuM che - je padArthonuM sAmAnyapaNe grahaNa karavuM paNa AkAra vaDe nahIM arthAt avizeSa arthonuM grahaNa te darzana homa siddhAMtamAM kahyuM che. darzana vaDe je upayukta te anAkAropayukta che. 10-AhAraka-ojasu, loma ane kavala AdinA bheda vizeSa AhArane grahaNa karanArA. kahyuM che ke - badhA apayatika jIvo ojAhAravALA jANavA, badhAM payaktiA jIvo lomAhAravALA jANavA ane valAhAra te prakSepa, tenI bhajanA jANavI. temAM ekendriya jIvo, devo ane nAkone kavalAhAra nathI, zeSa saMsArI jIvone kavalAhAra hoya che. anAhAka to - vigrahagatine pAmelA, kevalI samuddhAta karatA, ayogI ane siddhanA jIvone jANavA. bAkInA badhA jIvo AhAraka hoya che. 11-samASaka-bhASA payakti vaDe paryAptA ane abhApaka-bhASA pati vaDe. apaMiA , ayogI ane siddho. 12-carama te jeone chello bhava thaze te jIvo ane acarama-te bhavyapaNuM hovA chatAM jene chello bhava nathI te jIvo. 13-sazarIrI-pAMya zarIramAMthI yathA saMbhava zarIravALA te saMsArI jIvo ane azarIrI te zarIranA abhAvavALA jIvo arthAt siddho. A saMsArI ane siddhanA jIvo maraNa ane amaraNa dharmavALA che, teo prazasta-prazasta maraNa evA be bhede hovAthI prazasta-apazasta maraNane kahe che * sUtra-110 - 1-zramaNa bhagavaMta mahAvIra zramaNa nirmanthone mATe be maraNa sadA vavyiA nathI, sadA kIrtita kaya nathI, sadA vyaktarUpe kahA nathI, sadA pasaMsthA nathI ane tenA AcaraNanI anumati ApI nathI te - valAdamaraNa, vazAmiraNa. e ja rIte nidAna maraNa, tadbhavamaraNa. 3-parvatathI paDIne maraNa, vRkSathI paDIne maraNa. 4-jaLapaveza, anipraveza. pa-viSabhakSaNa, zapahAra, 6be maraNa sAva nitya anajJAta nathI ane kAraNe niSiddha nathI - vaihAyasa ane zraddhapRSTha. zramaNa bhagavata mahAvIre zramaNa nikzione nitya varNavyA che - cAva4 - anumati ApI che te . pAdapopaNamana ane bhakatapatyAkhyAna. 8-wAdapopagamana be bhede - niharima ane anihAMmi. 9-bhakata pratyAkhyAna be bheda - niharima ane aniharima. te niyamathI sapatikarma che. [59]. vivecana-110 - sUga sugama che. vizeSa e ke - be maraNa, zramaNa bhagavaMta mahAvIre kahyA nathI, je tapa kare te zramaNa, te zAkyAdi paNa hoya. kahyuM che ke - nirga, zAkya, tApasa, auki, AjIvika e pAMca prakAre zramaNo che. tethI teno niSedha karavA kahe che - bAhya atyaMtara parigrahathI mukta te nirNo - sAdhune be maraNa svIkArya phaLapravRtti vaDe sadA kahyA nathI, upAdeya buddhi vaDe nAmathI uccAryA nathI, spaSTa vANI vaDe be maraNa kahyA nathI, pAThAMtarathI te maraNa karanArane vakhANyA nathI, tema karo evuM paNa temanA mATe kahyuM nathI te (1) valAyamaraNa - saMyamathI nivRtta thayelAnuM parISaha vagerethI bAdhita hovAthI je maraNa te valabharaNa ane (2) vazAmaraNa - telayukta dIvAnI zikhAne joI vyAkuLa banela pataMgIyA Adi mAphaka indriyone vazavartInuM je maraNa, te vazAmaraNa. kahyuM che ke saMyamayogathI viSAda pAmelAnuM maraNa te valabharaNa ane indriyone vaza thayelAnuM je maraNa te vazAd maraNa. e be maraNa zramaNone [niSedhyA che.] zramaNone. A A abhilApa vaDe AgaLanA sUtro jaNAve che - nidAna eTale trAddhi, bhogAdi prArthanA, te pUrvakanuM maraNa te nidAnamaraNa ane je bhavamAM jIva varte che te bhavane yogya ja Ayu bAMdhIne maranAranuM maraNa te tadbhava maraNa. te saMkhyAta AyuvALA manuSyane ane ticine hoya che. teone ja tadbhavAyubaMdha thAya. kahyuM che - akarmabhUmika manuSyo, tiryaMco, devagaNa ane nairayiko sivAya bAkInA keTalAMka jIvone tadbhavamaraNa hoya che. bukiA Adi zarA vaDe potAnA zarIrane vidAravuM te zAstrAvapATana maraNa che. te zIlabhaMganI rakSA Adi kAraNe thAya, pAThAMtarathI kAraNa vaDe be maraNa bhagavaMte niSedhela nathI. te A che- vaihAyasamaraNa-vRkSanI zAkhAe UMce baMdhAvAthI, AkAzamAM thayela maraNa ane vRddhawTa maraNa-gIdho vaDe spazavuiM athavA gIdhone khAvA yogya je pITha ane upalakSaNathI hAthI, uMTa vagerenA peTa Adi avayavomAM pesavAthI maraNavAnI icchAvALA mahAsatvavAnuM jIvanuM je maraNa te gRddhaskRSTa maraNa che. - X - apazasta maraNa pachI te prazastamaraNa bhavyajIvone thAya che, te kahe che - be maraNa - pAdapa eTale vRkSa. te chedAIne jema paDe tema. upagamA-atyaMta ceSTA rahitapaNe jemAM rahevuM te pAdapopagamata ane bhakata-bhojana, temAM caNArahitapaNe pAdapopagamananI jema nathI, pratyAkhyAna-varjana jemAM che te bhakta pratyAkhyAna. nIharima-je vasatinA eka vibhAgamAM karAya, te sthAnathI zarIranuM nirharaNa bahAra kADhavAthI, te niharimamaraNa. vaLI je parvatIya guphAdimAM karAya te aniharima arthAt tene tyAMthI bahAra kADhI saMskArita karAtuM nathI. ahIM * x * niyamathI apatikarma-zarIranI pratikriyAhita pAdapopagama kahevAya che. kahyuM che - siMhAdi vaDe parAbhUta, sthiracita karIne, vaLI AyuSyanA aMtane
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24/110 131 132 jANIne gItArtha sAdhu pAdapopagamana anazana kare che. temane A vAghAtavALuM kahevAya, vyAghAtarahita to strArtha niSThita, utsargathI bAra varSa paryanta kRtaparikamAM thaIne anazana kare che. teno vidhi A pramANe che | [Agamokta vidhithI zarIrAdi zoSaNarUpa saMlekhanA traNa prakAre - 1-jaghanya cha mAsanI, 2-madhyama eka varSanI, 3-utkRSTa bAra varSanI, temAM utkRSTa kahe che. cAra varSa paryanta cha, amAdi vicitra tapa, pachI cAra varSa vigaIrahita pAraNA, pachI be varSa ekAMtara AyaMbila, - pachI cha mAsa atigADha tapa na kare paNa pAraNe parimita AyaMbila kare, pachI cha mAsa vikRSTa tapokarma kare. bArame varSe - eka varSa paryA koTi sahita AyaMbila karIne AnupUrvI vaDe, saMghayaNAdine anurUpa coTalo kALa paryanta niyamathI vItAve. zarIranI saMlekhanA na karye chate utAvaLathI ghAtuo kSaya pAmatA cama kALamAM jIvane ArtadhyAna thAya che. kahyuM che jinezvare kahela dhyAna yoga vaDe bhAvakaSAyonI paNa je saMlekhanA kare che te sadbhata arthanI bhAvanAo vaDe bodhinA mUlonI vRddhi kare che. bhAvitAtmA, vizeSathI sUga vaDe bhAvanA bhAve, maraNa samaye saMsAra samudranA svabhAvathI nirmaNapaNuM vicAre. janma-jarA-maraNarUpa jalavALo, anAdi, du:kharUpa masyAdi jIvo vaDe vyApta, kaSTarUpa, raudra evo A saMsArasamudra jIvono duHkhanuM kAraNa che. huM dhanya chuM ke jethI meM atyaMta pAra bhavarUpa samudrane vize lAkho bhava vaDe pAmavuM durlabha evuM saddharmarUpa vahANa meLavyuM. ekavAranA prayatnathI pAlana karAyela evA dharmarUpa vahANanA prabhAvathI janmAMtaramAM paNa jIvo du:kha-durgatine pAmatA nathI. A bhavasamudramAM A dharmarUpI vahANa muktinuM sAdhaka hovAthI apUrva ciMtAmaNi rana che, apUrva evuM kalAvRkSa che, paramamaMtra che, parama amRta che. mahAnuM prabhAvavALA sazuru AdinI vaiyAvaccane huM icchuM chuM, jeonA prabhAva vaDe dhamayAna meM prApta karyuM ane vitarahita pALyuM. jeNe upakAra nathI karyo evA bIjAnA hita karavAmAM tatpara je sadgAo, jIvone dharmayAna Ape che, te sadgarane namaskAra, punaH namaskAra. evI rIte AtmAnI saMlekhanA karIne, pATapATalAdi pAchA soMpIne guru Adine bhAvazuddhi vaDe sArI rIte khamAvIne, gura AdithI anya savane vize pratibaddha anyonya prazaMsA karIne dharmane vize vizeSa udhama karavo joIe. saMsAsamudramAM je saMyogo che te viyogavALA che. vaLI yathAvidhi bhagavaMtone vaMdana karIne, zeSa gura Adine vaMdana karIne, pachI guranI pAse sarva AhAranuM paccakhANa karIne, vaLI samabhAvathI sthira rahela AtmA, siddhAMtamAM kahela mArga vaDe parvatIya guphAmAM jaIne pAdapopagamana anazana kare che. sarvatra pratibaMdha rahita, daMDanI jema lAMbA Adi saMsthAnamAM rahIne jIvanaparyanta nizaiTa thaIne vRkSa samAna rahe che. prathama saMghayaNane vize prAyaH mahAnubhAvo zubha bhAvathI utkRSTa nizalapadanA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 sAdhanabhUta pApopaNamana anazana kare che. have bhaktapatyAkhyAna kahe che.. bhakataparijJA anazana gaNa ke cAra prakAranA AhArano tyAga karavAthI thAya che, te jevI rIte samAdhi thAya tevA niyamathI sapatikarma kaheluM che. be sthAnanA varNanane kAraNe ahIM iMgita maraNa nathI kahyuM, tenuM lakSaNa A pramANe - iMgita jANela dezamAM svayaM caturvidhAhArano tyAga kare. udgatanAdi paNa bIjA pAse na karAve te iMginImaraNa. - bhagavaMte maraNAdinuM A svarUpa lokamAM prarUpela che, tethI lokanA svarUpanI prarUpaNA karAvavA praznapUrvaka kahe che * sUtra-111,112 :. A loka zuM che ? - jIva ane ajIva che, lokamAM anaMtA zuM che? : jIvo ane ajIno, lokamAM zAzvata zuM che? - jIvo ane jIvo. bodhi be bhede kahela che - jJAnabodhi, darzanAbodhi be bhede buddho kA che - jJAnabuddha, darzanAbuddha. e rIte moha ane mUDhatA baoLe bhedo che. * vivecana-111,112 : [111] sUtramAM je praznArthaka che. mayaM pada dezathI pratyakSa ane samIpa arNavAyI che, jemAM bhagavaMte maraNa Adi prazarata-aprazasta samasta vastu samUhanA tavane kahyuM che. je jovAya te loka e prazna che, teno uttara kahyo paMcAstikAyamayatvathI loka jIva-jIvarUpa che. kahyuM paNa che ke - paMcAstikAyamaya loka, jinezvare anAdi anaMta kahela che. lokasvarUpabhUta jIvaajIvonuM svarUpa praznapUrvaka be sukha vaDe kahe che - lokane vize anaMtA zuM che ? teno uttara kahe che - jIvo ane jIvo che. jIva ane ajIva e be ja dravyArthatAthI zAzvatA che anaMtA ane zAzvatA je A jIvo che te bodhi-moha lakSaNarUpa svabhAvathI buddho ane mUDho thAya che, te dekhADavA mATe be sthAnonA anupAta thavAthI cAra sUtro kahe che - suvicAra | [112] boghavuM te bodhi-jinadharmano lAbha. jJAnabodhi-jJAnAvaraNanA kSayopazama vaDe thayela je jJAnaprApti, darzanabodhi-darzanamohanIyanA kSayopazamAdithI prApta-zraddhAno lAbha. A baMnethI yukta buddho be bhede che. e buddho dharmathI ja bhinna che, dharmapaNe nahIM. kemake jJAna-darzananuM anyonya rahita astitva nathI. jema bodhi ane buddha be bhede kahyA tema moha ane mUDho jANavA. tethI mohanA be bheda-jJAnamoha, darzanamoha. je jJAnane AcchAdana kare che, te jJAnamoha-jJAnAvaraNano udaya. e rIte samyagradarzana mohano udaya te darzanamoha. mUDha paNa be bhede (1) jJAnamUDha-udita jJAnAvaraNa ane (2) darzanamUDha-mithyArdaSTi. be prakArano paNa A moha jJAnAvaraNathI karmano baMdhaka che, te saMbaMdha vaDe jJAnAvaraNAdi karmonuM ATha sUtro vaDe saividhya * sUtra-113 : 1-jJAnAvaraNIya karma be bheda - deza jJAnAvaraNIya, sarva jJAnAvaraNIya. -darzanAvaraNIya karma paNa e rIte be bhede che. 3-vedanIya karma be bhede - sAtA
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/113 133 vedanIya, asAtA vedanIya. 4-mohanIya karma be bhede - darzana mohanIya, cAstri mohanIya. pa-AyuSakarma ne bhede - addhAyu ane bhavAyu. 6-nAmakarma be bhede - zubhanAma, azubhanAma. 3-gokarma be bheda - uccagojha, nIcagojha8-aMtarAya karma be bhede - vartamAnamAM maLela vastuno nAza kare ane bhAvimAM meLavavA yogya lAbhane aTakAve. * vivecana-113 : baghAM sUtro sugama che. vizeSa e ke - jJAnane Avare te jJAnAvaraNIya. kahyuM che ke - zarad pUnamanA caMdranI jema atizaya nirmala jIvanA jJAnaguNane AcchAdana karanAra karma te jJAnAvaraNa karma, te cakSune pATAnI jema che. (1) deza-jJAnano ja dezamati Adine Avare che te dezajJAnAvaraNIya ane (2) sava-kevalajJAnane Avare che. te sarvajJAnAvaraNIya. kevalAvaraNa ja sUrya samAna kevalajJAna svarUpa jIvane AcchAdakapaNe je atyaMta dhana-vAdaLasamUha tuca te sarva jJAnAvaraNa ane matijJAnAdinuM AvaraNa to vAdaLA vaDe atyaMta DhaMkAyela sUryanI alpa prabhA samAna kevalajJAnanA dezane ghAsanI sAdaDInA ghara Adi rUpa AvaraNa tuca te dezAvaraNa che. kahevAya che ke - kevalajJAnAvaraNanI eka, darzanAvaraNIyanI che, mohanIyanI bAra ane mithyAtva mohanIya, A vIza prakRti sarvaghAtI saMjJAvALI che athavA dezaupaghAta karanAra ane sarva upaghAta karanAra konI apekSAe jJAnane dezathI ane sarvathI AvaraNapaNuM che. mati-zrutajJAnAvaraNa ane darzanamoha A traNa prakRtio mati-zruta-samyakatvano upaghAta kare che. tenA phakko deza ane sarvathI ghAtaka che. sarvathI sarva ghAtaka ne dezopaghAti haNAtA anaMta bhAgothI samaye samaye mUkAya che. tethI jIva pahelA kArano lAbha meLave che, e rIte kramazaH eka-eka varNano lAbha pAmato kramazaH vizuddha thato saMpUrNa namo kSAra nivakAra] padane meLave che. tathA darzana-sAmAnya arthanA bodhane AvaraNa kare te darzanAvaraNIya. kahyuM che ke - darzana svabhAvavALA jIvo darzanano ghAta karanAra je karma te pratIhArI samAna darzanAvaraNa, jIvanA darzana guNane aTakAve che. dezadarzanAvaraNIya karma te cakSuacA-avadhi darzanAvaraNIya ane sarvadarzanAvaraNIya nidrApaMcaka ane kevaladarzanAvaraNIya ema cha bhede che. bhAvanA pUrvavat jANavI. tathA je vedAya, anubhavAya te vedanIya karma - (1) sAtA-sukharUpANIe vedAya che, te sAtA vedanIya - x - (2) du:kharUpe vedAya te asAtA vedanIya kahyuM che. ke - jema madhuthI copaDelI tINa talavAranI dhArane jIbha vaDe cATavA samAna che sukha ane duHkhanuM utpAdaka vedanIyakarma jANavuM. je muMjhave te mohanIya. te A rIte - lokamAM madhapAna vaDe mUDha thayela manuSya jema parataMtra thAya che. tema mohanIya vaDe mUDha jIva parataMtra thAya che. temAM (1) darzanane maMjhave te darzana mohanIya tenA traNa bheda-mithyAtva, mizra, samyakatva mohanIya. ane 134 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 (2) cAsTiA-sAmAyikAdine muMjhave te 16-kapAya, 9-to kaSAya bhedarUpa te cAstri mohanIya. - - gatine je prApta karAve te AyuSya, tenuM svarUpa - cAra gatine vize jIvone AyuSyakarma te du:kha ke sukha ApatAM nathI, paNa duHkha-sukhanA AdhArabhUta dehamAM rahela jIvane dhAraNa kare che. temAM (1) addhAyuM - te kAyasthiti rUpa che, bhAvanA pUrvavat. (2) bhavAyu te bhavasthitirUpa che. je jIvane vicitra paryAyo vaDe namAve che - pariName che, te nAmakarma. tenuM svarUpa * jema nipuNa citrakAra, aneka prakAranA nirmala-nirmala rUpone kare che. tema nAmakarma paNa lokamAM sArA-naThArA ane iSTa-aniTa aneka prakAre jIvanA rUpone kare che. (1) zubha-tIrthakarAdi, (2) azubha-anArdayatva Adi. A pUjya ke apUryo che ityAdi kathanarUpa r * vANIne gAyate * rakSA kare, te gotrakarma, tenuM svarUpa - jema kuMbhAra vAsaNone ghaDe che te lokamAM pUjaya [zubha ane pujya [azubha, tema lokane vize gogakarma pUjya-apujya gomAM utpanna thayelA jIvana kare che. uccagoga-pUjyatva nibaMdhaka, nIcagojha-ulaTuM che. jIvane arthanA sAdhananA aMtarA - vacamAM jIta - paDe che, te aMtarAyakarma che. jema bhaMDArI pratikUla hoya to rAjA dAna na karI zake, tema jIva je karma vaDe dAna Adi na karI zake te aMtarAya karma. 1-vartamAna samayamAM maLela vastu je karma vaDe nAza pAme che, te pratyutpanna vinAzI (aMtarAya kama pAThAMtathI-vartamAnamAM prApta vastune nAza karavAnA svabhAvavALuM te pratyutpanna vinAzI. - X * (2) bIjo bheda - bhAvimAM meLavavA yogya vastunA mArgane je roke te pihita AgAmI pa [aMtarAyakarma). kyAMka "AgAmipathAna" ke Agamapa" evo pATha che. tyAM "lAbhano mArga" evo artha che. A karmo mUchI janme che mATe mUchane kahe che- * sUga-114 thI 116 :| [11] mUchI be bhede che . premapatyayA, dveSapatyayA. * * premapatyayA mUchI be bheda che . mAyA, lobha. * * aSApatyayA mUcha be bhede - krodha, mAna. [11] ArAdhanA be bhede - dhArmika ArAdhanA, kevali ArAdhanA. - dhArmika ArAdhanA be bhede che - kRtadhamarAdhanA, cAaidhamariAdhanA. * * kevali ArAdhanA be bhede che - aMtakriyA, kalyavimAnopapattikA. [16] be tIrthakaro varSathI nIlakamala samAna kahyA che . munisuvata ane ariSTanemi. * * be tIrthakaro picaMga samAna vALA che . malli, pArza . be tIra vaNathI pA jevA [rAd] kahyA che - pApabha, vAsupUjya. be tIrthakara caMdra jevA zeta varNa che - caMdraprabha ane puSpadaMta sividhi. * vivecana-114 thI 116 : [114] traNe sUtro saMgama che. vizeSa e ke - mUcha - moha arthAt sat ane asatanA vivekano nAza. prema - rAga, vRtti - vartanarUpa pratyaya ke hetu jeno che te
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/114 thI 116 15 136 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 premavRttikA ke premapatyayA. e ja rIte hepavRtikA ke dveSapatyayA mUcha che. [115] mUchathiI utpanna thayela karmano kSaya ArAdhanA vaDe thAya che. tethI traNa sUga vaDe ArAdhanA kahe che - sUtro sugama che. vizeSa e ke - ArAdhavuM te ArAdhanA. te jJAnAdi vastune anukUla vartavApaNuM arthAt niraticAra jJAnAdinuM sevana karavuM. zrata ane sAtrirUpa dharma vaDe varte te dhArmika-sAdhuo, teo saMbaMdhI je kriyA te dhArmikI, evI je ArAdhanA te dhArmikArAdhanA. kevalIonI - je zrataavadhi-manaparyava-kevalajJAnInI je kriyA te kevalikI. evI je ArAdhanA te kevalika ArAdhanA. "zratadharmamAM viSayanA bhedathI ArAdhanA bheda kahyo che. kevali ArAdhanA" temAM phaLanA bheda vaDe ArAdhanAno bheda kahela che. temAM bhavano aMta, tenI kriyA te aMtakriyA - bhavano cheda, tenA heturUpa je ArAdhanA zailezIrUpa che te upacArathI aMtakriyA che. te kriyA kSAyikajJAna hoto ja kevalIone thAya che. tathA devalokone vize, paNa jyotizcakamAM nahIM. devAvAsa vizeSa vimAno athavA vanya - saudhamiida vimAno ane tenI upara vecakAdi kalA vimAnomAM jemano upapAta-janma, je ArAghanA dvArA prApta thAya te kalpavimAnopapattikA jJAna Adi ArAdhanA, te zrutakevalI vagerene hoya. AvA phaLavALI ArAdhanA anaMtara phala dvAra vaDe kahI. paraMparAe to bhavAMta kriyAne anusaranArI ja che. - jJAnAdi ArAdhanA hamaNAM kahI, te ArAdhanAnA phaLabhUta tIrthakaro che athavA athavA te ArAdhanA tIrthakaroe samyak ArAdhI che ke bIjAone upadezelI che. te kAraNathI be sthAnakanA saMbaMdha vaDe tIrthakarone kahe che [116] A sUtro sugama che. vizeSa e ke - pA eTale rAtA kamalanI mAphaka suMdara varNavALA - pAgau-rAtA tathA caMdra mAphaka gau-zukla. ahIM gAthA kahe che - pApabha, vAsupUjya lAlavarsI, zazi, puSpadaMta (caMdraprabha-suvidhi] caMdra jevA zeta che. suvata, nemI kALA varNanA che. pArtha, mallI priyaMgunI AbhA jevA nIlA che. e rIte tIrthakaranuM svarUpa kahyuM. tIrthane karanAra hovAthI tIrthakara che. tIrtha eTale pravacana, A kAraNathI pravacananA eka vibhAgarUpa pUrvavizeSane be sthAnaka vaDe kahe che. * sUtra-117 thI 1ra0 :[11] satyavAda [chA pUrvanI be vastu kahI che. [118] pUvabhiAdrapada, uttarAbhAdrapada, pUvaphALunI, uttaraphAgunInA banne tArA che. [11] manuSyatra aMtargata be samudro kahyA che - lavaNa, kAloda. [12] be cakavata kAmabhogone na tajIne avasare Ayu pUrNa karIne nIce sAtamIydhImAM ApatiSThAnanarakamAM nairasikarUpe utpanna thayA - subhUma, GISE d. * vivecana-113 thI 120 : [11] satyapavAda - jIvonA hita mATe te satya-saMyama ke satyavacana jemAM che, vaLI bheda sahita ane patipakSa. prakarSathI kahevAya che, te satyapavAda evuM je pUrva, te sarvazrutathI pUrve cAyela hovAthI satyapravAda pUrva, te chaThuM che. tenuM pramANa cha pada adhika eka koTi che. te pUrvanI be vastu che. te vastu adhyayanAdinI mAphaka pUrvanA vibhAga vizeSa che. hamaNAM ja chaThA pUrvanuM svarUpa kahyuM che. have pUrva zabdanA samAnapaNAthI pUrvAbhAdrapada nakSatranuM svarUpa kahe che. | [118] sUtra sugama che. nakSatranA prasaMgathI bIjA nakSatranA svarUpane traNa sUtra vaDe kahe che - uttarA. Adi sugama che. nakSatravALA dvIpo ane samudro hoya che mATe samudra dvisthAnakane kahe che . 'tor 'fetyAra.. [11] madhyamAM, manuSyonI utpati Adi viziSTa AkAza khaMDanA 4pa-lAkha yojana pramANavALo manuSya kSetra. zeSa sugama che. manuSya kSetranA prasaMgathI bharatakSetramAM utpanna thayela uttama puruSonA narakagAmIpaNAe be sthAnakane kahe che [12] be cakravartI Adi. ratnabhUta caka vizeSathI vartavAno AcAra jeno che. te be cakavartI; vAma eTale zabda, rUpa. mA eTale gaMdha, rasa, sparza te kAmabhoga athavA manane gamatA te kAma, bhogavAya te bhoga - zadAdi. te kAmabhogo je baMne vaDe nathI choDAyelA te be cakravartIo zAstramAsa - x* eTale maraNanA avasare mRtyu pAmIne nIce sAtamI pustImAM-tamattamA narakamAM, aya zabdanA grahaNa vinA uparazuM vicAratAM ratnaprabhA paNa sAtamI thAya, tethI atha zabdanuM grahaNa karyuM che. pAMca nakAvAsanA madhyamAM apratiSThAna narakAvAsamAM nairayikapaNAe utpanna thayA, te AThamo subhUma ane bAramA brahmadatta cakI. tyAM te baMnenI 33-sAgaropamanI sthiti che. - nArakonI asaMkhyAta kAla paNa sthiti hoya che. bhavanapati AdinI sthitine darzAvatA pAMca sUtro kahe che * sUtra-121 thI 126 : [11] asurendrane vajIne bhavanavAsI devonI deza Una be palyopama sthiti kahI che. - - saudharmakalpamAM devonI utkRSTa sthiti ne sAgaropama kahI che, izAna kaye devonI utkRSTa sthiti sAdhika be sAgaropama kahI che. sanakumAra kAmAM devonI jaghanya sthiti be sAgaropama che, mAhendra kaye devonI jaghanya sthiti sAdhika be sAgaropamanI sthiti che. [1rara ne kalpomAM kaA deivI] o kahI che - saudharma ane izAnamAM. [13] be kahyomAM devo tejalezyI kahyA che - saudharmamAM, IzAnamAM. [24] be kalpomAM devo kAyaparisAska kahyA che . saudAmamAM, IrAnamAM, be kalpomAM devo paNa paricAka kahyA che - sanatakumAramAM, mAhendramAM., be kapomAM devo ya paricaka kahyA che . bahAlokamAM, latakamAM, be kalpomAM devo
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24/121 thI 123 133 zabda pazcika kahyA che . mahAzukamAM, sahastrAramAM, be indra mana pazciAraka che - pANata, azrute. ripa) jIvoe be thAnamAM sAmAnyathI upArjita yugalone pApakarmapaNAe grahaNa karyA che - kare che ane karaze - trasakAyamAM upAlA, sthAvakAmamAM upArjelA. evI rIte upasthita karyA che - kare che . karaze... bAMdhyA che . bAMdhe che . bAMdhaze... udIraNA karI che . kare che - karaze... vedana karyA che . kare che - karaze...niza phrI che . kare che - karaze. [16] be pradezavALa skaMdho anaMtA kahyA che, be pradezone avagAhIne rahela pagalo anaMtA kahyA che yAvat dviguNasUkSa yugalo anaMtA kahyA che. * vivecana-121 thI 126 : [121] asurendrarAmara ane balI, tene laIne tenA sAmAnikane varjIne) mAM indranA grahaNathI indranA sAmAnikane paNa grahaNa karavA, anyathA temanuM sAmAnikapaNuM ja nahIM thAya. zeSa trAyaaiMzakAdi asurone paNa choDIne bAkInA nAgakumAra Adi navA nikAyanA devothI utkRSTathI kiMcita jUna be palyopamanI kahI che. kahyuM che ke - amarendranI sthiti eka sAgaropama che, balIndranI sthiti sAdhika sAgaropama che. bAkInA devonuM Ayu-dakSiNa dizAnA nava nikAyonA devonuM Ayu doDha palyopamanuM ane uttara dizAnA navanikAyonA devonuM Ayu dezauna be palyopamanuM che. te utkRSTathI kahyuM, jaghanyathI 10,000 varSanI sthiti che. kahyuM che ke - bhavanapati, vyaMtaronI jaghanyasthiti 10,000 varSa che, vyaMtaronI utkRSTa sthiti eka palyopama jANavI. zepa sugama che. saudhamadinI sthiti A che - saudharmathI sAtamA mahAzukra paryanta anukrame - be, sAdhika be, sAta, sAdhika sAta, daza, cauda, sattara sAgaropamanI che. tenA upara eka-eka sAgaropamanI vRddhi karavI. temanI jaghanyathI sthiti - palyopama, sAdhika palyopama, be sAgaropama, sAdhika be sAgaropama, sAta, daza, cauda, sattaranI che. AThamAthI upara eka ekanI vRddhi karavI. - devalokanA prastAvathI strI Adi dvAra vaDe devalokanuM be sthAnomAM sAta sUtro vaDe avataraNa kare che. te A pramANe - 'royuM tyAra [122] be devalokanI strIo te kAjhI - devI. tenI upara devIo nathI. [12] tejo rUpa legyA che jeone te tejolezyAvALA devo, te saudharma ane izAnamAM ja che, tethI upara nathI. kahyuM che ke - bhavanapati ane vyaMtara deva kRNanIla-kApota-djolezyaka che, jyotika-saudharma-izAna tejolezyaka che. [124] paricare che - strIone seve che, te paricAka. je kAyA vaDe paricAraka che te kAyaparicAka. e rIte AgaLa paNa jANavuM. vizeSa e ke - spaziida paricAraka sparza mAtrathI ja vedanI zAMtivALA hoya che. Anata Adi cAra kapomAM manathI viSaya sevanAra devo hoya che. be sthAnanA anurodhathI ahIM be indro ema kahyuM. kemake 138 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 AnatAdimAM indro be ja che. ahIM gAyA che pahelA be kalAmAM kAyAthI viSaya sevanArA, pachInA be sparzathI, pachInA be rUpathI, pachInA be zabdathI, bAkInA cAra manathI viSaya sevanArA che. tenI upara viSaya sevana nathI. A paricAraNA karmathI thAya che ane karma to jIvo vaheta vaDe maNa kALamAM paNa yitAdi avasthAne kare che, tethI kahe che - navA matyAra | [125] sUNa sugama che. vizeSa e ke - zIva prANIo. trasakAya ane sthAvarakAyarUpa be sthAnano je samAhAra te dvisthAna. temAM mithyAtvAdi vaDe je pudgalo sAmAnyathI upArjelA AgaLa kahevAmAM AvanAra cha avasthA yogya karelA athavA be sthAnamAM jeonuM bhogavavuM che te dvisthAnanivRttika. tevA kAmaNa pudgalone pApakarma-dhAtakarma athavA jJAnAvaraNAdi sarvakarma tenA bhAvapaNAe pApa-kamatAthI tadarUpapaNe atItakALamAM grahaNa karyA, vartamAnakALamAM grahaNa kare che, keTalAMka bhaviSyakALamAM grahaNa karaze ema jaNAya che. kaSAya vagerethI pariNata jIvane karmayugalanuM upAdAna-grahaNa mAtra te cayana jANavuM. upacayanato grahaNa karelA karmanA abAdhAkALane choDIne jJAnAvaraNIyAdi vaDe nipeka che. te A rIte - prathamasthitimAM ati ghaNAM karmadalikonI racanA kare che, pachI bIjI sthitimAM vizeSahIna niSeka kare che. cAvat utkRSTa sthitimAM vizeSa hIna niSeka kare che. baMdhana - te ja jJAnAvaraNIyAdi karmapaNAe canA karAyela niSekane ja pharIthI paNa kaSAyanI pariNati vizeSathI nikAcita [EDhabaMdhanarUpa jANavuM. - udIraNA-udayane prApta na thayela karmane karaNa [jIva vIrya] vaDe kheMcIne udayamAM lAvavuM te. * vedanaanubhava arthAt karmanuM bhogavavuM - nirjarA-karmanuM akarmapaNuM thavuM ati karmanA nAzarUpa. karma to pudgalAtmaka che, mATe pugalone dravya, kSetra, kALa ane bhAva vaDe be sthAnakamAM avatAra vaDe nirupaNa karatAM kahe che- [126 dvipadezika ityAdi. 23-sUtro sugama che. vizeSa e ke - cAvatuM zabdathI dvisamaya sthitika Adi 21-sUtro kahevA. eka kAlasUga, pAMca varNasUma be gaMdha suga, pAMca sasUtra, ATha spasUtra. tenI vAyanA A pramANe che - 'hiMsamaya sthitika pudgalo ityAdi. sthAna-2, uddezA-4no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa " sthAna-2 - abhayadevasUrivRttisaha anuvAda pUrNa Sa -- X - X - X - X -- X - X -
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/123 sthAna-3 che. - X - X - X - * bhUmikA : be sthAnaka pachI saMkhyAkramanA prAmANyathI bIjuM sthAnaka ja Ave. e saMbaMdhathI Avela cAra cAnuyoganA dvArarUpa A cAra uddezaka che, temAM paNa bIjA adhyayananA chellA uddezakane vize jIvAdi paryAya kahyA. A trIjA adhyayananA pahelA uddezAmAM te ja jIvAdi payayo kahevAya che. AvA saMbaMdhavALA adhyayananA pahelA uddezo che. anaMtarokta uddezAnA chellA sUtramAM pudgalo dharmo kahyA. A bIjA adhyayananA pahelAM sUtramAM jIvanA dharmo kahevAya che. te saMbaMdhe paheluM sUtra sthAna-3 - uddezo-1 6 * sUjha-127 - Indro traNa prakAre che - nAma Indra, rasthApanA Indra, dravya .. Indro traNa prakAre che - dazanendra, jJAnendra, cAsTiondra.. Indro traNa prakAre - devendra, asurendra, manuSyandra * vivecana-123 : sUra vyAkhyA sugama che. vizeSa e ke - aizvaryathI te indra, nAma-saMjJA te yathArtha indra evA akSarAtmaka je indra te nAmendra athavA koI sacetanake acetana vastunuM indra evuM yathArtha nAma karAya che, te nAma ane nAmavALAnA abheda upacArathI nAma evo je indra te nAmendra. athavA indranA artha vaDe zUnya hovAthI kevala nAma vaDe ja je indra te nAmendra. vaLI nAmanuM lakSaNa A che - vastu Adi pada vaDe yathArtha Indra vagere nAma kahyuM. sthita ityAdi pada vaDe to yathArtha gopAla vageremAM indra ityAdi nAma sthApeluM te, yAvi - artha vagaranuM je nAma athavA aizvaryAdi arthathI nirapekSa gopAla Adi vastunuM je indra vagere nAma che te yathArthapaNAne anyatra zakAdimAM ja raheluM che vastunuM indrAdi nAma te aizvaryAdi arthanI apekSA hita gopAla Adi bIjA arthamAM raheluM nAma te nAma-indra. indrAdinA abhiprAya vaDe je sthApanA karAya che te sthApanA - lepyAdi karma je indra te sthApanA-indra, indranI pratimA ne sAkAra sthApanA indra ane indranA AkAra rahita je akSa vagerenuM sthApana karavuM te avAkAlIna sthApanA. sthApanAnuM lakSaNa A pramANe - je indrAdi zabdanA arthathI hita ane sadbhUta indrAdinA Azaya vaDe tenI AkRti - leyAdi karmarUpa sthApanA alpakALa paryanta karAya che. tathA leuhatI te hAthI, A sabhAva sthApanA che. asadbhAva sthApanA te hAthInA AkArarahita je akSa, te asadbhAva sthApanA che. - te te paryAyone prApta thAya che, te te paryAyo vaDe prApta thavAya che. 140 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 athavA Tro satAno avayava ke vikAra athavA vaNadi guNono trAva - samUha te dravya. te bhUtaparyAya ane bhAviparyAyane yogya hoya te dravya kahyuM che ke * x * bhUtapayaca ke bhAvi paryAya je lokamAM kahevAya che, te tavanA jANanArAoe sacetana ke acetana vastune dravya kahela che. tathA upayogarahita ane pradhAna te dravya, temAM dravya evo je indra, te dravya indra. te be prakAre che - AgamathI ane noAgamathI. AgamathI-Agamane cokkasa svIkArIne jJAnanI apekSAe A artha che. noAgamathIAgamane nahIM svIkArIne che, temAM AgamathI indra zabdano jJAtA paNa upayogarahita te dravya-indra. "upayogarahita te dravya" e vacanathI e ja artha maMgalane AzrIne bhAgamAM kahyo che - maMgala zabdanA saMskArane pAmelo evo anupayogI vakatA tenA arthajJAnanI labdhiyukata hovA chatAM paNa upayogarahita hovAthI te AgamathI dravyamaMgala che. noAgamathI traNa prakAre dravyendra che - jJazarIradravyendra, bhathazarIradravyendra, jJazarIra bhavya zarIra vyatirika dravyendra. temAM jANanAranuM zarIra te jJazarIra, zarIra ja dravyondra te jJazarIvyendra. arthAt indra padArthajJanuM jIvarahita je zarIra, te atItakALamAM anubhavelanI anuvRtti vaDe siddhazilAtala Adi gayela chatAM dhRtaghaTAdi nyAya vaDe noAgamathI dravyendra kahevAya che. kemake zarIrane indrazabdanA jJAnanuM kAraNapaNuM hoya che ane indranA jJAnanuM zUnyapaNuM hoya che. noAgamamAM 'no' zabda sarvathA niSedhavAcI che tathA bhavya-yogya, je indra zabdanA ane vartamAnamAM jyAM sudhI jANato nathI. paNa bhaviSyamAM jANaze te bhavya, tenuM zarIra te bhavya zarIra te ja dravyendra te bhavyazarIra-dravyendra arthAta bhAvinI vRttine svIkArIne indranA upayoganuM AdhArapaNuM hovAthI madhughaTa Adi nyAyathI je bAlAdi zarIra te bhavya zarIra dravya%. 'no' zabdano artha pUrvavata. maMgalane AzrIne kahe che maMgala padArthanA jANanArano nirjIva deha athavA bhaviSyamAM jANanArano sajIva deha, te noAgamathI dravyamaMgala che, je kAraNathI Agamarahita che. jJazarIra ane bhavya zarIrathI vyatirikta dravyendra. AgamathI upayogarahita dravyendranI mAphaka bhAvendranA kAryone pravRtirahita tathA bhUtakALamAM thayela bhAvendranA pariNAma evuM jenuM zarIra ke Atmadravya te tadubhava vyatikti dravyendra, DrAzarIra drondranI mAphaka jANavuM. vaLI je bhAvimAM indra paryAyane yogya pudgala zazi ane je bhAvimAM indraparyAyine prApta thanAra Atmadravya, te tadubhaya vyatirikta dravyendra, bhavya zarIra dravyendra mAphaka jANavuM. te bhAvIndra paryAya yogya dravyendra, avasthA bhedathI traNa prakAre che- (1) ekabavika - eka bhavamAM, te ja bhava atikAMta thatAM thanAra te eka bhavika, arthAt je anaMtara bhave ja indrapaNe utpanna thaze te, utkRSTathI traNa palyopamanA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/127 146 AyavALA che. devakara AdinA yugalikane bhavanapati Adi indrapaNAe utpanna thavAno saMbhava che. (2) vaLI eka bhavika ja iMdrAyune bAMdhyA pachI baddhAyuka kahevAya che. kemake AgaLa A kAla vizeSathI AyuSyanA baMdhano abhAva hovAthI te utkRSTa koDa pUrvanA trIjA bhAga paryanta hoya che. (3) abhimukha nAma gotrarUpa abhimukha eTale sanmukhamAM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta pachI bhAvipaNAe indra saMbaMdhI nAma-gotra jene che te abhimukha nAma gogarUpa tathA bhAva aizvaryayukta tIrthaMkarAdi bhAvendranI apekSAe apradhAnapaNAthI zaka vagere indro paNa drondra ja che. dravya zabdanI apadhAna arthamAM paNa pravRtti che. traNa sthAnakanA anurodhathI ahIM bhAvendra kahela nathI. tenuM lakSaNa A che * bhAva aizvaryanI kriyAnA anubhava lakSaNanA pariNAmane AzrIne athavA aizvaryanA pariNAma vaDe indra thAya che, te bhAva ane bhAva evo indra te bhAve. - X - d. bhAvendra be prakAre che - AgamacI ane noAgamacI. temAM AgamathI indra zabdanA jJAnanA upayogasahita je jIva te bhAve. prazna * indranA upayoga mAtrathI bhAvendramayapaNuM kema jaNAya che ? kemake agninA jJAnanA upayogavALo mANavaka agni na kahevAya kemake mANavakamAM dahana, ane prakAzAdi arcakriyAnA sAdhakapaNAno abhAva hoya che. samAdhAna - Ama kahevuM ayogya che. abhiprAyane na jANavAthI saMvita, jJAna, avagama ane bhAva e badhA ekAka vAcaka che. temAM ane kahenArA pratyayo tucanAmavALA che. A kAraNathI sarvadarzanavALAone visaMvAdanuM sthAna nathI. * x - X - X * ityAdi dalIlo vRttithI jANavI - 4 - noAgamathI bhAvendra, indranA nAmakarma ane gogakamane anubhavato evo paramaizcaryanuM pAtra che. kemake 'no' zabda sarvathA niSedhavAcI che. je kAraNathI temAM indra padArthanuM jJAna, indranA vyavahAranA saMbaMdha vaDe vivAita nathI. indranI kriyAnI ja vivekSA hovAthI athavA tathAvidha jJAna ane kriyA sahita je pariNAma, te kevala Agama nathI tema kevaLa nAgama paNa nathI. A kAraNathI mizravayanapaNAthI 'no' zabda noAgamathI kahevAya che.. zaMkA-nAma, sthApanA ane dravyane vize indra evuM nAma ane dravyapaNuM samAna varte che kemake vikSita bhAva vaDe zUnya hoya che, tethI AmAM zuM vizeSa che ? samAdhAna - 4 - je rIte sthApanA indramAM indrano AkAra jovAya che, tathA katanio sadbhuta indra saMbaMdhI abhiprAya hoya che, vaLI jonArane indrano AkAra jovAthI indrano nirNaya thAya che, vaLI namana karavAnI buddhivALA ane kalanI icchAvALA jIvo stuti mATe pravarte che ane keTalAMka devatAnA anugrahathI phaLane paNa pAme che tathA nAmendra, dravyendrane vize tevuM kAMI jaNAtuM nathI, tethI sthApanAno A bheda kahyo che. jema dravyendra bhAvendranA kAraNapaNAne pAme che, tathA upayoganI 142 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 apekSAmAM paNa te bhAvendranI upayogatAne pAme che ane prApta karela che, tema nAma, sthApanA indra prApta karatA nathI. dravyendramAM A vizeSa che. jema dravya bhAvanuM kAraNa che ane upayoga ane pariNatimaya je bhAva te dravyano paryAya che, tema nAma, sthApanA bhUta ane bhAvimAM paryAya thatA nathI. nAma, sthApanA, dravyendra kahyA. have bhAvendrane traNa sthAna vaDe kahe che- jho sugama che. vizeSa kahe che ke - jJAna vaDe, jJAnanA ke jJAnane vize iparamezvara te jJAnendra arthAt atizayavAna, kRtAdi koIpaNa jJAnAdhInanA vazathI viveyana karela vastunA vistAravALA te athavA kevalI, e rIte "darzane" kSAyika samyagadarzanavALA. cAeindra-cayAkhyAta cAritravALA. teonuM sarvabhAvamAM zreSTha kSAyika lakSaNa vaDe ke vivakSita kSAyopathamika lakSaNa vaDe athavA paramArthathI indrapaNuM hovAthI sarva saMsArI jIvo vaDe bhUtakALamAM na prApta karAyela guNarUpa lamIlakSaNa paramezvaryayukata hovAthI bhAvendrapaNuM jANavuM. AdhyAtmika aizvaryAnI apekSAe bhAvendranuM vividhapaNuM kahyuM, have bAhya aizvaryAnI apekSAe te bhAvendranuM ja trividhapaNuM kahe che - artha sugama che. vizeSa e ke * devo eTale vaimAniko athavA jyotiko ane vaimAniko, rUDhithI asurabhavanapati virodho athavA bhavanapati ane vyaMtaro te sura na hovAthI asura che. cakavartI Adi manuNendra che. A traNemAM vaikriyakaraNAdi zaktiyukta indrava che. A kAraNathI vikavaNAnuM nirUpaNa karavA mATe kahe che * sUtra-128,129 : vikuNA traNa prakAre kahI che . bAhya yugalone grahaNa karIne karAtI vikaNA, bAhya yugalo grahaNa karyA vinA karAtI vikavaNA, bAhya yugalone grahaNa karIne ke grahaNa karyA vinA karAtI vikuNA.. vikuNA traNa prakAre kahI che - abhyatara pudgalone grahaNa karIne karAtI vikuvA, atyaMtara yugalone grahaNa karyA vinA karAtI vikuvaNA, atyaMtara pugalone grahaNa karIne ke karyA vinA karAtI vikuvaNA... vaLI traNa prakAre vikudNA kahI che - bAhyAbhyatara pudgala grahaNa karIne eka, bAhyAbhyatara pugala grahaNa karyA vinA eka, bAhyAbhyatara yugala grahaNa karIne ke karyA vinA eka evI traNa vikuvA jAya che. [19] nairayika traNa prakAre kahyA che . katisaMcita, atisaMcita, avaktavyasaMcita. e pramANe ekendriyane vajIne vaimAnikaparyata jANavuM. * vivecana-128,129 : [129] traNa sUga sugama che. vizeSa e ke bAhya pudgalo * bhavadhAraNIya zarIrane avagAhIne na rahela bahAranA kSetra pradezamAM vartanArA pudgalone vaikiya samuddAta vaDe grahaNa karIne je vikuNA karAya te pahelI., te bAhya pudgalone grahaNa
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/128,129 143 na karIne je bhavadhAraNIyarUpa bIjI vikavaNA jANavI. vaLI je bhavadhAraNIyane kaMIka vizeSa karavArUpa bAhya pudgalone grahaNa karIne ke na karIne karAya te trIjI. vikavaNA jANavI. - athavA - vikuNA eTale zobhA karavI te. (1) bAhya pudgala - AbharaNAdine grahaNa karIne zobhA karavI, (2) bAhya pudgalo grahaNa na karIne keza, nakhanI suMdara stranA vaDe zobhA karavI, (3) ubhayathI ubhayaprakAre zobhA karavI athavA na grahaNa karIne kAMkIDo ane sApa vagerenI RtatA ane pheNa karavA rUpa zobhA karavI. A rIte bIjuM sUtra paNa jANavuM. vizeSa e ke - bhavadhAraNIya ke audArika zarIra vaDe je avagAhelA kSetrapadezo, teone vize ja je varte che, te atyaMtara pudgalo jANavA. vibhUSA pakSamAM to ghUMkavuM vagere atyaMtara pudgalo jANavA. bIjuM sUtra to bAhyaavyaMtara pugalonA yoga vaDe kahevuM bAhya atyaMtara pudgalonuM grahaNa karavAthI bhavadhAraNIya zarIranI stranA karavI, pachI tenA ja keza vagerenI canA karavI ane nahIM grahaNa karavAthI ghaNAM vakhatathI vikavaNA karAyela zarIranAM ja mukha vagerenuM vikAra karavArUpa, ubhayathI to aniTa bAhya-vyaMtara pudgalonuM grahaNa karavAthI ane iSTa bAhya-vyaMtara pugalonuM grahaNa na karavAthI bhavadhAraNIyathI juduM aniSTa rUpa racavuM. hamaNAM ja vikuNA kahI te nairayikone che, tethI nAkonuM varNana [129] sUtra sugama che. vizeSa e ke - kSatti zabda saMkhyAvAcI che, tenA vaDe be, traNa Adi saMkhyAvALA kahevAya che. A zabda bIje prazna viziSTa saMkhyAnA vAyakapaNAthI rUDha che. to paNa ahIM saMkhyA mAtramAM ja jANavo. temAM nArako keTalI saMgAvALA saMkhyAtA, eka eka samayamAM je utpanna thatAM saMcitA-keTalAMka utpattinI samAnatAthI buddhi vaDe ekatrita karelA te katisaMcito, tathA na ta - saMkhyAtA nahIM te "akati' eTale asaMkhyAtA ke anaMtA, temAM je ekati saMkhyAtA asaMkhyAtA eka eka samayamAM utpanna thatA tevI ja rIte saMcito-ekTa karelA te akati saMcito tathA je pariNAma vizeSa saMkhyAta ane asaMkhyAta ke anaMta ema nirNaya karavo zakya nathI che. avakatavya, te eka e rIte eka vaDe je saMcita te avaktavyasaMcita - samaya samayamAM ekapaNAe utpanna thayela, nAko ja eka samaye ekAdi asaMkhyaya parvata utpanna thAya che. kahyuM che - devo eka samayamAM eka, be, traNathI saMkhyAtA ke asaMkhyAtA utpanna thAya che, e rIte eTalA ja cyave che. A devanuM pariNAma che, eTaluM ja nAkonuM paNa jANavuM. jethI kahyuM che - "nAkonI saMkhyA paNa devanA tulya che. daMDakamAM kahela asuradino katisaMcitAdi arthano atideza karatA kahe che . vanati nAkanI mAphaka covIza daMDakamAM kahelA zeSa daMDako ekendriya vaIne kahevA, kemake - ekendriyone vize pratisamaye akati zabda vaDe kahevA yogya asaMkhyAtA ke anaMtA ja utpanna thAya che. eka athavA asaMkhyAtA utpanna thatA nathI. 144 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kahyuM paNa che ke ekendriyone vize pratisamaye asaMkhyAta jIvo utpanna thAya che, te saMkhyAta AyuSyavALA tiryaMco, manuSyo, bhavanapatithI pahelA be devaloka paryAnA devo ekatyimAM jAya che. eka asaMkhyAtamo bhAga, ekanigodamAM udvartana ane upapAta varte che, e rIte zeSa badhA nigodane vize paNa jANavuM. ukata sUtramAM vaimAnika devono katisaMcitAdika dharma kahyo. have sAmAnya vaDe devonA paciAraNA dharmanuM nirUpaNa kare che- * sUjha-130,131 : traNa prakAre paciAraNA deivonuM viSaya sevana] kahela che . 1-koI deva anya devone ke bIjA devonI devIone AliMgana karI-karIne bhogave che, potA vaDe potAnI vikadNA karI - karIne pazciAraNA kare che. --koI deva anya devone ke anya devonI devIone AliMgana karI karIne ricAraNA karato nathI, paNa potAnI devIone AliMgana karI - karIne paricaraNa kare che. potA vaDe potAnI vikadNA karI - karIne bhogavavA yogya zarIra karIne paricAraNA re che. -3-koI deva anya devone, anya devonI devIne AliMgana karIne paricAraNA karato nathI, potAnI devIne AliMgana karIne paNa pazciAraNA karato nathI, paNa potA vaDe potAnI vikudNA karI-karIne paricAraNA kare che. [11] traNa prakAre maithuna kahela che - deva saMbaMdhI, manuSyasaMbaMdhI, tici saMbaMdhI. traNa jIvo maithuna pAme che - devo, manuSya, ticiyonika. traNa jIvo maithuna seve che - strI, puraSa, napuMsaka. * vivecana-130,131 - [13] sUtra sugama che. vizeSa e ke - paricAraNA eTale devonuM maithuna sevana. koIka devo, badhAM nahIM. anne - alagaRddhika anya devo tathA bIjAnI devIo. AliMgI-AliMgIne athavA vazya karIne, vedodayanI pIDAne upazama karavA mATe bhogave che. devane deva sAthe paricAraNA puruSapaNAe saMbhave nahIM evI AzaMkA na karavI. kemake manuSyomAM paNa tevA prakAranuM saMbhaLAya che. A saMbaMdhe manuSya ane devamAM prAyaH vizeSa nathI. deva ane devIonuM anyapaNuM samAna hovAthI A eka ja prakAra che. tethI be padamAM kriyAno saMbaMdha eka che. evI rIte potAnI devIone bhogave che, e bIjo bheda tathA potAne bhogave che. kevI rIte? potA vaDe vipharvaNA karI-karIne pasciAraNA viSaya bhogavavA yogya karIne paciAraNA kare che. e bIjo bheda che. evI rIte traNa prakArarUpa paNa A eka paciANA che, kemake utpanna thavAnA svabhAva viziSTa atizaya kAmarUpa eka ja paricAraka bIjA deva, pahelA prakAranA tyAgapUrvaka chellA be prakAra vaDe paricAraNA kare che, te bIjI jANavI, kemake vizeSa
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/132 na utpanna thavAnA svabhAvarUpa yogya kAma paricAraka deva vizeSa hoya che. tathA anya deva pahelA be prakAranA tyAgapUrvaka chellA prakAra vaDe paricAraNA kare che, e trIjI paricAraNA jANavI kemake alpakAma ane alpaRddhika deva vizeSano svAmI hoya che. 145 [131] maithuna vizeSa hamaNAM kahyuM. te maithunanI ja sAmAnya prarUpaNA karatA kahe che - sUtra sugama che. vizeSa e ke - strIpuruSanuM yugala te mithuna, te baMnenuM kArya te maithuna. nAskone dravyathI maithuna saMbhavatuM nathI, tethI coyo bheda kahyo nathI. maithuna karanArane kahe che - to tyAni, sugama che, teonA ja bhedone kahe che. to mettuLa, ityAdi sugama che. vizeSa e ke - vicakSaNo strI AdinA lakSaNa A rIte kahe che - yoni, mRdutva, asvairya, mugdhatva, kAyaratA, be stana, puruSa kAmanA. A sAta strItvanA lakSaNo che. puruSa cihna, kaThoratA, dRDhatva, zUravIratA, zmazra, dhRSTatA, strInI icchA A sAta lakSaNo puruSapaNAmAM che. tathA stanAdi ane dADhI-mUchAdi bhAva abhAva samanvita ane moharUpa agni vaDe prajvalita hoya tene DAhyA puruSo napuMsaka kahe che. vaLI anyatra paNa kahyuM che ke stana ane kezavatI strI hoya, romavALo puruSa hoya, strI temaja puruSa baMnemAM je aMtara che tenA abhAvamAM napuMsaka hoya che. A badhAM yogavALA hoya che, mATe yoga - kahe che- - sUtra-132 - yoga traNa prakAre kahela che - manoyoga, vacanayoga, kAyayoga evI rIte vikalendriyane varjIne nairayikathI vaimAnika paryanta traNa yoga hoya che. - traNa prakAre prayoga kahela che - manapayoga, vacanapayoga, kAyaprayoga. jema yogamAM kahyuM tema vikalendriyane varjIne prayogamAM paNa jANavuM. karaNa traNa bhede kahela che manakaraNa, vacanakaraNa, kAyakaraNa. e pramANe vikalendriyane varjIne vaimAnika paryanta jANavuM...karaNa traNa bhede kahyA che - AraMbhakaraNa, saMraMbhakaraNa, samAraMbhakaraNa. te vaimAnika paryanta badhAne che. * vivecana-132 - - yoga traNa prakAre - ahIM vIryAntarAyanA kSaya ke kSayopazamathI prApta labdhi vizeSanA pratyayarUpa abhisaMdhi ane anabhisaMdhipUrvaka AtmAnuM je vIrya te yoga. kahyuM che ke - yoga, vIrya, sthAma, utsAha, parAkrama, ceSTA, zakti ane sAmarthya A ATha yoganA paryAyo che. te vIrya be prakAre che - sakaraNa, akaraNa. temAM alezmI kevalIne samasta jJeya ane dRzya padArthane vize kevalajJAna, kevaladarzanane joDanAra je aparispaMda, pratighAta rahita vIrya vizeSa te akaraNavIrya. teno ahIM adhikAra nathI, sakaraNavIryanuM ja tristhAnakamAM avatAritapaNuM hovAthI temAM ja yoga zabdanI vyutpatti che. tene AzrIne sUtranI vyAkhyA che. karmathI jIva jenA vaDe joDAya che, karma joganA nimittathI baMdhAya che. A 5/10 146 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vacanathI je paryAya pratye vizeSa joDAya che te yoga - vIryAntarAyanA kSayopazamajanita jIvanA pariNAma vizeSa. kahyuM che ke - mana vaDe, vacana vaDe ke kAyA vaDe yukta jIvano Atma saMbaMdhI je vIrya pariNAma, te jinezvare yogasaMjJA kahela che. agninA yoga vaDe ghaDAno jema rAtApaNuM pariNAma thAya che. tema jIvanA karaNa prayogamAM vIrya paNa AtmAno pariNAma thAya che. manakaraNathI yukta jIvano yoga-vIrya paryAya, durbala mANasane lAkaDInI jema je madadagAra thAya che, te manoyoga. te cAra prakAre kahyo che - satyamanoyoga, mRSA manoyoga, satyamRSA manoyoga ane asatyAmRSA manoyoga athavA manano yoga karavuM, karAvavuM, anumatirUpa je vyApAra te manoyoga cAra prakAre che. e ja rIte vacanayoga tathA kAyayoga jANavo. kAyayoga sAta prakAre che - audArika, audArikamizra, vaikriya, vaikriyamizra, AhAraka, AhArakamizra, kAryaNakAyayoga. temAM zuddha audAkiAdino bodha sugama che. audAkimizra to aparipUrNa audArika ja mizra kahevAya che. jema goLa mizra dahIMno goLa ke dahIM rUpe vyavahAra karAto nathI, kemake te goLa ke dahIM vaDe aparipUrNa hoya che. evI rIte audArika, kANanI sAthe mizra che, te audAskipaNAe vyavahAra karavAne zakya nathI ane kArmaNapaNAe paNa vyavahAra karavA yogya nathI. aparipUrNa hovAthI audAki mizra evo teno vyavahAra karAya che. e rIte vaikriyamizra, AhArakamizra jANavuM. A zataka nAmaka karmagraMthanI TIkAno leza [aMza] jANavo. pannavaNAnI vyAkhyAnA aMza to A pramANe che - zuddha audArika vagere kAyayogo audArikAdi zarIraparyApti vaDe paryAptakane ane mizro aparyAptakane hoya che. temAM utpatikALamAM audArikakAya, kArpaNa sAthe mizra thAya che ane audAki zarIravALA jIvano vaikriya ane AhAraka zarIra karavAnA kALamAM vaikriya ane AhAska vaDe mizra thAya che. e rIte audAki mizra thAya che. tathA vaikriyamizra devAdinA utpattikALamAM kArpaNa vaDe thAya che ane kRta vaikriyanA audArikanA pravezakALamAM audAki sAthe mizra thAya che. AhAraka mizra to te zarIranuM prayojana jeNe siddha karyu che, te pharIthI audArika zarIranA pravezakALamAM audAki sAthe mizra thAya che. kArpaNayoga vigrahagatimAM athavA kevali samudghAtane vize che. A badhAM yoga paMdara prakAre che. - 4 - sAmAnyathI yoganI prarUpaNA karI vizeSathI nAkAdi covIza padomAM yogano atideza karatuM sUtra sugama che. vizeSa e ke - ati prasaMganA parihAra mATe kahyuM ke paMcendriya sivAya. ekendriyone to kAyayoga ja hoya, vikalendriyone kAya ane vAk yoga hoya, mana vagere saMbaMdhathI A pramANe kahe che - prayoga traNa che, temAM vizeSa e ke - vyApAra karatAM mana vagerenuM hetumAM kartArUpa jIva vaDe je prayojana te prayoga, manano je prayoga te manaH prayoga. e rIte kAyayoga vacanaprayoga paNa
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/132 143 jANavA. nahera atideza sUtra pUrvavat jANavuM. mana vagerenA saMbaMdhathI bIjuM kahe che - karaNa traNa che. vizeSa e ke je vaDe karAya te karaNa. mananAdi kriyAmAM pravartamAna AtmAnA upakaraNabhUta tathA rUpa pariNAmI pudgala samUha. temAM mana e ja kAraNa te manakaraNa. e rIte vacanakaraNa, kAyakaraNa jANavuM. atideza sUtra pUrvavatu. athavA yoga-prayoga-karaNa zabda saMbaMdhI je mana vagere zabda te yoga-prayoga-karaNa subone vize zada bhedathI kahyA, teno arthabheda vicAravo nahIM. A traNenI paNa ekAryapaNe AgamamAM bahu ja pravRtti dekhAya che, te A pramANe - yoga paMdara prakAre che. karmagraMthomAM te kahyuM che. - prajJApanAmAM to evI rIte ja prayoga zabda vaDe kahyuM che - jemake - he bhaMte! prayoga keTalA prakAre kahyA che ? he gautama! paMdara bhede. AvazyakamAM e ja vAta karaNapaNe kahI che. jemake - yojanAkaraNa mana, vacana, kAya viSayamAM traNa prakAre che manane vize satyAdi guMjana karaNa. tenA cAcAra-sAta bhedo anukrame che. prakAranAMtarathI karaNanuM trividhapaNuM kahe che - AraMbhavuM te AraMbha - pRthvI AdinuM upamardana athavA AraMbha karavo te AraMbhakaraNa. e rIte bIjA paNa jANavA. vizeSa e ke - saMraMbhakaraNa pRthvI Adi viSaya ja che, manane saMkaleza karavo te. samAraMbha eTale tene saMtApa karavo te. kahyuM che ke - saMkalpa te saMraMbha, paritApa karavo te samAraMbha, jIvanathI hita karavA te AraMbha. ema zuddhanaya saMmata che. A AraMbhAdi traNa karaNa nArakothI vaimAnikaparyata hoya che. - x - kevala saMraMbha karaNa asaMjJI. jIvone pUrvabhavanA saMskAranI anuvRtti mAtrapaNAthI bhAvavuM. kemake mana vinA saMkala na thaI zake. AraMbhAdi karaNanuM ane bIjI kriyAnuM phaLa * sUma-133 ? traNa sthAna vaDe jIvo alpa AyuSaNe karma bAMdhe che - iNano vinAza karavAthI, asatya bolavAthI, tathArUpa zramaNa ke mAhaNane apAka, nepaNIya aza-pAna-khAdimAdima vaDe kilAbhavAthI. rIte jIva apAyu karma bAMdhe. traNa sthAna vaDe jIva dIdhayu yogya karmane bAMdhe - pANInI hiMsA na karIne, asatya na bolIne, tathArUpa zramaNa ke mAhaNane pAsuka tathA eSaNIya Azana, pAna, khAdima, vAdima vaDe paDilAbhIne. A rIte jIva dIdhayurUpa karma bAMdhe. traNa sthAna vaDe jIva azubha dIdhayui yogya karma bAMdhe che . pANInI hiMsA karIne, asatya bolIne, tathArUpa zramaNa ke mAhaNanI helA-niMdaimha-apamAna karIne. A helaNAdimAMthI koI eka vaDe, amano-pItikArI AzanAdi ApIne thAya che. A traNa sthAno vaDe jIva zubha dIdhayuipaNe karma bAMdhe che. traNa sthAna vaDe jIva zubha dIdhayu yogya karma bAMdhe - prAptinI hiMsA na karIne, asatya na bolIne, tathArUpa zramaNa ke brAhANane azana-pAna-khAdima 148 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vAdima paDilAbhIne. A traNa sthAnathI jIvane zubha dIdhayukarmano baMdha thAya che. * vivecana-13} : traNa sthAna-kAraNo vaDe jIvo alA Ayu-jIvita che jene te apAyu, teno je bhAva te apAyuSyatA. te apAyuSyane mATe. - tene bAMdhanAra karma-AyuSa Adi athavA thoDA jIvanavAnuM AyuSya je AyuSyathI te alAyuSya, teno je bhAva te alpAyuSyatA, te vaDe AyuSya svarUpa kamane bAMdhe che. te A rIte prANano vinAza karavAthI, - x - prANIonA vinAzazIla-svabhAvavALo je hoya tethI. e rIte je mRSAvAda-bolanAra hoya che. tevA prakAre svabhAva ke vaAdi jene che te tayArUpa - dAnane patra. tapasyA kare te zramaNa-cpayukta tene, 'haNo nahIM* ema bIjAne kahenAra ane je svayaM haNavAthI nivRta che te mAhata-mUlaguNane dhAraNa karanArane. * x - jemAMthI jIvo gayelA che te prAsuka [acitta] tenA niSedharI apAtuka-sacita. sAdhu vaDe udgamAdi doSarahitapaNe gaveSaNA karAya te eSaNIyakalaya, teno niSedha che aneSaNIya, tenA vaDe. bhojana karAya che, te azana-bhAta vagere. pIvAya che te pAna-kAMjI Adi. je khAvuM te khAda, tenA vaDe thayela - x - te khAdima-zekelA caNA vagere. svAda levo te svAda, tenA vaDe banela, dAtaNa vagere, azanAdine arthe kahe che - azana te bhAta, sAthavo, maga, sAba vagere. khAdhaka vidhi-khAvA yogya puDalAdi, kSIra-Adi tathA sUraNa Adi, maMDaka vagerene azana jANavuM. pAna-kAMjI, java, ghauM, cokhA vagerenuM dhovANa, madirAdi, sarve akAya, zelaDIno rasa vagere badhAM pAnaka jANavA. muMjelA caNA, daMtyAdi, khajUra, nALiyera, drAkSa Adi, kAkaDI, kerI, phaNasa Adi ghaNA prakAre khAdima jANavuM. daMtavANa-dAMtaNa tAMbula, vividha awga, kuheDaka, madhu, pIpara, suMThAdi aneka svAdima che. e pratilAbhIne - AtmAne lAbhavALo karavAno je svabhAva che, te a5 AyuSyapaNAe kamane bAMdhe che. arthAt ukta prANAtipAtAdi traNa kAraNo vaDe jIvo alpAyuyapaNAe kamane bAMdhe che. ahIM prANAtipAtayika pakSa nirdeza chatAM prANAtipAtane ja apAyu baMdhaka kAraNarUpe jANavuM. A sUtranI A bhAvanAadhyavasAya vizeSa traNa kAraNa jema kahela che, tema phaLarUpa thAya che athavA je jIva, tIrthaka dinA guNAnurAgathI teonI pUjAdine mATe pRthvI AdinA AraMbha vaDe ane nyAsApahArAdithI prANAtipAtAdimAM varte che. te jIvane sarogasaMyama ane niravadhadAnanA nimitathI je Ayu baMdhAya tenI apekSAe A alpAyuSyapaNuM jANavuM. zaMkA-tamAruM kahevuM yogya nathI, kemake sUtramAM vizeSaNa nathI. kemake kSullaka bhavanA grahaNa rUpa apAyuSyane paNa prANAtipAtAdi hetu varSe yojAya che. tethI tame ema kema kaho cho ke savizeSaNa prANAtipAtAdi vartI jIva apekSAo apAyu ?
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/9/933 149 samAdhAna - sUtrane avizeSaNatva hovA chatAM prANAtipAtAdi vizeSaNa avazya kahevuM joIe. je kAraNathI A sUtrathI trIjA sUtramAM prANAtipAtAdithI ja azubha dIrghAyuSyapaNAe kahevAmAM Avaze. samAna hetuthI kArya vaiSamya na ghaTe. vaLI - he bhagavan ! tathArUpa zramaNa ke mAhaNane aprAsuka, aneSaNIya azana-pAna-khAdima-svAdima vaDe paDilAbhatA zrAvaka vaDe zuM karAya che? he gautama! tenA vaDe ghaNI ja nirjarA ane alpa pApakarma karAya che. A pramANe bhagavatI sUtranA vacanathI cokkasa thAya che ke - A kSullaka bhava grahaNarUpa alpAyuSyapaNuM nathI. svalpa pApa ane nirjarAnA kAraNabhUta anuSThAnanuM phaLa zulakabhava grahaNapaNuM na saMbhave. kemake jinapUjAdi anuSThAnamAM paNa tevo prasaMga Avaze. [zaMkA] aprAsuka dAnanuM phaLa tame kahela alpAyupaNuM thAya, paNa hiMsA ane jUThanuM phaLa to kSullaka bhavagrahaNa ja thaze. [samAdhAna evuM nathI, kemake eka kAryamAM pravartAvApaNuM che temaja aviruddhapaNuM che. [zaMkA] mithyArdaSTi zramaNa - brAhmaNone je aprAsuka dAnathI alpAyuSatva nirucarita ja ghaTI zake che, to prANAtipAta ane mRSAvAdane kema vicAravuM? [samAdhAna] evuM nathI, sUtramAM prAsuka dAnanA paNa alpAyuSyavALA phalatvano avirodha hovAthI aprAsuka vizeSaNanuM nirarthakapaNuM thaze. bhagavatIjImAM kahyuM che ke - he bhaMte ! zramaNopAsaka vaDe tathArUpa - asaMyata, avista, apratihata, apratyAkhyAna pApakarmavALAne prAsuka athavA aprAsuka, eSaNIya ke aneSaNIya azana Adi AhAra vaDe pratilAbhanArane zuM thAya ? he gautama ! ekAMte pApakarma thAya ane nirjarA kaMIpaNa na thAya. je pApakarmanuM kAraNa che te ja alpAyutvanuM kAraNa che. [zaMkA] prANAtipAta, mRSAvAda, aprAsuka dAna kartavyarUpe thayA? [samAdhAna] bhale thAya. bhUmikAnI apekSAe zo doSa che ? kemake kahyuM che ke - zAstramAM adhikArInA vazathI dharmanA sAdhananI vyavasthA, te guNa ane doSamAM vyAdhinI pratikriyA samAna jANavI. tathA gRhastha pratye jinabhavana karAvavAnuM phaLa A pramANe che - A lokamAM jinabhavananuM karAvavuM te bhAvayajJa che. sagRhasthane janmanuM A utkRSTa phaLa che. abhyudaya paraMparAthI mokSanuM bIja che. koI zaMkA kare ke - jinapUjAmAM to hiMsA thAya che, tenuM samAdhAna kare che-- jo ke jinapUjAmAM kathaMcit kAyavadha thAya che, to paNa te gRhasthane kUvo khodavAnA dRSTAMte te parizuddha che. vaLI asat AraMbhamAM je hetuthI pravartelA che, te kAraNe gRhasthone te asadAraMbhanI nivRttirUpa phaLavALI A jinapUjA jANavI ema vicAravuM joIe. dAnAdhikAramAM to saMbhaLAya che ke zrAvako be prakAranA che - saMvignabhAvito ane lubdhakadRSTAMta bhAvito. kahyuM che ke zrAvako be bhede che - (1) saMvigna bhAvita - saMvignamuni vaDe saMskAra pAmela, (2) lubdhaka dRSTAMtabhAvita - pAsasthAdi vaDe saMskAra pAmela. - x - lubdhaka dRSTAMta sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 bhAvita jema tema dAna Ape che, saMvignabhAvita ucitapaNe dAna Ape che. te A pramANe - sAmarthya chatAM azuddha AhAra levAmAM munine ane denArane baMnene ahita thAya, te ja azuddha AhAra asamapaNAmAM lenAra sAdhune ane denAra zrAvakane baMnene hitakara che. tathA nyAyopArjita dravyathI prApta, kalpya annapANI vagere dravyonuM dAna, deza-kAla-zraddhA-satkAranA krame Ape. kyAMka pAThabheda che, tyAM paNa A ja artha che. - X - X - athavA pratitaMbhana sthAnakanA be vizeSaNa che. te A rIte - AdhAkarma Adi doSathI prANIonI hiMsA karIne, jUTha bolIne - jema aho ! sAdhu ! A amArA mATe banAvela bhojanAdi kalpanIya che mATe tamAre zaMkA na karavI. - ityAdi bolIne te kAraNathI pratilAbhIne karmane bAMdhe che. ahIM babbe padanA vizeSaNapaNAe ane eka padanA vizeSyapaNAthI traNa sthAnakapaNuM jANavuM. A sUtra gaMbhIra arthavALuM che, tethI bIjI rIte paNa vicAravA yogya che. alpAyukapaNAnAM kAraNo kahyA, have tenA viparita dIrghAyuSyanA traNa kAraNo kahe che - pUrvavat jANavuM. vizeSa kahe che - zubha dIrghAyuSyapaNAe jANavuM. prANAtipAtanI virati Adi zubha dIrghAyuSyanuM ja nimitapaNuM hovAthI kahyuM che ke - mahAvrato, aNuvrato, bAlatapa, akAmanirjarA vaDe jIva devanuM AyuSya bAMdhe che, vaLI je samyagdaSTi jIva che, te paNa devAyune bAMdhe che. svabhAvathI alpakaSAyI, dAnata, zIla saMyama, madhyamaguNoyukta je jIva te manuSyAyune bAMdhe che. deva ane manuSyAya zubha che. bhagavatIjImAM kahyuM che - ke he bhagavat tathArUpa zramaNa-mAhaNane prAsuka ane eSaNIya AhAra Adi vaDe pratilAbhanAra zramaNopAsaka vaDe zuM karAya che? he gautama! ekAMte nirjarA karAya che, pApakarma baMdhAtu nathI. je nirjarAnuM kAraNa, te zubha dIrghAyuSyanA kAraNapaNAe mahAvratavat viruddha nathI. 150 hamaNAM AyuSyanA dIrdhapaNAnA kAraNo kahyA. te dIrghAyuSya zubha ane azubha be prakAranuM che. tethI pahelA azubhAyunI dIrghatAnAM kAraNa kahe che - te pUrvavat jANavuM. vizeSa e ke - azubha dIrghAyuSyapaNA mATe - nAkAyuSya mATe che. te A pramANe - nakAmu pApakRtirUpa hovAthI azubha che ane nAskAyu jaghanyathI 10,000 varSa pramANa che. utkRSTathI 33-sAgaropama hovAthI azubhadIrgha che. tevA prakAranuM Ayu-jIvita je karmathI baMdhAya te azubha dIrghAyu. teno je bhAva te azubha dIrghAyuSyatA, tenA vaDe. prANIone prANathI rahita karanAra hoya, jUThuM bolanAra hoya tathA sAdhunI helanAdi karIne azanAdi vaDe pratilAbhanAra hoya che. A zabdArtha che. hIlanA-jAti vagerethI ughADA pADavuM, manathI niMdavuM te niMdA, lokasamakSa niMdA te khiMsanA, temanI samakSa niMdA te gA, ubhA na thavuM te apamAna. A badhAmAMthI
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/133 151 koIpaNa eka prakAra vaDe svarUpathI asuMdara aAdi, A kAraNathI ahIti karAvanAra che, je ke bhaktivALAne to amanojJa paNa manojJa ja che. kemake AyacaMdanAnI mAphaka manojJa phaLa hoya che. caMdanAe sUpaDAnA khUNAmAM ApyA tyAre teNInI loDhAnI beDIo suvarNamaya jhAMjhararUpa banI, mAthAnA keza pUrvavat thayA. paMcaratnonI vRSTi thaI, indrAdie stuti karI, pachI teNIe cAstri lIdhuM. mokSe gayA. ahIM trIjA sUtramAM azanAdi prAsuka pAsukAdipaNe vizeSaNa sahita nathI, kemake hIlanAdi karanAne pATukAdi vizeSaNanA phaLa pratye akAraNapaNuM hoya che. matsara vaDe utpana thayela hIlanAdi vizeSaNone ja mukhyapaNAne azubha dIdhayuSyarUpa phaLanuM kAraNa paNuM hovAthI prANAtipAta ane mRSAvAdane vize dAna vizeSaNa parUpa vyAkhyAna paNa yogya ja che. * X - X - X ". prANAtipAtAdithI narakAyuM baMdhAya che, je mATe kahyuM che - mithyAdeSTi, mahAraMbhI, mahAparigrahI, tIvalobhI, zIlarahita, pApamati, raudrapariNAmI jIva narakAyune bAMdhe che. have zubha dIdhayuSya kahe che- sUkAI pUrvavatu. vizeSa e ke - stuti karIne, namaskAra karIne, vadha AdithI sakAra karIne, sanmAnIne, samRddhinA hetubhUta hovAthI sAdhu paNa kalyANa svarUpa, maMgala-vidanakSayanA yogathI maMgalarUpa, devatAnI mAphaka devasvarUpa, jina vagere mAphaka caitya svarUpa evA zramaNa pratye sevA karIne. ahIM paNa pAsuka ane apAtukapaNAe vizeSaNarahita dAna che. kemake A sUtranuM pUrvasUjhathI viparyayapaNuM che ane pUrvamUtranuM vizeSaNapaNAmAM pravartavApaNuM che. prAsuka-apAyukadAnane vize phala pratye vizeSa nathI, ema samajavuM. kemake pUrvasUtrane vize prAsuka-apAyukarUpa dAnanA vizeSa phalanuM pratipAdana kareluM che * x * x -- prANanuM atipAtana guptinA sadbhAvamAM che, tethI gupti kahe che* sUtra-134 - gutio kaNa kahI che - managupti, vacanagupti, kAyamurti... saMyata manuSyone traNa gupti kahI che - managupti, vacanagupti, kAyamuti. traNa gutio kahI che - manaaguti, vacanagupti, kAyaagupti. ema nAkone yAvatu anitakumArone, paMcendriya tiryaMcayonikone, asaMyata manuSyone, vyaMtarone, jyotikone, vaimAnikone hoya. traNa daMDa kahelA che . manadaMDa, vAnadaMDa, kAyadaMDa, nairayikone traNa daMDa kahelA che . manadaMDa, vayanadaMDa, kAyadaMDa. vikalendriya vajIne cAva4 vaimAnika. * vivecana-134 - sUtra sugama che. vizeSa e ke - gopavavuM te gupti - kuzaLa mana vagerenA pravardhanarUpa ane akuzala mana vagerenA nivardhanarUpa che. kahyuM che ... managupti Adi traNa guptio, siddhAMtanA jANanAra vaDe pravartanarUpa ane nivardhanarUpa kahevAyelI che 15ra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 * x * te mATe kahe che - samita niyamathI gupta hoya, gupta samita hoya ke na paNa hoya athavuM bhajanA jANavI. kemake kuzala vacanane bolato vacanagupta ane samita paNa hoya che. A gupti covIza daMDakamAM vicAratAM manuSyone ja ane temAM paNa saMyatone ja hoya. nArakAdine na hoya. * x - gupti kahI have tethI viparIta agupti kahe che. sUtra sugama che. vizeSa che ke - covIza daMDakamAM aNutiono atideza karela che. sAmAnya sUtravatu nArakAdine traNa agupti kahevI. zeSa sugama. vizeSa e ke - ahIM ekendriya ane vilendriya na kahyA. kemake ekendriyAdine yathAyogya vANI, manano abhAva che. tathA saMyamanuSyone paNa na kahA, kemake teone guptinuM pratipAdana karela che, aguptio potAne ane bIjaone daMDarUpa thAya che. A kAraNathI have daMDanuM nirUpaNa karatA kahe che- traNa daMDa ityAdi sugama che. vizeSa e ke - mana vaDe potAne ke bIjAne daMDavuM te manodaMDa athavA jenA vaDe daMDAya te daMDa, mana e ja daMDa te manodaMDa. e rIte vayanadaMDa ane kAyadaMDa paNa jANavA. vizeSa vicAraNAmAM covIza daMDakane vize yAvatuM vaimAnika paryantonuM sUtra kahevuM. vizeSa e ke eka, be, traNa ane cAra indriyavALAne choDIne kahevuM. teono traNa daMDa saMbhavatA nathI kemake vacana ane manano abhAva che. daMDa gahaNIya che, tethI gaha kahe che * satra-135 : gaI traNa bhede che - koI manathI nahIM kare che, koI vacanathI gaI kare che, koI kAyAthI nahIM kare che . pApakarmo na karIne - athavA * nahIM traNa bhede che- koI dIrdhakALa nahIM kare che, koI alpakALa nahIM kare che. koI pApakarmathI potAne dUra rAkhavA mATe kAyAthI pApa pravRtti karatA nathI. pratyAkhyAna traNa bheTe kahela che - koI manathI pratyAkhyAna kare che, koI vacanathI pratyAkhyAna kare che, koI kAyAthI pratyAkhyAna kare che. jema nahIM kahI tema paccakhANane vize paNa be AlAvA kahevA. vivecana-135 : baMne sUtranA artha kahelA che. vizeSa e ke - potAnA ke bIjAnA AtmA saMbaMdhI daMDa pratye gupsA kare te gaha. 'sa'kArano Agama hovAthI kAyA vaDe paNa eka jIva pApakarmanA hetubhUta na karavApaNe - hiMsAdi na karavAthI, kAya vaDe gaI, pApakarmanI apravRtti vaDe ja thAya che, kahyuM che ke - pApajugupsA yathArtha vizuddha citta vaDe, niraMtara pApano kheda karavo, pApa karavuM nahIM, pApanI vicAraNA karavI nahIM. A anukrama bhUta-vartamAna-bhAvi apekSAe kahela che. athavA pApakarmone na karavA mATe traNa prakAre paNa nahIM kare che athavA pApakarmonI gusA kare che, zA mATe ? pApa na karavA mATe. * huM pApakarmo na karuM. dIrdhakALa paryanta. tathA koI kAyA pratye aTakAve che, kaI rIte? pApakarmonA kAryo
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/135 153 na karavA vaDe ke na karavA mATe pAponI nahIM kare che. pApo ja na karavA mATe pApothI kAyAne aTakAve che. atItakAla viSayaka gaha hoya, te kahI. have bhAvi kAla viSayaka paccakhANa be sUtra vaDe kahe che - sUga sugama che. vizeSa e ke - gahani vize, be AlApaka A rIte - mana vaDe ityAdi. kAyA vaDe koI pApakamoMne na karavA paccakakhANa kare che. A aMta paryakta eka AlApaka. athavA paccakhANa traNa prakAre kahyA che. * x * te bIjo AlAvo jANavo. temAM kAyAne paNa koI eka pApakarma na karavA mATe pratisaMhare che athavA pApakarmathI kAyAne pratisaMhare che. te pApakarmone ja na karavA mATe pApakarma pratyAkhyAtA paropakArIo hoya che, te batAvavA mATe dRSTAMtabhUta vRkSonI prarUpaNA kare che- * sUga-136 - -1-traNa vRkSo kahyA che - pagasahita puusahita, phaLasahita. -- pramANe traNa prakAre puruSo kahyA che - patrasahita vRkSa samAna, puusahita vRkSo samAna, phala sahita vRkSo samAna. --puruSa traNa prakAre kahA che * nAmapura, sthApanApura, dravyapuruSa. -4-traNa prakAre puraNa kahyA che - jJAnapura, dazanapuraSa, cArSi . -pa-traNa prakAre puraNa kahyA che vedapuruSa, liMgapuruSa, abhilApapuruSa. - 6-traNa prakAre puruSa kahal che - uttamapuruSa, madhyamapuraSa, jaghanyapuruSa. * - uttamapuro traNa prakAre che - dharmapuruSa, bhogapuruSa, karmapuraSa, dharmapuraSa te arihaMto, bhogapuruSa te cakravartI, karmapuruSa te vAsudeva -8-madhyama puruSo traNa prakAre - ugra, bhoga, rAjanya. -6-jaghanyapuruSa gaNa-dAsa, nRtya, bhAgiyA. * vivecana-136 : be sUtra che - patrone je prApta thAya te patropaNa, evI rIte bIjA be vRkSo jANavA. daSTAMta saMbaMdhI upanaya kahe che -puruSanA prakAro A rIte pasAdi yukatapaNAe icchAvALAne vize upakAra mAtra viziSTa ane viziSTatara upakAne karavAvALA vRkSo che, te rIte lokottara puruSo sUtra, artha, sUtrArthanA dAnAdi vaDe anukrame vizeSa vizeSa upakAra karanArA hovAthI vRkSa samAna mAnavA. evI rIte laukika puruSo paNa mAnavA. ahIM 'patovaga' ityAdi. sUganA kathanamAM prAkRta zailI che. * x * dhe puruSanA prastAvathI puruSone sAta sUtra vaDe nirUpaNa kare che - te sugama che. vizeSa e ke - nAma e ja puruSa te nAmapuruSa. puruSa pratimAdi sthApanApuruSa. puruSapaNe bhAvimAM utpanna thaze ke bhUtakALamAM je utpanna thayA che, te dravyapuraSa. ahIM vizeSa saMbaMdha indranA sUtrathI joI levo. kahyuM che - AgamathI anupayukta, noAgamathI dravya puruSa traNa prakAreekabhavikAdi traNa prakAre che - mUla, utara nirmita. mUlaguNa nirmita puruSane prAyogya dravyo ane uttaguNa nirmita - te AkAravALA pudgalo. te ja bhAvapuranA bheda che 154 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 jJAnapuruSAdi. jene jJAna lakSaNarUpa bhAva pradhAna che, te jJAnapuruSa. e pramANe bIjA baMne bhedo paNa jANavA. veda-puruSa vedanA anubhavanI pradhAnatA che te vedapuruSa. te strI, puruSa, napuMsaka saMbaMdhI traNa liMga hoya che. tathA puruSa cinha-dADhI muchAdi upalakSita puruSa te cinhapuraSa. jema napuMsaka chatAM dADhI-mUMcha cihnavALo puraSa. athavA puraSa vedarUpa cihapuraSa. jenA vaDe bolAya che te abhilApa - zabda, te ja puruSa puliMgapaNe kathana karavAthI jema ghaTa, kUTa. kahyuM che ke - abhilApa puliMgAbhidhAna mAtra, jema ghaTa zabda che. cilaparane vize puruSAkRti napuMsaka puruSa vede ke puruSaveze kahevAya che. traNa liMgamAM vartanAra paNa puruSavedAnubhava kAle vedapuruSa kahevAya che. dharmapuruSa - dharma-kSAyika cAstriAdi, tene meLavavA tatpara puruSa te dharmapuruSa. kahyuM che ke - dharmane utpanna karavAnA vyApAramAM tatpara te dharmapuruSa. jemake - susAdhu..bhoga-manojJa zabdAdi tatpara puraSa, te bhoga puraSa. kahyuM che ke - jeNe viSayasukha sArI rIte meLavela che, te cakravartI te bhogapurapa. karma - mahAraMbhAdi vaDe prApta karela narakAyukAdi. | ugra-bhagavaMta RSabhadevanA rAjyakALamAM je ArakSako hatA te... bhoga - te rAjyamAM gurupade rahela. rAjanya - te rAjyamAM je mitra hatA te puruSo. kahyuM che ke - ugra, bhoga, sajanya, kSatriya te cArano saMgraha hato - temAM anukarma ArakSaka, gu, vayaska jANavA bAkInA badhAM kSatriyo che. temanA vaMzajo paNa ugra Adi rUpe jANavA. jo traNenuM mAdhyamapaNuM anukRSTapaNAthI, ajaghanyapaNAthI che...dAsa-dAsImAdi, mRtaka-macathI kAma karanAra, bhANa jemane vidyamAna che, te bhAgIyA * cotho bhAga lenArAdi jANavA. manuSya puruSonuM trividhapaNuM kahyuM. have sAmAnyathI jalacara, sthalacara, khecara vizeSa tiryaMconuM bAra sUtro vaDe maividhya kahe che. * sUjha-133 thI 139 : [13] -1-traNa prakAre masso kahyA che . aMDaja potaja, saMmUrNimaja - -aMDaja masso traNa prakAre kahyA che - zrI, puruSa, napuMsaka. -3- potaja macyo traNa prakAre kahyA che . ii, puruSa, napuMsaka. [saMmUchimaja jApuMsaka ja hoya. -1-pakSIo traNa prakAre che tiryaMcayonika puruSa, manuSyayonika puraNa, devapuruSa. -ra-ticiyonika puruSa traNa prakAre che : jalacara, sthalacara, becara. - 3-manuSya puro traNa prakAre che - karmabhUmija, akarmabhUmija, aMtarlIpaja 1-napuMsako traNa prakAre che . nairayikanapuMsaka, tiraciyonikanapuMsaka, manuSya napuMsaka. --tiryaMcayonika napuMsako traNa prakAre che . jalacara, sthalacara, khecara, -3-manuSyanapuMsaka traNa prakAre che . kamabhUmija, akarmabhUmija, aMtadvIpaja.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/137 thI 139 155 [139] tiryaMcayoniko traNa bhede che strI, puruSa, napuMsaka. * vivecana-137 thI 139 : [137] A sUtro sugama che vizeSa e ke - iMDAthI janmela te aMDaja, potavastra te jarAyu varjita hovAthI vastra mAphaka utpanna thayelA te potaja. athavA vahANanI mAphaka utpanna thayelA te potaja. garbharahita utpanna thAya te saMmUkima. saMmUcchimamAM strI Adi bhedo na hoya, teone napuMsakatva ja hoya tethI sUtramAM kahyA nathI. pakSIomAM aMDaja-haMsa Adi, potaja-valgulI Adi, saMmUchima. khaMjaka-Adi. udbhijjatva hovA chatAM paNa teono saMmUcchimapaNe vyapadeza thAya che. kemake udbhijja Adino saMmUrcchanapaNe utpanna thavArUpa vizeSa hoya. chyuM. eTale - pakSI mAphaka. A pratyakSa abhilApa vaDe uparisarpa-sarpa AdinA traNa sUtro kahyA. urasa eTale chAtI vaDe, sarake che te - uraparisarpa-sarpa vagere - kahevA. tathA bhujaparisarpa-bhujA eTale hAtha vaDe cAlanArA. te noLIyA vagere kahevAya. chyuM.- pakSInI mAphaka jANavA. ahIM paNa traNa sUtro kahevA te bhAva che. [138] tiryaMca vizeSonuM daividhya kahyuM, have strI, puruSa, napuMsakone kahe che - e nava sUtro sugama che. vizeSa e ke - hyuM eTale AkAza. kRSi Adi karmapradhAna bhUmi te karmabhUmi. - bharata Adi paMdara bhede, temAM janmelA te karmabhUmija. e rIte akarmabhUmija. vizeSa e ke - akarmabhUmi eTale bhogabhUmi - devakuru Adi trIza bhede che. aMtar eTale madhya. samudranA dvIpo, temAM janmela te aMtartIpaja. [139] vizeSathI traNa bheda kahI sAmAnyathI tiryaMcone kahe che - te sugama che. strI vagerenI pariNati jIvone lezyAnA kAraNe thAya che. lezyAo strI Adi baMdhaka karmanuM kAraNa che. tethI nAkAdimAM lezyAonuM traNa sthAna vaDe kathana- * sUtra-140 : -1-nairayikone traNa vezyAo kahI che - kRSNalezyA, nIlalezyA, kApotalezyA. -2-asukumArone traNa lezyAo saMkiliSTa kahI che - kRSNalezyA, nIlalezyA, kotalezyA. -3 thI 11- e pramANe yAvat stanitakumAro jANavA. e pramANe -12-pRthvIkAyika, -13-akAyika, -14-vanaspatikAyika, 15-teukAyika, -16-vAyukAyika, 17-beindriya, -18-peindriya, -19-carindriya, e badhAMne nairayikonI mAphaka traNa lezyAo kahelI che. -20-paMcendriya tiryaMcayonikone traNa lezyAo saMkliSTa kahI che. - kRSNa aaa, nIlalezyA, kApotalezyA. -21-paMcendriya tiryaMca yonikone traNa lezyA asaMkliSTa kahelI che - tejovezyA, palezyA, zuklalezyA. -22- e rIte manuSyone paNa jANavuM. -23-vyaMtarone asukumAranI jema jANavuM. -24-vaimAnikone traNa lezyAo kahI che - teolezyA, pAlezyA, zuklalezyA. 156 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 * vivecana-140 : A daMDaka sUtro sugama che. vizeSa e ke - nairayikone kRSNAdi traNa lezyAno ja saMbhava hovAthI vizeSaNa rahita kahela che. asukumArone cAra lezyAno sadbhAva hovAthI 'saMkliSTa' ema vizeSita karI. temane cothI tejolezyA che, paNa te saMkliSTa nathI. pRthvI Adine asukumAranA sUtrArthano atideza karatA kahyuM ke - pRthvI - ap - vanaspatimAM devanA utpAnA saMbhavathI cothI tejolezyA che. A kAraNathI vizeSaNa sahita lezmAnuM kathana atideza karyu che. teu, vAyu, be-traNa-cAra indriyone vize devotpatti na hovAthI tejolezyAno abhAva che, tethI tene vizeSaNarahita kahela che. paMcendriya tiryaMco ane manuSyone cha lezyAo paNa che, A kAraNathI saMkliSTa ane asaMkliSTa vizeSaNathI cAra sUtro kahela che. vizeSa e ke - manuSyasUtramAM atidezathI kahelI che. vyaMtarasUtramAM saMliSTa lezyAo jANavI. vaimAnika sUtra vizeSaNarahita ja che, kAraNa ke temAM traNa akliSTa lezmAno ja sadbhAva hovAthI niSedha karavA yogyanA abhAva vaDe vizeSaNano saMbaMdha nathI. jyotikone tejolezyA hovAthI traNa sthAnamAM sadbhAvanA abhAve- kahela nathI. hAla vaimAnikone - 4 - kahyA. have jyotikone - X - calana svabhAvathI kahe che- - sUtra-141 - traNa sthAna vaDe tArA potAnA sthAnethI calita thAya che - viSurvaNA karatA, paricAraNA karatA, eka sthAnathI bIjA sthAne saMkramaNa karatA...traNa sthAne devo vidhutkAra kare - vikuNA karatA, paricAraNA karatA, tathArUpa zramaNa ke mAhaNane Rddhi, kAMti, yaza, bala, puraskAra, parAkrama batAvatA deva vidhutkAra kare... traNa sthAne deva Anita zabda kare - viSurvaNA karato ityAdi sUtra vidhutkAra sUtravat jANavuM. * vivecana-141 : tArA mAtra potAnA sthAnane choDe. [kyAre ?] vaikriyane vaikriyane karatA, paricAraNA karatA - maithuna mATe tIvra abhilASayukta banatA ane eka sthAnethI bIjA sthAne jatA. jema dhAtakIkhaMDAdinA meru pratye parihare athavA camarendra mAphaka koIka mahaddhika devAdi vaikriyAdi kare to tene mArga ApavA khase che. kahyuM che ke - te baMnemAM vyAghAtavALuM aMtara, te jaghanyathI 66 yojana ane utkRSTathI 12,000 yojana che, temAM vyAghAtika aMtara, mahaddhika devane mArga ApavAthI thAya che. tArA devanI calanakriyAnA kAraNo kahyA, have devanA ja vIjaLI ane meghagarjanAnI kriyAnA kAraNo be sUtro vaDe kahe che- sUtra sugama che. vizeSa e ke - vIjaLI karAya che te ja kArya athavA vijaLInuM je karavuM te kriyA, te vidhutkAra samajavuM. vaikriyanuM karavuM Adi ahaMkAravALAne ja
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/141 153 158 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 hoya che. temAM pravRta ane ahaMkAranA ullAsavALAne calana, vijaLI ane garjanAdi paNa hoya che. tethI calana, vidhukAra Adine vidurvaNAnA kAraNapaNAe kaheluM che. ddhi-vimAna, parivArasadi. iti-zarIra, AbharaNAdinI, caza-prakhyAti. bala-zarIranI zakti. vIrya-jIvanI zakti. puruSakAra-abhimAna vizeSa teja. A sarve pote saMpAdita karela che, te parAkrama. puruSakAraparAkrama e samAhAra vaMdhyuM che. A sarve batAvato deva vidhutkArAdi kare che. tathA svanita zabda - meghagarjanA. a. e pramANe che. - x - ahIM vidhutkAra ane svanita zabdo utpAtarUpa kahevAyA. have utpAtarUpo ja lokAMdhakAra Adi paMdara sUtro vaDe kahe che * sUtra-142 - 1- traNa sthAne lokamAM AMdhakAra thAya * arihaMta nivasi pAme tyAre, arihaMta prajJata dharma viccheda pAme tyAre, pUrva-zruta nAza pAmatA. -- ANa sthAne lokamAM udhota thAya - arihaMto janma le tyAre, arihaMto padjyA che tyAre arihaMtonA kevalajJAnotpatti mahotsavamAM. - - traNa kAraNe deva bhavanomAM AMdhakAra thAya * arihaMto nirvANa pAme tyAre, arihaMta prajJapta dharma viccheda thatAM, pUrvagadzruta nAza pAmatA. -- traNa kAraNe deva bhavanomAM udhotuM thAya - arihaMto janma le tyAre, arihaMto padjyA che tyAre arihaMtonA kevalajJAna prApti mahotsavamAM. -5- traNa kAraNe devono sakripAta [Agamana thAya arihaMto janma tyAre, arihaMto djyA che tyAre, arihaMtonA kevalajJAna prApti mahotsavamAM. -6- e rIte devonuM ekaThA thatuM. - devatAno harSanAda [traNe kAraNe jANavo.] *8- kaNa kAraNe devo manuSyalokamAM jaldI Ave che . arihaMto janma tyAre, arihaMto pavA che tyAre, arihaMtonA kevalajJAna prApti mahotsavamAM. evI rIte -9- sAmAnika devo, 10- gAyaziko, -11- lokapAla devo, -1agra mahiSIo, -13- traNa parSadAnA devo, -14- anikAdhipati, -15- AtmarakSaka devo (e badhAM manuSyalokamAM zIgha Ave che. traNa kAraNe devo -1- siMhAsathI ubhA thAya che - arihaMto janma le tyAre. ityAdi pUrvavata jANatuM. evI rIte -- Asano calAyamAna thAya che, ** siMhanAda kare -4- vasAnI vRSTi kare -5- traNa kAraNe devonA cAvRkSo calAyamAna thAya che . arihaMto janma le tyAre Adi pUrvavata -6- traNa kAraNe lokAMtika devo manuSyalokamAM zIgha Ave. - arihaMto janma le tyAre, arihaMto padyA le tyAre, arihaMtonA kevalajJAnotpatti mahotsavamAM. * vivecana-14ra : sugama che. vizeSa e ke - kSetralokane vize je aMdhakAra te lokAMdhakAra. dravyathI lokAnubhAvathI athavA bhAvathI prakAzaka svabhAvavALA jJAnanA abhAve. te A rIte - azokAdi ATha prakAranI mahAprAtihArya pUjAne yogya, parama bhakti tatpara, suraasuranA samUha vaDe vizeSe cAyelI, janmAMtararUpa moTA kyArAmAM ugela ane nirdoSa vAsanA rUpa jala vaDe sIMcAyela paMcarUpa mahAvRkSanA kalyANa sadaMza mahAprAtihAryarUpa pUjAne ane sarva gAdi zatrunA taddana kSayathI mukitAmaMdiranA zikhara upara caDavAne je yogya che, te ahaMnto. kahyuM che ke * vaMdana, namaskArane je yogya che, pUjA-satkArane yogya che, vaLI siddhigamanamAM yogya che, te kAraNathI ahato kahevAya che. te ahato nirvANane prApta thatAM, vaLI ahenoe prarUpela dharma nAza pAmatA, tIrthanA viccheda kALe. tathA daiSTivAda ganA vibhAgabhUta je pUrvo, tene vize pravezeluM, tenA atyaMtarIbhUta je zruta te pUrvagata nAza pAmatA lokamAM aMdhakAra thAya che. rAjAnuM maraNa, deza ane nagaranA bhaMgAdimAM paNa dizAomAM ati dhULapaNAe kevaLa aMdhakAra dekhAya che. to vaLI samagra tribhuvananA manuSyone nirdoSa nayana samAna parama zvaryavAna ahamnAdino viccheda thatAM lokamAM aMghakAra thAya temAM zuM Azcarya ? lokamAM udhota lokAnubhAvathI ke devonA manuSyalokamAM AgamanathI thAya che. kevaLajJAnotpAdamAM devoe karelA mahotsavathI thAya che. devonA bhavanAdine vize je aMdhakAra, te devAMdhakAra, te lokanA anubhAvathI ja thAya che. lokAMdhakAra kahyA chatAM, je devAMdhakAra kahyo te sarvatra aMdhakAranA pratipAdana mATe che. evI rIte deva-udhota paNa jANavo. pRthvI para devonuM AvavuM te deva sannipAta. devokalikA-devonuM ejha maLavuM. evI rIte traNa sthAno vaDe, devo vaDe karAyela haSatmika zabda traNa vaDe-zIgha manuSyalokamAM Ave che. sAmAnika - indra samAna RddhivALA, bAyaDhizaka - mahatara samAna pUjaya. lokapAla - soma Adi, dizAmAM niyukta aNamahiNI-mukhya strI. pariSatu - parivAramAM utpA. hasti Adi sainyapadhAna airavata vagere devo. rAjAnI mAphaka aMganI rakSA karanAra devo te AtmarakSaka devo. "-manuSyalokamAM jaldI Ave che." A pramANe dareka padamAM joDavuM. A pramANe devone manuSyalokamAM AgamananA je kAraNo kahyA te ja kAraNo devonA agrutthAnAdinA kAraNapaNe pAMca sUtro vaDe kahe che - te sugama che. vizeSa e ke. siMhAsanathI uThe. Asano - zakAdinA siMhAsano, teonuM calana lokAnubhAvathI thAya che. siMhanAda ane vastranI vRSTi e be pramodanA kAryo lokapratIta che. caityavRkSo * sudhamadi sabhAnA dareka dvAra sAme mukhamaMDapa - prekSAmaMDapa - caityatUpa - caityavRkSa - mahAdevajAdi kramacI che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/142 15 lokAMtika devono ati pradhAnapaNArUpa bheda vaDe manuSyakSetramAM AvavA saMbaMdhI kAraNo kahe che - sUtra sugama che. vizeSa e ke - brahmalokanI samIpe kRSNarAjI kSetramAM nivAsa karanArA lokAMtiko athavA audayika bhAvalokanA aMte thanAra, anaMtara bhave mokSamAM janAra hovAthI lokAMtiko - have kahevAze tevA sArasvatAdi ATha prakAre che - - have zA mATe devo ahIM Ave che ? te kahe che - arhantonuM dharmAcAryapaNAe mahAn upakAra hovAthI pUjAdi arthe Ave che, jenA upakArano badalo na vALI zakAya evA dharmAcAryo che, tethI * sUtra-143 : he AyuSyamAna zramaNo ! traNa duSpatikAra - [upakArano badalo vALI na zakAya tevA che. - mAtA-pitAno, bhatano, dharmAcAryano. koI puruSa daroja mAtApitAnuM zatapAka, sahasrapAka tela vaDe mardana karIne, sugaMdhi dravyanA cUrNa vaDe uddhartana karIne, traNa prakAranA pANI vaDe snAna karAve, savalikAra vaDe vibhUSita karIne manojJa vAsaNamAM sArI rIte pakAvela nirdoSa aDhAra jAtinA vyaMjana yukta bhojana jamADIne, jIvanaparyanta kAMdhe besADIne laI jAya to paNa te mAtApitAnA upakArano badalo na vALI zake. paNa jo te puruSa te mAtApitAne kevalipajJapta dharma kahIne, samajAvIne, parUpIne, sthApita kare to te mAtApitAnA upakArano badalo he AyuSyamAnlR zramaNo! vALI zake. koI mahARddhivALo daridrane dhana ApIne teno samutkarSa kare. tyAre te daridra samutkarSa pAmIne pachI te zreSThInI sAme ke pAchaLa vipula bhogasAmagrI vaDe yukta thaIne rahe, tyArapachI te zreSThI anya koI vakhata daridrI thaIne te pe'lA daridra pAse zIghra Ave, tyAre te daridrI te bhartA [dhanADhya] ne potAnuM sarvasva ApI de to paNa zreSThInA upakArano badalo na vALI zake, paNa te dAridrI te zreSThIne kevalIpajJapta dharma kahIne, samajAvIne, rUpIne, sthApIne te avazya te zreSThInA upakArano badalo vALanAra thAya. koIka tapa zramaNa ke mAhaNanI pAsethI eka paNa Arya-dhArmika suvacana sAMbhaLIne, samajIne yogya avasare mRtyu pAmIne koI eka devaloka devapaNe utpanna thAya, tyAre te deva te dharmAcAryane durbhikSavALA dezamAMthI subhikSavALA dezamAM laI jAya, koI aTavImAMthI vasatimAM laI jAya, dIrdhakAlIna rogAtaMkathI abhibhUta thayelA temane vimukta karAve, to paNa te dharmAcAryanA upakArano badalo vALI na zake, paNa jo te dharmAcAryane kevalipajJapta dharmathI bhraSTa thatA hoya to vAraMvAra kevalipajJapta dharma kahIne yAvat dharmamAM sthApita kare to tenA vaDe te dharmAcAryanA upakArano badalo vALI zake. * vivecana-143 : jenA para upakAra karAyela che te puruSa vaDe te traNano duHkhe karIne prati upakAra 160 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 karAya che. - 4 - . - X - pratyupakAra karavA mATe azakya samajavuM. he zramaNa ! he AyuSyamAn ! athavA samAsasahita kathana - he zramaNAyuSyamAn ! e rIte bhagavaMta vaDe ziSyane saMbodhana karAyuM. mAtAsahita pitA arthAt mAtApitA, janmadAtApaNAnI ekatva vivakSAthI tenuM eka sthAna. tathA bhattupoSaka - svAmInuM bIjuM sthAna. dharmadAtA AcArya te dharmAcArya te trIjuM sthAna. kahyuM che ke - A lokamAM mAtApitA, svAmI, guru duHtikAra che. temAM guru to Aloka ane paralokamAM paNa ati duSpratikAraka che. temAM mAtApitAnA duSpratikAra5NA saMbaMdhi kahe che - prAtaH te prabhAta, prabhAta sahita te saMprApta ane saMpAtara te prabhAtakALa. arthAt "jyAre prabhAta thayuM tyAre ja" e artha che. A zabda vaDe bIjA kAryamAM avyagratA dekhADe che. athavA 'sa' zabdano atizaya artha hovAthI ati prabhAtamAM arthAt prati zabdathI pratiprabhAta - 'dararoja' e bhAva samajavo. koI kulIna puruSa-manuSya kemake deva ane tiryaMcone AvA vyatikarano asaMbhava che - te zatapAka - te 100 auSadha yukta telanA pAkamAM, athavA 100 auSadhi sAthe je pakAvAya che te zatapAka, athavA 100 rUpiyAnA kharcathI je pakAvAya te zatapAka. evI rIte sahasapAka tela jANavuM. A baMne tela vaDe mardana karIne, sugaMdhI cUrNa vaDe udvalana karIne, gaMdhodaka - uSNodaka - zItodaka vaDe snAna karAvIne, manojJa-bhAta Adi, cAlImAM jeno pAka che, te thAlIpAka. ahIM vAsaNa sivAya kAcuM-pAkuM thAya tethI A vizeSaNa mukela che. zuddha-bhojananA doSarahita thAlImAM pakAveluM evuM je zuddha, vaLI lokaprasiddha aDhAra prakAranA zAka tathA dALa ke chAsa vagerethI vyApta che athavA aDhAra bheda viziSTa vyaMjana [bhojana] AvuM bhojana jamADIne - vyaMjana [bhojana] nA aDhAra bheda A pramANe che-- dALa, bhAta, java-anna, traNa mAMsa, gorasa, jUsa-osAmaNa, bhakSya-mIThAI, goLapApaDI, mULa-phaLa, harita, zAka, rasAlu, pAna, pANI, pAnaka, chAzathI rAMdheluM zAka. A aDhAra prakArano AhAra be prakAre che - nirdoSa, laukika, jemake traNa prakAre mAMsa vagere vivekIne tyAjya che. jUsa eTale maga, cokhA, jIska Adino rasa. bhakSya eTale khAMDanA khAjA vagere. gulalAvaNikA eTale goLa dhANA ke goLa pApaDI. mUla ane phaLane eka pada rUpe lIdhA. zAka-vatyulAdinI bhAjI, - x - X - ityAdi. jyAM sudhI prANa dhAraNa kare tyAM sudhI khabhA upara vahana karavA vaDe paNa te mAtApitAno badalo vALavo azakya che, kemake te anubhavela upakAra vaDe te mAtApitAno pratyupakAra karanAra hoya che. kahyuM che ke - jenA upara upakAra karela che evo mANasa sajjana thAya temAM teno zo guNa ? je anupakArI pratye upakAra kare te sajjana kahevAya. jo te puruSa, mAtApitAne dharmane vize sthApe to badalo vALI zake. kevI rIte sthApe ? anuSThAnathI sthApe che. zuM karIne? dharma kahIne, samajAvIne, vizeSa bhedathI prarUpIne athavA sAmAnyathI kahIne - jemake dharma karavo joIe. vizeSathI prarUpIne eTale ke dharma
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/142 161 ahiMsAdi lakSaNavALo che. prabhedathI prarUpIne eTale 18,ooo zIlAMga svarUpa che, tenA vaDe . dharma sthApIne, parivahana vaDe nahIM athavA te dharmamAM sthApanAra puraSa vaDe athavA te dharmamAM sthApanAra puruSa vaDe mAtApitAnA upakArano pratyupakAra thAya, vahana karIne nahIM. te mAtA-pitAno sukhapUrvaka pratyupakAra karAya te supatikAra. dharmasthApanAnA mahopakArIpaNAthI temano prati upakAra karAya che. kahyuM che ke - ghaNA bhavone vize sarva guNa vaDe meLavela hajAra koTi upakAra vaDe paNa samakita dAtAnA upakArano badalo vALavo azakya che. have svAmInA prati kAryapaNA saMbaMdhe kahe che - koI paNa mahAt aizvarya svarUpa mAM ke pUjA che jene, athavA mahAna dhanapati - zreSThI, mahattva tenA yoga vaDe mAhatya arthAt Izvara, daridra - aizvaryarahita, koI duHkhI puruSa. samukarSa-dhanadAnAdithI utkRSTa kare. utkRSTapaNuM pAmIne te daridra dhanAdi vaDe samutkRSTa thaIne pazcAtu ke pUrvakALamAM athavA svAmInI samakSa ke parokSa bhoganI sAmagrI vaDe svAmI jevo thAya. koI vakhate te svAmI - zreSThI lAbhAMtarAyanA udaye kadAca pelA daridrI jevo daridrI thaI jAya, tyAre pUrve jene utkRSTa karyo che, te daridrI pAse jaldIthI zaraNa aMgIkAra karato Ave tyAre parvanI potAnI avasthA jANI te daridrI pUrvanA upakArI svAmIne mATe potAnuM sarva dravya-sarvarava ApIne paNa teNe karelA upakArano badalo vALI na zake. arthAt sarvasvanA dAna vaDe paNa te duppatikAra ja che. hadhe dhamacAryanI duSpatikAryatAne kahe che - pApakarmothI je dUra rahe te Arya, e ja kAraNathI dhArmika, tenA dvArA ja zreSTha vacana kAnathI sAMbhaLIne, te Arya, e ja kAraNathI dhArmika, tenA dvArA ja zreSTha vacana kAnathI sAMbhaLIne, manathI vadhArIne koIpaNa devalokanA vize devapaNe utpanna thAya. pachI je dezamAM bhikSA durlabha hoya te durmikSa, te dubhikSI subhikSa dezamAM laI jAya, bhayaMkara aTavIsI vastIvALA pradezamAM laI jAya, jeno lAMbo kALa che te dIrdhakAlika, tevA roga vaDe arthAtu ghaNAM kAla sahana karAya te kuSTAdi ane AtaMka-turaMta prANano nAza karanAra kaSTamaya zUlAdi, A baMneno kaMTha samAsa karatA rogAtaMka thAya, tenAthI dhamacAnei mukta kare to paNa temano pratyupakAra na thaI zake, paNa jo dharmAcAryane (dharmathI cuta thayA hoya to temane punaH dharmamAM sthApana karavA vaDe pratyupakAra thAya che. kahyuM che ke jenA vaDe dharmopadeza ApavAthI samyakatva ke cAstrine vize je sthApita karAyo hoya te puruSa jo gara paNa darzana, cAtrithI bhraSTa thayA hoya to temane temAM punaH sthApana karIne maNa hita thAya. zeSa sugama che. dharmasthApana vaDe Ano bhava cheda lakSaNarUpa pratyupakAra thAya, mATe dhamane traNa sthAnamAM avatAravA vaDe bhavacchedanA kAraNapaNe kahe che * sUtra-144 thI 146 : [14] RNa sthAna vaDe saMpanna aNagara anAdi, anaMta, dIrdhamAviALA, [5/11]. 162 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 caturaMta saMsAra kAMtAranuM ullaMghana kare che - niyANuM na karIne, sakhya daiSTipaNAo, upadhAnapUrvaka zudnuM vahana karavA vaDe. [145] traNa bhede avasarpiNI kahI che - utkRSTa, madhyama, jAnya. e rIte traNa bhedathI cha ArA paNa kahevA cAva4 Kyama dUSama paryata traNa prakAre utsarpiNI kahI che - utkRSTa, madhyama, jAnya. evI rIte traNa bhedathI cha Arasa paNa kahevA, cAvatuM suSamasuSama paryA . [146] traNa kAraNe Acchinna pulo calita thAya che - AhArapaNe jIva vaDe pugalo grahaNa karavAthI, vikuvA karavA vaDe pugalo calita thAya, eka sthAnathI bIje sthAne mUkavAthI pudgala calita thAya. upadhi traNa prakAre che - karma upadhi, zarIra upadhi, bAhya bhAMDa mAtra upAdhi. e pramANe suskumArone kahevuM. evI rIte ekendriya ane nairacikane vajIne cAvatuM vaimAnika paryanta kahevuM . - athavA - upadhi traNa prakAre che : sacitta, acitta mizra. A pramANe nairayika cAvatuM vaimAnikone traNa upadhi kahevI. parigraha traNa prakAre che - karma parigraha, zarIra parigraha, bAhya bhAMDa mAma parigraha. A traNe asurakumArone hoya che, e pramANe ekendriya ane nairayikane vajIna cAvatu vaimAnika paryanta kahevuM. - athavA * parigraha traNa prakAre che - sacitta, asita, mizra. A traNa parigraha mairavikathI vaimAnika parvata che. * vivecana-144 thI 146 : [14] sUtra sugama che. vizeSa e ke- Adi hita, anaMta, lAMbA mArgavALA, narakAdi gatirUpa cAra saMta-vibhAgo jenA che, te caturaMta, saMsAra e ja kAMtAra, tenuM ullaMghana kare. anAdikava Adi vizeSaNa araNyanA pakSe paNa vivA vaDe yojavA. te A rIte - anAdi anaMta evuM je araNya, te ati moTuM hovAthI ane dizA bhedathI caturaMta hovAthI. nidAna - bhoga RddhinI prArthanAnA svabhAvarUpa ArtadhyAna, tenuM tyAgapaNuM te anidAnatA, tenA vaDe. samyagraSTipaNAe jANavuM. yogavAhitAsUganA upadhAna vahana karavA athavA samAdhimAM rahevuM, tenA vaDe. [15] bhava-saMsAranuM ullaMghana kALa vizeSamAM thAya, A kAraNathI kAla vizeSane kahe che - cauda sUtro sugama che. vizeSa e ke - avasarpiNInA pahelA mArAmAM utkRSTI, cAra ArAmAM madhyamAMchellA ArAmAM jaghanya che. evI ja rIte suSama suSamAdimAM paNa pratyekanA traNa traNa bheda kalpavA tathA utsarpiNInA duSamaduSamAdi bhedone ukata bhedathI viparItapaNe utkRSTa pUrvavat yojavuM. kAlalakSaNarUpa acetana dravyanA dharmo hamaNAM kahyA, tenA sAdhaccethI pudgalanA dharmonuM nirUpaNa karatAM pAMca sUtrAdi kahe che [146] balgAdi vaDe chedela pula samudAyathI calita thAya che ja. tethI kahe
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/144 thI 146 163 che - achinnapudagala. AhArapaNAe jIva vaDe grahaNa karAtA - jIva vaDe AkarSaNa karavAthI potAnA sthAnathI pudgala calita thAya che. e pramANe vaikriya mANa-oNkriyakaraNa vazavartItAthI calita thAya. eka sthAnathI bIjA sthAne hAtha Adi vaDe saMkramaNa karatA cale che. jenA vaDe jIva poSAya che, te upadhi. karma e ja upadhi te karmopadhi. e rIte zarIra-upadhi, bAhya zarIravartI mATInA bhAjana ane mAgAyukta - kAMsA AdinA bhAjano, bhAjana-upakaraNa, bhAMDa mAtra e ja upadhi te mAMDa mAgopadhi. athavA bhAMDa* vA, AbharaNAdi, te ja mAbA-pariccheda, te ja upadhi. tethI bAhya zabdano karmadhAraya karavo. covIza daMDakanI vicAraNAmAM asurAdine gaNe upadhio kahevI. paNa nAraka ane ekendriyane varjavA. kemake teone upakaraNano abhAva hoya che. keTalAMka hIndriyAdine to upakaraNa dekhAya che, je A kAraNathI kahe che - 'jIva' fthAya athavA sayita upadhi, jema pattharanuM bhAjana, acita - vasA Adi. mizra - prAyaH pariNata pattharanuM bhojana. daMDaka vicAraNA sugama che. vizeSa e ke nAkone sacita upadhi zarIra che, acita - utpatti sthAna che, mizra-ucchavAsa Adi pudgala zarIra ja. teone sacetana, acetana, mizravanI vivekSA che. temaja bIjAone mATe paNa A jANavuM. parigraha traNa bheda. Adi sUtro upadhinI mAphaka jANavA. vizeSa e ke - svIkAra karAya che te parigraha-mUcha viSaya. ahIM Ano A capadeza bhAga ja grahaNa karavA yogya che, te nAka ane ekendriyone kamadi ja saMbhave che, paNa bhAMDAdi parigraha saMbhavato nathI. pudgalanA dharmonuM jhiva nirUpIne jIva dharmone traNa sUtro vaDe kahe che* sUtra-143,148 - [14] traNa prakAre praNidhAna kahyA che . manaparidhAna, vacanapaNidhAna, kAyamaNidhAna. e pramANe paMcendriyo cAvatu vaimAnikone jANavA. saMta manuSyone traNa supraNidhAna kahyA che - manasukhaNidhAna, vacana supraNidhAna, kAyasupraNidhAna... traNa duNidhAna kahyA che - manaduuNidhAna, vacanahuNidhAna, kAyaduspaNidhAna e rIte paMcendriya yAvata vaimAnika, [14] yoni traNa prakAre che . zIta, uSNa, zItoSNa. e rIte teukAyane choDIne bAkInA ekendriya, vikalendriya, saMmUrchAima paMcendriya tiryaMcayonika ane samurNima manuSyone hoya che... yoni traNa prakAre che : sacitta, azid, mi. e rIte ekendriya, vikasendriya, saMmUcchima paMcendriya tiryaMcayonika ane saMmUrNima manuSyone hoya che... yoni traNa prakAre che - saMvRtta, vivRtta, mizra. 1 ... yoni traNa prakAre che - kUmatA, zaMkhAvartAI, vazI. temAM kUewA yoni uttama puruSonI mAtAne hoya che, kUmawA yonimAM traNa prakAranA uttama 164 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 paro garbhamAM unna thAya che . arihaMta, cakavata, baladeva-vAsudeva. zaMkhAvadf yoni zrI ratananI hoya che, zaMkhAvatAM yonimAM ghaNAM jIvo ane pugalo Ave che, jAya che . strave che ane utpanna thAya che, paNa tenI niSpatti thatI nathI. delii yoni sAmAnya manuSyonI che, temAM samAjajano utpanna thAya che. * vivecana-143,148 : [14] A sUtro sugama che. vizeSa e ke - praNidhAna - ekAgratA, te mana vagerenA saMbaMdhathI traNa bhede che. temAM mananI je ekAgratA te manapaNidhAna. e rIte vayana praNidhAna ane kAya praNidhAna jANavuM. te praNidhAna covIza daMDakamAM sarve paMcendriya daMDakone hoya che, anya daMDakone nahIM. kemake temane traNa yogano abhAva hoya che. * x - A praNidhAna zubha ane azubha bhedarUpa che. temAM zubha praNidhAna traNa prakAre che, te sAmAnya sUtra che, vizeSane AzrIne to covIza daMDakanI vicAraNAmAM manuSyone ja, temAM paNa saMyatone ja hoya che, kemake saMyatane cAtri pariNAma hoya che, mATe sUgamAM Ama kahyuM che. duSTa praNidhAna - azubha mana vagerenI pravRtti che. sAmAnya praNidhAnavat che. [148] jIvaparyAyanA adhikArI vize thI mAMDIne frof yati sudhI chellA sUra vaDe yoninuM svarUpa kahe che - jene vize taijasa ane kAmaNa zarIrI jIvo audAki zarIra vaDe mizra thAya che, te yoni. arthAt zItAdi sparzavALuM jIvanuM utpatti sthAna te yoni. jema sAmAnyathI traNa prakAre che, tema covIza daMDakanI vicAraNAmAM teukAya vajIne bAkInA ekendriyo, vikalendriyone hoya che. teukAyane uNayoni hovAthI teno niSedha karela che. paMcendriya tiryayanA daMDakamAM ane manuSya daMDakamAM saMmUrNima jIvone traNa yoni hoya che, bAkInAne bIjI rIte hoya che. kahyuM che ke * sarve devo ane garbhaja manuSya - tiryaMco eka zItoSNa yonivALA che, teukAyane uNayoni che, nakamAM zIta ane uNayoni che bAkInAne traNe yoni hoya che. bIjI rIte yoninuM saividhya kahe che- sugama che, vizeSa e ke daMDakanI vicAraNAmAM kendriyAdine sacivAdi traNe yoni hoya che. bIjAone bIjI rIte hoya che. kahyuM che - nAsko ane devone cokkasa acita yoni hoya che. garbhaja manuSya ane tiryaMcone mizrayoni hoya che. bAkInAne sacittAdi traNe prakAranI yoni hoya che. pharIthI bIjI rIte yonine kahe che - saMvRtA - saMkaTA, ghaDInA ghara jevI, vivRtA-khullI ane saMvRta vivRtA-ubhayarUpa. teno vibhAga A pramANe - ekendriya, nairayika ane devone saMvRtta yoni che, vikalaeNndriyone vistRta ane garbhajane saMvRtavivRta yoni hoya che. [saMmUrNima paMcendriyane vivRtta.]. kUmoMntAdi traNa bheda sugama che. kUrma eTale kAcabo, tenI jema ud te karmonnatA, zaMkhanI jema vartavALI te zaMkhAvata, vezyA-vaMzajAlInA pAna jevI te
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/146,148 165 vaMzapatrikA. vyakrama eTale utpanna thavuM. baladeva-vAsudevonuM sAthe rahevApaNuM hovAthI ekatva vivA vaDe uttama puruSanuM aividhyatva jANavuM. have ityAdi. yonipaNAthI jIvo ane jIvane grahaNa yogya pudgalo utpanna thAya che ane nAza pAme che. e ja vyAkhyA kare - vidhimatI - cyave che, yati - utpanna thAya che. pRthagRjana - sAmAnya manuSyanI utpattinuM kAraNa che. yoni vaDe manuSyo kahyA. tenA samAnadharmI bAdavanaspatikAya kahe che. * sUtra-149,150 : [19] tRNa [bAdara) vanaspatikAcika traNa prakAre kahI che * saMkhyAta jIvavALI, asaMkhyAta jIvavALI ane anaMta jIvavALI. [15] jaMbUdvIpanAmaka dvIpamAM bharatakSetrane vize traNa tIrtho kahela che . mAgadha, varadAma ane prabhAsa. e rIte airavatamAM paNa jhiNa tIthI che. jaMbudvIpanAmaka dvIpamAM mahAvideha kSetramAM eka-eka cakravartI vijayamAM traNa tIrtho kahelA che . mAgadha, varadama ane prabhAsa. e pramANe dhAtakI khAMDa dvIpamAM pUvaddhimAM paNa che. pazcimAddhamAM paNa che. pukaravara dvIpAddhanA pUvadhimAM paNa che ane pazcimamAM paNa che. [darekamAM traNa-traNa tIrtho che.) * vivecana-149,150 - [149] tRNa vanaspatio eTale bAdara, saMkhyAtA jIvovALA - jema nAlikA baddha phalo * jaI Adi che, asaMkhyAta jIvavALA - jemake * lImaDo, lAMbo vagerenA mUla, kaMda, skaMdha, chAla, zAkhA, pravAla che, anaMta jIvavALA-panaka Adi che. ahIM prajJApanA sUtramAM A rIte che - je koI nAlikAbaddha puSpo che te saMkhyAta jIvavALA che, niha temaja tevA prakAranA bIjA paNa anaMta jIvavALA jANavA. 5dAutpala-nalina-subhaga-saugaMdhika-araviMda-kokanada-zatapatra-sahamrapatra-kamalonA baTabahAranA go-kaNikA-aMdaranA pago-kezarA-miMjA te dareka eka eka jIvavALA che. lIMmaDo-Ama-jAMbU-kosAMba-zAla-aMkola-pIlu,-zAlUka-sallakI-moyaDI-mAluka-bakulapalAza-karaMja ityAdi tenA mUla, kaMda, skaMdha, chAla, zAkhA, kuMpaNa e asaMkhya jIvavALA che, dareka patro ekaika jIvavALA che ane tenA puSpo prAyaH aneka jIvavALA che. tathA phaLo eka asthivALA che. hamaNAM vanaspatio kahI. te jaLAzrayI che, jaLAzrayarUpa tIrthone kahe che, sAkSAt ane atidezathI kahelA 15-sUtro sugama che. kevala cakravartIone samudra ane zItAdi mahAnadIomAM utAravA rUpa te tIrthonA nAmavALA devonA nivAsabhUta tIrtho che. temAM bhArata ane airavata kSetrane vize te tIrtho pUrva-dakSiNa-pazcima samudramAM kramazaH mAgadha, varadAma, prabhAsa nAme che. vijayone vize to sItA, sItodA mahAnadImAM pUrvAdi krame jANavA. jaMbUDhIpAdimAM manuSyogamAM tIrtho kahyA che. have te manuSya kSetramAM ja rahela 166 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 traNa sthAnane upayogI kALanuM sAkSAt, atidezathI nirUpaNa * sUtra-151 : 1-jaMbudvIpa nAmaka dvIpamAM bhArata ane airAvata kSetramAM atIta utsarpiNImAM suSamA ArAmAM traNa koDAkoDI sAgaropama kALa hato. -- e rIte avasarpiNImAM paNa kahela che. * * AgAmI utsarpiNImAM paNa e pramANe ja kAlamAna thaze. - 4 thI 99 e rIte dhAtakI khaMDanA pUrtimAM ane pazcimAddhimAM paNa kahevuM. -10 thI 15- e rIte puravaTadvIpAddhanA pUrva-pazcimamAM kahevuM. -1- jaMbudvIpa nAmaka dvIpanA bharata ane airAvata kSetramAM atIta utsarpiNImAM suSamasuSamA nAmaka ArAmAM manuSyo traNa gAunI UMcAIvALA hatA ane traNa palyopamanuM utkRSTa Ayu pALyuM. -- A pramANe vartamAna avasarpiNImAM jANavuM. *3- AgAmI utsarpiNImAM paNa ema ja jANavuM. *4- jaMbUdvIpamAM devakura-uttarakuramAM manuSyo traNa gAu uMcA che ane traNa palyopamanuM utkRSTa Ayu pALe che. e pramANe cAvatuM puSkaravara hIpAddha che. jaMbudvIpaddhIpanA bharata ane airAvata kSetramAM eka avasarpiNI ane eka utsarpiNImAM traNa vaMzo utpanna thayA che - thAya che ane - thaze. te A pramANe * arihaMta vaMza, cakravatavaMza, dasAra vaMza. evI rIte yAvata puSkaradharaddhIpAInA pazcimAddhamAM jINavuM. - - jaMbudvIpanA bharata, airavatamAM eka eka avasarpiNI, utsarpiNImAM traNa uttama puraSo utpanna thayA che - thAya che - thaze. * arihaMta, cakravatI, baladeva-MAsudeva. e pramANe cAvata puravaradvIpArvanA pazcimArkamAM jANavuM. * * jhaNa yathAyuSyane pALe che - arihaMta cakravartI, baladeva-vAsudeva - - traNa maLamAyune pALe che - arihaMta, cakravartI, baladeva-vAsudeva. * vivecana-151 - sUtra sugama che. paNa 'v=' zabdathI avasarpiNIkALanA, vartamAnatvathI atIta utsarpiNIvat holyA ema capadeza na karavo, paNa 'panna' ema vyapadeza karavo jiMbUdvIpamAM" e Adi sUtrathI AraMbhIne chellA sUga vaDe kALanA dharmo kahela che. je sugama che. vizeSa e ke - yathAyuSya eTale ke nirUpakamathI hovAthI yathAyuSyane pALe che ane vRddhatvano abhAva hovAthI madhyamAyune pALe che. AyuSya adhikArathI have kahe che- * sUtra-15ra thI 154 :[1para) bhAdara teukAcikanI utkRSTa sthiti traNa ahorAtri kahI che. bhAdara vAyukAyikonI sthiti ukRSTathI 3ooo varSa pramANa che. [13] he bhagavana zAlI, vIhi, java, javajava,A dhAnyone koThAmAM nAkhelA, pAvAmAM rAkhelA, maMco para sthApelA, mALa upara rAkhelA, DhAMkaNa mUkI lIMpIne rAkhelA, cotarapha lImpala, laMkita karelA, mudrita karelA, DhAMkelA evA
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/152 thI 154 163 168 dhAnyonI keTalo kALa sudhI yoni rahe che? he gautama! jaghanyathI aMtarmahata, utkRSTathI traNa varSa sudhI. tyArapachI yoni vaNadithI plAna thAya che, pachI yoni vaMsa abhimukha thAya che, pachI yoni nAza pAme che, pachI te bIja bIja thAya che pachI yonino viccheda-bhAva thAya che. [154] bIjI zarkarApabhA pRedImAM nairayikonI utkRSTa sthiti traNa sAgaropama kahI che. trIjI vAlukApabhAmAM nairayikonI jadhanya sthiti traNa sAgaropama che. * vivecana-152 thI 154 :[15] sUtra spaSTa che. sthiti adhikArathI ja A bIjo adhikAra kahe che - [15]] atha zabda praznArthe che. mane - kalyANa, sukhanA hetuthI kalyANarUpa ane sukharUpa che. kahe che - ra dhAtu kalyANa, sukhanA arthamAM che. tenAthI "bhadaMta" zabda siddha thAya che, bhadela zabada kalyANa ane sukha arthamAM che. kalya eTale Arogya. athavA siddho ke siddhinA mArgane bhaje che, seve che. tenA abhilASI vaDe sevAya che mATe te bharjata che. kahyuM che ke athavA jan eTale sevA, tethI 'bhanaMta rUpa thayuM ityAdi pUrvavata. athavA fa - dIpe che, pranate * dIpe che athavA jJAna, tapa ane guNanI zobhA vaDe je zobhAyamAna che te ja bhAta ke bhAjad. * x * athavA bhAjaMta te AcArya - 4 - athavA pAna - mithyAtva AdithI hita - temAM ta rahela. athavA khAvAnuM eTale aizvaryayukata. kahyuM che ke * x * bhava-saMsAnA athavA bhaya-nAsanA aMtano hetu hovAthI bhavAMta athavA bhayAMta. *x* ahIM mana vagere zabdonA sthAnamAM prAkRtapaNAthI AmaMtraNanA arthe aMte e pada sAdhavA yogya che. tethI te zabdathI mahAvIra prabhune AmaMtraNa karI gautame kahyuM zAlI - kalama AdinA cokhA vizeSa bAkI vIhi Adi sAmAnya che. javajava - java vizeSa tene kahevA vaDe pratyakSa dhAnyone koThAramAM nAkhavA mATe sArI rIte je rakSaNa karAyelA te koThagupta teone, ema sarvatra jANavuM. vizeSa e ke - palya eTale vAMsanI sAdaDI AdithI karAyela dhAnyano AdhAra vizeSa. maMca - eTale thAMbhalAnI upara sthApita vAMsanA kaTaka vagere vage. mAlaka-gRhano uparano bhAga-mALa jANavo. kahyuM che ke * bhIMta rahita hoya te mAMyo ane ghara upara je hoya te mALa kahevAya che. dasvAjAnA bhAge DhAMkela, chANa AdithI lIdhela te avalid. cotaraphathI liMpAyelA te lipta. rekhAdi vaDe lAMchita karela, mATI vagerethI mudrita karelA, DhAMkelA - keTalo kALa, jemAM aMkura utpanna thAya che te yoni rahe che ? tyArapachI yoni plAna thAya che eTale varNAdi vaDe hIna thAya che, nAzanI sanmukha thAya che, kSaya pAme che. tenuM bIja abIja thAya che. vAvavA chatAM temAMthI aMkura utpanna thatAM nathI. * x* tyArabAda yonino viccheda thAya che ema meM tathA anya kevalioe kahyuM che. zeSa spaSTa che. sthiti adhikArathI ja bIjuM sUtra kahe che- sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 [154] rocce. Adi spaSTa che. vizeSa e ke - bIjI pRthvImAM - zarkarA prabhAmAM e rIte badhe joDavuM. sarva pRthvImAM A sthiti che - sAte nakamAM anukrame - eka, traNa, sAta, daza, sattara, bAvIza, tetrIza sAgaropama sthiti utkRSTathI che. je pahelI nAkanI utkRSTa sthiti che, te bIjI narakanI jaghanya sthiti kahI che. * x * cAvatuM pahelI narakanI jaghanya sthiti 10,000 varSa che. naka pRthvInA adhikAthI naka ane nAkanuM vizeSa nirUpaNa* sUga-155 thI 157 : [15] pAMcamI dhUmakhabhA pRthvImAM traNa lAkha nakAvAyo che. traNa pRedImAM nairacikone uSNavadanA kahI che - pahelI, bIjI, trIjI narakamAM. traNe pRedImAM nairasiko uSNa vedanA anubhavatA vicAre che . pahelI, bIjI, trIjImAM. [156] lokamAM traNa samAna pramANavALA, samAna pavALA, dizA-vidizA vaDe samAna che - ApatiSThAna naka, jaMbUdvIpanAmaka dvIpa, savathisiddha vimAna. lokamAM traNa samAna pramANavALA, samAna pAvALA, diza-vidizAthI samAna kahela che . sImaMtaka nArakAvAsa, samayama, ISapAmArA pRdI. [15] traNa samudro svabhAvathI udakasavaDe yukata kahela che . kAloda, puSkaroda, svayaMbhUramaNa... maNa samudro ghaNAM matsya, kAcabAnA patra sthAno kahelA che - lavaNa, kAloda ane svayaMbhUramaNa. * vivecana-155 thI 153 : [155] sUtra sugama che. kevala - traNa bhUminA uNa svabhAvathI, gaNa bhUmimAM nArako umra vedanAvALA che. athati nairayiko uNavedanA pratye anubhava karatA vicare che. teone te vedanAnuM sAtatya dekhADavA mATe che. narakamRthvInA kSetra svabhAvonuM svarUpa pUrve kahyuM che, have kSetranA adhikArathI traNa sthAnamAM avatAravALA phona vizepanA svarUpanuM nirUpaNa karavA kahe che [156] lokamAM traNa vastu lAkha yojananA pramANapaNAthI tulya che, kevala pramANathI ja ahIM samapaNuM nathI, paNa uttara-dakSiNapaNAthI vyavasthitapaNe samazreNita vaDe paNa samAna che. tethI kahe che - DAbA ane jamaNA paDakhAonuM samAnapaNuM che - sama paDakhAMpaNe samAna e avyayIbhAva samAsa thayo che, * * * tathA pratidizAvidizAnA samAnapaNAthI sapratidiku, te vaDe - samAna dizApaNe evo artha che. sAtamI nakamAM pAMca narakAvAsanI madhya apratiSThAna nAme nakAvAsa che. jaMbudvIpa sarve dvIpo mAge che. sarvArthasiddha vimAna pAMca anavara vimAno maLe che. sImaMtaka nArakAvAsa pahelI narakanA pahelA pAvaDAne vize nakkendraka 45-lAkha yojana pramANavALo che. samaya-kAlanI sattA vaDe oLakhAtuM je kSetra, te samaya kSetra-manuSyaloka. ISaabha, ATha yojanAnuM jADAIpaNuM ane 45-lAkha yojananI laMbAI-pahoLAIthI pudgalono samUha jeno che te iSat prAgubhArA AThamI pRthvI che, zeSa pRthvIo
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/155 thI 150 169 10 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 ranaprabhAdi mahApAbhAsa che, kemake tenuM 1,80,ooo yojana jADAIpaNuM che. te A rIte * pahelI 1,80,000, bIjI 1,32,000, trIjI 1,28,000, cothI 1,20,000, pAMcamI - 1,18,000, chaThThI - 1,16,000, sAtamI - 1,08,000 yojananI jADI che. viThaMbha te nakapRthvInA krama vaDe eka rAjathI AraMbhIne sAta rAja pramANa che. athavA thoDI nIce namela hovAthI ISa prAbhAsa che. [15] svabhAvathI udakarasa vaDe yukta, kramathI bIjA-trIjo-chello che. pahelobIjo-chello samudra ghaNAM jalacara jIvovALA che ane bIjA samudro to aA jaLacaravALA che. kahyuM che ke - lavaNa udakarasomAM mahorAga, matsya, kAcabA kahyA che, bIjA samudromAM te thoDA che, paNa masyarahita nathI. vaLI bIjuM paNa kahe che - lavaNa, kAloda, svayaMbhUramaNa samudramAM masyo hoya che. bAkInA samudrone vize matsyo, magaro hotA nathI. ahIM prAyaH zabda che. te zA mATe ? tenuM samAdhAna karatA kahe che - pUrve masyo nathI tema bahutvanI apekSAe kahyuM, paNa matsyano sarvathA niSedha nathI. arthAtu bIjA samadromAM paNa thoDAM masyo che, te matsya rahita kahelA nathI. kSetranA adhikArI apatiSThAna nakamAM utpanna thanArane kahe che- * sUtra-158 thI 160 - [158) lokamAM zIlarahita, vatarahita guNarahita, mayadiArahita, pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsa rahita gaNa manuSyo mRtyu avasare maraNa pAmIne nIce sAtamI pRdImAM pratiSThAna narakamAM nairayikapaNe utpanna thAya che - rAja, mAMDalika, mahAraMbhI kauTuMbika... lokamAM sArA zIlavALA, sArA vratavALA, guNasahita, mayadi sahita, pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsa sahita evA gaNa manuSyo mRtyasamaye maraNa pAmIne savasiddha mahAvimAnamAM devapaNe utpanna thAya che - kAmabhoma choDanArA rAjAo, senApatio, prazastara [zikSAdAtA. [159] brahawloka ane taMtaka kakSAmAM vimAno traNa varNavALA kahyA che - kALA, lIlA, rAtA... anita-pANata-AraNa-Tyuta kale devonA bhavadhAraNIya zarIra utkRSTathI traNa hAtha uMcA kahelA che. [16] traNa prajJaptio kAle bhaNAya che - caMdrapajJapti, sUryaprApti, dvIpasAgara pati. * vivecana-158 thI 16o - (158] traNa vagere zubha svabhAvarahita - du:zIla tenuM ja varNana kare che, nirvata-prANAtipAtAdithI avirata. nirguNa - uttaraguNano abhAva. nimera-svIkRt. pratijJAnuM pAlana na karatA-nirmada. pratyAkhyAna-nAkAvAsI Adi, pauSadha-aSTamI Adi parvadine upavAsa-bhojanano tyAga karavo. te baMnethI rahita te nipratyAkhyAna pauSadhopavAsI. kAlamAsa-maraNakALa. kAla-maraNa. nairayikapaNe - pRthvI AdinI vyavachedane mATe, kemake tyAM ekendriyapaNe bIjA jIvo paNa utpanna thAya che. temAM rAjA-cakavartI-vAsudeva, mAMDalika-bAkInA rAjAo, mahAbhI-paMcendriyAdino ghAta karanArA karmakArI kuTuMbIo. apratiSThAnanI sthiti AdinI samAnatAthI sarvArthasiddhamAM je utpanna thAya che, te kahe che : sUtra sugama che. rAjAo pratIta che, parityakta kAmabhoga eTale sarvavirata, A vAkya baMne uttarapadamAM paNa joDavuM. senApati eTale sainya nAyako, prazAkhA eTale lekhAcArya ke dharmazAstra pAThaka. anaMtarokata saviisaddhavimAna sAdhaccethI vimAnAMtara kahe che [59] A pramANe kRSNa, nIla, kta A traNa varNo A sUtramAM kahyA che - sthAnAMtaramAM to kta, pitta ane zukla paNa kahyA che. kemake - kahyuM che ke - saudharma ane izAnamAM vimAno pAMca varNavALA che, pachI banne kalAmAM cAvatuM sahasAra eka eka varSanI hAni jANavI. ityAdi - 4 - vimAno devanA zarIra vaDe Azrita che, tethI devanA zarIranuM mAna bisthAnakathI kahyuM. jyAM sudhI janma dhAraNa karAya athavA devagatirUpa bhavane dhAraNa kare te bhavadhAraNIya. evA je zarIra te bhavadhAraNIya zarIra. A kathana uttara vaikriyanA niSedha mATe che. kemake uttara vaikriya zarIra lAkha yojana pramANa che. utkRSTathI, jaghanyAdi vaDe nahIM kemake utpatti samaye bhavadhAraNIya zarIra aMgulanA asaMkhyAta bhAga mAtra hoya che. bAkI sugama che. [16] hamaNAM deva zarI-Azraya vaktavyatA kahI. te deva saMbaMdhI vaktavyatA prAyaH traNa graMthomAM che, tethI tenA svarUpanA kathana mATe kahe che - "kALa* - pahelI -chellI porasImAM bhaNAya che - caMdraprApti, sUryaprajJapti ane dvIpasAgaraprajJapti jANavI. vyAkhyAprajJapti ane jaMbUtIpaprajJapti darzAvI nathI kemake ahIM traNa sthAnaka varNana che. bAkI spaSTa che. sthAna-3 - uddezA-1no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/ra/11 131 1ra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 che sthAna-3 uddezo-ra che * bhUmikA : pahelo uddezo kahyo, have bIjo kahe che. teno saMbaMdha A che . pahelA uddezAmAM prAyaH jIvanA dharmo kahA. ahIM paNa prAyaH te ja kahe che. A saMbaMdhe Avela [A uddezAnuM paheluM sUtra kahe che * sUtrana61 - loka xNa prakAre che : nAmaloka, sthApanAloka, dravyaloka..loka kaNa bheTa che - jJAnaloka, dazanaloka, cATimaloka...loka kaNa bhede - ud, sAdho, tichalioka, * vivecana-161 - A sUtrano saMbaMgha A che - caMdraprajJapti Adi sUtra svarUpa kahyA. te caMdra Adi padArthonA ja AdhArabhUta lokanuM svarUpa kahe che, evA saMbaMdhavALA A sUtranI vyAkhyA-kevala jJAnarUpa prakAza vaDe je jovAya te loka. nAma, sthApanA indra sUtra mAphaka che, dravyaloka paNa temaja che. vizeSa e ke jJazarIra, bhavyazarIra bhinna je dravyaloka te ghamastikAyAdi jIva-jIvarUpa, rUpI-rUpI, sapradeza ane apradezarUpa dravyo ja ane dravyo e ja loka te dravyaloka kahyuM che kex* nitya, anitya je dravya che te tuM jANa. traNa prakAre bhAvaloka saMbaMdhe kahe che * bhAvaloka be bhede che - AgamathI, noAgamathI temAM AgamathI lokanA paryAlocanamAM upayoga athavA te upayogathI ananyapaNAthI puruSa-jIva ane noAgamathI sUtrokata jJAnAdi. 'no' zabdanuM mizra. vayanapaNuM che. A jJAnAdi traNa pratyeka anyonya sApekSa che, te mAtra Agama ke anAgama nathI. temAM jJAna evo je loka te jJAnaloka. tenI bhAvalokatA phAyika, lAyopathamika bhAvarUpapaNAthI che, kSAyikAdi bhAvone bhAvaloka vaDe kahela hovAthI, kahyuM che ke * audayika, aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika, pAriNAmika, sAnnipAtika e cha prakAre bhAvaloka che. evI rIte darzanaloka, cAmiloka paNa jANavA... * have traNa prakAre phoTaloka saMbaMdhe kahe che ahIM bahu sama bhUmi bhAgamAM ratnaprabhAnA bhAgamAM meru madhye ATha cakapradezarUpa 'caka' hoya che, te rucaka gAyanA stananA AkAre che. tenA upanA prataranA upara 900 yojana paryanta jyAM sudhI jyotigrakanuM upanuM tala che tyAM sudhI tichalioka che, tenAthI upara udbhAgamAM sthita hovAthI udarvaloka, kaMIka nyUnata sAta rAja pramANa che. cakanI nIcenA prataramAM 900 yojana sudhI nIce tiloka che, tyAMthI nIce sAdhika sAtarAja pramANa adholoka che. adholoka ane udarvaloka maNe 1800 yojanA pramANa tirya bhAga sthita hovAthI tiloka che. kSetra-zlokanI vyAkhyA bIjI rIte athavA ' zabda azubhavAyI che, temAM kSetra svabhAvathI prAyaH dravyonA azubha pariNAma thAya che, tethI azubhaloka-apoloka kahyo che. je upara rahela che, te udarvaloka athavA urvazabda zubhavAyaka che. tethI zubha kSetra urvotra che. dravyonA guNo zubha pariNAmI upajatA hovAthI te udadloka kahevAya che. madhyama svabhAvI kSetra te tirya, vacana paryAyacI Ama kahyuM. athavA tiryak eTale vizALa, tethI te tiloka kahevAya che. lokanA svarUpanuM nirUpaNa karIne temAM rahela camarAdinI parvadA kahe che* sUra-162 : asurenadra asurakumAra saza camanI jaNa hA kahI che * samitA, caMDA ane jayA. samitA atyaMtara che, caMDA madhyama che ane jayA bAA che. asurendra asurakumAra rAja camaranA sAmAnika devonI jaNa padita che - te A samitA vagere camamI mAphaka zawtI. e rIte mArjikonI paNa jaNavI..lokapAlonI traNa pariSad - muMbA, kuTitA ane pavaI. e rIte amahiNIonI paNa jANavI. balIndranI - yAvatu * gamahiNInI temaja che. dharaNendranI, sAmAnikanI, prAyazikonI samitA, caMDA, jAtA traNa pariSada che. lokapAlanI ane grAmahiNIonI IzA, muditA, deDhA Na che. dharaNendranI mAphaka bIja bhavanavAsIonI pariSado gaNavI.. pizArodra pizAcarAja "kAla'nI traNa pariSad kahI che * IzA, guTitA, ane DharathA. e rIte sAmAnika ane agamahiNInI paNa traNa pariSad che. evI rIte yAvata gItarati ane gItayazAnI traNa pariSad ANavI. - jyotindra jyotiSa sajAnI traNa pariSad kahI che - tuMbA, kuTitA ane pavaI. e rIte sAmAnika ane agamahiSInI jANavI. emaja sUryanI paNa jANavI..devendra devarAja zakanI traNa pedA kahI che * samitA, caMDA, rAyA. jema camaranI kahI tema yAvatu agamahiSI traNa parvadA kahetI. e rIte cAvatu Tyundra ane lokapAla sudhI paNa traNa pariSada 1NavI. * vivecana-162 : sugama che, vizeSa e ke - surAdimAM 'indra' zabda aizvaryanA yogathI ane tejaAdithI rAjA kahevAya. pariSad eTale pasviAra, te najIkanA bhedathI traNa prakAre che. temAM je parivArarUpa devo ane devIo ati moTAIpaNAthI prayojanamAM paNa bolAvatAM ja Ave che, te atyaMtara pariSadu, je bolAvyA ke na bolAvyA chatAM Ave te madhyama pariSad ane je na bolAvyA hoya to paNa Ave te bAhya pariSad jANavI. tathA jenI sAthe prayojana hoya to maMtraNA kare te pahelI pariSa, jenI sAthe thayela maMtraNA saMbaMdhe ja vicAra kare che, te bIjI pariSa, jenI sAme nirNita hakIkata kahevAya te trIjI pariSada. sUtramAM paspiSmAM utpanna devo kahyA. devapaNuM dharmathI pamAya ane dharmaprApti
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/2/163 kALa vizeSamAM thAya, tethI kALa vizeSa nirUpaNapUrvaka temAM ja dharmavizeSanI prApti saMbaMdhe kahe che-- 173 * sUtra-163 : traNa gAma kahelA che - prathama yAma, madhyama yAma, pazcima yAma. temAM - te traNa gAmamAM kevali prarUpita dharma sAMbhaLavA pAme. jemake prathama yAmamAM, madhyama gAmamAM ane chellA yAmamAM. e rIte yAvat kevalajJAnane pAme che- traNa vaya-avasthA kahI che - prathama vaya, madhyama vaya, pazcima vaya. ahIM badhu yAma mAphaka kahevuM yAvat kevaLajJAna pAme. * vivecana-163 : traNa yAma [prahara] spaSTa che. phakta rAtri ane divasano cotho bhAga te yAma kahevAya, jo ke te prasiddha che, to paNa ahIM traNa bhAga ja vivakSita che. pUrva rAtri, madhyama rAtri, pAchalI rAtrine AzrIne rAtri triyAmA kahevAya che. e ja rIte divasanA paNa traNa bhAga jANavA. athavA cotho prahara che, paNa tenI ahIM vivakSA karI nathI, kemake ahIM traNa sthAnakanuM varNana cAle che. evI rIte cAvat zabdathI A pramANe jANavuM - kevala bodhi pAme, muMDa thaIne gRha choDI aNagAra pravrajyA le, kevala brahmacarcavAsamAM vaze, e rIte saMyama vaDe saMyata bane, saMvasthI saMvarAya, matijJAna pAme ityAdi. jema kAla vizeSamAM dharmanI prApti thAya che, tema vaya vizeSathI paNa thAya che, tethI vacanA nirupaNa karavAthI dharma vizeSanI prApti saMbaMdhe kahe che-- traNa vaya Adi spaSTa che. prANIonI kAla vaDe karAyela avasthA vaya kahevAya che. te vaya - bAla, madhyama, vRddhatva bhedathI traNa prakAre che. vayalakSaNa A che - soLa varSa sudhI bAla hoya che arthAt jyAM sudhI kSIrAnnamAM varte che, tyAM sudhI bAla kahevAya che, madhyama vaya 70 varSa sudhI, tethI uparanI vayanA vRddha kahevAya che. bAkI pUrvanI mAphaka jANavuM. ukta dharma-vizeSa traNa prakAre che - bodhi zabdanA kathano, bodhivALA, bodhinA vipakSabhUta mohane. mohavALAne cAra sUtro vaDe kahe che- - sUtra-164,165 H [164] 1- bodhi traNa bhede che - jJAnabodhi, darzanabodhi, sAtriMbodhi -2- buddha traNa bhede che - jJAnabuddha, darzanabuddha, cAstribuddha. -3- e rIte moha ane -4- mUDhanA [paNa jJAnAdi traNa-traNa bhedo jANavA.] [118] traNa prakAre pravajyA [dIkSA) kahI che - Aloka pratibaddhA, paraloka pratibaddhA, ubhayaloka pratibaddhA...vaLI traNa prakAre padmajyA kahI che - purataH pratibaddhA, mArgataH pratibaddhA, ubhayataH pratibaddhA...vaLI pravajyA traNa bhede che - pIDA upajAvIne, bIje sthaLe laI jaIne, baudha ApIne...pravajyA traNa bheTe che 174 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 - vipAta pravajyA, AkhyAta pravajyA, saMgAra pravajyA. * vivecana-164,165 - [164] sUtra saraLa che. bodhi eTale samyagbodha, ahIM cAstri, bodhinuM phaLa hovAthI bodhi kahevAya che. athavA jIvanA upayogarUpa hovAthI cAstri bodhirUpa che. bodhi viziSTa puruSo traNa prakAre che - jJAnabuddha ityAdi. bodhi ane buddhanI mAphaka moha ane mUDhanA traNa bheda kahyA. tethI moha traNa bhede che - jJAnamoha vagere. mUDha traNa bhede che - jJAnamUDha ityAdi. cAstribuddha pUrve kahyA che. teo pravrajyA levAthI hoya, tethI have pravrajyAnA bhedo kahe che- [165] cAra sUtro sugama che. pravrajana eTale gamana-pApathI cAstrinA vyApAra prati javuM te pravrajyA. caraNayogamAM javuM te mokSagamana ja che. - X - X - kemake kAraNamAM kAryano upacAra che. (1) ihaloka pratibaddhA - A loka saMbaMdhI bhojana Adi kAryArthe dIkSA. (2) paraloka pratibaddhA - janmAMtare kAma Adi icchAvALAne che ane (3) dvidhA pratibaddhA - Aloka paraloka pratibaddha, ubhayArthIne che. (1) purataH eTale AgaLathI - bhAvimAM dIkSA lenAra ziSyAdine vize vAMchA, te rUpa pratibaddha. (2) mArgataH - pachIthI svajanAdimAM sneha rahevAthI (3) dvIdhA-baMne prakAre hoya - athavA - (1) tuyAvaItta - tur dhAtu pIDAnA arthamAM che. tethI pIDA upajAvIne je dIkSA devAya te, jema sAgacaMdra municaMdranA putrone ApI te. (2) plAvayitvA - bIje laI jaIne AryarakSitanI mAphaka je dIkSA devAya che te. (3) buyAvayitvA - samajAvIne apAya, gautamasvAmIe karSakane ApI te. - athavA - (1) avapAta - sadgurunI sevAthI je dIkSA apAya te avapAta pravrajyA, (2) AkhyAta guru vaDe kahevAthI levAya te, phalgurakSitanI jema. (3) saMgA-saMketathI je dIkSA levI te. metArya muninI mAphaka te saMgAra pravrajyA athavA jyAre tuM dIkSA laIza tyAre mAre levI te. pravrajyAvALA nirNanya hoya mATe nirguntha - sUtra-166,167 : [66] traNa nigrantho nosaMjJopayukta che - mulAka, nirprantha, snAtaka.. traNa nigrantha saMjJopayukta - nosaMjJopayukta kahyA che - bakuza, pratisevanA kuzIla ane kaSAyakuzIla. [167] traNa zaikSmabhUmi kahI che - utkRSTa, madhyama, jaghanya. cha mAsavALI te utkRSTa, cAra mAsavALI te madhyama, sAta ahorAtravALI te insa. traNa sthavirabhUmi kahI che - jAtisthavira, sUtrasthavira, paryAyasthavira, 60 varSa thayA pachI zramaNa nirNanya jAti sthati che, ThANAMga-samavAyAMga dhAka zramaNa nigrantha te zruta sthavira, 20 varSa dIkSA paryAyavALo te paryAya sthavira. * vivecana-166,167 : bAhya-atyaMtara graMthathI rahita te nirpranTa-saMyata. 'no' eTale nahIM. saMjJA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/2/166,163 15 176 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 jaIne durmanA thAya, koI tyAM jaIne madhyastha rahe. -- gaNa bhede paraNo kahyA * koI sthAne huM jAuM chuM mAnIne sumanA thAya, koI sthAne huM jAuM chuM ema mAnIne dumanA thAya, koI sthAne huM jAuM ema mAnIne madhyastha rahe. -4puro kaNa bheda che . e ja pramANe huM koI sthAne jaIza ema mAnIne koI sumanA thAya, ityAdi. e ja pramANe -- koI huM te sthAne nahIM jaIne - ema sumanA thAya ityAdi. 6- koI eka "huM te sthAne nahIM jauM" ema mAnIne sumanA thAya ityAdi traNa. -- koI eka "huM te sthAne jaIza nahIM" ema mAnIne sumanA thAya ItyAdi traNa. -8- e rIte koI eka AvIne sumanA thAya, -- koI eka AvuM chuM mAnIne sumanA thAya, -10- koI eka "AvIza" ema mAnIne sumanA thAya. e rIte - [169] -1- jaIne ane na jaIne -- AvIne ane na AvIne, - - ubhA rahIne ane na ubhA rahIne, 4- besIne ane na besIne... [1eo] -5haNIne ane na haNIne, -6- chedIne ane na chedIne, - bhaNIne ane na bhaNIne, "8" bolIne ane na bolIne... [11] -6- ApIne ane na ApIne, -10- khAIne ane na khAIne, -11- meLavIne ane na meLavIne, -1ra- pIne ane eTale AhArAdi abhilASarUpa pUrvAnubhata smaraNa ane bhaviSyanI ciMtA vaDe upayogavALA, nithI te nosaMjJopayukta. temAM (1) pulAka - labdhi vaDe jIvI saMyamane asAra karanAra, tenA lakSaNa pachI kahevAze. (2) nirgunya - upazAMta ke kSINa moha. (3) snAtaka-ghAti karmarUpa malanA prakSAlanathI prApta zuddha jJAnasvarUpa. tathA traNa saMjJopayukta * noraMjJopayukta eTale mizrasvarUpavALA che. te kahe che : saMjJA-AhArAdi viSayA, nosaMjJA-tenA abhAvavALI. te baMnenA upayogavALA. (1) bakuza - zarIra, upakaraNa, vibhUSA vaDe cAstri vA kharaDanAra. (2) pratisevanA * mUla guNAdi viSayathI. (3) kaSAyakuzIla - zIlane kutsita karanAra, | [16] keTalAMka nirgaLyo Aropita vratavALA hoya che. tethI vratanA AropaNA kAla vizeSane kahe che - traNa zaikSya Adi sugama che. meda - vidhU dhAtu nipAdana arthamAM che - dhyate - jenA vaDe je taiyAra karAya te sedha. athavA je zikSAne bhaNe te zaikSa. tenI bhUmi - mahAvatAropaNa kAla lakSaNA, avasthA padavIo te sedhabhUmi athavA zaikSa bhUmio. arthAt utkRSTathI cha mAsanuM ullaMghana na kare, jaghanyathI sAta ahorAtra vaDe thAya che. kahyuM che ke - zaikSanI traNa bhUmi che jaghanya sAta ahorAtra ityAdi pUrvavatu. A zaibhUmimAM vyavaharokta vibhAga A che - pUrve upasthita prAcIna muni, te karaNanA jaya mATe jaghanyA bhUmi hoya, alabuddhivALA azraddhAlune AzrIne che. mAsanI utkRSTa bhUmi hoya, na bhaNelA azraddhALune cAra mAsanI madhyama bhUmi hoya. bhAvita - buddhimAnane paNa karaNa jayArce madhyamabhUmi hoya che. zaikSyano pratipakSI te sthavira che. tenI bhUminuM nirUpaNa karavA kahe che - sthavira eTale vRddha, tenI je bhUmi - padavI, te sthavira bhUmi. sAta - janma, zrata - Agama, paryAya - pravajyA. te traNa vaDe vira, te. ahIM bhUmikA ane bhUmikAvALAnA abhedathI ja kahela che. anyathA je uddeza karAyelI bhUmikA che te ja kahevA yogya thAya. A traNenuM kramathI anukaMpA, pUjA, vaMdana karavuM joIe tethI ja vyavahAra sUtramAM kahyuM che AhAra, upadhi, zayyA, saMskAraka, trasaMkramamAM kRtikarma (vaMdana karavuM.] ane chaMdonuvartana [AjJAnusAra vartavuM] ityAdithI jAti sthaviranI bhakti karavI. zruta sthavira Ave tyAre ubhA thavuM, Asana devuM ityAdi, yogya AhAra Apavo, prazaMsA karavI, tenAthI nIcI zayyAmAM rahevuM, AjJAmAM vartavuM, pUjavA payaya sthavira Ave tyAre - ubhA thavuM, vaMdana karavuM, dAMDAnuM grahaNa karavuM ityAdimAM guranA nirdeza sivAya paNa pravartavuM. puruSa prakArA sthavira kahyA. have puruSo * sU-168 thI 174 : [168-1 traNa bhede puraNo kahyA - sumanA, dumanA, no sumanInodumanA. -- traNa bhede puruSo kahA - koI eka kyAMka jaIne sumanA thAya, koIka tyAM [1-13- sUIne ane nahIM sUIne, -14- laDIne ane na laDIne, - 15- jItIne ane na jItIne, 16- parAjIta karIne ane parAjIta na karIne... [17] -17- zabda, 18- rU5, 199 gaMdha, -2 - rasa, 21- sparza [A pAMcenA babbe bheda traNa-traNa sthAne upara mujaba jANavA. jemake - koI eka zabda sAMbhaLIne sumanA thAya, dumanA thAya ke madhyastha rahe, e rIte "sAMbhaLatA"nA traNa bhede, "sAMbhaLIza"nA traNa bheda. pramANe pa AdinA pratyekanA chacha AlAvA thAya. kula-1ra3nzayA - te sthAne zIlarahita puruSane garhita thAya ane zIlavaMtane prApta thAya. [14] ni:zIla, nirvata, nirguNa, niyadi, pratyAkhyAna - pauSadhopavAsa rahitane traNa sthAna garhita thAya che - loka janma garhita thAya, upapAta garhita thAya ane pachIno janma paNa garhita thAya...traNa sthAno suzIlane, saMvatane, guNavAnane, mayadivAnane, pratyAkhyAna pauSadhopavAsIne prazasta thAya che * A janma prazasta thAya, upapata prazasta thAya, Avato janma prazasta thAya. * vivecana-168 thI 134 - [168] traNa prakAranA puruSo. jene sAruM mana che te sumanA - harSavALo, rAgI. e rIte durmanA - dInatAdivALo - dveSI. nosamanAnormanA - madhyastha, samabhAvi. sAmAnyathI puruSanA prakAro kahyA. e ja puruSone gati Adi kiyAnI apekSAe sUtro
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/2/168 thI 174 vaDe kahe che. temAM gatyA - koIka vihAra kSetrAdimAM jaIne - 4 - koI eka harSita thAya che. temaja anya koI eka zoca-duHkha pAme che. anya koI eka samabhAve rahe che. A bhUtakALanA sUtranI jema vartamAna ane AgAmI kALa sUtra jANavuM. vizeSa e ke khAmIteze - ityAdimAM kRti zabda hetu arthamAM che. vamAMte - Adi pratiSedha sUtro ane Agama sUtro sugama che. ukta AlAvA vaDe bAkInA sUtro kahevA. have kahela-na kahela sUtro pAMca gAthA vaDe kahe che- [169 thI 173] gUMtA-jaIne, anaMtA na jaIne, AgaMtA-AvIne, kahyA. anAgaMtA - na AvIne eka sumana thAya che, na AvIne eka durmana thAya che. na AvIne eka madhyastha thAya che. A rIte - "huM Avato nathI"nA traNa AlAvA, "huM AvIza nahIM" enA traNa AlAvA jANavA. trivRitta - ubhA rahIne sumana, durmana ane madhyastha thAya che. e rIte huM ubho chuM, ubho rahIza. atrivruttA - ubho na rahIne, ahIM paNa kALathI traNa sUtra che. e rIte badhe sthAne kahevuM. [A rIte traNa sUtro kahA. have vizeSa kahe che -4- besIne, na besIne. -5- vinAzIne, nahIM vinAzIne. -6- be bhAga karIne, be bhAga na karIne. -7- pada vAkyAdi kahIne, na kahIne. -8- kahevA yogya koIne saMbhASaNa karIne, koIne bhASaNa na karIne. -9 ApIne, nahIM ApIne. -10khAIne, na khAIne. -11- meLavIne, na meLavIne, -12- pIne, na pIne, -13- sUIne, na sUIne. -14- yuddha karIne, yuddha na karIne. -15- bIjAne jItIne, na jItIne, -16- atizaya jItIne ke bIjAnA paribhaMga prApta karIne harSita thAya che. kemake bhAvimAM vRddhi pAmanAra zatruthI ghaNA paisAnA vyaya vaDe nimukta thavAthI athavA prativAdIno parAbhava karIne rAjI thAya che, kemake saMbhAvita anartha vaDe mUkAyela hoya che, - parAjaya na karIne. zabdAdi gAthA sUtrathI ja jANavI. kemake tyAM te vistArI che. A rIte zattA Adi sUtrokta kramathI eka-eka zabdAdi viSayamAM vidhi ane niSedha vaDe darekamAM traNa-traNa AlApaka sUtro kALa vizeSAzrayathI sumanA, durmanA, nosumanAnodurmanA A traNa padavALA kahevA. te ja batAve che - zabda Adino artha kahyo che, e rIte rUpa, gaMdhAdi kahyA che. jema zabdamAM vidhi, niSedha vaDe traNa traNa AlApako kahyA, emaja rUpAdinA traNa traNa batAvavA. A pramANe karavAthI je thAya che te kahe che - eka eka viSayamAM cha AlApako kahevA yogya che. te zabdamAM 177 batAvela ja che. rUpAdimAM A pramANe - rUpa joIne sumana, durmana, samabhAve rahe. e rIte huM jouM chuM, huM joIza. e rIte na joIne, nahIM jouM chuM, joIza nahIM e rIte cha bheda. e rIte gaMdhane sUMghIne, rasane AsvAdIne, sparzone sparzIne cha-cha bhedo kahyA. [174] je sthAno saMgraha sthAnamAM kahyA che, tene vicAratA kahe che. traNa sthAno niHzIlane eTale sAmAnyathI zubha svabhAvarahitane, vizeSathI prANAtipAta AdithI 5/12 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 nivRtta na thaIne, uttaguNanI apekSAe nirguNa, loka-kula AdinI apekSAe maryAdA rahitane ane poiisa Adi niyama tathA parvadinamAM upavAsarahitane niMdanIya 138 thAya che. te A rIte - Aloka eTale A janma gati thAya che, kemake pApanI pravRtti dvArA vidvAno vaDe jugupsita bane che. tathA upapAta - akAma nirjarAdithI janita kilbiSikAdi devabhava ke nakabhavamAM - x - upapAta hoya che. te kilbiSika, AbhiyogikAdipaNe garbhita thAya che ane tyAMthI cavIne ke uddhartIne kumAnuSyatva ke tiryaMcarUpe gahita thAya che. gahitathI viparyaya prazastane kahe che, te sUtrapAThathI siddha che. A gati ane prazasta sthAno saMsArIne ja hoya che, tethI saMsArI jIvanuM nirupaNa karavA mATe kahe che- * sUtra-175 : saMsArI jIva traNa prakAre che - strI, puruSa, napuMsaka sarve jIvo traNa prakAre kahyA che . samyagdaSTi, mithyAdaSTi, mizradaSTi athavA sarva jIvo traNa prakAre kahyA che . paryAptako, aparyAptako, noparyAptakanoatika. e rIte samyagdaSTi - - paritta, patika, sUkSma, saMjJI, bhavya [e pratyeka traNa-traNa bheTe jANavA. * vivecana-175 : sUtra siddha che. jIvanA adhikArathI sarve jIvone traNa sthAnakanA avatAra dvArA cha sUtro vaDe kahe che. sUtra sugama che. vizeSa e ke :- noparyAptakanoaparyAptaka eTale siddha pUrvakrama vaDe saciddhi - Adi ardha gAthA kahela - na kahela sUtranA saMgraha mATe che. sarve jIvo traNa prakAre che - patti, apatti, nopattinoapatti. temAM patti eTale pratyeka zarIrI, aparitta te sAdhAraNazarIrI. 'parita' zabdano AgamamAM artha vyatyaya che. sUkSma - jIvo traNa bhede che - sUkSma, bAdara, nosUkSmanobAdara. A rIte saMjJI ane bhavyo vicAravA, sarvatra trIjA padamAM siddho kahevA. A badhAM jIvo lokamAM rahelA che, tethI have lokasthitine kahe che- - sUtra-176 : lokasthiti traNa bhede che - AkAzane AdhAre vAyu che, vAyune AdhAre udadhi che, udadhine AdhAre pRthvI che...traNa dizAo kahI che - urdhva, Adho, ti...traNa dizAmAM jIvonI gati pravarte che. e rIte Agati, utpatti, AhAra vRddhi, nivRddhi, gatizayi, samuddAta, kALasaMyoga, darzanAbhigama, jJAnAbhigama, jIvAbhigama [jANavA]. traNa dizAmAM jIvone ajIvonuM jJAna hoya che - urdhva, adho ane tirkI. A rIte Agati Adi tera sUtro paMcendriya tiryaMco ane manuSyone hoya che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/ra/176 139 180 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 * vivecana-136 : sUtra sugama che. paNa lokasthiti - loka vyavasthA - AkAzamAM rahelo te AkAza pratiSThita vAyu * dhanavAta, tanuvAvarUpa che. kemake badhAM dravyono AdhAra AkAza che. udadhi-dhanodadhi. pRthvI - tamastamaprabhA vagere kahela sthitivALA lokamAM dizAone svIkArIne jIvonI gati Adi hoya che, mATe dizAnA nirUpaNapUrvaka temAM gati vagere nirUpaNa karatA cauda sUtro kahe che, te sUtro sugama che. vizeSa e ke - pUrvadipaNe jenA vaDe vastu vyavahAra karAya che te dizA, te nAmAdi bhedathI sAta prakAre che. kahyuM che ke nAma, sthApanA, dravya, phona, tApaga, prajJApaka, sAtamI bhAvadizA. te aDhAra bhede hoya che. temAM pudgala skaMdhAdi dravyanI je dizA te dravyadizA. kSetra-AkAzanI dizA te kSetradika. te A rIte - tilokanA madhyamAM ATha pradezAtmaka rucaka che. tyAMthI dizA, vidizAnI utpatti thAya che. temAM pUrvAdi cAre mahAdizAo dvipadezavALI AdimAM ane pachI baLe pradezanI vRddhi hoya che. anudizA ekapadezavALI ane anutara che. urvadizA, adhodizA to cAra pradeza AdimAM ane anuttara eTale teTalI ja hoya che. * * * * * pUvadi cAra mahAdizAo gADAnI UMdhanA AkAre saMsthita che. cAra vidizAo mukatAvalInI jema saMsthita che ane urva tathA adhodizA e be cakanA AkAre saMsthita che. te daza dizAonA nAma A pramANe - aindrI, AgneyI, camA, naihatI, vANI, vAyavyA, somA, IzAnI, vimalA, tamA. tApa-sUrya vaDe oLakhAtuM je kSetra te tApakSetradi. te aniyata che. tethI kahyuM che - je dizAmAM sUrya uge che, te dizA teone pUrva hoya che. A tApotra dizA che. tenI pradakSiNAthI bIjI dizAo paNa jANI levI. prajJApaka - AyAryAdikanI dizA A pramANe - prajJApaka jenI sanmukha rahe te pUrvadizA jANavI, bIjI dizA tenI ja pradakSiNA vaDe jANI levI. bhAvadizA aDhAra bhede che - pRthvI, jala, agni, vAyu, mUla, skaMdha, agra, parvabIja, beindriya, traNaindriya, cAraIndriya, paMcendriya tiryaya, nAraka, deva, saMmUrNima - manuSya, karmabhUmika manuSya, akarmabhUmika manuSya, aMtarlIpakA. A aDhAra bhAvadizAo vaDe saMsArI jIvo niyata vyapadeza karAya che. ahIM loga-tApa-prajJApaka dizA vaDe adhikAra che. temAM tiryam grahaNathI pUrvAdi cAra dizA ja grahaNa thAya che. kemake vidizAmAM jIvonA anuzreNigAmitAthI kahevAnAra gati, Agati, utpattinuM aghaTamALapaNuM hoya che. bIjA padone vize vidizAnA avivakSitapaNAne kahe che - cha dizAmAM jIvonI gati varte che, Adi. vaLI graMyAMtaramAM paNa AhArane AzrIne kahyuM che. - X - X -. 1- gati - prajJApaka sthAnanI apekSAe marIne anyatra javuM te, pUrve kahela abhilApanA sucana mATe che. 2 Agati- prajJApakanA najIkanA sthAnamAM AvavuM. 3vyutkrAMti - utpatti. 4- AhAra - pratIta che. 5- vRddhi - zarIranuM vaghavuM. 6 nivRddhi * zarIranI hAni, 7- gatiparyAya - jIvathI cAlavuM te. 8- samudghAMta * vedanAdi lakSaNa. - kAlasaMyoga - vartanAdi kAlalakSaNa ke maraNayoga. 10- darzanAbhigama - vidhi Adi darzanArUpa pratyakSa pramANa vaDe bodha che. 11e rIte ja jJAnAbhigama jANavo. -12- jIvonA zeyanuM avadhi Adi vaDe je abhigama te jIvAbhigama. traNa dizAmAM jIvono ajIva-abhigama kahyo che - udad Adi. e rIte sarvatra kahevuM ema batAvavA aMtya sUtranuM pUrNa kathana che. jIvAbhigama sUtra paryanta sAmAnyathI jIva sUtro che. covIza daMDakamAM to nArakAdi padone vize traNa dizA, gati Adi tera padone traNa dizAmAM kahyA temaja paMcendriya tiryaMca ane manuSyane paNa kahevuM e bhAva che. Ama 26-sUtro thAya. [zaMkA nAkAdimAM A tera padono asaMbhava kema che ? [samAdhAna nArakAdi bAvIza daMDakonA jIvone nAka, devone vize utpatti abhAva hovAthI urva-adhodizAnI vivakSAe gati-Agatino abhAva che. tathA darzana, jJAna, jIva ane ajIvano abhigama guNapratyayavALA avadhi vagere pratyakSarUpa traNa dizAmAM na ja hoya, bhavapratyaya avadhipakSamAM to nAraka, jayotika, tirya avadhivALA, bhavanapati-vyaMtaro ud avadhivALA ane vaimAniko adho avadhivALA hoya che. ekendriya-vikalendriyane avadhi nathI. - - gatyAdi pado basone ja saMbhave che, tethI basonuM nirUpaNa kare che- * sUtra-17 : kaso traNa bheda kahyA che . teukAyika, vAyukAyika, udara prasarANIo. traNa bhede sthAvaro kahyA che - pRthavIkAyiko, aprakAyika, vanaspatikAcika. * vivecana-107 : sUtra sATa che. trAsa pAme te kaso - calana dharmavALA. temAM teu-vAyu gatinA yogathI trasa che. udAra eTale zUla, basa eTale basanAma kamoMdayavartI. prANa-d vyakta ucchavAsAdi prANayogathI beIndriyAdi, te paNa gati yogathI trasa che. baso kahyA have sthAvara kahe che - sthAnazIla sthAvara nAma karmodayathI sthAvara, bAkI spaSTa che . * ahIM pRthvI Adi prAyaH gulanA asaMkhyaya bhAga mAtra avagAhanavathI acchedhAdi svabhAvA vyavahArathI hoya che. tenA prastAvathI nizcaya vaDe aodha Adi ATha sUtro dvArA kahe che- * sUtra-18,139 : [18] 1- traNa cArjIva kahyA che - samaya, pradeza, paramANu. e rIte - bhegha, 3- dAha, -- AgAhya, -- Mddha, -6- madhya, -7- Audeza, -9- traNa padArtho avibhAjya kahyA che - samaya, pradeza paramANu.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/ra/138,139 181 [19] -1. he AyA zramaNa bhagavaMta mahAvIra, gautamAdi zramaNa nibhyone AmaMtrita karIne ema kahyuM - prANIone konAthI bhaya che? AyuSyamAna zramaNo gautamAdi zramaNa nigrantho, zramaNa bhagavaMta mahAvIrane samIpa Ave che, AvIne vaMdana, namaskAra kare che. vaMdana-namaskAra karIne ema kahyuM. he devAnupiyo ! ame A arthane jANatA nathI ke dekhatA nathI, te devAnapiyA jo te ane kahevA mATe Apane glAni na thAya to kaho, ame ApanI pAse sAMbhaLavA icchIe chIe. he Aya! zramaNa bhagavata mahAvIre, gautamAdi nijyone AmaMtrIne kahyuM : che AyuSyamAna zramaNo : prANIo duHkhathI bhaya pAme che. -- -- he bhagavAna! te du:kha koNe kahyuM? jIve pramAda vaDe karyuM - -3- he bhagavana! te du:kha kema vedAya? - apamAdathI. * vivecana-138, 139 : [18] traNa acchedya Adi. buddhi vaDe ke churI Adi zastrothI chedavA mATe azakya che mATe acchedha che. kemake chedavApaNAmAM samayAdivano yoga che. * samaya * kALa vizeSa. praveza - dharma, adharma, AkAza, jIva ane pudgalono avayavarahita za. paramANu - skaMdharahita pudgala. kahyuM che - atItIkSNa zara vaDe paNa je chedI na zakAya, bhedI na zakAya, tene jJAnIo paramANu kahe che. te aMgulAdi pramANanuM mULarUpa che. pUrva sUtranA abhilASane sUcavatA kahe che - soya vagerethI abhedha. agnikSArAdithI adAhya. hAtha vaDe jeno ardhabhAga grAhya nathI te anaddha, kemake be vibhAgano abhAva che. traNa vibhAganA abhAvathI amadhya che. A kAraNathI ja kahe che - apadezA te avayavarahita. tethI ja avibhAjaya-vibhAga karavA azakya athavA vibhAga vaDe banelA, te vibhAgavALA ane te vibhAganA niSedhathI avibhAgamAM. [19] pUrvasUtramAM kahela kasa-sthAvara prANIo du:khathI bhIru hoya che mATe enA kathana dvAra vaDe kahe che - sUga sugama che. pApakarmothI dUra gayA che, te Arya tene saMbodhanamAM he Aryo ! A abhilApa vaDe AmaMtraNa kare, e saMbaMdha che. zramaNa bhagavaMta mahAvIra, gautamAdi zramaNa nirmanthone, AgaLa kahevAmAM AvanAra nyAya vaDe kahetA hatA. tti kathA - konAthI bhaya che jemane te, konAthI Dare che. prAT - prANIo, YHUT - he zramaNo ! he AyuSyamAno ! e rIte gautamAdine AmaMtraNa kare che. A bhagavaMtane prazna ziSyonA jJAna mATe ja che. Ama kahIne prazna na pUchela ziSyanA hita mATe tava kahevA yogya che, tema sUcave che. kahyuM che - koI vakhata jANavA chatAM ziSya pUche che, koI vakhata na pUchela chatAM AcAryo zaMkA karIne ziSyahitArthe kahe che ane pUchavAsI vistArapUrvaka kahe che. bhAraMvata - samIpe jAya che, najIkamAM rahe che. ahIM te kALanI apekSAe 182 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kiyAnuM vartamAnapaNuM kahevuM che. tethI vartamAna nirdezamAM doSa nathI. samIpa AvI stuti vaDe vaMdana kare che, praNAmathI name che. A prakAre - x * kahetA hatA ke - vizeSathI ame jANatA nathI, sAmAnyathI ame dekhatA nathI. cA - vika. ta - konAthI bhayavALA prANIo che. tamane kahevAmAM zrama na thAya to ame jANavA icchIe chIe. tethI maraNAdipa du:khathI jeone bhaya che te du:khabhayA. te du:kha, du:khakAraNa kamI karavAthI jIva vaDe karAyu ema kahevAya che. kevI rIte karAyu? karaNabhUta baMdhanA heturUpa ajJAnAdi pramAda vaDe kahyuM che. ke - munindroe ATha prakAre pramAda kahyo che - ajJAna, saMzaya, mithyA-jJAna, rAga, hepa matibhraMza, dharmamAM anAdara ane yoganuM dupraNidhAna. A ATha prakAranA pramAdano tyAga karavo. te apamAda vaDe kSaya pAme che. kemake te baMdhahetuno pratipakSI che. A sUcano -1. dukakhabhayAprANA, -- jIveNa kaDe dukane pamANe, -3- apamANa veII. A pramANe traNa praznotara yuktapaNAthI traNa sthAnakamAM avatAra jANavo. * jIva vaDe duHkha karAyuM ema kahyuM, have paramatanuM khaMDana karIne tenuM ja samarthana karatAM kahe che * sUtra-180 : he bhagavana! AntIrthiko evuM kahe che, evuM bole che, jenuM pApe che, evuM pape che. kevI rIte zramaNa nibhyonA matamAM karma duHkhane mATe thAya che [ahIM cAra bhAMgA che -- temAM je karela karma duHkhane mATe thAya che, te nathI pUchatAM. -- temAM je karela karma duHkhane mATe na thAya te pUchatA nathI. *3- temAM je karma nathI karela te duHkhane mATe thatuM nathI te pUchatAM nathI. 4- temAM je nathI karela karma duHkhane mATe thAya che, te pUche che. teonuM Ama kahevuM che ? kRtya duHkha, aspRzya du:kha, karelA ane karAtA karma vinA duHkha; tene nahIM karIne - nahIM karIne prANI-bhUta-jIva-nsano vedanA veda che, ema kahe che. [bhagavata kahe che-] je anyatIrthiko ema kahe che, temanuM kathana mithyA che. huM ema kahuM chuM ema bhAkhu chuM ema prajJApu chuM ema paNapu che * bhAvi kALamAM du:khano hetu hovAthI karavA yogya karma du:kha che, sparzeluM duHkha che, vartamAna ke atIta kALamAM karela karma duHkha che, tene karIne prANI, bhUto, Avo, savo vedanA anubhave che. A vaktavyatA hoya. * vivecana-180 : tra prAyaH spaSTa che, paraMtu anyatIrthiko eTale vibaMgAnavALA tApaso. hamaNAM kahevAnAra prakArane sAmAnyathI kahe che, vizeSathI bhAkhe che, krama vaDe e ja prajJApe che, tenI ja prarUpaNA kare che. A paryAyarUpa pada be pada vaDe kahyuM che. athavA praNaTYthati - yakti vaDe samajAve che. praphUpati - bheda AdinA kathanathI prarUpaNA kare che. te anyatIrthiko zuM kahe che?
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/180 183 sAthe - kayA prakAra vaDe. maUTTna - nirNanyone, matane vize. jhiyasta - je karAya che te. unAtha - karma te du:khane mATe thAya che. A vivakSA vaDe prazna che. ahIM cAra bhaMga che - (1) kareluM karma duHkhane mATe thAya che. (2) kareluM karma du:khane mATe na thAya. (3) na kareluM karma du:khane mATe thAya che. (4) na karela karma du:khane mATe thatuM nathI. A cAra bhaMgane vize A prasta vaDe je bhaMga pUchavA mATe iSTa che, te ane zeSa bhaMganA nirAkaraNapUrvaka kahe che-- te cAra bhaMgane vize atyaMta rucinA aviSayapaNAthI tenA praznanI pravRtti nA hovAthI traNa bhaMgane teo pUchatA nathI. te A rIte - (1) kareluM karma du:khane mATe thAya che, tene pUchatA nathI, kemake pUrvakAlakRt karma nirguntha-mate apratyakSapaNe ane avidhamAnapaNe hoya che, te amone saMmata nathI. (2) kareluM karma duHkhane mATe thatuM nathI, tene nathI pUchatA, kemake atyaMta virodha vaDe asaMbhava che. jo kareluM karma che, to du:kha mATe thatuM nathI ema kema kahevAya ? ja du:khane mATe na thAya to kRtakarma kema kahevAya ? kemake karela karmane na thavA rUpa abhAva che. (3) na karela karma du:kha mATe thatuM nathI, te bhaMgane nathI pUchatAM. kemake hatu avidhamAna karma gaIbhazIMga jema na hoya. A traNa bhaMganA niSedhane AzrIne traNa sthAnamAM kahela che. eka bhaMga temane sammata che, tene te pUche che - je pUrve na kareluM karma te duHkhane mATe thAya che, tene pUche che. bhUtakALamAM karela karmanA pratyakSapaNAthI temaja avidhamAnapaNAthI duHkhAnubhUta pratyakSatAthI vidhamAtapaNAe nahIM karela karmanuM du:kha thavArUpa te pakSane saMmata hoya che. pUchanArano A abhiprAya che ke - jo nigraMbhyo paNa na kareluM ja karma jIvone du:khane mATe thAya che, evuM svIkAre to bahuM ja sAruM, kemake amArA samAna bodha temane thAya. A hetu mATe zeSa bhaMgone na pUchatAM eka bhaMgane teo pUche che. teo - nahIM karela karmane svIkAranArAonA A kahevAmAM AvanAra rUpa vaktavya hoya, athavA teo ja A prakAre bIjAne kahe che. have tavavAdIone A pramANe vaktavya-prarUpaNA karavA yogya thAya karma na kasvA chatAM du:khanA bhAvathI na karavA yogya, na bAMdhavA yogya bhaviSyakALamAM jIvone na prApta thavA yogya du:kha, du:kha hetutvathI karma, akRtatvathI aspRzya karma tathA vartamAnakALe baMdhAtu ane bhUtakALamAM bAMdheluM - x * je nahIM karAtuM te akriyamANakRta, te du:kha - karma " ma huva'' ityAdi traNa pada . * ''tattva nA sA ma vanaDuM taM puche'' ema anyatIrjikanA mata vaDe Azraya karela traNa kALanA AlaMbanane AzrayI Ano traNa sthAnakamAM avatAra jANavo. * zuM kaheluM che te kahe che- - karma nahIM karIne prapaIT - beindriyAdi, mUta - vanaspatikAyika, nava - paMcendriyo, sarva - pRvIkAyikAdi. * x * vedanA - pIDAne bhogave che ema teonuM 184 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kacana che athavA A kathana ajJAna vaDe haNAyelA buddhivALA evA teo bIjA pratye kahe che. A pramANe kahevA yogya A krama che. e rIte anyatIthiMkanA matane batAvIne tenuM khaMDana karatAM kahe che- A je anyatIrthikoe je uta prakAre kahyuM, te anyatIrthiko jUThAM che, kemake na karela karma kriyApaNAnI anupatithI je karAya, te ja kriyA che. je kriyAnuM koIpaNa rIte karaNa nathI te kevI rIte kriyA kahevAya ? na karelA karmanA anubhavanA vize to baddha-mukta, sukhita-du:khita, Adi niyata vyavahAranA abhAvano prasaMga Ave, ema potAnA matane pragaTa karatA kahe che- huM ja, anyatIciMko nahIM. punaH zabda vizeSaNanA arthamAM che, te to pUrvanA vAkyathI utara vAkyanA arthanI vilakSaNatAne kahe che. "e pramANe huM kahuM chuM" ityAdi pUrvavat karavA yogya anAgata kALamAM du:kha, teno hetu hovAthI karma, pRSTa lakSaNa baMdha avasthAne yogya, vartamAna kALamAM karAtuM, atIta kALe karela, karmanuM koIpaNa rIte na karavuM ema nathI. sarvasvarUpa svamatane kahe che - karmane karI karIne ema jaNAya che. prANIo vagere karmathI karela zubhAzubha anubhUti anubhave che ema samyagravAdI kahe che. sthAna-3 - uddezA-2-no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/181 sthAna-3 - uddezo-3 jI : -- x -- x -- x - 185 * bhUmikA bIjo uddezo kahyo, have trIjo kahe che, teno saMbaMdha A che - uddezA-3mAM jIvanA vicitra dharmo prarUpyA. ahIM paNa tenI ja prarUpaNA kare che. A saMbaMdhe AvelA A uddezAnA Adi traNa sUtro A che- * sUtra-181 H (1) traNa sthAne mAyAvI mAyA karIne Aloce nahIM, pratikrame nahIM, nirde nahIM, maheM nahIM, vicArane dUra na kare, vizodhe nahIM, pharI na karavA tatpara na thAya, yathAyogya prAyazcita tapokamane svIkAre nahIM, te A pramANe - meM A [pApa] karyu che, huM karuM chuM, huM karIza [to zA mATe AlocanAdi karuM? (2) traNa sthAne mAyAvI mAyA karIne Aloce nahIM, pratikrame nahIM yAvat tapazcaryA aMgIkAra na kare te A - mArI akIrti thaze, mAro avarNavAda thaze, mAro avinaya thaze. - - (3) traNa sthAne mAyAvI mAyA karI AlocanA na kare yAvartI prAyazcitta tapa na svIkAre - te A - mArI kIrtinI hAni thaze, mArA yazanI hAni thaze, mArA pUjA satkAranI hAni thaze. (4) traNa sthAne mAyAvI mAyA karI AlocanA kare, pratikrame yAvat prAyazcitta tapa svIkAre che - mAyAvIne A loka garbhita thAya che, upapata garbhita thAya che, AgAmI janma gartita thAya che. (5) traNa sthAne mAyAvI mAyA karI Aloce che yAvat prAyazcitta tapa svIkAre che amAyAvIne A loka prazasta thAya che, upappAta prazasta thAya, AgAmI janma prazasta thAya. (6) traNa sthAne mAyAvI mAyA karI Aloce yAvat prAyazcitta tapa svIkAre - jJAnanA lAbha mATe, darzananA lAbhArthe, cAstrinA lAbhArthe. * vivecana-181 : A sUtrano pUrvanA sUtra sAthe A saMbaMdha che - pUrva sUtramAM mithyAdarzanavALAnI ajJAnatA kahI. ahIM kaSAyavALAnI kahe che. e saMbaMdha che. mAyAvALo mAyAviSayaka gupta akArya karIne te mAyAnI AlocanA na kare, zeSa sugama che. vizeSa kahe che - Anovana - gurune nivedana karavuM. pratimaNa - mithyAduSkRta ApavuM, nindA - AtmasAkSIe niMdavuM. na - guru sAkSIe garhA, vioTana - tenA vicArane dUra karavo, vizodhana - AtmA ke cAstrinA aticArarUpa maLane dhovo. pharIthI pApa na karavAne svIkAravuM. yathAyogya, pacchinna - pApanuM chedana karanAra ke prAyaH cittane vizuddha karanAra, tapa:maM - vigaI tyAga Adine svIkAre. te A pramANe-- meM A pApakarma karyu mATe niMdA yogya tenI AlocanA kema karuM ? - potAnA 186 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 mAnanI hAni thAya evA abhimAnathI, hAla paNa huM A pApa karuM chuM mATe sAruM nathI ema kema kahuM? huM A akRtya bhAvimAM paNa karIza to kema prAyazcita svIkAruM ?... Iti - eka dikjhAminI prasiddhi, yajJa: - sarva dizAmAM vistaratI prasiddhi te varNayaza athavA dAna-punyanA phalarUpa kIrti ane parAkramathI je thAya te yaza-varNa che. te baMneno niSedha te akIrti ane avarNa, mane sAdhuothI avinaya thAya. A sUtra jene prasiddhi prApta thayela nathI evA puruSanI apekSAvALuM che. mAyAne karIne arthAt mAyA vaDe mAyAne AgaLa karIne hIna thaze, puSpAdi vaDe pUnA, vastrAdi vaDe sAra, A baMne ekarUpatvathI vivakSita hovAthI eka che. A sUtra prasiddhi prApta puruSanI apekSAe che. zeSa sugama. ukta kathanathI viparIta kahe che - traNa sUtro spaSTa che, paraMtu ahIM akArya karavAnA kALamAM ja mAyAvI. paNa AlocanAdi kALamAM to amAyAvI ja hoya. jo tema na hoya to AlocanAdi saphaLa ja na thAya... jethI mAyAvIne A loka Adi gartita thAya che. je kAraNathI amAyAvIne Aloka Adi prazasta thAya che... jethI amAyAvI AlocanAdi vaDe nitIcArabhUta thaIne jJAnAdi svasvabhAvane meLave che, A kAraNathI huM mAcArahita thaIne AlocanAdi karuM chuM e bhAvanA che. prathama zuddhi kahI, have te karanAranI atyaMtara saMpadA traNa prakAre kahe che-- * sUtra-182 thI 185 : [82] puruSo traNa prakAre kahyA che - sUtradhAraka, arthadhAka, ubhayadhAraka. [183] -1- nirguntha ke nirgunzIne traNa prakAranA vastro dhAraNa karavA athavA paheravA kare che - jAMgika [unanuM], bhaMgika [zamI], saumika [sutarAu]. -2- sAdhu-sAdhvIne traNa pAtra dhAravA ke vAparavA ko-tuMba-kASTha-mATInuM pAtra. [184] traNa kAraNe vastro dhAraNa kare :- lajjA - durgAchA - parISaha nimitte. [185] traNa AtmarakSako kahyA che - dhArmika preraNA vaDe upadeza karanAra, asamartha hovAthI mauna rahe, asamartha hovAthI uThIne ekAMtamAM cAlyA jAya. tRSAdithI glAna sAdhune traNa prakAre pANInI datti levAnuM ka2e, te A pramANe - utkRSTadatti, madhyamadatti, jaghanyadati * vivecana-182 thI 185 - [182] sUtra sugama che. vizeSa e ke - A traNe uttarottara zreSTha che. [183] temanI ja bAhya saMpadAne be sUtra vaDe kahe che - lpate - yogya che, dhArittam - parigraha dharavAmAM, pattuM - paribhoga karavA mATe - athavA - dhAraNa karavAthI upabhoga ane pariharaNathI paribhoga jANavo. khaMziya - jaMgama prANIthI utpanna - una AdinA vastra. ziva - atImaya, omiya - kapAsanuM banela. snAyu - tuMbaDu, vAruM - lAkaDAnuM, smRtioN - mATInuM pAtra
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/1882 thI 185 183 - sarAvaluM, ghaTikA Adi. bAkI sugama che. [184] vastra grahaNanA kAraNo kahe che - - lajjA ke saMyama, prathA - nimita je kAraNe dhAraNa kare che - hI pratyaya. guguNA - vikRta aMga darzanathI pravacana niMdA na thAya, te nimitta te suAMchA pratyaya. e rIte zIta, uSNa, daMza, mazakAdi parISaho jemAM nimitta che, te parISaha pratyaya. kahyuM che ke - vastranA abhAve vikRta liMga hoya to, vAyuprakopathI unnata thatA, lajjA AvatA, ati moTuM liMga hoya to tenA anugrahane mATe strIne jovAthI thatAM liMgodayanI rakSA mATe ja paTTa tei colapaTTa che.] ghAsanuM grahaNa, agni sevana nivAraNa mATe, dharma-zukala dhyAnane mATe, glAna ane mRtaka arthe vastra grahaNa karavAnuM upadezela che. A rIte vara grahaNa karavAnA kAraNanA prasaMgathI paganA paNa prakAro kahe che-- plAna, bAla, vRddha, zaikSya, prAdurNaka, AcAryAdi dIkSita sukumAra rAjaputra Adi, teone AdhAra mATe ane pagalabdhi na hovAthI paganuM grahaNa kahela che. [185] nirUtthanA prasaMgathI nirgunhone ja anuSThAnathI sAta sUro vaDe kahe che. sUtro sugama che. vizeSa e ke -1- AtmAne rAga-dveSAdithI, akRtyathI athavA bhavarUpa kUvAthI jeo rakSA kare che, te AtmarakSako...dhArmika upadeza vaDe - tamArA jevAne Ama karavuM yogya nathI ityAdi vaDe anukUla ane pratikUla upasarganA karanArane preraNA karanAra - upadezaka thAya tethI te upasarga karavAthI nivarte che, tethI akRtya karanAro thato nathI, tethI AtmarakSAvALo thAya. -- mauna rahenAra - vANIno saMyama karanAra, upekSA karanAra, -- preraNAno aviSaya hovAthI upekSA karavAmAM asamartha che, mATe te sthAnethI uThIne pote janarahita sthAne jAya. nAtha7 - tarasanI vedanAthI parAbhava pAmela sAdhu. vedanA vaDe AhAranuM grahaNa cha kAraNe anujJAta che...traNa pAnaka AhAranI dattio-eka dhArA vaDe devArUpane grahaNa karavA mATe. pIDAne upazamAvavA mATe, 1- 3rSa * prakAnA yogathI ukarSa athavA je utkarSe che te arthAt - pracUra pAnakarUpa che, je dati vaDe divasa paryata paNa vRSA samAve che. 2- tethI hIna te madhyamA. -3- jaghanya - che, je dakti vaDe eka ja vakhata tRSNA rahita thAya che. athavA yApanA mAtra. athavA pAnaka vizeSathI utkRSTAdi kahevI. te A pramANe - kalama [cokhA nI kAMjInuM osAmaNa Adi athavA drAkSanuM pAnaka te pahelI dati, sAThI cokhAdinI kAMjI Adi te madhyamadati, tRNadhAnyanI kAMjI Adi ke garama pANInI trIjI jaghanyadatti. athavA deza, kALa ane potAnI rucinA vizeSathI utkRSTAdi jANI levuM. * sUtra-186,187 :[18] praNa kAraNe zramaNa nirgaltha, samAna dhamavALA sAMbhogakane 188 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 visaMbhogikane karavo AjJAnuM ullaMghana na kare. * pote tenA akArya joIne, zraddheya muninA vacanano nirNaya karIne, mRSAvAdAdinI traNa vakhata AlocanA Ape, cothI vakhata na Ape tene visaMbhoga kare [18] anuu traNa bhede kahI - AcAryapaNe, upAdhyAyapaNe, gaNipaNe... samanujJA traNa bhede kahI AcAryapaNe, upAdhyAyapaNe, gaNipaNe. e rIte upasaMpadA ane vijahA [padavI tyAga traNa bheda jANavA. vivecana-186,187 : [186] samAna dharma vaDe varte te sAdharmika, tene. san - ekatra, * bhojana, te saMbhoga. sAdhuone samAna sAmAcArIpaNAe paraspara upadhi Adi dAna-grahaNa saMvyavahAra jene vidhamAna che te sAMbhogika. vimA -1- jene dAnAdi vaDe vyavahAra nathI ke, te karatA AjJA athavA sAmAyikane ullaMghato nathI, kemake te kahelane karanAra che. 2- saMbhogika vaDe karAtI asaMbhogika sAthe dAna-grahaNAdi asamAcArI pote sAkSAt joIne. *3- jene vize zraddhA che te zrAddha. - jenuM vacana zraddheya che, evA koIpaNa anya sAdhu, tenuM vacana avadhArIne tathA pahelI, bIjI cAvat trIjI vakhata mRSAvAdane akapanuM grahaNa ane pAsasthAne dAnAdi vaDe sAvadha viSayanI pratijJAnA maMgalakSaNane AzrIne arthAt trIjI vakhata mRSA bolIne pAcho vaLe to tene AlocanA karAve - X - tene lAyaka prAyazcitta apAve che. cothI vakhata jahane AzrIna pAcho na vaLe, tene ahaMkArabhAva hovAthI AlocanA na ApavI. AlocanA kare to paNa tene prAyazcitta dAna nathI. tethI cothI vakhatanA asaMbhoga kAraNa karanAra pratye visaMbhogikane karato AjJAnuM ullaMghana karato nathI. kahyuM che ke - eka, be ke traNa vakhata pAcho vaLanAne prAyazcita che, traNa vakhata pachI pAcho pharanArane visaMbhoga karavo. [A gAthAnI cUrNi] te sAMbhogika sAdhu eka vakhata azuddha grahaNa karanArane preraNA karatA te azuddha grahaNa karanAra kahe - 4 - mane mithyAdAgRta thAo. huM pharIthI ema karIza nahIM, te rIte pAcho vaLanArane * x * prAyazcitta ApIne sAMbhogika karAya che. e rIte bIjI-trIjI vakhata pAcho paLe tene yathAyogya prAyazcita apAya che paNa cothI vakhata tenuM sevana kare - x * to visaMbhogika karAya. ahIM pahelA be sthAna garatara doSarUpa hovAthI jANavA ke sAMbhaLavA mAtrathI visaMbhogika karAya che. trIjuM sthAna apa doSavALuM hovAthI cothI vakhata visaMbhogika karAya che. [118] anusaT * adhikAradAna, sAIta - maryAdA vRtti vaDe sevAya che te AcArya. pAMca prakAranA AcAramAM sArA che, te AcArya. kahyuM che ke - pAMca prakAranA AyAne AvatA ane prakAzatA tathA AcAte dekhADatA hovAthI te AcArya kahevAya che. * * sUtrArtha, vilakSaNayukta ane gacchanA AdhAbhUta, samudAyanI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/186,183 189 190 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 ciMtAthI rahita ane arthane kahe te AcArya. AcAryano bhAva te AcAryatA, te vaDe AgaLa gaNAcAryanuM grahaNa karavAthI ahIM anuyogAcArya evo artha che. samIpa AvIne jenI pAsethI bhaNAya te upAdhyAya. kahyuM che ke - sakhyaNuM jJAnadarzanathI yukta, sUma-artha-tadubhaya vidhinA jJAtA, AcArya padane yogya, sUranI vAyanA Ape te upAdhyAya. teno bhAva te upAdhyAyatA, te vaDe .* tathA gaNa - jene svasvAmI saMbaMdha vaDe sAdhuno samudAya che te gaNI - gaNAcArya, teno bhAva te gaNAcAryatA, te vaDe, gaNanA nAyakapaNA vaDe e bhAva che. tathA samiti-saMgatA, sargika guNa yuktatvathI ucita evI AyAdipaNAe je anujJA te samanujJA. anuyogAcAryanA sargika guNo A pramANe - vratasaMpanna, kAlocita sUtrArthane grahaNa karanArA munione jinendroe anuyoganI anujJAne yogya kahyA che. pUrve kahela guNothI viparItane anujJA devAmAM gurune mRSAvAda lAge, lokamAM pravayananI niMdA thAya, bIjAone paNa guNanI hAni thAya che ane tIrthano uccheda thAya che. gaNAcAryanA sargika guNo A pramANe sUtra ane arthamAM niNAta, priyadharmI, daiadharmI, upAyane jANanAra, jAti ane kula saMpanna, gaMbhIra, labdhivALA, saMgraha ane upagrahamAM tatpara, kriyAnA abhyAsI, pravacana anurAgI evA gaNavAmI jinavare kahelA che. (zaMkA] AvA guNonA abhAve anujJA abhAva hovAthI samanujJA kema thaze ? [samAdhAna] kahela guNo maLe anyatama guNonA abhAvamAM paNa kAraNavizeSathI A anujJA saMbhave che, anyathA AvuM kema kahevAya che ke - je koIpaNa [sAdhu gurapratye maMdabuddhivALA jANIne, A guru laghuvayanA che, thoDA bhaNela che ema jANIne helanA kare che, te mithyAtva pAmIne gurunI AzAtanA kare che. tethI keTalAMka guNonA abhAva chatAM paNa anujJA che. samagra guNa bhAve samanujJA che athavA samAna sAmAcArIpaNAe je gamatAM te svamanojJa athavA manojJa jJAnAdi sahita te samanojJaekasAMbhogika sAdhu traNa prakAre kema ? te kahe che - AcAryapaNAe Adi. bhikSa, kSullakAdi bhedo chatAM tenI vivakSA karI nathI, kemake ahIM traNa sthAnakano adhikAra che - - ema samanujJA mAphaka AcAryatva Adi vaDe traNa prakAre che. upasaMpatti - jJAnAdi mATe samIpa javArUkSa, huM Apano chuM chuM evo svIkAra, te A pramANe - potAnA AcAryAdi vaDe AjJA karAyela koIka sAdhu, sakhya zruta graMthonA athavA darzana prabhAvaka zAstronA -1- sUtra ane arthanuM grahaNa, -- sthirIkaraNa ane -3- bhUlelAnuM saMdhAna karavA mATe, vaLI cAtri vizeSa mATe, vaiyAvacca mATe ke tapasyA mATe gurae kahela anya AcAryane je svIkAre che : upasaMpadA svIkAre che. kahyuM che ke - upasaMpadA traNa prakAre - jJAna, darzana, cAritramAM. temAM darzana, jJAnanI traNa prakAre che ane cAtri mATe be prakAre che. A AcAryanI upasaMpadA, evI rIte upAdhyAya ane gaNInI paNa che. e rIte AcAryatva Adi bhede traNa prakAre vihAna-parityAga. te potAnA AcAryanA pramAdadoSane AzrIne, vaiyAvRtya ane tapasyA mATe bIjA AcAryanI upasaMpatyapaNAmAM hoya che. kahyuM che - svagacchathI anya gacchamAM sIdava doSa AdithI hoya che athavA jJAnAdi arthe upasaMpatane prApta manine, te mATe na rahenArane athavA siddha prayojana vALAne je choDe che, te AcArya parityAga. kahyuM che . je kAraNane AzrIne pAse Avela paNa te kAraNane pUrNa na karato athavA kArya samApti thatA munine smRti karAve ke tamAruM kArya pUrNa thayuM che athavA vidAya karAyA che. e rIte upAdhyAya, gaNino tyAga paNa jANavo. A viziSTa kAyapeTA traNa sthAnakamAM avatAra karAI, have vacana, mana ane te baMnenA niSedhanuM trIjA sthAnakamAM avataraNa karatA kahe che- * sUtra-188 - varAnA traNa bheTe che - tavacana, tadanyavacana, novAna... gaNa avayanA kahyA che - notarvacana, notadanyavacana, avayana...mana traNa bhede che - tamana, tadanyamana, nomina... traNa amana kahyA - notamana, notadanyamana, amana. * vivecana-188 - A sUtranI gamanikA -1 vivakSita ghaTAdi padArthanuM vacana te tadghacana, ghaTa padArthanI apekSAe ghaTa vayanavatu. -- vikSita ghaTAdithI anya padArtha jemake - paTa Adi. tenuM vacana te tadanyavacana, ghaTanI apekSAe paTavAnanI jema. -3- noavayanakathananI nivRtti nahIM - vacanamAtra, DityAdiva8. athavA 1- zabdanI vyutpatti nimitarUpa dharma viziSTa artha je zabda vaDe kahevAya che, te tadvacana, agni-sUryanI jema A yathArtha nAma che. -2-zabdanI vyutpati nimittarUpa dharma viziSTathI anya zabda pravRtti nimitta rUpa dharma viziSTa artha jenA vaDe kahevAya che tadanya vacana, maMpAditad. -- baMnethI bhinna te noavayana, te DityAdinI mAphaka nirarthaka che. athavA 1- AyAryAdinuM vacana te tarvacana, 2- AcAdithI anyanuM vayana te tadanyavacana. -- na vivakSA karela praNetAnuM vacana te novacana. traNa prakAranA vacanano niSedha te avayana - notarvAcana ghaTa apekSAe paTavayanavatuM, notadanyavayana - ghaTane vize ghaTavayanavata, avacana eTale vacananI nivRtti mAtra e pramANe vyAkhyAMtara apekSAe jANavuM. devadatta AdinuM temAM ke ghaTAdimAM mana te tanmana. devadatathI anya yAdaiAdi ke ghaTa apekSAe paTAdine vize mana te tadanyamana, saMbaMdhi vizeSa vivekSA vagaranuM manomatra te amana. A rIte 'amana' paNa jANavuM.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/189 191 saMyata manuSyAdi vyApAra kahyo. have prAyaH deva vyApAra kahe che* sUtra-189 - traNa kAraNe A5vRSTikAya thAya, te A -1* te deza ke pradezane vize ghaNAM uMdakyotika jIvo ane pagalo udakapaNe upajatA nathI, naSTa thatA nathI, aivatA nathI, upajatA nathI. -- devo, nAga, yakSa, bhUtone sArI rIte na ArAdhyA hoya, tyAM utpanna thayela, pariNata temaja varasavA taiyAra thayela udaka pagalanuM anya dezamAM saMharaNa karI jAya. -- meghanA vAdaLo vaDe gherAyela, utpanna thayela, pariNata vasavAne mATe taiyArano vAyukAya vinAza kare che. A traNa kAraNe anAvRSTikAya thAya che. traNa kAraNe mahAvRSTikAva thAya, te A -1deza ke pradezamAM ghaNAM udakaronika jIvo ane yugalo udakapaNe upaje che, nAza pAme che, cyave che, upaje che. -- devo, yakSa, nAga, bhUta sArI rIte ArAdhela hoya che. teo anyatra utpanna ane pariNata ane vasavA taiyAra thayela udaka yugalonuM te dezamAM saMharaNa kare che. 3- utpanna thayela, pariNata, varasavA taiyAra thayela meghane vAyu naSTa karato nathI. A traNa sthAnothI mahAvRSTi thAya che. * vivecana-189 - sUtro sugama che. paraMtu ma7 - thoDuM ke varSAnuM avidhamAnava. vRSTi - nIce paDavuM. vRSTipradhAna jIvanikAya - AkAzathI paDatA akAya (pANI) athavA varasavAnA svabhAvayukta udaka te vRSTi. tenI sazi te vRSTikAya. aA evo vRSTikAya te aAvRSTikAya. te magadha Adi dezomAM thAya. 4 zabda anAvRSTipaNAnA bIjA kAraNono samuccaya arthamAM che. - x - seksa - janapada, praveza - tenA eka bhAgarUpa. vA zabda vikalA arthe che. udakarUpa pariNAmanI kAraNabhUta yonio, te udakayoni-pANIne utpanna karanAra svabhAva5, zramati - utpanna thAya che, cyave che. tene ja yathAyogya paryAyathI kahe che. kSetranA svabhAvathI cyave che ane utpanna thAya che. tathA revA - vaimAnika ane jyotika, nA - nAgakumArAdi bhavanapatio, cakSa-bhUtAdi vyaMtaro. athavA devo sAmAnyathI kahyA. nAga Adi vizeSathI kahyA. e devonuM grahaNa prAyaH teonI evA prakAranI kArya-pravRtti che, tevuM jaNAvavA karela che. athavA sUganI gati vicitra che. dezanA lokoe avinaya karavAthI sArI rIte na ArAghelA hoya to, magadhAdi deza ke pradezamAM, tyAM ja utpanna thayela udaka pradhAna pudgala samUha - megha, te udakapudgala. vaLI rAta pANI ApavAnI avasthAne prApta thayela, A kAraNathI ja vijaLI vagere dvArA varasavAne taiyAra hovA chatAM, anyaaMgAdi dezamAM laI jAya che. - vAdaLA - megha, tenA vaDe durdina - du:khapUrvaka divase dekhI zakAya evuM, 12 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 te adbhavalakano pracaMDa vAyu vinAza kare che. ityAdi nigamanA rahasya che. mahAvRSTikAyanuM sUtra tethI viparIta jANavuM. * sUtra-10 - traNa kAraNe kAla utpanna deva devalokathI manuSyalokamAM zIdha AvavA icche to paNa zIgha AvavA samartha nathI. te A -- devalokamAM tackALa utaon deva, devasaMbaMdhI kAmabhogomAM mUrzita * vRddha-grathita-adhyApanna hovAthI te mAnuSa kAmabhogono Adara karato nathI - sArA jANato nathI - A prayojana che evo nizcaya karato nathI - nidAna karato nathI, rahevA vicArato nathI. -- tatkAla utpanna deva devalokanA divya kAmabhogomAM mUrzita - vRddha - grathita * Asakata hovAthI teno mAnuSya prema naSTa thAya che ane devaloka saMbaMdhI premamAM saMkramita thAya che. -- tatkAla utpanna deva devalokanA divya kAmabhogomAM mUrNita yAvat Asakata hovAthI tene evuM thAya che ke hamaNAM na jAuM, muhUrta pachI jaIza, te kALamAM apAyuka manuSyo maraNa pAme che. * * A traNa kAraNe tackALa utpanna deva, devalokathI manuSyalokamAM zIgha AvavA icche to paNa zIgha Avato nathI. traNa kAraNe, takALa utajJa deva devalokathI manuSyalokamAM zIgha AvavA icche to zIgha Ave che -- tatkALa utpanna deva devalokanA divya kAmabhogomAM amurzita - amRddha - agaNita - anAsakta hovAthI tene evuM thAya che ke - mArA manuSyabhavanA AcArya, upAdhyAya, pravartaka, vira, gaNI, gaNadhara ke gaNAvacchedaka che, jenA prabhAvathI mane AvA prakAranI divya devaddhi, divya devahuti, divya devAnubhAva maLyo - prApta thayo - sanmukha Avyo to huM tyAM jauM ane te bhagavaMtane vaMdu - namuM - sakANuM - sanmAnuM - kalyANakArI, maMgala, devarUpa, caityarUpa mAnIne temanI papAsanA karuM - tatkALa utpanna deva devalokanA divya kAmabhogomAM amUrSita yAvat anAsakata hovAthI tena ema thAya ke - A mAnuSyabhavamAM jJAnI che, tapasvI che, atidurakarakAka che, tyAM jaI temane vaMdu vAvatu papAsu. *3- tatkALa utpanna deva - X * cAvatuM vicAre ke manuSyabhavanA mArA mAtA yAvatu putravadhU che. tyAM jaI, tenI pAse pragaTa thAuM. te mArI A divya devatraddhi * deva5ti - devAnubhAva * prApta thayo che te jue - x * to deva zalgha Ave. * vivecana-10 : [1] takALano utpanna thayela deva, devalokamAM, - x * x* "devalokanI madhye koI eka devalokamAM" ema saMbaMdha jANavo. pUrvanA saMbaMdhIonA darzanAdi mATe abhilASA kare. manuSyo saMbaMdhI te mAnuSa, te pratye, ranna - zIgha, saMvADuM - samartha che. devalokamAM thayela te divya, te saMbaMdhI, TH - zabda, rUpalakSaNa. bona - gaMdha,
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/190 193 sa, sparza, te kAmabhogane vize athavA je icchAya te kAma-manojJa, bhogavAya te bhogo - zabda Adi. te kAmabhogone vize mUrzita-mUDha. tenA svarUpanA anityatva Adi bodhane jANavA mATe asamartha, pRddha - tenI AkAMkSAvALo - asaMtoSI, jIfthata * guMthAyela, tenA viSayamAM neharUpa jU vaDe baddha thayela. athupAtra * adhikapaNe Asakta, atyaMta tanmaya hovAthI, manuSyasaMbaMdhI kAmabhogone vize AdaravALo thato nathI. A kAmabhogo paNa paNa vastubhUta che ema mAnato nathI, -x * A kAmabhogo sAthe mAre A prayojana che ema nizcaya karato nathI, A mane prApta thAo e rIte nidAna karato nathI. tathA teone vize huM rahuM ke teo mArA vize sthira thAo evA vikalpane karato nathI. athavA sthiti maryAdA vaDe viziSTa evo prakA - AcAra - sevA evo artha che. karavA mATe AraMbhe che. v - zabdano Adi karmarUpa artha che. A pramANe devanA manuSyalokamAM anAgamanamAM divya viSayamAM Asakti e eka kAraNa che. [2] tathA je kAraNathI A tatkAla utpanna thayela deva, divyakAmabhogo vize mUrzitAdi vizeSaNayukta thAya che. te devano manuSya viSayaka neha, jenA vaDe manuSyalokamAM avAya te sneha nAza pAmela hoya che. vaLI svagata vastu viSaya prema te devamAM saMkAnA thayelo hoya che. te bIjuM kAraNa che. [3] tathA A deva je kAraNe divya kAmabhogone vize mUrchAitAdi vizeSaNa sahita hoya che, tethI tenA pratibaMdhathI te devane A prakAre vicAra thAya che ke ahIMthI hamaNAM na jauM, kAryanI samApti thatAM muhartamAM jAuM chuM. paNa te kALa vItatA, kRtakRtya kAryanI samApti thatAM AvavAmAM samartha thAya che, paNa teTalo kALa jatAM svAbhAvika apAyuvALA manuSyo jenA darzana mATe te AvavA icche che, te mAtA Adi maraNa pAmyA hoya che. pachI konA mATe Ave ? - x - veft - ityAdi nigamana vacana che, koI deva kAmamAM amUchiMtAdi vizeSaNavALo hoya, tene mana thAya ke - AvArya - pratibodhaka, pravAjakAdi ke anuyogAcAryane vAMdu, sakAruM Adi *x *x - prayoga A pramANe che-manuSyabhavamAM mArA AcArya che ke upAdhyAya che - sUtradAtA che, ema sarvatra prayoga karavo. vizeSa e ke - AcAryo vaDe kahevAyela vaiyAvaccAdi vize sAdhuone je pravatavi che, te pravartaka kahevAya. kahyuM che ke tapa, saMyama ane yogane vize je yogya tene te kriyAmAM, pravatavi che, asamarthane aTakAve che ane gacchanI ciMtA karanAra te pravartaka kahevAya che, saMyama yogamAM sIdAtA sAdhuone je sthira kare te sthavira. kahyuM che ke - sthira karavAthI te sthavira kahevAya. kahyuM che ke - sthira karavAthI te sthavira kahevAya che, pravartaka vaDe joDAyela arthone vize je jemAM sIdAya che te munine te baLa saMpanna thAya tyAre tene sthira kare che. 194 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 jene samudAya-gaNa che, te gaNI-gaNAcArya, gaNaghara-jinaziSyavizeSa athavA ArthikAnI pratijAgaskiA karanAra sAdhu-vizeSa. kahyuM che - priyadharmI, deTadharma, saMvigna, haja, tejasvI, saMgraha-upagraha kuzala sutrAvitA gaNAdhipati kahevAya che. * * gaNano avaccheda - vibhAga, aMza jene che - je gaNanA amuka vibhAgane laIne gayachanA AdhArane mATe ja upadhinI gaveSaNA nimite vicare che, te gaNAvacchedaka che. kahyuM che ke - ubhAvana, pradhAvana, kSetra, upadhinI mArgaNAmAM aviSAdI tathA sUtra, artha, tadubhayajJAtA gaNAvacchedaka che. jeNInuM A pratyakSa, najIkarUpa che, kAlAMtare je rUpAMtara pAmatI nathI te svargamAM utpanna thayelI, athavA pradhAna devonI Rddhi-lakSamI, vimAna, ratanAdi saMpatti te devaddhi ema sarvatra jANavuM. vizeSa e ke - dhuti eTale dIpti zarIra AbharaNAdimAM rahela teja, yuti - athavA parivArAdi saMyoga lakSaNavALI yati, anumAna - aciMtya vaikriyakaraNAdi zakti. traNya - janmAMtare upArjita, prAta - hamaNAM maLela, misakanyAta - bhogyatAne prApta, te kAraNathI te jIvata - pUjyone stuti vaDe stavavuM, praNAma vaDe namavuM, Adara vaDe ke vastrAdi vaDe satkAra karuM, yogya bhakti vaDe sanmAna karyuM. teo kalyANa-maMgala-daivata-caityasvarUpa che evI buddhi vaDe sevA karuM. deva Agamana nimitte A eka kAraNa che. avadhi AdithI pratyakSa karela manuSyabhavamAM vartamAna manuSya jJAnI che, tapasvI che. kaI rIte jJAnI ke tapasvI ? siMhanI guphAe kAyotsarga karavo vagere mathe duSkara, anurakata - pUrvopabhUkta - prArthanAtatpara - taruNInA maMdiramAM vasavA chatAM calita na thatAM brAhAcaryanuM anupAlana Adi je kare che te atiduSkara-duSkarakAka sthUlabhadravatuM. te kAraNe huM jAuM, te duka-dukakAka bhagavaMtane huM vaMdu e bIjuM kAraNa. tathA mAtA, pitA, panI, bhAI, bahena, putra, putrI, putravadhU che tethI teonI samIpa pragaTa thAuM, mArI Rddhine dekhADu - te bIjuM kAraNa. * sUtra-11 thI 193 :[11] traNa sthAnanI deva icchA kare che -1- manuSyabhava -- Arya mAM janma, * * uttama kuLamAM janma... traNa kAraNe deva paNaaratpane kare che . 1- aho ! mAruM vidhamAna bala, vIrya, puruSakAra parAkrama, kSema, subhikSa hovA chatAM, AcArya ane upAdAya vidhamAna chatAM, nIrogI zarIra vaDe bahuM sUtra na bhaPyo. -ra- aho ! A lokamAM Asakta, paralokathI parAphamukha thaIne. meM viSayanI tRNAthI dIrdhakALa cAstri payaraya pALyo nahIM. * * aho ! Rddhi-ra-sAtA gAravathI bhogAzaMsAmAM gRddha thaIne meM vizuddha sAtrine paNa nahIM. A traNa sthAne deva patatiApa kare che. [192] traNa kAraNe deva "huM cyavIza" ema jaNe che -1 nisteja DiH3]
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/191 thI 193 vimAna, AbharaNane joIne, -- karamAyela kalpavRkSane joIne, -3- potAnI hAni pAmatI zarIranI kAMtine jANIne. A traNa kAraNe deva "vIza" te jANe. traNa kAraNe deva udvegane prApta thAya che -1- aho ! A AvA svarUpavALI divya devaRddhi, divya devadhuti, divya devAnubhAva prApta karyo, meLavyo, sanmukha thayo, te Rddhi Adi mAre choDavA paDaze - mAre vavuM paDaze. -- aho! mAtAnI raja ane pitAnuM vIrya, te baMne ekatra thayelano sau prathama AhAra karavo paDaze... -3. aho! mAre mAtAnA jaTharanA maLamaya, azucimaya, udvega karanArI bhayaMkara evI garbharUpa vasatimAM varAvuM paDaze. - A traNa sthAnaka vaDe deva udvega pAme che. 195 [193] vimAno traNa saMsthAnavALA kahyA che - goLa, trikoNa, corasa. temAM je vRtta vimAno che, te kamalanI kaNikAnA saMsthAne saMsthita che, tenI cAre tarapha prAkAra che, eka pravezadvAra che. je trikoNa vimAna che, te zIMgoDAnA AkAre saMsthita che, te be bAju pAkArathI vIMTAyelA, eka bAju vedikAthI gherAyelA ane traNa daravAjAvALA kahelA che. je corasa vimAno che te aAga saMsthAna saMsthita che, te cotarapha vedikAthI vIMTAyelA temaja cAra dvAra vALA che. vimAno traNa AdhAro vaDe pratiSThita che - ghanodadhi pratiSThita, ghanavAta pratiSThita, avakAzAMtara pratiSThita... vimAno traNa prakAre che - avasthita, vaikurtita ane pAriyAnika. - vivecana-191 thI 193 : [191] pAdenta - abhilASA kare, AryakSetra - 25 // janapada paikI koIpaNa magadha Adi. sukula-IkSvAku vageremAM, devalokathI AvanArane, mAnAti janma athavA AvavuM te - Agati, sukulapratyAjAti athavA sukula pratyAyAti, temAM. paritapyajja - - pazcAttApa kare che. o - vismaya, smRti - vidhamAna zArIrika bala ane jIvaAzrita vIrya hotA, puruSAra - abhimAna vizeSa, pAma - niSpAdita svaviSayamAM abhimAna hotA, kSema - upadrava abhAve, sumikSa - sukALa, nirogI deha vaDe sAmagrIno sadbhAva rahetA, huM ghaNuM zruta bhaNyo nahIM. (eka kAraNa] viSayatRSNAmAM kta banIne, A lokanI AsaktithI dIrgha zrAmaNyane pALyuM nahIM. [bIjuM kAraNa]...tathA ddhi - AcAryatva AdimAM naredra Adi thakI pUjA, manojJa madhurAdi raso, sukha e mahA AdaravALA viSayo che jene te Rddhi, rasa ane sAtAguruka, tenA vaDe athavA e Rddhi vaDe guruka, teonI prAptimAM abhimAnathI ane aprAptimAM yAcanAthI azubha bhAva vaDe prApta karmanA bhAra vaDe bhAre thaIne, bhoga-kAmamAM AzaMsA, nahIM maLelanI prArthanA, maLela viSayamAM atRpti jene che te bhogAzaMsAvRddha che - 4 - pAThAMtarathI bhogarUpa AmiSamAM vRddhapaNAthI, niraticAra cAstri spa nahIM [trIjuM kAraNa] - 4 -- sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 [192] vimAna ane AbharaNonuM nistejapaNuM udvegavALuM che athavA te cakSunA vibhramarUpa che. muvA - caityavRkSane, temanemAM - zarIranI kAMtine athavA svasthatAne, ityAdi rahasya che. A prakAranA cihno devonA cyavanakALamAM thAya che. kahyuM che ke - puSpamALAnuM karamAvuM, kalpavRkSanuM kaMpavuM, lakSmI ane lajjAno nAza, vastrono raMga jhAMkho thavo, dInatA, taMdrA, kAmarAga, aMgabhaMga, dRSTibhrAMti, kaMpArI ane arati hoya che. udvega-zoka, mAre ahIMthI cyavavuM paDaze e eka kAraNa... mAtAnuM oja-lohI, pitAnuM zukra, tevA prakAranuM kaMIpaNa maLelAmAM ati maLeluM te oja ane zukranuM dvipaNuM te tadubhaya, te ubhayasaMsRSTa ke ubhaya saMzliSTa, AvA prakArano AhAra, te garbhakALanI prathama avasthAmAM - prathama samayamAM ja haze. e bIjuM kAraNa. namana - jaThara dravyanA samUharUpa, te ja naMdyAna - kAdava che jeNImAM, tevI tathA tevI azucirUpa, udvega karanArI, bhaya karanArI evI garbharUpa vasatimAM vasavuM paDaze. A trIjuM kAraNa che. ahIM be gAthA che - devalokamAM divyAbharaNa vaDe bhUSita zarIravALA devo paNa tyAMthI cyave che. tethI teone te dAruNa-duHkha che. devasaMbaMdhI vimAnonA vaibhavane ane potAne devalokathI cyavavuM paDaze, tene ciMtavIne te devone thAya che ke amAruM hRdaya kAMkarA samAna niSThura ane ati baliSTa che ke jethI phATatuM nathI. - A rahasya che. 196 [193] have deva vaktavyatA pachI tenA AzrayavALA vimAnone kahe che - sUtro spaSTa ja che. kevaLa traNa saMsthAno che jeone te athavA traNa prakAra vaDe saMsthita che, te trisaMsthita vimAno. tenI madhye puSkara karNikA eTale pAno madhya bhAga te ja kaNikA, goLAkAre ane uparanA bhAge sama hoya che. savvata - eTale dizAomAM, samantAt - vidizAomAM, siMdhAttuLa - trikoNa-jalaja phaLa vizeSa, eka ja dizAmAM vRtta vimAna che. avAkaLa - corasa, te jANItuM che. veviA - muMDa prAkAra svarUpa, A kahela krama pramANe A vimAno AvalikA praviSTa hoya che. puSkAvakIrNa vimAno to chUTA paNa hoya che. tenI gAthA - sarve prastara madhye vRtta, te pachI trasa, pachI corasa vimAno hoya che. te pachI vRtta, pachI trikoNa, pachI corasa ema AvalikA aMta paryanta jANavuM. vRtta vimAnanI upara vRtta, trikoNa upara trikoNa, corasa upara corasa hoya che. e rIte urdhva vimAnonI zreNio che. valayanA AkAranI jema vRtta, zIMgoDA AkAre trikoNa, akhADA AkAre cosa kahyA. badhAM vRtta vimAno eka dvAravALA, trikoNa traNa dvAravALA, corasa cAradvAravALA che. vRttavimAno gaDha vaDe gherAyelA, corasa vimAnone cAre dizAmAM vedikA hoya che. je dizAmAM vRtta vimAna che, te dizAmAM trikoNa vimAnane vedikA hoya che ane baMne paDakhe prAkAra hoya che. AvalikAgata vimAno vRtta, trikoNa ane corasa hoya che, puSpAvakIrNaka vimAno aneka prakAranA saMsthAnavALA che. pratiSThAna sUtranI A vyavasthA che. pahelA be devalokanA vimAno ghanodadhine
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/191 thI 193 193 AdhAre rahelA che, pachI traNa ghanavAyu pratiSThita che, pachInA traNa ubhaya pratiSThita che, tenI uparanA badhA AkAza pratiSThita che. avasthita - zAzvata vimAno, vaitraya - bhogAdi arthe celA che. bhagavatI sUtramAM tethI kahyuM che - he bhagavan! jyAre devendra devarAja zaka divya kAmabhogone bhogavavAnI icchAvALo thAya tyAre te kevI rIte kare che ? he gautama ! te devendra devarAja zaka eka mahAna cakadhArA mAphaka goLa vimAnane eka lAkha yojana lAMbupahoLuM vikarSe che yAvat prAsAdAvartAsakamAM te devendra devarAja zakra saparivAra ATha agramahiNI sahita, be senA sahita mahAnuM nRtyane joto yAvat divya kAmabhogone bhogavato vicare che. - jenuM tichalokamAM AvavAnuM prayojana che te pArivAnika vimAna kahevAya. te pAlaka, puSpaka Adi vimAna che .. A rIte devo kahyA, have vaikriyAdinA sAdhaccethI nAkonuM nirUpaNa kare che. * sUtra-194 - airayiko traNa prakAre che . samyagdaSTi, micchAdeSTi, samya-mithyAdaSTi. e pramANe vikalendriyane vajIne cAvatu vaimAnika paryanta traNa daSTi hoya che. traNa dugatio kahI che - nairasikadurgati, tiryaMcagati, manuSyadugati. traNa sugatio kahI che - siddhisadgati, devasadgati, manuSyasaMgati. traNa dugo kahelA che - nairayikadurgato, niyacidurgato, manuSyadurgato. traNa sugato kahelA che - siddhasugato, devasugato, manuSyasugato. * vivecana-194 - sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - nAkonI dRSTithI nirUpaNa karyuM che. bIjA jIvo paNa AvA prakAre che evo atideza karyo che. vizeSa e ke - ekendriya, vikalendriyo vinA nArakanI jema traNa prakAre daMDaka kahevo. je kAraNathI pRthvI Adine mithyAva ja che, beindriya, teindriya, caurindriyane mizradaiSTi nathI. tethI temane na lIdhA.] - traNa prakAranA darzanavALA durgati ane sugatinA cogathI durgata ane sugata hoya che. jethI durgati Adi batAvavA cAra sUtro kahyA. te spaSTa che. temAM je utkRSTa duSTa gati te durgati. manuSyone vivakSA vaDe durgati che, temane sugati paNa kahI che. durgatA-du:khamAM rahenArA, sunItA - sukhamAM rahenArA. siddha Adi sugato to tapasvI hovAthI thayA che. tethI tapasvIonuM kartavya ane parihAra karavA yogya kahe che-- * sUtra-195 - 1-caturthabhakata karela bhikSune traNa pAnakano svIkAra kahyuM - uttedima, saMsekima, cokhAnuM dhovANa... ra-chabhakistaka bhikSune traNa sthAnakano svIkAra kaze . tilodaka, vayodaka, jaLodaka.. 3-akramabhaktika bhikSune traNa pAnakano svIkAra ko-AyAmaka, sauvIska, zuddha vikaTa... 4-traNa upahad [bhojana sthAne 198 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 arpita AhAra kahyA che-phalika upa4, zuddha upad, saMskRSTa upakta pa-traNa prakAre avagrahita AhAra che - denAra hAtha vaDe Ape che, sAharita, bayelo AhAra piThAdimAM nakhAya che te... -traNa prakAre uNodarI kahI che * upakaraNa uNodarI, bhakapAna urodarI, bhAva uNodarI...upakaraNa uNodI traNa bhede - eka vA, eka pAtra, saMyamInI upAdhi rAkhavI te. 8-traNa sthAno niplbhyo ane nipIne ahitane mATe, asukhane mATe, ayuktane mATe, anizreyasane mATe, AnAnugAmiyatapaNe thAya che - AkaMdana, kakaLATa, apadhyAna... 9-traNa sthAno sAdhu-sAdanIne hitane mATe, sukhane mATe, yukatapaNAne mATe, mokSane mATe, AnugAmikapaNAe thAya che - du:khamAM dInatA kakaLATano abhAva, azubha dhyAna rahitatA. 10-zalyo traNa prakAre che - mAyAzalya, niyANazalya, mithyAdazanazalya. 11-traNa sthAne zramaNa nirgastha saMkSipta-vipula vejalezyAvALo thAya che - AtApanA levAthI, kSamAM rAkhavAthI, nirjaLa tapa karavAthI. 1-trimAsika bhikSupatimA aMgIkAra karanAra ANagArane bhojananI traNa dati grahaNa karavI kahyuM ane traNa dakti pANInI levI kahyuM. 13-ekarAgikI bhikSupatimAnuM samyapha anupAlana na karanAra sAdhune A traNa sthAnaka ahitArthe, asukhA, ayuktapaNArthe, anidhyeyasAthe ane nAnugAmIpA mATe thAya che. te A * unmAdane pAme, dIrdhakAlika rogAtakane pAme tathA kelipaddha dharmathI bhraSTa thAya... 14-eka vikI bhikSa pratimAne sArI rIte napAlana karanAra aNagArane maNa sthAnaka hitArthe, sukhArthe yogya mATe, mokSArthe, AnugArmikatAe thAya che. te A pramANe - avadhijJAnanI prApti, manaHpavijJAnanI prApti, kevalajJAnanI prApti * vivecana-195 - ukta cauda sUtro spaSTa che - vizeSa e ke - upavAsathI pUrvanA divase eka, upavAsane divase be ane pAraNAdine eka ema cAra bhakta-bhojana je tapamAM joDAya che, te caturthabhakta, te jene che te caturthabhaktika, e rIte chaOM AdimAM paNa jANavuM. A zabdanI vyutpatti mAtra che, pravRtti to caturtha bhakatAdi zabdonI eka upavAsa Adi che. yAsIne levAno svabhAva athavA yAcavA vaDe jene sAdhukAritA che te bhikSu. athavA bhUkhane bhede te bhikSu. 1-AvA bhiAne AvuM pAnaka-pANIno AhAra ko * usvedima eTale ukALeluM pANI - je pANI DAMgara AdinA loTa ke madirA mATe ukALAya che. tathA zekathI baneluM te saMsekima - araNI Adi patranA zAkane ukALIne je zItala jaLa vaDe siMcana karAya che. tathA cokhAnuM dhovANa prasiddha che.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/195 19 ra00 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 2-tilodaka-tala vagere dhovAnuM pANI, tuSodaka - DAMgaranuM dhovANa, javanuM pANI... 3- AyAmavana - osAmaNa, sIvIrava - kAMjInuM pANI, zuddha-vivAda - garama pANI... 4- 3pata - bhojana sthAne lAvIne mUkela bhojana, nava * prahaNakAdi, je lAveluM te phaLikopahata, te avagRhItA nAmaka pAMcamI piMDoSaNAnA viSayabhUta che. vyavahAra bhANamAM kahyuM che . nita - vyaMjana athavA bhaThya padArtho vaDe baneluM che praheNaka, je khAvAnuM icachAvALA pAse lAvela te zuddhopahata, A pAMcamI picaiSaNA che. tathA - zuddha - alepakRta zuddha bhAta. je jamanAranI pAse lAvela te zuddhopahad, A apalapA nAmanI cothI piDaeNSaNAnA viSayabhUta che. #- khAvAnI icchAvALAe grahaNa karela bhAta AdimAM hAtha nAMkhela che, te jyAM sudhI mukhamAM kavala navI nAMkhyo tyAM sudhI lepa ke alepakRta svabhAvavALuM che te. evA pakAnuM vAvela te saMsRSTopahata, A cothI eSaNApaNA bhajanAvALuM. che, kemake Ano lepakRta ke alepakRta svabhAva che. A gAthA che - zuddha, apakRta ke zuddha odana te saMskRSTa te khAvAnI icchAvALAne lepakRta ke alepakRta paNa hoya che. ahIM traNa prakAramAM eka, be, traNanA saMyoga vaDe sAta abhigrahavALA sAdhuo hoya che. 5- 3:va-kutita - koI paNa prakAre dAtAre grahaNa kareluM bhojana Adi. mayaTUTfd - dAtAra je hAtha vaDe grahaNa kare che. A chaThThI picaiSaNA che. vRddha vyAkhyA A pramANe che - pIrasanAra thALImAMthI bhAta grahaNa karIne jenA mATe devAne icche, tenA bhAinamAM nAkhavAne taiyAra thayo hoya tyAre jamavAre kahyuM - 'mane na Apa' A avasare sAdhue "dharmalAbha' Apyo tyAre pIrasanAra kahe, he sAdhu ! pAtrane mAMDo. tyAre sAdhunA pAtramAM bhAta vahorAvyo. ahIM sAdhunA prayojanamAM gRhastha hAtha ja calAvyo. bIjuM gamanAdi kaMI paNa na karyuM, ema jaghanyaAhata thayuM. AvuM vyavahArabhASyamAM paNa che. pIrasanAra, sthAnathI calita na thaIne rasavatInA bhAjanathI khAvAnA pAtramAM nAMkhe che, te saMhUiyamAna avagRhIta jANavuM. ahIM zloka che- jyAM pIrasanAra, jamanAra mATe lAvela AhArane pIsato, jamanAranA vacanathI. munine Ape che. A chaThThI eSaNA che, tathA je banAvela bhojananA thALa AdimAM nAMkhe che, te AspekaprakSipta avagRhIta. ahIM vRddha vyAkhyA A pramANe che : AhAdane mATe bhAtane vizALa ane uMce upaDatA kAMsAdi bhAjanane vize nAMkhela che, te pagamAMthI jamanArA mATe ApyuM, temAMthI bAkI rahela bhojanane pharI khullA mukhavALA bhAjanamAM nAkhatA ke khullA mukhavALA bhAjanamAM pIrasatA Ape te trIjuM avagRhita. - X - 4 - prina] - mukhamAM nAMkhe te mukhya evo artha hovA chatAM piThara AdinA mukhamAM propa evI vyAkhyA kema karI? [samAdhAna mukhamAM prakSepanuM vyAkhyAna jugupsA thavAthI ayukta che. * x * mATe piTharAdinA mukhamAM prakSepano Adeza che. kemake tema karavAthI guptAno abhAva thAya. 6- avaE - jenuM udara UbhuM che te avamodara athavA uNuM udara te avamodara, tenA bhAva te avamodaratA * x * athavA udane ubhuM karavuM te avamodarikA, A zabdanI vyutpati mAtra che, pravRtti to nyUnatA mAgamAM che temAM eka vArUpa pahelo bheda jinakalikAdine ja hoya che, bIjAne nahIM. kemake zAstrIya upadhinA abhAve to samagra saMyamano abhAva thaI jAya, athavA adhika na grahaNa karavArUpa UnodaratA che. kahyuM che ke - je upakaraNa upakAramAM varte te upakaraNa che, je adhika sakhe te adhikaraNa che. ayatanAvALo ayatanA vaDe je upakaraNa dhAraNa kare te adhikaraNarUpa che. vaLI bhApAnanI avamodaratA potAnA AhAranA pramANanA parityAgathI jANavI. kahyuM che ke - parapane nize bagIza koLIyA AhAra kukSipuka che ane strIne aDhAvIza koLIyA AhAra hoya. koLIyAnuM AhAra hoya. koLIyAnuM pramANa kukaDInA iMDAnA pramANa jeTaluM che athavA sukhapUrvaka mukhamAM praveza thaI zake teTaluM pramANa jANavuM. A UNodakiA ATha, bAra, soLa Adi kramathI kahelI che. kahyuM che ke - ekathI ATha kavala paryanta alpAhAra, bAra paryanta apAddha, soLa parya dvibhAga, covIza paryanta prApta ane ekTIza sudhI kiMcit jUna UNodarikA jANavI. A ja pramANe pANIne vize paNa UNodakiA kahevI.. bhagavatI sUtramAM paNa kahyuM che - kukaDInA iMDAnA pramANavALA 32 kavala AhAne khAvA chatAM pramANapAta evI vaktavyatA hoya, tenAthI eka kavala vaDe paNa nyUna AhAne AhArato zramaNa nirguntha prakAmarasa bhojI nathI evI vakatavyatA hoya. vaLI bhAva UNodarikA krodhAdinA tyAgarUpa jANavI. kahyuM che * jinezanA vayananI bhAvanAthI pratidina krodhAdino tyAga karavo. tene vItarAgoe bhAva UNodarikA kahelI che. 3-upakaraNa uNodarikAnA bhedone kahe che - eka vastra jinakalikone hoya, eka pAtra jinakalikone hoya tevuM paNa vacana che tathA saMyamane A upakAraka che evI prIti vaDe malinAdine vize apati na karavA vaDe athavA saMyamIne saMmata upadhinojoraNAdino svIkAra te viyattovasAna. pUrve kahelAnA have badhA viparyaya bhedone kahe che 8- tako ityAdi spaSTa che. vizeSa e ke hitAya - apaccane mATe, amuka * du:khane mATe, akSamAva - ayuktatvane mATe, niHzreyAya - amone mATe, nAnuIrfmavAvAva - na zubhanA anubaMdhane mATe, jUnanatA Ad svare bolavuM. vaUtA - zayyA, upAdhi AdinA doSo kADhIne baDabaDATa karavo tathA apadhyAnatA - Ad-raudradhyAna thAvavuM. 9-ukta sUtrathI viparIta sUtra, sukhane mATe Adi spaSTa che. 10-nigranthone pariharavA yogya traNa vastu. jenA vaDe pIDA thAya te zalya,
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/195 201 dravyathI tomara Adi ane bhAvathI traNa-1-mAyA-kapaTa e ja zalya te mAyAzalya, e rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke - je aniMdha, brahmacaryAdi vaDe sAdhya je moDhAphaLa ane kuzaLakamarUpa kalAvRkSanuM vana, devaRddhi Adi prArthanAnA pariNAmarUpa tINa talavAra vaDe chedAya te nidAna, 3-viparIta evuM darzana che mithyAdarzana. 11-nirgunzone ja labdhi vizeSanA traNa kAraNo kahe che - vipula chatAM paNa saMkocelI, anyathA sUryabiMbanI mAphaka na joI zakAya tevI tejolezyA - tapanI zakitathI utpanna thayela tejasvIpaNuM, taijasa zarIrarUpa mahAjavAlA samAna che, jenA vaDe te saMkSipta vipula tejolezyA. AtApanA-zIta-tApa AdithI zarIrane saMtApavuM, teno je bhAva te AtApanatA-zIta-tApAdine sahana karavA paDe... krodhanA nigraha vaDe, kSA - sahanazIla, paNa azakti vaDe nahIM evI kSAMti kSamA vaDe... apAnavona - pAraNAnA kALathI anyatra - cha vagere tapokarmathI prApta. bhagavatIjImAM kahyuM che he gozAlaka ! je nakha sahita vALela aDadanA bAkuLAnI muddhi vaDe ano eka cala pramANa pANI vaDe niraMtara chaa-chano tapa karI uMcA hAtha rAkhIne sUryanI sanmukha AtApanA bhUmimAM AtApanA leto vicare to tene cha mAsane aMte saMkSipta vistIrNa evI tejalezyA prApta thAya. 12-bhikSanI pratimA eTale sAdhunA abhigraha vizeSa te bAra che. temAM eka mAsikI Adi mAsa-mAsanI vRddhi vALI sAta che, traNa pratyeka sAta ahorAtrinA pramANavALI che, eka ahorAgikI, ekarAgikI ema bAra bhikSupatimA che. - - saMghayaNavALo, dhairyavAnuM, mahAsatvavAnuM ane bhAvitAtmA, gurunI anujJA pAmela muni pratimAne svIkAre che. | gacchamAM raheto hoya, utkRSTathI kiMcit nyUna daza pUrvanuM zrutajJAna hoya ane jaghanyathI navamAM pUrvanI trIjI AcAra vastunuM jJAna hoya. deha pratye mamatvarahita, jinakInI mAphaka upasargane sahana karanAra, eSaNAnA abhigrahavALo, vaLI tene bhojana alepakRta hoya. te gacchamAMthI nIkaLIne te eka mAsa pramANavALI mahApatimAne svIkAre che, tene eka dattI bhojana ane eka datI pANIne ko cAvatuM eka mAsaparyanta jANavuM. pahelI paDimA pUrNa karIne gacchamAM pAchA Ave, e rIte be mAsI, traNa mAsI sAva sAta mAsI sAtamI paDimA jANavI. vizeSa e ke ekaika dadInI vRddhi hoya che. pachI AThamI paDimA vahana kare, temAM prathamanA sAta samidinamAM nirjaLa ekAMtara upavAsa kare. AgamamAM kahyuM che : sAta samidina vALI prathama eTale AThamI bhikSupratimA pratipanna sAdhune nirjaLA ekAMtara upavAsa vaDe gAmanI bahAra rahevuM kaze. te uMcu mukha rAkhIne cato sUnAra, paDakhe sUnAra tathA niSadhAvAnuM kahela kAyAnI ceSTA vizeSa karIne prAmAdithI bahAra rahIne divyAdi ghora upasargone nizulapaNe sahe. 202 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 bIjI eTale navamI paNa eka ja pramANe jANavI eTale prAmAdi bahAra rahevuM. vizeSa e ke * ubhaDaka Asane bese, lagaMDa Asane ke daMDAnI jema lAMbA thaIne sUI rahe. [ane upasarga sahe.] bIjI eTale dazamI pratimA paNa e rIte che, vizeSa e ke temAM godohIka Asana hoya. athavA vIrAsane rahevuM athavA AmakujanI jema rahevuM te. agiyAramI pratimA eka ahoramanI che, temAM nirjaLa chabhA karAya che. vizeSa e ke gAma-nagara bahAra hAtha lAMbo karIne rahevAnuM che. bAramI pratimA paNa eka ahoraNanI che, te aThThama tapa vaDe thAya che. sAmAdi bahAra kAyotsarge rahI, zarIra kiMcita namAvIne animeSa e eka pudgala para nizcala daiSTi rAkhe. baMne paga saMkocIne, lAMbA hAtha rAkhIne kAyotsarge rahevuM. bAkInuM dazAzrutaskaMdhamAM kahA mujaba jANavuM. - 4 - 13- ekarAgikI bAramI pratimAne samyaka anupAlana nahIM karavAthI unmAdacitaviSama, koDha vagere roga, AtaMkazULa, vizucikAdi je kadI prANano ghAta kare, te rogAtaMka pAme, zrata cArika lakSaNa rUpa dharmathI bhraSTa thAya ane samyakatvanI hAni thAya. pratimAnuM sArI rIte pAlana na karavAthI je unmAda, roga ane dharmabaMza te ahitAdine mATe thAya che. - x - 14- A teramAM sUtrathI viparIta sUtra jANavuM. -- sAdhuonAM upara varNavelA anuSThAno karmabhUmiomAM ja thAya che, tethI karmabhUmi nirUpaNa kare che * sUtra-196 thI 18 : [196] jaMbUdvIpa nAmaka dvIpamAM traNa karmabhUmi kahI che * bharad, airAvata, mahAvideha. e rIte dhAtakIkhaMDahIpanA pUvaraddhimAM vAvata puSkaradharaddhIpArvanA pazcimAddhamAM traNa karmabhUmio kahelI che. [19] traNa prakAre darzana kahela che - samyagradarzana, mithyAdarzana, mizradarzana ruci traNa bhede che . samyaguruci, mithyAruci, mizraruci...prayoga traNa bhede che - sabhya prayoga, miyA prayoga, mitra prayoga. [198) vyavasAya traNa prakAre che . dhArmika vyavasAya, dhArmika vyavasAya, dhArmika-adhArmika vyavasAya... athavA traNa prakAre vyavasAya che - pratyakSa, prAtyayika, AnugAmika... athavA traNa prakAre vyavasAya che - ihalaukika, paralaukika, ubhayalaukika... iphlaukika vyavasAya traNa bhede che - laukika, vaidika, sAmAyika [sAMsaMbaMdhI... laukika vyavasAya traNa bhede che - artha, dharma, kAma - saMbaMdhI... vaidika vyavasAya traNa bheTe che - sveda, yajurveda, zAmaveda saMbaMdhI... sAmAyika vyavasAya kaNa bhede che - jJAna, darzana, cAstri saMbaMdhI. artha drivya yoni [upAya) traNa bhede - sAma, daMDa, bheda saMbaMdhI. * vivecana-196 thI 198 :[196] jaMbUvIpa ityAdi pAMca sUtro sAkSAt ane atidezathI kahyA che. te
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/196 thI 198 203 sugama che. karmabhUmio kahI, temAM rahelA manuSyonA dharmonuM nirUpaNa kare che [19] tivi- - ityAdi agiyAra sUtro sugama che. vizeSa e ke - traNa prakAre darzana - zuddha, azuddha, mizra e traNa puMjarUpa mithyAtva mohanIya che, kemake tathAvidha darzananA hetu che... ruci, to zuddha puMjAdi karmapudgalanA udayathI prApta thayela tatvonuM zraddhAnuM che.... prayoga- samyakatvAdipUrvaka mana vagereno vyApAra athavA samyak Adi prayoga-ucita, anucita. ubhayAtmaka auSadha Adi vyApAra che. [198] vyavasAya - vastu nirNaya athavA puruSArthanI siddhi mATenuM anuSThAna. vyavasAyIonI - dhArmika, adhArmika ane mizra eTale saMyata, asaMyata ane dezavisati lANavALA saMbaMdhIpaNAthI abhedapaNe traNa bhede che athavA saMyama, asaMyama ane dezasaMyamarUpa viSayabhedathI traNa prakAre che. athavA vyavasAya eTale nizcaya te pratyakSa - avadhi, mana:paryava, kevalajJAna rUpa che, prAtyayika - indriya ane noindriya lakSaNathI thayela ane AnugAmika * je dhUma vagere hetu - agni vagere pratye atugamana kare che ane sAdhyanA abhAvamAM hotuM nathI te anugAmI. tethI thayela te AnugAmika atha anumAnarUpa je vyavasAya te AnugAmika ja che. athavA pratyakSa eTale pote jovArUpa, prAtyayika - Ata vacanathI, anumAnathI che. ihalokamAM je thAya te aihalokika - A bhavamAM vartamAnano je nizcaya ke anuSThAna te aihalaukika vyavasAya. je paralokamAM thaze te pAraslaukika ane je ahIM ane pa, te aihalaukika-pAralaukika vyavasAya che. laukika - sAmAnya lokanA AzrayavALo nizcaya ke anuSThAna.. vedanA AzrayavALo te vaidika.. samaya-sAMkhyAdinA siddhAMtAzrita te sAmAyika. laukikAdi vyavasAya pratyeka traNa prakAre prasiddha che. vizeSa e ke - artha, dharma, kAma viSayaka nirNaya. jemake dhananuM mULa kapaTa ane kSamA che, dhamanuM mULa dAna, dayA ane dama che. kAmanuM mULa dhana, zarIra ane vaya che. mokSanuM mULa sarve kiyAone vize uparama che. athavA teone mATe anuSThAna te adi nizcaya che. pedAdi vaDe karela nirNaya ke vyApAra te pedAdi vyavasAya che. jJAnAdirUpa sAmAyika vyavasAya. temAM jJAna te vyavasAya ja che, kemake te paryAyavAcI zabda che, darzana paNa zraddhAnuM lakSaNa vyavasAya che. tene vyavasAyanA zapaNAthI pratipAdita ja che, cA>>i paNa samabhAvalakSaNarUpa vyavasAya ja che, kemake bodha svabhAvarUpa AtmAnI pariNati vizeSa hoya che. kahyuM che ke - satkAryamAM pravRtti ane akAryamAM nivRtti, tenuM je anuSThAna te saccAstri che, temAM te bAhya cA>>iAnI apekSAo jANavuM athavA jJAnAdi viSayamAM je vyavasAya - bodha ke anuSThAna te viSayanA bhedathI traNa prakAre che. AnI sAmAyikatA to samyaka - mithyA zabda vaDe lAMchita jJAnAdi gaNano sarva samayamAM sadbhAva hovAthI che. 204 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 arthatha - rAjalakSamI vagerenI yoni - upAya, te arthayoni, 1- nAma - priyavayanAdi, -- US * vadha Adi rUpa parigraha, -3- pa - jItavAnI icchAvALA zaNanA samayane svAmI AdinA nehathI dUra karavo. keTalAMka sthAne daMDa padanA tyAgathI pradAna sahita traNa arthayonio jaNAvI che. ahIM zloka che -1 paraspara upakAronuM darzana, 2- guNakIrtana, 3- saMbaMdhanuM kathana karavuM. 4- ApaNA baMnenuM kArya thaze evo AzAjanaka pralApa. -"- he sAdhu! huM Apano ja chuM ema komaLa vANI vaDe je arpaNa karavuM. evI rIte 'sAma'nA prayogane jANanAra puraSoe tene pAMca prakAre kahela che vadha, parileza, dhananuM haraNa. ema daMDavidhAna traNa bhede daMDa kahyo. sneharAgane dUra karavo, spardhA utpanna karavI, saMtarjana-bhedaoN traNa bheda kahyA. pradAnanuM lakSaNa A che - saMprApta dhananuM uttama, madhyama, adhamane dAna, grahaNa karelAnuM anumodana, apUrva dravyanuM dAna, svayaM grahaNa mATe pravartana, Na pratimokSa A pramANe pAMca prakAre dAna che. bheda vaDe athiida yonino prayoga A pramANe - praNipAtathI uttama puruSane, bheda vaDe zUra puraSane, alAdAnathI nIca puraSo, parAkramathI samAna puruSane daMDa vaDe vaza karavo. * jIvo dharmathI prarUpaNa karyA, have pudgala prarUpaNA * sUtra-19 :pagalo traNa bhede che . prayogapariNata, mizrapariNata, visasAparipata. narakAvAsa gaNanA AdhAre che - pRthvInA AdhAre, AkAzanA AdhAre, potAnA AdhAre...naigama, saMgraha, vyavahAranA mate pRvIpatiSThita, jusUjhanA mate AkAzapatiSThita, traNa zabdanayanA mate AtmapratiSThita * vivecana-19 : 1. prayoga pariNata - jIvanA vyApAra vaDe tevA prakAranI pariNatine pAmelA. jema vara AdimAM, karma AdimAM. 2. mizna-prayoga ane visasAthI pariNata jema varu pagalo ja prayoga vaDe vastrapaNe ane visasA pariNAma vaDe bhoga na karavA chatAM jUnApaNAo thAya che. 3. visasA - je svabhAvathI pariNata thayelA che, vAdaLA ane indra dhanuSanI mAphaka, pudgalanA prastAvanI visasApariNata nakAvAsonA pratiSThAnanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che pa spaSTa che. vizeSa e ke - narakAvAso AtmapratiSThita che, teonuM pratiSThAna vayo vaDe kahe che - (1) naigama - sAmAnya ane vizeSanA grAhakapaNAthI tene aneka jJAna vaDe pariccheda kare te taikama athavA nigama - nizcita arthavALA bodhomAM je kuzala athavA temAM je bodha thAya te taigama athavA jene eka gamanathI te prAkRtatvathI taigama. (2) bhedono saMgraha karavo athavA bhedo pratye je saMgraha che te, athavA je vaDe
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/199 205 te bhedo saMgraha karAya che te saMgraha - satA mAnano svIkAra. (3) vyavahAra - je athavA jenA vaDe vyavahAra karAya che te vyavahAra athavA vizeSa vaDe nirAkaraNa karAya che te athavA sAmAnya jovA lokavyavahArane vize tatpara te vyavahAra vizeSa mAtra svIkAravAmAM tatpara. A nayamato vaDe jANavuM. (4) Rju - saraLa sanmukha, zruta-zrutajJAna jene che te RjusUtra. athavA hajuatIta, anAgatarUpa vakanA tyAgathI phakta vartamAna vastune jaNAve te jusUtra potAnI ane sAMprata vastu mAne che, bIjI mAnato nathI. (5) zaaute - jenA vaDe kathana kahevAya che, te zabdavAcaka dhvani. aneka dhamatmaka vastu chatAM bIjA dharmono niSedha karIne cokkasapaNe eka dharma vaDe pariccheda kare che. te kayo zabdanI mukhyatAvALA je nayo, te zabdanayo. te traNa che zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta. temAM bolAvavuM ke je nAma pratye bolAvavuM ke jenA vaDe bolAvAya te zabda. te zabda kathananA vicAramAM tatpara naya paNa zabda che. te bhAvaniphoparUpa vartamAnakAlIna abhinna liMgavAcaka ane bahupayayi pratye paNa svIkAre che. (6) vAcaka-vAcaka pratye vAsthabhedano Azraya kare te samabhirUDha te vize ukta vizeSaNayukta vastune paNa zaka ane puraMdarAdi vAcaka bheda vaDe bhedane svIkAre che. - 1 - (3) tevA prakAranA satya arthavALo ghaTAdi paNa anyathA nahIM evI rIte svIkAravAmAM je tatpara che evaMbhUta naya che. A naya to bhAva nikSepAdi vizeSaNa sahita vyutpatti arthavALA arcane ja iSTa mAne che. temAM pahelAM traNa nayonuM azuddhapaNAthI, prAyaH lokavyavahAramAM tatpara hovAthI narakAvAsonuM pRthvIne AdhAre rahevApaNuM che evo temano mata che. cothA nayanuM zuddhapaNAthI ane AkAzanuM rahetA sarva bhAvonuM ekAMtika AdhArapaNuM hovAthI ane pRthvInuM anekAMtikapaNuM hovAthI AkAza pratiSThiva che. zabda Adi traNe nayonuM vizeSa zuddhapaNuM hovAthI ane sarvabhAvonuM svabhAva lakSaNanA aMtaraMgapaNAthI temaja vyabhicAspamAthI AtmapratiSThiva che. kemake potAnA svabhAvane choDIne bIjAnI svabhAvamAM adhikaraNavALA bhAvo kadApI hotA nathI *x - x no mithyArdaSTi che, mATe mithyAtvanuM svarUpa kahe che * sUtra-200 - mizrAva traNa prakAre che : akriyA, avinaya, ajJAna... akriyA traNa bhede che . prayogakriyA, samudAnakriyA, ajJAnakriyA... prayogakriyA traNa prakAre che . mana prayogakriyA, vacana prayogakriyA, kAya prayogakyiA ... samudAna kiyA traNa bheda : anaMtara samudAnakriyA, paraMpara samudAnakriyA, tadubhaya samudA kiyA ... ajJAna kriyA traNa bhede che - matijJAna kriyA, zrutajJAna kriyA, vibhaMgaajJAna kriyA...avinaya traNa bhede che - deza tyAgI, nirAlaMbanatA, vividha prema-dveSa... ajJAna traNa bhede che - deza ajJAna, sarva ajJAna, bhAva ajJAna. 206 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 * vivecana-20o : (1) mithyAtva traNa bheda vagere sUtro sugama che. vizeSa e ke - mithyAtva eTale je viparIta zraddhAnarUpa che, tenI ahIM vivakSA karI nathI. kemake prayogakriyA AdinA kahevAtA tenA bhedono asaMbaMdha che, tethI ahIM mithyAvakriyA AdinuM yathArtharUpapaNuM mithyAdarzana ane anAbhogAdithI thayela vipayara duSTapaNuM athAt azobhanapaNuM evo bhAva jANavo. vijaya ahIM na zabda 3: zabdanA arthamAM che. jema azIla eTale duzIla kahevAya che. tethI akriyA eTale mithyAtva AdithI haNAyelane mokSasAdhaka anuSThAna duSTakriyA che, jema mithyArdaSTinuM jJAna paNa ajJAna che tema jANavuM. e rIte avinaya, ajJAna eTale asamyaga jJAna. (2) akriyA te azobhana kriyA ja che, tethI akriyA traNa prakAre kahIne paNa prayoga ityAdi vaDe kriyA ja kahI che. temAM vayantirAya karmanA kSayopazamathI pragaTela vIrya dvArA AtmA vaDe je vyApAra karAya te prayoga - mana, vacana, kAya lakSANanI kriyA - karavuM arthAt vyApta thayuM te prayoga kriyA athavA mana vagere prayoga vaDe je baMdhAya che te prayogakriyA arthAt karma, te duSTavathI akriyA ane akiyA te mithyAtva che ema sarvatra saMbaMdha joDavo. samuvA prayogakriyA vaDe ekarUpapaNe grahaNa karela karmavargaNAne sArI rIte prakRti, baMdha Adi bheda vaDe dezaghAti ane sarvaghAtirUpapaNAe svIkAravuM te samudAna, te ja kriyA te samudAna kiyA. ajJAna vaDe ceSTA ke karma te ajJAna kriyA. (3) prayoga kriyA traNa prakAranA kahela arthavALI che - (4) jemAM aMtara nathI te anaMtara, evI je samudAnakriyA athatu prathama samayamAM vartanArI, bIjA vagere samayamAM vartanArI te paraMpara samudAna kriyA, prathamaaprathama samayopekSAe tadubhaya-samudAna kriyA jANavI. (5) mati ajJAna kriyA - vizeSa nahIM karAyela temati ja che ane samyagurdaSTine te matijJAna rUpa che, mithyArdaSTine te matiajJAnarUpa che. zruta paNa ema ja jANavuM. mati ajJAnathI jema kriyA karavI te mati ajJAna kriyA, e rIte zruta tathA vilaMgamAM paNa jANavuM. temAM mithyAdRSTinuM je avadhi te vibhaMgaajJAnarUpa che. (6) akriyA mithyAtvanuM vivecana karyuM, have avinaya mithyAtva kahe che. avinaya ityAdi. * viziSTa naya te vinaya - pratipatti vizeSa. tenA pratiSedhathI, avinaya. janma, kSetra Adino tyAga te dezayAga, svAmIne gALa devI vagere je avinayamAM che, te dezatyAgI. gaccha, kuTuMba AdinA AzrayathI je nIkaLela che te nirAlaMbana, teno bhAva te nirAlaMbanatA arthAt Azraya karavA yogyanI upekSA karavI. athavA puSTa AlaMbananA abhAve ucita pratipatti svIkArano nAza che. prema ane dveSa te premadreSa, vividha prakArano je premaplepa te nAnApamadreSa avinaya, ahIM bhAvanA A pramANe - ArAdhya viSaya ke ArAdhya saMmata viSayavALo prema, ArAdhyane
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/200 203 asaMmata viSayavALo hepa, evI rIte be niyata vinaya hoya. kahyuM che ke - krodhamAM namana, stuti vayana, tenA abhimatamAM prema, tenA apiyamAM dveSa -x * e rIte nAnA prakAravALA premaheSa - X - te avinaya che. (9) have ajJAna mithyAtvane kahe che - jJAna eTale dravya ane paryAyanA viSayavALo bodha, teno niSedha te ajJAna. temAM vivakSita dravya dezathI jyAre nathI jANato tyAre deza ajJAna che, jyAre sarvathI nathI jANato tyAre sarva jJAna che. vivakSita dravya payayithI nathI jANato tyAre bhAva ajJAna che athavA dezAdi jJAna paNa mithyAtva viziSTa ajJAna ja che. mithyAtva kahyuM te adharma che, mATe have tenA viparyayarUpa dharmane kahe che* sUtra-201 - 1. dharma traNa prakAre che : zrutadharma, cAaidharma, astikAyadharma. 2. upakama traNa prakAre che - dhArmika, dhArmika, dhArmikAdhArmika upakama. athavA traNa prakAre upakama che - Atmopakrama, paropakrama, tadubhayopakama. e rIte 3. vaiyAvacca, 4. anugraha, 5. anuziSTi, 6. upAlaMbha e eka ekanA gaNa - traNa alAvA upakramanI mAphaka jANavA. * vivecana-201 - (1) zrata e ja dharma te zratadharma - svAdhyAya, cAstri dharma - kSAMti Adi zramaNadharma. A dravya-bhAva bhedathI be prakAre che, temAM bhAva gharmane kahela che - 4 - * mafpta zabda vaDe pradezo kahevAya che, teono vAya - zazi, te astikAya, te evI saMjJA vaDe je dharma te astikAya dharma-gati upakhaMbha lakSaNa - dhamastikAya. A dravya dharma che. anaMtara - zratadharma ane cAritradharma e be kahyA. have tenA vizeSone kahe che. vize savAre Adi sUtro sugama che. vizeSa e ke upAyapUrvaka Abha te upakrama. ghaH - zruta cAstriAtmaka, te dharmamAM thanAra AraMbha ke te ja prayojana jenuM che, te dhArmika arthAt zrutacAstriArtha AraMbha. tathA je ghArmika nathI te adhArmika - asaMyamArge AraMbha tathA dezathI A dhArmika-saMyamarUpa hovAthI temaja asaMyamarUpa hovAthI adhArmikapaNAthI dhArmikA dhArmika eTale dezavirati AraMbha evo artha che. - athavA - nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA bhedathI upakrama cha prakAre che. temAM nAma, sthApanA sugama che. dravyopakama jJazarIra, bhathazarIra vyatirikta sacita, ayita, mizrabhedathI traNa prakAre che. temAM sacitta dravyopakama dvipada, catuSpada, apada e traNa bhede che. vaLI te pratyeka parikarma ane vastu vinAza e be bhede che. temAM parikamamAM - dravyanuM guNa vizepakaraNa che. jemake - dhRtAdinA upayoga vaDe puruSane varNarU5 vagere karavuM. e rIte popaTa, menAdine zikSAdi ApavA guNa vizeSanuM karavuM. hAthI vagere catuSpadone ane vRkSAdine vize vRkSa ane AyurvedanA upadezathI vRddhi 208 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vagere guNonuM utpanna karyuM tathA vastu vinAzamAM puruSano pagAdi vagere vaDe vinAza karavo te ja upakrama. e rIte ayita dravyaupakrama padArAgAdi maNione kSAra ane mRtikAnA puTa pAkAdi vaDe nirmala karavA te parikarma ane dhaNa vagerethI vinAza karavo te vinAza. mizradravya upakrama to kaDA AdithI vibhUSita puruSAdi dravyano ja jANavo. tathA kotrI - zAlikSetra vagereno parikarma athavA vinAzarUpa phogopakama che, tayA kALano caMdragrahaNAdi lakSaNarUpa kALano upakrama arthAt upAya vaDe parijJAna te kALa upakrama. tathA bhAvatha * prazasta, apazastarUpa bhAvane upAya vaDe jANavIrUpa ja bhAva upakrama che te bhAvopakama. aprazasta te brAhmaNI, gaNikA ane amAtyanA daSTAMtathI jANavuM. prazasta to zrutAdi nimite AcArya Adino abhiprAya jANavo te bhAvopakrama. evI rIte dhArmikano eTale saMyatano je cAAidine mATe dravya, phona, kALa ane bhAvano upakrama kahela svarUpavALo te dhArmika ja upakrama che. tathA adhArmikaasaMyatano asaMyamane mATe je upakrama te adhArmika ja che. tathA dhArmikAdhArmika arthAt dezaviratino je upakrama te dhArmikAdhArmika che. (2) have, bIjA svAmInA bheda vaDe upakrama traNa prakAre kahe che - AtmAne anukala upasAdimAM zIlanI rakSA nimitta upakrama - vaihAnAsAdi vaDe nAza karavo athavA parikarma karavo ke AtmAne arthe bIjI vastuno upakrama te Atmopakama tathA bIjAno bIjAne mATe upakrama karavo te paropakrama. AmA tathA para e baMnene mATeno upakama te tadubhaya upakrama. (3) upakrama sUtra mAphaka AtmA, para, ubhaya bhedathI vaiyAvRtya Adi kahevA. vizeSa rUpathI rahevAno bhAva athavA je karma te vaiyAvRtya - bhojanAdi vaDe upastaMbha * madada. temAM AtmavaiyAvacca gacchathI nIkaLela te ja hoya che, bIjAnI vaiyAvacce glAnAdi pratye jAgRta rahenArane hoya che ane tadubhaya vaiyAvacca gacchavAsI munione hoya che. (4) anugraha - jJAnAdino upakAra, temAM AtmAno anugraha - adhyayanAdimAM pravartelane hoya che, vAyanAdimAM pravartelane parano anugraha hoya che tathA tadubhaya anugraha zAstranuM vyAkhyAna ane ziSyanA saMgrahAdimAM pravRtane hoya che. (5) anuziSTi - anuzAsana. temAM AtmAnuzAsana A pramANe jANavuM - eSaNA saMbaMdhI beMtAlIza doSarUpa viSama saMkaTamAM he jIva! tuM calita na thayo to tuM bhojana karatA rAgadveSathI na kaLAya tema kara. parane anuzAsana A pramANe - tethI tuM teono bhAva vaidha che, bhavadu:khanI niSeiDita thayela A badhAM tAre zaraNe AvelA che mATe prayatna vaDe tene choDAvavA joIe. tadubhaya anuzAsana A rIte - kevI rIte manuSyatva pAmyo, koI rIte ati muzkelIthI cA irana pAmyA. tethI he sAdhu ! ahIM cAtrimAM kadApI lezamAtra pramAda na karavo joIe.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/ra01 209 (6) upAlaMbha - e ja ayogyapaNAnI pravRtinA pratipAdana garbhita che, te AtmAne A pramANe - bhojanAdi daSTAMta vaDe durlabha evA manuSya janmane meLavIne jo tuM jinadharma pALato nathI to zuM he Atma ! tuM ja tAro vairI che ? bIjAne upAlaMbha A pramANe - he vatsa! tuM uttamakuLamAM utpanna thayo, uttama guru vaDe dIkSita thayo ane uttama guNa saMpanna, chatAM Ama vagara vicArye kema pravarte che? tadubhaya upAlaMbha A rIte - je koI prANI, eka potAnA jIvana mATe ghaNAM jIvone du:khamAM sthApe che, toonuM jIvana zuM zAzvata che ? e rIte pUrvokta atidezanI vyAkhyA karI, e rIte jema upakramamAM Atma, para ane tadubhaya vaDe traNa AlApako kahyA, tema vaiyAvRtyAdimAM paNa jANavA. have dhRtadharmanA bhedo kahe che- * sUtra-202 - kathA traNa prakAre kahI che - akathA, dharmakathA, kAmakathA. traNa bhede vinizcaya kahyA che - artha, dharma ane kAma vinizcaya. * vivecana-202 - 1- artha - lakSmInI kathA - upAyane pratipAdanamAM tatpara je vAkyapabaMdha che arthakathA. kahyuM che ke- sAma Adi nIti, dhAtuvAdAdi sasiddhi, kRSNAdine pratipAdana karanArI ane arthotpAdanamAM utkRSTa evI arthanI kathA kahelI che. tathA artha nAmano puraSArtha zreSTha jaNAya che, kemake lokamAM taNakhalAthI paNa halakA gaNAtA dhanarahita puruSane dhikkAra che. kAmaMdakAdi zAsvarUpa A arthakathA che. - - ghauM - dharmanA upAyanI kathA dharmakathA che. kahyuM che - dayA, dAna, kSamAdi dharmanA aMgomAM rahelI ane dharmanA svIkArarUpane paMDitoe dharma kathA kahI che. tathA dharmanAmaka A puruSArtha, pradhAna che ema kahevAya che. pApasakta puruSa pazutulya che, dharmarahita puruSane dhikkAra che. dharmakathA uttarAdhyayanAdi rUpa jANavI. 3- evI rIte kAmakathA paNa jANavI. kahyuM che ke, kAmotpAdaka vaya, dAkSiNya sUcikA ane anurAgapUrvaka iMgitAdithI thayela kathA kAmakathA kahI che. kAmIonuM smita bIjA dvArA lakSa dravya vaDe paNa prApta karAtuM nathI, vacana koTi dravya vaDe, vilAsa sahita jovuM te lakSakoTi dravya vaDe, hRdayano guptabhAva koTikoTi dravya vaDe paNa bIjAo vaDe prApta karAvAto nathI, A kathA vAtsyAyanAdi rUpa jANavI athavA prakIrNa - te kAmArtha vacananI paddhati ke kathAsastri varNanarUpa jANavI. adi vinizcaya - aAdi svarUpanuM parijJAna. te A che - (1) dhanane prApta karavAmAM - rakSaNa karavAmAM - nAzamAM ane vyayamAM paNa duHkha che, mATe du:khanA kAraNabhUta dhana (atha) ne dhikkAra che. (2) dharma dhanArthIne dhana Ape che, sarva kAmIne kAma Ape che, paraMparAe mokSanuM sAdhaka che. (3) kAmo zarArUpa che, viSarUpa che, AzIvizvarUpa che. kAmAbhilASI jIva, nikAmA paNa durgatimAM jAya che. ityAdi. - A [5/14 210 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 rIte arthAdi vinizcaya kahyo, mATe tenA kAraNa ane phalanI paraMparAne paNa traNa sthAnakAvatAranA prasaMgathI kahe che- * sUtra-203,204 : ri03] he bhagavana ! tathArUpa zramaNa mAhana pratye sevA karanArane te sevAnuM zuM phaLa che? "zravaNaphaLa" he bhagavana! te zravaNanuM zuM phaLa che ? jJAna-phaLa". he bhagavana ! jJAnanuM zuM phaLa che? vijJAna phaLa" A abhilASA vaDe jaNAvAtI A gAthA jANI levI joIe [24] zravaNanuM phaLa jJAna che, jJAnanuM phaLa vijJAna, vijJAnanuM phaLa paccakkhANa, paccakkhANanuM phaLa saMyama, saMyamanuM phaLa anAghava, anAthavanuM phaLa tapa, tapanuM phaLa vyavadAna, tenuM phaLa akriyA, tenuM phaLa nirvANa. cAvata he bhagavAn ! akriyAnuM phaLa zuM che? - "nirvANa." he bhagavan! nivaNinuM phaLa zuM che? te zramaNAyukhanuM ! siddhigamana paryanta phaLa che. * vivecana-203,204 - sUtra pATha sugama che. vizeSa e ke - paryApAsanA eTale sevA. jenuM phaLa zravaNa che te zravaNalA. sAdhuo ja dharmakathAdi svAdhyAyane kare che mATe tenuM zravaNa sAdhuonI sevAmAM hoya che. vijJAna - artha AdinA heya-upAdeyapaNAno vinizcaya te vijJAna che. juve . pUrvokata abhilApa vaDe che ne ! thiar * ityAdithI A gAthA anusaravI. A gALAmAM kahela pado kahevA. savane Adi jaNAvelA arthavALA che. vizeSa e ke pratyAhyAna - nivRtti dvAra vaDe pratijJAnuM karavuM. saMyama - prANAtipAtAdi nA karavA. kahyuM che ke - pAMca AzravathI viramavuM, paMcendriya nigraha, kaSAyajaya, traNa daMDanI virati, A sattara bhede saMyama che. nA zrava : navA karmonuM grahaNa na karavuM. anAzravathI laghukamapaNAe azanAdi bhedavALo tapa thAya che. vyavahAra - pUvaoNkta karma vananuM chedana athavA kamI kacarAnuM zodhavuM. mathA yogano nirodha. nirvANa * karma vaDe karAyela vikArathI rahitapaNuM. niyati - jemAM te kRtArtha thAya che te siddhi-eTale lokANa, te ja prAyamAna hovAthI gati, temAM gamana te ja paryavasAna phaLa - savathI aMtima prayojana. nirvAna - siddhi gati gamana paryavasAna phaLa. prAtam - meM ane bIjA kevalIoe kahyuM che. he zramaNa AyuSyamAna! A pramANe gautamAdi ziSyane AmaMtraNa karatA bhagavaMte kaheluM. sthAna-3 - uddezA-3 no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4-205 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 sthAna-3 - uddezo-4 6 - X - X - X - * bhUmikA : trIjo uddezo kahyo. have cotho kahe che - teno saMbaMdha A che, pUrvanA uddezAmAM pudgala ane jIvonA dharmo traNa prakAre kahyA. ahIM paNa te ja dharmo, tevI rIte ja kahevAya che. A saMbaMdhe Avela A uddezAnA Adi sUaSaka ijA Adi che. teno pUrva sUtra sAthe A saMbaMdha che - pUrva sUjhamAM zramaNa mAhananI paryApAsanAnA phaLanI paraMparA kahI, ahIM tenI vizeSa lAvidhi kahe che * sUtra-205 - (1) pratimApArI aNagArane traNa upAzrayonuM tilekhana karavuM kahyuM che * Agamana gRha, khullA makAnamAM, vRkSanI nIce... e rIte AjJA levI ane grahaNa karavuM kahyuM... (2) pratimAdhArI aNagArane traNa saMskAranI pratilekhanA karavI kahyuM. pRnIzIlA, kASThazIlA, vRNAdi saMthAro...e rIte AjJA levAnuM ane grahaNa karavAnuM kahyuM che. * vivecana-205 - pratimA - mAsika Adi bhikSa pratijJA rU5. tene svIkAranArA je te sAdhune traNa prakAranA upAzraya kaze. upAzraya eTale zItAdi rakSaNArthe je sevAya te vasati. pratyutam - rahevAne mATe nirIkSaNa karavuM te. atha zabda ahIM traNa padamAM traNe Azrayo pratimA svIkAranAra sAdhune kAnIyapaNAe tulyatA pratipAdanArthe che. * x - (1) AgamanagRha - pathikAdinA AgamanathI yukta ke tenA mATe banAvela gRha. - sabhA, paraba Adi. kahyuM che ke - gRhasthajano jyAM AvIne rahe che athavA teonA AgamananA graho je che te sabhA, prapA, devakulAdikane vidvAno AgaMtuka gRha kahe che. tenA eka dezabhUta upAzraya jovAnuM kahyuM che. tathA viya. - anAvRta, te be bhede - adho ane ud. temAM paDakhethI eka Adi dizAmAM je khulluM che te adhovivRta, anAcchAdita, mALA vagaranuM gRha te urvavivRta. AvuM je gRha te vistRta gRha. kahyuM che ke - je cAre dizAe, traNa dizAe, be paDakhe ke eka dizAe nahIM DhAMkela te aghovivRta gRha ane mALa vagaranuM ke upara na DhAMkeluM, te udaMvivRtta gRha kahevAya. te gharamAM. tathA vRkSa - keraDA vagereno nIkaLela mULa bhAga, te ja ghara te vRkSamUlagRha. temAM pratyupekSA vaDe ja zuddha upAzraya hoya to ja gRhasthanI prati tenI AjJAanujJApatA hoya che, tethI anujJApanA sUtra kahe che- gve - e pramANe, pratimA pratipa, ityAdi kahevuM. vizeSa e - pratyupekSaNA sthAne anujJApana kahevuM. gRhasthoe anujJA ApatA tene svIkAravA upAdAna sUtra che. te paNa ema ja che. vALa - grahaNa karavA arthAt pravezavA mATe. e pramANe saMtAskanA traNa sUtro jANavA. vizeSa e ke - pRthvIzIlA, uvaga ema prasiddha che. zilAnI mAphaka evI laMbAI-pahoLAIthI lAkaDAnI je zIlA te kAThazIlA, tRNa Adi jema upabhoga yogya thAya tema ja prApta thAya che, te yazAsaMtRta zilA. - pratimA niyatakAlika hoya che mATe have 'kALa' kahe che * sUtra-206,200 ? ri06] kALa traNa bheTe che . atIta, vartamAna, anAgata... samaya traNa bhede che - atIta, vartamAna, anAgata... evI rIte AvalikA, AnapaNa, stoka, lava, muhUrta ahorAtra yAvat lAkha varSa, pUvaga, pUrva yAvat avasarpiNI traNa prakAre che... pula parAdd traNa bhede che - atIta, vartamAna, anAmata. [20] vacana traNa bhede che - ekavacana, dvivacana, mahuvacana.. athavA vacana traNa bheda che - zIvacana puruSavacana, napuMsakavacana.. athavA vacana traNa bhede che . atItavayana, vamiAnavacana, anAgatanIna. * vivecana-206,203 - [206] atizaya vaDe gayela te atIta. meM no lopa thatAM tAta, arthAt vartamAnapaNuM oLaMgI gayela.. hamaNAM ja utpanna te pratyutpanna - vartamAna. je nahIM Avela te anAgata - vartamAnapaNuM nahIM pAmela - bhaviSya evo artha che. kahyuM che ke - je nAma vartamAnapaNAne pAmela che te atIta thAya che ane je vartamAnapaNAne pAmaze. te gha - bhaviSya thAya che. kALane sAmAnyathI traNa prakAre vaheMcIne tenA vizeSono traNa prakAre vibhAga karatA kahe che - "samaya traNa bhede" ityAdi kAlo che. samaya AdinI bIjA sthAnanA pahelA uddeza mAphaka vyAkhyA karavI. vizeSa e ke - pudgala eTale AhArakane vajIne zeSa rUpIdravyone audArikAdi prakAra vaDe grahaNathI eka jIvanI apekSAe samaratapaNe sparzavuM te pudgala parivarta. te jeTalA kALa vaDe thAya te kAla pagala parivarta che. te anaMta utsarpiNI ane avasarpiNIrUpa che. tenuM varNana bhagavatImAM A rIte che he bhagavan! pudgala parAvarta keTalA bhede che? he gautama! sAta bhede. te A che - dArika pula parAvarta, vaikiya pugala parAvarta, e rIte taijasa, kAmaNa, mana, vacana, AnapAna pudgala parAvarta che. tathA he bhagavan! kayA artha vaDe audArika pudgala parAvarta che ? he gautama ! je kAraNe audArika zarIramAM vartatA jIva vaDe audAki zarIra yogya dravyone dArika zarIrapaNe grahaNa karelA cAvatuM mUkelA hoya che, te kAraNathI. e rIte bAkInA cha e kahevA. he bhagavan! audArika pudgala parAvartakeTalA kALe pUrNa thAya che ? he gautama! anaMta utsarpiNI - avasarpiNI kALa vaDe pUrNa thAya che. e rIte bIjA paNa. anyatra A rIte kahe che - dArika, vaikriya, vaijasa, kAmaNa, bhASA, AnapANa
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/206,200 213 ane mana e sAta, sarva pagalone sparzIne mukelA hoya tene bAdara pudagala parAvarta kahevAya che. jyAre eka audArikAdi zarIra vaDe sarva lokasaMbaMdhI paramANuone pariNAma pamADIne ati bhogavIne mUkela hoya tyAre sukSma dravya pudagala parAvarta thAya che. te pramANe ja kSetra, kALa, bhAva pugala parAvata thAya che, te anya sthAnethI jANavA. [20] A samaya Adi pudgala parAvarta paryanta svarUpathI ghaNAM prakAre che to paNa te sAmAnya lakSaNarUpa eka arthane AzrIne ekavacanAta kahyA. tethI eka vayanAdi prarUpavAne kahe che - jenA vaDe eka artha kahevAya ke kahevuM te vayana, coka arthanuM ja vacana te ekavacana, ekabIjAmAM paNa jANavuM. ahIM kramathI udAharaNa Ape che. * jeva:, seva, devA: vacanAdhikAramAM athavA Adi be sUtro sugama che. strI vacanAdinAM daTAMta A rIte - ravI, nara:, zuM . atItAdinA daMSTAMta A pramANe - kareluM, kare che, karaze. vacana jIvano paryAya che, te adhikArI jIvanA paryAyAMtaro kahe che* sUtra-208,209 * ri08] 1-traNa prakAre prajJApanA kahI che - jJAnapajJApanA, darzanapajJApanA, cAstrijJApanA... 2- traNa prakAre samyapha kA che - jJAnasamyapha, dazanasapha, cAaisamyapha... 3- traNa prakAre upaghAta kahyA che - ugamopaghAta, upAyaNopaghAta, eSaNopaghAta... 4- e pramANe vizahiddha traNa prakAre jANavI. [20] 1- ArAdhanA traNa prakAre che - jJAnaArAdhanA, daniArAdhanA, cATiArAdhanA... - jJAnArAdhanA traNa prakAre che - utkRSTA, madhyamA, jaghanyA... - e rIte dazanArAdhanA.... 8- cAsTiAArAdhanA paNa traNa-traNa bheda jANavI. 9- traNa prakAre saMkaleza kahela che - jJAAna aMkaleza, dani saMkaleza, cAstri aMkaleza 10- e rIte asaMkaleza paNa kahevo... 11- e rIte atikramaNa... 1ravyatikramaNa... 13- aticAra... 14- anAcAra paNa traNa traNa prakAre jANavA. 1pa- aNanuM atikramaNa thatA AlocanA, pratikramaNa, niMdA, gaho yAvatuM prAyazcitta aMgIkAra karavA joIe - jJAnAtikama, darzanAtikrama, cAstriAtikrama 16- e rIte vyatikrama... 13-aticAra... 18- anAcAra paNa jANavA. [10] 19- prAyazcitta traNa bhede kahela che - AlocanA yogya, pratikramaNa yogya, tadubhaya yogya. * vivecana-208 thI 210 :vize ityAdi 19 sUtro (sUtra 208 thI 210] spaSTa che. [28] vizeSa e ke - prajJApanA eTale medAdi kathana. temAM jJAnapajJApanAAbhinibodhika Adi pAMca prakAre jJAna che, e rIte darzana kSAyikAdi traNa prakAre che ane cAtri sAmAyikAdi pAMca prakAre che... - samyak arthAt aviparIta, 214 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 mokSasiddhine AzrIne anurUpa. te jJAnAdi traNa prakAre che. 3-upahanana te upaghAta - piMDa, zayyA vagerenI akalayatA, temAM utpanna thavuM te udgamapiMDa - AhArAdi thayela che tenA AdhAkamadi soLa doSo che. kahyuM che ke - udagama, prasUti., prabhava Adi ekAryavAsI che. te piMDanA doSo A che - AdhAkarma, udezika, pUtikarma, mijAta, sthApanA, prAkRtikA, prAdukaraNa, jIta, prAmitya, parivartita, abhyAhata, udbhijJa, mAlApahata, ADedha, atisRSTa, adhyavapUraka e soLa doSo udgama saMbaMdhI jANavA. enI abhed vivakSAthI udgamanA doSo ja udgama che AthI udgama vaDe upaghAta-piMDAdinuM akalpanIyatvakaraNa athavA cAstrinuM malina karavuM te ugama upaghAta. athavA udagamano piMDAdi utpatino je upaghAta ati AdhAkamadi vaDe je duSTatA te udgamopaghAta kahevAya. e rIte utpAdanA upaghAta tathA eSaNA upaghAta paNa jANavA. vizeSa e ke - utpAdanA eTale prApta karavuM, gRhastha pAsethI piMDAdi upArjana karavuM. te utpAdananA dhAmItvAdi soLa doSo A rIte che . ghaNI, dUti, nimita, AjIvikA, vanipaka, cikitsA, krodhapiMDa, mAnapiMDa, mAyApiMDa, lobhapiMDa, pUrva-pazcAt saMstava, vidhA, maMtra, cUrNa, yoga. eSaNA - gRhastho vaDe devAtA piMDAdinuM grahaNa - tenA aMkitAdi daza doSo A pramANe che - temAM eSaNA, gaveSaNA, anveSaNA, grahaNa A sarve cokAryavAcI che. ahIM AhAra prastuta che, tethI tenA doSo kahe che - zaMkita, makSita, vikSipta, pihita, saMhata, dAyaka, utmizra, apariNata, lipta, chati. udgamanA soLa doSo gRhasthathI utpanna thayelA jANavA, utpAdananA soLa doSo sAdhuothI utpanna thayelA jANavA, eSaNAnA doSo ubhayacI thatAM jANavA. A rIte udgamAdi doSarahitapaNAe vizuddhi ke piMDa ane cAritra AdinI nirdoSatA te udgamAdi vizuddhi athavA udgamAdi doSonI je vizuddhi te udgamAdi vizuddhi. enA atideza thakI kahyuM parva - visAta [29] jJAna - zrutanI ArAdhanA - kALe bhaNavuM vagere ATha AcArane vize pravRtti vaDe niraticAra pALavAthI jJAna ArAdhanA, e rIte darzananI ArAdhanAniHzaMkitAdi ATha AcArane vize, cAritra ArAdhanA samiti ane gatine vize jANavI. te utkRSTAdi bhedavALI ArAdhanAo bhAvabhedathI athavA kALa bhedathI che.... jJAnAdinA patanarUpa lakSaNavALo, saMkSizyamAna pariNAmano karanAra te jJAnAdi saMkleza... jJAnAdinI zuddhirUpa lakSaNamavALo ane vizuddhayamAna pariNAmano karanAra te asaMkleza. parva. e pramANe jJAnAdi viSayavALA je atikramAdi cAra che, temAM AdhAkarmane zrIne cArenuM svarUpa dazavi che - AdhAkarmanuM AmaMtraNa svIkAratA "atikrama" thAya che cAlIne yAvat gRhamAM pravezIne AhAra grahaNa mATe pAtra prasAvA paryA
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/208 thI 210 "vyatikrama" che. AdhAkarmI AhAra grahaNa karavAmAM "aticAra" thAya che ane te AhAranuM bhojana karatA "anAcAra" thAya che. A rIte uttaraguNa rUpa cAstrinA cAre doSo jANavA. A kathana vaDe jJAna-darzananA ane tenA upakArI dravyonA pustaka, caitya vagerenA upaghAtane mATe athavA mithyArdaSTionI upabRhaNAne mATe nimaMtraNa ane svIkAra vaDe jJAna, darzananA atikramAdi joDavA. 215 traNa atikramone Aloce - guru pAse nivedana kare ityAdi pUrvavat. vizeSa e ke - cAvat zabdathI, vimodenA, viSNunA avatAvAd amUnA ahArdi tolamAM pAvacchinaM kahevuM. [210] pApano chedaka hovAthI athavA prAyaH cittano vizodhaka hovAthI prAkRtamAM pAnti eTale zuddhi kahevAya che, te prAyazcita viSaya zodhavA yogya aticAra paNa prAyazcitta che. te daza prakAre hovA chatAM traNa sthAnakanA anurodhathI traNa prakAre che. temAM AlocavuM te AlocanA arthAt gurune nivedana karavuM te zuddhibhUtane yogya che - tenAthI ja zuddhi thAya. bhikSAcaryAdi vaDe thayela aticAra AlocanA yogya che, ema pratikramaNa-mithyAdut tene yogya-anupayogathI asamiti ane aguptipaNuM jANavuM. ubhaya eTale AlocanA tathA pratikramaNa lakSaNane yogya-mana vaDe rAgadveSamAM javuM te thAya. A prajJApanAdi dharmo prAyaH manuSyakSetramAM ja hoya che, tethI tene kahe che- - sUtra-211 - jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM meru parvatanI dakSiNe traNa karmabhUmio kahI che - haimavata, harivarSa, devakuTu... jaMbUdvIpanA merunI uttare traNa akarmabhUmi kahI che - uttaku, ramyartha ane airaNyavata... jaMbudvIpanA merunI dakSiNe traNa varSa kSetro kahyA che bharata, haimavata, hariva.. jaMbUdvIpanI uttare traNa varSotro kahyA che - ramyavarSa, hairaNyavat, aivata... - jaMbudvIpanA merunI dakSiNe traNa varSadhara parvato che laghuhimavaMta, mahAhimavaMta, niSaDha... jaMbUdvIpanA merunI uttare traNa varSadhara parvato kahyA che - nIlavaMta, rUpI, zikharI... jaMbudvIpanA merunA dakSiNe traNa mahadraho kahyA che . padmadraha, mahApadraha, tiiichidraha... te drahomAM mahaddhika yAvat eka palyopamanI zrI, ThThI, dhRti... evI rIte merunI uttare paNa traNa draha che - kezarI, mahADarIka, poDarika... temAM rahela devIonA nAma che . kIrti, buddhi, lakSmI... sthitivALI traNa devIo vase che jaMbudvIpanA merunI dakSiNe laghuhimavaMta varSadhara parvatathI padmadraha nAme mahAdrahathI traNa moTI nadIo vahe che - gaMgA, siMdhu, rohitAMzA... jaMbUdvIpamAM merunI uttare zikharI varSadhara parvatanA pauDaki mahAdrahathI traNa moTI nadIo vahe che - suvarNakUlA, rakatA, tavatI... jaMbudvIpanA merunI pUrva dizAe ane zItA - sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 mahAnadInI uttare traNa nadI kahI che grAhavatI, kaMhavatI, paMkavatI. jaMbudvIpanA merunI pUrve zItA mahAnadInI dakSiNe traNa tanadIo kahI che taptajalA, matajalA, unmattajalA. jaMbUdvIpanA merunI pazcime ane zItaudA mahAnadI dakSiNe traNa aMtarnaMdI kahI che - kSIrodA, zItazrotA, AMta-vAhinI.. jaMbudvIpanA merunI pazcime ane zItodA mahAnadInI uttare traNa tanadI kahI che - urmimAlinI, phenamAlinI, gaMbhIramAlinI. 216 A rIte dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrtimAM akarmabhUmithI laIne yAvat AMtarnaMdI paryanta saghaLuM varNana kahevuM yAvat puSkaravaradvipArkanA pazcimArka paryanta saghaLuM varNana temaja kahevuM. * vivecana-211 : jaMbudvIpamAM ityAdi bIjA ThANa anusAre ane jaMbudvIpanA paTAnusAra jANavuM. vizeSa e ke aMtarnadIonI pahoLAI 125 yojana che. anaMtara manuSyakSetra lakSaNa pRthvIkhaMDanI vaktavyatA kahI. have prakArAMtarathI sAmAnya pRthvI dazavaktavyatA kahe che- * sUtra-212 : traNa kAraNe pRthvIno thoDo bhAga calita thAya che. - -- ratnAbhA pRthvInA adhobhAgamAM bhAdara pudgalo visasA pariNAmathI uchaLe tyAre te moTA pudgalo paDatAM pRthvIno deza bhAga calita thAya. -2- mahARddhivALo yAvat mahA saukhyavALo mahoraga deva A ratnapabhA pRthvInA adhobhAgamAM AvAgamana kare tyAre pRthvIno deza bhAga calita thAya. -3- nAga ane suvarNakumAra devono saMgrAma thAya tyAre pRthvIno dezabhAga calita thAya. A traNa kAraNe pRthvI calita thAya. traNa kAraNe paripUrNa pRthvI calita thAya - 1-A ratnaprabhA pRthvIno ghanavAta subhita thAya, tyAre te ghanavAtanA kSobhathI ghanodadhi kaMpita thAya, tyAre ghanodadhi kaMpita thatA paripUrNa pRthvI calita thAya. -2- koI maharjika cAvat mahAaizvaryavAna deva tathA rUpa zramaNa ke mAhanane Rddhi, dhRti, yaza, bala, vIrya, puruSakAra parAkrama dekhADato paripUrNa pRthvIne calita kare. -3- devo ane asurono saMgrAma thatya hoya tyAre paripUrNa pRthvI calita thAya. A traNa kAraNe pRthvI calita thAya. * vivecana-212 : sUtra spaSTa che. kevala veza eTale bhAga, ratnaprabhA nAme pRthvI, ma - nIce, rAta - udAra, bAdara. te visasA pariNAmathI paDavAne kAraNe cale athavA yaMtrathI mukela mahA pattharanI mAphaka bIjA sthaLethI AvIne tyAM lAge, tethI te pudgalo paDatAM pRthvI deza calita thAya... morza - vyaMtara vizeSa, miikRSNa - parivArAdithI mahaddhika,
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/212 21e 218 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 yAvatu zabdathI * zarIrAdi dIpti, mahavana - prANathI mahA balavAnuM, HITECT - vaikriyAdi karavAthI, maNavara - jenI maheza evI prasiddhi che te, uMce paDatA-nIce utaratA koI paNa abhimAnAdi kAraNathI pRthvIno deza cale. nAgakumAra ane suvarNakumAra bhavanapati vizeSano paraspara saMgrAma hotA pRthvIthI dezathI cale. A nigamana che. pRthvInuM deza calana kahyuM, have samasta calana kahe che. ti[1. Adi sUtra spaSTa che. mAtra kevala eTale saMpUrNanI mAphaka, kiMcit nyUnatAnI ahIM vivakSA karatA nathI. A kAraNathI paripUrNa pRthvI jANavI. - adho ghanavAta, tevA prakAranA pariNAmavALo vAyu vizeSa vyAkuLa thAya arthAt zrubita thAya, tethI te kSabhita thaIne ghanodadhi - tavAvidha pariNAma vALA jaLasamUha lakSaNarUpa kaMpita thAya, pachI te ghanodadhi kaMpita thatA paripUrNa pRthvIne calita kare... jevo vA - ddhi - parivANadirUpa, dhuti-zarIrAdinI, yaza-parAkamathI karAyelI khyAti, bala-zArIki, vIrya-jIvathI utpanna thayela, purapathAra - abhimAna sahita vyavasAya ane niuaphaLavALuM abhimAna te parAkrama, baLa ane vIyadinuM batAvavuM to pRthvI vagerenA calanavinA thatuM nathI. devo eTale vaimAniko ane asuro-bhavanapatio, teonuM bhavapatyayavALuM ja vaira hoya che. bhagavatI sUtramAM kahyuM che - he bhagavan! asukumAra devo zA mATe saudharma kakSe gayA che ane jaze? he gautama! te devono bhavapatyayika vairAnubaMdha che, tethI saMgrAma thAya che, te saMgrAmathI pRthvI calita thAya, te saMgrAmamAM teone mahAvyAyAmathI utpAta ane nipAtano saMbhava hoya che. ityAdi * * anaMtara, deva ane asuro saMgrAma karanArA kahyA. teo daza prakAranA che - indra, sAmAjika, trAyaaiMzaka, parSadAnA devo, AtmarakSaka, lokapAla, anIka, prakIrNa devo, abhiyogika ane kibiSika devo. traNa sthAnamAM avataraNa hovAthI tenA madhyavartI kilbiSika devonuM varNana karatAM kahe che- * sUtra-213 thI 215 - ri1] deva kibiSika traNa prakAre kahyA che . palyopama sthitika, traNa sAgaropama Pitika, tera sAgaropama sthitika. he bhagavana / pipalyopama sthitika devakibiSika kyAM vase che? jyotikonI upara ane saudharma-gzAna katAnI nIce, ahIM jhipalyopamasthitika deva kilbirSiko vase che. he bhagavana ! traNa sAgaropamanI sthitivALA kibiSika devo kayAM vase che ? saudharma-izAna kalAnI upara tathA sanakumAra ane mahendrakalpanI nIce praNa sAgaropamanI sthitivALA kibiSika devo vase che. he bhagavan ! tera sAgaropama sthitika DibiSika devo kAM vase che ? brahmaloka kalAnI upara ane lAMtaka kalAnI nIce A devo - x * vase che. (14) devendra devarAja aMkanI bAhya diAnA devonI sthiti traNa palyopamanI kahI che... devendra devarAja zakanI abhyatara pArSadAnI devInI sthiti traNa palyopamanI kahI che... devarAja devendra IzAnanI bAhya parSadAnI devInI sthiti traNa palyopamanI kahelI che. [15] prAyazcitta traNa prakAre kahela che - jJAna prAyazcitta, darzana prAyazcitta, cAstri prAyazcitta... traNa prakAre anumatima kahela che - takarma karatA, maithuna sevatA, rAtribhojana karada... traNa pArAMcita kahelA che - duSTa pArAMcita, pramag pArasaMcita, anyonya [maithuno karanAra parAMcita.. traNa anavasthApya kahela che - sAdharmikanI corI karato, anya dhArmikanI corI karato, hastatAla - viSTi, muSTi Adi vaDe prahAra karato] anavasthApya thAya. * vivecana-213 thI 215 : [13] tivahe. Adi spaSTa che. vizeSa e ke "kilbiSika"- jJAna - vaLI * dhamacArya - saMgha - sAdhuno avarNavAda karanAra tathA mAyAvI kibiSika bhAvanA kare che. AvA prakAranI bhAvanA vaDe utpana kibiSa-pApano udaya jene varte che, te kilbiSiko, devonI mathe kibiSiko - papIo athavA devo evA kibiSiko te deva kilbiSika - manuSyamAM cAMDAlanI jema devomAM aspRzya. upara nIce saudharmaizAnane vize. [Adi sugama che.] [14] devanA adhikArI Avela zaka Adi traNa sUtro sugama che. [15] hamaNAM devInI sthiti kahI, devItva to pUrvabhave prAyazcitta saha anuSThAnathI thAya che, tethI prAyazcitta ane prAyazcittavALAnI prarUpaNA karavA mATe kahe che * tividhe. - A cAra sUtro spaSTa che. mAtra-jJAnAdi aticAranI zuddhi mATe je AlocanAdi athavA jJAnAdinA je aticAra te jJAnaprAyazcita Adi che. temAM akAla-avinayathI bhaNavuM Adi ATha atiyAra jJAnanA che, zaMkitAdi ATha AcAra darzananA che ane mUlaguNa-uttaraguNa virAdhanArUpa vicitra aticAra cAstrinA che. | udghAta - bhAga pADavo, tenA vaDe thayela udghAtima. A artha saMkSipta che, jethI kahyuM che ke - mAsano ardhabhAga te 15-dina - yAvatu - e rIte prAyazcitta devAya te laghumAsa dAna che, e rIte bIjA paNa jANavA. A laghumAsa dAnanA niSedhathI anudghAtima kahevAya. -- hastakarma - hAtha vaDe zukra pudgalaghAta kriyA, je AgamamAM prasiddha che, tene karato - tethI karanArane ema vyAkhyA karavI. A hastakamadi doSonA vizeSa bhedamAM je anughAtima vizeSa devAya che te kalA Adi sUtrothI jANavuM. tapa vaDe aparAdhano je pAra pAme te pAca, tethI je dIkSita thAya te pArAMcI ke pArasaMcika. tenuM je anuSThAna te pArasaMcika, dazamuM prAyazcita che, tene liMga, phona, kAla ane tapa vaDe bAhya karavo e bhAva che. A sUtra saMbaMdhe kaIbhASya A pramANe
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/012 thI 15 219 jaNAve che - pAsaMcita saMkSepathI be bhede - AzAtanA ane pratisevAmAM. vaLI ekaikamAM bhajanA karavI - sayAtrimAM, ayAtrimAM. koI paNa pratisevita pada vaDe sarva cAtrino nAza thAya che, kyAMka cAritrano deza rahe che, kemake pariNAma ane aparAghane AzrIne che. tulya aparAdha chatAM paNa pariNAmanA vaza vividhatA hoya che. kyAMka pariNAmamAM samAnatA paNa aparAdhanuM vaividhya hoya che. e rIte aneka prakAre pratisevanAmAM bheda thAya. [have AzAtanA-] tIrthakara, pravacana, zrata, AcArya, gaNadhara, maharbika eTalAnI je AzAtanA kare che, tene prAyazcittamAM mArgaNA hoya che. A sarve AzAtanA karato pArasaMcita sthAnane pAme. A sUtramAM pratirodhaka pArasaMcika ja traNa bhede che. kahyuM che - pratisevanA pAsaMcika anukrame duSTa, pramatta, anyonya ema traNa prakAre jANavo. temAM duSTa te kaSAyathI ane viSayathI doSavAnuM jANavo vaLI te eka - eka svapakSa, vivAnA bhedathI be prakAre che - x - temAM vipakSamAM kAyadATa A pramANe jANavo - sapanAlikA nAmaka zAkanI bhAjInA grahaNathI kapita thayela ziye mRta AcAryanA dAMtane bhAMgI nAkhyA tevo sAdhu ane viSayaduSTa te sAdhavInI vAMchA karanAro jANavo. veza vaDe yukta sAdhu, jo sALInI prApti vAMche to teNe sarve tIrthakaro, AryAo ane saMghanI AzAtanA karI kahevAya. te pApImAM atyaMta pApI che, tene dRSTisparza karavo paNa na kahyuM kemake te nivanI mahA patro namIne tene ja lajAvo che, madrAne lAvavA vaDe pApamalapaTalathI AcchAdita thayela evA teo janma-jarA-maraNa pracura vedanAvALA anaMta saMsAramAM bhame che. para5kSakaSAya duSTa rAjAno vadhaka ane parapakSa viSaya duSTa rAjANI pratyeno gamaka jANavo. pramata - pAMcamI nidrAnA udayavALo, mAMsa khAnAra dIkSita sAdhunI jema A bIjA saguNo hoya to paNa tyAgavA yogya che. kahyuM che [jo te ja bhavamAM satyAnaddhi nidrAvALo kevalane utpanna kare to paNa anatizayajJAnI tene liMga [veza na Ape, vaLI liMga chinavIne kahevuM ke - tuM dezavirati ke samyakatvane grahaNa kara. ema kahevA chatAM jo te veza na mUke to guru e tene mUkIne palAyana thaI javuM.. paraspara mukha ane gudAnA prayogathI maithuna karavA para yugala * x * purveda ane strIvedarUpa vedanA mizra udayavALA hoya che, temano veza laI levo. ghaNI rIte atiyAra vizeSane sevato ane anAyarita tapa vizeSa evo sAdhu aticAra doSathI nivRta thayela chatAM je mahAvratamAM sthapAto nathI. te anavasthApya che. te aticArathI thayela ke tenI zuddhi paNa anavasyAya kahevAya che. A navamuM prAyazcita che. temAM -1- sAdharmiko- sAdhuo, temanA saMbaMdhI utkRSTa upadhi athavA ziSyAdinI ghaNIvAra athavA vizeSaDheSita corIne karato tathA -- anyadhArmiko - zAkyAdi ke gRhastho, 220 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 teonA saMbaMdhI upAdhi AdinI corI karato tathA * * hAtha vaDe tADana karavuM te hastatAla, tene Apato, lAkaDI-mukri-dhoko-ityAdi vaDe maraNa AdithI nirapekSa potAne ke bIjAne prahAra karato, evo bhAvArya che - 4 - temAM thavAna - dravyopArjananA kAraNarUpa aSTAMga nimitane bolato athavA hatAlaMbanI mAphaka hastAlaMbane deto arthAt nadInA purano rodha vagere azivamAM tenI zAMtine mATe upacAra sahita maMtra vidyAdino prayoga karato - evo artha samajavo. pUrvokta prAyazcita pravAjanAdi yuktane hoya che, te pravAjanA AyoganA nirAsa vaDe yogyone karavA yogya che. tethI te dIkSAne ayogyanuM nirUpaNa karatAM cha sUtronuM kahe che * sUtra-216 : 1RNane dIkSA devI ne kahyuM - paDaka, vAtika, klibane. e pramANe temane - muMDita karavA, *3* zikhavavuM, -- upasthApita karavA, -V- upadhi Adi vibhAga karavA -6- pAse rAkhavA na kahyuM. * vivecana-216 : sUtra sugama che. vizeSa e ke - paMDaka eTale napuMsaka, tenA lakSaNAdi jANIne teno tyAga karavo, tenA lakSaNo che - bI jevo svabhAva, svara ane vaNa bheda, moTuM puruSa cila, komaLa vANI, zabda sahita ane phINarahita mUtra e che napuMsakanA lakSaNo che . * jene vAyu che te vAtika, jyAre svanimittathI anyathA liMga vikAravALuM thAya che tyAre jyAM sudhI pratisevanA na karI hoya tyAM sudhI vedane dhAraNa karavA samarthana thAya te vAtika kahevAya. A na rokela vedavALo napuMsakapaNAne pariName che. kvacit vAva pATha che, tyAM rogI artha thAya che - - lIba eTale asamartha, te cAra bhede che . dRSTiklIba, zabdakSIba, AdiSpakSIba, nimaMtraNa lIba. temAM - anurAgathI vastrAdi rahita strIne joIne jenuM mehana [liMga gaLe che, te dRSTi kliba. saratAdi zabda sAMbhaLatA jenuM liMga gaLe te zabda kliba. strI vaDe saMketa karAyela je vratane rakSavAmAM samartha na thAya te Adigdha kalIba. strI vaDe AmaMtraNa karAyela je vratane rakSavAmAM asamartha che te nimaMtrita kalIba. cAra prakAre A kriyA na aTakAvavAthI te napuMsakapaNe pariName che. vAstIka ane lIMbanuM parijJAna teonA ke tenA mitranA kathanathI jANavuM teno vistAra kahyAdi sUtrocI jANavo. A traNa kiTa vedapaNA vratanuM pAlana karavAmAM asamartha che, mATe temane dIkSA devI ne kahyuM. dIkSA denArane paNa AjJA bhaMga vaDe doSano prasaMga hovAthI kahyuM che - jinavacanamAM niSedha karelane je lobhadoSa vaDe dIkSA Ape che, te cAritrane vize sthita tapasvI evo te ja cAritrane lope che, ahIM traNa dIkSAne ayogya kahyA. kemake tristhAnaka varNana
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/216 221 cAle che, anyathA bIjA paNa dIkSAne ayogya che. kahyuM che ke - bAla, vRddha, napuMsaka, jaDa, klaba, rogI, cora, rAjadrohI, unmatta, daiSTirahita, dAsa, duSTa, mUDha, kaNavALo, jugita, avabaddhaka, mRtaka, ziSyaniSphaTikA [e sarve dIkSAne ayogya che tathA garbhavatI ane bAlavatsAne dIkSA devI kahyuM. jema ukatane dIkSA devI na kaze, tema koI chaLathI dIkSA devAyA pachI paNa temanA mastakanuM (vALanI laMcana karavuM na ko. kahyuM che ke * je kadAya dIkSita hoya to muMDana karavuM yogya nathI, athavA muMDana thavA chatAM AgaLanA doSo anivArita che e pramANe pratyupekSANAdi sAmAcArIne grahaNa karavA mATe, upasthApanA mATe - mahAvatomAM vyavasthApana karavA mATe tathA upadhi Adi vibhANa karavA mATe, ema anAbhogathI vyavahAra karAyA chatAM potAnI sAthe rahe te na ko evo anukrama che. kadAca sAthe rahe to paNa vAcanA to na ja Ape. te darzAvatA kahe che * sUtra-217 : traNa vAcanA devA yogya nathI - avinIta, vigaIpatibaddha ane avyavasitapAbhUta [utkRSTa krodhI] . traNane vAcanA ApavI kahyuM - vinIta, vigaIapatibhava, vyavasitaDAmRta... traNa dusaMjJApya che - duSTa, mUDha, bugrahita, traNa susaMjJApya che - aduSTa, amUDha, bugrAhita. * vivecana-13 : sUtro saMgama che. vizeSa e ke - vAvanI - sUtrane bhaNAvavA yogya nahIM, tethI ja arthane paNa saMbhaLAvavA ayogya, kemake sUgathI arthanuM mahatva che, temAM avinIta sUtrArthadAtAnA vaMdanAdi vinayarahita hoya che, tethI tene vAcanA ApavAmAM doSa ja che. kahyuM che ke - zrutAbhyAsa vinA paNa te stabdha hoya che, kRtanA lAbhathI adhika abhimAnI thAya. jema kSatamAM kSAra lagADavAnI mAphaka avinIta zrutane pAmatA svayaM naSTa thaI bIjAne vinAze. jema patAkA batAvatA gAyo vegathI cAle tema avinItane paNa mRtanuM bhaNAvavuM durvinaya vadhAre che. * x - vinayathI gRhita vidhA Aloka-paralokamAM phaLane Ape che. avinayathI gRhita vidhA jaLathI hIna dhAnya mAphaka phaLa ApatI nathI. vikRti pratibaddha - ghI, dUdha vagere rasa vizeSamAM gRddha - anupadhAnakArI. ahIM paNa doSa ja che, tethI kahyuM che - tapa vinA gRhita vidhA icchita phaLane na Ape, zratanA uddezAdi yoga na thAya, ulaTa ghaNo anartha kare - 4 - vyavasati - anupazAMta prAmRtanI jema, prAkRta eTale narakapAlanamAM kuzaLa yamanI jema utkRSTa krodha te avyavasita prAkRta che. kahyuM che ke - aA aparAdha chatAM krodhane pAme, khamAvavA chatAM ghaNA krodhane je udIre che, te vize avyavasita prAmRta kahevAya. ene vAyanA detA A lokathI tyANa thAya che, kemake ene preraNA karavAmAM rarara sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kalaha ane samIpavartI devanuM chalana thAya che. paralokano paNa tyAga che kemake tene zrutadAnanuM nirmulatva che, jema utabhUmimAM nAkhela bIjanuM nirmulatva che. * * * AthI viparIta sutra sugama che. zrutadAnane yogya kahyA, have samyakacvane ayogya kahe che - sUtra sugama che, vizeSa e ke * du:khe karIne bodha karAya te du:saMjJApyA. temAM duSTa - tava pratye ke prajJApaka pratye, te kathana karavA yogya nathI kemake dveSathI upadezano svIkAra nA thAya. * * e rIte mUDha - guNa, doSane na jANanAra, - - sugrahita-kupajJApake daDhIkRta viparIta mati, te paNa upadezane na svIkAre. kahyuM che pUrve vyagrAhita ane potAne paMDita mAnatA keTalAMka ajJAnI puraSo dvIpamAM janmela manuSya mAphaka kAraNa sAMbhaLavAne paNa icchatA nathI. temanuM svarUpa kalAthI. tathA kathAkozathI jANI levuM. - - tenAthI viparItane susaMjJANa kahe che. sUtra spaSTa che. prajJApanA yogya puruSane kahIne prajJApanIya bisthAnake-avataranArI vastuone kahe che * sUtra-218,219 :[18] kaNa mAMDalika parvato che - mAnuSottara kuMDalavara, rUcakavara [19] kaNano sauthI moTA kA - badhAM merumAM jaMbUdvIpano meru, samudrone vize svayaMbhUramaNa samudra, devalokomAM bahAloka kalya. * vivecana-218,219 : [118] traNa parvata cakravAla-maMDala-prAkAravalaya vat rahelA che. te A- 1mAnuSotara - manuSya ke manuSya phogathI dUra rahela. tenuM svarUpa A che - pukaravara hIpAddhane vIMTIne mAnuSottara parvata, gaDhanA jevA rUpavALo, manuSyalokano vibhAga karato 1321 yojana uMco, 430 yojana ane 1 koza jamInamAM avagADha che, jamInanA taLe 1022 yojana pahoLo, madhyamAM 323 yojana pahoLo, uparanA bhAge 424 yojana pahoLo che. aDhIdvIpa ane be samudra jeTalI paridhi che. - tathA - jaMbUdvIpa, dhAtakI, pukaravaradvIpa, vANivara, kSIravaradvIpa, dhRtavaradvIpa, kSodavara, naMdIzvara, aruNa, aruNAvapAta, kuMDalavara, zaMkha, caka, bhujavara, kuza koMcavaradvIpa che. A kramanI apekSAe agiyAramAM kuMDalavara nAmaka dvIpamAM prAkAra ane kuMDalAkRti jevo kuMDalavara parvata che. tenuM svarUpa A rIte kuMDalavaradvIpa madhye kaMDalaula nAme zreSTha parvata che. te prakAranA jevA rUpavALo ane kuMDaladvIpanA be vibhAga karanAro che. 42,000 yojana UMco ane 1000 yojana jamInamAM avagADha che. vistArathI-1022 yojana mUlamAM, 322 yojana madhyamAM, 424 yojanA zikhare che. teramAM rUcakavaradvIpamAM kuMDalanA jevI AkRtivALo rUcaka parvata che, tenuM svarUpa A rIte- rUcakavaradvIpa maNe zreSTha rUcaka parvata che, prAkAra sadeza rUpavALo, rucakadvIpano
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/ra18,219 223 vibhAga karanAra, tenI UMcAI 84,ooo yojana ane pRthvImAM 1ooo yojana avagADha, parvatanI pahoLAI-mULamAM sAdhika 10,022 yojana, madhyamAM sAdhika 9022 yojana, Toce sAdhika 4024 yojana che. [19] mAnuSottarAdi moTA kahyA. tethI mahattA adhikArathI ati mahane kahe che - sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - ati mahAMta evA je Alayo te ati mahAlayo. mahAMta evA ati mahAlayo te mahati mahAlayo athavA svaya A zabdano svArthika pratyaya hovAthI mahAtimatAMta artha che. mahat zabdanuM be vakhata uccAraNa meru vagerenuM sarvathA gurava dekhADavA che. athavA A vyutpatti rahita atimahat arthamAM varte che. jaMbUdvIpano meru te sAdhika lAkha yojana pramANa che, zeSa cAra meru sAdhika 85,000 yojana pramANa che. svayaMbhUramaNa samudra zeSa sarva dvIpa samudrothI adhika pramANavALA che. svayaMbhUramaNa samudra zeSa sarva dvIpa samudrothI adhika pramANavALo che. te dvIpa samudronuM ane svayaMbhUramaNanuM anukrame kaMIka nyUna eka rajju pramANa che. brAhAloka mahAnuM che, teno vistAra pAMca rAja pramANa che, te pramANathI brahAlokanuM vivakSitapaNuM che. chelle brahmaloka kalA kahyo. kalpanA sAdRzyathI kapasthiti kahe che - * sUjha-220 : kasthiti traNa prakAre kahI che . sAmAyika kalpasthiti, chedovasthApanIya kalpasthiti, nirvizamAna kAsthiti... athavA kAsthiti traNa prakAre che - nirviSTakAsthiti, jinakAsthiti, virakAsthiti. * vivecana-220 : baMne sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - sama - jJAnAdi temano Aya - lAbha, te samAya, te ja sAmAyika - saMyama vizeSa, teno athavA te ja kalA-AcAra karavo. kahyuM che ke , sAmarthya-varNana-karaNa-chedana-upamA ane nivAsamAM kahyuM zaGdane paMDito kahe che. te sAmAyika kalA jANavo. te pahelA ane chellA tIrthanA sAdhuone alAkALa che, kemake temane chedopasthApanIyano sadbhAva hoya che. madhyanA bAvIza tIrthanA sAdhuo ane mahAvidehamAM to cAvakathita che, kemake te samaye chedopasthApanIyano abhAva che. temanI e rIte sthiti athavA temAM sthiti-maryAdA te sAmAyika bhasthiti. te sthiti-1nzayyAtara piMDa parihAramAM che, 2-catuminA pAlanamAM, 3-puruSanA roThavamAM, 4-vaMdanAka dAna niyama lakSaNavALI che. ane 1- zeta, pramANapapeta vastra apekSAo je avelakatavamAM, 2- AdhAkamadi AhAradinA grahaNamAM, 3-zapiMDa grahaNamAM, 4- pratikamaNamAM, 5- mAsakAmAM, 6- paryuSaNA kalAmAM aniyata lakSaNA che. kahyuM che - zayyAtarapiMDa, caturyAma, puruSajayeSTha, kRtikarma karavAmAM cAra avasthita 224 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kayo che. Ajelakya, zika, sapratikamaNa, rAjapiMDa, mAsakA, paryuSaNAkalA A cha e anavasthita kalyo che. alakapaNe A pramANe - alaka be prakAre - varasahita, vaarahita. temAM tIrthakaro vaarahita ane bIjA sAdhu vAsahita acelaka che. vA chatAM avelakatvanuM daTAMta-mastake vara vIMTI nadI utasvA chatAM loko tene nagna kahe che athavA he zAlikA jIrNa vastrothI huM nagna chuM, mane navA vastra Apa. tema jIrNa, khaMDita, savaga na DhaMkAya tevA, ane nitya evA vastra dhAraNa karatA nigraMtho acetaka che. ityAdi. pUrva paryAyanA cheda vaDe upasthApana - AropaNa karavuM te chedopasthApanIya. spaSTatayA mahAvrata AropaNa. te pahelA ane chellA tIrthamAM che. zeSa vyutpatti temaja che ane dazasthAnakamAM avazya pAlana karavA rUpa lakSaNo che. te A pramANe - dazA sthAnamAM sthita ka5 pahelA-chellA jinamAM che. A dhutaja kalA daza sthAna pratiSThita hoya che. Avelakya, zika, zayyAtarapiMDa, rAjapiMDa, kRtikarma, mahAvata, jyeSTha, pratikramaNa, mAsaka, paryuSaNA kalA. A dazalpo che. nirvizamAna - je parihAravizuddhi tapane Ayare che te parihAsko evo artha che. teonI kalAmAM sthiti A pramANe - grIma, zIta, vapakiALamAM kramathI tapa-jaghanya upavAsa-cha - aramAdi, madhyama chaa Adi, utkRSTa akramAdi tathA pAraNe AyaMbila ja hoya. sAta pinkeSaNA paikI pahelI beno abhigraha ja hoya ane pAchalI pAMcamAM eka vaDe bhakata, eka vaDe pANIno abhigraha che. kahyuM che ke - varSARtumAM utkRSTathI pAMca, madhyathI cAra, jaghanyathI traNa upavAsa kare che, ziziramAM 4-3-2, grImamAM 3-2-1 upavAsa kare ane pAraNe AMbela kare. sAta pikaipaNAmAM chellI pAMcanuM grahaNa kare temAM eka bhakatamAM ane eka pANImAM grahaNa kasvAno abhipraha hoya * * * * * kapasthita pratidina AyaMbila kare, te - parihAra vizaddhikono nava jaNAno guNa hoya che A rIte sarve cAaivaMta, darzanamAM paritiSThita, jaghanyathI nava pUrva, utkRSTa dazapUrvI, pAMca prakAranA vyavahAramAM, be prakAranA kAmAM, daza prakAre prAyazcittamAM paritiSThita hoya che. nana - gacchathI nIkaLela sAdhu vizeSa, teonI kAsthiti, te jinakalpa sthiti. jAnyathI navamAM pUrvanI trIjI vastu ane utkRSTathI kaMIka nyUna daza pUrvano abhyAsa, prathama saMtanana, digvAdi upasarga ane roganI vedanA sahI zake, te jinakalA svIkAre, te ekAkI hoya, daguNa yukta spaMDilamAM ja uccArAdi ane jINavaAdi tyaje, vasati sarvopAdhi rahita vizuddha hoya, bhikSAca bIjI porisimAM, pAchalI piOSaNAmAM eka ja ko, vihAra mAsakalA vaDe, te ja vIzImAM chacche dine bhikSATana,
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/20 25 A pramANe maryAdA * x - kAmAM kahI che, tyAMthI jANavI. kahyuM che ke * ga7mAM nimatA, dhIra, gRhita paramAya agrAhya abhigraha yogane jinakahika cAaine svIkAre che. * * * vairyabalika, tapazura, puSasiMha, ga7mAMthI nIkaLe che, vaLI bala-vIrya-saMghayaNavALA upasarga sahevAsa, abhIru hoya che. vira - AyArya Adi, gayacha pratibaddha, teonI sthiti te sthavira kalpasthiti. te A pramANe * pravajyA, zikSA, vrata, arya grahaNa, atiyAvAsa, tipatI, vihAra, sAmAcArI, sthiti, ityAdi. ahIM sAmAyika hotAM chedopasthApanIya hoya che, temAM parihAravizuddhika bhedarUpa nirvizamAnaka, pachI nirviprakAyika, pachI jinakakSa ke sthavikalpa hoya che mATe sAmAyika kalpasthiti Adi be sUjhatuM kama vaDe sthApana kare che. kahela kapasthitinuM ullaMghana karanAra nAkAdi zarIravALA thAya che, mATe nAkAdinA zarIranuM nirUpaNa karavA mATe kahe che-- * sUma-221,2 - risa) naivikone traNa zarIra kahyA che . vaikriyavaijasa, kAmaNa... asura kumArone kaNa zarIra kahyuM che . vaikriya, vaijaya, kAmaNa. e rIte sarve devono traNa zarIra hoya che... yuIkAvikone maNa zarIra che . daki, zaiksa, kAmaNa... e rIte vAyukasikone choDIne cAva4 causiddhiAne jaNa zarIra che. ri gurune AzrIne traNa pratyenIka kahela che - AcArya pratyenIka, upAdhyAya pratyenIka, sthavira pratyanika... gatine AdhIne traNa pratyenIka kahyA che Aloka pratyanika, paraloka pratyanika, ubhayaloka pratyanika.. samUhane ApIne traNa pratyanika che - kuLa pratyanika, gaNa pratyanika, saMdha pratyanika.. anukaMpAne ApIne traNa pratyanika che - tapasvI pratyanika, plAna pratyanika, rIsa patyanika... bhAvane ApIne traNa pratyanika kahA - jJAna pratyanika, darzana pratyanika, cAmi pratyanika... sUtrane AzIne pratyAniko traNa che - ka patyanika, Arya pratyanika, tadubhaya pratyanika. - vivecana-221,222 - [21] tairayikaAdi daMDaka sugama che . vizeSa e ke. jema asurakumArane traNa zarIra che ema ja nAgakumArAdi bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnika [e badhAMne traNa zarIra che). e rIte vAyukAyikane AhAka sivAya cAra zarIro che mATe tenuM varjana karyuM. e rIte paMcendriyo tiryaMcone paNa cAra zarIra che, manuSyone to pAMca zarIra paNa hoya, mATe ahIM batAvela nathI. (222] AyAtnI sthitinuM ullaMghana karanArAo pratyanika paNa hoya che, mATe teone kahe che : ' Adi cha sUtro spaSTa che. vizeSa e ke * tavane je kahe te guru tene AzrIte pratyatika eTale pratikULa. 5i/15 226 sthAnAMgasUtra saTIka anuvAda/1 sthavira - jAti Adi vaDe che. teonI pratyanikatA A pramANe jANavI - jAti Adino doSa kADhIne avarNavAda bole, sevAmAM vartato nathI, anucita kare che, chidra jue che, gurunA doSa kahe che, guruthI pratikULa rahe che * athavA - evI rIte paNa bole, bIjAne A pramANe upadeza Ape ke - dazavidha vaiyAvacca karavuM joIe, paNa pote karatA nathI. jIta mAnuSatva Adi, temAM A lokano - pratyakSa manuSyatva lakSaNa pAyino pratyanika eTale indriyanA ane pratikULatA karanAra hovAthI paMcAgni tapasvIva Aloka pratyanika, pazloka-jamAMtara pratye pratyanika eTale indriyanA arthamAM tatpara, baMne prakAranA lokano pratyanika * sorI Adi vaDe indriyanA artha sAdhavAmAM tatpara. athavA * A loka pratyanika eTale AlokamAM upakArInA bhoga-sAghanAdine upadrava karanAra, AvI rIte jJAnAdine upadrava karanAra te pazloka pratyanika ane baMnene upadrava karanAra te ubhayaloka pratyanika. athavA - A loka te manuSya loka, paraloka te nAkAdi, ubhayaloka eTale baMne. pratyanikatA to tenI viparIta prarUpaNAmAM che. kula - cAMdrAdika, te kulono samUha traNa-koTikAdi, te gaNono samUha te saMgha. pratyanikapaNe teonA avarNavAda vaDe jANavuM. kulAdinuM lakSANa A pramANe - eka AcAryanI saMtati te kula, paspara sApekSa traNa kulano gaNa hoya che. jJAAnadarzana-cAstri vaDe vibhUSita badhA sAdhuno samudAya te saMgha kahevAya che. kemake guNono samudAya te saMgha che. anuvaMA - upastaMbhane AzrIne tapasvI - paka, glAna-rogAdi vaDe asamartha, zaikSa-navadIkSita, A badhAM madada karavA yogya che. teone madada na karavAthI * na karAvavAthI pratyanikatA che. bhAva eTale paryAya, te jIva ane ajIva saMbaMdhI, temAM jIvano prazasta ane apazasta che. temAM prazasta te kSAyikAdi bhAva ane prazasta bhAva vivakSA vaDe audayika bhAva che. kSAyikAdi bhAva jJAnAdi rUpa che, tethI bhAvajJAnAdine AzrIne teonI viparIta prarUpaNA karavAthI ke doSa ApavAthI pratyanika thAya che. kahyuM che ke - prAkRta bhASAmAM gUMthela sUtra koNa jANe che ke koNa spela che, cA ivaDe zuM ? dAna vinA zuM thavAnuM ? (ema varNavAda kare.] sUjha - vyAkhyA karavA yogya, arca- tenuM vyAkhyAna - tikti Adi ane taMdubhaya- te baMnenI. sUtrAdinI pratyanikatA A pramANe kAyA ane vrato te ja che, pramAda ane apamAda paNa te ja che, mokSanA adhikArIne jayotiSa ane yonithI zuM prayojana ? e rIte dUSaNone kahevA te avarNavAda], * * garbhaja manuSyone ja che, ane tenuM zarIra mAtA-pitAnA kAraNathI che, te baMnenuM zarIranA aMgonuM hetupaNuM hovAthI tenA vibhAgane kahe che -
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/223 22e 228 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 * sUtra-223 - pitAnA [tIyathiI pad] aMgo traNa che . asthi, aristhamA keza-mUMcha, roma, nakha. traNa aMgo mAtAnA che - mAMsa, lohI, meda-phephasA. * vivecana-223 - baMne sUtro sugama che. madhya e ke - pitRaMgo prAyaH vIryanI pariNatirUpa che. 1asthi-hADakAM, 2-asthimiMja - asthi madhye rahela rasa, 3-keza-mAthAnA vALa, mayU-dADhI, mUchanA vALa, roma-kAMkhanA vALa ane nakho, keza-mazra - roma - nakha e badhAM vRddhipaNe samAna hovAthI eka kahyA che.]. mAtRga Adva pariNatirUpa che. 1-mAMsa-pratIta che. ra-zoNita-lohI, 3mayUliMga - bAkInA bheda, phephasA Adi, kapAlamaNe rahela bheja. pUrvokta sthavira kAsthiti pratipannane nirjarAnA kAraNo kahe che * sUtra-224 : traNa sthAna vaDe zramaNa nirgastha mahAnirjI ane mahAparyavasAnavALo thAya che. te A - 1. jyAre huM thoDuM ke ghaNuM kRta bhaNIza, 2. kyAre huM ekalavihArInI pratimAne aMgIkAra karIne vicarIza, 3. kyAre huM apazcima mAraNAMtika saMlekhanAnI sevanA vaDe sevita thaI bhAta-pANInA pratyAkhyAna karI mRtyunI AkAMkSA vinA pAdagamana saMthAro karIza. A pramANe te mana vaDe, vacana vaDe, kAyA vaDe bhAvanA karato niIi mahAnirjaka, mahAparyavasAnaka thAya. traNa sthAna vaDe zrAvaka mahAnirjarAmahAparyavasAnavALo thAya - 1. jyAre huM Abha ke bahu parigrahane choDIza, 2. kyAre huM muMDa thaIne, ghara choDIne aNagAra pravajyA laIza, 3. kyAre huM apazcima mAraNAMtika saMlekhanAnI ArAdhanA vaDe bhA-pANIno tyAga karIne kALanI apekSA vinA pAdopagamana saMthAro karIne A pramANe mana-vacana-kAyA vaDe jAgRta thaIza. e bhAvanAthI zrAvaka mahA nirjarAmahAparyavasAnavALo thAya. * vivecana-224 : sUtra sugama che. vizeSa e ke - moTI nirjarA - karmano kSaya che jene te tathA - prazasta athavA atyaMta paryavasAna- chevaTanA samAdhimaraNathI eTale pharI maraNa na pAmavAthI aMta che jIvane te mahAparyavasAna. kemake temAM ati zubha Azaya hoya che. e pramANe traNa lakSaNa kahyA. sa eTale sAdhu. TUTE * mana vaDe, vAsa - vacana vaDe, vALa - kAyA vaDe. prAkRtathI ahIM ja * kAra Agama thayo che. traNa karaNa vaDe ema artha jANavo athavA sva-potAnA mana vaDe ityAdi. vicAraNA karato, kyAMka pAumAna evo pATha che, tyAM pragaTa karato evo artha jANavo. sAghanI jema zrAvakane paNa nirjasa AdinA traNa kAraNo che. te batAvyA, e sUtra sugama che. anaMtara kama nirjarA kahI, te pudgala pariNAma vizeSarUpa che, tethI sUnakAra pudgalanA pariNAma vizeSane kahe che- * sUtra-25 thI 227 : [25] pudgala pratighAta kaNa prakAre kahyo che paramANu yugala paramANu pudgalane pAmIne pratighAta pAme, rUkSapaNAthI paramANu pudgala pratighAta pAme, lokanA aMte paramANu yugala pratighAta pAme khilita thAya [26] traNa prakAre cakSu kahyA che - eka cakSu, be cakSu, traNa cakSu. chAstha manuSyane eka cakSu che, devane be cakSu che, tathArUpa zramaNa-mAhaNa utpanna jJAnadarzananA dhAka hovAthI traNa cakSavALA kahevAya che. | [22] traNa prakAre abhisamAgama kahela che - uddha, adho, vikaI jyAre taNArUpa zramaNa ke mAhaNane atizaya jJAna-darzana utpanna thAya che tyAre te sAdhu pahelAM udadlokane jANe che, pachI tichane, pachI Adholokane bhaNe che. he AyuSyamAna zramaNa ! adholokanuM jJAna duSkara che. * vivecana-225 thI 227 : [25] pudgala - aNu Adino pratighAta-gati khalana, te pudgala pratighAta che. parama aNu evo pudgala te paramANu pudgala. te bIjA paramANune pAmIne aTakegatinI khalanA pAme.. lUkhApaNAthI ke tevA bIjA pariNAma dvArA gati khalanA pAme.. lokanA aMte aTake, kemake tyAMthI AgaLa dhamastikAyano abhAva che. pudgala pratighAtane cakSuvALo ja jANe tethI [26] sUtra sugama che. cakSu eTale ma. te dravyathI AMkha ane bhAvathI jJAna che, teno yoga jene che te cAvALo jANavo. cA saMkhyA bhedathI traNa prakAre che : temAM jene eka cakSu che te eka cakSa, e rIte be-traNa paNa jANavA. chAdana kare te chA-jJAnAvaraNAdi karmomAM rahe te chavAstha, te jo ke anutpanna kevaLajJAnavALA badhAM kahevAya che, to paNa ahIM atizayavALA zrutajJAnAdi hita vivakSita che, tethI eka cakSu, cakSurindriya apekSAe che. devone cakSurindriya ane avadhijJAna vaDe be cakSu che. AvaraNanA kSayopazamathI utpanna thayela zruta ane avadhijJAna ane avadhidarzana je dhAraNa kare che, te utpanna jJAnadarzanAra kahevAya, evA muni te tricakSu aya cakSurindriya, paramakRta, parama avadhi vaDe kathana yogya thAya. te ja sAkSAnI mAphaka heya ane upAdeya samasta vastune jANe che. ahIM kevalIne vyAkhyAta karyA nathI. kevalajJAna ane darzanarUpa be cakSunI kalpanAno saMbhava chatAM paNa cakSurindriya lakSaNa cAnA upayogano abhAva hovAthI asakalAnA vaDe tene traNa cakSu vidhamAna nathI, ema karIne kevalInuM grahaNa karela
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/227 229 230 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 nathI. drondriyanI apekSAe to te paNa viruddha nathI. * cAvALAnuM varNana karyuM, tene abhisamAgama - vastunuM jANavuM thAya che, te hetuthI tene dizAnA bheda vaDe vibhAga karatA kahe che [22] fba - arthane sanmukhapaNAe paNa viparyAya nahIM. san eTale samya, saMzayapaNe nahIM. mA * maryAdA vaDe jANavuM te abhisamAgama thatu vastunuM jJAna. ahIM ja jJAnabheda kahe che - bAkInA chAsya jJAnonuM ullaMghana karanAruM atizeSa, te jJAna-darzana paramAvadhirUpa jaNAya che, kemake kevalajJAnano udhvadikrama vaDe upayoga na hoya, jene laIne taprathama tathA Adi sUtra nirdoSa thAya. paramAvadhivALAnA utpanna thayela jJAnAdinI prathamatA, te prathamapaNAmAM udadlokane jANe, pachI tichalokane, pachI adholokane jANe che. he AyuSyamAna zramaNa ! A ziSyane AmaMtraNarUpa che - abhisamAgama kahyo, te jJAna, jJAna RddhirUpa ahIM ja kahevAmAM AvatuM hovAthI ThaddhinA samAnapaNAthI tenA bhedo kahe che- * sUtra-228 - 1. traNa prakAre Rddhi kahI che . devahi8, rAjaddhi, gaNaddhi.. 2. devaddhi traNa prakAre che : vimAnatRddhi, vikudNakaddhi, paricAraNAgaddhi.. 3. athavA devaddhi traNa prakAre che : sacitta, acita, mizrita. 4. rAjaddhi traNa prakAre che - rAjAnI atiyAna kRddhi, rAjAnI niyatiMddhi, rAjAnI bala-tAhana-koza-koThAgAddhi.. 5. athavA rAjaddhi traNa prakAre che - sacita, acitta, mizra... 6. gaNahita traNa prakAre che - jJAnatraddhi, darzanaBddhi, yAtrikahid. 9. athavA gaNahita traNa bhede che - acitta, acita, mizrata. * vivecana-228 : sAte sUNo sugama che - vizeSa e ke - deva eTale indrAdinI Rddhi, aizvarya te devaRddhi. e rIte rAjA eTale cakavartI AdinI, gaNi-eTale gaNanA adhipati AcAryanI Rddhi - ... vimAnonI athavA vimAna lakSaNa Rddhi. te khIza lAkha vimAnarUpa bAhulya, mahatpaNuM, ratnAdinuM ramaNIyapaNuM te vimAnanI baddhi. saudhamadi devalokane vize batrIsa lAkhanI saMkhyArUpa bAhulya hoya che. kahyuM che ke - 32, 28, 12, 8, 4 lAkha vimAno pahelAthI AraMbhIne cAvatu pAMcamAM brahma nAmaka devaloka sudhI hoya che. lAMtaka - zuka - sahasAramAM anukrame 50 - 40 - 6 hajAra che. AnataprANatanA 400 ane AraNa ayutanA maLIne 30o vimAno hoya che. navaveyakamAM nIcenI rike 111, madhya trike-103, upalI mike 1oo vimAna che anutare pa-vimAna che. A vimAno bhavana ane nagaronA upalakSaNarUpa che. vikarvaNA laThThANA te vaikiya Rddhi. vaikriya zarIro vaDe ja jaMbUdvIpa dvayane ke asaMkhyAta samudrone pUre che. bhagavatI sUtramAM kahyuM che - he bhagavA camarendra kevI RddhivALo cAvatu kevI vikRNA karavAne samartha che ? he gautama ! camarendra yAvatuM jaMbUdvIpa jevA dvIpane ghaNAM asurakumAra devo-devIo vaDe paripUrNa bharavA mATe samartha che. he gautama ! A camarendrano mAtra viSaya kahyo. paNa saMpatti vaDe tevuM teNe karyuM nathI * karato nathI - karaze nahIM. e rIte zakendra paNa be jaMbUdvIpa jevaDA dvIpane cAvavuM paripUrNa bharavA mATe samartha che... paricAraNA eTale viSaya sevanAnI Rddhi. anya devo pratye bIjA devone svAdhIna devIo pratye, potAnI devIo pratye teone vaza karIne ane potAne vikrvane paricAraNA kare che. sacita - potAnuM zarIra ane agramahiSI vagere sacetana vastunI saMpatti, acita - vastra, AbhuSaNAdi svarUpavALI, mizra- alaMkRta devI. atiyAna-nagaramAM praveza, temAM trAddhi - toraNa, hATanI zobhA, manuSyonI bhIDa vagere svarUpavALI.. niyana - zaheramAMthI nIkaLavuM. temAM trAddhi - hAthInI bADI, sAmaMta parivAradi, balacaturaMga senA, vAhano - ghoDA Adi. koza-bhaMDAra, koTha-dhAnyabhaMDAra, teonA ghara te koThAgAra arthAt dhAnyanuM ghara, teone baddhi athavA te ja Rddhi te bala, vAhana, koza, koThAgAra Rddhi.. sacittAdi Rddhi pUrvavat vicAravI. jJAna Rddhi - viziSTa vyutanI saMpatti, darzana Rddhi - jinavacanamAM niHzaMkitAdipaNuM athavA pravacana prabhAvaka zAstra saMpati.. cAritramAddhi-niraticAratA. sacitA - ziSyAdi svarUpavALI, ayitA - vastrAdi viSayavALI, mizritA - vastrAdi sahita ziSyo. - prastuta vikadNAdi Rddhi bIjAne paNa hoya che. mAtra devAdine vizeSavatI hoya che, mATe teonI kahI. RddhinA sabhAve gaurava thAya che, tethI te kahe che - * sUga--229 thI 231 - ri9] traNa prakAre gArava che - RddhigArava, rasagarad, zAtAgArad. [30] traNa prakAre karaNa che - dhArmikakaraNa, AdhArmikakaraNa, mizrakaraNa. 3i1] bhagavate traNa prakAre dharma kaho - suAdita, suNAd, supati jyAre sArI rIte adhyayana karyuM hoya tyAre sudhyAna thAya che, jyAre suna thAya che tyAre sutapasita thAya che. te sudhita, sugAyita, sutapasitatI e traNa prakAre bhagavaMte sArI rIte kahela che. * vivecana-229 thI 231 : [29] traNa gArava Adi spaSTa che. bhArepaNAno bhAva ke kArya te gaurava, te be prakAre che : dravyathI vajAdinuM ane bhAvathI abhimAna ane lobharUpa azubha bhAvavALA AtmAnuM. bhAva gaurava traNa prakAre che - rAjAdithI karAyela pUjA svarUpa athavA AcAryavAdi svarUpa RddhithI abhimAnAdi vaDe je gaurava te Rddhi gaurava. RddhinI prAptithI abhimAna ane apAtanI prArthanA thakI AtmAno je azubha bhAva te bhAvagaurava. A artha bIje paNa jANavo. vizeSa e ke sanendriyano artha madhura
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/229 thI 231 231 232 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 Adi, sAtA eTale sukha ke RddhimAM Adara. [230] hamaNAM cAtri Rddhi kahI, cAritrane karaNa che mATe tenA bhedone kahe che - zrata - anuSThAna karavuM. te dhArmika Adi svAmInA bhede traNa prakAre che. dhArmikasaMyatanuM A dhArmika ja che ema bIjAmAM paNa jANavuM. vizeSa e ke - adhArmika eTale asaMyata ane dhArmikA dhArmika eTale dezavirati athavA dharmamAM thayeluM ke dharma jenuM prayojana che te dhArmika, tethI viparIta te adhArmika. [231] ghArmika karaNa kahyuM. te dharma ja che, mATe tenA bhedone kahe che - sugama che. madhya bhagavaMta mahAvIre kaheluM che, e rIte sudharmAsvAmI, jaMbUsvAmIne kahe che. mu - sArI rIte kALa, vinayAdi ArAdhanA vaDe adhita - guru pAse sUtrathI bhaNeluM te svadhita tathA zobhana-vidhi vaDe tyAMja vyAkhyAna dvArA arthathI sAMbhaLIne yAta - vAraMvAra ciMtaveluM je zruta te sudhyAta, anupekSA abhAve tavano bodha na thavA vaDe adhyayana ane zravaNa prAyaH akRtArtha che. e rIte be bhede zrutadharma kahyo. A traNeno uttarottara avinAbhAva kahe che. 'nayA' ityAdi. te sugama che. vizeSa e ke - doSarahita abhyAsa vinA zrutanA arthanI pratIti na thavAthI sudhyAta thatuM nathI. sArI rIte ciMtananA abhAve jJAnanI vikalatAthI sAruM tapa na thAya e bhAva che. je sudhita vagere traNa pada , te bhagavAna vardhamAnasvAmIe dharma kahyo che, te dharma sArI rIte kahela che, kemake samyagrajJAna ane kriyArUpa ane baMnene vize ekAMtika, AtyaMtika sukhanA saphaLa upAya vaDe upacAra rahita dharma sugatine vize dhAraNa karavAthI ja dharma kahevAya che. kahyuM che ke - jJAna prakAzaka che, tapa zodhaka che, saMyama guptikara che. traNeno samAyoga te jinazAsanamAM mokSa kahelo che. sArI rIte karela tapa te cAritra kahyuM. te prANAtipAtAdithI virati svarUpa che, tenA bhedone kahe che * sUtra-232 thI 234 : rijhara] vyAvRtti traNa prakAre kahI che-jJAnayukta, ajJAnayukata, vicikitsA. e pramANe padArthomAM sakti ane padArthona grahaNa traNa prakAre che. [3] aMta traNa prakAre kahyuM che - lokAMta, vedAMta, samayAMta [3] jina traNa prakAre kahyA che - avadhijJAnajina, manaH pavijJAnajina, kevaLajJAnajina.. kevalI traNa kare che - avadhijJAna kevalI, mana:paryavAna kevalI, kevalajJAna kevala... ahA traNa prakAre kahyA che - avadhijJAnaahaMta, mana:paryavajJAna ahA, kevalajJAna ahaMnta - vivecana-232 thI 234 : [32] bAvartana - koIpaNa hiMsAdi maryAdAthI nivRtti. te hiMsAdinA hetusvarUpa, phaLane jANanArI jJAnapUrvikA nivRtti, te jJAtAnI sAthe abheda hovAthI gALuM ema kahelI che. ajJanA ajJAnathI je nivRtti te banALu kahI, je vicikitsA - saMzayI nivRtti. nimita ane naimitikanA abhedathI vicikitsA kahelI che. vyAvRtti zabdathI cAritra kahyuM, tenA vipakSAbhUta azubha adhyavasAya ane azubha anuSThAna e baMnenA bhedone atidezathI kahe che- vyAvRtinI jema traNa prakAre adhyapapAdana - koIka indriyanA viSayamAM Asakti. temAM viSayajanya anarthane jANanAranI viSayamAM Asakti te nAbU rAjAnI je Asakti te mana[, saMzayavALAnI Asakti te vicikitsA. paryApadana - samastarUpe sevavuM. te paNa traNa prakAre che. [33] nAgu - jJa, te jJAnathI thAya che, jJAna atIndriyanA arthomAM prAyaH zAstrathI thAya che, mATe zAstranA bheda vaDe tenA bhedane kahe che - pariccheda ke nirNaya. temAM nIla - laukika zAsa, lokoe banAvela ane teo dvArA bhaNavA yogya hovAthI arthazAstrAdi. tethI aMta-nirNaya athavA parama rahasya ke paryanta te lokAMta.. e rIte vedano ane samayano paNa aMta jANavo. vizeSa e ke - veda - vedAdi cAra che, ane samaya - jaina siddhAMto. [234] hamaNA samayano aMta kahyo. samaya te jina, kevalI, ahaMtu zabda vAcya puraSo vaDe kahela yathArtha hoya che. mATe jina Adi zabdanA bhedone kahevA traNa sUtro kahe che - te sugama che. vizeSa e ke - rAga, dveSa, mohane jIte te jina-sarvajJa. - X - vaLI strI, zastra, akSa hita hovAthI ahetu ja anumAna thAya. tathA nizcayathI pratyakSa jJAnavathI jinonI mAphaka varte che, te paNa jina che. temAM jene avadhijJAna pradhAna che te avadhijina, te rIte bIjA be paNa jANavA. vizeSa e ke - pahelA be bheda upacAcI che, chello cheda nirUpacAra che. upacAranuM kAraNa pratyakSa jJAnIpaNuM che. jene eka, anaMta ke pUrNa jJAnAdi che, te kevalI che. kahyuM che ke - samagra, anaMta ke paripUrNa loko jANe - jue che. kevala cAritra ane kevalajJAna hovAthI te kevalI hoya che. ahIM paNa jinavat vyAkhyA che. devAdi kRta pUjAne yogya che, te ahatta athavA jene kaMI chAnuM nathI te amara hasa, bAkI pUrvanI mAphaka jANavuM - A jinAdi salezya hoya che mATe vaizyA kahe che- * sUtra-235,236 - [35] 1- traNa leyAo durgandhavALI che - kRSNa vezyA, nIla vezyA, kApota vezyA. -ra- praNa leyAo sugaMdhavALI che - teja, pA, zukla - leyA. e rIte -- durgatimAM laI janArI, 4- sadgatimAM laI janArI, 5saMkSiTA, 6- asaMkilanTA, - amanojJa, -8- manojJa, -- avizuddhA, "10zraddhA, -11- Apazadi, 1ra- prastA, 13- niruta, -14- MidhoNa che. [36] maraNa traNa prakAre che - bALamaraNa, paMDitamaraNa, bhAlapaMDita maraNa.. bALa maraNa traNa prakAre - sthita vaizya, saMkiSTa vezya, paryAvarAta vezyA. paMDita
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/235,233 233 maraNa traNa prakAre - sthita leya, asaMkliSTa vezya, pacavajAta vezya.. bhAlapaMDita maraNa traNa prakAre - sthita vezyA, asaMkSipTa lesa, aparNavajAta leya. * vivecana-235,236 : [235] sUga sugama che. vizeSa e ke - kharAba gaMdha te durgA . tenuM durgadhapaNuM pudgalAbhakavaNI che ane pudgalone tathA gaMdhAdino avazya bhAva hoya che. kahyuM che ke - jema gomRtakano durgadha, zvAna mRtaka durgadha, sarpamRtaka durgadha che. tenAthI anaMtaguNa durgadha apazasta lezyAnI hoya che. A legyAno varNa nAmAnusArI che. kapotavarNa vALI te kApota lezyA - dhUmavarNa jevI. surabhigaMdha te sugaMdha. jema surabhi kulagaMdha, cUrNa karela vAsanI gaMdha che, tenAthI anaMtaguNI sugaMdha traNe prazasta lezyAnI hoya che. teja- agni tenA jevA varNavALI, te tejalezyA, paDAnA garbha jevA vaNasyA, te pItavaNI padma lezyA, zukla-pratIta che. vaM zabdathI prathama sUtra mAphaka, tamo tyAre abhilapa vaDe bAkInA sUtro kahevA yogya che. temAM durgati eTale naka, tiryaMcarUpa durgati pratye prANIne laI jAya, te durgatigAminI legyAo. sugati - deva, manuSyarUpa. du:khanA kAraNarUpa hovAthI saMkilaSTa, viparyaya te asaMkSipta vaizyA. manane na gamatA sayukta pugalamaya hovAthI traNa amanojJa che. vizuddha - varNacI [traNa lezyAo malina che.]. pazasta - gaNa lezyA akalyANarUpa che arthAt svIkAravA yogya nathI. zItarakSA - sparzathI pahelI traNa snigdharUkSa che, bIjI traNa snigdha ane uNa che - hamaNAM lezyA kahI, have legyA viziSTa maraNane kahe che [36] cAra prakAre che - bAla-ajJAnI mAphaka je varte che arthAt viratino sAdhaka viveka, tenAthI rahita hovAthI bAla - asaMyata che. tenuM maraNa te bAlamaraNa. e rIte bIjA paNa be maraNa jANavA. fka dhAtu gatyarthatvathI jJAnArthaka hovAthI viratirUpa phala vaDe, phaLa mAphaka vijJAna saMyukta hovAthI paMDita-dvajJa ke saMyata. aviratapaNAe bAlapaNuM hovAthI viratapaNAe paMDitapaNuM hovAthI bAlapaMDita te saMyatAsaMyata kahevAya che. fthatA * rahelI, avizuddhaya - asaMkSiptavathI jemAM kRSNAdi lesyA che. te sthita lezya... vinag * aMkalezane prApta thatI vezyA che jene vize te saMkSipta le.. gvA - avaziSTathI vizuddha vizeSo pratisamayamAM je lezyAne vize thayelA che te paryavAhatezya. ahIM pahelAM kRSNAdi vaizyAvALo jyAre kRSNAdi vezyAvALA nakAdine vize ja upaje che tyAre prathama sthitalezya maraNa hoya che. jyAre nIla 234 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 lezyAdivALo kRNAdi lezyAvALo nIla-kApota lezyAvALAmAM utpanna thAya te paryava jAtalezya maraNa che. bhagavatImAM kahyuM che - he bhagavan! nizcaya kRSNalezya, nIlalezya, yAvat zuklalezyAvALo thaIne kApotalezyAvALA nairayikamAM utpanna thAya ? hA, gautama ! thAya - evuM kema kahyuM? he gautama ! saMkSizyamAna, vizuddhamAna lezyAnA sthAnone vize kApotalezyAmAM pariName che. kApotalezyAmAM pariNamIne kApota lezyAvALA nairayikone vize utpanna thAya che - A kathana anusAra pachInA be sUtromAM paNa sthita lezyA vibhAga jANavo. paMDita maraNane vize vaizyAnuM saMkSizyamAnapaNuM nathI. kemake saMmatapaNuM hovAnA kAraNe ja paMDita maraNanuM bALa maraNathI vizeSatva che. bAla paMDita maraNane vize to lezyAnuM mizrava hovAthI saMkSizyamAnapaNuM ane vizuddhamAnapaNuM nathI, mATe A vizeSa che. evI rIte paMDitamaraNa vastutaH be prakAre ja che. kemake tene saMkSizyamAna lezyAno niSedha hovAthI avasthita ane vardhamAna lezyatva hoya. gividhapaNuM to kathana mAtrathI ja che. bAlapaMDita maraNa to eka prakAre ja che. kemake tene saMkSizyamAna ane paryavajAta lezyAno niSedha hovAthI avasthita lezyatva hoya che. tenuM vividhapaNuM saMkSizyamAna ane paryavajAta lezyAnI nivRttithI traNanA kathananI pravRtti mAtra che. anaMtara maraNa kahyuM. marelAne janmAMtare je traNa vastu, jenA mATe prApta thAya che, te tenA mATe ja dekhADavAne kahe che-- * sUtra-23e : jeNe nizcaya nathI karyo tene A traNa sthAnaka ahitane mATe, azubhArthe, ayathArthI mATe, anizreyasArthe, anAnagAmiyatapaNe thAya che. te 1- je muMDa thaIne, gherathI nIkaLIne anagAra pratA pAmela sAdhu, ni9i pravacanamAM zaMkAvALo, kAMkSAvALo, vinigicchAvALo, bhedasamApaw, kaluSa samApanna thaIne niltha pravacanamAM zraddhA na kare, pratIti na kare, ruci na kare te pariSahothI parAjita thAya che, pariSaho AvatA tene saheto nathI. - te muMDa thaIne gharathI nIkaLI aNagara padjyA laI pAMca mahAvratomAM zakita yAva4 kaluSabhAva pAmIne pAMca mahAvratonI zraddhA karato nathI cAlatuM paripaho Ave tyAre sahana karato nathI. 3* te muMDa thaIne gharathI nIkaLI aNagara pratA pAmI cha avanikAyamAM zakAvALo thaIne yAvatu pariSahone sahe nahIM. jeNe nirAya karyA che tene A traNa sthAnaka hitane mATe yAvatuM AnugAmitapaNAne mATe thAya che. te A * te muMDa thaIne gharathI nIkaLIne
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/233 25 236 aNagara pratA pAmela sAdhu 1- nithi pravacanamAM niHzakti, nikAMkSita yAvatu nokaluSa samApaw thaIne ninja pravacananI zraddhA kare che, prIti kare che, ruci kare che, pariyo AvatA tenAthI parAbhava pAmato nathI, pariSaho tene parAjita karI zakatA nathI. -- te muMDa thaIne gherathI, nIkaLIne aNagara padI pAmIne paMca mahAvratomAM niHzaMkita, niSkAMkSita yAvatu pariSahathI parAbhava na pAme, pariSaho tene parAjita na karI zake. *3- te muMDa thaIne, ghara choDIne aNagAra pavA pAmIne cha javanikAsamAM ni:zaMkita thAya yAvatu pariSaho vaDe parAjita na thAya ke pariSaho teno parAbhava na karI zae. * vivecana-233 : traNa sthAno -pravacana, mahAvata, jIvanikAyarUpa. avyavasita-nizcayana karanArane, parAkrama na karanArane apathyane mATe, du:khane mATe, asaMgatapaNAne mATe, mokSAne mATe, azubhanA anubaMdhane mATe thAya che. jene traNa sthAnako ahitAdipaNA mATe thAya che. te zaMkita -dezathI ke sarvathI saMzayavAnuM. te rIte kAMkSita - matAMtarane paNa sArA mAnanAra, vicikitsA * phaLa pratye zaMkAyukta. A kAraNathI ja bheda samApanna - dvighA bhAvane pAmelo "A ema che ke nahIM' evI mativALo. kaluSa samApanna - 'Ama nathI ja' ema svIkAranAra, tethI nigrantho saMbaMdhI je A te taigrantha, prazasta-pragata-prathama vacana te pravacana - Agama. sAmAnyathI zraddhA karato nathI, prIti viSaya karato nathI, karavAnI icchAvALo thato nathI. je AvA prakArano che,te pravajita-AbhAsane sahana kare che, te kSaghA Adi pariSahonA saMbaMdhamAM AvIne ke pratispardhA karIne parAjaya kare che - tiraskAra kare che. bAkI sugama che. kahela sUgathI viparIta sUtra pUrvavat jANavuM. paraMtu - hita eTale potAne ane bIjAne, AlokamAM ke pazlokamAM pathya annanA bhojananI jema doSa na karanAra, sukha eTale tRSAturane zItala jalapAnanI jema AnaMdarUpa kSama eTale ucita, tathAvidha vyAdhine nAza karanAra auSadha pAnava niHzreyasa eTale nizcita zreya-prazasya bhAvathI paMca namaskAra karaNanI jema, anugAmika eTale anugamanazIla - prakAzavALA dravya janita chAyAnI mAphaka sAthe sAthe cAlavAnA svabhAvarUpa - AvA prakArano sAdhu A pRthvImAM ja hoya che, tethI pRthvInA svarUpane kahe che * sUtra-238,239 : [38] ratanapabhAdi pratyeka pRnI traNa valayothI cAre taraphathI gherAyelI che . ghanodadhi valayathI dhanavAna valayathI, ghanavAta valayathI, tanuvAta valayathI. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 [39] nairayiko utkRSTathI traNa samayavALI vigrahagatithI utpanna thAya che, ekendriyane choDIne vaimAnika sudhI ema ja jANavuM. * vivecana-238,239 : [38] rApabhAdi ekaika pRthvI sarvathI - cotathI athavA dizAo ane vidizAomAM vIMTAyelI che. traNa valayamAMnuM prathama ghanodadhi valaya, pachI kramathI be valaya ghanavAna ane tanuvAta che. temAM ghana himazIlAvatu udadhi te ghanodadhi. * x * tenuM valaya te ghanodadhi valaya. tenA vaDe e rIte bIjA be valaya jANavA. vizeSa e ke ghana evo vAyu te ghanavAta, e rIte tanuvAta paNa tayAvidha pariNAma rUpa ja che. ahIM gAyA che - sarve pRthvIo cAre dizAone vize alokane sparzatI nathI kemake te valayothI vIMTAyelI che, te valayanA viDaMbhane huM kahIza - ratnaprabhA pRthvIno ghanodadhi valaya cha yojana, ghanavAta valaya sADAcAra yojana, tanupAta valaya doDha yojana pramANa che. [ukta valayonA pramANamAM dvitIyAdi nArakIomAM A pramANe vadhAro karavo anukrame yojanano trIjo bhAga, eka gAu, gAuno trIjo bhAga, e rIte sAtamI pRthvI sudhI vRddhi karatA javI. A sAta pRthvImAM nAko utpanna thAya che, tethI tenI vidhi kahe che. [39] ki samaya eTale traNa samaya, ke jemAM che te trisamayika. te vigraha - vakragamana vaDe. basono ja basanADImAM utpAda hovAthI be vaLAMka thAya, temAM traNa samayo thAya che - agnithI naiRtya dizAmAM jatAM eka samaya, bIjo samaya samazreNie nIce javuM, trIjA samaye vAyavyadizAmAM javuM. basone ja kasotpattimAM A utkRSTa vigrahagati che. tethI sUtramAM ekendriya varjana karyuM ekendriyone to ekendriyone vize pAMca samaya vaDe paNa utpanna thAya kemake basanADIthI bahArathI trasanADI bahAra utpanna thAya che te A pramANe - pahelA samaye vidizAmAMthI dizAmAM, traNa samaya upara kahyA mujaba, pAMcamA samaye vidizAmAM ekendriyapaNe utpatti. A to saMbhava mAtra che, paNa hoya che to cAra samaya ja. bhagavatIjImAM kahyuM che - he bhagavan! pati sUma pRthvIkAyika jIva adholokanI kSetranADIthI bahAranA kSetramAM samudgAtathI joDAIne urvaloka phoma nADIthI bahAranA kSetramAM aparyApta sUkSma pRvIkAyapaNe je upajavAne yogya che, te jIva he bhagavana! keTalA samayanA vigrahathI utpanna thAya ? he gautama! traNa ke cAra samayavALA vigrahathI. vizeSaNavatI granthamAM paNa kahyuM che - sUtramAM cAra samayathI upara vakragati kahI nathI, paNa lokamAM jIvane pAMca samayika gati ghaTI zake. je jIva sAtamI narakabhUminI vidizAmAM samadghAtathI brAhmalokanI vidizAmAM upaje che, tene niyamA pAMca samayanI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/238,239 vakragati thAya. A rIte jIvane upajavAnA abhAvathI pAMca samayo thatA nathI athavA pAMca samaco thavA chatAM paNa kahela nathI. jema cAra samayanI gati moTA prabaMdhamAM kahI 237 nathI tema ahIM paNa jANavuM. tethI ekendriyane choDIne vaimAnika paryanta jIvone utkRSTathI traNa sAmayika vigraha gati kahI. mohavALA jIvonuM tristhAnaka kahIne have kSINamohavALAne kahe che- * sUtra-240 thI 245 : [24] kSINamoha anta traNa karma pravRttiono eka sAthe kSaya kare che. te A - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya. [41] abhijita nakSatranA traNa tArA che. e rIte zravaNa, azvinI, bharaNI, mRgazIrSa, puSya, jyeSThA nakSatronA paNa traNa-traNa tArA che. [42] arahaMta dharma pachI arahaMta zAMti poNo palyopama nyUna traNa sAgaropama kALa vyatikrAMta thatA mutpanna thayA. [243] zramaNa bhagavaMta mahAvIrathI trIjA yugapuruSa sudhI mokSamArga cAlyo... arhanta mallIe 300 puruSa sAthe muMDa thaIne yAvat pratajJA lIdhI. e pramANe pArzvane paNa jANavA. [244] zramaNa bhagavaMta mahAvIrane 300 caudapUrvInI utkRSTa saMpadA hatI. teo jina nahIM paNa jina samAna, sarpAkSara sannipAtI ane jinanI mAphaka avitatha kahenArA evA caudapUrvIo hatA. [245] traNa tirthaMkara cakravartIo thayA - zAMti, graMtha, Ara. * vivecana-240 thI 2451 [240] jene mohanIya karma nAza pAmela che tevA jinane traNa karma prakRtio samakALe kSaya pAme che. kahyuM che ke - chellA samaye jJAnAvaraNIyanI pAMca, darzanAvaraNIyanI cAra, aMtarAyanI pAMca e cauda khapAvIne kevalI thAya. zeSa sugama che. azAzvatAne kahIne zAzvatAne kahe che- [241] abhijita nakSatra Adi sAte sUtro sugama che. [242] kSINa mohanuM tristhAnaka kahIne have tad viziSTa tIrthaMkarone kahe che dhamma Adi. eka palyopamanA cAra bhAga paikI traNa bhAga vaDe nyUna dharmajinathI poNo palyopama nyUna traNa sAgaropama kALe zAMti jina thAya. [243] samaLaAE, yuga - pAMca varSa pramANa kALa vizeSa athavA lokaprasiddha kRtayugAdi, te yugo kramathI vyavasthita che, tethI guru-ziSya kramathI ke pitA putra kramavALA, yugonI jema puruSo te puruSa yugo - 4 - trIjA puruSa yuga paryanta arthAt jaMbUsvAmI paryanta puruSa yuga, tenI apekSAe bhavano aMta karanArAnI arthAt mokSagAmIonI bhUmi - kALa te yugAMtakara bhUmi. eTale ke bhagavan vardhamAna svAmInA tIrthamAM tenAthI ja AraMbhIne trIjA puruSa jaMbusvAmI paryanta mokSamArga 238 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 cAlyo. maThThI - bhagavaMta vIra ekalA, bhagavaMta pArzva ane mallI 300-300 puruSo sAthe dIkSA lIdhI che. [244] samaLe. asarvajJapaNAe, jina jevA nahIM paNa samagra saMzayano nAza karavA vaDe jina evA, sakala akSara sannipAta-akArAdi varNanA saMyogo che jeone te sarvAkSara sannipAtika arthAt samasta zAstranA jANanArA, vyAkhyAna karanArA evA cauda pUrvIonI saMpadA hatI. [245] zAMti, kuMyu, ara e traNa ahaMto ja cakravartI hatA, zeSa tIrthaMkaro mAMDalika rAjAo hatA. tIrthaMkaro vimAnathI avatarelA hatA tethI have vimAnanuM misthAnakatva kahe che. * sUtra-246 thI 248 : [246] traiveyaka vimAnanA traNa prastara kahyA - (1) hekama - (2) madhyama(3) uparima - zaiveyaka vimAna pastara... hekrima zaiveyaka vimAna prastaTa paNa traNa prakAre che . hekiMmahekrima - hekiMmamadhyama, - hekiMmauvarNima traiveyaka vimAna pasta... madhyama zaiveyaka vimAna prastaTa paNa traNa prakAre - madhyama hekrima, - madhyama madhyama, - madhyama uvarNima gaiveyaka vimAna prasta... uparima traiveyaka vimAna pastaTa paNa traNa prakAre che - uvamihekrima, - uvamimadhyama, udyami uvarima - traiveyaka vimAna prataTa. [24] jIvoe traNa sthAna vaDe upArjana karelA pudgalo pApakarmapaNe ekaThA karyA che - kare che - karaze. te A rIte - strI, puruSa, napuMsakavede saMcita e rIte - yayana, upacayana, baMdha, udIraNA, vedana, nirjarA jANavA. [48] tripadezika skaMdho anaMtA kahyA che. e rIte yAvat triguNa rUkSa pudgalo anaMtA kahyA che. * vivecana-246 thI 248 - [246] lokapuruSanA grIvA sthAne thayelA te praiveyako, evA vimAno te praiveyaka vimAno, tenA prastaTo - racanAvizeSa samUho. - A traiveyakAdi vimAnono vasavATa karmasaMbaMdhe thAya che mATe karmakathana. [247] nIvALa, ityAdi cha sUtro - temAM traNa sthAnaka vaDe eTale strI vedAdi vaDe upArjana karela pudgalone pApakarma - azubhakarmatvathI uttarottara azubha adhyavasAyathI ekaThA karelA, evI rIte paripoSaNa vaDe vizeSa saMcaya karelA, nikAcita karavAthI dRDha bAMdhelA, adhyavasAya vaza thaI udayamAM nahI Avela karmone udayamAM praveza karAvI udIraNA karelA, anubhava karavAthI vedelA, jIvanA pradezo thakI parizATana vaDe nirjarA karelA [artha jANavA.] cayananI mAphaka badhAM pado traNa kALa vaDe kahevA.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/7/-/800 karma pudgala che, tethI pudgala skaMdhone traNa sthAnakathI kahe che- [248] A sUtra spaSTa hovAthI tenuM vivaraNa karyu nathI. sthAna-3- uddezA-4no muni dIparatnasAgare karelo TIkAsahitano anuvAda pUrNa R sthAna-3 saTIka anuvAda pUrNa che -- * -- -- * -- x -- Agama saTIka anuvAda-bhAga-5 pUro thayo 239 240 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 A sthAnAMga sUtrane ame traNa bhAgamAM goThavela che. bhAga 5 6 9 sthAna paheluM, bIjuM, trIjuM cothuM, pAMcamuM cha-thI-daza
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa - 16 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA - 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa 15 vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA 17 jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 5 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA | | 30 Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42 29 ] 41.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladaMsaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo namaH AgamasaTIka anuvAda 6/1 sthAna-2 -: anuvAda-zreNInA sarjaka : muni dIparatnasAgara tA. 23/10/2009 zukravAra Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-5-10,000 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa 2066 kA.su.pa Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. Agama saTIka anuvAdanA rDa mAM che... A bhAga - 0 "sthAna" - AgamasUtra saTIka anuvAda aMgasUtra-3-nA... --0-- sthAna-4 ane == sthAna-5 - TAIpa seTIMga ~ zrI mahAkAlI enTaraprAIjha cAMdaloDiyA, amadAvAda. (M) 9824419736 -- * - * -- -- -- - mudraka HnavaprabhAta prinTIMga presa ghIkAMTA roDa, amadAvAda. Tel. 079-25508631
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ RNasvIkAra AgamasUtra saTIka anuvAda Suo Yi Ji Ji Qi 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIvadi, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA cite AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke yAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vitarahitapaNe mUd svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI hacamacaMdrasUrIzvarajI manA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA Agama saTIka anuvAdanA A bhAga | 6 | nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI A papU. gacchAdhipati AcAryadeveza zrI Ai devendrasAgarasUrIzvarajI ma.nA ziSya pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma teozrInI preraNAthI lAbhalenAra che zrI aThavAlAInsa jaina je.mU.pU.saMgha che mA tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda TrasTa - surata 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratnapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanapabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukata baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSanA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.]
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - -
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi saTIkaM 46-prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, dRSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niryuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane gAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zrRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nakala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-darzana A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. M 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthakpRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIkaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X -
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano pratyeka adhyAyane aMte sUtrakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 1 0 tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tattvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - 0 samAdhimaraNa H aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. 0 sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA 15 (5) vidhi sAhitya : * dIkSA-yogAdi vidhi 0 vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pArzva padmAvatI pUjanavidhi (7) yaMtra saMyojana : 0 45-Agama yaMtra 0 vizati sthAnaka yaMtra 3 3 1
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH CIC-- | (3) sthAnAMgaNa-3/2 anuvAda tathA TIDAnusArI vivecana * bhUmikA : Agama saTIka anuvAda zreNImAM A trIjuM Agama che. agiyAra aMgasUtromAM bIjuM "sthAnAMga" sUtra che. jenuM mULa nAma kAja ane saMskRtamAM sthAna kahe che. tevA A sthAnAMga sUgane traNa bhAgamAM vibhAjIta karela che. [bhAga-5, 6, a] jemAM A chaTho bhAga che. sthAna-1 thI 3nuM vivaraNa bhAga-5-mAM karAyuM. A bhAgamAM sthAna [adhyayana) 4 ane 5nuM vivaraNa che. amArI jANa mujaba ThANAMga sUtranI koI svataMtra niyukti, bhASya ke cUrNi maLela nathI. hAla zrI abhayadevasUriskRta vRtti [TIkA] upalabdha che. jeno A anuvAdamAM samAveza karela che. ahIM maLa satra sAthe TIkAno anuvAda karatAM koI saMdarbho umerAyA paNa che, to vyAkaraNa ane nyAyAdi prayoga choDI paNa dIdhA che. tyAM tyAM prAyaH - X - X - AvI nizAnI mUkelI che. A chaTho bhAga, pAMcamAM bhAganA anusaMdhAna che, kemake ThANAMga sUtra sAdhyayana1 thI 3 tyAM kahevAI gayA che, tenI prastAvanA paNa tyAMthI jovI. 6 ThANAMga sUtra - TIkA sahita anuvAda 9 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 che sthAna-4 - uddezo-1 che - X - X - X - X - X - * sUtra-249 - cAra aMtakriyAo kahI che. temAM prathama aMtakriyA A :- koI akarmI AtmA manuSyabhavamAM utpanna thAya che. te muMDa thaIne gRhavAsa choDI zaNagArapaNe pravajita thaIne uttama saMyama, uttama saMtara, uttama samAdhivALo thaI, rAvRtti, pAra pAmavAno arthI, upadhAna tapa karanAro, duHkhAya karato tapasvI thAya che, tene ghora tapa karavo paDato nathI, ghora vedanA thatI nathI evo prazya dIdhayu bhogavI siddha thAya che, buddha thAya che. mukta thAya che. parinirvANa pAme che, sarve duHkhono aMta kare che. jema cAturaMta cakravartI bharata, - A pahelI AMtakriyA. - have bIjI AMtakriyA - koI jId mahAkarmI thaIne manuSyabhavamAM utaox thAya che, te muMDa thaI gharathI nIkaLI aNagArapaNe pataMjita thaIne uttama saMyama, uttama saMvara yAvatu upadhAna tapa karanAro, duHkha kSaya karanAro, tapasvI thAya. tene ghora tapa karavo paDe, duksaha vedanA sahevI paDe, evo puraSa alpakALano payaraya pALIne siddha thAya che cAvatu aMta kare che. jema ke gajasukumAla aNagAra - A bIjI aMtakriyA. have trIjI aMtakriyA - mahAkarmavALo manuSyatvane yAvat prApta kare, muMDa thaIne, gharathI nIkaLI aNagAra padjyA pAmIne ItyAdi bIjI aMtakriyA mujaba jaNavuM. vizeSa e ke - dIrdhakALanI pravajyA vaDe siddha thAya che cAvatuM sarve du:khono aMta kare che. jema sanakumAra cakI. A trIjI AMtakriyA. have cothI aMtakriyA - abha karmavALo manuSyatvane pAmIne, muMDa thaIne yAva4 djyA pAmIne uttama saMyamI yAvatuM ghora tapa na kare, dusaha vedanA na veda, tevo paNa avAkAlIna pravajyA vaDe siddha thAya yAvata sarva duHkhono aMta kare jema marudevI bhagavatI. A cothI aMtakriyA che. * vivecana-249 : Ano saMbaMdha A che - pUrvanA chellA sUramAM karmano caya Adi kahyA. ahIM paNa kama ke tenA kAryabhUta bhavano aMta karanArI kiyA kahevAya che. athavA meM sAMbhaLela che ke AyuSyamAna bhagavaMte A pramANe kahyuM che, tethI temaNe je kahevAyeluM kahyuM tema A bIjuM paNa temanuM kaheluM kahe che, mATe AvA prakAranA A saMbaMdhanI vyAkhyA karAya che. aMtakriyA eTale bhavano aMta karavo. temAM (1) - jene tathAvidha tapa nathI, tathAvidha pariSahaja vedanA nathI, paNa dIrdha pravajayA paryAya vaDe siddhi thAya che te pahelI aMtakriyA che. (2) jene tathAvidha tapa-vedanA che, aA pravajyA paryAya vaDe siddhi thAya tene bIjI aMtakriyA che. - (3) - jene utkRSTa tapa-vedanA che, dIrdha pravajyA paryAya vaDe siddhi thAya tene bIjI aMtakriyA che. - (4) - jene tathAvidha tapa-vedanA nathI, atha sthAna-4 che - X - X - X -- * bhUmikA : trIjA adhyayana (sthAna] nuM vyAkhyAna karAyuM. have saMkhyAnA krama saMbaMdhathI "cAra sthAna" nAmaka cothAno AraMbha karIe chIe. Ano pUrvanI sAthe saMbaMdha vizeSa che - sthAna-3mAM vividha jIva-ajIva dravya-paryAyio kahyA, ahIM paNa te ja kahe che. A saMbaMdhe AvelA adhyayananA cAra uddezakomAMnA pahelA uddezAnuM paheluM sUtra 6i/2]
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/249 << paryAya vaDe siddhi thAya che, te cothI aMtakriyA che. aMtakriyAnI ekarUpatA hovA chatAM sAdhanAnA bhedathI caturvidhava che. A samudAya artha kahyo. avayavArtha A rIte - bhagavaMte cAra aMtakriyAo kahIM che "te cAranA madhye" evo artha che. * * - A anaMtara kahevAnAra hovAthI sAkSAturUpa te pahelI, bIjInI apekSAe Adha aMtakriyA - ahIM koI puruSa devalokAdimAM jaIne, tyAMthI cAlA karmo vaDe pratyAyIta - manuSyatva pAmyo te alAkarma pratyAkhyAta ema jaNAya che. athavA eka sthaLe utpanna thaIne tyAMthI apakarmI thaIne ja pAcho manuSya thAya te arthAta laghukamapaNAe utpanna. AgaLa kahevAnAra mahAkarmanI apekSAe je 'a' che te samuccayArce che, pi - saMbhAvanArthe che. A pakSanI paNa saMbhAvanA che, mavati - hoya, che - A. dravyathI mastaka lucana karavA paDe ane bhAvathI sagAdine dUra karavAthI, ITR - dravyathI ghara thakI, bhAvathI saMsArAbhinaMdI jIvonA nivAsabhUta avivekarUpa gharathI nIkaLIne ema jANavuM. 'anagAritA' amArI eTale gRhastha - asaMyata, teno niSedha karavAthI anagArI - saMyata, teno bhAva te sAdhutA. prajita eTale prApta. athavA vibhakti pariNAmathI nirgunthapaNe pravajyAne pAmela. te kevo che ? pRthvI AdinA saMrakSaNarUpa saMyama vaDe adhika te saMyama bahula athavA saMyama jene vizeSa che te. e rIte saMvara bahula paNa jANavuM. vizeSa e ke Azrava nirodha te saMvara. athavA indriya-kakSAyano nigraha Adi bheda. ahIM saMvarabalanuM grahaNa prANAtipAtanI viratinuM prAdhAnya jaNAve che. kahyuM che ke - prANAtipAtarUpa eka ja vrata samasta jinavaroe kahyuM che, bAkInA tenI rakSA mATe che. A bIjuM paNa rAgAdinA upazamayukta cittanI vRttithI thAya che, tethI kahe che - samAdhi bahala. Harfdha - prathamavAhitA athavA jJAnAdi, vaLI samAdhi sneharahitane ja hoya che, mATe kahyuM - 'rUkSa' . zarIra ane manamAM dravya-bhAvarUpa neharahitapaNAe kaThora, athavA karmamaLane dUra kare te kUva. A kaI rIte saMvRta che, te kahe che - tIra - bhavasamudranA pArane prArthe che, govA svabhAvavALo te tIrArthI athavA tIrasthAyI athavA tIsthiti. tethI ja upadhAnavALo - jenA vaDe zruta sthira karAya te upadhAna arthAt zrutaviSaya tapanA upacAravALo, A kAraNathI du:kha thatu sukha ke tenA kAraNapaNAthI karma, teno je kSaya kare te du:kha kSaya, tapanA nimite karmanuM khapavuM thAya che tethI kahe che - 'tapasvI' tapa-atyaMtara, karmarUpa dhaMdhanane bALanAra agni jevo, jenuM niraMtara zubha dhyAna lakSaNa che, te tapasvI. je A prakArano che tene tathA prakAra - vardhamAna svAmI jevo atyaMta ghora tapa na hoya, vaLI tathA prakAra-ati bhayaMkara upasarnAdi vaDe prApta du:khane vize rahenArI vedanA na hoya kemake te avAkarma vaDe Avela che, tethI tavAvidha abhakarma pratyAyAtAdi vizeSaNasamUha yukta puruSa bahukAlIna pravajayA paryAya vaDe fSatti - aNimAdi yogathI kRtArtha athavA vizeSathI mokSagamana yogya sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 thAya che. kemake sakala karmanAyaka mohanIyano nAza kare che, tethI cAra ghAtikarmanA nAzathI yuvate - kevaLajJAnabhAvathI sarva vastune jANe che, tethI pute - bhavopagAhI karmo vaDe mUkAya che, tethI nirvAti - sarva karmo vaDe vikAranA samUhanuM nirAkaraNa thavAthI zItaLa thAya che. - x - zArIrika, mAnasika sarve duHkhono aMta kare che. jene tathAvidha tapa-vedanA nathI te dIrdhakAlina paryAya vaDe - X - prathama jinanA prathama putra, eka so pugamAM moTo, pUrva-dakSiNa-pazcima samudra ane himavaMta parvatarUpa cAra aMta pRthvInA svAmIpaNe cAturaMta, evo je bharata cakravartI, te pUrvabhave laghukama, savarthisiddha vimAnathI cyavIne cakavartIpaNe utpanna thaI rAyAvasthAmAM ja kevalajJAna pAmIne roka lAkha pUrvanI pradyAvALA, tathAvidha tapa ane vedanArahita ja mokSa pAmyA. have bIjI aMtakriyA-pUrvanI apekSAe anya - bIjA sthAne kahevAthI bIjImahAkarmIpaNe - gurakamatAthI pratyAyAta ke pratyAjAta, te mahAkarma pratyAyAta, teno kSaya karavAne tathA prakAre ghora tapa kare che - karmodayathI prApta evI vedanA sahe che. alapakALamAM - je kRSNanA laghubaMdhu gajasukumAla, tene bhagavaMta ariSTanemi pAse pravajyA svIkArI, smazAnamAM kAyotsargarUpa mahAtapa karyo, zira para mUkela jAjavalyamAna aMgArAthI utpanna atyaMta vedanAvALA aya evA paryAya vaDe siddha thayA. zeSa sugama che. have trIjI - cothA cakravartI sanakumAra, te mahAtapavALA, roga hovAthI mahAvedanAvALA hatA, temaNe dIrdha paryAya vaDe te bhavamAM siddhinA abhAve bhavAMtaramAM siddhi prAptirUpa karI te bIjI aMtakriyA.. have cothI - jema marudevI, prathama jinanA mAtA sthAvaratvamAM paNa kSINa prAyaHkarmavathI apakamAM, vaLI tapa ane vedanArahita siddha thayA. uttama hAthI para ArUDha thayelA ane Ayu samApta thatAM siddhatva pAmyA.. A dANAMntika arthonuM sarvathA sAdharma na vicAravuM. dezarUpa dRSTAMta vicAravuM. kemake maradevIne 'muMDa' thayA Adi vizeSaNo ghaTatA nathI, paNa phaLathI sarvathA sAdharma che. puruSa vizeSanI aMtakriyA kahI, tenuM svarUpa nirUpaNa karatAM sUtro kahe che sUtra-250 :1. cAra prakAre vRkSo kahe che - dravyathI uMcA-bhAvathI uMcA, dravyathI uMcAbhAvathI nIcA, dravyathI nIA bhAvathI uMcA, dravyathI nIcA bhAvathI nIu. 2. e rIte cAra prakAre puruSo kahA - dravyathI uMcA bhAvathI uMcA te pramANe cAva4 dravyathI nIcA-bhAvathI nIcA. 3. cAra prakAre vRkSo kahe che - dravyathI uMcA-bhAvathI zubha pariNata dravyathI uMcA-bhAvathI azubha pariNata dravyathI nIcA-bhAvathI zubha pariNata, dravyathI nIcA-bhAvathI azubha pariNata. 4. e rIte parapo cAra prakAre kahyA * dravyathI uMcA ane bhAvathI ucca pariNad. e rIte cAre bhedo kahevA. 5. cAra prakAre vRkSo kahe che - uta ane uacrUpa, e rIte cAra bheche. 6. e pramANe cAra prakAre puruSo kA - uid ane uicrUpa . cAra bheda
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/5o 22 paraNo kahyA - dravyathI uad-bhAvathI uguta manavALA Adi cAra, A pramANe - 8, saMkalpa, 9. prajJA, 10. daiSTi, 11. zIlAcAra, 1ra. vyavahAra, 13, parAkma. A 'mana' AdimAM puruSanA bheda jANavA, vRkSanAM sUtra nathI. 14 thI 26 : cAra prakAre vRkSo kahyA - koI ju- 25 koI ju * vaka, ema cAra bhaMgo jANatA. e rIte purayo cAra prakAro kahA - koI ju * Rju e rIte uand-aNata vaDe AlAla kA tema Rju-vakane 'parAkrama' sudhI kahevA.. vivecana-50 : sugama che. paraMtu - je chedAya te vRkSa, bhagavaMte vivakSA vaDe cAra bhede kahyA. temAM unnata - dravyathI UMco, eka - koI vRkSa vizeSa, te ja vRkSa jAtyAdi bhAvathI uad - azokAdi, A eka bhaMga, koI eka dravyathI unnata paNa jAtyAdibhAve praNata-hIna lIMmaDo Adi, e bIjo bhaMga. koI dravyathI nIco, te ja jAtyAdi bhAve uMco-azokAdi, te trIjo bhaMga. koI dravyathI nIyo, te ja jAtyAdithI praNata hInalImaDo Adi te cotho bhaMga athavA pUrve uMco-hAla paNa uMco, te kAlathI cAra bhaMga. e pramANe vRkSavat cAra prakAre puruSa te sAdhu ke gRhastha che. kuLa, aizvarya Adi laukika guNo vaDe athavA gRhastha paryAyamAM zarIra vaDe UMco ane lokottara jJAnAdi vaDe dIkSA payayimAM zreSTha athavA uttama bhAva vaDe unnata, vaLI kAmadeva vagere mAphaka zabha gati vaDe zreSTha, A pahelo bhaMga. vRkSa sUtranI jema cAvatu "praNata nAma eka praNata" ema cAra bhaMga paryanta kahevuM. temAM kulAdi vaDe unnata ane jJAnavihArAdi vaDe praNata-hInapaNAthI zailaka rAjarSi mAphaka ke brahmadadvatu bIjo bhaMga jANavo. vaLI saMvega prApta zailaka athavA metArya mAphaka bIjo bhaMga ane udAyInRpane mAranAra mAphaka ke kAlazokivat cotho bhaMga jANavo. e rIte daSTAMta-dANanika sUtramAM sAmAnyathI kahIne tenA vizeSa sUtronuM kahe che * UMcAIpaNe eka vRkSa, umta pariNata - azubha sAdi5 nIyapaNAne choDIne zubha rasAdirUpa zreSThapaNe pariNata che, A eka bhaMga. bIjA bhAgamAM praNata pariNata-uttalakSaNa unnatapaNAnA tyAgI ane e benA AdhAre trIjA ane cotho bhaMga jANavo. vizeSa sUtratA A che : pahelAM unnatava-praNadva sAmAnyathI kahyuM. ahIM pUrvAvasthAthI avasthAMtara pAmavA vaDe vizeSita che. e rIte dANiiktake paNa pariNata sUtra jANavuM...pariNAma AkAra, bodha, kriyA bhedathI traNa prakAre che, temAM AkArane AzrIne rU5 sUtra che. temAM unnatarUpa saMsthAna ane avayavAdinA sauMdaryathI... gRhastha puruSane paNa ema ja jANavA. pravajita to saMvigna-sAdhuvezadhArI che. bodha pariNAmanI apekSAvALA cAra sUtro che. temAM jAtyAdi guNo vaDe ke UMcAI vaDe unnata, svabhAve audAryAdiyukta manavALo, e rIte bIjA paNa traNa bhaMga jANavA. e rIte saMkapAdi sUtromAM caturbhagIno atideza lAghavArthe karyo che. saMkalA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vikalpa eTale vizeSa viyAra, AnuM unnatapaNuM audAryAdiyukatapaNe athavA sat padArthanA viSayapaNAthI che. prakRSTa jJAna te prajJA-mArthanuM vivecakatva, tenuM zreSThapaNuM avisaMvAditAthI che...darzana-daiSTi-cakSuja jJAna ke naya abhiprAya. tenuM uadva avisaMvAditAthI che... kriyA pariNAma apekSAe traNa sUtromAM zIlAcAzIla eTale samAdhi, tapradhAna AcAra ke samAdhino AyA-anuSThAna te zIla vaDe ke svabhAva vaDe AcAra. tenA nirdUSaNavathI AnuM unnatava che, vAsanAMtaramAM zIla ane AcAra # bheda vaDe kahevAya che. vyavahAra - anyonya levuM-devuM athavA vivAda, AnuM unnatapaNuM to prazaMsAyogyava vaDe che...parAkama-parAkrama vizeSa athavA zatruonuM AkramaNa karavuM, tenuM unnatapaNuM apatitatatva ane zobhana viSayavathI che. unnatathI viruddha praNatatva sarvatra vicAryuM. * * A mana vagere caubhaMgInA sAta sUtromAM eka ja puruSajAta AlApaka jANavo - pratipakSa - daSTAMtabhUta vRkSa sUtra nathI, kemake dRSTAMtabhUta vRkSomAM daSTiiiktaka puruSanA dharmono - mana vagereno asaMbhava che. ja-pUrvavatu koIka saraLa vRkSa, Rju aviparIta svabhAva, aucitya vaDe phalA AdinA saMpAdanathI eka bhaMga. bIjA bhaMgamAM bIjuM pada - vaka ati phalAdimAM viparIta, bIjA bhaMgamAM paheluM pada - vaka eTale kuTila ane cotho bhaMga sugama che. athavA pahelA Rju eTale avaka, pachI paNa Rju eTale avaka athavA mULamAM saraLa ane aMte paNa saraLa ema caubhegI karavI. - ukta daSTAMtarUpa che. puruSa to haju eTale bahArathI zarIra, gati, vANI ane ceSTA vagerethI saraLa temaja aMtarathI mAyArahitatvathI susAdhu mAphaka bAju, A eka bhaMga.. tathA Rju to bahArathI vakra ane aMtarathI kAraNavazAt saralabhAva batAvanAra duSTa sAdhuvatu, e bIjo bhaMga.. bIjo bhaMga kAraNavazAtu bahAcI vakra paNa aMtarathI mAyArahita, pravacana gopananI rakSAmAM pravartela sAdhuvatuM.. cotho bhaMga to ubhayathI vaka, tathAvidha zaThavatu athavA kALabheda vaDe paNa vyAkhyA karavI. have Rju ane bAju pariNata Adi agiyAra caturbhagI lAghava mATe atideza vaDe kahe che - A zabda vaDe junAma haju ityAdithI batAvela kramabhaMga krama vaDe je prakAre pariNata pAdi vizeSaNa vaDe vizeSitapaNAe ju-vaka che, unnata ane praNata vaDe paraspara pratipakSabhUta sadeza pATha che. tathA te prakAra vaDe pariNata-rUpAdi be vizeSaNavALAthI gaThaja-vaka zabda vaDe paNa pATha kahevo. te pATha bhAvatu parAkrama' zabda sudhI kahevo. kAju-vaka vRkSa sUtrathI cAvatuM. tera sUp paryA, temAM kAju - 2, bAju pariNata-2, jurUpa-2 lakSaNavALA cha sUtro, vRkSArdaSTAMta - puruSa daSTirtika svarUpa che. ane mana pramukha sAta sUtro deTAMta rahita che. * sUtra-51 thI 53 - [51] pratimAghAta ANagArane cAra bhASA bolavI kahyuM, te A *
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/51 thI 253 24 cArAnI, pracchanI, anujJApanI, vyAkaraNI...[5] cAra prakAre bhASA kahI che - satyAbhASA, mRSAbhASA, satyA-mRSAbhaNa, asatyA-amRSA bhASA. ri5] cAra prakAre vo kahA che - eka zuddha-zuddha, eka zuddha-azudad, eka azuddha-zuddha, eka zuddha-azuddha. e pramANe cAra prakAre puruSo kahyA che * eka zuddha-zuddha ItyAdi cAra bhaMga jANavA... e rIte pariNata ane rUpathI vaTAnI caubhaMgI kahevI . e rIte pro paNa jANavA. cAra prakAre puraNa kahyA che - zuddha ane zuddha manavALA, ityAdi cAra bhaMga. e pramANe saMkalpa yAvatu parAkramanA cAra bhaMga jANavA. * vivecana-251 thI 253 : [51] pratimA-siddhAMta prasiddha bAra bhikSa pratimA, tene svIkAranAra vaDe je yAcanA karAya che, te yAyanI - pANI vagerenI yAcanA, mane AmAMthI ATaluM pANI Apo ityAdi siddhAMta prasiddha krama vaDe..tathA pracchanI-mArga Adi athavA kathaMcita sUNArtha..tathA anujJApanI - avagrahanI..vyAkaraNI-koIe pUchelA artha AdinuM pratipAdana karavuM te. - ri52] bhASAnA prastAvathI bhASAnA bhedone kahe che - cAra bhASAdi mAta - utpati dharmaka, te vyaktirUpa vastu, tethI bhASAthI utpanna thayela vyaktirUpa vastu, mera - prakAro bhASAjAta, temAM vidhamAna munio, guNo ke padArthonA mATe hitarUpa te satya, sUtranI apekSAe prathama athavA jenA vaDe je bolAya te bhASA athavA bolavuM te bhASA, kAya yoga vaDe gRhita ane vacanayoga vaDe nIkaLela bhASAdravya vaMNAno je prakAra te bhASAjAta "AtmA che', ityAdi vatuM. sUtrakamathI bIjuM mRSA-asatya, 'AtmA nathI' ityAdivatuM. trIjI satyamRSA-ddubhaya svabhAva - "AtmA che - kita che." ityAdivac. cothI asatyA-amRSA-anubhaya svabhAva vyavahArabhASA kahevAya che.] A saMbaMdhe be gAthA che satpaSonA hitane mATe te satyA athavA sArA muni mATe guNo tathA padArtho mATe hitarUpa, - tenAthI viparIta te mRSA ane satya-asatya baMne svabhAvavALI te mizrabhASA. je traNa bhASAmAM svIkArela nathI, mAtra zabdarUpa che, te asatyAmRSA. A cAre sabheda-salakSaNa-sodAharaNa jema sUtramAM kahelI che tema jANavI.. puruSabheda nirupaNa mATe tera sUbo che- sUtro spaSTa che, vizeSa e ke - zuddha vara-pavitra taMtu vagere kAraNa vaDe banAvela hovAthI, vaLI zuddha-navIna malanA abhAvathI athavA pahelA zuddha hatuM ane hAla paNa zuddha ja che. vipakSa sugama ja che. have dANatika yojanA kahe che - jAtyAdithI zuddha ane nirmaLa jJAnAdi guNapaNe zuddha athavA kALanI apekSAe zuddha. cAra bhAMgAno samudAya te caturbhagI - x -. teno A artha che - vastra mAphaka cAra bhAMgA puruSane vize kahevA. jema zuddha padathI zuddha padamAM dAkhiiAka sahita cAra bhAMgAvALuM vastra kahyuM e rIte jenA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 pUrvapadamAM zuddha pada che evA pariNatapada ane rUpapadamAM cAra bhAMgAvALA vastro pratipakSa sahita dASTAMtika sahita kahevA - te A rIte - cAra vastro kahyA che - eka zuddha-zuddha pariNatanI caturbhagI. e rIte puraSajAta sUtranI caubhaMgI, e rIte zuddha vastra ane zuddha rUpanI caubhaMgI e pramANe ja puruSamAM caubhaMgI karavI. vyAkhyA pUrvavatuM jANavI. ghara, Adi-bahArathI zuddha ane aMtarthI zuddha manavALo. e rIte zuddha saMkalpa, zuddha prajJa, zuddha dRSTi, zuddha zIlAcAra, zuddha vyavahAra, zuddha parAkrama A sUtromAM vastrone choDIne puruSo ja cAra baMgavALA kahevA. vyAkhyA pUrvavatu jANavI. A ja kAraNathI kahe che a. - puruSa bhedAdhikAre sUra * sUtra-254 thI 56 :[54] cAra yugo kahyA che - atijAta, anujAta, avajAta, kulAMgAra, [55] cAra prakAre puruSo kahyA che . eka satya * satya, eka satyaasatya ityAdi cAra bhaMga..e pramANe pariNata yAvat parAkrama jaNAvA. vastro cAra prakAre kahA - eka zuci-zuci, eka zuci-Azuci, ityAdi cAra bhaMga jANavA. e pramANe cAra prakAre puruSa kA che - eka zuci-zuci, ityAdi cAra bhaMga. e pramANe zuddha vastravata zuci cAvat parAkrama kahevA. [56] cAra prakAranA koka kahyA che - Amaphala koka, tADaphala koka, vallIphala koTaka, meMDhaviSANa koTaka. A pramANe cAra prakAre paNa kahyA che . maphaLa koka samAna cAlatu meMDhaviNa koka samAna. * vivecana-54 thI 256 : [54] sutA - putro, 1- aphanAta - pitAnI saMpadAnuM ullaMghIne thayela athavA * x * pitAthI ati vizeSa saMpadAne pAmela - ati samRddhivAnuM, tethI atijAta ke atiyAta - 25Sabhadevavatu. - manunAta - pitAnI samAna saMpattivALo te kAnujAta athavA anugata-pitAnI Rddhi vaDe anusaranAra - pitA samAna, mahAyazAvatuM, AdityayazA pitA vaDe tenuM tulyapaNuM hovAthI, 3- arva nAta - apa eTale hIna, pitAnI saMpattithI hIna thayela, pitAthI kaMIka hIna guNavALo, bharatayakInI tulanAe hInapaNuM hovAthI AdityayazA mAphaka. 4kulAMgAra - potAnA kuLamAM aMgArA jevo, doSa athavA saMtApano karanAra hovAthI - kaMDarIkanI mAphaka. A rIte ziSyo cAra prakAre che- suta zabdathI ziSya artha paNa pravRta che. temAM 1- atijAta - siMhagiri apekSAe vajasvAmI, 2- anujAta - zayyabhava apekSAe yazobhadra mAphaka, 3- apajAta - bhadrabAhusvAmI apekSAe sthUlabhadra mA. 4- kulAMgAra - kulavAlaka vatu ane udAyinRpa mAraka hatuM. [55] yathAvata vastune kahevAthI ane yathApratijJA karavAthI satya, vaLI satya eTale saMyamIpaNA vaDe satvone hita hovAthI athavA pUrve satya hatuM, hamaNAM paNa satya
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/254 thI ra56 26 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 ja che evI rIte caubhaMgI kasvAthI. e rIte sUtrono atideza karatA kahe che - 'ra'fkhatyAra, spaSTa che, vizeSa A rIte sUko che - cAra prakAre puraSa kahyA * coka satya : satya pariNata - 4-, e pramANe satyamana, satyasaMkalpa, satyapajJA, satyardaSTi, satya zIlAcAra, satya vyavahAra, satya parAkrama e badhAMnI caubhaMgI jANavI. puruSonA adhikAramAM ja A bIjuM sUtra kahe che cAra vo. ityAdi zuci eTale svabhAvathI pavitra, vaLI saMskAra athavA kALabheda vaDe. puruSanI caubhaMgImAM zuci puruSa durgandharahita zarIra vaDe ane zuci svabhAva vaDe. zuci pariNata ane zucirUpa A be sUtro daiTAMta ane dANAMtikA sahita che. zucimana ityAdi, puruSa mAtrane Azrita ja sAta sUga atidezathI kahyA che. - X - [256] puruSAdhikAramAM ja anyasUtra kahe che - 1. AMbo, tenuM punartha * phaLa, tenuM ra va - utpanna karanAra puta - kalikA, e rIte bIjA paNa jANavA. vizeSa e ke- tAta - vRkSa vizeSa, vallI - kAliMgAdinI velaDI, meMDha viSANa-maiDhAnA zIMgaDA samAna phaLavALI vanaspatinI jAtiAvaLa, tenuM koka. A cAra ja koraka TAMtapaNe grahaNa karelA che, mATe cAra kahyuM, paNa lokamAM cAra ja koka nathI, ghaNAM jaNAya che. ve. tyAre sugama che, vizeSa e ke - upanaya A pramANe jANavo - je puruSa, sevAyo hoya ane yogya kALamAM ucita upakAra rU5 phaLane Ape che te AmapralaMbA koTaka samAna che, je puraSa, sevakane dIrdhakALe kaSTathI mahAnuM upakAska phaLane kare che, te tAlapralaMba koraka samAna, je kaleza vinA tatkALa phaLane Ape te vallI pralaMbA koka samAna, je sevAyA chatAM sArA vacana mAtra kahe paNa upakAra na kare te meMDhaviSANakoka samAna che. * x - have puruSa adhikAramAM ja dhuNanA sUrane kahe che- * sUtra-253 : cAra prakAre dhuNa kahelA che - vasA khAnAra, chAla khAnAra, kAi nAra, sAra khAnAra.. A pramANe cAra bhikSa kahyA che vasA khAnAra samAna cAvatuM sAra khAnAra samAna, vacA khAnAra samAna bhikSanuM tapa sara khAnAra samAna kahyuM che, sAra khAnara samAna bhikSunuM Sa vacA khAnAra sama kahyuM che, chAla khAnAra samAna bhikSunuM tapa kASTha khAnAra samAna kahyuM, kASTha khanira samAna bhikSunuM tapa chAla khAnAra samAna karyuM che. vivecana-257 : vacA-bahAranI chAla, je khAya che te "vaphakhAda'. e rIte traNe jANavA. vizeSa e ke - "chali'- daranI chAla, kATha-lAkaDuM, sAra-kAThano madhya bhAga. Izvameve Adi upanaya sUtra che bhikSaNazIla-bhikSaNadharmI ke bhikSAmAM sAdhu te bhikSAka. vacAne khAnAra dhuNA samAna - atyaMta saMtoSIpaNe - AyaMbila AdimAM tuccha AhAra khAnAra hovAthI tvacA khAnAra jevA. e rIte chAla khAnAra samAna-leparahita AhAraka hovAthI. kASTha khAda samAna vigaI rahita AhArakatAthI. sAra khAda samAna - sarvakAmaguNa AhAravaNI. A cAre bhikSuonA tapa vizeSane kahenAruM sUtra - taravaraNIya, sugama che. bhAvArtha e che ke - bahAranI chAla jevA asAra AhAra vAparanArUM AsakitapaNuM na hovAthI karmanA bhedane svIkArIne vajasAra jevuM tapa hoya che, mATe kahe che sAra khAnAra hovAthI sAra khAnAra dhuNAnuM sAmarthya, vaja mukhavathI sArane khAnAra samAna ukata lakSaNavALA sAdhunuM sarANapaNAne bahAranI chAla khAnAra samAna tapa hoya che, te karmasAra bheda prati asamartha che. aMtara chAlane khAnAra dhuNA jevA sAdhune bahAranI chAla khAnAra dhuNA jevAnI apekSAe kaMIka viziSTa bhojana karavA vaDe kaMIka sarApaNuM hovAthI ane kacchanA sAra ane kASThane khAnAra dhuNA samAna sAdhu apekSAe halakA bhojana vaDe Asakti na hovAthI karmanA bhedana pratye kATha khAnAra sama tapa kahyuM. - x - kAThane khAnAra dhuNA jevA sAdhune sArane khAnAra dhuNA jevAnI apekSAe sArarahita bhojana karavA vaDe Asakita na hovAthI vaku ane aMtarachAlane khAnAra dhuNA jevA sAdhunI apekSAe vizeSa sArA bhojana vaDe sarANapaNuM hovAthI chAlane khAnAra dhaNA samAna tapa kahyuM. - X - ityAdi. prathama vikalAmAM pradhAnatara tapa, bIjAmAM apadhAnatara, trIjAmAM pradhAna ane cothA vikalAmAM apadhAna tapa che - have vanaspati prarUpaNA - * sUtra-258 thI 260 - [58] tRNa vanaspatikAyiko cAra bhede kahela che - agraNIja mUlabhIja, padbIja ane skaMdhabIja. [59] cAra kAraNe takALa utpanna nAraka, nakalokathI manuSyalokamAM zIgha AvavAne che, paNa te manuSyalokamAM AvavAne samartha na thAya, 1. hamaNAM utpanna nairayika nakalokamAM utpanna vedanA vedo manuSya lokamAM zIgha AvavA che paNa te AvI na zake. 2. hamaNAM utpanna aurayika, nakalokamAM narakamAlo vaDe vAraMvAra AkramaNa karAtA manuSyalokamAM zIgha AvavA icche paNa AvI na zake. 3. hamaNAM utpanna nairayika narakavedanIya karma kSINa na thavAthI avedanaanirjarAne kAraNe manuSyalokamAM AvavA samartha thato nathI. 4. A pramANe nakAmu karma kSINa na hovAthI yAvata AvavA samartha thato nathI. A cAra kAraNe hamaNAM utpanna nairasika yAvata manuSyalokamAM zIgha AvavA samartha na thAya. [26] sALIone cAra saMghATikA dhAravI ane paheravI ko be hAtha pahoLI eka, traNa hAtha pahoLI be, cAra hAtha pahoLI eka. * vivecana-258 thI 260 : [58] vanaspati prasiddha che. te ja kAya-zarIra jeonuM che te vanaspatikAya, te ja vanaspatikAyiko, vRNa jAtinA te tRNa vanaspatikAyiko athatui bAdo. jene AgaLa bIja che te aNabIja - koraMTaka Adi, athavA jeonuM AgaLa bIja che te aNabIjo * vrIhI Adi. jeone mUlamAM bIja che te mUlabIja-kamala kaMda Adi.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/18 thI 260 e rIte padbIja-zelaDI vagere, skaMdhabIja - salakI Adi. skaMdha eTale thaDa. A sUNo bIjA vanaspati jIvono niSedha karanArA nathI. tethI bIjarUha ane samUcchanAja Adino abhAva na mAnavo. jethI sUtrAMtara virodha na thAya. vanaspatijIva kahA. have jIvanA sAmarthyathI narajIvAzrita kathana [59] sUtra sugama che. vizeSa e ke - hA - kAraNa, tatkALa utpanna - nIkaLI gayela che zubhakarmamAMthI te nirA - naka, temAM utpanna te nairayika. tenuM ananya utpatti sthAnava batAvavA kahe che - nakalokamAM, tyAMthI A manuSyalokakSetramAM zIgha AvavA icche. no - nahIM saMvADuM - AvI zake nahIM samuLabhUtha - atyaMta prabaLapaNA utpanna, pAThAMtarathI - thoDIvAramAM utpanna thayelI, pAThAMtarathI je mahAnuM nathI tene mahAnuM thayuM te mahabUta, tenI sAthe je te samaharabhUtA, evI du:kharUpa vedanAne anubhavato icchA kare. A manuSyalokamAM AvavAnI icchAnuM paheluM kAraNa. asamarthanuM kAraNa che, kemake tIvra vedanAthI parAbhava pAmela AvavA samartha nathI. ba Adi naSkapAlo vaDe vAraMvAra AkramaNa karAyelo nAka manuSyalokamAM AvavAne iccha, A AgamananI icchAnuM bIjuM kAraNa. Agamana azaktinuM e ja kAraNa che, kemake teo vaDe dabAyela che tathA narakabhUmimAM je anubhavAya ke je vedanIya te niraya vedanIya, atyaMta zubha nAmakarma Adi ke asAtA vedanIya, te karmasthiti vaDe akSINa, vipAka vaDe na anubhavela, jIvapradezothI na nijerela hovAthI manuSyalokamAM AvavA icchA kare, paNa AvI na zake. avazya vedha karma beDIne kAraNe asamartha. * * * narakAyuSa karma kSINa na thavAthI yAvatuM Avedha ityAdi pAMTha jevo. nicoDa kahe che - A cAra prakAranA kAraNothI AvI na zake. [26] hamaNAM narakanuM svarUpa kahyuM - nAsko saMyama sahAyaka parigraha thakI utpanna thAya che. mATe tenA vipakSIbhUta parigraha vizeSane kahe che- - kalo che - yukta che, granyarI - baMdhanA hetubhUta suvarNAdiyI ane mithyAtva AdithI nirgata te nirgunzI - sAdhvIo, teNIne saMghATI - uttarIya vara vizeSa kipaDo] svIkAravA ane paheravAnuM, be hAthanI pahoLAIvALI - x * ityAdi. dhAraNA karavA ke paribhoga karavAnuM, temAM pahelI upAzrayamAM oDhavA yogya che, traNa hAtha pahoLI bemAMthI eka gaucarI javAmAM, bIjI spaMDila bhUmi javAmAM ane cothI samavasaraNamAM. - x * oDhayA sivAya kyAreya khullA zarIre na rahevuM. * * nArakapaNuM dhyAna vizeSa hoya, dhyAna vizeSArthe ja saMghATI Adi parigraha che, e hetuthI have dhyAnanuM varNana kare che- * sUtra-261 - dhyAna cAra bhede che . AdhyAna, raudradhyAna, dharmadiyAna, zukaladhyAna. 1. AdhyAna cAra bhede che - amanojJa vastuno saMbaMdha thavAthI tene dUra karavAnI ciMtAthI thatuM, manojJa vastunI prApti thatAM te dUra na thAya tenI ciMtA, 28 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 AtaMka-roganI prApti thatA teno viyoga thavAnI ciMtA, sevAyelA kAmabhogano saMbaMdha thavAthI teno viyoga na thavAnI ciMtArUpa. AdimAnanA cAra lakSaNo che - kaMdanA, zocanatA, tipraNatA, vilApa. 2. rIMdrayAna cAra bhede che - hiMsAnubaMdhI, mRNAnubaMdhI, teyAnubaMdhI, sArakSaNAnubaMdhI.. raudradhyAnanA cAra lakSaNo che - vasanna doSa, bahu doSa, ajJAna doSa, AmaraNaMta ghas. 3. dharmadhyAna cAra bhede che - AjJA vicaya, apAya vicaya, vipaka vicaya, saMsthAnA vicaya.. dharma dhyAnanA cAra lakSaNo che - AjJAruci, niyaruici, araciavagADharaci.. dharmadhyAnanA cAra AlaMbana che - vAcanA, pRcchanA, parivartanA, anapekSA.. dharmadhyAnanI cAra anapekSAo che - ekattAnapekSA, anityAnupekSA, zaraNAnapekSA, saMsArAnapekSA. 4. zukaladhyAna cAra prakAre, cAra padomAM pratyAvasArita che - pRthakRtva vitarka savicArI, ekacvavitarka avicArI, sumakriyA anivRtti, samucchinna kiyA apatipAtI.. zukla dhyAnanA cAra lakSaNo che - Avyatha, asaMmoha, viveka, sutsarga.. zukala dhyAnanA cAra alaMbana che - kSamA, mukti mArdava, Ave. zukala dhyAnanI cAra apekSA che - anaMtavRttitAnapekSA, vipariNAmonapekSA, azubhanipekSA, apAyAnupekSA. * vivecana-261 : sUtra sugama che. vizeSa e ke - daNAvavuM te dhyAna - aMtarmuharta mAtra kAla citasthiratA lakSaNayukta. kahyuM che ke - koI eka vastumAM aMtamuhUrta mAtra citanI sthiratA te chaThAsthonuM dhyAna ane yoganirodha te kevalInuM sthAna che temAM - (1) Rta-du:kha, tenuM nimitta athavA nimitte thayela ke pIDitatAmAM thayela te ArtadhyAna * deDha adhyavasAya rU5. (2) hiMsAdi ati kuratA vaDe AveluM dhyAna te raudra, (3) zrata ane cAritra dharmathI yukta dhyAna te dharma dhyAna. (4) AThe prakAranA karmamalane zodhe te zukla. jenA cAra bhedo che te. amanojJa - aniSTa, AtmAne piya zabdAdi viSaya ke tenA sAghanavano saMbaMdha te amanojJa [asvamanojJa] saMpayoga saMpayukta. amanojJA zabdAdinA vipayogArTe ciMtAne je jIva saMprApta thAya che te abheda upacArathI Ad kahevAya che - x* athavA amanojJa saMprayoga saMprayukta je prANI che prANIne anukamathI amanojJa zabdAdi vastunA viyojanamAM je ciMtana, tenuM samAgamana te vipayoga smRti samanvAgata. athavA amanojJa vastunA saMyogayukata prANImAM amanojJa zabdAdinA viprayoganI ciMtAvALuM ArtadhyAna thAya che. - x - A pahelo bheda. A rIte pachInA bhedo jANavA. vizeSa e ke - manojJa eTale vallabha. dhanadhAnyAdinA aviyoganI ciMtA te ArtadhyAnano bIjo bheda, AtaMkaroga e bIjuM tathA sevAyelA je kAmo-icchavA yogya, bhogo-zabdAdi athavA kAma-zabda ane rUpa,
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/261 bhoga-gaMdha, rasa, sparza. - X~ zabdAdi bhogamAM joDAyela ke kAmabhogonA saMbaMdha vaDe je yakata te niSevita kAmabhoga saMprayoga saMpayukta athavA jayadi vaDe kSINa thayela ane kAmabhogo vaDe jovAyela jIva tene kAmabhoganA ja aviyoganI smRti te paNa ArtadhyAna kahevAya. bIjo bheda dhana AdinA viSayavALo ane cotho bheda dhanAdithI maLela zabdAdi bhoganA viSayavALo che. A pramANe A baMneno bheda che. zAstrAMtamAM bIjA ane cothA bhedanuM ekapaNuM trIjA vaDe kaheluM che ane cotho bheda tyAM nidAna kahela che. kahyuM che ke - amanojJa zabdAdi viSayanA sAdhanabhUta vastuonI hepa vaDe malinA thayela jIvane enA viyoganI ati ciMtA - x * te prathama bheda... zULa-mastaka rogAdinI pIDAnA viyoganuM deDha ciMtana ane bhaviSyamAM roga na thavA rUpa ciMtA ke. te roga pratikAra karavAmAM vyAkula manavALAne hoya, te A bIjo bheda.. iSTa viSayAdi anubhava vaDe rAgarA thayelane teno viyoga na thavAno. adhyavasAya ane tenA saMyoganA abhizAparUpa dhyAna te A bIjo bheda.. devendra, cakravartItvAdi guNa ane RddhinI prArthanArUpa adhama niyANAnuM ciMtana, te atyaMta ajJAnathI thayeluM hoya che. A cotho bheda. dhe ArtadhyAnanAM lakSaNo kahe che - cittanI vRttirUpa hovAthI parokSA chatAM paNa jenA vaDe ArtadhyAna karAya che te lakSaNo, temAM 1- kaMdanatA - moTA zabdothI raDavuM, 2- zocanatA - dInapaNuM, 3 tepanatA - pti dhAtu kSaraNa arthamAM hovAthI AMsanuM kharavuM, 4- paridevanatA - vAraMvAra khedathI bolavuM. A jaNAvela kaMdanAdi iSTa viyoga, aniSTasaMyoga, rogavedanA janita zoka rUpa ArtadhyAnanAM lakSaNo che. * x - anya nidAnanA bIjA lakSaNone kahe che. kahyuM che ke - nija kAryone niMde, bIjAnI vibhUtine vismaya saha prazaMse, prArthanA kare ane prApta RddhimAM rAmavALo, meLavavA tatpara bane che. have raudradhyAnanA bhedo kahe che - hiMsA eTale vividha vadhabaMdhanAdi vaDe prANIone pIDA pratye niraMtara pravRta kare che, evA svabhAvavALuM praNidhAna athavA hiMsAno anubaMdha jemAM che, te hiMsAnubaMdhI raudradhyAna. kahyuM che ke - prANIno vagha, vedha, baMdhana, bALavuM, aMkana karavuM, mAravuM vageremAM ati krodharUpa grahathI gRhIta deDha adhyavasAyarUpa raudradhyAna nirdaya manavALAne hoya che ane te adhama phaLavALuM thAya che. tathA pRSA - asatya, teno anubaMdha karAve, je pizuna-asabhya-achatuM Adi vacana bhede kahevAya che, te mRSAnubaMdhI dhyAna kahyuM che ke - pizuna, sabhya, asabhUta, ghAtAdi vacananA praNidhAnarUpa raudradhyAna mAyAvI, koIne ThagavAmAM tatpara ane gupta pApa karanArane hoya che. stana-coranuM kArya te steya, te pratye tIvra krodhAdithI vyAkuLapaNe anubaMdhavALuM je dhyAna te teyAnubaMdhI. kahyuM che - tIvra krodha - lobhathI vyAkuLa thayelane anAryarUpa, 30 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 prANIghAtarUpa, paradravyaharaNacitavALuM ane paralokanA apAyathI apekSArahita hovuM raudradhyAna te trIjo bheda. saMrakSaNa - sarva upAyo vaDe viSayanA sAdhanabhUta dhananuM rakSaNa karavAmAM anubaMdha che jemAM te saMrakSaNAnubaMdhI. kahyuM che ke - zabdAdi viSayanA sAdhanabhUta, dhana rakSamAM udhamavALuM, sArA mANasone icchavA yogya nahIM evuM, badhAM paratve zaMkArUpa, upaghAta kaluSa vaDe AkuLa cittarUpa evuM raudradhyAna hoya che. have raudra yAnanAM lakSaNo kahe che - vasannadoSa - hiMsAdi cAramAMthI koIpaNa bhedamAM bahalatAe virAma na pAmavAthI je doSa athavA hiMsAdi koI ekane vize pravRttinuM je bahulapaNuM te ja doSa te avasanna doSa. vaLI hiMsAdi sarvamAM pravRttirUpa doSa te bahudoSa athavA ghaNA prakAre hiMsA ane asatyAdi doSa te bahudoSa... ajJAna-kuzAstranA saMskArI narakAdinA kAraNabhUta adharmasvarUpa hiMsAdine vize dharma buddhi vaDe amyudaya arthe pravRttirUpa je doSane ajJAna doSa athavA kahela lakSaNa viziSTa ajJAna ja doSa, te ajJAna doSa anyatra 'nAnAvidha doSa' pATha che - kahela lakSaNavALA hiMsAdi doSane vize anekavAra pravRtti te nAnAvidha doSa... maraNa e ja aMta te maraNAMta, maraNanA aMta sudhI te AmaraNAMta, jene kheda nathI te kAlasaurikAdinI hiMsAdimAM je pravRtti te AmaraNAMta doSa. - have svarUpa vaDe dharmadhyAna cAra prakAre kahe che - svarUpa, lakSaNa, AlaMbana, anapekSA rUpa cAra padono vize vicAraNIyapaNAe jeno avatAra che, te catuSpadAvatAra athavA 'cAra prakArano' ja A paryAyavAcI zabda che. pAThAMtarathI cAra padone vize pratyavatAra che jeno - ema jANavuM. (1) AjJAviyaya - ma - abhividhithI jaNAya che artho jenA vaDe te 'AjJA, te vivare - nirNaya karAya che athavA jenA vize vicArAya che ke, prAkRtapaNAthI vinA zabda che. je AjJA vinaya - adhigama dvArA paricita karAya che jemAM te AjJA vijaya. e rIte zeSa gaNa bhedo jANavA. vizeSa e ke - (2) mapAya , prANIone samAdithI utpanna thayela Aloka tathA paralokanA anoM.. (3) vipAla - karmonuM phaLa - jJAnAdine rokavuM.. (4) sthAna loka dvIpa samudra ane jIvAdinA AkAro. kahyuM che - AM vacana svarUpa pravacananA arthano nirNaya karavo te AjJA viyaya, Azrava vikathA gaurava parISahAdithI thatA doSanuM ciMtana te apAya vijayazubhAzubha karma vipAkanuM anuciMtana te vipAka vijaya., dravya-kSetra AkRtinuM ciMtana te saMsthAna vijaya. - - have dharmadhyAnanA lakSaNo kahe che 1. AjJAruci * mA * sUra vyAkhyAnarUpa niyukti Adi, AjJAmAM ke AjJA vaDe, - zraddhA. te AjJAruci. ema bIjI racimAM paNa jANavuM. vizeSa e ke - nisAna - ravAbhAvika, upadeza vinA. sUtra - Agama, temAM ke tethI. sarvaI4 - avagAhavuM te, dvAdazAMgIne vistArathI jANavI, te vaDe raci athavA T4 - sAdhunI
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/261 32 samIpamAM rahIne sAdhunA upadezathI ruci. kahyuM che - AgamathI, upadezathI, nisargathI je jinapaNIta bhAvonuM zraddhAna karavuM te dharmadhyAnanA lakSaNo che. tavArtha zraddhAnurUpa samyakatva te dharmanuM lakSaNa che. have dharmanA AlaMbano kahe che - dharmadhyAnarUpa mahela para caDavA mATe je AlaMbana levAya te AlaMbana kahevAya, te A -1- ziSyane karmanI nirjarA mATe thatuM sUtranuM dAna te vAyanA. -- sUtrAdimAM zaMkA thatA zaMkA dUra karavA gurune pUchavuM te pratiparachanA. * * ahIM prati zabda dhAtunA ja arthavALo che, tathA pUrve bhaNelA samAdinI vismRti na thAya, nirjarA thAya mATe je abhyAsa te parivartanA. -- sujhanA arthanuM ciMtana te anupekSA. have cAra anuprekSA che -1- manu - dhyAnanI pAchaLa, prekSaurrfna * sArI rIte vicAro karavA te anapekSA. temAM huM ekalo chuM, mAruM koI nathI, huM anya koIno nathI, jeno huM chuM, tene joto nathI, bhAvimAM mAruM koI thAya ema nathI. e rIte ekAkI AtmAnI anapekSA-bhAvanA te ekAnapekSA. -2- kAyA, tarata nAza pAmanArI che, saMpatti ApattinuM sthAna che, saMyogo viyogavALA che, je utpanna thAya che te kSaNa bhaMgura che, e rIte anitya jIvana AdinI anupekSA te anityAnupekSA. -1- janma, jarA, maraNa bhayathI parAbhava thatAM vyAdhinI pIDA vaDe grasta thatA A lokamAM jIvane jinavacana sivAya koI zaraNa lokamAM nathI, e rIte zaraNarahita AtmAnI anupekSAazaraNAnapekSA. 4- A saMsAramAM mAtA thaIne putrI, bahena ane patnI thAya che, dIkaro thaIne pitA, bhAI ke bhu paNa thAya che. A rIte cAra gatimAM, savisthAmAM bhramaNa rUpa saMsAranI anupekSA te saMsArA,pekSA. have zukla dhyAna kahe che - (1) pRyatva - eka dravya Azrita utpAda Adi paryAyonA bheda vaDe ke mRtvathI - vistArapaNe, vitarka eTale vikalA, te pUrvagata zrutanA avalaMbanarUpa vividha nayanA anusaraNa lakSaNa vaDe jene vize che te pRthakatva vitarka. vitarkane zrata paNa kahyuM che .* x * vicaraNa eTale arthI zabdamAM, zabdathI arthamAM tathA mana Adi koI eka yogathI bIjA yogamAM javuM te vicAra. * * * vicAra sahita te savicArI. * x - kahyuM che ke - utpAta, sthiti, nAza Adi paryAyione je eka dravyamAM parvagata zrutAnusAra vividha naya vaDe anusaraNa. vicAra-artha ane zabdanuM, temaja yogAMtaramAM saMkramaNa te zukla yAnano prathama bheda pRcakava vitarka, rAmabhAvavALAne hoya che - bIjo bheda - ekaQvitarka. te A abheda vaDe utpAdAdi paryAyomAMthI koI eka paryAyanA avalaMbanapaNAne vitarka-pUrvagata zrutAzrayavALo zabda ke artharUpa, je jIvane che te ekatva vitarka. tathA artha ke zabda ane mana vagere rogonuM paraspara gamana vidhamAna nathI * x * jene te avicArI, pUrvavatu jANavuM. - X - have trIjo bheda - sUmakriya eTale nivaNagamana kAle manoyoga, vacanayogano sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 nirodha ane kAyayogano ardhavirodha karela evA kevalIne sUkSma kriyA anivRtti dhyAna hoya che. kAyAsaMbaMdhI ugvAsAdi sUma kiyA hovAthI sUkSmakriya, pravardhamAna pariNAmathI anivRtti svabhAva che. have cotho bheda - samucittakiya-zailezIkaraNamAM yoganiruddhatvathI kAyikAdi kriyA jene vize nAza thayela che te samacchinnakriya, jeno virAma nahIM pAmavAvALo svabhAva che te; samucchinnakriyA apratipAtI. - x - zukladhyAnanA chellA be bhedamAM kevalIne aMtarmuhUrNa kAle mokSa javAnuM hoya tyAre vedanIyAdi bhavopaNAhI karma, samudgAtathI ke svabhAve je samAna sthitika hovA chatAM yoganirodha kare che. paryApta mAtra saMjJI jaghanya yogavALA jIvane manodravya ane teno vyApAra je pramANamAM hoya tenAthI asaMkhyAta guNahInanuM samaye samaye raMghanA karatA asaMkhyAta samaye sarva manoyoga ruMdhe che. paryApta beindriya jIvanA vacanayoganA payarayothI asaMkhyAtaguNahIna vacanayogane samaye samaye ruMdhatA asaMkhyAta samaye sarvathA vacanayogane raMdhe che. pachI prathama samayotpanna sUkSma panakano je nize jaghanya yoga che, tethI asaMkhyAta guNahIna ekaika samayamAM virodha karatA dehanA bIjA bhAgane mUkatA saMkhyAtIta samayamAM svakAra yogano virodha karatA zailezIbhAvane prApta thAya che. meru mAphaka sthiratA te zailezI. madhyama rIte pAMca hUsvAkSara jeTalA kALa vaDe uccAra karAya, teTalo kALa zailezI avasthA hoya che. kAyayoga nirodhathI samrakriyA anivRti5 dhyAve che, pachI zailezI avasthAmAM samucchinna kiyA pratipAtI dhyAna kare che. have zukladhyAnanAM lakSaNo kahe che - devAdi kRta upasadi janita bhaya ke calanarUpa vyathAno abhAva te vyatha, tathA devAdi kRta mAyAjanita sUkSma padArtha viSayaka mUDhatAno niSedha te asaMmoha tathA dehathI AtmAnuM ke AtmAthI sarva saMyogonuM baddhi vaDe pRthakkaraNa te viveka tathA nisaMgapaNe deha-upadhino tyAga te vyatsarga. ahIM vivaraNa gAthA kahe che pariSaha-upasargothI dhIra puruSa calita thato ke bhaya pAmato nathI, sUkSma bhAvo ane deha mAyAmAM saMmoha pAmato nathI, deha-AtmAne pRthak tathA AtmAne sarva saMjogothI bhinna mAne che, deha-upadhino tyAga te vyarga. AlaMbana sUtra spaSTa che, te saMbaMdhI gAthA-kSAMti, mArdava, Arjava, nilabhatA A cAra jinamatamAM pradhAna che, A AlaMbana dvArA zukla dhyAna pratye jIva ArohaNa kare che. have dharmadhyAnanI anupekSA kahe che- atyaMta vistRta vRti jenI che, te athavA anaMtapaNe varte che, te anaMtavartI, teno bhAva te anaMtavartitA, je bhava paraMparAnI jANavI, tenI apekSA te anaMtavartitAnuprekSA. kahyuM che - A anAdi jIva sAgaravatu dustara saMsAramAM nAraka, tiryaca, manuSya, devanA bhavone vize paribhramaNa kare che. e rIte bIjI anupelAmAM paNa jANavuM. vizeSa
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/261 34 e ke * vividha prakAre pariNamata thavuM te vipariNAma. kahyuM che ke - A loka ane devalokamAM sarve sthAno azAzvata che, sura-asura-manuSyAdikanI addhi ane sukha azAzvata che. saMsAranuM azubhava jANavuM. jemake - saMsArane dhikkAra che, ke jene vize parama rUpa garvita yuvAna marIne potAnA ja phlevaramAM kIDo thAya che tathA apAya-AzravanA doSo kahe che - anivRhIta koi ane mAna, vRddhi pAmatA mAyA ane lobha A cAre dATa kapAyo punarbhavavRkSanA mUlane siMce che. bhAvanA saMbaMdhI gAthA che, pUrvavatu jANavI. - have devasthiti kahe che. * sUtra-262,263 - [26] devonI sthiti cAra bhede che - koI sAmAnya deva, koI nAtaka deva, koI purohita deva, koI jutipAThaka deva... cAra prakAre saMvAsa karyA che - koI deva devI sAthe saMvAsa kare, koI deva strI ke tiryaMcaNI sAthe saMvAsa kare, manuSya ke tiryaMca devI sAthe saMvAsa kare, koI manuSya-tici mAnuSI ke ticiNI sAthe saMvAsa kare. ri63] cAra kaSAyo kahA - krodhakaSAya, mAnakaSAya, mAyAkaSAya, lobhakaSAya, e pramANe nairayika cAvatuM vaimAnikane hoya... krodhanA cAra AdhAra kahyA + AtmA-para-dubhaya-pratiSThita ane apatiSThita, e rIte nairayika cAvatuM vaimAnikane hoya... e pramANe yAvata - lobhane vaimAnika paryanta jANavo... cAra sthAne krodhotpati thAya che - kSetra nimite, vajI nimite, zarIra nimite, upAdhi nimite, e rIte nairayika yAvata vaimAnikane hoya. e pramANe cAva4 lobhane vaimAnika paryanta jANavo...krodha cAra bhede che - anaMtAnubaMdhI, apatyAkhyAna, pratyAkhyAna/varaNa, saMjavalana krodha, e rIte tairAyika yAvatu vaimAnikane jANavuM. e rIte cAvatu lobhamAM, vaimAnika paryA... krodha cAra prakAre - Abhoga nivartita, anAbhoga nivartita, upazAMta, anupazAMta, e rIte bairayika yAvata vaimAnikane jANavA. e rIte yAvata lobhamAM yAva4 vaimAnikane jANavuM. * vivecana-262,263 - [26] fthati - krama, manuSya sthitivatu devomAM paNa rAjA, pradhAna vagere maryAdA che. deva-sAmAnya, koI eka deva pradhAna, deva ke devono snAtaka evo vigraha che, ema bAkInA bhedomAM paNa jANavuM. vizeSa e - purohita eTale zAMtikarma karanAra, pAnar - cAraNanI jema prazaMsA karIne bIjA devone tejasvI kare. devanI sthitinA prastAvathI tenA vizeSabhUta saMvAsa sUtrane kahe che-- sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - saMvAsa - maithuna mATe ekatra vasavuM. chava - vacAnA yogathI dArikAdi zarIra, tethI yukta nArI ke tiryacaNI athavA nara ke tiryaca. saMvAsa kahyo, te vedalakSaNa mohanA udayathI thAya. tethI mohanA vizeSabhUta kapAya prakaraNane kahe che[6/3] sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 | [26] cAra kaSAya, kamarUpa kSetrane kheDe te - sukhadu:kha phalane yogya kare ke jIvane malina kare te niyukta vidhithI kaSAya kahevAya. kahyuM che - X * prANIne haNe che te pa- karma ke saMsAra, tenA lAbhano hetu hovAthI kamara te kaSAya, prANIne uta #pa prati laI jAya te kaSAya. - x * temAM krodhana ke jenAthI kuddha thAya te krodha, krodha mohanIyanA udayathI saMpAdha jIvanI pariNati vizeSa athavA krodhamohanIyakarma e ja krodha. e rIte anyatra paNa jANavuM. vizeSa e ke - "huM jAtyAdi guNavAnuM chuM" ema mAnavuM ke jenA vaDe manAya te mAna. mAthA - hiMsA, ThagavuM, jenI dvArA Thage te mAyA. nIma - abhikAMkSA athavA jenA vaDe lubdha thAya te lobha. A pramANe sAmAnyathI cAra kaSAya kahyA. vizeSathI nArako, asuro yAvata covIzamAM padamAM vaimAnikone (A cAra kaSAya hoya.], 23fgs * Atma, para, ubhaya ane teno abhAva e cAramAM rahela te catu pratiSThita, temAM-1-AtmapratiSThita - potAnA aparAdha vaDe potAnA viSayamAM Aloka paralokanA doSanA darzanathI. * para pratiSThita - bIjA vaDe Akroza AdithI udIrita athavA bIjAnA viSayavALo. 3- ubhaya pratiSThita - Atma ane para viSayaka * AkrozAdi kAraNa nirapekSa. 4- apratiSThita - mAga krodha vedanIyanA udayathI je thAya che. kahyuM che ke phaLanA anubhavomAM karma sApekSa ane nirapekSa che. jema AyuSya karma sopakama ane nirapakama kahyuM che. A cotho bheda jIva pratiSThita hovA chatAM AtmAdi viSayamAM anutpanna hovAthI pratiSThita kahyo. paNa sarvathA apratiSThita nathI, kemake tethI cAra pratiSThitapaNAnA abhAvano prasaMga Ave. ekendriya, vikasendriyane krodhanuM AtmAdi pratiSThitava pUrvabhavamAM te pariNAma pariNata maraNa vaDe utpanna che. e rIte mAna, mAyA, lobha vaDe paNa traNa daMDaka sUtro kahevA. * * kSetra * nArakAdine pota-potAnA utpatti sthAnane AzrIne, ema vastusacivAdi padArtha ke vAstu-ghara, du:saMsthita ke virUpa zarIra, je jenuM upakaraNa te upadhi ekendriyone bhavAMtarApekSA che. evI rIte mAna Adi traNa daMDako paNa jANavA. * - anaMta bhavanI paraMparAne kare che evA svabhAvavALo je kaSAya te anaMtAnubaMdhI athavA anaMta anubaMdha che. jeno te anaMtAnubaMdhI, sadananA sahabhAvI kSamAdi svarUpa upazama vagere cAstrinA lezane aTakAvanAra che, kemake anaMtAnubaMdhI cAsTimohanIyarUpa che. upazamAdi vaDe ja cAtriI na kahevAya. kemake alAvAdi ke amanaka saMjJI nathI, paNa mahAna mUlaguNAdirUpathI cAritra vaDe cAstriI kahevAya che. A kAraNathI ja traNa prakAre darzanamohanIya ane paccIza prakAre cAritra mohanIya che. zaMkA-prathama kaSAyanA udaye nizcaye samakitano abhAva hoya, paNa cAmi AvakanI samyakatva AvakavathI utpatti nahIM thAya, tethI sAta prakAre darzana
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/262,263 mohanIya ane ekavIza prakAre cAtri mohanIya che, e mata yogya lAge che. samAdhAna-prathama kaSAyanA udaye Adi kahyuM te anaMtAnubaMdhI kaSAyono samyakatva AvarakapaNe nahIM, paNa samyakatva sahabhAvI upazamAdinA aTakAva vaDe kahyuM, anyathA anaMtAnubaMdhI vaDe ja samyakatvanuM AvRttapaNuM hovAthI anya mithyAtvI zuM prayojana che ? - 4 - kaSAyono kSaya thayA sivAya kevalajJAnano lAbha na thAya, ahIM kaSAyonuM kevalajJAnane AvaraNa karavApaNuM nathI chatAM kaSAyano kSaya kevalajJAnanA kAraNapaNe kahyo che. - 4 - e rIte anaMtAnubaMdhI kaSAyanA kSayopazamamAM ja samyakatvano lAbha kahevAya che. jethI anaMtAnubaMdhInA udaye mithyAtva kSayopazamane na pAme ane kSayopazamanA abhAve samyakatva thatuM nathI. je saptavidha darzana mohanIya kahela che te - 4 - cAstrinA aMzarUpa upazamAdi guNone vize samyakatva kahyuM che, tema mAnavuM. aNuvratAdi pratyAkhyAna jene vidhamAna nathI te apratyAkhyAna kaSAya, te dezavirati Avaka che...pratyAkhyAnAvaraNa - maryAdA vaDe je sarvaviratine AvaraNa kare te...saMjvalanakaSAya-sarva sAvadhanI viratine tapAve athavA indriyanA viSayanI prAptine vize pradIpta thAya te yathAkhyAta cAstrine Avaka che. e rIte mAna, mAyA, lobhamAM paNa anaMtAnubaMdhI Adi cAre kahevA. A cArene pUjyoe A pramANe kahyA - je anaMta janmono anubaMdha karAve tethI anaMtAnubaMdhI kahevAya, te krodhAdimAM prathama kahyA. alpa paNa pratyAkhyAnane na svIkAre te 'apratyAkhyAna' nAme kahyA e bIjo bheda che. sarva sAvadha virati viSayaka pratyAkhyAnane Avare te pratyAkhyAnAvaraNa e trIjA kahyA. zabdAdi viSayone meLavIne vAraMvAra pradIpta kare te saMjvalana cotho kapAya kahyo. - 4 - 34 jJAnapUrvaka thayela te Abhoga nivartita, te krodhanA viSAkAdi jANavA chatAM doSa kare. je ajANapaNe kare te anAbhoga nivartita, udaya avasthAne na pAmela, te upazAMta, udayamAM na Avela te anupazAMta. ekendriyAdine Abhoga nirvartita, saMjJInA pUrvabhavanI apekSAe kahela che. anAbhoga nirvartita te bhavanI apekSAe paNa che. viziSTa udayanA abhAve nArakAdIne upazAMta krodha che, anupazAMta mATe vicAravA jevuM nathI. e rIte mAnAdi paNa kahevA. have kaSAyonAM ja traNa kALa saMbaMdhI phaLa vizeSane kahe che- - sUtra-264,265 - [64] jIvo cAra kAraNo vaDe ATha karmaprakRtio ekaThI karatA hatA - krodha vaDe, mAna vaDe, mAyA vaDe, lobha vaDe. e pramANe vaimAnika paryanta jANavuM. e rIte ekaThI kare che ane ekaThI karaze. e rIte traNa daMDako jANavA... e ja rIte - upAya, baMdha, udIraNA, vedana, nirjarA karyA che - kare che - karaze yAvat vaimAnika, covIze daMDakamAM "nirjarA" paryanta traNa-traNa daMDako kahevA joIe. [25] cAra pratimA kahI che - samAdhi, upadhAna, viveka ane vyutsarga cAra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 pratimAo kahI che bhadrA, subhadrA, mahAbhadrA, sarvatobhadrA...cAra pratimAo kahI laghumokapratimA, mahAmokapratimA, javamadhyA, vajramadhyA. * vivecana-264,265 : [264] sUtrano artha pUrve kahevAyela che. vizeSa - travana - kaSAya pariNata jIvane karmapudgalonuM upAdAna mAtra... upacayana - Ayita abAdhAkALa choDIne jJAnAvaraNIyAdi rUpe niSeka. te A rIte - prathama sthitimAM atyaMta karmadalika sthApe, bIjI sthitimAM vizeSahInane, e rIte yAvat utkRSTa vizeSahInane sthApe. - 4 - ... vacana - jJAnAvaraNIyAdi rUpe niSiktane pharI paNa kaSAya pariNati vizeSathI nikAyana kare.. kavIraLa - anudaya prAptane karaNa vaDe kheMcIne udayamAM lAvavA... yevana - sthiti kSayathI udayamAM Avela ke udIraNA karaNa vaDe udayamAM lAvela karmone anubhavavA... nirjhA - karmanuM akarmatva thavuM, ahIM dezanirjarA levI. sarvanirjarA covIze daMDakamAM asaMbhava che. nirjarAmAM krodhAdi kAraNa thatAM nathI, krodhAdino kSaya ja tenA kAraNapaNe che. - x - 36 che - [265] nirjarA kahI, te viziSTa pratimAdithI thAya mATe pratimA sUtra- A sUtro bIjA sthAnamAM kahyA che, ahIM cAra sthAnane AzrIne te kahe che. enI vyAkhyA pUrvavat jANavI. mAtra smaraNArthe kaMIka kahe che - samadhi - zruta ane cAstrirUpa che, te saMbaMdhI pratijJA-abhigraha te samAdhipratimA athavA dravyasamAdhi prasiddha che, te viSayaka abhigraha te samAdhipratimA. e rIte bIjI paNa jANavI. vizeSa e ke - padhAna eTale tapa. vive - azuddha, atikti bhaktapAna, vastra, zarIra, zarIranA maLa Adino tyAga, viDamaLa - kAyotsarga. - - tathA - pUrvAdi cAra dizA sanmukha rahela sAdhune pratyeka dizAmAM cAra-cAra prahara kAyotsargarUpa mA pratimA, be ahorAtri vaDe te samApta thAya. subhadrA pratimA ema ja saMbhave che, svarUpa jANela nathI. mahAbhadrA - e rIte ahorAtra pramANa kAyotsarga, cAra rAtrie samApta thAya, je daze dizAe ahorAtra pramANa kAyotsarga karavArUpa che te sarva to maddA pratimA, je daza ahorAtrie samApta thAya che... mo pratimA - prazravaNa pratijJA, temAM "laghu'" soLabhakta vaDe ane "mahA' aDhAra bhakta vaDe samApta thAya che. navamA - javanI jema datti-kavala vaDe Adho hIna, madhye vRddhivALI che, vajJamadhyA - Adho vRddhivALI, madhye hIna che - - pratimA jIvAstikAyamAM ja hoya, tethI viparIta ajIvAstikAyanuM sUtra kahe che- * sUtra-266 thI 268 : [26] cAra astikAyane ajIvakAya kahyA che - dharmAstikAya, adharmAsti kAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya... cAra astikAya arUpIkAya kA che. dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya. [26] cAra phaLo kahyA - kAcuM chatAM kaMIka mIThuM, kAcu chatAM adhika mIThuM, pAku chatAM kaMIka mIThuM, pAkuM chatAM adhika mIThuM. A pramANe cAra prakAre puruSa
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/266 thI 268 . kAyasaraLatA, bhASAsaraLatA, bhAvasaraLatA, kahyA che . [zruta ane vayathI kAco chatAM alpa mIThA phaLa samAna; ityAdi. [268] cAra bheTe satya che avisaMvAdanAyoga... cAra bhede tRSA che - kAya vakratA, bhASA takatA, bhAva vakatA visaMvAdanA yoga... cAra bhede praNidhAna kahyuM che - manapaNidhAna, vacana pratidhAna, kAyapaNidhAna, upakaraNapatridhAna; e rIte nairayika, paMcendriya yAvat vaimAnikane hoya che... cAra supraNidhAna kahyA. mana supraNidhAna yAvat upakaraNa supraNidhAna; e pramANe saMyata manuSyone paNa hoya che... cAra bhede duppaNidhAna kahyA - mana dupraNidhAna yAvat upakaraNa dupraNidhAna; e rIte paMcendriyone yAvat vaimAnikone hoya che. 39 * vivecana-266 thI 268H [266] agni - trikALa vacana nipAta che - hatA, che, thaze. tethI agni eTale pradezonI kAyonI rAzi. apti zabdathI kvacit pradezo kahevAya che. tethI tenA jAya te astikAya, acetanatvathI te ajIvakAya che. astikAya mUrta-amUrta hoya che, amUrta pratipAdanArthe astikAya sUtra che. rUpa eTale AkAravALuM-varNavALuM, te jene che te rUpI, tenA niSedhathI arUpI. jIvAstikAya kahyuM, tadvizeSabhUta puruSanA nirUpaNArthe phaLa sUtra [26] JAma - apakva chatAM thoDuM madhura [Adi cAre mUlAI mujaba che.] puruSa te -1- ma - vaya ane zrutathI avyakta, Ama madhura phala samAna kemake alpa upazamarUpa mAdhuryano bhAva che. -2- vaya ane zrutathI avyakta chatAM - x - zreSTha upazamAdi guNayukta, -3- vaya-zrutathI pariNata - x - upazama Adi mAdhuryanuM alpatva, -4- vaya-zrutathI pariNata ane zreSTha upazamAdi guNayukta - e rIte pakva madhura kahyo, te satyaguNanA yogathI hoya che. tethI satya ane viparIta mRSA tathA satyAsatya praNidhAnane kahe che-- [268] sUtrano artha kahelo che. vizeSa e - qhu - amAyIno bhAva ke karma, kAyAnI saraLatA te kAya-RjukatA... bhAva eTale mana, kAyaRjukatA Adi zarIra, vANI, mananI yathArtha svarUpa jaNAvavAnI pravRtti. tathA anAbhoga AdithI gAya Adine azva Adi je kahevuM athavA koInA mATe kaMIka svIkArIne je na kare te visaMvAdana, teno vipakSa te avisaMvAdanA yoga. kRSNa - asatya, kAyAnI vakratA. priidha - praNidhAna eTale prayoga. temAM mananuM praNidhAna - Artta, raudra dharmAdirUpathI prayoga te manapaNidhAna. e rIte vacana, kAyAnuM paNa che. kapALa - laukika ane lokottararUpa vastra, pAtrAdi saMyama ane asaMyamanA upakArane mATe praNidhAna te upakaraNapraNidhAna, jema sAmAnyathI kahyuM tema vairayikone paNa kahevuM. tathA covIza daMDakamAM paNa je paMcendriyo che, teone vaimAnika paryA A rIte kahevuM. ekendriyAdine mana vagereno asaMbhava hovAthI praNidhAnano paNa asaMbhava che. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 praNidhAna-supraNidhAna ane duSpraNidhAna be bhede che. saMyamanA hetuvALuM praNidhAnamana vagere prayojana te supraNidhAna. te saMyata manuSyone ja hoya kemake supraNidhAna cAstri pariNatirUpa hoya. duppaNidhAna sUtra sAmAnya sUtravat jANavuM. vizeSa e ke - te asaMyama manovyApArAdi che - have puruSa sUtro- * sUtra-269 : cAra prakAre puruSa kahyA - Apati bhadraka paNa saMvAre abhadraka, saMvAsa bhadraka paNa ApAte abhadraka, pAtabhadraka ane saMpAtabhadraka, Apatiabhadraka ane saMpAtaabhadraka... cAra prakAre puruSa kahyA - potAnA pApa jue bIjAnA nahIM, ityAdi cAra bheda... cAra prakAre puruSa kahyA - potAnA pApane udIre, bIjAnA nahIM Adi yAra... potAnA pApa upazamATe bIjAnA nahIM tevA cAra... 36 cAra prakAre puruSa kahyA - pote ubho thAya, bIjAne na thavA de Adi cAra A rIte vaMdana, satkAra, sanmAna, pUjA, vAcanA, pratipucchanA, vyAkaraNa AdinI saubhaMgI kahevI. koI sUtradhara hoya arthadhara na hoya, arthadhara hoya sUtradhara na hoya ityAdi. * vivecana-269 : sUtro sugama che. vizeSa e -1- ApAta - prathama milApa. temAM darzana-AlApa AdithI sukhakara hovAthI bhadrakArI, suMvAsa - lAMbA sahavAse bhadraka nahIM, kemake hiMsaka hovAthI saMsAranA kAraNamAM joDanAra che. -2- saMvAsabhadraka - sAthe vasanArAone ati upakArI paNa anAlApa ane kaThora bhASaNathI pahelA milanamAM bhadraka nahIM, -3,4- e rIte bIjA be bhaMga. - - svapna - choDAya te varjya, avadhamAM akArano lopathI vajra - hiMsA, jUTha Adi vaja jevA bhAre pApathI. koI potAnA pApakarmane kalaha AdimAM jue che, kemake pazcAttApa sahita hoya che, paNa udAsIna hovAthI bIjAnA pApane na jue. ahaMkArI bIjAnA pApane jue, potAnA nahIM. cazAvastunA bodhathI koI ubhayanA pApane jue, vimUDhatAthI koI baMnenA pApa na jue... koI potAnA pApane joIne kahe ke - meM A pApa karyu, ke zAMta thayelamAM pharI pravRtta thAya ke vajrarUpa karmane udIre Adi. e rIte -3- upazamAve - pApakarma dUra kare... -4- pote ubho thAya, paNa bIjAne na karAve te saMvijJapAkSika ke laghuparyAyI, ubhA karAve te guru. ubhA thAya ane karAve te gItAdi, anubhayavRtti - jinakalpI, avinita. e rIte vaMdanAdi sUtromAM paNa cAra bhaMga. vizeSa e - dvAdazAvadi vaDe vaMdana, vastrAdi dAnathI satkAra, stutyAdithI sanmAna, ucita dravyothI pUjA, vAvati bhaNAve che paNa bhaNe nahIM te upAdhyAya, bIjo bheda-ziSya, trIjA bhede-vidvAna, cothA bhede - jinakI che. ema badhe jANavuM. - X - X -. * sUtra-270 thI 272 : surendra asurarAja yamarane cAra lokapAlo kahyA - soma, yama, varuNa,
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/230 thI 232 36 40 vaizramaNa, balIndranA paNa cAra - soma, yama, vaizramaNa, varaNa.. dharaNendranA kAlapAla, kolapAla, zailapAla, zaMkhapAla.. bhUtAnaMdanA cAra-kAlapAla, kaoNlapAla, zaMkhala, zailapAla.. veNudevanA - citra, vicitra, cipakSa, vicitrapA.. veNudAlinA * tri, vicitra, vicitrapakSa, citrapakSa. harikAMtanA-prabha supabha, prabhakAMta, supabhakAMta. harissahanA-prabhakhubha, supabhakAMta, prabhakAMta.. - anizikhanA-tejasu, teja:zikha, tejaskAMta, tejaprabha.. animAnavanA * terU, teja:zikha, tejAbha, tejaskAMta.. pUnA-rUpa, pAMza, rUpakAMta, rUpAbha. viziSTanA rUpa, rUpAMza, rUpabha, rUpakAMta. jAlakAMtanA jala, jalarata, jAlakAMta, jalapabha.. jalapabhanA : jala, jalarata, jalapabha, jaHkAMta.. amitagatinA - varitagati, kSipagati, siMhagati, siMhavikramagati. amita vAhananA * varitagati, pigati, siMhavikramagati, siMhagati.. velaMbanA - kAla, mahAkAla, aMjana, riSTa, prabhaMjananA - kAla, mahAkAla, risTa, aMjana.. ghoSanA-AvatuM, vyAdd, naMdikAvarta, mahAnaMdikAvatta.. mahAghoSanA-Autta, vyAva7, mahAnaMdikAdd, naMdikAdd. zakendranAksoma, yama, varaNa, vaizramaNa.. IzAnendranA - soma, yama, vaizramaNa, varaNa. evI rIte ekAMtarita cAvatu amyukendranI [cAra-cAra lokapAlo.] vAyukumAra cAra bhede che - kAla, mahAkAla, velaMba, prabhaMjana. ri1] cAra bhede devo kahA - bhavanavAsI, vyaMtara, jyotika, vaimAnika, ri31] cAra bhede pramANa - drAmANa, kSetramANa, kALapamANa, bhAva mANa. * vivecana-230 thI 272 : [eo] devapuraSa vizeSa - lokapAla sUtrAdi sugama che. vizeSa e ke - parama zarya yogathI prabhu te indra.. dIpato ke zobhAvALo hovAthI athavA ArAdhya hovAthI sajA. baMne ekAIka che. dakSiNanA lokapAlonA nAmathI je bIjo lokapAla che, te uttaranA nAmathI joyo che ane cotho te bIjo che. e rIte je nAmavALA zakanA lokapAla che, te nAmavALA trIjA, pAMcamA, sAtamA, navamA kalpanA che. je nAmavALA izAnanA che, te nAmanA cothA, chaTTA, AThamAdinA che. kAla Adi vAyukumAro pAtALakaLazanA svAmI che. (271] devo cAra prakAre kahyA, te saMkhyA pramANa mATe che, mATe pramANa [22] je pramANa kare athavA jenA vaDe padArtha nirNaya karAya te pramANa. temAM dravya e ja pramANa, daMDAdi dravyadi ke dhanuSyAdithI zarIrAdinuM pramANa ke harata AdithI nirNaya te dravya pramANa. jIva Adi dravyonuM pramANa ke paramANu Adi pacayiono nirNaya, te dravya pramANa, e rIte gAdimAM jANavuM. tyAM dravapramANa be bhede - pradezaniua, vibhAga niSaa. temAM paheluM paramANuthI AraMbhI anaMtapadezika skaMdha paryanta, bIjuM vibhAganipajJa pAMca prakAre - 1- mAnadhAnyanuM setikAdi, sanuM karyAdi. - unmAna-tulAkAdi. 3- avamAna-haratAdi, sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 4- gaNita - eka, be Adi, 5- pratimAna-guMjAdi. kSetra-AkAza-be bhede - (1) pradeza niSpanna - eka pradezathI asaMkhya pradeza avagADhAMta. (2) vibhAga nipajJa - gulAdi... kAla-samayanuM mAna be bhede - (1) pradeza niSpanna - ekathI asaMkhyAta samaya sthiti. (2) vibhAganipajJa - samaya, AvalikA Adi. photra-kALamAM dravyava chatA bheda nirdeza jIvAdi dravya vizeSapaNAne hotra ane kAlamAM te dravyonuM paryAyapaNuM che. bhAva e ja pramANa * x * te guNa, naya, saMkhyA bhede traNa prakAre che. temAM - jJAna, darzana, cAstri che. jJAna pratyakSa, anumAna, upamA, AgamarUpa che. naya-naigamAdi ityAdi. * x - sUga-273 thI 25 - [27] cAra pradhAna dizAkumArI che - sUpa, rUpAMa, surUSA, pAvatI... cAra pradhAna vidhutakumArI che - citrA, citrakanakA, zaherA, saudAminI. [74] devendra devarAja zakanI madhyama parmadAnA devonI cAra palyopama sthiti che. devendra devarAja izAnanI madhyama kadanI devIne sthiti te ja che. [35] saMsAra cAra bheTe che - dravyasaMsAra, kAla-photra-bhAvasaMsAra. * vivecana-273 thI 275 - [23] sugama che. vizeSa - dizAkumArI evI atyaMta zreSTha devI * x * te dikakumArI mahadrikA. te madhyaracakamAM rahenArI che, janmela arihaMtanI nAla chedanAdi kare che. vidhakamArI cakanI vidizAmAM vasanArI che, jamela bhagavaMtanI cAre dizAomAM ubhI rahIne hAthamAM dIpa laI gIto gAya che. [274-25] A devo saMsArI che, tethI saMsAra sUtra, ahIM-tahIM bhamavuM te saMsAra, temAM "saMsAra' zabdArtha jJAtA, paNa temAM upayoga na hoya athavA jIva ane pula lakSaNa dravyonuM yathAyogya bhramaNa te dravya saMsAra.. teonuM ja cauda rAja pramANa kSetramAM saMsaraNa ke je kSetramAM saMsAranI vyAkhyA thAya te ja phoma saMsAra.. - x * divasa, pakSa, mAsa Adi lakSaNa kALanuM saMsaraNa athavA koI jIvanuM narakAdine vize palyopamAdi kALa vaDe bhamavuM te athavA porasa Adi je kALamAM saMsAranI vyAkhyA karAya te kALa saMsAra - saMsAra zabdArtha jJAtA ane temAM upayukata athavA jIva ane pudgala saMbaMdhI saMsaraNa mAtra. gauNa karAyela athavA dAyikAdi ke vadi saMsaraNa pariNAma te bhAvasaMsAra che. A saMsAra aneka nayo vaDe daSTivAdamAM vicArAya che tethI * sUtra-236,277 :[26] cauSTivAda cAra bhede che - parikarma, sUtra, pUvagata, anuyoga. ri7] prAyazcitta cAra bhede - jJAna, darzana, cA>>i, vyakatakRtya prAyazcitta... prAyazcitta cAra bhede - pratisevanA, saMyojanA, AropaNA, pariphucanA * vivecana-236,237 :[26] jenA vaDe daSTi-darzano arthAt nayo kahevAya athavA jene vize nayo
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/36,233 41 42 avatare te daSTivAda ke daSTipAta - bAramuM aMga, 1- temAM sUAdi grahaNa yogyatA saMpAdana samartha parikarma, gaNita parikarmavatu. -- te siddhasenika Adi, naDajasUtrAdi bAvIza sUro che, ahIM sarva dravya-paryAya-nayAdi arcanA sUcanathI sUtro che. *3- samasta mRtathI pahelAM cAyela hovAthI pUrvo, te cauda che. tenA nAmo A pramANe - utpAda, agrAyaNIya, vIryapavAda, astinAstivavAda, jJAnapravAda, satyapravAda, AtmapravAda, karmapravAda, pratyAkhyAnapravAda, vidhAnuvAda, avaMdha, prANAyu, kriyAvizAla, ane lokabiMdusAra, utpAdakoDa pada, grAyaNIya-96 lAkha, vIrya-90 lAkha, ati nAsti-60 lAkha, jJAnapravAda - eka pada nyUna koDa, satyapavAda-1 kroDa, cha pada, AtmapravAda26 koDa, karmapravAda-1 kroDa-80 lAkha, pratyAkhyAna pravAda-84 lAkha, vidhAnuvAda-1 kroDa-daza hajAra, avaMdhya-ra6 kroDa, prANAyu-1 kroDa-56 lAkha, kriyAvizAla-9 kroDa, biMdusAra-zI lAkha pada saMkhyA che. teone vize raheluM je zruta te pUrvagata - pUrvo - aMgapraviSTa - x * sUtrano potAnA viSaya sAthe yoga te anuyoga. tIrthakarone prathama samakita prApti ane pUrvabhavAdi je varNana te mUla prAmAnuyoga kahevAya che. je kulakara Adi vakatavyatA jaNAvanAra te gaMDikAnuyoga. [2pUrvagata zruta kahyuM, temAM prAyazcita prarUpaNA hatI, prAyazcitta sUtra kahe che - temAM jJAna ja prAyazcitta, kemake te ja pApane chede che, athavA prAyaH citane zuddha kare te jJAna prAyazcita. ema darzanAdimAM paNa jANavuM. bhAvathI gItArthanuM je kRtya te vyakatakRtya prAyazcita, gurU-laghu paryAlocana vaDe je kaMI kare, te badhuM pApa vizodhaka ja hoya athavA jJAnAdi aticAra vizuddhi arthe je prAyazcita - AlocanAdi vizeSa te jJAna prAyazcitta. viyatta - vizeSa avasthAdi aucityathI na kahela chatAM ApyuM, - x * je kaMI madhyastha gItArtha vaDe karAyela, te vidattakRtya prAyazcitta. pAThAMtara thakI "prItikRtya vaiyAvRtya" artha thAya che. pratipaivana - akRtyanuM sevana. te pariNAma bhedathI ke pratisevanIya bhedathI be prakAre che. pratisaMvanA bhAva che, te kuzala-akuzala be bhede che. kuzala vaDe je thAya te kalA pratisevanA, akuzala bhAva vaDe thAya te darpa pratisevanA. saMkSepathI pratisevanAnA be bheda mUlaguNA-udNNA . mUlaguNA pAMca bhede che, uttaNuNA DivizodhyAdirUpa che. pratisevanAmAM prAyazcita, AlocanA A rIte - AloyanA, pratikamaNa, mizra, viveka, vyarna, tapa, cheda, mUla, anavasthApya ane pArasaMcita. e pratisevanA prAyazcita che. bIjuM saMyojana eka jAtivALA aticAronuM milana te saMyojanA, jema zayyAtara piMDa lIdhela, te paNa bhInA hAtha Adi vaDe, te paNa sAme lAvela, te paNa AdhAkamAM; tenuM je prAyazcita, te saMyojanA prAyazcitta, tayA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 AropaNA, eka aparAdhanA prAyazcittamAM pharI pharI doSa sevanathI anya prAyazcitanuM AropaNa. jema pAMca ahorama prAyazcittane pAmela, pharI te doSa seve to daza ahorAtra pramANa, e rIte - x - cha mAsa paryanta ApavuM. adhika nahIM. * x - kemake vartamAna tIrthamAM cha mAsanuM ja tapa kahela che. * x* AropaNA vaDe prAyazcitta te AropaNA prAyazcita... parikuMcana - dravya, phona, kALa, bhAva saMbaMdhI aparAdhanuM gopavavuM, eka rIte hovA chatAM bIjI rIte kahevuM. *x - A parikcanA ke parivaMcanA cAra bhede - sacittane acita kahe, janapadane badale mArgamAM sevyo kahe, subhikSane badale durmikSamAM kahe, nirogapaNe sevavA chatAM glAnapaNe sevyo kahe, te anakame dravyAdi parikaMcanA che. parikcanAnuM prAyazcitta te parikaMcanA prAyazcita. ahIM vizeSa vyavahAra sUgathI jANavuM. prAyazcita kAlanI apekSAe apAya che. mATe kALanirUpaNa sUtra * sUtra-278 thI 280 :[8] kALa cAra bheda : pramANa, yathAyuSyanivRtti, maraNa, addha-kALa. [29] pugala pariNAma cAra bhede - varNa, gaMdha, rasa, sparza-pariNAma. [28] bharata ane airAvata vakSetramAM pahelA : chellA vajIne vaccenA bAvIza arahaMta bhagavaMto cAra yAma dharmane prape che . sarvathA prANAtipAtuM viramaNa, sarvathA mRSAvAda viramaNa, sarvathA adattAdAna viramaNa, sarvathA zahiddhAdAnA [parigraha viramaNa... sarva mahAvideha kSetrane vize arihaMta bhagavaMta cArayAma dharma prarUpe che . sarvathA prANAtipAta viramaNa yAvat sarvathA bahiddhAdAna vismaNa. * vivecana-278 thI 28o : [238] jenA vaDe varSazata, palyopamAdi mapAya, te pramANa. te ja kALa te pramANakALa. te divasAdi lakSaNavALo ane manuSyakSetravartI addhAkALa vizeSa ja che. be bhede pramANamALa che - divasa pramANa, rAtri pramANa. te baMne cAra-cAra porisI pramANa che... je prakAre nArakAdi bhede AyuSa te yathAyaH, tene raudrAdi dhyAnathI bAMdhavuM, tenA saMbaMdhathI je kALa-jIvonI nAkAdita sthiti te yathAnivRttikALa che. athavA AyuSyanI nivRtti mujaba nAkAdi bhavamAM rahevuM te yathAnivRttikALa, A paNa AyukamanA anubhAva viziSTa sarva saMsArI jIvonA vartanAdirUpa addhAkAla ja che * x * | mRtyuno je samaya te maraNakALa, A paNa addhA samaya vizeSa ja che. athavA maraNa viziSTa ke maraNa e ja kALa, kemake te kALano paryAyavAcI zabda che. kaha che . 'kALa' zabda maraNavAcaka che, jema maraNa gatane kAlagata kahevAya che. prANIno maraNakALa kALa-kALa kahevAya che... A addhAkALa sUryanA bhramaNa viziSTa manuSya kSetramAM vartato samayAdirUpa jANavo. kahyuM che - sUryakriyA viziSTa, godohAdi kriyAthI nirapekSa evo samayakSetramAM je samayAdi kahevAya te addhAkALa jANavo. samaya, AvalikA, muhUrNa, divasa, ahorAtra, pakSa, mAsa, saMvatsara, yuga, palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, puidgala) parAvarta thAya che.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/278 thI 280 dravya paryAyabhUtakALanA cAra sthAnaka kahyA, paryAya adhikArathI pudgalanA paryAyabhUta pariNAmonA cAra sthAnako kahe che- 43 [279] pariNAma - eka avasthAthI bIjI avasthAne pAmavuM. kahyuM che ke - bIjI avasthAne pAmavuM te pariNAma, sarvathA mUla svarUpe na rahevuM, sarvathA nAzarUpa paNa nahIM evo je pariNAma te jJAnIone iSTa che. pariNAmamAM kAlAdi varNano pariNAmaanyathA thavuM athavA bIjA varNanA tyAgapUrvaka kAlAdi varNa vaDe pudgalano pariNAma te varNa pariNAma, e rIte gaMdhAdimAM paNa jANavuM. ajIvadravyapariNAmo kahyA. have jIvadravyanA vicitra pariNAmo kahe che- [280] bharata Adi sUtra spaSTa che - pahelA ane chellAne varjIne - 4 - madhye bAvIza tIrthaMkara kahyA. yama e ja yAma te cAra che. jemAM hiMsAdi nivRtti che. vRddhinI - maithuna, parigraha vizeSa. mAvAna - parigraha. te baMnenuM ekatva che. athavA grahaNa karAya te AdAna-parigrAhya vastu, te dharmopakaraNa hoya che. tethI dharmopakaraNa sivAya te parigraha. maithuna, parigrahanI aMtargat che. kemake aparigRhItA strI bhogavAtI nathI. pratyAkhyAna dvArA - X - dharma-caturthAma che. ahIM A bhAvanA che - madhyama bAvIza ane mahAvidehanA tIrthaMkaro caturyama dharmanI ane Adi-aMtya tIrthaMkaro paMcayAma dharma ziSyApekSAe prarUpe che, paramArthathI to baMnenI pAMcayAmanI prarUpaNA che. pahelA-chellA tIrthaMkaranA tIrthamAM sAdhu Rju jaDa ane vakra jaDa hoya che. tethI parigraha-varjananA upadeza chatAM maithunatyAga jANavA samartha thatA nathI. jayAre - 4 - zeSa tIrthanA sAdhuo Rju ane prAjJa hovAthI maithunane jANavA-tajavA samartha hoya che. kahyuM che ke - prathama tIrthaMkaranA sAdhuo Rju-jDa che, chellAnA vakra-Da. madhyamanA Rju-prAjJa hovAthI be bhede temano dharma kahyA che. prathama tIrthaMkaranA sAdhune dharma durbodhya che, chellAne duHkhe pALI zakAya che, madhyamanA sAdhune dharma subodhya ane sukha pAlya che * anaMtarokta prANAtipAtAdithI aTakelA - na aTakelAne sugatidurgati thAya che. te gativALA jIvo sugata-durgata hoya che mATe durgati-sugati, durgatasugatanA bhedo kahe che. * sUtra-281,282 : [80] cAra durgatio kahI che - nairayika, tiryaMcayonika, manuSya, devadurgati... cAra sugatio kahI che - siddha, deva, manuSya, sukulamAM janmasugati... cAra durgata kahyA che - nairayika, tiryaMcayonika, manuSya, deva-durgAta... cAra sugata kahela che - siddha, deva, manuSya, sukula janma prApta-sugata... [28] prathama samaya jinanI cAra karma prakRti nAza pAme che - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, aMtarAya... unna jJAna-darzana arhanta jina kevalI cAra karmaprakRtine vede che - vedanIya, Ayu, nAma, gotra... prathama samaya siddhanI cAra karma prakRti sAthe kSaya pAme vedanIya, Ayu, nAma, gotra 44 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 * vivecana-281,282 : [281] 'durgati' Adi kahevAI gayela che. vizeSa e ke - niMdita manuSya apekSAe manuSyadurgati ane kilbiSikAdi apekSAe deva durgati che. mukSuna devalokAdimAM jaIne ikSvAku Adi sukulamAM AvavuM. pratyAnAti eTale pratijanma. A tIrthaMkarAdine hoya che. manuSyanI sugati bhogabhUmimAM manuSya janmarUpa che. durgati jeone che, te durgata athavA "duHstha" te durgata. e rIte suta jANavA. anaMtara siddha sugato kahyA, te siddho aSTakarmanA kSayathI thAya che, tethI kSaya pariNAma krama kahe che [282] sUtra spaSTa che - vizeSa e ke - prathama samaya jeno che te tathA tevA jina, te sayogi kevalI, te prathama samaya jinanA sAmAnya karmAzo-jJAnAvaraNIyAdi bhedo che, te kSaya pAme che. tethI jJAna-darzanane dhAraNa kare che, te utpanna jJAnadarzanadhara, A vAkyathI anAdi siddha kevalajJAnane mAnanAranuM khaMDana kare che - - jene kazuM gopya nathI te "araha'. - 4 - - kemake samIpa, dUra, sthUla, sUkSmarUpa samasta padArthasamUhanA sAkSAtkAra karanAra hovAthI athavA devAdi vaDe pUjAne yogya hovAthI an, rAgAdi jitavAthI jina. kevala-paripUrNa jJAnAdi che jene te kevalI. siddhatva ane karmanA kSayano eka samaye saMbhava hovAthI prathama samaya siddha ityAdi kathana karAya che. asiddha jIvone hAsyAdi vikAro hoya che, tethI hAsyane kahe che- * sUtra-283 thI 286 H [283] cAra kAraNe hAsyotpatti thAya - joIne, bolIne, sAMbhaLIne ane smarIne. [284] cAra bhede aMtara kahyuM - kASThAMtara, padmAMtara, lohAMtara, pattharAMtara. e pramANe strIomAM, puruSomAM cAra prakAre aMtara che - kASThAMtara samAna, padmAMtara samAna, lohAMtara sama, pattharAMtara sama. [285] bhRtaka [nokara] cAra prakAre che - divasabhRtaka, yAtrAbhUtaka, uccatAmRtaka, kabhADabhUtaka... [86] cAra prakAre puruSa kahyA - saMpADaga pratisevI paNa pracchanna pratiovI nahIM, pracchanna pratiovI paNa saMpADaga pratisevI nahIM, saMpADaga ane pracchanna pratisevI, baMne pratisetI nahIM. * vivecana-283 thI 286 H [283] harAvuM te hAsya, hAsya mohanIya karmanA udayajanya vikAranI utpatti te hAsyotpati. te -1- viduSakAdinI ceSTAne cakSu vaDe joIne, 2- koI asUri vacana bolIne, 3- bIjAe kahela tevA hAsyakArI vAkyane sAMbhaLIne, 4- hAsyakArI ceSTA ane vAkyAdi yAda karIne. A rIte jovuM vagere hAsyanA kAraNo che. [284] saMsArInA ja dharmAntaranA nirUpaNane mATe be sUtrone kahe che- kASTha kASThanA aMtara-vizeSarUpa racanAdi vaDe vizeSa te kASThAMtara, e rIte padma-kapAsa, rU vagereno-padmano viziSTa sukumAratAdi vaDe aMtara, atyaMta cheda
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/283 thI 286 karanAra hovAthI loDhAnuM aMtara, ciMtita vastunI prApti AdithI pASANano aMtara te prastarAMtara.. e rIte kASThAdi aMtaravat strInI apekSAe strInuM aMtara, puruSonI apekSAo puruSanuM aMtara, - x - kASThAMtara tulya, aMtara vizeSa arthAt viziSTa padavI yogyatAdi vaDe samAna. vacananI sukomaLatA vaDe paNmAMtara samAna. snehacheda ane pariSahAdimAM dhairyAdithI lohAMtara samAna, icchAthI adhika manorathanA pUrNa karavA vaDe, viziSTa puruSa vaDe vaMdana yogya padavI vaDe prastarAMtara samAna. - hamaNAM ja aMtara kahyuM. puruSAMtarathI mRtaka sUtra kahe che-- [285] vite - poSaNa karAyo hoya te bhRta, te ja anukaMpAthI mRtaka eTale kAmavALA. niyata mUlyathI pratidina kArya mATe rakhAya te divasabhRtaka. dezAMtara gamanamAM sahAya mATe niyata mUlyathI poSaNa karAya te yAtrAbhRtaka. mUlya ane kALanA nirNayathI kArya karAvAya te uccatAmRtaka. pRthvI khodanAra oDa vagere te kabbADa bhRtaka, je be ke traNa hAtha bhUmi khode che. - 4 - 4 - 4 - [286] laukika puruSa vizeSanuM aMtara kahyuM, lokottaranuM tenAthI aMtara batAvavA mATenuM sUtra kahe che - temAM saMprakaTa - agItArtha samakSa akalpya AhArAdi pratiovavAno svabhAva jeno che, te saMprakaTapratisevI. ema badhe jANavuM. vizeSa e ke - pracchanna eTale agItArtha samakSa, ahIM pahelA traNa bhaMgamAM puSTAlaMbana bakuza Adi athavA khAsa kAraNa sivAya pAsatyAdi, cothA bhaMge nirNanya ke snAtaka hoya. - aMtaranA adhikArathI ja devapuruSonuM strIkR aMtara kahe che- * sUtra-287 thI 291 : 45 surendra asurakumArarAja samaranA soma mahArAjA [lokapAla] nI cAra agramahiSIo kahI che - kanakA, kanakalatA, citraguptA, vasuMdharA... e ja rIte yama, varuNa, vaizramaNa [lokapAla] nI agramahiSI jANavI... vaironendra vairoyana rAjAnA soma [lokapAla] nI cAra agramahiSI che - mitrakA, subhadrA, vidyutA, azanI, e rIte ja yama, vaizramaNa, vaNanI agramahiSIo jANavI. nAgakumAre nAgakumArarAjA dharaNendranA kAlavAda lokapAlanI sAra agramahiSIo che - azokA, vimalA, supabhA, sudarzanA. e rIte zaMkhapAla paryanta lokapAlanI cAra-cAra agramahiSI kahI che... nAgakumArendra nAgakumAra rAjA bhUtAnaMdanA kAlavAla lokapAlanI cAra agramahiSIo kahI - sunaMdA, subhadrA, sujAtA, sumanA, e rIte zailapAla lokapAla paryanta jANavuM. dharaNendranI mAphaka dakSiNendranA lokapAlonI ghoSaparyanta ane bhUtAnaMda mAphaka mahAghoSa pati te pramANe cAra-cAra agramahiSI jANatI. pizArondra pizAcarAjA kAlanI cAra agramahiSIo che kamalA, kamala prabhA, utpalA, sudarzanA. e rIte mahAkAlanI paNa jANavI. bhUte bhUtarAjA surupanI cAra agramahiSIo kahI - rUpavatI, bahurUpA, surUpA, subhagA. e rIte pratirUpanI paNa jANavI... yakSandra yakSarAja pUrNabhadranI cAra agramahiSIo kahI 46 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 - putrA, bahuputrikA, uttamA, tAkA. e rIte maNibhadranI paNa jANavI... rAkSasondra rAkSasarAja bhImanI cAra agramahiSIo kahI - pA, vasumatI, kanakA, ratnaprabhA, e rIte mahAbhImanI paNa jANavI...kinnarendra kinnaranI cAra agramahiSIo kahI - vaDaisA, ketumatI, tisenA, ratibhA, e rIte kiMpuruSanI paNa jANavI... kiMpuruSendra satpuruSanI cAra agramahiSIo kahI che - rohiNI, navamitA, hirI, puSpavatI, e rIte mahApuruSanI paNa jANavI. atikAya mahogendranI cAra agramahiSIo che - bhujagA, bhujagavatI, mahAkacchA ane sphuTA. e rIte mahAkAyanI paNa che. gaMdharvendra gItaratinI sAra agramahiSI che - sughoSA, vimalA, susvarA, sarasvatI, e rIte gItayazanI paNa che... - - jyotiSendra jyotip rAja caMdranI cAra agramahiSIo che - caMdraprabhA, jyotsnAbhA, arcimAlI, prabhaMkarA, e rIte sUryanI paNa che - sUryapazmA jyotsanAbhA Adi... mahAgraha aMgArakanI cAra agramahiSI che - vijayA, vaijayaMti, jayaMti, aparAjitA. e rIte bhAvaketu paryanta jANavuM. devendra devarAja zakanA soma lokapAlanI cAra agramahiSI che - rohiNI, madanA, citra, somA, e rIte vaizramaNa paryanta jANavuM. devendra devarAja izAnendranA soma lokapAlanI cAra agramahiSI che - pRthvI, rAtri, rajanI, vidyuta. e rIte varuNa paryanta jANavuM. [288] cAra gorasa vigaIo kahI che - khIra, dahIM, ghI, navanIta... cAra snigdha vigaIo kahI che - tela, ghI, vasA, mAkhaNa... cAra mahAvigaIo kahI che - madhu, mAMsa, madha, mAkhaNa, [28] cAra phUTAgAra kahyA che - koI gupta ane gupta, koI gupta ane agupta, koI gupta gupta, koI agupta-agupta.. e pramANe cAra prakAre puruSa kahyA - koI guptagupta ityAdi. cAra phUTAgAra zALA kahI che - koI gupta ane guptadvAravALI, koI gupta-aguptadvAravALI, koI agupta-guptadvArA, koI agupta-azuidvArA.. e rIte cAra strIo jANavI koI gupta ane guptendriyA, koI gupta ane aguptendriyA. ityAdi. [20] avagAhanA cAra prakAre che - dravya, kSetra, kALa, bhAva - avagAhanA [21] cAra prajJapti aMgabAhya kahI - caMdra, sUrya, jaMbudvIpa, dvIpasAgara. * vivarona-287 thI 291 - [287] sUtra vistAra saraLa che. vizeSa e ke - mAro - lokapAla, anubhUta pradhAna, maniSA - rAjAnI strI, vacaLa - vividha prakAre, lebane - dIpe che, te vairocana - uttara divAsI asuro, teno indra... 'dharaNa'nA sUtramAM vaM kRti . kAlapAlanI jema kolavAla, zailapAla, zaMkhapAlanI A ja nAmavALI cAra-cAra agramahiSIo jANavI...bhUtAnaMdanA sUtramAM kahyuM - "kAlavAlanI mAphaka bIjAnI paNa.'' temAM mAtra lokapAlano krama badalAze, trIjAnA sthAne cotho.
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/1/187 thI 291 48 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 dakSiNa dizAnA nAgakumAra nikAyanA indra dharaNanA lokapAlonI agamahiSIo je nAmavALI che tema dakSiNa dizAnA bIjA ATha-veNudeva, harikAMta, agnizIkha Adi indronA je lokapAlo sUtramAM kahyA che, te badhAMnI temaja jANavI.. jema uttara dizAno nAgarAja bhutAnaMdendranA lokapAlonI agramahiSIonA nAma kahyA che, tema bAkInA - veNudAlI, harissaha Adi ATha indronA lokapAlonI paNa temaja jANavI. tethI ja kahe che . na dharaVIksa sacetananuM aMtara kahyuM. have acetana vizeSa vigaInuM aMtara kahe che- [288] gAyono rasa te gorasa, A vyutpatti mAtra che. pravRttithI bheMsa vagerenA dUdha dahIM Adi rasa paNa che. zarIra ane manane prAyaH vikArano hetu hovAthI vikRti [vigaI] kahevAya che. zeSa spaSTa che. vizeSa e - ghI, navanIta - mAkhaNa, caNA - hADakAnA madhyabhAgano rasa, mahArasa vaDe mahAvikAra karanArI hovAthI ane mahAnuM jIvopaghAtanuM kAraNa hovAthI mahAvigaI kahe che. ahIM vigaIno prasaMga hovAthI vRddha gAyAo vaDe vigaIne kahe che- dUdha, dahIM, mAkhaNa, ghI, tela, goLa, dAru, madha, mAMsa tathA kaDAvigaI. gAya, bheMsa, uMTaDI, bakarI, gheTI saMbaMdhI dUdha e pAMca bheda kahyA. uMTaDInA dUdhamAMthI dahIM vagere na thatA hovAthI, dahIM AdinA cAra bheda kahyA. tala, alasI, kuTuMba, sarasavanA tela e cAra bhedo che, zeSa DolA AdinA telane vigaImAM gaNela nathI... goLanA be bheda-dravya goLa, NiDagoLa... madha-dIra bhede - kASTha nipajJa, piTha nipanna... madha traNa bhede - mAkSika, koMtika, bhrAmarika mAMsa traNa bhede - jalacara, sthalacara, khecaranuM athavA mAMsa, carabI, lohI ema traNa bhede che. vaLI ghI ke tela bharela kaDAImAM traNa ghANa sudhI taLAya tyAM sudhI kaDAvigaI kahevAya. cothA Adi ghANamAM taLela pakavAna vigaI na kahevAya. yogavahana karanArane prAyaH kalo che. * x * eka puDalA vaDe je tavo purAya che, tethI bIjo puDalo je karAya te vigaInA tyAga karanAra munine kare che, kemake te lepakRta kahevAya che. | [289] acetana aMtaranA adhikArI ja ghara vizeSanA aMtarane dRSTAMta vaDe kahevA tathA puruSa-strInA aMtarane dAntika paNa kahevAnuM sUp kUTa-zikharavALuM ghara athavA jIvane bAMdhavAnA sthaLa jevA ghara te kUTAgAra, temAM gupta-gaDha AdithI vIMTAyeluM athavA bhUmigRhAdi, vaLI baMdha bAraNA vaDe gupta ke pUrvakALa-pazcAtakALa apekSAe gupta che... ema ja bIjA traNa bheda jANavA. puruSa to vadi dvArA AcchAdita hovAthI gupta vaLI indriyone vaza karavA vaDe guptendriya athavA pahelAM paNa gupta ane hAla paNa gupta che. gupta paNa emaja che. tathA kUTanA AkAra vALI zALA ke kUTAgAra zALA, A strI liMga daSTAMta che. lakSaNa daSTiblika sAmya che. temAM guptA eTale pasviAra vaDe AvRta, gharamAM rahelI, vaAdi AcchAdita gavALI ke gUDha svabhAvA ke guptendriyA ke anucita pradd indriyone kAbUmAM rAkhanArI. e rIte bAkInA bheda jANavA. ri9o] guptendriyava kahyuM, indriyo avagAhanAnA AzrayavALI che mATe. avagAhanA nirUpaNa kare che - jIvo jeno ke jemAM Azraya kare te avagAhanA AMtu zarIra. dravyathI avagAhanA te dravyAvagAhanA, ema ja sarvatra jANavuM. temAM dravyathI anaMta dravyarUpa che. kSetrathI saMkhyAta pradezAvagADha, kALathI asaMkhyAta samaya sthitika, bhAvathI varNAdi anaMtaguNA. - athavA - vivakSita dravyanA AdhArabhUta AkAzapadezo te avagAhanA. temAM dravyonI avagAhanA te dravyAvagAhanA, kSetra e ja avagAhanI-hotrAvagAhanA. kAlanI avagAhanA manuSyakSetramAM vartatI te kAlAvagAhanA, bhAvavALA dravyonI avagAhanA te bhAvAvagAhanA. - X - athavA Azraya mAga avagAhanA, payayio vaDe dravyanI avagAhanA te Azraya avagAhanA. - X - X - | [291] avagAhanAnI prarUpaNA prajJatiomAM karelI che, mATe prajJaptinuM sUtra kahe che - jemAM vizeSathI artho jaNAya che te prajJaptio, AcAradi aMgasUtrathI bAhya te aMgabAhA, nAma pramANe varNanavALI kAlika sUtra rUpa che. temAM sUryapAtijaMbUdvIpa prajJapti pAMcamA-chaThThA aMganA upAMga rUpa che. bAkInI be prajJapti prakIkarUpa che. vyAkhyAprajJapti pAMcamI che - 4 - sthAna-4 - uddezo-1 no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa | # sthAna-4 - uddezo-2 @ - X - X - X - X - X - * cothA sthAnano uddezo-1 kahyo. have bIjo kahIe chIe. te baMneno saMbaMdha A che - anaMtara uddezAmAM jIvAdi dravya-paryAyonA cAra sthAno kahyAM. ahIM paNa tenA ja cAra sthAnako kahe che. tenuM Adi sUga * sUtra-22,293 - cAra pratibaMdhIno kahyA che - krodha pratisaMlIna, mAna pratisalIna, mAyA pratisaMlIna, lobha pratisaMlIna... cAra ApatisaMtIno che - krodha ApatisaMlIna yAvatu lobha ApatiilIna... cAra pratisalIno che - mana, vacana, kAya, indriya - pratisalIna... cAra ApatisaMlIno che - mana yAvata Indriya ApatisalIna. [29] cAra prakAre puruSo kahyA - -- koI dIna ane dIna, koI dIna - dIna, koI dIna-dIna, koI dIna-dIna... -ra- cAra prakAre puro kahyA - koI dIna-dIna pariNata koI dIna-adIna pariNata, koI dIna-dIna pariNata, koI AdIna-dIna pariNata... -3- cAra prakAre puruSo kahyA - koI dIna-dInarUpa,
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ pas. 4/ra/ra92,293 e pramANe -- dInamana -- dInasaMkalpa, 6- dInapajJa, - dInazIlAcAra, - 8- dInavyavahAra (e sarvenI caturbhagI samajavI] 1- cAra prakAre puro kan * koI dIna-dIna parAkama, e rIte 11dIna-dInavRtti, -1ra- dInajAti, -13- dInabhASI, 14- dInAvabhASI, 15- cAra prakAre paraNo kahyA * koI dIna-dIna sevI, -16* dIdIna pacayika -1 dI+ dIna parivAra. e rIte sama yAcAra bheda raNA. * vivecana-292,294 - [62] Ano pUrva sUtra sAtheno saMbaMdha A che - tyAM prAptio kahI te pratisaMlIna puNo vaDe ja samajAya che, tethI A sUtramAM pratisalIna ane apatisalInA kahevAya che. pra sugama che. vizeSa A pratyeka vastumAM kopAdino virodha karanAra te pratisaMlIna, temAM krodhanA udayanA nirodha vaDe ane udaya prApta krodhane niSphaLa kaQA vaDe teo koi pratisaMlItA che. kahyuM che ke - kaSAyonA udayano nirodha ane udayapAd kaSAyone niSphaLa karavA te kaSAyasalInatA che. kuzala mananI udIraNA ane akuzala mananA nirodha vaDe jenuM mana kAbUvALa che athavA mana vaDe nirodha kare te mana:pratisalIna, roma ja vacana, kAyA ane indriyamAM jANavuM. vizeSa e ke * manojJa, amanojJa zabdAdimAM rAgadveSane dUra karavA te indriya pratisalIna, eka gAthA che * apazasta yogano virodha, kuzalayone pravRtti, kArya prasaMge vidhithI gamana, A yoga saMbaMdhI pratisaMlInatA jANavI. zromendriya viSayamAM sArA-kharAba zabdo prApta thatA sAdhu saMga-dveSa na kare. e rIte bAkI indriyonA viSayamAM jANavuM. e rIte viparItapaNAthI asaMlInatA jANavI. (293] prakAramaMtarathI asaMlInane caturbhagIrUpa 1sUtro vaDe kahe che (1) dIna-garIbIyukta, dhana vaDe kSINa, pahelA ane pachI paNa dIna ja, athavA bAhAvRtithI dIna- saMtavRtithI paNa dIna ityAdi caturbhAgI jANavI. (2) dIna-bAhAvRtithI nisteja mukhAdi, paNa zarIrathI guNayukta e rIte prajJAsUtra paryanuM prathama dInapadanI vyAkhyA che, dIta pariNata - adIna chatAM aMtavRttithI dInapaNe pariNata Adi caturbhAgI.. (3) dInarUpa-malita jIrNa vasA Adi apekSAe.. (4) dInamana- svabhAvathI ja tuccha.. (5) dIvasaMkalpa-svabhAve udAra mata chatAM kaMIka dIna vicAyukta.. (6) dInapajJa-sUmArca vicAramAM hIta. () yita vaDe dIna. e rIte 'dIna'nI vyAkhyA AgaLa paNa kavI. dInadaiSTi-ochI najaQALo.. (8) dIna zIlAcA+hIna dhamaniSThAnavALo. (9) dInavyavahAra anyonya leNa-deNa kiyAmAM hIta ke hInavivAdI.. (10) dIta parAkama - hIna ughamavALo, (11) dInavRtti-dIna mAphaka AjIvikA.. (12) dInavAyI - daityavatu purUSa pAse ke dInatAsI yAye acavA dInavAyI - dIna pAse janAra athavA dInanati je jAtinI hIna che.. (3) dInabhASI dInavatuM ke dIta [6/4] sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 puraNa pratye bole che.. (14) dInAvabhASI - dIna jevo dekhAya ke dIna jevo thaIne cAle te.. (15) dInasevI - dIna nAyakane seve te, (16) dInaparyAya - jenI pravajyA avasthA dIna jevI che te, (17) dInapariyAla * jeno pasviAra dIna che te. - A badhAmAM cAra bhaMga jANavA. * dhe prapanA bhedanA 8 mo kahe che * sUjha-294 thI 300 : [29] 1- cAra bheTa puro kahA - koI Arya-Arya + cAra bhede paraSo kan koI sAya-Arya pariNad, [e baMne sUpomAM ubhaMgI javI, jemake arNaya Arya-anArya, aw . wit-td. e rIte AgaLa Arya ra% sAthe caubhaMgI batAve che.] - AyarUpa, 4- mina, 5- AryasaMkalpa, 6 pajJa, * AyadiSTi 8* AyazIlAcAra, 9 vyavahAra, 10- AryaparAkama, 11AvRtti, 1 jAti, 13- aAbhASI, 14- bAvabhASI, 5- wovI, 16- pArtha mali, 1- Arma parivara, A pramANe 1 lavA jema dInanA kahyA tema mAryanI ciaubhaMgI paNa jANavI. 18- cAra bheda puraSa kaar - Arya ane bhiAva, Arya paNa anAbhiAva, anArya paNa AyabhAva, anArya ane anAyabhAva. ri95) 1- vRSabha cAra bheda kA * jAtisaMpanna, kuLasaMvx, baLar ane rUpasaMpanna. e pramANe cAra bheda puraSo che . jAti yAvatu pasaMw. - vRSabha cAra bhede kahA - jAtisaMpanna paNa kulasaMpanna nahIM, kulasaMpanna paNa ati saMpanna nahIM jAtisaMpanna ane kulasaMpanna, atisaMpanna nahIM ane kulasaMpanna nahIM. e pramANe cAra bhede karo che . atisaMpa-kulasaMpanna Adi. 3- vRSabha cAra bhede che . jAtisaMpanna paNa bhalasaMpanna nahIM - e caubhaMgI e pramANe puruSo paNa cAra bheda che... -- vRSabha cAra bheda che . jAtisaMpanna paNa saMpanna nahIM - e caubhaMgI. e pramANe paraNo paNa cAra bheda jANavA. -- vRSabha cAra bheda che - kaLasaMksa paNa bhaLasaMpanna nahIM - e caubhaMgI. e pramANe cAra bheda pakSo paNa jANavA... -6- vRSabha cAra bhede che - kuLasaMpanna paNa pasaMn nahIM e caubhaMgI. e pramANe paramo paNa cAra bheda jANavA. - vRSabha cara bhede che . baLasaMpanna paNa pasaMpanna nahIM . e caubhaMgI. e pramANe parapo cAra bheTe laNavA * baLasaMpanna paNa rUpasaMpanna nahIM Adi. -1- hAthI cAra bhede che . bhadra, maMda, mRga, saMkIrNa, e rIte puraSo paNa cAra bhede che - bhadra, maMda, mRga, saMkIrNa.. -- hAthI cAra bheTa che * bhadra ane bhadramana, bhadra ane maMdamana, bhadra ane mRgamana, bhadra ane saMkImana, e rIte paro cAra bheTa che * ddha ane bhadramana, bhadra ane maMdamana * * ItyAdi - - hAthI cAra bheda che . maMda ane dvimana, maMda ane maMdamana, maMda ane magamana, maMda ane saMkImana A pramANe ja paraSone cAra bheda jANavA. -- hAthI cAra bheTa che - mRga ane bhaddhamana, mRga ane maMdamana, mRga
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/294 thI 300 ane mRgamana, mRga ane saMkINamana. A ja cAra bhede puruSo paNa jANavA. 5- hAthI cAra bhede jANavA - saMkIrNa ane bhadramana, saMkIrNa ane maMdamana, saMkIrNa ane mRgamana, saMkIrNa ane saMkINamana. A pramANe ja cAra puruSo che. [26] bhadra hArthInA lakSaNo - madhanI goLI samAna piMgala AMkha, anukrame suMdara lAMbu pUMchaLu, unnata mastaka, dhIra, sarvAMga samAdhita hoya te. [27] maMda hAthInA lakSaNo - saMcaLa, sthULa, viSama sa, sthULa mastaka, sthULa pUMcha, sthULa nakha-dAMta-kezavALo, piMgala locanavALo hoya te 51 [28] mRga hAthInA lakSaNo - kRza zarIra, kRza grIvA, kRza tvacA, kRza dAMta-nakha-vALayukta, bhIru, trAselo, khedavALo, bIjAne mArA denAro hoya te. [29] saMkIrNa hArthInA lakSaNo - ukata traNe hAthInA thoDA-thoDA lakSaNa jenAmAM hoya, vicitra rUpa ane zIla vaDe te saMkIrNa che. [300] bhadra hAthI zaradaRtumAM, maMda hAthI vasaMtaRtumAM, mRga hAthI hemaMta RtumAM ane saMkIrNa hAthI sarva RtumAM madonmatta hoya che. * vivecana-294 thI 300 : [24] sUtrano artha kahevAyela che. vizeSa A - Aryo nava bhede che - kSetra, jAti, kuLa, karma, zilpa, bhASA, jJAna, caraNa, darzana vaDe Arya, kSetrathI Arya, vaLI pApakarmathI rahita hovAthI niSpApa. e rIte sattara sUtro jANavA. kSAyikAdi jJAnAdi yukta, te AryabhAva, krodhAdi, te anAryabhAva. dRSTAMta ane dAIntika artha sahita puruSajAta kahe che [25] sUtra pATha siddha che - vizeSa e ke - RSabha eTale baLada. jAti eTale guNavAn mAtRpakSa. kuLa eTale guNavAna pitRpakSa. vana - bhAravahana Adi sAmarthya, rUpa - zarIra sauMdarya. puruSo svayaM vicArI levA. ukta dRSTAMta sUtro puruSanA dAntika sUtro sahita jAti vagere cAra padone sthApIne cha dvika saMyogI sthAnanA kramathI cha ja caturthaMgIthI jANavA. hAthInA sUtramAM bhadra Adi hAthI vizeSa, vanAdi vizeSita ane kahevAnAra lakSaNavALA che. kahe che - hAthI, bhadra-maMda-mRga traNa bhede jANavA. te vanamAM pharavAthI, AkAthI, parAkrama bhedathI jaNAya che. temAM bhadra hAthI dhIrAdi guNa vaDe yukta, maMda hAthI dhairya ane vegathI maMda, mRga-mRga mAphaka pAtaLA ane bIkaNa, saMkIrNa - bhadrAdi hAthIonA guNathI mizrita che. - 4 - 4 - temAM eka bhadra ane bhadra manavALo ityAdi krame-16 bheda thaze. madra - jAti, AkArathI prazasta tathA jenuM mana bhadra che athavA bhadranA jevuM mana jene che te mamana - dhIra... maMda che mana jenuM athavA maMdanI jema mana jenuM che te maMmana - atyaMta dhIra nahIM. e rIte mRgamana - bhIru, saMjaLamana - bhadrAdi vicitra lakSaNayukta - vicitra citta. puruSo to kahevAtA bhadrAdi lakSaNa mujaba prazasta-aprazasta svarUpavALA jANavA. te lakSaNo sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 [26] madhanI goLI jevA piMgala netra jene che te, paraMparA e sArI rIte utpanna thayela te anupUrva sujAta, svajAti ucita kALakrame thayela baLa, rUpAdi guNayukta, lAMbA pUMchaDAvALA, anukrame sthULa-sUkSma-atisUkSma lakSaNathI jenuM pUMchaDuM lAMbu che te. agrabhAge unnata, dhIra, sarve aMgothI pramANopeta ane lakSaNayukta sarvAMga samAhita bhadra nAme hAthI che. 52 [297] nnata - zithila, skUla ane cImaLAyela carmavALo, sthUla mastaka, sthUla pUMchaDAnA mULathI yukta, sthULa nakha-dAMta-kezavALo, siMhanI mAphaka piMgala netravALo maMtra nAmaka hAthI hoya che. [298] kRza zarIra, kRza grIvA, pAtaLI tvacA, pAtaLA nakha - dAMta - kezavALo, bIkaNa, bhayathI stabdha kAna, Darelo, cAlavAmAM udvegavALo, svayaM trAselo ane bIjAne trAsa ApanAro te trAsI, muLa nAmaka hAthI che. [299,300] baMne gAthA saraLa che. [mUlArtha pramANe jANavuM bhadra hAthI dAMta vaDe haNe che, maMda hAthI hAtha vaDe haNe che, mRga hAthI zarIra ane hoThathI haNe che, saMkIrNa hAthI sarvAMgathI haNe che. - - hamaNAM saMkIrNa manavALo hAthI kahyo. mananuM svarUpa batAvI vacanane vikathAthI kahe che. - sUtra-301 - vikathAo cAra kahI che - strI kathA, bhakta kathA, deza kathA, rAja kathA. strIkathA cAra bhede che - strIonI jAti kathA, strIonI kuLa kathA, strIonI rUpakathA, strIonI nepathya kathA... bhakata [bhojana kathA cAra bhede che bhojananI 1- AvApa kathA, 2nivarSi kathA, 3- AraMbha kathA, 4- niSThAna kathA... - deza kathA cAra bhede che - dezavidhi kathA, dezavikalpa kathA, dezachaMdaka kathA, dezanepathya kathA... rAja kathA cAra bhede che - rAjAnI -1- atiyAna kathA, -- nirmANa kathA, -3- bAlavAhana kathA, -4- koza koThAgAra kathA, dharmakathA cAra bhede che - AkSepaNI, vikSepaNI, saMvedanI, nirvedanI. AkSepaNI kathA cAra bhede AcAra, vyavahAra, pajJapti, daSTivAda, vikSepaNI kathA cAra bhede - (1) sva siddhAMtanA guNonuM ane parasiddhAMtanA doSonuM kathana, (ra) para siddhAMta khaMDana ane sva siddhAMta sthApanA, (3) para siddhAMtano samyavAda kahIne, temAM rahela mithyAvAda kahevo. (4) para siddhAMtano mithyAvAda kahIne tyAM samyavAdane sthApavo. saMvedanI kathA cAra bhede che . Aloka saMvedanI, paraloka saMvedanI, AtmazarIra saMvedanI, para zarIra saMvedanI... nirvedanI kathA cAra bhede kahelI che - (1) A lokamAM saMcita duSTakarmanuM phaLa A janmamAM maLe, (ra) A lokamAM saMcita duSkarmanuM phaLa paralokamAM maLe, (3) parajanmamAM saMcita duSkarmanuM phaLa
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/301 53 AlokamAM maLe, (4) parajanmamAM saMcita kukamanuM phaLa paralokamAM maLe - tei te saMbaMdhI kathA te nirvedanI kathA.), - - - (1) AlokamAM AcarelA sakarmonA phaLa A janmamAM maLe, (2) AlokamAM Avela sakarmonA phaLa paralokamAM maLe, ityAdi caubhaMgI jANavI. vivecana-301 - sama sugama che. vizeSa A* saMyamane bAdhaka hovAthI viruddha kathA - vacanapaddhati te vikathA, temAM strIonI ke strI saMbaMdhI kathA te strI kathA. A kathA kahelI che, to paNa strInA viSayapaNAe saMyama viruddha hovAthI vikathA che... e rIte bhojananI, dezanI, rAjAnI je kazA te vikathA che. brAhamaNI AdimAMthI koIpaNanI prazaMsA ke niMdA, je jAti vaDe karAya te jAti kathA. jema - patinA abhAve jIvatI A brAhmaNIne dhikkAra che, ame zudra strIne dhanya mAnIe chIe, je lAkhapati chatAM aniMdita che. e rIte ugra kulAdimAM utpanna strImAMthI koI rupInI prazaMsA te kulakathA. jemake - aho ! jagatmAM caulukya vaMzajAnuM sAhasa adhika che, patinuM mRtyu thatA te premarahita strIo agnimAM praveza kare che. tathA AMdra vageremAM utpanna strIomAMthI koI strInA rUpanI prazaMsA te rUpakathA. jemake - caMdra jevA mukhavALI, kamala jevA netrovALI ityAdi. te strIomAMthI koI eka strInA paheravAnA vAnI je prazaMsA te nepathyakathA. jemake - uttaradezanI strIone dhikkAra che, je ghaNAM vothI DhaMkAyela hovAthI jenuM cIvana yuvAna puruSonI AMkhane harSadAyI thatuM nathI. strInI kathAmAM doSo A pramANe - strI kathA sva-paranA mohane udIre che, lokamAM uddAha thAya, sUtrAdinI hAni, brahmavatanI gupti Adi thAya. A rasoImAM ATalA zAka ane dhRtAdi upayogI thAya che, AvI kathA te AvApa kathA... temAM ATalA pakavANa, vyaMjanAdino upayoga thAya che evI kathA che. nivapikathA... temAM ATalA titirAdino upayoga thayo te AraMbhakathA... ATalo dravya-kharcAdi thaze te niSThAna kathA. - 4 - bhojana kathAmAM A doSo che - AhAra karyA vinA gRddhithI aMgAra doSa thAya, A sAdhu peTabharA Adi che, tevo lokApavAda thAya, doSa paraMparA thAya. magadhAdi dezamAM vidhi - bhojanAdinI stranA athavA amuka bhojana prathama khavAya che, ityAdi kathA te dezavidhi kayA. ema bIjI kathAmAM paNa jANavuM. vizeSa e ke - dhAnyotpati, gaDha-kUvA-devakUlAdinI kathA te deza-vikA kathA... chaMda - gamyAgamya vibhAga, amuka kanyA paraNavA yogya che ke paraNavA yogya nathI te dezachaMda kathA... nepathya - veSa saMbaMdhI kathA. A kathAmAM A doSa che - rAgadoSotpatti, sva-para pakSano kalaha, koI dezane guNavANo jANI sAdhu te deze gamana kare, ityAdi doSa. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 nagarAdimAM praveza saMbaMdhI kathA - atiyAna kathA. jemake - zveta hAthInA skaMdhe beThelo, dhoLA cAmarathI viMjhAto - x * x - rAjA nagaramAM praveze che. A rIte badhe jANavuM. vizeSa A - nirgamana saMbaMdhI, te nirmANa kathA. jemake * vAjIMtro vagADatA, biradAvalI bolAtA - X - X * rAjA nIkaLe che. bala-hAthI Adi ane vAhana-azvAdinI kathA te balavAhana kathA. jemake - he mitra ! lAkho ghoDAonA haNahaNATa, hAthIno garava, rathonA ghaNaghaNATa, zagunA lazkarano nAza karanAra sainya konuM che? koza-bhaMDAra, koThANAra - dhAnyagRha, tenI je kathA te kozakoThAgara kathA. jemake - puraSa paraMparA prApta, vaDilopArjita bhaMDAra - x - rAjA samAna bIjo koNa ? - rAjakathAmAM A doSa che - tethI rAjapuraSone zaMkA thAya che ke - A jAsusa che, cora che, chupA ghAtaka che - X * ityAdi zaMkA thAya che, bhakta bhogI dIkSita rAjAne pUrva sukhanI smRti thAya, bhakta bhogI niyANuM kare Adi. ApaNI - je kathA vaDe zrotA moha choDI tava pratye AkarSAya che te. vikSepaNI - je kathA vaDe zrotA kumArgamAMthI sanmArgamAM laI javAya. saMveganI - je kathA saMvegane pragaTAve, zrotA bodha ke saMvegane pAme. nirvedanI - je kathA vaDe zrotA saMsArAdithI udAsIna karAya che. AcAra AkSepaNI - loya, asnAnAdi AcAranA prakAzana vaDe kahevuM che, e rIte bIjA bhedomAM paNa jANavuM. vizeSa e ke - kaMIka thayela doSanA nivAraNa mATe prAyazcita lakSaNa je kathana te vyavahAra AkSepaNI. saMzaya prApta zrotAne madhura vacano vaDe samajAvavuM te prajJapti ApaNI, zrotrAnI apekSAe naya-anusAra jIvAdi sUkSma bhAva kathana te dRSTivAda ApaNI. bIjA ema kahe che ke 'AcAra' Adi nAmathI AcAra Adi graMtho grahaNa karAya che. sArAMza e ke jJAna, cAgni, tapa, puraskAra ane samiti-gutino zrotA apekSAe je upadeza te AkSepaNI kathAsAra. pahelA svasiddhAMta kahI tenA guNonuM svarUpa kahIne pasamayane kahe che, tenA doSone dekhADe che, A vikSepaNI kathAno prathama bheda, e rIte parasamayanA kathana saha svasamaya sthApanA te bIjo bheda. pasyamayomAM jinAgama tavanI sadezatAthI aviparIta-tavono vAda te samyaguvAda, te kahIne parasamayonA jinapaNItatatvothI viruddha je mithyAvAda, tenA doSanuM kathana te trIjo bheda. parasamayanA mithyAvAdanuM kathana karIne samyagvAdanI sthApanA te cotho bheda. athavA samyagvAda te astipaNuM, mithyAvAda-nAstipaNuM, temAM AstikavAdanI daSTi kahI nAstikavAdInI daSTio kahe che. te trIjo bheda, tethI viparIta te cotho bheda, ihaloka - manuSya janmanA svarUpanA kathanathI saMveganI te ihaloka-saMveganI, A sarva manuSyapaNuM asAra che, adhuva che, keLanA staMbha jevuM che ityAdi svarUpavALI che. coma ja devAdi bhavanA ravarUpanA kathana rUpa - devo paNa IrSyA, kheda, bhayAdithI parAbhava pAmelA che, to tiryaMcanuM zuM kahevuM ? - e paraloka saMveganI. A mAruM zarIra
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/301 pa6 paNa azuci che, azuci kAraNathI utpanna, azucithI janmeluM ityAdi AtmazarIra saMveganI kathA, mRtakazarIranA kathanarUpa parazarIra saMveganI. AlokamAM dukRtyo, A lokamAM duHkha e ja karmarUpa vRkSathI utpanna thayela hovAthI * x * te du:kha phaLa vipAka vaDe saMyukta thAya che. cora Adi mAphaka A nirvedanI kathAno pahelo bheda. nAkonI mAphaka e bIjo bheda, garbhathI laIne vyAdhi, dAridyAdithI parAbhUta e trIjo bheda, azubha karmathI utpanna ane narakane yogya kamane bAMdhatA gIdhAdi mAphaka cotho bheda. A lokamAM sucINa caubhaMgI - 1- tIrthakarane dAna dAtA, 2susAdhu, 3tIrthakara, 4- deva bhavastha tIrthakarAdi. vacana kahIne kAya vizeSa kahe che * sUtra-302,303 - [3] cAra prakAre puruSo kahyA - koI kRSa ane kRSa hoya, koI phUla paNa deDha hoya, koI deDha paNa kRza hoya, koI daDha ane OM hoya... cAra bheda puruSa che . koI kRza ane kRza zarIra hoya, koI kRza ane daDha zarIra hoya, koI daDha ane kRza zarIra hoya, koI Dha ane Dha zarIra hoya... cAra prakAre puruSa che - (1) koI kRza zarIrane jJAnadarzana utpanna thAya che, paNa deDha zarIrIne nahIM, (2) koI % zarIrIne jJAnadarzana utpanna thAya che, paNa kRza zarIrane nahIM (3) koI kRza zarIrIne jJAnadarzana utpanna thAya che, Dha zarIrIne paNa thAya che, (4) koI kRza zarIrane jJAna dazani utpanna thatA nathI ane DhazarIrIne paNa utpanna thatA nathI. [33] cAra kAraNe nirgastha ane nigranthIne A samayamAM kevaLa jJAnadarzananI utpattinI icchA chatAM utpanna na thAya. te - (1) vAraMvAra zrI kathA, bhakata kathA, deza kathA, rAja kathAne kahenAra hoya che. (2) je potAnA AtmAne viveka ane vyasagathiI bhAvita na kare, (3) rAtrinA pUrva-pazcima bhAgamAM dharmajAgarikA karatA nathI. (4) pAsuka, oSaNIya, alpa AhAra mATe sAmudAnika samyapha gaveSaNA na kare. A cAra kAraNe nirthIi-nigranthIone cAvatu kevaLa utpanna na thAya. cAra kAraNe nirmantha-nigranthIone atizaya jJAnadazananI irachA hoya to utpanna thAya che - (1) A kathA, bhakta kathA, deza kathA, rAja kathA na kahe, (2) viveka ane yunsapUrvaka AtmAne bhAvita kare, (3) rAzinA pUrva-pazcima bhAgamAM dharmajAgarikA kare ane (4) prAsuka, eSaNIya, alya AhAra mATe sAmudAnika samyapha gaveSaNA kare. A cAra sthAne nigrantha-nigranthIo cAvata jJAnAdi pAme. * vivecana-302,303 : [302] sUga sugama che. vizeSa A - za - pAtaLuM zarIra, pUrve paNa kRza ane pachI paNa kRza, athavA bhAvathI savAdi vaDe hIna, zarIrAdithI paNa kuza. e rIte sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 viparItapaNe daMDhane jANavo... pUrvasUtranA arthathI vizeSa zarIrane AzrIne bIjuM sUtra che, temAM bhAvathI kRza Adi jANavuM. zeSa sugama che. caturbhagI vaDe kRzanA jJAnotpAdane kahe che. sUtra spaSTa che. vizeSa A - vizeSa tapa vaDe bhAvita kRza zarIrIne zubha pariNAmanA saMbhava vaDe jJAnAvaraNa Adi kSayopazamAdi bhAvathI jJAna ane darzana ke jJAna saha darzana, te chApAsthika athavA kaivalika utpanna thAya che. deDha zarIravALAne thatuM nathI. kemake atyaMta moha vaDe tathAvidha zubha pariNAma abhAvathI kSayopazamAdino abhAva che. tathA deDha saMghayaNavALAne apamoha hoya to paNa jJAnadarzana utpanna thAya che, kemake svastha zarIrathI mana svAcya vaDe zubha pariNAmanA kSayopazama Adi bhAva hoya che, kRza zarIravALAne asvAthyathI jJAnAdi utpanna na thAya. trIjo bheda kRza ke deDha zarIravALAne paNa jJAna-darzana utpanna thAya. kemake viziSTa saMghayaNa sahita alAmohavALAne zubha pariNAma bhAvathI kRzatva ke dRDhatvanI apekSA rahetI nathI... cotho bhaMga spaSTa che. jJAnadarzananA utpAda kahyo. have teno vyAghAta kahe che [33] sUtra spaSTa che, vizeSa A - nigraMthInA grahaNathI strIone paNa kevalajJAna utpanna thAya te kahyuM. pratyakSanI jema A vartamAna samayamAM zeSamati Adi, cAInAdine atikAMta - avabodhAdi guNothI AgaLa vadhI atizayavALuM - kevalajJAna, darzana, ahIM jJAnanI icchAvALAne paNa utpanna thatuM nathI evo artha jANavo. jJAnAdinA abhilASanA abhAvathI (1) vikathA karavAnA svabhAvavALAne, (2) azuddhinA tyAga vaDe, (3) kAyAnA sutsarga vaDe, samino pahelo bhAga ane pAchalo bhAga, te kAla samayamAM, kuTuMba jAgarikAnA niSedha vaDe dharmapradhAna jAgarikA-bhAva ciMtavanA kare. ne kahyuM che ke - meM zuM karyu? bAkI zuM che ? zuM karavA yogya che ? huM tapa to karato nathI. evI rIte pUrva-pazcima samimAM jAgRta rahI vicAre. athavA mAre zuM avasara che ? avasara yogya ucita zuM che? viSayo sAra che, sAthe janArA nathI, pariNAme virasa che, mRtyuthI bhayaMkara che, ema ciMtave. * x * te dharmajAgarikA karanAra jANavo. tathA prAsuka-jemAMthI ucchavAsAdi prANo gayela che - te nirjIva vastu, udgamAdi doSarahitapaNe gaveSaNA karAya che te eSaNIya, thoDuM-thoDuM grahaNa karAya te ucha-bhApAna, bhikSAnI yAcanA te sAmudAnika, te samyak rIte na zodhI, e rIte kevaLajJAna na thAya. AnAthI viparIta sUtra sugama che. have nirguntha mATe niSedha sUtro kahe che. * sUga-304 thI 307 : [30] sAdhu-sAdanIne cAra mahA paDavAe svAdhyAya karavo na ko, te A * aSADhI paDavo, Asono paDavo, kArtikI paDavo, caitrI paDavo (paDavo eTale vada ekama.]...
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/302,303 sAdhu-sAdanIne cAra saMdhyAe svAdhyAya karavo na kahyuM, te A - sUryodaye, madhyAhe, saMdhyAe, madhyarAtrie. [pUrva pazcAta ghaDI]. [so5 loka sthiti cAra bhede che - AkAza pratiSThita vAyu, vAyu pratiSThita udadhi, udadhi pratiSThita pRnI, pRnI pratiSThita kasa sthAvara prANI. [36] cAra prakAre puruSo kahA - tathapuruSa, notApuruSa, sauvastika, pradhAna... cAra bheda paraSo kahyA - (1) AtmAMtakara paNa parAMta nahIM, (2) parAMtakara, AtmAMtara nahIM (2) AtmAMtakara ane parAMtakAra, (4) AtmAMtara nahIM ane rAMtara nahIM.. cAra bhede puruSa - svayaM ciMtA kare, bIjAne na karAve. ityAdi cAra prakAre... cAra bhede puraSa - Atmadama paNa paradama nahIM ityAdi. [39] gaha cAra bhede che - (1) prAyazcitta levA guru pAse jauM te eka gaha (ra) gaNIya doSa dUra karuM te bIjI nahIM, () je kaMI anucita hoya tenuM mithyAdukRta ApuM te trIjI gaI, (4) svadoSa gahathiI zuddhi thAya te mAnavuM te corI. * vivecana-304 thI 307 : (304] sUtra saraLa che. paNa mahotsava pachI thanAra utsavanI anuvRtti vaDe bIjA paDavAothI vilakSaNarUpe mahApratipadAomAM * x * naMdI Adi sUjhaviSaya vAyanAdi svAdhyAya na kalo, anapekSAno niSedha nathI. badhI pratipadA - pUnama pachInI ekama jANavI. indramaha - Aso mAsanI, sugrIma eTale caitra mAsanI. je dezamAM je divasathI mahotsava pravarte, te divasathI svAdhyAya na karavo, te pUrNimA paryanta ja samApta thAya. pratipadAo to kSaNanI anuvRttithI vaya che. - x - akAle svAdhyAyanA doSazrutajJAna virAdhanA, lokaviruddha, pramAdathI chalanA, ityAdi * * * pahelI saMdhyA-sUryodaya thayA pUrve, pazcima saMdhyA-sUryAstakALe, svAdhyAya karavAnuM sUtra sugama che. vizeSa A - divasano pahelo ane chello prahara, zanino pahelo ane chello prahara. [305] svAdhyAya pravRtane lokasthiti parijJAna thAya, tethI tene pratipAdana kare che - kSotra lakSaNa lokavyavasthA te loka sthiti. AkAzAdhAre ghanavAta, tanuvAta che. udadhi-dhanodadhi. pRthvI eTale ratanaprabhAdi, basa eTale beindriyAdi jIvo. * X - vaLI vimAna, parvatAdi pRthvI pratiSThita ja che. athavA - X * vimAnamAM rahela devAdi basonI vivakSA nathI ane sthAvara jIvo to ahIM bAdara vanaspati Adi grAhya che. kemake sUkSma jIvonuM sarvalokamAM rahevApaNuM che. - 4 - A basa prANIne caturbhagIrUpe kahe che. [306] sUtro saraLa che. vizeSa A - ta6 - sevaka thaI, jema AjJA karAya tema pravarte che. te pramANe na pravarte te notathA.. pati - maMgalapAThako.. e traNenA ArAdhyapaNA pradhAna te svAmI e cotho bhaMga. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 1- mAvaMtAra * potAnA bhavano aMta kare che, paNa bIjAnA bhavano aMta na kare te dhadizanA na denAra - pratyeka buddhAdi. * mArga pravartanathI bIjAnA bhavano aMta kare, potAno nahIM te parotara - ayaramazarIrI AcAryAdi. 3- tIrthakara ke anya, 4- duSamakALanA AcAryAdi. -- athavA potAnA maraNane kare te AmAMtakara, bIjAnuM maraNa kare che paraMtakara. e rIte Atmavardhaka, paravadhaka, ubhayavadhaka, avadhaka e cAra bheda jANavA. athavA svataMtra thaIne kArya kare te AtmasaMgakara, e rIte parataMgakara. ahIM jina, bhikSa, AcAryAdi, kAryavizeSApekSAe zaTha e cAra bheda che. athavA Atmatatre - dhana, gacchAdi potAne svAdhIna kare che, e rIte bIjA bhAMgA svayaM vicAvA... AtmAne kheda kare te Atmatama - AcAryAdi, ziyAdine kheda karAve te patama. athavA AtmAne vize ajJAna ke krodha jene che te Atmatama e rIte bIjA bheda paNa vicArUA. AtmAne dama-samatAvALo kare ke zikSA Ape te Atmadama * AcArya ke azvano damaka, e rIte bIjA bheda paNa jANavA. - x - [30] garla yoganI gahathiI rama thAya, mATe gaha sUjha - gurunI sAkSIe AtmaniMdA te gaha. potAnA doSanA nivedana mATe guruno Azraya karuM ke ucita prAyazcita svIkAruM evA pariNAma te eka gaha che. gahanA jevuM ja phaLa hovAthI pariNAmanuM gahapaNuM samajavuM. bhagavatI sUtramAM kahyuM che gRhapatinA kuLamAM AhArArthe pravezIne koI eka kRtya sthAna sevIne tene evo vicAra Ave ke - huM ahIM ja A sthAnanI AlocanA, pratikamaNa, niMdAdi karuM, pachI vIro pAse AlocanA vAva prAyazcita karIza, te sAdhu prayANa kare paNa pahoMcyA pahelA kALa kare to te ArAdhaka ke virAdhaka ? - he gautama ! te ArAdhaka thAya, virAdhaka nahIM. vizeSathI ke vividha rIte niMdanIya doSone dUra kare te vikalpAtmaka evI bIjI gahAM... je kaMI anucita karyu hoya te dukRtanuM phaLa mithyA thAo AvA vAsanAgarbhita vacano te trIjI gaha.. svadoSanI gahanA prakAra vaDe jinezvaroe doSanI zuddhi kahI che ema svIkAravuM te cothI gaha. bIjI rIte - "je kaMI pApa karyuM hoya te mithyA thAo" . AvI prarUpaNA karavAthI eka gaha thAya che - x * athavA huM aticArono niSedha karuM chuM e rIte svadoSa svIkArarUpa eka gaha... jinabhASita bhAvone vize ke gara Adi vize doSa jovA5 huM zaMkA karuM chuM, AvA prakAre je nahIM te potAnA doSane svIkAravArUpa hovAthI bIjI gaha... je kaMI sAdhuone karavA yogya nathI te huM icchuM chuM - sAkSAt na karavA chatAM manathI abhilASA karuM chuM athavA je kaMI sAdhu kRtya Azrita viparIta thAuM chuM ke khoTuM karuM chuM, mlecchanI jema AcaraNa karuM chuM ityAdi te pacharfSa zeSa pUrvavata, te bIjI gaha.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4//304 thI 30 6o asatu anuSThAnamAM pravRtta thaI, koI vaDe prerAI, -* - ayathArtha anuSThAnanA samarthana mATe kliTa citavRtti vaDe evI rIte prarUpaNA ke bhAvanA karuM chuM jemake jinAgamamAM Ama paNa che, e rIte asthAnAbhinivezI ke usUtra prarUpaka huM chuM, te cothI gaha. e rIte sarvatra svadoSa svIkArarUpa gaha che. gahAM, doSa varjanArane ja samyagu hoya che, bIjAne nahIM. tethI doSa TALanAra jIvonA svarUpanA nirUpaNa mATe satara caubhaMgI kahe che- * sUtra-308 - 1- cAra bheda puro che - koI potAne duwvRttithI bacAve che, bIjAne nahIM. koI bIjAne duwvRttithI bacAve che, potAne nahIM. koI baMnene duSTa pravRttithI bacAve che. koI baMnene duwvRttithI bacAvato nathI. - cAra bhede mArga che - eka Rju ane Rju eka Rju paNa vaka, eka vaka paNa Rju eka haka ane vakra. -ke- e rIte cAra bheda puraSo che. 4- cAra bhede mArga che . eka kSema ane kSema, eka phrema pa AkSema, eka aphoma paNa homa, eka AkSema ane akSema -- e rIte cAra bhede puraSa che. 6* cAra bhede mArga che - koI kSema ane marUpa, koI kSema paNa akSomaraya, ityAdi cAra bheda che. - e rIte puruSo paNa cAra bheda che. 8* zaMkha cAra bhede che koI vAma ane vAmAvarta, koI vAma paNa dakSiNAvarta koI dakSiNa paNa vAmAvarta koI dakSiNa paNa dakSiNAvarta -9e dRSTAMte cAra prakAre puruSo kahyA che . koI gama ane vAmAd Adi. 10- cAra bhede dhamazikhAo che . koI vAma ane vAmAvarta Adi, cAra -11- e rIte strIo cAra bhede che - vAma ane vAmAvarta Adi. 1ra- cAra bhede anizikhA che . koI vAma ane vAmAvarta ityAdi cAra, -13* e rIte strIo cAra bhede che . vAma ane vAmAvarta Adi. 14- cAra bhede vAtamaMDalikA che . koI vAma ane vAmAvarta ityAdi caubhaMgI. 15- e rIte Iio cAra bheda che - koI vAma ane vAmAved. 16- cAra bhede vanakhaMDo che . koI vAma ane vAmAvarta ityAdi caubhaMgI. 1- e rIte puruSo cAra bhede che - vAma ane vAmAvarta Adi. * vivecana-308 - sUko spaSTa che. mAtra 'niSedha thAo' ema je kahe che te namatu kahevAya che - arthAtu niSedhaka, duSTa kAryomAM pravartamAnano niSedha karanAra athavA enapaMghu eTale samartha. tethI koI eka potAnA nigrahamAM samartha. eka mArga AraMbhe bAju-aMte paNa Rju athavA saraLa jaNAya che ane tavaNI paNa saraLa che.. purapa pUrva-uttara kALa apekSAe saraLa che athavA aMtaHkaraNa ane bAhya svarUpa apekSAe saraLa che... kyAMka saraLa ane saraLa mana evo pATha che, tyAM paNa bAhAtad - aMtar tavApekSAe vyAkhyA karavI... koI mArga AraMbhe sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 niSpaddhavatAthI kSema che, te paNa kSema che. athavA prasiddhi ane tatvathI kSema che. e rIte puruSa paNa krodhAdi upadravarahitatA vaDe kSema che.. bhAvathI anupadravatvathI kSemarUpa ane AkArathI suMdara mArga.. puruSa paNa pahelo bhAvadravyaliMga yukta sAdhu, bIjo kAraNe dravyaliMga varjita sAdhu, trIjo nidbhava ane cotho anyatIrthika ke gRhasya. qva - zaMkha, DAbA paDakhe rahela hovAthI ke pratikULa guNavALo hovAthI vA, vAmAvarta prasiddha che. e rIte dakSiNAvarta paNa jANavo. fkSaT - dakSiNa bhAge sthApana karavAthI ke anukULa guNavALo hovAthI.. puruSa pratikULa svabhAva vaDe thAma, vAma varte te vAmAvarta, kemake eka viparIta pravRttithI ane bIje svabhAvathI viparIta ane kAraNavazAt anukULa pravRtti karanAra. trIjo anukULa svabhAva vaDe dakSiNa paNa kAraNavazAtu anukULa vRtti. cotho svabhAvathI ane pravRttithI sAnukULa jANavo. dhUmazikhA vAmabhAgamAM rahevA vaDe ke pratikULa svabhAvathI thAya ane DAbA bhAgathI ghUmarI phare che te vAmAvata... strInI vyAkhyA puruSa mApha karavI, ahIM - x * dhUmazikhAdi deTAMtonuM rUpa dAsTaktikone vize zabdanA samAnapaNAthI vizeSayukta hovAthI svIkArela che. e rIte anizikhAnI vyAkhyA jANavI... ghUmarI vaDe uMco jato vAya, ahIM strIo malinatA, pitApa ane capaLatAnA svabhAvavALI hoya che, A abhiprAyathI strIonA viSayamAM dhUmazikhAdi traNa deTAMto upanyAsa karela che. dIpazikhAnI jema A bhayane Ape che, capaLa svabhAvavALI che, malinatA karanArI che, nehathI pUrAyelI chatAM saMtApa kare che, avasara maLatAM bhayane denArI che... vanakhaMDa zikhA mAphaka jANavuM. vizeSa e ke - vAma valaNa vaDe utpanna thavAthI ke vAyu vaDe dhUmita thavAthI vAmAvarta puruSamAM pUrvavat. anukUla svabhAva ane anukUla pravRttivALo puruSa kahyo. AvA nirthIi sAmAnyathI anucita pravRtti vaDe potAnA AcArane na ulaMghe, te kahe che * sUtra-309,310 : [3oe] cAra kAraNe (ekalo] sAdhu [ekalI] sAdanI sAthe AlApa, saMtApa karatA [jinAjJA ullaMghana karato nathI, te A - mArga pUchatAM, mArga batAvatA, azana-pAna-khAdima-dima AhAra ApatA, anAdi apAvatA. [1] tamasAyanA cAra nAma che - tama, tamaskAya, aMdhakAra, mahIMdhakAra.. tamaskAyanA cAra nAma che - lokAMdhakAra, lokatamasa, devAMdhakAra ane devatamasa... tamaskAyanA cAra nAma che - vAtaparigha, vAtaparigha kSobha, devAraNaya, devabhUha... namaskAya cAra kalyone AvarIne rahyo che . saudharma, IzAna, sanakumAra, mAhendra. * vivecana-309,310 : [] sUtra spaSTa che. paraMtu mAnava - thoDuM ke pahelIvAra bolato, saMnaya - vAraMvAra bolato, nigraMnyAcArane ullaMghato nathI. ekalo sAdhu ekalI strI sAthe ubho na rahe, na bole. vizeSathI sALI sAthe niSedha che. paNa mArga praznAdImAM puSTa
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/309,310 AlaMbanapaNuM hovAthI AcAra ullaMghana thatuM nathI, temAM pUchavA yogya sAdhu, gRhasthanA abhAve, he AyeM ! amone ahIMthI javAne kayo mArga che ? ityAdi krame mArgane pUchato, he dharmazIle ! tamAre javAno A mArga che, ityAdi krame mArgane dekhADato, he dharmazIle ! tuM A azanAdine grahaNa kara ema kahI AhAradi Apato, he AyeM ! A ghara AdimAM Ava, tArA mATe AhArAdi apAvuM. ema kahe. [31] samaskAyane tama: ityAdi zabda vaDe vyavahAra karato sAdhu yathArthapaNe bhASAsAne ullaMghato nathI. traNe sUtra sugama che. vizeSa A * tapaH: akAya pariNAmarU5 aMdhakArano samUha te tamaskAya, je asaMkhyAtatama cAraNavaradvIpanI bAhya vedikAnA aMtathI aruNoda samudramAM 42,000 yojana paryanta jaIne pANInA uparanA bhAgathI ekAdezika zreNI vaDe tamaskAya nIkaLIne 1721 yojana uMco jaIne, tyAMthI tirtho vistarato saudharmAdi cAra devalokane gherIne uMce paNa brahmalokanA riTa vimAnautara sudhI pahoMce che. tenA nAmo e ja nAmadheyo che. tamane tamArUpa hovAthI rUpa pradarzanamAM tama: kahela che. tema svarUpane pahelA cAra nAmo vikase che. vaLI bIjA cAra nAmo atyaMta tama svarUpa batAvanArA che. lokamAM e ja aMdhakAra che, bIjo nathI mATe lokAMdhakAra kahela che. devone paNa e ja aMdhakAra che, kemake devonA zarIranI prabhAno paNa tyAM prakAza paDato nathI mATe devAMdhakAra kahela che. A kAraNe balavAn devanA bhayathI devo tamaskAyamAM nAzI jAya che. anya cAra nAmo kAryane AzrIne che - vAyune haNavAsI argalA, vAyunA parigha mAphaka parigha te vAtaparigha, vAyune parighavatuM kSobha kare te vAta parighakSobha athavA vAyu svarUpa ja parighane je roke, te vAtaparikSobha athavA vAyurUpa parighane je roke te vAtaparikSobha. - 4 - kyAMka devaparigha, devaparikSobha. A nAmo prathamanA be padanA sthAnamAM kahevAya che. devone araNya mAphaka balavAnA bhayathI nAzavAnuM sthAna hovAthI je tamaskAya te devAraNya che. sAgara Adi saMgrAmanA zUhanI jema dUdhigamya hovAthI te devabhUha che. tamAkAya svarUpa pratipAdana karavA tamukAyeu. sUtrano artha kahelo che, paNa saudharmAdi kAne te AvarIne rahela che, kukaDAnA pAMjarA AkAre sthita che, tenA pratipAdana mATe kahyuM che - he bhagavana ! tamakAya kevA AkAre che ? he gautama nIce sarAvalAnA mULanA AkAre, upara kukaDAnA pAMjarAnA AkAre che. vayana payaya vaDe makAya kahyo, have arthaparyAya vaDe puruSa kahe che. * sUtra-311 - 1- cAra bheda puro kahyA - saMpakaTa pratisavI, pracchanna pratisevI, pratyutpanna naMdI, nissaraNanaMdI... - senA cAra bheda che - jItanArI paNa parAjita na thanAra, parAjita thanAra paNa na jItanAra, jItanArI ane parAjaya pAmanArI, ne jItanAra - na parAjita thanAra... sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 3- A pramANe cAra bhede puro che - jItanAra paNa parAjita na thanAra Adi. 4- cAra bhede senAo kahI - jItIne pharI jItanAra, jItIne parAjaya pAmanAra, parAjaya pAmIne jItanAra, parAjaya pAmIne pharI hAranAra.. 5- e pramANe cAra bhede puruSo - jItIne pharI jitanAra Adi. * vivecana-311 - sUNo sugama che. vizeSa e ke - koI gacchavAsI sAdhu saMpakaTa-agItArtha AgaLa mUlaguNa - uttaguNomAM abhimAna ke kalA vaDe doSane seve te saMpakaTa pratisevI, bIjo chAnI rIte doSane seve che te pra7 pratisavI. trIjo vastra ane ziSyAdinI prApti vaDe ke ziSya-AcAryAdi rUpe vRddhi pAme te pratyutpannanaMdI athavA AnaMda, lAbha vaDe je AnaMda pAme che, te pratyutpanna naMdI, tathA prAdurNaka sAdhuno, ziSyAdino, potAno gacchAdithI nirgamana vaDe je AnaMda pAme te niHsaraNa naMdI, pAThAMtarathI prApta thAya tema seve, paNa anucitane judo na kare te pratyutpamovI. eka senA zagunA balane jIte, paNa bu balathI na hAre, bIjI senA bIjAthI hAranArI che, tethI jItanArI nathI. bIjI kAraNavazAt ubhaya svabhAvavALI che, cothI jItavAnI icchAvALI na hovAthI baMne nathI. pupa - sAdhu, paripatone jItanAra te jetA, paNa tethI parAjaya na pAmanAra. te eka, bIjo kaMDarIkavatu, bIjo kyAreka jItanAra, kyAreka karmavazAta hAsnArazailakarAjarSivatu, cotho te nahIM utpanna thayela pariSahavALo. eka vakhata zatrunA baLane jItIne pharIthI jIte te pahelI senA ityAdi mUlArtha pramANe jANavuM... puruSanA saMbaMdhamAM pariSahAdimAM A rIte vicAravuM. ahIM tAvathI to kapAyo ja jItavA yogya che, tenuM svarUpa darzAvavA krodhane AgaLa kahevAno hovAthI ahIM mAyAdi traNa kaSAyo kahe che * sUtra-312 : cAra bheda vastunuM vakrava che - vAMsanA mUlanuM vakatava, gheTAnA zIMgaDAnuM vakatva, gomUmanuM vakatva, vAMsanI chAlanuM vakatva.. e pramANe cAra bhede mAyA che - dyamala sama vaka yAvatuM vAMsachAla samAna vakatva. vasamUla samAna mAyAmAM pravezola jIva kALa karIne nairayikamAM utapanna thAya che, gheTAnA zIMgaDA samAna mAyAvALo jIva marIne ticiyonimAM utpanna thAya che. gomUtra samAna mAyAvALo marIne manuSyamAM upaje che. vAMsanI chAla samAna mAyAvALo jIva marIne devayonimAM utpanna thAya che. - staMbha cara bhede che - zaivataMbha, azistaMbha, dAstaMbha ane netafbha, e pramANe mAna cAra bhede che - rauladbha sama yAvatuM netarastaMbha samAna. rola staMbha samAna mAnavALo jIva marIne nairayikamAM utpanna thAya che gAvata netara staMbha samAna mAnavALo jIva marIne devayonimAM upaje che.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/12 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ vastra cAra bhede che - kRmirAgathI raMgeluM kardImarAgathI raMgeluM, khaMjana rAgathI raMgela, hAlidvarAgathI raMgela, e rIte lobha cAra bhede che - kRmirAgaro vastra samAna, kamarAgata vastra samAna, khaMjanarAgata samAna, hAlidra rAga sama. kRmirAga phakta vastra samAna lobhavALo jIva mRtyu pAmIne nairayikamAM upaje che, e rIte cAvata hAlidvarAgarakta samAna lobhavALo devalokamAM upaje che. * vivecana-312 : sUtra spaSTa che. paraMtu vatana - sAmAnyathI vaka, vastu ke puSpakaraMDaka saMbaMdhI mUThamAM grahaNa karavAnuM sthAna vAMsAdinA khaMDavALuM paNa vakra hoya, paNa ahIM sAmAnyathI vastunuM vakatva vetana zabdathI grAhya che. temAM vAMsanA mULarUpa vakatava te vaMzImala ketana, ema sarvatra jANavuM. vizeSa e ke meMDha viSANa eTale meMDha zIMgaDuM, gomUmikA pratIta che, cholAyela vAMsanI saLI vagerenI je pAtaLI chAla te avalekhanikA, vaMzImala Adi samAna mAyAnuM vakapaNuM to mAyAvALAnA vakapaNAnA bhedathI che. te A pramANe - vAMsanuM mULa ati gupta vaka che, e rIte koI jIvanI mAyA paNa ati gupta vakra che, e rIte avA, cAlatara, aAtama mAyA vaDe anya mAyA paNa vicAravI. A mAyA anaMtAnubaMdhI, pratyAkhyAnI, pratyAkhyAna AvaraNI ane saMjvalanIrUpe anukrame jANavI. anya AcAryo kahe che. - pratyeka anaMtAnubaMdhI Adi mAyAmAM atyA, a5, pitara, aAtama ema cAra bhedo hoya che. te kAraNe ja anaMtAnubaMdhI mAyAno udaya chate paNa devAdimAM utpA thAya che. e rIte mAna Adi paNa jANavA. | vAMcanAMtaramAM to prathama krodha ane mAnanA stro che. pachI mAyAnA sUtro che. temAM krodha sUro vAra nA pannA, Adi che. cAra prakAre sajiphATa kahelI che, parvatarAji, puravIraji, reNarAji, jalarAji. A pramANe krodha cAra bhede kahyo che. ityAdi mAyA sUtronI jema kahevA. phaLa sUtromAM to anupaviSTa - tenA udayamAM vartanAra. zaila e ja sthaMbha, te zailazRMbha, e rIte bIjA paNa jANavA. vizeSa e ke * asthi, dAra (lAkaDuM prasiddha che, taniza - eka vRkSa, natA - chaDI, te netaranI chaDI, te atyaMta mRdu hoya che. mAnanI paNa zailakhaMbhAdi samAnatA che, kemake mAnavALAne namana abhAva vizeSathI samAnatA jANavI. mAna paNa anaMtAnubaMdhI Adi kramathI jANavuM, tenuM phalasUtra spaSTa che. - raMga, vRddha saMpradAya A che - manuSyAdinuM lohI laI koIka vastu vaDe saMyukata karIne bhAjanamAM rAkhe che, temAM kRmi upaje che, te kIDA vAyu mATe chidro dvArA nIkaLIne mukhathI lALa mUke che, te kRmitra kahevAya che. te svapariNAma raMga vaDe raMgita ja hoya che, bIjA kahe che - lohImAM utpanna kRmine lohImAM ja masaLI, kacaro dUra karI, temAM kaMIka bheLavIne paTTa sUjhane raMge che, te nahIM utArela sa kRmirANA kahevAya che. tenA vaDe raMgAyela te kRmirAgarakta. e rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke - kardama eTale kAdava, khaMjana eTale dIvA AdinI meSa, haLadara prasiddha che. lobhanI kRmirAgAdi raMgAyela vastranI samAnatA che, kemake anaMtAnubaMdhI Adi lobhanA bhedavALA jIvonuM krama vaDe daMDha, hIna, hInatara ane hInatama anaMtabaMdhapaNuM che, te A rIte * kRmirAbarakata vastra baLavA chatAM rANAnubaMdha mukatuM nathI, tenI bhasma paNa lAla hoya che, e rIte je maravA chatAM lobhAnubaMdha choDato nathI, tene kRmirAga kta vastra samAna anaMtAnubaMdhI lobha jANavo. e rIte sarvatra vicAravuM. phaLasUtra spaSTa che. A kaSAya prarUpaNA gAyA - krodha, jaLa-reNu-pRthvI-parvataji sama cAra bhede che. mAna, netanI chaDI-kATha-asthi-zailastaMbha samAna che. mAyA, vAMsanI jhINI chAla-gomukha-meMDha-zRMga-vaMsamUla samAna che. lobha, hAlidra-maMjana-kaIma-kRmirANa samAna che. kramazaH A sarve pakSa-cAtumasa-saMvatsara-jAvajIva anugAmI ane deva-naratiya-nAka gatine sAdhavAnA heturUpa kahyo che - kaSAya kahyA. kaSAya vaDe saMsAra thAya che, mATe saMsAranuM svarUpa kahe che- * sUjha-313,314 :[13] saMsAra cAra bhede che . nairacika saMsAra cAvatuM devasaMsAra - cAra bhede AyuSya kahe che - nairayikA, cAvatuM devAyu. [14] AhAra cAra bhede che - azana, pAna, khAdima, svAdima... cAra bheda AhAra che * upakarasaMpanna, upakRtasaMpanna, ravabhAvasaMpanna ane parijuSitasaMpanna. * vivecana-313,314 - [31] sUtra spaSTa che. paraMtu saMsaravuM te saMsAra-manuSyAdi paryAyithI nArakAdi payagamana. nairayika prAyogya Ayu, nAma, gotra karmano udaya thatA jIva nairayika kahevAya che. kahyuM che ke - he bhagavana! tairayika, nairayikomAM utpanna thAya che ke anairayika tairayikomAM utpanna thAya che ? he gautama! nairayika nairayikomAM utpanna thAya che, anairayika nairayikomAM utpanna thato nathI. e hetuthI nairayikonuM saMsaraNautpatti sthAnamAM javuM ke anya anya avasthAne pAmavuM te nairayika saMsAra. athavA jIvo jemAM saMsare te gaticatuSTayarUpa saMsAra, temAM nairayikano anubhava karAto gatilakSaNa ke paraMparA vaDe cAra gatirUpa saMsAra te tairayika saMsAra, ema tiryaMcAdi jANavA. - ukta svarUpa saMsAra AyuSyathI hoya che, mATe Ayu sUtra che. temAM je Ave che ane jAya che te Ayu-karma vizeSa jenA vaDe prANI nakabhavamAM dhAraNa karAya te nirAya, ema bhavasUga che, te spaSTa che. mAtra bhavana - cavuM te bhava - utpatti. nakane vize utpati te narakamava. manuSyomAM utpatti te manuSyabhava, ityAdi. [314] badhA bhavone vize jIvo AhAra karanArA hoya che mATe AhAra mAM kahe che - grahaNa karAya te AhAra, khavAya te azana-cokhA Adi, pIvAya te pAnasauvIra Adi, khAvuM e prayojana jenuM che te khAdima-phaLa vagere, svAda e ja prayojana che jenuM te svAdima-tAMbUla.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/313,314 65 jenA vaDe saMskAra karAya te upaska-hiMga Adi, tenAthI yukta te upaskara saMpanna-hiMgAdithI saMskArita odanAdi tathA saMskAravuM te upaskRta-pAka, tenA vaDe saMpanna bhAta, pUDalA Adi te upaskRta saMpanna pAThAMtarathI noupaskarasaMpanna - hiMgAdi vaDe asaMskRta odanAdi. svAbhAvika pAka vinA taiyAra karAyela drAkSAdi te svabhAvasaMpanna. rAtrimAM rAkhIne banAvela te pati saMpanna-ika Adi, kemake rAtre palALI rAkhelA khATA rasavALA thAya che athavA parALamAM rAkhela AmraphaLAdi jANavA hamaNA kahela saMsArAdi bhAvo karmavALAne hoya che tethI baMdha ityAdi karma prakaraNane kahe che- * sUtra-315 : - cAra prakAre baMdha kahela che - prakRti baMdha, sthiti baMdha, anubhAva baMdha, pradeza baMdha.. cAra prakAre upakrama kahela che - baMdhanopakrama, udIraNopakrama, upazamopakrama, vipariNAmanopakrama.. baMdhanopakrama cAra bhede che - prakRti * sthiti - anubhAva - pradeza baMdhanopakrama.. udIraNopakrama cAra bhede che :- pakRti - sthiti anubhAva - pradeza udIraNopakrama.. upazamokrama cAra bhede che - prakRti " sthiti - anubhAva - pradezopazopakrama.. vipariNAma upakrama cAra bhede che . prakRti - sthiti - anubhAva - pradezathI. cAra bhede alpabahutva kahyuM che - prakRti - sthiti - anubhAva - pradeza abahutva. cAra bhede saMkrama kahyo che - pakRti - sthiti - anubhAva - pradeza saMkrama.. cAra bhede nidhatta kahyo che - prakRti - sthiti - anubhAva - pradezanidhata.. cAra bhede nikAcita che - prakRti, sthiti, anubhAva, pradeza. * vivecana-315 : sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - jIvane sakaSAyapaNAthI karmane yogya pudgalonuM grahaNa thavuM te baMdha. temAM karmanI prakRtinA jJAnAvaraNIyAdi ATha bhedo che. te prakRtiono ke sAmAnyathI karmano baMdha te prakRtibaMdha.. sthiti - prakRtionuM ja avasthAna jaghanyAdi bheda bhinna teno baMdha ke nirvartana te sthitibaMdha.. anubhAva eTale vipAka-tIvrAdi bhede rasa, teno baMdha te anubhAvabaMdha.. jIvanA pradezomAM pratyeka prakRtinA niyata niyata pariNAmavALA anaMtAnaMta karmapradezono baMdha thavo te parimita pariNAma viziSTa modakanA baMdha jevo pradezabaMdha. modaka dRSTAMta varNave che - jema koI modaka [lADu loTa, goLa, ghI ane sUMThAdithI bAMdhyo hoya, koI vAtahara, koI pittahara, koI kaphahara, koI mAska, koI buddhikara, koI vyAmohakara hoya che. e rIte koI karmaprakRti jJAnane Avare che, koI darzanane, koI sukhaduHkhAdi vedanAne utpanna kare che. vaLI jema te ja modakanA nAza na thavArUpa svabhAva vaDe kALanI maryAdArUpa sthiti hoya che, e rIte karmano paNa niyatakALa avasthAna te sthiti baMdha che. te ja modakano snigdha-madhurAdi ekaguNadviguNAdi bhAvathI rasa hoya tema karmano paNa deza-sarvaghAti zubhAzubha tIvramaMdAdi 6/5 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 anubhAgabaMdha hoya che. tathA te modakanA loTa Adi dravyonuM pariNAmatva che e rIte karmanA pudgalonuM pratiniyata pramANa pradezabaMdha che. jenA vaDe karAya che te upakrama-karmanuM baMdhanatva, udItitvAdi pariNamavAnA hetubhUta jIvanI zakti vizeSarUpa. 'upakrama' e karaNa zabdathI rUDha che. athavA upakramaNa-baMdhanAdino AraMbha. temAM baMdha karmapudgala ane jIvapradezonA paraspara saMbaMdharUpa che. A sUtra mAtra baddha lohazalAkA saMbaMdharUpa upamAvALuM jANavuM. teno upakrama te baMdhanopakrama athavA bhinna bhinna avasthAmAM rahela karmanuM baMdhanarUpa karavuM te ja upakrama - vastu pakirmarUpa baMdhanopakrama - x - e rIte bIjA upakrama saMbaMdhe 66 weg - vizeSa e ke - karmanA phaLono kALa aprApta chatAM udayamAM lAvavo te udIraNA. kahyuM che - udayAvalikAnI uparanI sthitithI AkarSIne udayamAM lAvavuM te udIraNA, te prakRti-sthiti-anubhAga-pradeza cAra bhede che. tathA udaya-udIraNAnidhata-nikAcanA karaNanA ayogyatvathI karmanuM avasthApana te upazamanA che. udvartana, apavartana, saMkramaNa e traNa karaNo upazamanAmAM hoya che. tathA vividha prakAra - satA, udaya, kSaya, kSayopazama, udghardana, apavartanAdi svarUpa vaDe karmonuM, parvata uparathI paDatI nadI - patthara nyAyathI ke dravyakSetrAdi karaNavizeSathI bIjI avasthAne pamADavuM te vipariNAmanA, te baMdhanAdi ane anya udayAdi vize hoya che. te sAmAnyarUpe hovAthI judI kahI che. - baMdhanopakrama arthAt baMdhanakaraNa cAra bhede che - prakRti baMdhanano upakrama jIvano yogarUpa pariNAma che, e prakRtibaMdhano hetu che, sthiti-baMdhana paNa ema ja che. vizeSa e ke - te kaSAyarUpa che kemake sthitino kaSAya hetu che. anubhAgabaMdhano upakrama paNa pariNAma ja che. paNa te kaSAyarUpa che. pradezabaMdhana upakrama yogarUpa ja che. kahyuM che - yogathI prakRtti ane pradezabaMdha kare che, kaSAyathI sthiti-anubhAga baMdha kare che. athavA prakRti Adi baMdhanonA AraMbha te upakrama, e rIte badhe jANavuM. je mUlaprakRti ke prakRtinA dalikone, vIrya vizeSa vaDe AkarSIne udayamAM lavAya te prakRti udIraNA, je udayamAM Avela sthiti sAthe vIryathI ja udayamAM na Avela sthitine anubhavAya te sthitiudIraNA. udaya prApta rasa sAthe aprApta rasane je bhogavAya te anubhAga udIraNA. udayaprApta niyata pariNAmavALA karmapradezo sAthe aprApta udayamAM na Avela niyata pariNAmavALA karmapradezonuM bhogavavuM te pradezaudIraNA. ahIM paNa kapAya ane yoga pariNAma ke AraMbha e upakrama che. prakRti, upazamana, upakrama Adi cAre upakramo, sAmAnya upazamanarUpa upakrama anusAre jANavA. prakRti vipariNAmanA upakrama Adi sAmAnya vipariNAmanArUpa upakramanA lakSaNa mujaba jANavuM. prakRtipaNA Adi vaDe pudgalone pariNamavA vaDe samartha jIvanuM vIrya te upakrama. alpa - thoDuM, vadhu - ghaNuM, te alpabahu, teno bhAva te alpabahutva, - x -
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/315 67 prakRtinA viSayamAM alpabahutva baMdhAdi apekSAe che, sarvathI thoDI prakRtino baMdhaka upazAMta mohAdi che, kemake te ekavidhabaMdhaka che, adhika prakRti baMdhaka upazamakAdi sUkSmasaMparAya che, kemake te cha prakArano baMdhaka che, tethI adhika saptavidhabaMdhaka, tethI adhika aSTavidha baMdhaka che. sthitiviSaya alpa bahutva - saMyatane jaghanya sthitibaMdha che, ekendriya bAdara paryAptAne jaghanyathI asaMkhyAtagaNo baMdha che - x - pradeza anubhAga alpa bahutva - anaMtaguNavRddhi sthAno sarvathI thoDA, asaMkhyAtaguNa vRddhi sthAno asaMkhyAtaguNA che. cAvat anaMtabhAga vRddhinA sthAno asaMkhyAtaguNA che. alpabahatva - - ATha mUla prakRti baMdhakane AyukarmanA pradezono bhAga sauthI yoDo, nAma-gotranA tulya, paNa AyuthI vizeSAdhika, jJAnAvaraNa - darzanAvaraNa aMtarAyanA tulya, paNa nAma-gotrathI vizeSAdhika, tethI mohanIyanA vizeSAdhika, tethI vedanIyanA pradezo vizeSAdhika che. - jIva je prakRtine bAMdhe che, tenA anubhAvathI prakRtimAM rahela dalikane vIrya vizeSa vaDe pariNamAve che te saMkrama che. kahyuM che - karma baMdhanane karanAra jIva, prayoga vaDe anya prakRtinA dalikone baMdhAtI prakRtimAM tene anubhAva vaDe pariNamAve che, te saMkrama che. temAM prakRti saMkrama sAmAnya lakSaNathI jANavA. mUla prakRti ke uttara prakRtinI sthitino je utkarSa ke apakarSa athavA anya prakRti ane sthitimAM laI javuM te sthitisaMkrama. - 4 - 4 - anubhAga saMkrama paNa ema ja che. kahyuM che - udvartana karAyelA rasanA aMzo udvartItA - apavartItA ke anya prakRtimAM laI jaI tapa karAyelA te anubhAga saMkrama. - X - je karmadravya anya prakRti svabhAvathI pariNamana karAya che, te pradeza saMkrama. - x - nidhatta eTale nidhAna ke nihita. uddhartana ane apavartana rUpa be karaNa sivAya zeSa karaNonA ayogyapaNAe sthApavuM te nikAcitakarma che. - x - 4 - nidhatapaNAmAM saMkramaNa ane udIraNAdikaraNa pravartatA nathI, paNa uddhartana ane apavartanakaraNa hoya che. paNa nikAcitamAM koI karaNa hotuM nathI. athavA pUrvabaddha karmane agni vaDe tapAvavAthI maLela lohInI zalAkA saMbaMdhanI jema nidhatta che ane tapAvavAthI maLela ane ghaNathI kuTela lohazalAkA jevuM karma nikAcita che. nidhatta, nikAcitane vize prakRti, sthiti Adi vizeSa svarUpa sAmAnya lakSaNAnusAra jANavuM. vizeSathI baMdhAdi svarUpanA jijJAsue karmaprakRti saMgrahaNIthI jANavuM. - hamaNAM alpa bahutva kahyuM. temAM atyaMta alpa eka che, bAkInA te apekSAe bahu che, tethI alpabahutvane kahenAra padma, ti, sarva zabdone avatAratA sUtra kahe che- * sUtra-316 thI 318 : [316] cAra eka saMkhyAvALA che - dravya eka, mAtRkApada eka, paryAya eka, saMgraha eka... [317] cAra prakAre vati [keTalA] che - dravyakati, mAtRkA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 padakati, payikati, saMgrahakati... [318] cAra sarva kahyA - nAma sarva, sthApanA sarva, Adeza sarva, nivazeSa sarva. * vivecana-316 thI 318 : [316] - 4 - eka saMkhyAvALA dravyAdi ekeka kahevAya che. temAM dravya ja eka te dravya - sacittAdi bhede traNa prakAre che.. mAtRkAyada eka te mAtRkApada - 3ppanne rU vA ityAdi, ahIM dRSTivAda pravacanamAM samasta nayavAdanA bIjabhUta mAtRkApado hoya che - kappanne yA, vinaye haiM vA, ver3a vA. A mAtRkA padonI jema maiM, A Adi sakala zabda zAstranA arthanA vyApAra vaDe vyApaka hovAthI mAtRkApado che. paryAya ekaka te eka paryAya. paryAya, vizeSa ane dharma paryAyavAcI che. te anAdiSTa - varNAdi ane AdiSTa-kRSNAdi.. saMgraha ekaka-zAli. arthAt saMgrahasamudAyane AzrIne jema evacanapUrvaka zabda pravRtti hoya che, tema eka paNa zAlino kaNa zAli kahevAya che, ghaNA zAli paNa zAli kahevAya, kemake lokamAM tema ja jaNAya che. - 4 - [317] ti - keTalA ? praznapUrvaka acokkasanI jema saMkhyAvAcaka bahuvacanAMta che. temAM dravyo keTalA ? te dravyakati arthAt dravyo ke dravyanA viSayo keTalA che ? e rIte mAtRkApadAdi vize paNa jANavuM. vizeSa e ke - saMgraha - zAli, cava, ghauM, vagere. [318] nAmarUpa je sarva te nAmasarva athavA sacittAdi vastunuM sarva evuM je nAma te nAmasarva athavA nAma vaDe sarva ke sarva evuM nAma che jenuM te. - 4 - sthApanA - A 'sarva' che evI akSAdi dravyamAM sthApanA athavA sthApanA ja akSAdi dravyarUpa sarva te sthApanA sarva che. Aveza - upacArarUpa vyavahAra, te ati ke mukhya deza vibhAgamAM Adeza karAya che. jemake vivakSita dhRtane joIne ghaNuM ghI khAdhuM hoya ane thoDuM rahyuM hoya chatAM badhuM ghI khAdhuM ema upacAra karAya che. mukhyamAM paNa tevo upacAra karAya che. jemake mukhya mANaso bahAra gayA hoya tyAre badhAM bahAra gayA che, tema kahevAya che. A kAraNe AdezathI sarva te Adeza sarva athavA upacAra sarva che. niravazeSapaNe samasta vyaktinA Azraya vaDe te niravazeSa sarva. jemake sarva devo animeSa che. - 4 - sarva zabdanI prarUpaNA karI tenA prastAva thakI sarva manuSya kSetra paryantanA tirthI dizAnA kUTa kahe che- * sUtra-319 thI 322 - 1 [319] mAnuSottara parvatanI cAre dizAmAM cAra phUTo kahyA che. te A - ratnakUTa, ratnocayakUTa, sarvaratnakUTa, ratnasaMcayakUTa. [320] jaMbudvIpanA bharata ane airavata kSetramAM gata utsarpiNImAM suSama suSamAnAmaka chaThThA ArAmAM cAra koDAkoDI sAgaropama kALa hato.. jaMbudvIpamAM bharata-airavatamAM A avasarpiNImAM sudhamasuSamA nAmaka pahelA ArAmAM cAra
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ kao 4/2/319 thI 322 koDAkoDI sAgaropama kAla hato.. jaMbUdvIpanA bharata-airAvatamAM AgAmI utsarpiNImAM suSamasuSamA ArAmAM cAra sAgaropama koDAkoDIno kALa haze. [] jambudvIpamAM devaku-uttarakurane choDIne cAra akarmabhUmi kahI che - haimavata, airaNayavata, harivarSa, ramyam varSa.. cAra vRtta vaitADhya parvato che * zadapAtI, vikaTApAtI, gaMdhApAtI, mAlyavaMta pAyi... tyAM cAra maharvika devo yathAvat palyopamanI sthitivALa vase che - svAti, prabhAsa, aruNa, pau.. jaMbudvIpamAM mahAvideha ma cAra bhede kahyuM che - pUrvavideha, aparavideha, devaguru uttara badhA niSadha ane nIlavaMta parvato 400 yojana UMcA ane jhaoo gAu uMDA kahyA che. jaMbUdvIpanA meru parvatanI pUrva dizAe sItA mahAnadInI uttare cAra vakSaskAra parvato kahyA che - citrakUTa, paznakUTa, nalinakUTa, karola... jaMbUdvIpanA mera parvatanI pUrve sItA mahAnadInI dakSiNe cAra vakSaskAra pavano kahyA che - trikUTa, vaizramaNakUTa, aMjana, mAtaMjana... jaMbUdvIpanA merunI pazcime sItodA mahAnadInI dakSiNe cAra vakSaskAra parvato kahyA che - aMkAvatI, pamAvatI, AzIviSa, sukhAvaha... jaMbUdvIpanA meranI pazcime sItodA mahAnadInI dakSiNe cara vakSaskAra parvato kahyA che . caMdra parvata, sUrya parvata, deva parvata, nAra parvata... jaMbUdvIpanA meranI cAra vidizAo cAra vakSaskAra parvato kahelA che - saumanasa, vidhutabha, gaMdhamAdana ane mAlyavaMta. jaMbudvIpanA mahAvideha phogamAM jaghanyathI cAra arihaMto, cAra cakravatIo, cAra baLadevo, cAra vAsudevo utpanna thayA che - thAya che - thaze. jaMbUdvIpanA meru parvatane vize cAra vana kahyA che - bhadrAlavana, naMdanavana, somanasavana, pAMDukavana... jaMbUdvIpanA meranA paMDakavanamAM cAra abhiSekazIlAo kahI che . paMDakaMbala zilA, atikhaMDukaMbala zilA, katarkabala zilA, atikatakaMbala zilA.. meru cUlikA uparanA bhAge cAra yojananI pahoLAI vaDe kahI che.. e rIte ghAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvAdhimAM paNa kALa sujhathI AraMbhIne cAvata mera cUlikA paryanta jANatuM. e pramANe cAvata pukharavara dvIpanA pazcimAdhamAM cAvatuM meru cUlikAmAM jANavuM. [32] jaMbUdvIpamAM avazya rahela vastu kALasUtrathI cUlikA sudhI kahI temaja yAvat dhAtakIkhaMDa ane puravaramAM pUrva-pazcima paDakhe che. * vivecana-319 thI 322 : (319] sUtra spaSTa che. paraMtu - cAra dizAono samUha te caturdika, te cAra dizAomAM. kUTa eTale zikhara. ahIM dizANapaNathI vidizAomAM paNa kUTa che tema jANavuM. temAM agnikoNamAM ratnakUTa che, tyAM veNudevanuM nivAsasthAna che. naiRtyakoNamAM ranoccayakUTa para velaMba vAyukumAra indrano nivAsa che, jenuM bIjuM nAma velaMbasukhada che. izAna koNamAM veNudAli suvarNakumArendrano nivAsa che. vAyavya koNamAM prabhaMjana sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vAyukumArendranuM ratnasaMcayaTa che. e rIte dvIpasAgaraprApti saMgrahaNI anusAra A vyAkhyA batAvI. - x * ratnakUTanA pazcima bhAge traNa kUTone ullaMdhIne velaMba vAyukamArendranuM velaMba sukhada nAme kUTa che. sarva ratnakUTanA pazcime traNa kUTane ullaMghIne prabhaMjana vAyukumArendranuM RddhimAna prabhaMjanakUTa che. ahIM cAra sthAnanA anurodhathI mAtra cAra kUTo kahyA che. anyathA bIjA paNa bAra kUro che. je pUviida cAra dizAmAM ane devAdhiSThita che. kara] A sUpanI koI vRtti vRttikAre moMdhI nathI. [321] mAnuSottare kUTa dravyo kahyA, have tenAthI AvRta phoka dravyone cAra sthAna vaDe kahe che - jaMbUdvIpanA bharatathI AraMbhI meru cUlikA paryana graMtha vaDe kahe che. te spaSTa che. vizeSa e * citrakUTAdi 16 vakSaskAra parvato A pramANe che - vijaya, vAkAra parvata, aMtarnAdI, vanamukhono AyAma 16,592 yojana ane kaLA che. badhAM vakSaskAra parvato ranamaya che. je dizAe varSadhara parvato che, tyAM 100 yojana bhUmimAM uMDA, 400 yojanA UMcA che, tyAMthI nadI tarapha 500 gAu bhUmimAM uMDA ane 5oo yojana uMcA che, tethI agharUMdha AkAre rahela che.. badhAM vijayomAM pratyekano viThaMbha 2213 yojana che. vakSaskAranI pahoLAI pa00 yojana ane aMtaranadInI 125 yojana che.. je jaNAya che te pada-saMkhyA sthAna aneka bhede che. sarvathI hInapada te jaghanya pada, temAM vicAratA avazya bhAvathI arihaMtAdi cAra hoya ja. meranI taLabhUmimAM bhadrazAlavana, mekhalAyugalamAM naMdana ane somanasavanA ane zikhare pAMDukavana che. temAM meru parvatanuM bhadrazAlavana pUrva-pazcima 22,ooo yojanA lAMbu ane uttara-dakSiNa ra50 yojana pahoLuM che. tyAMthI paoo yojana uMce 500 yojana pahoLAIthI naMdanavana che, je merune vIMTIne raheluM, ramya che. tyAMthI 62,500 yojana uMce naMdanavana sadaMza saumanasa vana che. te 500 yojana pahoLAI vALuM che. somanasathI 36,000 yojana UMce merunA zikhare paMDakavana che, temAM nirmaLa, agAdhajaLa bharela kuMDo che. te 494 yojana vistAravALuM, 3162 yojana paridhivALuM cakravAla che. tyAM tIrthakaronA abhiSeka mATenI abhiSeka zilAo likAnI pUrva, dakSiNa, pazcima, uttaramAM kramazaH che. AgaLanA bhAgamAM vistAravALI che. - je rIte kAlamAnathI AraMbhIne cUlikA pana kahela che, tema dhAtakIkhaMDanA pUrvAddhi ane pazcimAImAM paNa kahevuM. eka mera saMbaMdhI kathata anya cAra merunI samAna che. A varNana saMgraha gAthA vaDe kahe che [322] jaMbUdvIpanuM A varNana te jaMbUdvIpaka athavA jaMbUdvIpa pratye prApta thAya te jaMbUDhIpaga. jaMbUdvIpamAM je varNana kahevA yogya hovAthI Avazyaka che, te jaMbUdvIpakAvazyaka. * * kayuM Adi ? kayuM aMtya ? te kahe che - suSamasuSamAM lakSaNakALathI AraMbhIne cAvatuM merucUlikA paryanta varNana dhAtakIkhaMDa ane pukaravara
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ kara sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 4/ra/119 thI 322 dvIpamAM pUrvAddha ane pazcimAddha athavA pUvRddhi ane pazcimAdhanA khaMDanA phokomAM anyUnAdhika jANavuM. * sUtra-23 thI 326 : [33] bhUdvIpanA cAra hAro kahyA che - vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita. te daravAja cAra yojana pahoLA ane praveza mArga cAra yojana che. tyAM cAra mahAddhika yAvata palyopamasthitika deva vase che - vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita nAme che. [24] jaMbUdvIpanA meru parvatanI dakSiNe cullahimavata varSadhara parvatanI cAre vidizAmAM lavaNasamadramAM 300-300 ejana jatAM A cAra aMtaradvIpo che * ekorakatadvIpa, bhASikadvIpa, vaiSANikadvIpa ane lAMguhikadvIpa. te dvIpomAM cAra prakAranA manuSyo vase che - ekoTA, AbhASikA, vaiSAmikA ane lAMgulikA te dvIpothI cAre vidizAomAM lavaNasamudramAM 400-400 yojana jatAM cAra aMtarahIyo che - hacakarNadvIpa, gajakarNadvIpa, gokarNadvIpa, zakulakarNadvIpa. te dvIpomAM cAra prakAranA manuSyo vase che - hacakaNI, gajakaNa, gokaNa, zalkalIkaaI. ukata dvIpothI AgaLa cAra vidizAomAM lavaNasamudramAM 5oo-voo yojanA jatAM cAra aMtadvIpo che - AdamuikhadvIpa, meMDhakamukhadvIpa, ayomukhadvIpa ane gomukhadvIpa. tyAM cAra prakAranA manuSyo kahevA. te dvApothI cAra vidizAmAM lavaNasamudramAM 600-6oo yojana jatA cAra aMtaradvIpo che : azamukhadvIpa, hasvimukhadvIpa, sIhamukhaddhIpa, vyAghamukhadvIpa. te dvIpamAM paNa cAra prakAre manuSyo kahevA. te dvIpothI cAra vidizAmAM AgaLa 900-900 yojana jad cAra aMtaradvIpaNe che. azvakarNadvIpa, hastikarNadvIpa, akarNadvIpa, kafpAvaraNadvIpa. tyAM manuSyo kahevA. te dvIpothI AgaLa cAra vidizAomAM lavaNasamudramAM 800-800 yojana jatAM cAra aMtaradvIpo che : ulkAmukhadvIpa, meghamukhadvIpa, vidhunukhadvIpa, vidhutadvIpa, te dvIpamAM paNa manuSyo kahevA. tyAMthI AgaLa cAra vidizAomAM lavaNasamadramAM 9oo-9oo yojana jatAM cAra aMtaradvIpo che - ghanaktadvIpa, laSTadetadvIpa, gUDhadaMtadvIpa, zuddhadaMtadvIpa. tyAM paNa manuSyo vase che - dhanadetA, laSTadetA, gUDhadaMtA, zuddhadaMtA. jaMbudvIpanA meranI uttare zikharI varSadharanI cAre vidizAomAM lavaNasamudramAM 300-300 yojana jatAM cAra aMtaradvIpo che . ekokadvIpa Adi upara mujaba ja zuddhAMta paryanta kahevuM. ri5) jaMbudvIpanI bahAranI vedikAnA aMtathI cAre dizAomAM lavaNasamudramAM 95,ooo yojana jatAM tyAM ati moTA, udaka kuMbhAkAre rahelA cAra mahApAtALa kaLazo che : vaDavAmukha, ketuka, cUpaka, Izvara tyAM maharvika cAvatuM palyopama sthitika cAra devo vase che - kAla, mahAkAla, velaMba, prabhaMjana... jaMbudvIpanI bAhya vedikAnA aMtathI cAre dizAmAM 42,000 yojana jatAM cAra velaMdharanAgarAjIya cara AvAsa parvato che - gosvapa, udakabhAsa, zaMkha, udaksIma. tyAM mahahika cAvata palyopama sthitika cAra devo vase che . gosvapa, zivaka, zaMkha, mana:zila. jaMbudvIpanI bAla vedikAMtathI cAra vidizAmAM lavaNasamudramAM 42,ooo yojana jatAM cAra anulaMdhara nAgarAjIya AvAsa parvato che - kakoMTaka, vidhutAbha, kailAsa, aruNapabha. tyAM cAra mahaddhika do yAvatu palyopama sthitika vase che - karkoTaka, kardama, kailAsa, aruNapabha. lavaNasamudramAM cAra caMdro prakAzyA-prakAze che ane prakAzaze.. cAra sUryo tayA, tape che, tapaze... cAra kRtikA yAvatu cAra bharaNI nAmo che. cAra ani yAvatu cAra yama nikSatrAdhipati che.. cAra aMgAraka cAvatu cAra bhAvaketu griho che. lavaNasamudranA cAra dvAro che . vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita te dvAra cAra yojana pahoLA, cAra yojana pravezI che, tyAM cAra maharvika devo cAvatuM palyopamasthitika che - vijaya Adi. [26] dhAtakIkhaMDaslIpa cakravAlaviheMbhathI cAra lAkha yojana che. jaMbUdvIpanI bahAra cAra bharata, cAra airAvata kSetro che, evI rIte jema zabdoddezaka bIja sthAnamAM kahyuM, temaja ahIM badhuM kahevuM. * vivecana-323 thI 326 : [32] pUrvAdi cAre dizAomAM kramazaH vijayAdi dvAro che, dvAranI be taphanI zAkhano je aMtara-viAkaMbha cAra yojana che. pravezabaMne bAju bhIMtanI eka-eka koza jADAI ane UMcAI ATha yojana che. * x - A cAra dvAromAM dvAranA nAmavALA, palyopamasthitika, devI sahita parivArayukta devosahita, mahaddhika devo vase che. | [324] mahA himavaMta apekSAe nAno, te cullahimavaMta. pUrva-pazcimanA bhAgane vize darekanI be be zAkhA che. izAnAdi vidizAomAM lavaNasamudramAM 300-300 yojana ulaMdhIne je zAkhArUpa bhAgo varte che. A zAkhAvibhAgomAM samudra madhyanA dvIpo athavA paraspara vibhAga pradhAna dvIpo te aMtaradvIpo. temAM izAna koNamAM ekorUka nAmaka dvIpa 300 yojana lAMbo-pahoLo che. e rIte AbhASika, vaiSANika, lAMgUlika dvIpa kramathI agni-naiRtya-vAyavya khUNAmAM che. samudAya apekSAe cAra che, eka eka vibhAgamAM nahIM. tethI krama vaDe dvIpo yojavA yogya che. dvIpanA nAmathI puraSonA nAmo che, teo sarva aMgopAMgathI suMdara ane jovAmAM svarUpathI manohara che, paNa eka uruvALA Adi nathI. A dvIpothI ja 400 yojana ullaMghIne pratyeka vidizAe 4oo yojana lAMbApahoLA cAra dvIpo che. tathA je dvIponuM jeTaluM aMdara che teTaluM tenuM laMbAI-pahoLAInuM pramANa che. yAvatu cAre vidizAonA sAtamAM aMtaradvIponuM 9oo yojanA aMtara che ane teTaluM ja laMbAI-pahoLAI pramANa che. badhAM maLIne 28 aMtaradvIpo che.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/323 thI 326 tyAM manuSyo joDalAmAM janme che, teo palyopamanA asaMkhyAta bhAga viziSTa AyuvALA che, 100 nu uMcAI che. tathA aizvata zrotrano vibhAga kaMAra zikharI parvatanA paNa ema ja izAna koNa Adi vidizAomAM pUrvokta nAmavALA 28 aMtaradvIpo che. * x * A aMtaradvIponI paridhi kiMcit jUna 949 yojana che. vRittikAre novela gALyAna thI 8mAM gAvAnA pUvaddhamAM paridhinuM mApa che, te ahIM noMtu, te sivAyanuM sarva kathana mULa-sUnAmAM AvI gayela hovAthI tenI To punarukti karI nathI. gAthA-9-no artha A che-- aMtaradvIpavAsI manuSyo 800 dhanu uMcA, sadA AnaMdI, yugalika dharmane pALanAra ane palyopamanA asaMkhyAtabhAga AyuvALA hoya che, temane 64 pAMsaLI hoya che, 9 dina apatyanuM pAlana kare che. u5] mamatA 10,000 yojanamAM "mahAmahAMta" kahevAne badale siddhAMta bhASA vaDe "mahaImahAlayA" ema kahyuM che. mahAna pANInA kaLaza te mahAliMjara, tenA jevA AkAra vaDe rahelA te mahAliMjara saMsthAna saMsthita. tenAthI bIjA nAnA kaLazano niSedha karavA vaDe mahAMta zabda kahela che. pAtALanI jema agAdha gaMbhIra ke pAtALanI aMdara rahelo hovAthI pAtALo, mahAnuM hovA pAtALo te mahApAtALo-vaDavAmukha, ketuka, cUpaka ane Izvara kramazaH pUrvadi cAra dizAomAM che. A cAra kaLazo mukhamAM ane mULamAM 10,000 yojana, mayamAM tathA uMcAI vaDe eka lAkha yojana che, A kaLazonA upanA bIjA bhAge mAtra pANI che, madhyanA trIjA bhAge vAyu ane jaLa che tathA mULamAM trIjA bhAge phakta vAyu che, temAM vasanAra kAla Adi vAyukumAra devaro che. lavaNasamudramAM cAre dizAmAM 95,000 yojana uddhIne kaLazanA AkAre rahela cAra mahApAtALa kaLazo che, * * * A cAre kaLazo vamaya che, tenI dIkarIo jADAIthI 1ooo yojana che. * * * * * lavaNasamudramAM bIjA paNa laghukaLazo jevA che. te baghAM maLIne 884 che. A laghu kaLazo mULamAM ane uparanA bhAge 100 yojana ane madhya tathA bhUmimAM 1000 yojana pahoLA che ane tenI dIkarI daza yojana jADI che. badhAM pAtALa kaLazonA traNa traNa vibhAga jANavA. agho bhAge vAyu, madhyabhAge vAyu tathA pANI, uparI bhAge pANI che, tema kahyuM che. pratyeka kaLazonA pahelA-bIjA bhAgamAM vAyu khaLabhaLe che, pavano vaDe pANI uchaLe che, jalanidhi bhita thAya che, vAyu zAMta thatA pANI pharI te sthAnamAM Ave che, tethI samudranI velA vadhe che ane ghaTe che. velA-lavaNa samudra zikhAne athavA aMtaramAM pravezatI ane bahAranIkaLatI aNazikhAne velaMdhara devo ghAraNa kare che, te nAgarAjane velaMdhara nAgarAjAnA AvAsa parvato pUvadi dizAmAM kramazaH gostUpa Adi che, izAna koNAdi vidizAmAM velaMdharonI sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ra pAchaLa vartanArA ananAyakapaNe nAgarAja te anavedghara nAgajo. velaMdhara karatA gAgA-lavaNasamudranI zikhA cakavAlI 10,000 yojana pahoLI, 16,000 yojana uMcI, 1000 yojana bhUmimAM UMDI che, uparyukta zikhA uparI bhAge kiMcita jUna adhayojana ahoramamAM be vakhata kamazaH vizeSa-vizeSa vadhe che ane ghaTe che. lavaNasamudranI aMdasvI veLAne nAgakumAranA 42,000 devo aTakAve che. bahAranI velAne 2,000 devo aTakAve che. 60,000 nAgakumAra devo samudranI zikhAnA agrabhAganA pANIne dhAraNa kare che, vRtti gAthA - uttarANiI gAthA sudhIno artha sUSAmAM kahe che. gotUpAdi AThe parvato 430 yojanA ane eka koza bhUmimAM uMDA che ane 17ra1 yojana uMcA che. saumyapaNuM hovAthI caMdronuM prakAzavuM kahyuM ane tINa kiraNa hovAthI sUryonuM tapavuM kahyuM. caMdronI cAra saMkhyA hovAthI tenA parivArarUpa nAbo AdinI saMkhyA cAra ja che, tethI kahyuM - cAra kRtikA che, te nakSatra apekSAe che, tAranI apekSAe nahIM. e rIte 28 nakSatro jANavA. kRtikA nakSatrano deva agni che, cAvatuM bharaNI nakSatrano deva yama che. maMgaLa prathama graha che ane bhAvaketu ayAsImo graha che. zepa varSanA sthAna-2 mujaba samajI levuM. [326] cakravAka-valayano vistAra, jaMbUdvIpathI bahAra ghAtakIkhaMDa ane pukharAddhadvIpamAM cAra bharad, cAra svata phojha che. zahoddezaka te bIjA sthAnanA bIjA uddezA mAphaka kahevuM. - 4 - manuSya saMbaMdhI catuHsthAnaka kahyuM. have zokhanAM sAghargathI naMdIzvaradvIpa saMbaMdhI vastunA sAmIpyathI sUNa kahe che * sUma-323 thI 3ra9 - cakavAla virlabhavALA naMdIzvaradvIpanA madhyamAM cAre dizAmAM cAra janaka parvata che ke pUrvamAM-dakSiNamAM-pazcima-uttarano aMjanaka parvata. te janakaparvata 84,000 yojana UMco che, 1ooo yojana bhUmimAM che. virlabha paNa 10,ooo yojana che. pachI kramazaH ghaTatA-ghaTatA upara teno virlabha 1000 yojanAno che. te parvatonI paridhi mUlamAM 31,63 yojana che, pachI kamazaH ghaTatA-ghaTatA uparanI paridhi 3166 yojana thAya che. te parvato mULamAM vistRta madayamAM sAMkaDA ane upara pAtaLA ati gopuccha AkRtivALA che. sarve ejanaratanamaya, svaccha, komaLa, ITala, ghasela, niraja, nika, nirAvaraNa zobhAvALA, svapabhAvALA, kiraNo sahita, saudhota, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa pratirUpa che. te aMjanaka parvatanA uparIta samaramaNiya bhUmibhAga che. te bahukama maNIya bhUmibhAganI bahu madhyadeza bhAgamAM cAra siddhAyatana [jinAlayo) kahA che. te siddhAyatananI saMbhad too yojananI che, pahond we yojana UMcAI ra yojananI che.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/327 thI 329 te siddhAyatananI cAre dizAmAM eka-eka hAra che - devadvAra, asuradvAra, nAgadvAra, suvarNadvAra. tyAM cAra prakAranA deva rahe che : deva, asura, nAga, suvarNa. te dvAro AgaLa cAra mukhamaMDapa che. te mukhamaMDapanI AgaLa cAra BrigRhamaMDapa che. te prekSAghara maMDapanA madhya bhAgamAM cAra vajamaya akhADA che. te vajamaya akhADA madhye cAra maNipIThikA che. te maNipIThikA upara cAra siMhAsana che. te siMhAsano para cAra vijayaduSya che. te vijayaduSyonI madhyamAM cAra vajamaya aMkuza che. te vajamaya aMkuzo para ladhu kuMbhAkAre motIonI cAra mAlA che. pratyeka mALA anya aDadhI uMcAIvALI cAra-cAra mALAonI gherAyelI che.. te prekSApara maMDaponI AgaLa cAra maNipIThikAo che, te maNipIThikAo upara cAcara caityastaMbha che. te pratyeka caitya subhanI cAre dizAmAM cAra-cAra maNipIThikAo che. te pratyeka maNipIThikA upara sarva ranamaya cAra jinapatimAo che, je parghaka Asane supAbhimukha rahelI che. temanA nAmo-sSabha, vardhamAna, caMdrAnana, vAripeNa che. te caitya khuNenI AgaLa cAra maNipIThikAo che, te maNipIThikA upara cAra catyavRkSo che, te vRkSonI AgaLa cAra maNipIThikA che, te maNipIThikA upara cAra mahendradhvaja che. te mahendra dhvaja AgaLa cAra naMdA puSkariNI che, te pratyeka puSkariNInI cAre dizAmAM cAra vanakhaMDo che . pUrvamAM, dakSiNamAM, pazcimamAM, uttaramAM vanakhaMDa. [28] pUrvamAM azokavana, dakSiNe saptaparNavana, pazcime caMpakavana ane uttaramAM Amavana. [29] tyAM pUrvadizAvata aMjanakaparvatanI cAre dizAmAM cAra naMdApuSkariNIo che. te A - naMduttarA, naMdA, AnaMdA, naMdivardhanA. te naMdA pakariNIonI laMbAI eka lAkha yojana che, pahoLAI dhao,ooo yojana, uMDAI 10eo yojana che. te pratyeka puSkariNInI cAre dizAmAM trisaupana-pratirUpaka che. te sisopAna pratirUpakanI sAme cAra toraNo che - pUrvamAM, dakSiNamAM, pazcimamAM, uttaramAM. te pratyeka puSkariNInA cAre dizAmAM cAra vanakhaMDo che : pUrvanuM, dakSiNanuM pazcimanuM, uttaranuM. nAmo pUrvavat che. te puSkariNInA madhyabhAgamAM cAra dadhimukha parvato che. te dadhimukha parvata 64,ooo yojana uMcA, 1ooo yojana bhUmimAM, sarvatra pathaMka samAna AkAravALA che, tenI pahoLAI 10,ooo yojana che, 31,63 yojana tenI paridhi che, te sarve ratanamaya, ravajI yAvata tirUpa che. te dadhimukha parvatanI upara bahumaramaNiya bhUmibhAga che. zeSa samagra kathana aMjanaka parvatanI samAna Amavana paryanta kahevuM. * dakSiNanA aMjanaka parvatanI cAre dizAmAM cAra naMa puSkariNIo che - bhadrA, vizAlA, kumudA, pauMDarikiNI. te naMdAyuSkariNI eka lAkha yojana lAMbI 36 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 che. zeSa varNana yAvata dadhimukha parvata cAva4 vanakhaMDa kahevuM. tyAM pazcimanA aMjanaka parvatanI cAre dizAmAM cAra naMdA puSkariNI che : nadironA, amoghA, gosvabhA, sudanA, zeSa varNana pUrvavatuM. te rIte dadhimukha pAvata temaja siddhAyatana cAvatu vanakhaMDa kahevA. temAM je uttarano aMjanaka parvata che, tenI cAre dizAmAM cAra naMdA puSkariNI che. tenA nAma - vijayA, vejayaMtI, jayaMtI, aparAjitA. te puSkariNI eka lAkha yojana lAMbI che. dadhimukhaparvatAdi pUrvavata. naMdIzvaradvIpanA cakavAla virkabhanA bahumadhya bhAge cAre khUNAmAM cAra ratikara parvato che. izAna khUNAmAM, agnikhUNAmAM, naiRtya khUNAmAM ane vAyavya khUNAmAM ratikara pati. te ratikara parvato 1ooo yojana UMcA, 1ooo gAu bhumimAM, jhAlara samAna sama sama saMsthAnavALA che, tenI pahoLAI 10,ooo yojana che. 31,63 yojana paridhi che. te sarve ratanamaya, svaccha bhAvatu pratirUpa che. izAna koNamAM rahela ratikara parvatanI cAre dizAmAM devendra devarAja IzAnendranI cAra agramahiNIonI jaMbUdvIpa pramANa cAra rAjadhAnIo che - naMtarA, naMdA, uttarakurA, devakurA. cAra agramahiNIo che - kRNA, kRSNArAjI, rAmA, rAmarakSita... agnikoNamAM sthita ratikara parvatanI cAre dizAmAM devendra devarAja zakanI cAra agamahiSIonI jaMbUdvIpa jevA pramANanI cAra rAjadhAnIo che * samayA, somausA, arthimAlI, manoramA, tyAM cAra gamahiSI che . pasai, zivA, zagI, aMjU - temAM je naiRtyakoNano ratikara parvata che tyAM cAre dizAmAM devendra devarAja zakanI cAra agamahiNInI jaMbUdvIpa pramANa cAra rAjadhAnI che- bhUtA, bhUtanaDisA, gorUpA, sudarzanA. agamahiNIo che - amalA, aNasa, nAmikA, rohiNI... vAyavyakoNanA ratikara parvata cAre dizAmAM devendra, devarAja izAnanI cAra mahiNInI jaMbUdvIpa pramANa cAra rAjadhAnIo che. rajanA, rAnoracayA, sAvaranI, ranarsagayA. tyAM cAra agramahiNIo che - vasu, vasuzuptA, vasumitrA, vasuMdharA. * vivecana-327 thI 329 : sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - 1- jaMbUdvIpa-lavaNasamudra, 2- dhAtakI khaMDakAlodasamudra, 3- pukavaradvIpathI AraMbhI 4- vANI, 5- kSIra, 6- dhRta, 7- ikSa, 8- naMdIzvara, 9 aruNa nAme dvIpa-samudro che. A gaNanAyo naMdIzvaradvIpa AThamo che, te ja pradhAna che. kemake ahIM manuSyadvIpa apekSAe ghaNAM jinabhavanAdinA sadabhAvathI tenuM praghAnava che. teno cakravAla virlabha - 1,63,84,00,000 yojana che. * x - madhya evo deza bhAga te madhyadeza bhAga, te khAsa madhya bhAga nahIM. pradezAdinI cokkasa gaNanAthI nakkI karela nathI. paNa prAyaH che athavA atyaMta madhyadeza bhAga
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/327 thI 329 te bahumadhyadezabhAga jANavo. ahIM aMjanaka parvata mULamAM 10,000 yojana pahoLA kahyA. dvIpasAgara prajJapti saMgrahaNI gAthAmAM kahyuM che - 84,000 yojana uMcA, 1000 yojana bhUmimAM, kiMcit nyUna 10,000 yojana bhUmitale che. aMjanaka parvatonuM mUla [kaMdamAM] 9500 yojana pahoLAI che. bhUmitale 9400 yojana pahoLAI che. A matAMtara che. tenuM kAraNa kevalIgamya. gAyanuM pUMchaDuM AraMbhe sthULa, aMte pAtaLuM hoya tevA gopuccha saMsthAna aMjanaka parvato che, te sarve kRSNaratna vizeSa tanmaya che athavA sarvathA aMjanamaya-paramakRSNa che. kahyuM che - bhamaro, bheMsazrRMga, kALo suramo, tenA jevA kALA, suMdara aMjanaka parvato gaganatalane sparzatA hoya tema zobhe che. 99 te AkAza sphaTikavat svaccha, komaLa taMtuthI banelA, komaLavastra samAna, ghaMTela vastra sama zlaNa, ghasela pASANa pratimA jevA dhRSTa athavA pramArjanikA vaDe zuddha karAyelA, tethI ja rahita, kaThaNa malanA abhAve ke dhoyela vastra sama nirmaLa, kAdavanA abhAve ke kalaMkarahita hovAthI niSpaka, niSkaMTaka ke niSkavaca arthAt AvaraNa rahita zobhAvALA athavA akalaMka zobhAvALA, devone AnaMda karanAra Adi prabhAvALA ke potAnA ja svarUpathI dIpatA, kiraNo sahita, udhotasahita - vastunA prakAzathI vartatA manane prasAda kartA, netra vaDe jovAtA chatAM zramane na karanAra, manohara, jonArane ramaNIya lAge che. tema cAvat zabdathI jANavuM. tyAM atyaMta ramaNIya bhUmibhAga che. tathA zAzvatA ke zAzvatI arihaMta pratimAnA sthAno te siddhAyatano che. kahyuM che - dareka aMjanaka parvatonA zikharanI upara beThelA siMha jevA AkAre ane uMcA arihaMtanA Ayatano [jinAlayo hoya che. mutyu - agradvAre AyatananA maMDapo te mukhamaMDapo - paTTazAlo, prekSaNaka-te mATenA gRharUpa maMDapo te prekSAgRha maMDapo. vara - vajraratnamaya, mATana - jonAra manuSyanA beThabhUta. vinayavRSya - caMdasvArUpa vastro, tenA madhyabhAge ja avalaMbana mATenA aMkuzo che. je dAmamAM motIonA parimANa vaDe kuMbha vidhamAna jemAM che te kuMbhikArUpa motInI mALA, kuMbha pramANa A che- be asatIthI eka pAlI, be pasalIthI eka setikA, cAra setikAthI kuDava, cAra kuDave eka prastha, cAra pracce eka ADhaka, cAra ADhake eka droNa. sATha ADhakano eka jaghanyakuMbha, eMzI ADhake eka madhyama kuMbha, 100 ADhake eka utkRSTa kuMbha, te motInI mALAnuM ardha uMcapaNAnuM pramANa che. pUrvokta je mALA ardha uccatva pramANavALI ane ardhakuMbhavALA muktA phaLa vALI che, tevI mALA vaDe sarva dizAomAM vIMTAyelI che. caitya arthAt siddhAyatananI najIka rahela stUpo te caityastUpo athavA cittane AhlAdaka hovAthI caityastUpo. padmAsane beThelI jinapratimA. - 4 - mahendrA - siddhAMta bhASA vaDe ati moTA evA dhvajo athavA zakrAdi moTA indronI dhvajA jevA te mahendra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 dhvajo. pachI badhI zAzvatI puSkariNI sAmAnyathI naMdA kahevAya che. tenA pharatuM saptacchadavana jANavuM. te vAvomAM nIkaLavA-pravezavA traNa dizAomAM traNa traNa sopAnanI paMktio che. te vAvomAM rUpAmaya hovAthI dahIM jevA zveta mukhavALA te dadhimukha parvato jANavA. vimala zaMkhadala, nirmaLa dahIM, ghanadUdha, motanA hAra jevA ujaLA gaganatalane sparzIne rahelA manohara dadhimukha parvato che. aMjanagirinA madhya bhAge izAnakoNamAM ratine karanArA hovAthI ratikara parvato kahevAya. te parvato pAse kramathI kRSNAdi indrANIonI rAjadhAnIo che. dakSiNa lokArDjhanAyaka hovAthI zaka, tenA agni, naiRta koNamAM rahela be ratikara parvato pAse zakrendranI indrANInI rAjadhAnI che. uttara lokAddhano svAmI IzAnendra hovAthI vAyavya ane izAna koNano rahela parvatonI pAse izAnendranI indrANInI rAjadhAnI che. st emaja naMdIzvara dvIpe aMjanaka parvata upara cAra ane dadhimukha parvato upara soLa maLIne vIza jinAlayo che. ahIM cAturmAsika paDavA, saMvatsara, bIjA ghaNAM jina janmAdi e samudAya sahita devo aSTAhnikA mahotsavo karatA vicare che, evuM jIvAbhigama sUtramAM kahyuM che. bIjA paNa tevA prakAre siddhAyatano hoya to virodha nathI. vijayanagarI mAphaka rAjadhAnImAM paNa siddhAyatano saMbhave che. vaLI paMcadaza sthAno dvAramAM kahyuM che- soLa dadhimukha parvato zveta - X - che, tenI bahAra be be vAvaDImAM bahAranA be koNanI najIkamAM suvarNakAMti sama be-be ratikara parvato che. aMjanakAdi parvatomAM vividha maNi vaDe kAMtivALA zikharo upara bAvana jinagRho che. te maNiratnamaya, hajAra yojanavALA che. tatva bahuzruta jANe. - - ukta sarve jinakathita satya hovAthI satya che. mATe have satya sUtra kahe che- * sUtra-330 thI 332 - [330] satya cAra bhede che nAma, sthApanA, dravya, bhAvarAvya. [331] AjIvikonuM tapa cAra bhede che - ugratapa, ghoratapa, rasatyAga tapa ane jilendriya pratilInatA, [332] saMyama cAra bhede kahyo che tyAga cAra bhede kahyo che - mana, akiMcanatA cAra bhede kahI * vivecana-330 thI 332 - [330] nAma, sthApanA satya sugama che. upayogarahita vaktAnuM satya te dravya satya. sva-para anuparodhathI upayogayukta te bhAvasatya. [331] satya - cAstri vizeSa, cAstrinA vizeSane yAvat uddezakanA aMta paryanta kahe che. AjIvikA - gozALAnA ziSyo, aTThama Adi te ugratapa. athavA guvAra - A lokAdinI AzaMsArahitano zobhanatapa.. Atma nirapekSa te ghoratapa.. mana, vacana, kAya, upakaraNa saMyama. vacana, kAya ane upakaraNa tyAga. mana, vacana, kAya upakaraNa akiMcanatA.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/330 thI 332 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vRtAdi rasanA bhAgarUpa tapa.. manojJa-amanojJa AhArone vize rAga-dveSano tyAga. arihaMtano bAra bhede tapa che. 33] mana-vacana-kAyAnA akuzalatvano nirodha, kuzalavanI udIraNA te saMyama. upakaraNa saMyama-mahAmUlyAdi vastrAdino tyAga pustaka-vA-tRNacarma cAre paMcakano tyAga. pustakAMcaka che - gaMDI, kacchapI, muSTi, saMpuTaphalaka, gRpATikA A pAMca bhede pustako vItarAge kahyA che. jADAI, pahoLAI, laMbAIthI samAna che te gaMDI pustaka. aMte pAtaLA, madhya pahoLuM te kacchapI pustaka jANavuM. cAra AMgaLa lAMbu ke goLa athavA cAra AMgaLa lAMbu-pahoLuM eTale catukoNa te muSTi pustaka. be phalakamAM hoya te saMpuTa pustaka. thoDA paga vaDe, kaMIka uMcu te sRpATikA pustaka che. pahoLAImAM moTuM hoya ke nAnuM paNa je pustaka jADAImAM thoDuM hoya tene siddhAMtasAranA jJAtA puruSo chivADIsRpATikA pustaka kahe che. vastrapaMcaka apatyupekSita ane dupratyupekSitanA bhedathI be prakAre che - temAM pratyupekSita vastra pAMca bhede - taLAI [zayyAvizeSa], ozIkuM, gAla-masuriyuM, AliMgini, cAkaLo.. dupacupekSita vastra paNa pAMca prakAre - pavi, kApa, prAvaka, navavarka ane deDhagAlI. hAthInI pITha upara nAkhavAnuM AstaraNa, te palhavI. rUthI bharela te kutupa, dhotapotikA te DhagAlI, prAvaraka ane navatvaka prasiddha che . have tRNapaMcaka kahe che aSTa kamarUpa graMthinuM mathana karanAra jinezvaroe pAMca bhede tRNo kahyA che - zAlI, vIhI, kodrava, kAMga ane zyAmaka Adi ghAsa. have carmapaMcaka kahe che - bakarAnuM, gheTAnuM, gAyanuM, bheMsanuM, haraNanuM cAmaDuM athavA talikA, pagarakhA, vAgha, kozaka, kRtikArUpa carma upakaraNa. vithANa - azubha mana vagereno tyAga athavA mana vagerethI sAdhuone zanAdinuM dAna te tyAga. e rIte pAtrAdi upakaraNa vaDe allAdinuM dAna te upakaraNa tyAga. kaMI vidhamAna nathI - suvaNadi dravyano prakAra jene nathI te akiMcana teno bhAva te akiMcanatA - niparigrahatva. te mana Adi apekSAe che. sthAna-4-uddezo-2-no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahitano anuvAda pUrNa sthAna-4-uddezo-3 praka - X - X - X - X - X - o bIjo uddezo kahyo. have trIjo kahe che. A uddezAno pUrva uddezaka sAthe saMbaMdha A che - pUrve jIva ane kSetranA paryAyio kahyA. ahIM to jIvanA paryAyo kahevAya che. A saMbaMdhe prApta A uddezAnA pahelAM be sUtro kahe che- * sUma-333,334 : [33] rekhAo cAra bhede kahI che . parvatarekhA, pRedIrekhA, vAlukArekhA, udakare. e rIte koi cAra bhede che . parvatarekhA samAna, pRthvIjha samAna, vAlukAmAM samAna, udare samAna... pavata rekhA samAna krodhavALo jIva marIne nairayikamAM upaje che. pRthavIrekhA samAna phodhavALo tiricayonikomAM upaje che. vAlakArekhA samAna krodhavALo manuSyamAM upaje che. udarekhA samAna kodhavALo devomAM upaje che. udaka [ua] cAra bhede kahela che - kadamodaka, khaMjanodaka, vAlukodaka, aulodaka. e rIte bhAva cAra bhede kahyA che - kamodaka samAna, khaMjanodaka samAna, vAlukodaka samAna, lodaka samAna... kaImodaka samAna bhAvavALo jIva marIne nairayikamAM cAvatuM zailodaka samAna bhAvavALo devamAM upaje che. [33] pakSI cAra kahyA - koI svarasaMpanna paNa pasaMpanna nahIM, koI rUpasaMpanna paNa svarasaMpanna nahIM, koI rUpasaMpanna ane svarasaMpanna, koI varasaMpanna nahIM ane rUpasaMpanna nahIM.. e pramANe puruSo cAra bhede che . koI vasaMpanna paNa rUpasaMpanna nahIM. puraSo cAra bheTe che koI pote tRpta thAya paNa bIjAne nahIM, koI bIjAne tRpta kare paNa potAne nahIM ityAdi cAra bheda. parayo cara bheTe che - koI vicAre ke huM bIjAne vizvAsa upajAvuM ane upajAve, koI vicAre ke bIjAne vizvAsa upajatuM paNa na upajAve Adi. para cAra bhede - koI potAmAM vizvAsa upajAve bIjAmAM nahIM - Adi. * vivecana-333,334 - [333] A sUtrano saMbaMdha A che - pUrve cAritra kahyuM, teno pratibaMdha karanAra krodhAdi bhAva che, tethI krodha svarUpa prarUpaNA kare che. te saMbaMdhavALA A daSTAMtabhUtAdi sUganI vyAkhyA - rAnI - rekhA. krodhanuM bAkInuM vyAkhyAna mAyA Adi mAphaka jANavuM. mAyAdi prakaraNathI anyatra krodhane vicArAyuM kemake sUtranI gati vicitra che.. bIjuM sUtra paNa sugama che. A krodha bhAvavizeSa ja che. bhAva prarUpaNA mATe deTAMtAdi be sUtra kahe che. sUtra prasiddha che. vizeSa e ke . jemAM khUMcela paga vagere kheMcI na zakAya athavA kaTethI kheMcI zakAya te kardama. dIvAnI mezanI jema paga Adino lepakArI te khaMjana-kardama vizeSa ja che.. vAlukA-retI. te coTe to paNa pANI sukAtA pagamAMthI aA prayatna
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/333,334 82 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 dura thAya che. kemake aA lepakArI che.. zaila eTale komaLa pASANa, te paNa Adine sparza vaDe ja kiMcit du:kha Ape che. paNa tathAvidha lepane utpanna karatAM nathI. kardama AdinI pradhAnatAvALA udako te kardamodaka Adi kahevAya che. bhAva - jIvano sagAdi pariNAma, tenuM kadamodaka Adi sAthe sAmya, tenA svarUpAnusAre karmanA lepane aMgIkAra karIne mAnavuM. [334] hamaNAM bhAva svarUpa kahyuM. have bhAvavALA deTAMtasahita puruSane cAra pavana thI laIne chevaTanA sUga vaDe kahe che, teno bhAvaspaSTa che. vizeSa e ke - zabda ane 5 badhA pakSIone hoya che, tethI viziSTa zabda ane rU5 grahaNa karavA yogya che. manojJa zabda vaDe saMpanna eka pakSI che, paNa manojJarUpa vaDe nahIM - kokilanI jema. 5saMpa paNa zabda saMpanna nahIM - popaTavata. ubhayasaMpanna - moranI jema. anamayakAkavatuM. ahIM puraSa yathAyogya yojavo. manojJa zabda ane prazasta rUpa * x * sAdhu, siddha siddhAMta prasiddha zuddha dhamadizanAdi svAdhyAya zabdasaMpanna, loya vaDe 5 kezavALuM uttamAMga, tapa vaDe kRzakAyA, melathI malina deha, aA upakaraNanA lakSaNa vaDe suvihita sAdhurUpadhArI. - 4 - huM prIti karuM ke huM vizvAsa karuM evo pariNata prIti ke vizvAsane kare che, kemake sthira pariNAmavALo ke ucita pratipatti nipuNa ke saubhAgyavALo hoya che. bIjo prIti karavAmAM pariNata chatAM apIti ja kare che kemake uktathI viparIta hoya che. trIjo prIti pariNata chatAM prIti ja kare che, kema ke utpanna thayela pUrvabhAva nivRta thayo hoya che. prIti utpattino svabhAva hoya che. coco purUSa to sugama che. koI bhojana, vastrAdi vaDe potAnA AtmAne prIti utpanna kare che. paNa svArthamAM tatpara hovAthI bIjAne AnaMda utpanna karato nathI. bIjo paramArtha pradhAna hovAthI bIjAne AnaMda Ape che, potAne nahIM. trIjo svArtha ane paramArtha tatparatAthI baMnene AnaMda Ape che, cotho baMnene nahIM. koI potAno vizvAsa kare che, bIjAno nahIM ityAdi caturbhAgI. A puraSa mArA upara prIti ke vizvAsa kare che evI khAtrI karAvavI. * sUga-335,336 : [33] cAra bhede vRkSo kA - patrayukta puwyukta, phalayukata, chAyAyukata e ja rIte cAra bhede puro kahai * yukata vRkSa samAna, puNayukatvRkSa samAna, phaLayukta vRkSasamAna, chAyAvALA vRkSa samAna. [33] bhArane vahana karanAra cAra vizrAmo kahA che * 1- jyAre eka khabhAthI bIje khabhe bhArane mUke te eka vizrAma, - jyAre maLa-mUtrano tyAga, kare tyAre te bhArane mUke te eka vizrAma, 3- mArgamAM nAgakumAra ke suvarNakumAranA maMdiramAM rAtrie varase te eka vizrama, 4- jyAre bhAra utArIne yAdjIva ghera AvIne rahe te eka vizrAma. A pramANe zrAvakane cAra vizrAma kahyA * 1- jyAre [6/6] zIlavaMta, guNavaMta, viramaNa, pratyAkhyAna, pauSadhopavAsa svIkAre tyAre eka vizrAma, - jyAre sAmAyika, dezAvagAsika, sArI rIte pALe tyAre eka vizAma, 3- jyAre caudaza-AThama-pUnama, amAsa patipUrNa pauSadhane samyapha uLe tyAre eka vizrAma, 4- jyAre pazcima maraNAMtika saMlekhanA ArAdhanA karI bhojananuM pratyAkhyAna karI pAdopagata anazana karI maraNanI AkAMkSA na karato vicare te eka vizrAma. * vivecana-335,336 : [335 pAMdaDAne pAme te paropaNa ati ghaNAM pagavALo. e rIte bAkInA paNa jANavA. e rIte laukika ane lokottara puruSonI patravALAdi vRkSa sAthe samAnatA kramazaH jANavI. te A -1- arthIone vize tathAvidha upakAra na karavA vaDe sva svabhAva lAbhamAM ja samApta thavAthI, 2- sUtradAnAdi upakAraka hovAthI, 3- arthadAnAdi vaDe mahAna upakAraka hovAthI, 4- jJAnAdi kAryamAM pravartAvavuM ane doSathI bacAvavA AdithI. (336] dhAnyAdi bhArane eka sthAnethI bIjA sthAne laI janAra puraSanA vizrAma, avasaranA bhedathI vizrAma bhedo che - 1- eka khabhethI bIjA khabhe bhArate pheravatA, te avasare te vahana karanArane eka vizrAma, 2- maLa mUtrAdi tajatA, 3nAgakumAra AvAsAdi ke anya AvAsamAM saginA vase tyAre, 4- jyAM sudhI A manuSya che. evA kathana vaDe cAvajIva vase che te. A dRSTAMta che, tenuM dAntika sUtra A pramANe - sAdhunI upAsanA kare te zrAvaka, te sAvadha vyApAranA bhArathI dabAyelAne, tene choDavA vaDe cita svAthyarUpa vizrAmo che. paralokathI bhaya pAmela mane A bANa che evA A vizrAmo che - te jinAgamanA saMganA sabhAvathI svaccha buddhi vaDe AraMbha-parigrahane du:kha paraMparAkArI saMsAra kAMtAra kAraNabhUta mAnI tyAjya che ema jANI indriya subhaTa vaza te baMnemAM pravartato mahA kheda, saMtApa ane bhayane vahana kare che. A rIte bhAvanA bhAve - hRdayamAM jinezvaranI AjJA chatAM apuSya evuM mAruM vartana to Ave che, vizeSa zuM kahuM ? Azcarya che, amAruM jJAna haNAyuM, amAruM mAnuSya mAhAbhya haNAyuM. viveka prApta chatAM ame nAnA bALakanI jema vartIe chIe. je avasaramAM zIla ke brahmacarya vizeSa, sthUla prANAtipAtAdi viramaNa rUpa vrata, na * aNuvrata ane sAta zikSAvata (ke jenI vyAkhyA ahIM nathI karI], guNavata-divrata-bhogopabhoga vrata lakSaNa, viramaNa-anarthadaMDa virati prakAre ke samAdinI virati jANavI. pratyAkhyAna-navakArazI Adi, pauSadha-parvadina AThama Adi, AhAra tyAgarUpa upavAsa, te pauSadhopavAsane svIkAre tene eka vizrAma kahyo. jayAre sAvadha rogano tyAga ane nisvadhayoganA sevanarUpa sAmAyikamAM je vyavasthita zrAvaka te zramaNabhUta thAya che. tathA divrata gRhitane dirimANanA
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/335,336 84 vibhAgamAM avasthAna viSaya je avakAza te dezAvakAzika - dizA parimANano pratidina saMkSepa karavo ke sarva vratano saMkSepa karavo, akhaMDa AsevanA karavI, te bIjo vizrAma kahyo. amAse ahorAtra cAvatuM AhAra-zarIra sakAra bhAga - brahmacarya - avyApAra - rU5 cAra bhede pauSadha kare, te trIjo vizrAma. - jyAre pazcima ja, paNa amaMgalanA parihArArthe apazcima-chellI, maraNa ja aMta te maraNAMta, temAM thAya te mAraNAMtikI, jenA vaDe zarIra ane kapAyAdi kRza karAya te saMlekhanA - tapa vizeSa, te apazcima mAraNAMtika saMlekhanA, tenuM Asevana lakSaNa je dharma, te vaDe sevita ke dehane zoSanAra te joSaNA tathA jeNe bhakta-pAnanuM pratyAkhyAna karela che te, vRkSanI mAphaka niSNapaNe rahela che, te pAdapoNataanazanano svIkAra, mAna * maraNa kALanI AkAMkSA na karato, temAM usuka na thaIne vicare che. * sUga-337 thI 341 : [33] cAra bhede puruSa kA - (1) uditodita, (2) uditAtamita, (3) astamitodita, (4) amitAmita.. (1) uditodita te cAturaMga cakravartI sA bharad () uditAstamita te cAturaMta cakravartI bahAdatta, (3) admitodita te harikezabhala, (4) astamitAmitakAlasaukaki. [338] cAra yuma kahA-nRtayugma, groja, dvAparayuma, kalyoja nairayikone cAra suma kahA - kRtayugma yAvata kalyoja, e rIte asura kumAra cAvatuM svanitakumAro tathA pRnI aAdi pAMca kAya, be - traNa - cAra indriyovALA, paMcendriya ticiyonika, manuSyo, vyaMtara, jyotiko, vaimAnika e badhAne cAra sumo kahevA. [336] cAra bhede zUro che - kSamAzUTa, tapazuru dAnazUra, yuddha zUra arihaMto kSamAzUTa, sAdhu tapazura vaizramaNa dAnazUra vAsudeva yuddhAra che. [34] cAra bhede puruSo che - -- ucca ane uccaIda, -... ucca paNa nIcachaMda, " - nIca paNa uccachaMda, 4- nIca ane nIcachaMda. ] asurakumArone cAra vezyAo kahI che :- kRSNa-nIla-kApotatevezyA, e pramANe yAvat nitakumAra, e rIte pRthavI-apa ane vanaspatikAyiko tathA vyaMtaro, e badhAMne cAra vezyAo che. * vivecana-337 thI 341 - [33] uad kula, bala, samRddhi, tivadha kAryo vaDe udita- myudayavALo ane parama sukhanA samUhanA udaya vaDe udita - te uditodita jema bharatacaDI. tathA udita ane pachI asta pAmela-sUryanI jema, kemake sarva samRddhi vaDe bhraSTa thavAthI ane durgatimAM javAthI udita-amita, brahmadatta cakravartI mAphaka. te pahelA unnata kulAdimAM utpanna thayo, svabhujA vaDe sAmAnya upArjita karyuM. pachI khAsa kAraNa vinA krodhita brAhmaNadvArA prerita govALe choDela goLIthI kuTela AMkha vaDe ane maraNa pachI sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 apratiSThAna narakanI vedanA pAmyo. hIna kulotpati, durbhAgya, dAridgha vaDe prathama astamita ane pachI samRddhi, kIrti, sagatinI prAptithI harikeza nAmaka cAMDAla, kulapaNAthI, durbhAgya, dAriddhathI pahelA asta pAmela, pachIthI dIkSita thaI nizcalacAAi . tathA asta pAmela sUryanI jema nIca kuLapaNuM, duSTakarmakArItAthI, kIrtisamRddhi lakSaNa tejathI varjita ane pachIthI durgatimAM javAthI asta pAmela, te astamita-akhaMmita - jema kAla saukarika, mUra * zikArane karato mATe saukarika. dukulotpanna ane roja 5oo pADA mAranAra, pahelA aramita ane pachIthI paNa sAtamI narakabhUmimAM javAthI amita.. [33] je jIvo Ama vicitra bhAvothI ciMtavAya che, te badhA cAra raziomAM avatare che, te dazavi che guma - zazi vizeSa. je rAzine cAranI saMkhyA vaDe bhAMgatA zeSa cAra rahe che kRtayugma kahevAya. je rAzimAM traNa zepa rahe te goja, be zeSa rahe to dvAparayugma, eka rahe to kalyo. ahIM gaNitanI paribhASAmAM samarAzi yugma ane viSamarAzi te oja kahevAya che, A jaina siddhAMtanI sthiti che. lokamAM to kaliyugamAM 4,32,000 varSa, dvAparayuga AdimAM be-traNa-cAra gaNAM varSa thAya che. A rAziyonuM nAkAdine vize paNa nirUpaNa kare che. nArakAdimAM cAra prakAranI sazivALA paNa hoya che kemake janma-maraNa vaDe hInAdhikad saMbhava che. | [339] vaLI jIvone ja bhAvo vaDe kahe che . "cAra bhede zara" Adi sUtra sugama che. vizeSa e ke zUra - vIra puruSo. kSamAmAM zUra - arihaMta mahAvIranI mAphaka, tapamAM zUra * deDhaprahArI muni mAphaka, dAnamAM zUra - vaizramaNa kubera mAka, te tIrthakaranA janma, pAraNA Adi samaye ratnAdinI vRSTi kare che. kahyuM che - vaizramaNanA vacanI prerAyela tiryak braeNbhaka devo kroDogame suvarNa ane ratno tIrthakara gRhe laI jAya che. yuddhamAM zUra vAsudeva-kRSNavat - 4 - [34o] zarIra, kuLa, vaibhavAdi vaDe ucca puruSa tathA audAryAdi guNa yukta hovAthI ucca abhipAyavALo uccachaMda, tethI viparIta te nIyachaMda, nIca paNa ucca kulAdithI viparIta che. [341] ucca-nIca abhiprAya kahyo, te legyA vizeSathI thAya che, mATe lesyA sUtro kahela che, te sugama che, vizeSa e ke- asurAdine dravyAzrayathI cAra vaizyAo hoya che, bhAvathI badhAM devone cha lezyA hoya che. manuSya ane paMcendriya tiryaMcone dravya ane bhAvathI paNa cha legyA che. pRthvI-a, ane vanaspatinA jIvone tejalezyA hoya che, kemake teomAM devonI utpatti thatI hovAthI te jIvone cAra leDyA hoya che. - - kahela legyA vizeSathI manuSyo vicitra pariNAmavALo thAya mATe vAhanAdi deTAMtarUpa caturbhagI kahe che- * sUtra-342 - yAna cAra bhede che - koI yukta ane yukata koI yukata ane Ayukata,
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/337 thI 341 koI ayukta ane yukata, koI ayayukta ane ayukta. A pramANe yuro cara bhede kahyA che . koI yukta ane yukata ityAdi cAra, ' yAna cAra bhede che - yukta ane yukata pariNata, yukta ane Ayukta pariNad Adi cAra. e rIte cAra bhede puruSa che - yukta, yukatapaNita yAna cAra bhede che - yukata ane yukatarUpa, yukata ane AyukatarUpa, ayukata ane yukatarUpa, ayukata ane ayukatarUpa, e rIte puruSo paNa cAra bhede jaNavA - yukta ane yukatarUpa ityAdi. cAra bhede yAna kahyA - yukta ane yukta zobhA Adi cAra A pramANe paro cAra bhede kahyA che - yukta ane yukata zobhAdi cAra, cAra bhede yumya kahyA che - yukta ane yukata, e rIte puro cAra bhede kahal che . yukta ane yukata aAdi cAra.. A rIte jevA yAnanA cAra AlAvA kahyA tema yugyanA paNa kahevA. te rIte cAra bhede puruSo paNa kahevA. sArathI cAra bhede che . zeDanAra paNa choDanAra nahIM choDanAra paNa mDanAra nahIM joDanAra ane choDanAra, na zeDanAra * na choDanAra - cAra prakAre ghoDA kahA - yukta ane yukta yukta ane ayukatAdi cAra, A pramANe cAra bhede puraNo kahyA - yukta ane yukta, - e rIte yukta pariNata, yukatarUpa, yukatazobhA te badhAMnA daSTiblika cAra puruSo kahevA. cAra bheda hAthI kahA - yukata ane yukata, Adi cAra. e pramANe cAra bhede puruSo kahA * yukata ane yukta Adi cAra, ghoDAmAM kahyuM tema hAthImAM paNa badhuM kahevuM ane te badhAMnA daSTiiiAka puruSo paNa kahevA. yugmacaya cAra bheTe che . 1- mArgamAM cAle paNa unmArgamAM na cAle, 2unmamAM cAle paNa mArge na cAle, 3- mArga ane unmArga baMnemAM cAle, 4- mArga ke unmArga baMnemAM na cAle... e pramANe karo sara prakAre jANavA. puNe cAra bhede kahA - 1- rUpasaMpanna paNa gaMdha saMpanna nahIM, * gaMdha saMpanna paNa rUpa saMpanna nahIM, 3- rUpa ane gaMdha baMnethI saMpanna, 4- rUpa ke gaMdha ekethI saMpanna nahIM. A pramANe puruSo cAra bhede kahA - 1- rUpa saMpanna paNa zIla saMpanna nahIM, ItyAdi- cara... cAra bhede puruSo kahyA -- jAtisaMpanna paNa kula saMpanna nahIM Adi cAra... cAra bhede puraNo kahyA 1- jati saMpanna paNa bhala saMpanna nahIM Adi cAra cAra bhede puruSo kA -1- jAti saMva paNa bala saMpanna nahIM Adi cAra.. e pramANe - jAti ane rUpa. jAti ane puta. jAti ane zIla. jAti ane cA>>i... e pramANe kula ane bhaLa. kula ane rU5. kula ane kRta. kula ane zIla. kula ane cAstri. e badhAMnA cAra-cAra AlApako kaheza. cAra bhede paraNo kahA -1- balasaMpanna paNa rUpasaMpanna nahI, Adi cAra. e rIte baLa ane kRta.. bala ane zIla.. bala ane rAtrinA cAra AlAvA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 kahevA... cAra bhede pakSo kA - 1- rUpa saMpanna paNa zruta saMpanna nahIM Adi cAra... e rIte rUpa ane zIla, rUpa ane cAstrinA cAra AlAvA.. cAra bheda puruSo ka@u -- zruta saMpanna paNa zIla saMpanna nahIM Adi -4. e rIte zruta ane cAtrinA cara AlAvA. cAra bheda puraSo kA - zIla saMpanna paNa cAstri saMpanna nahIM Adi cAra, A ekavIsa bhedonI caubhaMgI kahevI. cAra phaLa kahA - 1- Amalaka jevuM madhura, drAkSa jevuM madhura, dUdha jevuM madhura, khAMDa jevuM madhura... ema AcAryo cAra bhede - Amalaka madhura phaLa samAna yAvatu khaMDamadhara phaLa samAna... cAra bheda paNa kahA -1- Atma vaiyAvaccakra paNa paravaiyAvaccakara nahIM Adi cAra puraSo cAra bhede kahyA -1* koI vaiyAvacce kare paNa pote na iccha, ra- koI pote icche paNa vaiyAvacca na kare Adi cAra cAra bhede parapo kahA - arthara paNa mAnakara nahIM, mAnakara paNa kira nahIM, koI sAkara ane mAnakara baMne, koI baMne nahIM. cAra bhede parakha kahA * gaNaartha paNa mAnakara nahIM Adi cAra.. cAra bheda parakha kahA - gaNasaMgrahara paNa mAnanahIM Adi cAra cAra bheda puraSa kahai - gaNazobhAkara paNa mAnakara nahIM Adi cAra.. cAra bhede paNa kahyal - gaNazuddhikara paNa mAnakara nahIM Adi cAra bhaMga gaNavA. cAra bheda para kahyA * koI veza choDe che ma nahIM koI dharma choDe che veza nahIM koI veza ane dharma baMne choDe che, koI veza ke dharma eke choDatA nathI... cAra bheda puraNa kahyA - koI dharma choDe che paNa maryAdA nahIM Adi cAra... cAra bheda puraNa kahyA * piyadharmI paNa deDhadharmI nahIM, Adi cAra bheda. AcAryo cAra bhede kahA - pravajyAcArya paNa upasthAnAcArya nahIM, upasthApanAcArya paNa pravajyAcArya nahIM, baMne hoya, baMne na hoya. AcAryo cAra bhede kahyA - uzanAcArya paNa vAcanAcArya nahIM -- aMtevAsI cAra kahyA - patAjanAMtevAsI paNa upasthApanAMtevAsI nahIM aAdi yAra.. aMtevAsI cAra bhede kahyA - uzanAMtevAsI paNa vArAnA aMtevAsI nahIM Adi cara... cAra nigrantho kahyA 1- rAnika zramaNa nigrantha, mahAkama, mahA kriyAvALo, anAtApI, asamita, te dharma ArAdhaka na thAya. -- rAttika zramaNa nirmastha, kamI, alAkiyAvALo, tApI, samita, te dharmanA ArAdhaka thAya. *3- ladhurAnika zramaNa nirgastha mahAkarmI, mahA kricAvALo, anAtApI, asamita, dharmanA ArAdhaka na thAya. -4- laghurAnika zramaNa nirji alAkama, aghakriyAvALo, AtApI, samita, dharmanA ArAdhaka thAya che... nikzI cAra bheTa che - hAnikAzramaNI nithiI paNa jamaNavatu kahevI... zrAvako cAra bhede che - rAnika zrAvaka Adi zramaNavata. zrAvikA cAra bheTe che - rAttikA zrAvikA Adi zramaNavat cAra gama.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/342 * vivecana-34ra : sUtra saraLa che. vizeSa A - thAna - gADA Adi, te baLada AdithI yukta, vaLI samagra sAmagrI sahita athavA pUvapira kAla apekSAe joDeluM. bIjuM baLadathI joDela paNa sAmagrIthI nahIM, e rIte.. puruSa paNa dhanAdi vaDe yukta ane ucita anuSThAnathI yukta athavA pahelA paNa dhana ane dhamanuSThAnAdithI yukta ane pachI paNa yukta, te rIte caturbhagI. athavA dravyaliMgathI yukta ane bhAvaliMgathI yukta te prathama sAdhu, dravyaliMgathI yukta bhAvathI nahIM te nikuvAdi, dravyaliMgathI nahIM paNa bhAvaliMga yukta te pratyeka buddhAdi, ubhayaviyukta te gRhasthAdi. baLada vaDe yukta ane yukta pariNata sAmagrI vaDe prathama rahita thaI yuktapaNe pariNata purSa pUrvavatu jANavo.. yuktarUpa - saMgata svabhAvI ke prazasta yukata te yukatarUpa, puraSa paho ghanAdi athavA jJAnAdithI yukata ane yukatarUpa te ucita veSa.. yukta pUrvavatu ane zobhe che ke jenI zobhA che te yuta zobhA, puruSa to guNa vaDe yukta ane jenI zobhA ucita che te yukta zobha. - zvAdi vAhana athavA gauDadezamAM cosa be hAtha pramANa ane vedikA sahita te yumyaka kahevAya che, te vaDe yukta besavAnI sAmagrI vaDe >> palANasahita, vaLI vegAdithI yukta, e rIte cAnanI jema vyAkhyA karavI. pratipakSa - dASTablika temaja jANavuM. te koNa ? - puruSanA prakAro pariNata, rUpa ane zobhA sUtro vaDe pratipakSasaha caubhaMgI kahevI. te zobhA sUtranI caturbhAgI paryakta kahevuM . sAutha * kheDanAra, gADAmAM baLadAdine joDanAra paNa choDanAra nahIM * * * ema zeSa bhaMga paNa jANavA. vizeSa e ke cotho kheDe che. athavA gADA Adine jotaravAnI taiyArI karanAra pratye joDAvanAra te yojApayitA ane choDanArAne je preraNA karanAra te viyokApayitA. lokottara puraSa vivakSAmAM sAcI mAphaka saMyama yogamAM sAdhane pravatavanAra te yojayitA, anacitathI aTakAvanAra te viyojayitA. yAna sUrNa mAphaka ghoDA, hAthInA sUtro jANavA... azcAdinuM vahana thatu gamana - 4 - eka yugya mArgamAM janAra hoya che, unmArgamAM nahIM Adi caubhaMgI. ahIM vAhananI gati vaDe ja nirdezamAM caturvidhapaNe kahela hovAthI tenI cayani uddeza vaDe yukta cAturvighama jANavuM. bhAvayugya pakSe mukhya * saMyama yogano bhAra vahana karanAra sAdhu. mArgamAM janAra te apamatta muni, unmArge janAra te dravyaliMgI, baMnemAM janAra te pramata ane cothA bhaMge siddha che. kramazaH sata - sat ubhaya - anubhaya anuSThAnavALA hovAthI athavA patha-utpathanuM svasamaya-parasamaya hovAthI ane thAya zabdano gatirUpa artha vaDe bodha paryAyathI * x - caturbhagI che. eka puSpa rUpavAnuM ke suMdara AkAra yukta che, gaMdha saMpanna nathI - AvaLanA phUlanI jema, bIjuM bakula jevuM, bIjuM jAI jevuM, coyuM boraDInA puSpa jevuM.. puruSa rUpALo ke suvihitarUpa yukta, jAti, kula, baLa, rUpa, bRta, zIla, cAritra e sAta sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 pada sAthe dvisaMyogI ekavIza caubhaMgI karavI sugama che. AmaLA jema madhura ke AmaLo ja madhura te Amalakamadhura. - drAkSa, tenI jema ke te ja madhura te mRDhIkAmadhura, e rIte kSIravat, khaMDavatuM. A kramathI thoDuM - bahu * bahutara - bahutama madhura che. je AcAryo thoDA - bahu - bahutara - bahutama upazamAdi guNarUpa madhuratAvALA che, tenuM sAmya kahyuM. potAnI vaiyAvacca karanAra te ALasu ke visaMbhogI sAdhu, anyanI vaiyAvacce karanAra te svArthanirapekSa, sva-para vaiyAvaccI te sthavikalpI, baMne prakArathI nivRtta te anazanAdi svIkArela muni... nispRha hovAthI vaiyAvacca kare ja che, AcArya ke glAnapaNAne laIne vaiyAvaca icche ja che, kare che ane e paNa che te sthavira vizeSa, baMnethI nivRtta - jinakalpI. ajara - digyAmAdine vize rAjAdine hitAhita prApti-parihAranA ani tathAvidha upadezathI je kare te arthakara-maMtrI ke naimittika, teo arthakara che paNa mAna karatA nathI. "huM vaNapUchyuM kema kahuM ?" ema mAna karatA nathI e prathama, bIjA traNa bhAMgA sugama hovAthI jANI levA. ahIM vyavahAra bhASyanI gAthA che - cAmAviSayamAM rAjAe pUchela hoya ke na pUchela hoya to paNa zubhAzubhane kahe, trIjo bhaMga pUchatA kahe, bIjo-cotho niSphaLa che. gaNa-sAdhu samudAyanA kAryo kare, te gaNAryakara-AhArAdithI sahAya kare paNa prArthanAnI apekSAvALo na hovAthI mAna na kare. A rIte bIjA traNa bhaMga paNa jANI levA. kahyuM che ke - AhAra, upadhi, zayyAdithI gacchane madada kare che paNa mAna na kare, bIjo madada na kare paNa mAna kare, trIjo baMne kare, cotho baMne na kare. athavA huM gacchano kArya karanAra chuM ema mAna na kare. hamaNAM ja gacchanuM kArya kahyuM te saMgraha. AhArAdi ane jJAnAdi vaDe gaccha saMbaMdhI saMgraha kare te gaNasaMgrahakara. zeSa pUrvavatu. kahyuM che - gacchane mATe saMgraha dravya ane bhAvathI be bhede. temAM dravyathI mahArAdi ane bhAvathI jJAnAdi. - x * paNa mAna karato nathI. ga7ne nirdoSa sAdhusAmAcArImAM pravartAvIne athavA vAdI, dharmakathI, naimitika, vidhA ane siddhAdipaNAthI ga9nI zobhA karavAnA zIlavALo gaNa zobhAkara che. paNa mAnakara nathI, kemake prArthanAno abhilASI nathI, athavA madano abhAva che...gaNane yathAyogya prAyazcittAdithI zuddhi kare te gaNazodhikara athavA AhArAdine vize doSanI zaMkA thatAM gRhastha kuLamAM jaIne je AhAranI zuddhi kare te prayamapuraSa, je mAnathI zaddhi mATe jato nathI te dvitIya, gRhasthanI prArthanAthI je jAya te tRtIya ane je prArthanAne icchato nathI ane jato nathI te caturtha. rUpa-sAdhuveza, tene kAraNavaza choDe paNa cAailakSaNa dharmane na choDe che - boTikamatamAM rahela muniva8, bIjA dharmane choDe paNa vezane nahIM te nilava jevo, bIjo baMnene choDe-dIkSA choDanAra, baMnene na choDe-susAdhuvat.. koI jinAjJAArUpa
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/342 co. dharmane choDe paNa svagacchakRta maryAdA na choDe, keTalAMka AcAryo tIrthaMkaranA upadeza vinA gaccha vyavasthA A rIte kare che - jemake atizayavALuM mahAkapAdi zruta anya gajhavALAne na ApavuM. Ama karavAthI te jinAjJApAlanapa dharmane choDe che paNa gacchamaryAdA choDato nathI kemake sarva yogya munine zrata ApavuM te jinanI AjJA che. A pahelo puruSa. je yogyane zruta Ape che te bIjo, je ayogyane Ape che. te trIjo ane zratano nAza na thAya te mATe zrata rakSAmAM samartha anya gacchanA ziyane potAnA gacchanI kriyA karIne zrata Ape che te dharma ane gacchamaryAdAne choDato nathI te caturtha. kahyuM che ke - svayameva digbadha karIne anya gacchavALAne je zruta Ape che, te ubhayane dhAraNa karato hovAthI ame tene pUjIe chIe. dharmamAM prIti ane sukha vaDe svIkRti hovAthI jene dharmapriya che te piyadharmI che paNa deDhadharmI nathI, ApattimAM paNa dharmanA pariNAmathI je calita na thAya - kSobha na pAme te deTadharmI. kahyuM che - dazavidha vaiyAvaccamAM koI ekamAM jadI udhama kare, paNa deDhadharmI na hovAthI dhairya ane vIrya - vaDe kRza hovAthI paripUrNa nirvAha na karI zake, e prathama bhaMga. - bIjo deDhadharmI che - aMgIkRta kAryanuM pAlana kare che, paNa piyadharmI nathI, kemake kaSTa vaDe dharmane svIkArato nathI. zeSa bhaMga sugama che. kahyuM che - mahA kaSTa dharma grahaNa kare che, paNa grahaNa karelAne barobara pALe che te bIjo, bIjo ubhayapakAre kalyANarUpa che, cotho ubhayathI pratikULa che. AcArya sUganA cothA bhaMga vaDe - je dIkSA ane utthApanA AcArya nathI te koNa ? te kahe che, dhamacArya - pratibodhaka. kahyuM che - jene dharmano upadeza karyo che, te gRhastha ke zramaNa dharmaguru che. koIka traNa bhede kahe che - dharmAcArya, dIkSAcArya, upasthApanAcArya. koI be bhede, koI eka bhede hoya. uddezana * gAdi Na bhaNAvavAmAM adhikArI kaccho, temAM ke tenA vaDe je AcArya te uddezAnAcArya. ubhayazUnya koNa ? te kahe che - dhamaciArya. aMtevAsI - gura samIpe vasavAnA zIlavALo - ziSya. dIkSA vaDe aMtevAsI te pravAjanAMtevAsI - dIkSita ane mahAvatAropaNathI upasthApanA aMtevAsI - ziSya. cothAbhaMgavALo koNa ? dharmanA pratibodhathI ke dharmanI icchAthI Avela ziSya te dhamovAsI.. je uddezanAMtevAsI ke vAyanA aMtevAsI nathI te cothA bhaMgavALo koNa ? - dharmAntavAsI. bAhya - atyaMtara parigrahathI mukta te nirgunya - sAdhuo. bhAvathI jJAnAdi rano vaDe vicare te sanika - paryAya jyeSTha. zramaNa te nirjhanya. sthiti AdithI mahAna ane tavAvidha pramAdAdi vaDe pragaTa jaNAtAM karmo jene che te mahAkarmI karmabaMdhananA hetubhUta kAyikayAdi mahAkiyA jene che, te mahA kiyAvALo. zItAdi sahana karavA rUpa AtApanA je nathI karato te anAtApI kemake te maMdazraddhAvALo che. tethI samiti sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vaDe asamita, AvA prakArano sAdhu dharmano ArAdhaka thato nathI. bIjo paryAya jyeSTha, alAkamAM, apakriya hovAthI dharmano ArAdhaka thAya che. mavamAnava te laghuparyAyavALo sanika, A rIte nirgunzI, zramaNopAsaka, zramaNopAsikA saMbaMdhI traNe sUtromAM cAracAra AlAvA thAya che. * saga-343 thI 345 - [34] cAra prakAre zrAvako kahyA * mAtApitA samAna, bhAI samAna, mitra samAna, zoka samAna... cAra bhede zrAvako kahyA - arIsA samAna, patAkA samAna, sthANu samAna ane kharakaMTaka samAna. [34] zramaNa bhagavata mahAvIranA [daza) zrAvakonI saudharmakAmAM aruNAbha vimAnamAM cAra palyopamanI sthiti kahI che.. (3xN) yAra kAraNe devalokamAM turaMtano utpanna deva manuSyalokamAM ella AvavAne icche to paNa AvI na zake -1- devalokamAM takAla utpanna deva divya kAmabhogomAM mUti, vRddha, grathita, Asakta thayelo te deva mAnuSya kAmabhogomAM AdaravALo thato nathI, zreSTha mAnato nathI, prayojana nathI evo nizcaya kare che, nidAna karato nathI, sthiti prakalpa karato nathI.. -- turaMtano utpanna deva devalokanA kAmabhogomAM mUrzita cAvatu Asakta thaIne tene mAtApitAno prema naSTa thAya che ane divya premano saMkama thAya che.. *3- devalokamAM turatano utpanna deva divya kAmabhogomAM mUrSita yAvata Asakata thai ema vicAre ke hamaNAM jauM, muhUrtamAM jauM, teTalA kALamAM alpAyuka manuSyo maraNa pAmyA hoya che.. 4turaMtano utpanna deva devalokamAM divya kAmabhogomAM mUrNita yAvatuM Asakta thAya, tene manuSya lokanI gaMdha pratikULa, pratiloma thAya che, manuSyalokanI gaMdha paNa yAvatu 400-5oo yojana paryanta Ave che... A cAra kAraNe tackALa ux deva devalokathI manuSyalokamAM zalNa AvavA Icche to paNa na AvI zake. cAra kAraNe tatkALa utpanna deva devalokathI manuSya lokamAM zIgha AvavA icche to zIgha AvI zake che -- takALa utapanna deva devalokanA divya kAmabhogomAM amUrNita yAvata anAsakata hoya, tene ema thAya ke - manuSyabhavane vize mAsa AcArya, upAdhyAya, pravartaka, sthavira gaNi, gaNadhara ke gaNAvacchedaka che, jenA prabhAvathI meM AnI divya devatrahita, divya devahuti meLavI che. prApta karI che, sanmukha AvI che, huM tyAM jauM, te bhagavaMtane vaMdana karuM yAvatu paryApAsanA karuM. -- tatkALa utajJa deva devalokamAM cAvatuM Asakata na thaIne ema vicAre ke - A manuSyabhavamAM vIu jJAnI ke takaravI ke ati duraskAraka che, tyAM jaIne huM te bhagavaMtone vAMdu cAvavuM paUpAsanA karuM. *3- tatkALa utpanna bhavanA mAtA cAvatu putravadhU che tyAM jauM, temanI pAse pragaTa thAuM, temane AvA svarUpanI A divya devatrahita, devahuti meLavI che - pAmyo chuM - abhimukha thaI che te batAvuM. -- tatkALa utpanna deva devalokamAM yAvata anAsakta thaIne ema vicAre ke
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/343 thI 345 92 manuSyabhavanA mArA mitra, sakhA, suhata, sahAyaka, sAMgatika che, teone mATe paraspara saMketa che ke jo huM pahelA aituM to mATe pratibodha karavo. A cAra kAraNe yAvatuM jaldI AvavA samartha thAya. * vivecana-343 thI 345 - (343-344] mAtA pitA samAna, upacAra vinA sAdhu mATe ekAMta vatsalabhAdvALA hoya che.. bhAI samAna-dva vicArAdimAM niSphara vacanathI apatine lIdhe abhatara prema hoya paNa tayAvidha prayojanamAM ati vatsala bhAva hoya.. mitra samAnaupacArasahita vacana vaDe prItinI kSati thatAM ApadAmAM paNa upekSA karanAra hovAthI.. je baMneno samAna pati hovAthI sapatnI, jema te zocapanI iSyavaza tenA chidrone jue, tema je sAghamAM paNa jovAmAM tatpara ane anupakArI hovAthI sapatnI samAna. HIT * arIso, tenA samAna, je varNavAtA utsarga - apavAdAdi AgamonA bhAvone yathAvat svIkAre, samIpe rahelA padArthone arIsA samAna grahaNa kare che.. patAkA samAna - je vicitra dezanAdi vAyu vaDe cotaraphathI kheMcAto hovAthI jeno bodha anizcita che.. sthANu samAna-gItArthanI dezanA vaDe paNa je kadAgRhathI calAvI zakAto nathI, te anamana svabhAva bodhane laIne samajAvavA yogya nathI.. kharkaMTaka samAna - je samajAvavA chatAM potAnA kadAprahathI calita thato nathI, eTaluM ja nahIM paNa prajJApakane durvacanarUpa kaMTaka vaDe vIMdhe che te. jura * niraMtara ke niSThara, jemAM kAMTA che te kharkaMTaka -bAvaLa AdinI DALa. te lokamAM kharaNa kahevAya che, te kapaDAne lAgatA tene phADe che ane tene mUkAvanAra puruSAdinA hAtha paNa vIMdhAya che, athavA bIjAne je khaDe che te kharaMTa - azuci jevo, tenA kubodhane nivAravA tatpara puruSane saMsarga mAtrathI dUSaNavALo kare che, kubodha - kuzIlatA - apakIrtine utpanna kare che vagere. [345 zrAvakanA adhikArathI kahe che - vArtA - Adi, trIjA sthAnakanA trIjA uddezAne vize prAyaH A vyAkhyAna karAyeluM che, to paNa kaMIka kahe che - ahIM saMbadha e che ke - devalokane vize * devamaNe, baM - zIgha, vApu - samartha che, sAmAna - manojJa zabdAdi, mUfkta - mUDha, kemake anityAdi svarUpavALA bodhamAM samartha na hovAthI. vRddha - tenI icchAvALo - atRpta. ghafthata * zabdAdi viSayamAM neharUpa doraDA vaDe guMthAyela. ayyapapatra - atyaMta tanmaya (Adi kAraNe mAnuSI kAmabhogomAM) AdaravAnuM na thAya, A vastubhUta che ema paNa na mAne, teone vize arthabaMdhana na kare - mAre tenuM kaMI prayojana nathI ema nizcaya kare. na tenA vize nidAna kare - ke A mane prApta thAo. teone vize huM rahuM ke te mArAmAM rahe, AvA prakAre sthiti maryAdA vaDe prakRSTa kAne na kare - arthAt te karavA AraMbha na kare. - x - - evI rIte divya viSaya prasakti e eka kAraNa che, jethI tatkALa utpanna kAmabhogamAM mUrSitAdi A deva, tathA teno mAnuSI prema vichinna thayela che, mATe divya sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 premanuM saMkramaNa e bIjuM kAraNa che. tathA A deva je hetuthI kAmabhogamAM mUrzitAdi hoya, tethI tenA pratibaMdhane laIne devanA kAryane vize AdhIna thavAthI, manuSyanA kAryamAM AdhInapaNuM nathI, A bIjuM kAraNa che. tathA divyabhogamAM mUrkitAdi tene mAnuSI gaMdha pratikULa - divya gaMdhathI viparIta ane pratiloma che kemake te indriya-manane AlhAdakara nathI athavA baMne zabdo ekAryavAcI che paNa ati amanojJatva sUcavavA be zabdo kahyA che. vattA vai vikatA batAvavA che. kadAca bharatAdi kSetramAM ekAMta suSamAdi samayamAM 400 yojana ja, anyakALe 5oo yojana che kemake manuSya ane paMcendriya tiryayonI bahulatAthI audAki zarIronI baddhatA ane tenA maLanI pukaLatAthI durabhigaMdhanI prayuratA hoya che. manuSya kSetramAM AvavA icchatA devone manuSyaphonanI gaMdha Ave che, Ama manuSya kSetranuM azubha svarupavA kahyuM. paNa deva ke manuSyAdi nava yojana karatA vizeSa dUrathI AvatI gaMdhane jANatA nathI athavA A vacanathI je indriyanA viSayanuM pramANa kahyuM che, te audArika zarIra saMbaMdhI indriyonI apekSAe saMbhavita che. anyathA lakSAdi yojana pramANavALA vimAnomAM dUra rahelA devo ghaMTAnA zabdane kema sAMbhaLI zake ? - x * nabhavanuM azubhapaNuM devone ahIM na AvavA mATenuM cothuM kAraNa che. zeSa sugama. AvavAnA kAraNo prAyaH pUrvavat che, to paNa kaMIka vizeSa kahe che kAmabhogamAM amUrNita devane ema thAya ke - mArA upakArI koNa ? kahe che - AcArya. pti - samIpapaNuM batAvavA, vA - vikapAyeM. sUtra sugama che. ahIM AcArya - pratibodhaka, dIkSAdAtA ke anuyogAcArya.. upAdhyAya - sUradAtA.. pravartaka - AcArya upadiSTa vaiyAvAdimAM sAdhune pravatavi. sthavira - saMyamayogamAM sIdAtA sAdhune sthira kare te sthavira.. gaNi - gaNa che vidhamAna jene te gaNI - gaNAyAye.. gaNadhara - jinezvaranA ziSya vizeSa ke ArthikA pratye sAvadhAna siddhAMta prasiddha sAdhu vizeSa. gaNAvacchedaka - gaNano vibhAga, amuka munino samudAya jene che te. te amuka sAdhune laIne gacchanA AdhAra mATe upadhi Adi gaveSaNA kare. = tti. A pratyakSa rahela rUpavALI - kAlAMtare paNa anya svarUpane nahIM bhajanArI te divyA-svani vize thayela ke pradhAna vimAna, rana Adi rUpa devaddhi, dhati - zarIrI utpanna kAMti athavA ISTa parivAra Adi saMyogalakSaNa yuti. tigmA - janmAMtare upArjita. pratA - vartamAnamAM maLela. majamavAra tA * bhoga avasthAne prApta.. te kAraNe te pUjayone stuti vaDe vaMdanA, praNAma vaDe namana, Adara ke vAdi vaDe satkAra, ucita pratipati ke sevA vaDe sanmAna karyuM ane kalyANa-maMgala-devacaityarUpa evI buddhi vaDe sevA karuM. A devane AvavAnuM eka kAraNa... zruta jJAnAdi vaDe jJAnI Adi bIjuM kAraNa jANavuM. tathA bhAI, bahena, putra, putrI, putravadhU, temanI samIpe huM pragaTa thAuM mArI gAddhine teo jue te bIjuM kAraNa... tathA miga-5chIthI snehI thayela, sakhA
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/343 thI 345 bALapaNanA snehI, suhatu - hitaiSI, sAva - sahacArI. athavA eka kAryamAM bane pravartanAra, ta - sAMgatika - paricita, teone amArI sAthe paraspara saMketa, pratizrata - aMgIkAra karela che. - devalokathI ApaNA baMnemAM je pahelo cyave, te bIjAne pratibodha kare, te coyuM kAraNa. * * * * * ityAdi nigamana sUtra. hamaNAM devAgamana kahyuM, tenA vaDe udhota thAya, vipakSe aMdhakAra thAya sUtra-346 - cAra kAraNe lokamAM AMdhakAra thAya - arihaMtanuM nivAraNa thatAM, arihaMta prajJata dharma naSTa thatAM, pUvano viccheda thatAM, agni naSTa thatAM. cAra kAraNe lokamAM udhota thAya - arihaMtano janma thatA, arihaMto dIkSA le tyAre, arihaMtonA jJAnotpanna utsave, arihaMta nivaNiotsave. evI rIte devAMdhakAra, devohota, devamahipAna, devonuM ekatra thad, devono kolAhala [A badhAmAM cAra kAraNo kahevA] cAra kAraNe devendro manuSyalokamAM jaldI Ave che. ema je trIjA sthAnamAM kahyuM tema yAvatuM lokAMtika deva manuSyalokamAM jaldI Ave che - (1) arihaMtono janma thatAM - yAvata - (4) arihaMta nivaNi mahotsavamAM. * vivecana-346 - sUtra spaSTa che. paNa lokane vize dravyathI ane bhAvathI aMdhakAra jyAM je thAya te jANavuM. arihaMtAdinA vicchedamAM dravyathI aMdhakAra thAya che, kemake tenA utpAdarUpa che. chatrabhaMgAdi jodaghAtanI jema. ati vicchedamAM dravyathI ja aMdhakAra thAya che kemake teno tevo svabhAva che. *x* bhAvathI paNa aMdhakAra thAya, kemake duSamakALamAM AgamAdino abhAva hoya che. pUrve devAgamana kahyuM, have devAdhikAra viziSTa sUtrane vistArathI kahe che - sUtra sugama che. vizeSa A - lokodhota cAre sthAnomAM devanA AgamacI che. janma Adi traNamAM to sva-rUpathI paNa thAya che. jema lokAMdhakAra tema devAMdhakAra paNa cAra kAraNe thAya che. deva sthAnomAM paNa arihaMtAdi vicchedakALe vastumAhAbhyathI kSaNa mAtra aMdhakAra thAya, ema ahatanA janmAdimAM devonA sthAnamAM udhota thAya che. deva sannipAta - milApa, tivA - devonI laherI - kalola, revA - pramodapUrvaka kalakala.. ema ja devendro, manuSyalokamAM ahaMtu AdinA janmAdimAM Ave, jema sthAna-3, uddezo-1-mAM kahyuM, tema devendronA AgamanathI lokAMtika sUtraparyA kahevuM. parinirvANa mahotsavamAM Ave te joyuM kAraNa ahIM vizeSa che arihaMtonA janmAdimAM devAgamana kahyuM have arihaMtonA pravacanArthe duHsthita sAdhune du:khazayyAdi be sUtra kahe che- * sUtra-343,348 - cAra prakAre du:khazayyA kahI - temAM A pahelI du:khazA koI muMDita 94 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 thaIne gherathI nIkaLI aNagara padjyA laI zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, dvidhAbhAvane pAme, kaluSatA pAmI ninya pravacananI grahadrA na kare, pratIti na kare, ruci na kare nirthIi pravayananI zraddhA na karato, prIti na karato raci na karato manane uMcu-nIcuM kare che, dharmathI bhraSTa thAya te duHzasyA-1. have bIjI duHkhAsyA - te muMDa thaIne gherathI nIkaLI cAvatu patajita thaI svakIya lAbhathI tuSTa na thAya, bIjAnA lAbhanI AzA kare, gRha-prArthanAabhilASA kare, bIjAnA lAbhanI AzA yAvata abhilASA karato manane uMcanIcuM kare, dharmathI bhraSTa thAya te bIjI duHkhazayyA-ra. have bIjI du:khazayyA - te muMDa thaI cAvatu dIkSA laI divyamAnuSa kAmabhoganI AzA yAvat abhilASA kare, divyamAnurSika kAmabhoganI AzA yAvat abhilASA karato manane uMcuMnIcuM kare, bhraSTa thAya te du:zisyA-3. have cothI duHkhazayyA - te muMDa thaI yAvata dIkSA che, tene ema thAya ke jyAre huM gRhavAsamAM vasato hato tyAre saMbhAdhana-parimardana-gAmaAkhyAna, gama praHIlana pAmato hato. jyArathI huM muMDa yAvatu pataMjita thayo chuM tyArathI saMbhAdhana yAvatu nAna pAmato nathI. te saMbhAdhanAdinI AzA yAva4 abhilASA kare. A saMbAdAna yAvata snAnanI AzA karato yAvatuM manane uMcu-nIcuM kare ane dharmabhraSTa thAya te cothI duHkhazayyA. cAra sukhazasyAo kahI * temAM A pahelI sukhazA - te muMDa thaIne gherathI nIkaLI aNagAra djyA laIne nigrantha pravacanamAM niHzaMkita, niSkAMkSita, nirvicikitsaka, dvidhA bhAvane prApta kagSatA na pAmela, ninja pravacananI zraddhA kare prIti kare ruci kare, ninya pravacananI zraddhA karato, prIti karato, ruci karato manane uMca-nIcuM na kare, dharmathI bhraSTa na thAya te pahelI sukha zayyA. - have bIjI sukhazayyA - te muMDa yAvatu dhvajita thaIne prApta lAbhathI tuSTa thAya, bIjAnA lAbhanI AzA na kare, pRhA na kare, prArthanA na kare, abhilASA na kare, bIjAnA lAbhanI Aw cAvatu abhilASA na karato manane uMca-nIcuM na kare, bhraSTa na thAya te bIjI sukhazA . have trIjI sukhazayyA - muMDa yAvatuM pataMjita thaIne divyamAnurSika kAmabhoganI AzA yAvatu abhilASA na kare. divyamAnurSika kAmabhoganI AzA cAvatu abhilASA na karato manane uMca-nIcuM na kare, dharmabhraSTa na thAya te trIjI sukhazavyA. - have cothI sukhazA - te muMDa thaIne cAvatuM pataMjita thaIne, tene ema thAya ke . je te hae, nirogI, baliSTha, zreSThazarIrI evA arahaMta bhagavaMta koIpaNa udAra, kalyANakArI, vipula, AdarapUrvaka, aciMtya zaktiyukata ane karmayanA kAraNabhUta tapokarma aMgIkAra kare che, huM Agrupagarmika * aupakamika vedanAne samyaka saheto nathI, mato nathI, tititto nathI, AdhyAsita karato
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/347 thI 348 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 nathI. Amyuparamika - aupakramika vedanAne sagapha rIte na sahenAra yAvatuM AdhyAsita na karanAra evA mane zuM prApta thAya che ? ekAMtathI mane pApakarma thAya che. Amyuparamika yAvata samyapha sahetA yAvat adhyAsita karatA mane zuM prApta thAya? ekAMtathI nirjarA thAya che. A cothI sukhazA .. 3i48] vAcanAne ayogya cAra che - avinIta, vigaI sakata, anupamAMta ane mAyAvI.. vArAnAne yogya cara che - vinIta, vigaImAM Asakata, upazAMta ane kapaTarahita. * vivecana-343,348 - [34] du:kha denArI zayyA te du:khazayyA cAra che, dravyathI tevA prakAranI khATa vagere, bhAvathI duSTacita vaDe - duSTa zramaNapaNA svabhAvavALI zayyA 1- pravacana azraddhA, 2- paralAbha prArthanA, 3- kAmAzaMsA, 4- nAnAdi prArthanA, sUtramAM kahI che. te cAra zayyA maLe koIka bhArekarmI - x - zAsanane vize eka bhAva viSayaka saMzayasahita, anyamata paNa sAro che evI buddhivALo, phaLa pratye zaMkAvALo buddhi vaDe dvighAbhAvane pAmela - A badhuM A pramANe che ke bIjI rIte? 'A ema nathI ja' evI viparIta buddhivALo, A ema che evI zraddhA karato nathI, prItithI svIkArato nathI, abhilASA atirekathI AsevanAnA sanmukhapaNe ruci karato nathI. manane asamaMjasa kare che. tethI dharmanAza athavA saMsAne pAme che. e rIte te zayyAmAM duHkhe rahe che. potAnA vaDe je meLavAya ke meLavavuM te lAbha - ajJAdi ke nAdi, tenI AzA kare che, te avazya mane Apaze e rIte AsvAde che - bIjAthI maLe to ja khAya che, vAMche che, yAce che, prApta thAya to paNa adhikatara lAbhane icche che. zeSa ukta artha pramANe, e rIte te duHkhamAM rahe che. trIjI sugama che. cothI A - gharavAsamAM hato tyAre zarIranA hADakAMne sukhavAdi vaDe nipuNatAthI mardana vizeSa, loTa vagerethI masaLavA mAga, tela Adi vaDe gane copaDavuM, aMgane dhovuM. A lAbhamAM mane koI niSedha karatuM na hatuM. zeSa sugama che. A cothI du:khazayyA che. du:khazasyAthI viparIta sukhazA pUrvavatu jANavI. vizeSa A - zokanA abhAve harSita, jvarAdi sahita, prANavAnuM, suMdara zarIrI, anazanAdi madhye koI eka tapa, AzaMsAdi doSanA abhAve udAra citayukta, maMgalarUpa, ghaNA divasa kasvAthI vipula, utkRSTa saMyama yukta, AdarathI svIkArela, acijanya zakti yukta, baddhi vizeSanA kAraNabhUta, karmakSayanA kAraNabhUta, mokSasAdhaka hovAthI] tapa kriyAno Azraya kare che. liMka - praznArthe che, saMna - saMbodhanArthe che. punaH - pUrvokta zabdathI bhinna ane dekhADe che. AbhyapagamikI - ziranA loca ane brahmacaryAdino svIkAra jemAM karAya che che. aupakamiTI >> jenA vaDe AyuSyano upakrama thAya te * jvara ane atisAradi vyAdhimAM thayela che. evI te baMne vedanAmAM sanmukha javA vaDe huM sahana karuM chuM. * * * x * arthAta tenAthI bhAgato nathI, potAnA ke paranA vize krodha vinA kSamA karuM, adInapaNe titikSA karuM, atyaMta svasthatA vaDe te ja vedanAmAM huM rahuM chuM athavA A zabdo kArcaka che. ma - vitarka arthamAM nipAta che. - thAya che ? vitI ekAMte ke sarvathA. A du:khazayyAvALA nirguNa ane sukhazayyAvALA saguNa che. A kAraNathI nirguNa ane saguNane vAcanA yogyatA batAve che. | [348] sUga sugama che. vizeSa A - vigaI te dUdha vagere. prAkRta eTale adhikaraNa karanAra kopa... hamaNAM vAcanAne yogya ane ayogya puraSo kahyA. puruSanA adhikArI puruSavizeSanuM pratipAdana kare che- * sUtra-349 : [1] cAra bhede paraNo kahyA - potAne poSe bIjAne nahIM, bIjAne poSe potAne nahIM potAne ane parane poSe, baMnene na poSe che. | ( cAra bhede puruSo kahA - koI durgata ane durgata, koI durgati ane surata, koI sugata ane durgata koI sugata ane sugad. [3] cAra bheda puraSo kahA - dugata ane durvata, durgata ane suvata, surata ane durvata, sugata ane sudd. [4] cAra bhede puruSo kahA - durgata ane duhatyAnaMda, durgati ane supatyAnaMda Adi cAra. [5] cAra bhede pUro kahyA - durgata ane durgatigAmI, durgati ane sugatigAmI Adi cAra. [6] cAra bheda puro kahyA - durgati ane dugati gad, durgata ane sugatigata Adi cAra, | [] cAra bhede puraNa kahyA - ajJAnI ane ajJAnI, ajJAnI ane jJAAnI. jJAnI ane ajJAnI, jJAnI ane jJAnI.. [8] cAra bhede paNa kahyA - ajJAnI ane ajJAna bhala, ajJAnI ane jJAAna lala, phAnI ane ajJAnabala, jJAnI ane jJAnabhala. [6] cAra bhede puraNa kahyA - ajJAnI ane ajJAnabalamAM AnaMda mAnanAra, ajJAnI ane jJAnabalamAM AnaMda mAnanAra Adi cAra [10] cAra bhede puruSa kA - parijJAtakama paNa parijJAta saMjJA nahIM, parijJAta saMjJA paNa parijJAtakamAM nahIM Adi cAra. [11] cAra bheda puraSa kahyA * parijJAtakamAM paNa parijJAta gRhAvAsa nahIM, parijJAta gRhAvAsa paNa parikSAta kamAM nahIM Adi cAra. [1] cAra bhede puruSa kahyA - parijJAna saMjJA paNa nopaTijJAta gRhavAsa, parijJAta gRhAvAsa paNa noparijJatasaMjJA -- [3] cAra bhede paraNo kahyA * ihastha paNa parastha nahIM, rastha paNa ihastha nahIM Adi cAra. [14] cAra bhede puruSa kahyA - koI ekathI vadhe paNa ekathI ghaTe, koI ekathI vadhe paNa be thI ghaTe, koI be thI vadhe paNa ekathI ghaTe, koI be thI vadhe ane jethI ghaTe..
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/349 EUR9 [15] cAra kaMthaka [ghoDA] kahyA - kIrNa ane kIrNa, kIrNa ane khaluMka, khaluMka ne kIrNa, khaluMka ane khaluMka.. e rIte [16] cAra bhede puruSo kahyA - AkIrNa ane AkarSa Adi cAra bheda. [1] cAra kaMthaga [ghoDo kahyA - kIrNa ane kIrNatAthI vicaranAra, kIrNa ane balkatAthI vicaranAra Adi-4-.. [18] e rIte puro cAra bheda kahyA - AkIrNa ane AkIrNatAthI vicaranara Adi cAra bhaMga. [19] cAra prakaMthaka [ghoDA kahyA - jAti saMpanna paNa kuLasaMpanna nahIM, Adi cAra bhaMga.. [2] e rIte puruSonA paNa cAra bheda jANavA. risa] cAra kaMthaka kahyA - jAtisaMpanna paNa baLasaMpanna nahIM Adi cAra bhaMga. [2] e rIte cAra bhede paraNonI caubhaMgI jANavI. 3i] cAra bhede kaMthaka kahA - jAtisaMpanna paNa rU5saMpanna nahIM Adi caubhaMgI.. [4] e rIte cAra bhede puruSonI caubhaMgI jANavI. [5] cAra bhede kaMthaka kahA - jAtisaMpanna paNa jayasaMpanna nahIM, Adi caubhaMgI.. (ra6) e rIte cAra bhede puruSonI caubhaMgI jANavI. ]i e rIte kulasaMpanna ane balasaMpaEInI caubhaMgI.. [28] kula saMpanna ane rUpa saMpanI caubhaMgI.. [29] kula saMpanna ane jaya saMvynI caubhaMgI.. [30] bala saMpanna ane rUpa saMpanI caubhaMgI.. [31] bala saMpanna ane jaya saMpanI caubhaMgI.. [32 thI 36) e rIte pratipakSarUpa puruSamAM paNa kula-bhala, kula-rUpa, bala-rUSa Adi caubhaMgIo kahevI.. [3] cAra kaMthako kahA - rUpa saMpanna paNa jaya saMpanna nahIM Adi cAra e pramANe [38] cAra bhede paNa kahyA - rUpa saMpanna paNa jaya saMpanna nahIM. [36] cAra bhede puruSa kahyA - siMhanI jema nIkaLI siMhanI jema vicare, siMhanI jema nIkaLI ziyALanI jema vicare, ziyALanI jema nIkaLI siMhanI jema vicare, ziyALanI jema nIkaLI ziyALanI jema visare. * vivecana-349 - [1] AtmAne bhare che - poSaNa kare che te AtmabharI, bIjAne poSe che te paraMbharI, temAM prathama bhaMgamAM sva kAryane ja karanAra te jinakabhI, bIjo bhaMga paranA kAryane ja karanAra te bhagavaMta arihaMta, kemake tenuM potAnuM sarva kArya samApta thayuM hovAthI bIjAne prayojana prAti dakSatApUrvaka kahenAra che, bIjo bhaMga sva-para kArya kArI che, te vikalpI, kemake zAstrokta anuSThAnathI potAnuM kArya karanAra ane vidhivat siddhAMta dezanAthI bIjAnA kArya saMpAdaka paNa hoya che. cothA bhaMgamAM ubhaya anupakArI che, te mUDhamati athavA yathAvRMda che. A rIte laukika puruSane yojavo. | [2] ubhaya anupakArI durgata-daridra ja hoya mATe durgata sUtra kahe che-durgatapUrve dhanarahita, pachI jJAnAdiranavihIna hovAthI daridra che. athavA dravyathI daridra ane bhAvathI paNa daddhi te prathama bhaMga. e rIte bIjA traNa paNa jANavA. vizeSa A * [6/7] 98 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 surata - dhanika. dravyathI dhanI, bhAvathI jJAnAdivAna. [3] koI durgata vratavALo thAya mATe durtata sUtra kahe che. durvata eTale ayathArtha vratavALo athavA durbhaya - Ayane vicAryA vinA vyaya karanAra. athavA kusthAnane vize vyaya karanAra te eka, bIjo daridra chatAM suvata-nitiyAra niyamavALo ke ucita pravRttithI suvyaya karanAra, zeSa spaSTa. [4] durgata pUrvavata, duutyAnaMda - upakArIe karela upakAne na mAnanAra, je mAne che te supratyAnaMda. [5] [gata - daridra thaIne je durgatimAM jaze te dgatigAmI. ema bIjA traNa bhAMgA jANavA. vizeSa A - sugatimAM jaze te sugatigAmI, sugata eTale Izvara [zvaryavAnuM. [6] durgata - pUrvavat, durgatimAM janAra te yAtrika upara kopa thavAthI tene mAravA tatpara thayela dramaka jevo. ema bIjA traNa bhAMgA jANavA. | [] taman - aMdhakAra, pUrve ajJAna ke aMdhakArarUpa, pachI paNa aMdhakArarUpa, e eka bhaMga bIjo bhaMga - pahelA tamarUpa, pachI jyotirUpa kemake jJAna meLavavAthI ke prasiddhi pAmavAthI. zeSa be bhaMga sugama che. [8] tan - kukarma karavAthI malina svabhAvavALo, * ajJAta che sAmarthya jenuM te tamaHbala athavA taman - aMdhakAramAM jenuM bala che te, tama:vata - asat AcAravAnuM ajJAnI athavA sakicara - cora Adi te eka bhaMga. bIjo saman - pUrvavatu, jyotibala - jenuM jJAnabala che te athavA sUryAdino prakAza, te ja che bala athavA temAM - prakAzamAM bala jevuM che ke jyotibala. A asadAcArI jJAnavAnuM ke dinacArI te bIjo bhaMga. trIjo-jyoti-satkarmane karanAra hovAthI ujjavala svabhAvavALA ane tamogala parvavatu, A sadAyAsvALo ajJAnI ke kAraNavazAt samimAM gamana karanAra e trIjo bhaMga. caturthabhaMga sugama che - sadAcArIjJAnI, dinacara. [9] tathA tama - taH: mithyAjJAna ke aMdhakAra, te ja ke temAM bala che arthAt tamobalamAM athavA uttarUpa tamamAM ane sAmarthyamAM rati kare che te tamobataparaMjana te eka bhaMga. e rIte jyotibalaparaMjana paNa jANavA. vizeSa A - jyoti - samyagujJAna ke sUryAdi prakAza. ema ja bIjA be bhaMga jANavA. ahIM paNa te ja pUrvokta puraSa-vizeSa praraMjana vizeSita samajavA athavA tama pUrvavatu ke prasiddha tamobala - aMdhakAranA bala vaDe cAlato je lajAya te tamobala pralaMjana-prakAzayArI te eka bhaMga, ema bIjA paNa jANavA. vizeSa e ke - bIjo purapa aMdhakAramAM cAlanAra, bIjo prakAzacArI, coye kAraNe aMdhakAcArI che, paffna1 pATha che - tyAM tama: ajJAna ke aMdhakAranA bala vaDe ane jAti - jJAna ke prakAzanA bala vaDe, prajvanita * madavALo thAya che te. [10] jJaparijJAthI svarUpathakI jANelA ane pratyAkhyAna parijJA vaDe choDelA che kRSi Adi karma jeNe te parijJAtakamAM, AhAra saMjJAdi nathI jANela jeNe te
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/349 aparijJAtasaMjJa, abhAvitAsya pravajita ke zrAvaka te eka bhaMga. parijJAtasaMjJa - sadbhAvanAthI bhAvita hovAthI parijJAtakama nahIM - kRSNAdithI anivRta zrAvaka, te bIjo bhaMga. trIjA bhaMgamAM sAdhu ane cothA bhaMgamAM asaMyata che. [11] parijJAta kama - sAvadhanuM karaNa - karAvaNa - anumodanathI nivRta athavA kRSi AdithI nivRtta paNa gRhavAsane choDela nathI te apavrajita A eka bhaMga, bIja bhaMgamAM gRhavAsane choDela paNa AraMbhane na choDela duSTa sAdhu, trIjA bhaMgamAM susAdhu ane cothA bhaMgamAM asaMyata. [12] viziSTa guNanuM sthAnaka hovAthI saMjJAne choDanAra, paNa gRhastha hovAthI grahavAsane choDela nathI te eka bhaMga, bIjo pati hovAthI gRhavAsane choDela che paNa abhAvita hovAthI saMjJAne choDela nathI te bIjo bhaMga, trIjo bhaMga - te baMnene choDela che, cotho - te baMnene choDela nathI. [13] A janmamAM ja bhoga sukhAdi prayojana athavA "A ja sAruM che" evI AsthA, buddhi jenI che te IhArtha ke IhAsya bhogapuraSa athavA lokamAM pratibaMdha pAmela, pa~-janmAMtarane vize ja prayojata ke AsthA jene che te parArtha athavA parA te sAdhu ke bAlatapasvI, ubhayalokane vize prayojana ke AsthA jene che te suzrAvaka, ubhaya pratibaddha ke ubhaya prayojana hita te kAlazaukarikAdi mUDha - athavA - koI vivakSita grAma AdimAM ja rahe te rUcchi, temAM baMdhAyela na hovAthI paraW. te eka bhaMga. bIjo paga-pratibaMdhathI ratha. trIjo- ubhayastha ane cotho to sarvatra patibaddha hovAthI anubhayastha-sAdhu. [14] koI eka vaDe - mRta vaDe vRddhi pAme che ane eka * samyagdarzanathI hIna thAya che, kahyuM che . jema jema bahuzruta hoya, saMmata hoya, ziSyagaNathI saMparivRta, siddhAMtamAM avinizcita, te siddhAMtano pratyanika che. A eka bhaMga. bIjo * coka vaDe eTale zratathI vRddhi pAme che ane be - sabhya darzana tathA vinayathI hIna thAya che. trIjo be vaDe eTale zruta, anuSThAna vaDe vRddhi pAme che, paNa be - samyagdarzana ane vinayathI hIna thAya che. * athavA * jJAnathI vRddhi ane rAgathI hIna te eka, jJAnathI vRddhi ane gadveSathI hIna te bIjo, jJAna-saMyamathI vRddhi ane rAgathI hIna te bIjo, jJAnasaMyamathI vRddhi ane sagadveSathI hIna te covo. athavA - krodhathI vRddhi ane mAyAthI hIna, krodhathI vRddhi ane mAyA lobhathI hIna, krodha-mAnathI vRddhi ane mAyAthI hIna, krodha-mAnathI vadhe che ane mAyAlobhathI ghaTe che. [15] prakaMthaka ke kaMthaka - azva vizeSa. marf - vega Adi guNothI pUrve vyApta pachI paNa vyApta, te prathama bheda. bIjo prathama akIrNa paNa pachIthI khAMkagaLio ke avinIta. bIjo pahelA khaluMka paNa pachIthI AkIrNa-guNavAna, cotho pahelA ane pachI paNa khAMka-gaLio. 100 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 [16] maf - guNavAnuM ane AkIrNatAthI - vinaya, vegAdi guNavAnapaNe pravarte che ke vicAre che. bIjo AkIrNa paNa Aroha doSa vaDe gaLiyApaNe vahe che. trIjo khaluMka che paNa Arohaka guNathI ApIguNathI varte che. [17/18] baMne sUtramAM paNa daSTiiiktakarUpa puruSo joDavA. sUtramAM kyAMka nathI kahyA, kemake sUtranI gati vicitra hoya che. [19 thI 38] jAtinA-4 - kuLanA-3 - baLanA-2 - rUpa ane jayano-1 - e pAMca padane vize dvika saMyogI daza bhaMga vaDe prakaMthakanA daMSTAMtarUpa daza caturbhagI sUtro che. te pratyekane anusaratA daSTiiintakarUpa daza puruSa sUtro thAya che. vizeSa A - jaya eTale bIjAno parAbhava karavo. [36] siMha5Ne - zauryapaNe gRhavAsathI nIkaLela ane temaja udhata vihAra vaDe vicare. zIyALapaNe - dInavRttithI vicare che. pUrve jAtyAdi guNathI zvAdithI puruSonI samAnatA kahI, have ApatiSThAna AdinI samAnatAne pramANathI kahe che * sUtra-350,351 - 3i5o] lokamAM cAra sthAna samAna che, te A che - ApatiSThAna naraka, jaMbadvIpa dvIpa, pAlaka yAna vimAna, sarvArthasiddha... lokamAM cAra vastu dizA ane vidizAe samAna kahI che * sImaMtaka naka, samayojha, uMDu vimAna, Izva4 prAbharA pRthavI. (351] utdlokamAM cAra jIino be zarIravALA kahyA che, te ApRvIkAyika, akAyika, vanaspatikAyAki, udAasajIvo... dholoke cAra [jIno] be zarIravALA che, e pramANe... e rIte tichoikamAM paNa. * vivecana-350,351 - [50] sUga prAyaH vyAkhyAyita che, to paNa kahe che - sAtamI naraka pRthvImAM kAla Adi pAMca narakAvAsanA madhyamAM rahela apratiSThAna nAmaka nakAvAsa che. te eka lAkha yojana che... pAlaka deva nirmita saudharmendra saMbaMdhI yAna-vimAna athavA javA mATenuM vimAna, te yAna vimAna che. paNa zAzvata nathI.. pAMca anuttara vimAno madhyamAM sarvArthasiddha vimAna che. lokane vize cAra vastu samAna che. kevI rIte ? samAna che pArzadizA jemAM te sapakSa, tathA samAna che vidizAo jemAM te sapratidika te jema hoya che tema samAna hoya che athavA pakSo vaDe sakhA te sapakSa - X - nIce-uparanA vibhAga vaDe rahela, vistAravALA ane sAMkaDA be dravyonI athavA viSamatAmAM rahelA tulya pramANavALA be dravyonI dizA-vidizA hotI nathI mATe atyaMta samAnatA dekhADavA be vizeSaNa kahyA che. prathama pRthvInA pahelA prastaTamAM 45 lAkha yojana pramANa sImaMtaka che. samaya - kALa upalakSita kSetra te samayoga-manuSyakSetra.. saudharmakathAnA prathama prastaTamAM rahela uDu vimAna.. ratnaprabhAdi pRthvInI apekSAe jIMvat - alA, TrNT * uMcAI Adi
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/350,351 uo jeNImAM che te iSat prAgabhArA. u51] iSa prAbhAra pRthvI urvalokamAM hoya che mATe udarva lokanA prastAvathI kahe che - jeonA be zarIra che, te be zarIrI, pRthvIkAyika AdinuM ja eka zarIra ane bIjuM janmAMtarabhAvi manuSya zarIra, trIjuM zarIra keTalAMka jIvone thatuM nathI kAraNa ke aMtararahita mokSamAM jAya che. udArazUla beindriyAdi jIvo, paNa teuM, vAyu lakSaNa sUma jIvo nahIM kemake teone bIjA bhavamAM mAnuSatva prApta thatuM nathI mATe mokSa na thAya, tethI anya zarIrano saMbhava hoya che tathA udAasanA grahaNathI beindriyanA pratipAdana chatAM paNa ahIM be zarIrapaNAthI paMcendriyo ja grAhya che. kemake vilendriyone anaMtarabhave siddhino abhAva hoya che. kahyuM che - vikasendriyo anaMtara bhave virati pAmI zake, paNa sUkSma baso na pAme... lokanA saMbaMdhe prApta adholoka, tiryaloka saMbaMdhI be atideza sUtro utArtha che. tichalokanA adhikArI temAM utAnna thayela saMyatAdi puruSone bhedo vaDe kahe che- * sUTa-35ra thI 356 : [35] cAra bheTe puraNo kahyA che - phrIsatva, vhImanasatva, calasatva, sthisava... [53] cAra zavyApatimAM kahI che, cAra varupatimA kahI che, cAra pAtrapatimAM kahI che, cAra sthAnapatimAM kahI che. [35] cAra zarIro jIva sRSTa che - vaikriya, AhAka, saijasa, kAmaNa. cAra zarIro kAmaNa-mizra kahela che . audArika, aikriya, AhAka, saikasa. [35] cAra astikAya vaDe loka pRSTa che - dhamastikAya vaDe, adhamastikAya vaDe, jIvAstikAya vaDe, pagalAstikAya vaDe... cAra bhAdarakAya vaDe loka pRSTa che :- pRthvI - rASTra - vAyu - vanaspatikAya vaDe. [56] cAra dravyo pradeza vaDe tulya che, te A-mastikAya, adhamastikAya, lokAkAza ane eka jId. vivecana-352 thI 356 : u5ra di - lajjA vaDe, ratva - pariSadAdi sahevAmAM ke raNAMgaNamAM rahevArUpa baLa jenuM che, te hIsatva.. uttama kulotpanna evA mane manuSyo hasaze ema manamAM ja lajA vaDe paNa kAyAmAM sava nahIM, kemake romaharSa, kaMpa Adi bhayanA cihna dekhAvAthI kevala mana vaDe jenuM satva che, te vhImanasatva.. pariSahAdinI prAptimAM baLano nAza thavAthI jenuM satva cAle che te calasava. tenAthI viparIta te sthira sava. [35]] hamaNAM sthira satvI kahyo, te abhigrahone svIkArIne pALe che, te batAvatA A cAra sUtro sugama che. vizeSa A - jemAM sUvAya te zayyAsaMskAraka, tenI pratimA - abhigraho te zApatimA. temAM pATiyA vageremAM koIpaNa eka uddiSTa ja laIza, bIje nahIM, te pahelI pratimA. je pUrvAdiSTa che te ja jyAre huM joIza tyAre te ja laIza, bIjuM nahIM - te bIjI pratimA. te paNa jo zayyAtaranA ghera hoya to laIza, bIjethI lAvIne tyAM sUIza nahIM te trIjI pratimA.. te phalaka Adi jema joIe 102 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 tema pAthareluM hoya to tenI pAsethI grahaNa karIza, bIjI rIte nahIM, te cothI pratimA. A cAramAM pahelI be pratimAo gacchathI nIkaLela sAdhune grahaNa karavA yogya nathI, pAchalI bemAMthI koIpaNa ekano abhigraha kare. anya gacchamAM gayela sAdhuone to tyAre kahe che.. vastranA grahaNa viSayamAM pratijJA, te vastrapatimA. kapAsAdinuM uddiSTa vastra huM yAcIza te pahelI. joyela vastrane yAcIza te bIjI, zayyAtare prAyaH sArI rIte vAparela vastra ja laIza te trIjI, pheMkavA yogya vastrane ja grahaNa karIza te cothI. paNa pratimA - uddiSTa kASThapamAdi yAcIza te pahelI, joyelane te bIjI, dAtAranI mAlikInuM, vAparela paNa yAyIza te bIjI, pheMkI devA yogya pAtra yAcIza te cothI... sthAna - kAyotsagiida mATe Azraya, tenI pratimA te sthAna pratimAM, tenA abhigraho * acita sthAnano Azraya karI, tyAM AkuMcana-prasAraNAdi karIza tathA acita bhIMtAdinuM AlaMbana karIza, tyAMja stoka pAda vihAra karIza te pahelI pratimA. ukta kriyAmAM pAda vihAra nahIM karuM. te bIjI, ukta kriyAmAM pAda vihAra ane bhIMtAdi avalaMbana nahIM karuM te trIjI, ukta eke kiyA nahIM karuM te cothI pratimA. [54] anaMtara zarIra ceSTA nirodha kahyo, zarIra prastAvathI A sUtra kahe che, te spaSTa che. paraMtu jIva vaDe vyApta te jIvasRSTa zarIra. vaikriyAdi zarIro avazya jIva vaDe ja vyApta hoya che, paNa jema jIva vaDe joDAyela chatAM mRtAvasthAmAM dArika zarIra hoya tema paikriya na hoya. kArpaNa vaDe audArikAdi zarIro mizra ja hoya, ekalA na hoya * * * * * [55] zarIro, kArpaNa vaDe umizra ja hoya, utmizrako pRSTa ja hoya, pRSTanA prastAvathI kahe che - sUtra uktArtha che. kevala pRSTa eTale pratipadeza vyApta, pRthvI Adi pAMce samono sarvalokathI sarvalokamAM utpAda hovAthI badhA lokamAMthI nIkaLIne manuSya kSetramAM Rju ane vakragati vaDe utpanna thatA bAdara tejaskAyikono be urvakapATane vize bAdara tejaskAyavarUpa vyapadeza ISTa hovAthI "cAra bAdaskAya'' kahyuM. bAdara pRthvI-a-vAyu-vanaspatinA jIvo samasta lokathI nIkaLIne pRthvI Adi, ghanodadhi Adi, ghanavA valaya Adi, ghanodadhi AdimAM yathAyogya potAnA utpatti sthAnomAM koI gati vaDe utpanna thatA aparyAptaka avasthAmAM ati bahupaNAthI sarvalokamAM darekane sparze che. A pRthvI Adi payartiA bAda tejaskAyiko ane basa jIvo lokanA asaMkhyAtA bhAgane ja sparze che. pannavaNAsanamAM kahyuM che bAdara pRthvIkAyika payatA - X - utpatti vaDe lokano asaMkhyAtamo bhAga che tathA bAdara pRvIkAcika apayatako utpatti vaDe sarvalokamAM che. A rIte vIrya ane vanaspatinA sthAno jANavA. bAdara paryAptaka tejaskAyikanA sthAno utpattithI lokano asaMkhyAtamo bhAga che. bAdara apayatika tejaskAyikonA sthAno lokanA be ud kapATamAM rahelA tichaliokamAM kahyA che. * - X - sUkSma pRthvIkAyiko paryAptika ane paryAptaka baghAM eka prakAre, vizeSa hita, sarvalokamAM vyApIne rahelA kahyA
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4//35ra thI 356 103 che. temaja bIjA kAyAdi cAre sUkSmo jANavA. payata - piyapti beindriyanA sthAno utpatti vaDe lokano asaMkhyAta bhAga che, ema ja zeSa basonA sthAno jANavI. (356] cAra loka vaDe dhRSTa kahyA. lokanA prastAvathI lokanI ane dhamastikAyAdinI paraspara pradezathI samAnatA kahe che. sUtra saraLa che. vizeSa mAM - pradezanA parimANa vaDe tulya che, kemake badhAMnA asaMkhyAta pradeza che. AkAzanuM anaMta pradezapaNuM hovAthI dhamastikAya Adi sAthe atulyatAnI prApti thavAthI lokanuM grahaNa karyuM che. sarvajIvonA anaMtapadeza hovAthI vivakSita tulyatAmAM abhAva prasaMgathI eka jIvanuM grahaNa karyuM che . pRthvI AditI loka spazayeila kahyo mATe pRthvI Adi suga * sUtra-353 thI 359 - [35] cAra prakAranA jIvonuM zarIra AMkhothI joI zakAtuM nathI, te A * pRvIkAyika, akAyika, teukAyika, vanaspatikAyika, | [58] cAra indriyono viSaya pRSTa thaIne grAhya che . thondriyano, ghANendriyano, jilaeNndriyano, sparzanendriyano. [5] cAra kAraNe jIva ane pugala lokanI bahAra jaI zakatA nathI * gatiabhAvathI, nirupaJhatAthI, rUkSatAthI, lokonubhAvathI. * vivecana-353 thI 359 : [35] sUjha saraLa che. vizeSa A - ati sUkSma hovAthI AMkha vaDe joI na zakAya athavA AMkha vaDe sukhethI dekhI na zakAya, paNa anumAnAdi pramANathI dRzya che, bAdara vAyukAya tathA pAMce sUkSmajIvonA eka ke aneka zarIro paNa Adezya che mATe vAyune choDIne zeSa cAranuM kahyuM. ahIM vanaspati zabda vaDe sAdhAraNa ja grAhya che, pratyekanuM zarIra to dekhAya che. [58] pRthvI AdinuM cakSu indriya vaDe aviSayava kahyuM, indriyanA prastAvathI kahe che * sUtrArtha spaSTa che. vizeSa A - indriyo vaDe jaNAya te indriyonA artho - zabdAdi, indriyo saMbaddha che, te AtmA vaDe jaNAya che kemake netra ane mana sivAya zrotrAdino prApta viSayanA bodharUpa svabhAva hoya. kahyuM che - zrotra, pRSTa zabdane sAMbhaLe che, cakSu aspaSTa rUpane juve che. gaMdha, rasa, sparza baddhapRSTa hoya to jaNAya che - indriya ane pudgala saMbaMdha kahyo, have te baMnenA gatidharmane vicAratA kahe che- | [359] dhamastikAyAdi dravyonI gati nathI mATe 'jIvo ane pudgalo' ema kahyuM, lokanI bahAra AlokamAM javA samartha nathI. kemake gatino abhAva che, lokanA cheDAthI AgaLa gatilakSaNa svabhAvano abhAva che, * x * tathA nipagrahapaNAthI - dhamastikAyanA abhAvathI gati sahAyanA abhAvathI gADI Adi sahita pAMgaLAnI jema gamana abhAva che. rUkSapaNAthI - retInI mUThInI jema, lokanA cheDe pudgalo cho rIte pariName che, jethI AgaLa javA samartha thatAM nathI. karmapudgalo paNa tayAbhAve jIvothI chUTA paDI jAya che ane siddho nirupagrahanAthI AgaLa jatA nathI. lokamayadA vaDe potAnA viSayaphogathI bIje sthaLe sUryamaMDaLanI jema AgaLa na jaI zake. 104 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 kahela arthamAM prAyaH prANIne vizvAsa utpanna thAya mATe - x * sUtra* sUtra-360 : 1- jJAta diSTAMta) cAra bheda kahyA che - haraNa, Ahiradeza, AhiraNa taddoSa, upanyAsopanaya... 2- AhAraNa cAra bhede kahyA - apAta, upAta, sthApanAkarma, prabhutAmra vinAzI... 3- AhAraNaddeza cAra bhede kahyA - anuziSTI, upAlaMbha, pRcchA, nizAvacana., 4- AhiraNataddoSa, cAra bhede kahA - dharmayukta, pratiloma, AtmopanIta, durupanIta... - upanyAsa upanaya cAra bhede kahA - djIka, tadanya vastuka, patinIbha, hetu hetu cAra bhede kahA - yApaka, sthApaka, vaMsaka, lUka.. thanA.. hetu cAra bhede kahA - pratyakSa, anumAna, pampa, Agama.. athavA.. he cAra bhede kahaal - astitva astitvahetu, astitva nAstitva hetu, nAsitva astitva hetu, nAstitva nAstitvahetu.. * vivecana-360 - temAM jenA hovAthI dAkhanika artha jaNAya te jJAta-daSTAMta, sAdhana sabhAve sAdhyano avazya bhAva che athavA sAdhya abhAve sAdhanano avazya abhAva hoya che. A upadarzana lakSaNa che. kahyuM che - sANathI hetuno bodha thAya ane sAdhya abhAve nahIM. deTAMta sAdhacce-vaidhacce be bhede che. sAdhamma daSTAMta ahIM agni che, jema soDAmAM dhUmADo. vaidhamma daSTAMta - agni abhAve dhUmADo na hoya - jemake jaLAzaya. athavA kathAnaka rUpa jJAta - te catri ane kalpita bhede be prakAre. temAM caritra - jema bahAdatanI jema niyANuM du:khane mATe che ane kabhita-pramAdavALAne yauvana anitya che, te batAvavuM jema pAMDu page kumaLA patrone kahyuM - jema tema tema ame, tame paNa tevA thazo, e nyAye pADuM patro kumaLA bone bodha Ape che. athavA upamAna jJAta-komaLa patranI jema sukumAra hAtha che, ityAdi. athavA jJAta-upapatti mAtra jJAta hetu hovAthI - "zA mATe yava kharIdo cho ?' kemake maphata maLatA nathI, ityAdi aneka prakAre che - sAdhyane jaNAvavArUpa daSTAMta, upAdhinA bhedathI cAra prakAre sUtrakAra batAve che - temAM - ma - abhividhi vaDe, rti - apratIta artha jenA vaDe pratItimAM laI javAyA che, te AharaNa. jemAM samudita ja dAkhiiAka artha levAya che. jema pApa duHkhane mATe che - bahAdadvatu. -AharaNa arcano deza te taddeza, te upacArathI deza AharaNa che - X- bhAvArtha A che - jyAM daTAMtarUpa arthanA deza vaDe ja dAkhattika arthano upanayana karAya te taddezodAharaNa che. jema A strInuM mukha caMdra jevuM che. ahIM saumyatva lakSaNathI dezathI mukhanuM upanayana karAya che, paNa netra-nayana rahitatA ke laMkAdithI nahIM. te AharaNa saMbaMdhI sAkSAt ke prasaMgathI prApta doSa te taddoSa, dharmane vize
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/ra/360 105 dharmInA upacArathI taddoSaharaNa che. - x * athavA AharaNa doSa jemAM che te AharaNataddoSa, bAkI pUrvavatu. bhAvArtha - sAdhyanA vikalapaNAdi doSathI je duSTa che te taddoSa AharaNa. jema ghaTa mAphaka amUfpaNAthI zabda nitya che, ahIM sAdhyasAdhana vikalatA nAmaka daSTAMtadoSa che. vaLI asakhyAdi vacanarUpa che, te taddoSa AharaNa jema huM sarvathA asatyaparihAra karuM chuM - x * athavA sAdhyanI siddhi karato anya doSa lAve te taddoSAharaNa. jema laukika munio paNa satya dharmane icche che - x * x - "so yajJathI eka putra zreSTha, so grothI eka satya zreSTha" evA vacana bole. AvA vacano zrotAne prAyaH saMsAranA kAraNabhUta putra, yajJAdimAM dharmanI pratIti batAve che, tethI AharaNa taddoSatA che. vaLI jema koI kahe ke ghaTava A jagatuM karAyela che, teno kaI Izvara che, A rIte te Izvarane kuMbhAra tulya kahe che. vAdIe svasaMmata artha sAdhavA vastuno upanyAsa karatA tenA khaMDana mATe prativAdI dvArA je viruddha arthano upanaya karAya ke pUrvapakSamAM uttararUpa upanaya kare te upanyAsopanaya, uttararUpa yukti mAtra chatAM daTAMta bheda che. kemake jJAtino hetu hoya che. jemake AtmA amUrtapaNAthI AkAzavat kata che. ema kahe tyAre bIjo kahe che - AkAzanI mAphaka abhoktA paNa thaze ane abhokatRtva tamane paNa ITa nathI. * X - X - X - [ityAdi, carcA vRtithI jANavI.] - X - X -. mavAra :- apAya - anartha, te je daSTAMtamAM dravyAdine vize kahevAya che, te A - A nyAdi vizeSone vize vivakSita dravyAdi vizeSonI jema apAya che athavA heyatA jemAM kahevAya te apAya nAmaka AharaNa che. te dravyAdi cAra bhede che. temAM dravyathI ke dravyamAM apAya athavA tenuM kAraNa hovAthI dravya ja apAya te dravya apAya. - X - X - dravya apAya chokvA yogya che athavA dravyamAM anartha varte che, dAMtakoI be vaNikabhAI dezAMtara jaI, dhana meLavIne, dhananA lobhathI paraspara mAravA taiyAra thayA. gAma pAse AvatA vicAryu ke A dravya anarthakAraNa che. ghanane drahamAM pheMkaya, te koI matsya maLI gayo, te matsya te bhAIonI baheno kharIdI lAvI, masya cIratA dhana maLyuM, dravya lobhathI mAtAne mArI nAMkhI. te anartha joIne baMne bhAIoe vairAgyathI dIkSA lIdhI. te apAya parihAra. * x * phogathI, kSetramAM ke kSetra ja apAya te kSetra apAya. zeSa pUrvavat * x * apAyavALuM kSetra varjavuM. jema jarAsaMdha nAmaka prativAsudevanA saMbhavita apAya jarcA che te mathurAnagarI dazAha-jAdavoe choDI hatI. * x* apAya sahita anarthavALA kALanA bhAgamAM yatna kare te kALa apAya. bAra varSamAM taipAyana dvArikAne bALaze - evI neminAthanA vacana sAMbhaLI bAra varSa lakSaNa apAya sahita samayane tyajavA mATe utarApathane vize gayela dvaipAyananI jema - X * apAyasahita kALa hoya. bhAva apAya - mahAnAganI jema tajavo. deTAMta-koI tapasvI pAraNe kSullakamuni sAthe bhikSA bhramaNArthe nIkaLyA. koI rIte deDakI marI gaI, pulake preraNA karI to 106 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 paNa tapasvI munie te na svIkAryuM, pharI sAMje yAda karAvya, krodha caDyo, lakane mAravA doDyA, thAMbhalA sAthe athaDAI mRtyu pAmI jayotikamAM upajIne cyavIne jAtismaraNavALA daSTiviSa sarpa thayA, sarpa daMzathI marelA pagane joIne rAjAe badhAM nAgone mAravA Adeza Apyo. - x * A nAme vicAryuM ke mArI dRSTithI A manuSya bhasma thaI jaze. sarSe pUchaDuM kADhyuM. kaTakA-kaTakA karAyA. chatAM te nAme pUrvakRta krodhano upAya jANI krodha lakSaNa bhAva apAyano tyAga karyo - * - * - nAgadad rAjaputra thayo, dIkSA lIdhI, tiryacapaNAnA abhyAsathI atibhukhyo rahevA lAgyo. sUryodayathI sUryAsta sudhI khA-khA karato -x-x- bIjA munie irSAthI AhAramAM phUMkavA chatAM upazAMta bhAve kevaLajJAna pAmyA. suvA - upAya - kArya pratye puruSanA vyApArAdi sAmagrIrUpa. te dravyAdi upeyamAM che, e rIte je AharaNamAM kahevAya te upAya AharaNa. jemake - A sAdhavA yogya dravyAdi vizepone vize upAya che, vivakSita dravyAdi vizeSa mAphaka athavA dravyanI upAdeyatA jemAM kahevAya che te AharaNa upAya che. te paNa dravyAdithI cAra bhede che. temAM suvarNa Adi dravyano ke prAsuka udakano athavA dravya e ja upAya te dravya upAya. dravyanuM sAdhana ke dravyanI upAdeyatArUpa sAdhana paNa temaja che - X *x e rIte gopAya - kSetramAM parikarma vaDe upAya. jema A kSetrano kSetrIkaraNarUpa upAya haLa vagere che athavA tavAvidha sAdhunA vyApAra vaDe tathAvidha anya kSetranI mAphaka pravatavuM te. e rIte kAlopAya - kAla jJAnano upAya. jema kAlajJAnamAM dhAnya AdinI jema upAya che, athavA ghaTikAnI chAyAdi upAyathI kALane jANa. e rIte bhAvopAya - je bhAvane jANavAmAM upAya che athavA upAyathI tuM bhAvane jANa, te bRhatakumArikA kathA-kathanathI jANela che cora Adino bhAva jeNe evA abhayakumAra mAphaka, tei kathAno sA] rAjagRhInA svAmI zreNika rAjAne abhayakumAra putra che. rAjAne devakRpAthI sarvaRtu saMbaMdhI phalAdithI samRddha bagIco hato. akALe utpanna AmaphaLa khAvAnA dohadavALI strInA pati cAMDAla core AmaphaLa coya, corane jANavA ghaNAM manuSyo madhya abhayakumAre moTI kumArikAnI kathA kahI [kathA vRttithI jANI levI, prasiddha che.] kathA kahIne abhayakumAre pUchyuM ke AmAM dukakAraka koNa ? - X - X* core kahyuM cora dukakAraka che, tethI abhayakumAre paNa A upAya vaDe bhAvane oLakhI, A ja cora che tevo nirNaya karyo - x * x-. sthApanA karma - sthApavuM te sthApanA, tenuM karma te sthApanAkarma. je jJAta dvArA paramatane dUSita karIne svamatanI sthApanA karAya che te sthApanA karma. bIjA aMgasUmamAM bIjA zrutaskaMdhamAM puMDarIka nAmaka paheluM adhyayana che, temAM kahevuM che ke - koI kAdava ane pracura jalavALI vAva che, tenA madhyabhAge mahApuMDarIka kamaLane levA mATe cAre dizAthI cAra puraSo kAdavavALA mArge pravezyA, paNa kamaLa meLavyA sivAya kAdavamAM kheMcI gayA. anya puraze kAMThe rahIne kAdavane spezya vinA amogha vacanathI kamaLane
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/360 109 meLavyuM. A daSTAMta che. teno upanaya A pramANe - kardama sthAne viSayo levA, puMDarIka te rAjAdi bhavyapuruSa, cAra puruSo te paratIciMko, pAMcamo puruSa te sAdhu, amogha vayanA samAna dhamadazanA ane pukaraNI samAna saMsAra. tenAthI uddhAra samAna nivaNi che. A deTAMtathI viSayaabhilASI anyatIrthikone saMsAnuM tAkapaNuM nathI, sAdhu tAraka che. Ama kahIne AcAryae paramatanA dUSaNa vaDe svamatanuM sthApana karyuM. ukata daTAMte sthApanAkarma karyuM. athavA prApta dUSaNane dUra karIne sva abhiprAyanI, sthApanA karavI, AvA prakAranI arthanI prApti jenAthI thAya te sthApanA karma. koI mALIe rAjamArgamAM vaDInIti karavArUpa aparAdhane nivAravA te sthAne phUlano Dhagalo karyo. A zuM che ? ema pUchanArane 'A hiMguziva deva che' ema bolatA teNe vyaMtarAyatananI sthApanA karI. A AkhyAnathI ukta artha nizcita thAya che, te sthApanA karma. tathA nityAnitya vastu che ema jinamata kahe che, te asaMgata che - x * ema vAdIe kahyuM, te dUSaNane dUra karavA mATe kahevAya che ke - viruddha dharmAdhyAsa vikalAnI jema bhedanuM kAraNa nathI, vikalA ja krama vaDe thanAra varNano ullekha karanAra viraddha dharmasahita hoya che - x * x- koIpaNa zabdanA dareka akSarone judA pADavAthI mukhya arthano abhAva thAya, ityAdi *x* e rIte viruddha dhamadhyAsanuM kathaMcit abhedapaNuM chatAM kevala nityAnitya thatuM nathI. A dUSaNa dUra karyuM eTaluM ja nahIM paNa sarva vastu anekAMtAtmaka che ema vikalpajJAta vaDe svamata sthApana karyuM, e rIte * * * vikalAjJAta sthApanA karma che. *x-x-x- savyabhicAra hetune kahIne, * x * anya hetuthI puSTa kare. te A pramANe - "zabda" karela hovAthI anitya che. varNAtmaka zabdane vize kRtakatva vidhamAna nathI, kemake vargone nityapaNAe kahela che. kRtaka hetu vyabhicArI che. * x * ghaTAdi deTAMta vaDe ja vargonuM kRtakatva sthApana karyu mATe sthApanA karma che. takALa utpanna vastuno vinAza jemAM kathanapaNAe che, te pratyutpajJavinAzI AharaNa. jema koI vaNike pagI Adi strI parivAranA zIlanI rakSArthe - X " svagRhe kuladevatAnuM maMdira banAvyuM. tyAM moTA vAjiMtra vagaDAvavA lAgyo ane rAjanA aparAdhano parihAra karI pratyutpanna doSano vinAza karyo. e rIte gurue ziSyone koI vastumAM Asakta thayela joIne temanI AsaktinuM nimitapaNuM nAza karavA yogya che. e rIte pratyutpanna vinAzanIyatA jaNAvanAra hovAthI pratyutpanna vinAzIrUpa jJAtatA kahI. | upAya vaDe gurue ziSyane AsaktithI vAravA yogya che athavA AtmA AkAzanI jema amUrNapaNAthI eka che. A rIte AtmAne akatRtva prApti rUpa paNa utpanna thaye chate tenA vinAza mATe kahevAya che - AtmA kathaMcit mUrNapaNAthI kata ja che. AharaNatA ane tenA bhedonuM deza vaDe dopavAvapaNAe upanaya nyAye AhAraNanuM vyAkhyAna karyuM. have AharaNa taddeza kahevAya che, te cAra prakAre che -1 anuzAsana - te 108 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 sadgaNonA utkIrtana vaDe prazaMsavA yogya che, A prakAre jemAM upadezAya che, te anuzAsti - X * jema sAdhunA netramAM paDela jakaNane dUra karavA vaDe loko dvArA zIlamAM zaMkA thatA - x * devanI sahAyavALI, cAlaNI vaDe bharela pANIne chAMTavAthI jeNe caMpApurInA daravAjA ughADelA, evI je subhadrA, 'aho zIlavatI' ema mahAjana loka vaDe prazaMsA pAmI. kahyuM che ke - anuzAsti, upAlaMbha, pRcchA, nizrAvacana e cAra bhede AharaNatadeza che, temAM anuzAstimAM subhadrAnuM dRSTAMta che.- * * * * ahIM tathAvidha vaiyAvasyAdi vaDe upanaya saMbhave che, tenA tyAga vaDe mahAjana dvArA karAyela prazaMsA mAgavI upanaya karela che. te AhAraNa-taddezatA che, e rIte asaMmata zanA tyAgathI saMmata aMzanuM upanayana bhAvavuM. olaMbho devo te upAlaMbha, prakAramaMtara vaDe anuzAsana ja che. te jemAM kahevAya che te upAlaMbha AharaNa taddeza che. jema koI aparAdhI ziSya upAlaMbhanIya che. jema mahAvIrasvAmInA samavasaraNamAM vimAna sahita AvelA caMdra-sUryanA udhotathI kALa vibhAgane na jANatI mRgAvatI sAvI tyAM rahyA, pachI atikALa thayo jANI, mRgAvatI sAdhvIo sAthe A caMdanAnI pAse gayA, teNIe upAlaMbha Ayo - X - X ", pRcchA - zuM ?, kevI rIte ? koNe karyuM ? ityAdi. jemAM vidheyapaNe upadezAya che te pRcchA. - x * je rIte koNike bhagavaMtane pUchyuM hatuM - zreNika rAjAnA putra koNike bhagavaMtane pUchayuM - aparityakta kAmavALA cakravartI marIne kyAM utpanna thAya che ? bhagavaMte kahyuM - sAtamI naske. huM kyAM utpanna thaIza ? chaThThI naa. * * * * * te kRtrima rana banAvI bharata kSetrane sAdhavA pravRta thayo, kRtamAla deve tene tamisA guphAnA dvAre mArI nAMkhyo ane te chaThThI nampha gayo. nizrAvacana - nizrA vaDe vacana. koI suziSyane avalaMbIne bIjAne bodha karavA mATe je vacana te nizrAvacana che. te jemAM vidheyapaNAne kahevAya te AharaNa nizrAvacana. vinayasaMpa anya ziSyane avalaMbIne nahIM sahana karanAra ziSyo pratye kiMcita kahe. jema gautamane AzrIne bhagavaMte kahela. dIkSita tApasAdine kevalajJAna thatAM ane potAne kevalajJAna na thavAthI adhairyavALA gautamane kahyuM. he gautama ! tuM ghaNA kALathI saMzliSTa che, cirakALathI paricita che Adi vacanathI bIjA paNa anuzAsita karAyA, temanA bodha mATe drumapatraka adhyayana kahyuM. * x - trIjuM taddezodAharaNanuM vyAkhyAna karAyuM. - have taddoSodAharaNanuM vyAkhyAna karAya che. te cAra bhede che - 1- adharmayukta * koIka arthane sAdhavAne je udAharaNa kevaLa pApanA kathanarUpa kahevAya, jene kahevAthI zrotAne adharmanI buddhi utpanna thAya che te. jemake - x * vaputrane karaDanAra maMkoDAnI zodha karavAthI joyela bilamAM rahelA badhAM maMkoDAne mAravA mATe uNa pANI reDavAnuM kArya joIne khuza thayela cANakya te naladAma kolikane koTavAla pada ApyuM. teNe corInA kAryamAM sahakArI thavArUpa upAya vaDe vizvAsita corone viSamizrita bhojana ApI badhAne mArI nAMkhyA. A AharaNa taddoSatA. A dRSTAMta adharmayukta
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 4/ra/360 106 ane tathAvidha zrotAne adharmanI buddhi utpanna karAvanAra che. sAdhue AvuM dRSTAMta na ApavuM. 2- pratiloma - jemAM pratikula pratye pratikulapaNuM upadezAya che. jema - zaTha pratye zaThatA karavI. jemake - caMDaudhotanA apaharaNa mATe tenA vaDe apahata abhayakumAre tenI sAthe zaThatA karI. zrotAne anyano apakAra karavAmAM nipuNabuddhine utpanna karanAra hovAthI taddoSatA che. athavA dhRSTa prativAdIe jIva ane ajIva be ja zazi kahyuM, tyAre tenuM khaMDana karavA 'nojIva' nAmaka bIjI sazi paNa che. A viparIta siddhAMtanA kathanathI A daTAMtane paNa taddoSatA che. 3- AtmopanIta - pote ja upanIta - jema nivedana karela tema svayaM joDAyela che jene vize te AbhopanIta. anyamananA dUSaNa mATe svIkArela TAMtathI svamatane duSTapaNe laI jAya. jemake - rAjAe pUchyuM - taLAva abheda kema thaze ? piMgala sthapatie kahyuM ke - bhedasthAnamAM kapilAdi guNavALo puruSa dATatAM abheda thaze. piMgala tevA guNavALo hovAthI pradhAne tene ja dATI dIdho. ema potAnA vacanadoSathI pote ja joDAyo. A rIte AtmopanIta che. ahIM udAharaNa - jema 'sarva jIvone haNavA nahIM' A pakSane dUSita karavA koI kahe che - viSNue dAnavo hasyA tema anyadharmIne haNavA, ema kahI dhamataraNa sthita puNone sva AtmA haNavA yograpaNAe sthApyo, AnI taddoSatA prasiddha che. durupanIta - duSTa upavIta, nizcita rUpa yojela che jene vize che. jema koI parivrAjaka jALa laIne matsya pakaDavA cAlyo. koI dhUrte tene kaMIka kahyuM, teno teNe asaMgata uttara Apyo. ahIM vRtAMta che - he bhikSu ! A tArI kaMthA jIrNa kema che ? matsyanA vadha mATe jAya che. - zuM tuM massa khAya che ? huM dArU sAthe mAMsa khAuM chuM * dArU pIe che ? vezyA sAthe pIu chuM - vezyAne ghera jAya che ? * * * * * ityAdi praznottara thayA te sAdhyamAM anupayogI ane svamatamAM paNa lAvanAra daSTAMta che. te dASTablika sAthe sAdharmsanA abhAvathI dUrapanIta che. jema ghaTanI mAphaka zabda nitya che, ahIM ghaTamAM nityatva nathI, to zabdanuM nityapaNuM kema siddha thAya ? * * * * - X * vRttimAM ahIM bauddhamata khaMDana paNa che, tyAM dIpanuM daTAMta, te daiSTAMtanuM svamatamAM daSaNapaNuM paNa batAvyuM che - x-x-x- ahIM AharaNa taddoSa kahyo. have upanyAsa upanaya kahe che. te cAra prakAre che -1- je upanyAsopanayamAM vAdI vaDe sthApana karAyela sAdhanarUpa vastu che te ja uttarabhUta vastu che te taastuka. athavA te ja anya vaDe sthapAyela vastu te tadgatuka. te vastuyukta upanyAsa upanaya paNa tadgatuka kahevAya che. AgaLa paNa tema ja jANavuM. jema koI kahe che - samadra kinAre eka mahAvRkSa che, tenI zAkhAo jaLa ane sthaLa upara rahelI che. tenA pAMdaDA jaLamAM paDe che, te jaLacara - jIvo thAya che ane je sthaLamAM paDe che, te sthaLacara jIvo thAya che. anya vAdI temanuM khaMDana karavA pUche che - je patro madhyamAM paDe che tenI zI sthiti ? te kaho. A yukti mAtra uttarabhUta tataMtuka upanyAsa upanaya che. jJAta nimitapaNAthI AnuM jJAtapaNuM che athavA A jJAta yayArUDha che. te kahe che . jaLa, sthalamAM paDelAM patro, jala-sthala maLe paDelAM paga mAphaka jalavAdi jIvopa saMbhavatA nathI, madhya paDela pagone ubhayarUpa prasaMga Avaze, paNa ubhaya svarUpa jIvo to svIkArelA nathI athavA jIva AkAzanI jema amUrtapaNAthI nitya che. A rIte vAdIe kahyuM tyAre teno uttara Ape che - jIva mUrNapaNathI karmanA mAphaka anitya ja thAo. anya vaDe sthapAyela vastuthI uttarabhUta anya vastu che je upanyAsa-upanayamAM te tadanya vastuka. - jema jalamAM paDela patro jalacara jIvo thAya che, ema kahyuM tyAre, tenuM nisana karavAne mATe patanI anya uttara kahe che . je patrone paDAvIne khAya che ke laI jAya che, te pAMdaDAnuM zuM thaze ? kayA rUpamAM Avaze ? kaMI nahIM thAya. A paNa jJApakapaNe jJAta kahela che. athavA A jJAta yathArUDha ja che. te kahe che jala ane sthalamAM paDela patro manuSyAdithI Azrita patronI mAphaka jalayAdi jIvo rUpe saMbhavatA nathI. - x * x * bhAvArtha e ke - jala AdimAM paDelAM patronuM paNa jalacaravAdi asaMbhava che -- je upanyAsa upanayamAM vAdIe sthApela vastunI samAna vastu uttara devA mATe sthApana karAya che te pratinibha. jema koI pratijJA kare che ke - je puruSa ane apUrva vastu saMbhaLAve tene eka lAkhanA mUlyano kaToro Apu. te apUrva saMbhaLAvyu to paNa apUrva nathI ema svIkAre. tyArapachI eka siddhapue kahyuM * tArA pitAe mArA pitA pAsethI eka lAkha dravya lIdhela che, te jo pUrve sAMbhaLyuM hoya to lAkha dravya Apa, anyathA kaToro Apa. ukta daSTAMtanI pratinibhatA A rIte - koIe badhuM kahyuM tyAre meM A pahelA sAMbhaLela che, e rIte asatya vacana bolanAranA nigraha mATe siddhapuge yukti karI. A rIte be taraphathI baMdhana samAna asatya vacananuM ja sthApanapaNuM hovAthI A TAMtanI pratinibhatA che. yukita mAgarUpa A pratinibhanuM paNa arcane jaNAvanAra hovAthI jJAtapaNuM che athavA yathArUDha ja A jJAta che, te kahe che mane koIpaNa zlokAdi azrutapUrva nathI, evA abhimAna banIne ame kahIe chIe - tane azrutapUrva vacana che, tArA pitA mArA pitAno devAdAra che. je upanyAsopanayamAM praznano uttararUpe hetu kahevAya che te hetu. - - koI vaDe prazna pUchAyo - tuM cava kema kharIde che ? te kahe che maphata maLatA nathI mATe. * x - A paNa yuktimAna che, ane jaNAvanAra hovAthI jJAtarUpe kahela che athavA yathArUDha jJAta ja che, te kahe che tuM kema dIkSA kriyA kare che ? sAdhu kahe che ke - dIkSA sivAya mokSa thAya nahIM mATe kriyA kare che. * * jema maphata nathI maLatA mATe tuM yava kharIde che, tema pravajyA vinA mokSalAbha na thavAthI saMyama kriyA karuM chuM. ahIM maphata kharIdavAmAM yavanA lAbharUpa hetune daSTAMtarUpe Apela hovAthI hetu upanyAsopanaya jJAtatA che. ahIM
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/2/360 kiMcit vizeSaNa vaDe AvA prakAranA anya jJAtabhedo paNa saMbhave che, paNa te vivakSita nathI. 111 have jJAta pachI dRSTAMtavALA hetune sAdhya siddhinuM aMga hovAthI tenA bhedone 'Da' ityAdi traNa sUtro vaDe kahe che - te spaSTa che. vizeSa A - dinoti - phoya vastune jaNAve che mATe hetu, anyathA anupapatti lakSaNarUpa che. kahyuM che ke - anyathA hetunuM anupapattirUpa lakSaNa kahela che tenI prasiddhi, saMdeha ane viparyAsa vaDe hetvAbhAsapaNuM kahela che. pUrve kahela hetu praznanA uttararUpa upapatti mAtra che ane A hetu to sAdhya pratye anvaya-vyatirekavALo che. tathAvidha dRSTAMta vaDe tadbhAvanuM smaraNa thAya che, te eka lakSaNavALo che, paNa vizeSathI cAra bhede che. yApaka - vAdIne kALano vilaMba karAve che, jema koI asatI strI ekaika rUpiyA vaDe ekeka uMTanuM lIMDu devuM ema kahI mokale, te upAya vaDe pote koI viTa puruSanI sevAmAM kALayApana karatI hatI. te yApaka hetu. ahIM vRddha vyAkhyA A che - prativAdIne jANIne tevA tevA vizeSaNa bahula hetu karavA yogya che ke jethI kALanI cApanA thAya che - X -. te saMbhAvanA AvA prakAre che - pavano sacetana che, bIjAthI prerAIne tirthro ane aniyatapaNe gozarIvat gatimAna hoya che. A hetu, vizeSaNa bahulatAthI bIjAne duradhigamatvathI vAdIne kALanI yApanA kare che. hetunA svarUpane na jANato vAdI jaldIthI anaikAMtikatvAdi dUSaNo pragaTa karavA samartha thato nathI, mATe A hetuthI vAdIne kALayApanA thAya che. athavA vyAptinI pratIti na thavA vaDe vyApti sAdhaka pramANAMtaranI vizeSApekSA sahita hovAthI vAdI jaldIthI sAdhyanI pratIti karato nathI paNa kAlopa thAya che. A hetu sAdhyanI pratIti pratye vilaMba karAvato hovAthI yApaka che - 4 - 4 - ityAdi. sthApati - vyApti prasiddha hovAthI kAlakSepa vinA pakSanuM samarthana kare che. jema koI dhUrva parivrAjaka ema kahe ke - lokanA madhyabhAge Apela bahuM phaLavALuM thAya che, te madhyabhAgane huM ja jANuM chuM, ema mAyA vaDe dareka gAmamAM bhinna bhinna lokanA madhyabhAgane prarUpato hato. teno nigraha karavA mATe koIka zrAvake kahyuM ke - lokanA madhyabhAganuM ekapaNuM hovAthI ghaNA gAmomAM teno saMbhava kevI rIte hoya ? A rIte yuktithI tArA vaDe batAvela bhUlokano madhyabhAga thato nathI. A pramANe pakSanuM sthApana karyuM mATe sthApaka hetu che. - x - dhUma hovAthI ahIM agni che vaLI dravya ane paryAyathI vastu nityAnitya che, te pratIyamAnatvathI A be hetunI prasiddha vyApti vaDe kAlakSepa vinA sAdhyanA sthApanathI sthApakapaNuM che. - tathA - vyaMti - bIjAne je vyAmoha utpanna kare che te zakaTa ane tItane grahaNa karanAra dhUrtanI jema yaMsaka che. koI puruSa mArgamAM maLela mRta tItarayukta zaTa vaDe nagaramAM praveza karyo. dhUrte kahyuM - zakaTatitarI kema maLe che ? te puruSe A zakaTa saMbaMdhI tItara mAge che ema vicArI kahyuM - pANI AdithI masaLela sAthavA vaDe maLe sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 che. dhUrte sAkSIne bolAvI tItarasahita zakaTane grahaNa karyu. - x - kahyuM ke meM to zakaTa sahita tItara te zakaTatitarI grahaNa karela che. A pramANe banavAthI gADAvALo kheda pAmyo. e rIte jIva che, ghaTa che, ema svIkAra karatA jIva ane ghaTane vize astitatva samAnapaNe varte che, tethI te baMnenuM ekapaNuM thayuM. abhinna zabdano viSaya hovAthI vyaMsaka hetu. vaLI astitatva jIvAdimAM vartatuM nathI, tethI jIvAdino abhAva thAya, kemake astitvano abhAva hovAthI vyaMsaka hetu che - x - tathA snUsana - vyaMsaka vaDe prApta thayela aniSTa core che arthAt gayela vastune pAchI meLave che te lUSakahetu. te ja gADAvALAe jema bIjA te tene zIkhavyuM tyAre te dhUrta pAse jaIne mAMgyu ke mane "tarpaNAloDikA' Apa. tyAre te dhUrte potAnI strIne kahyuM Ane satpu masaLela piMDa Apa, tema karatI evI tenI patnIne laI te cAlato thayo ane dhUrtane kahyuM ke - A strI mArI che kemake satpu vaDe je masaLe che te tarpaNAloDikA che ane te teM ja Apela che. kemake astitatvanI vRtti vaDe jIva ane ghaTane vize tuM ekatvanI saMbhAvanA kare che tyAre sarve bhAvonuM ekatva thaze - x - paNa ema thatuM nathI. ahIM astitvavRttinI samAnatAthI A lUSaka hetu che - 4 - X 112 prakArAMtara vaDe hetune jaNAvanAra vikalpa arthavALo 'athavA' zabda che. noti - prameyarUpa padArthane je jaNAve che te hetu - prameyanI pramitimAM je kAraNa te pramANa. te svarUpAdi cAra bhede che. temAM artho pratye je vyApta thAya te akSa-AtmA, te pratye je jJAna varte che te pratyakSa jJAna che. te nizcayathI avadhi, mana:paryAya, kevalarUpa che. athavA kSakSa - indriyo pratye je jJAna varte che, te vyavahArathI pratyakSa che. te cakSu vagerethI thayeluM che. tenuM lakSaNa - padArthanuM aparokSatAthI grahaNa karanAra je jJAna te pratyakSa ane indriyo vaDe grahaNanI apekSAe parokSa jANavuM. anu - liMga darzana ane saMbaMdha anusmaraNa pachI mAna - je jJAna te anumAna che. tenuM lakSaNa - sAdhya vinA hetuthI na thanAra ane sAdhyano nizcaya karAvanAra anumAna che, pramANa hovAthI pratyakSa mAphaka bhrAMtirahita che. A sAdhya vinA na thanAra hetuthI utpanna thavA vaDe upacArathI hetu che. upamAna te upamA, te ja upamya. rojha jevo A baLada che, e sAdRzya nirNayarUpa che. koI baLadane joIne jaMgalamAM ghaNA avayavonI samAnatA dhAraNa karanAra ane goLa kaMThavALA anya rojhane jyAre jue che tyAre te ja avasthAmAM A pazunA jevo A baLada che, evuM je jJAna te upamAna che. athavA sAMbhaLela atideza vAkya samAna arthanI prApti vize saMjJA-saMjJI saMbaMdhanuM je jJAna te upamAna kahevAya. jenA vaDe padArtho jaNAya te Agama - AptavacanathI saMpAdha viprakRSTa artha pratyaya. kahyuM che - tatvagrAhitAthI utpanna dRSTabAdha-iSTabAdharahita temaja paramArthane kahenAra vAkya vaDe thatuM je jJAna te zAbda pramANa che. AptapuruSe kahela anullaMghya,
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 sUtro sugama che. vizeSa A - pUrvokta lakSaNavALA adholokamAM cAra vastu che : narakAvAsa, svairayika A be kRSNa svarUpa hovAthI aMdhakAra kare che tathA jJAnAvaraNAdi pApakarmo, mithyAtva, ajJAnalakSaNa bhAva aMdhakAranA karanArA hovAthI aMdhakAra kare che ema kahyuM. athavA aMdhakArasvarUpa adholokane vize prANIone utpanna karanArA hovAthI pApakarmone aMdhakAranuM katapaNuM che, azubha pudgalo aMdhakAra bhAve pariNata che. sthAna-4-uddezo-3no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa 4/2/360 113 deTa-iTanuM avirodhaka, tatvopadeza karanAruM ane kumArgano nAza karanAruM samasta zAstra che. ahIM jenA vinA utpanna na thavAya te hetu vaDe janya hovAthI anumAna che, paNa kAryamAM kAraNano upacAra karavAnI hetu che. te caturbhagIrUpa che. 1- ti * vidhamAna che, liMgabhUta dhUma vagere vastu ema karIne mata : agni Adi sAdhya padArtha che mATe A hetu anumAna che. -ra- agni Adi che, tethI viruddha zItAdi padArtha nathI, A hetu paNa anumAna che. 3- agni Adi nathI. tethI zItakALane vize te zItAdi padArtha che, A hetu paNa anumAna che. 4- vRkSAtkAdi nathI mATe zIzamanA jhADa Adi nathI, A hetu anumAna che. ahIM 1- zabdamAM kRtakatvanuM astipaNuM hovAthI ghaTavatu anityatA che. -2- agni ke dhUmanuM astitatva hovAthI zItasparza nathI ityAdi viruddha bhAva prAtirUpa anumAna che. agni ke dhUmanuM astitva na hovAthI zItasparza janita dAMtaromaharSAdinuM kaMpana mahAnasanI jema puruSanA vikAro nathI, ityAdi kAraNathI viruddhanI prAptinuM anumAna kahyuM. *3- chatrAdi ke agninuM nAstipaNuM hovAthI koI kAlAdi vizeSamAM A tapa ke zIta sparza che, pUvapalabdha pradezanI jema, ityAdi viruddha kAraNAnupalaMbhamAna ane viruddhAtupalaMbhAnumAna trIjA bhaMgathI kahyuM. -4- jovAnI sAmagrI chatAM ghaTanI prAptinA abhAvavathI vivakSita pradezanI jema ahIM ghaTa nathI - ityAdi svabhAvAtupalabdhi anumAna. * x * ityAdi kAryAnupalabdhi anumAna. vRkSanA abhAve zIzamanuM vRkSa nathI ityAdi vyApakAnupalaMbha anumAna tathA agni abhAve dhUma nathI ityAdi kAraNAnupalaMbha anumAna cothA bhaMga vaDe kahela che. *x - x - ahIM hetu zabdathI jJAnavizeSa kahyuM, te adhikArI jJAnavizeSanA nirupaNane mATe kahe che- * sUtra-361 - saMkhyA gaNita cAra bhede che . pratikarma, vyavahAru raju rAzi. AdholokamAM cAra vastu aMdhakAra kare che - taphAvAso, nairayiko, pApakarmo, azubhapagalo... tichalokamAM cAra vastu udhota kare che . caMdro, suryo, maNi, ani. udlokamAM cAra vastu udhota re che . devo, devIo, vimAno, AbharaNo. * vivecana-361 - jenA vaDe saMkhyA karAya che te saMkhyAna arthAtu gaNita. temAM pakirma saMkalanAdi pATI prasiddha che, ema vyavahAra paNa mizraka vyavahArAdi aneka prakAre che. jenuM - ja gaNita ati gaNita. rAzi-girAzi vagere. jaju zabdathI phokagaNita kahyuM, kSetranA saMbaMdhathI traNa prakAre vibhAga kRtu lokarUpa kSetranI, aMdhakAra ane udhotane AzrIne traNa sUtrathI kahe che[6/8]
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/362 thI 364 sthAna-4-uddezo-4 -- * -- X -- * - * - 115 0 trIjo uddezo kahyo. have cotho kahe che. teno saMbaMdha A che - anaMtara uddezakamAM vividha bhAvone cAra sthAna vaDe kahyA. ahIM paNa te ja rIte kahevAya che. A saMbaMdhe AvelA A uddezAnuM paheluM sUtrana * sUtra-362 thI 364 : [36] cAra prasarjako kahyA che -- anutpanna bhogone meLavavA saMcare che, -2- pUrvotpanna bhogone rakSaNa karavA saMcare che, -3- anutpanna sukhone pAmavA saMcare che, ane -4- pUrvotpanna sukhonA rakSaNArthe saMcare che. - [363] nairayikone cAra bhede AhAra che aMgArA jevo, mumura jevo, zItala ane himazItala... ticiyonikane caturvidha AhAra kahyo che - kaMkopama, bilopama, prANamAMsopama, putramAMsopama... manuSyone caturvidha AhAra kahyo che - azana, pAna, khAdima, svAdima... devone caturvidhAhAra kahyo che - varNavAna, gaMghavAn, rasavAnuM, sparzavAnuM. [364] jAti AzIviSo cAra bhede kahyA che - vIMchuM jAtiya AzIviSa, maMDuka jAtiya AzIvizva, uga jAtiya AzIvizva, manuSya jAti AzIvizva. he bhagavan ! vIMchI jAtinA AzIvizvano viSaya keTalo kahyo che ? vIMchI jAtino AzIvizva ardhabharata pramANa zarIrane vizvamaya karI, zarIra vidAravA samartha che, A viSanA arthapaNAnI zaktimAtra che, paNa nizcayathI tema karyuM nathI - karatA nathI - karaze nahIM maMDuka jAtinA AzIviSano prazna. maMDuka jAtiya AzIviSa bharata kSetra pramANa zarIrane viSamaya karavA samartha che yAvat karaze nahIM. uga jAtinA AzIvizvano praznaH uga jAtiya AzIviSa potAnA viSa vaDe jaMbudvIpa pramANa zarIrane viSamaya karavA samartha che. zeSa pUrvavat manuSyajAtinA AzIvizvano prana: manuSya jAtino AzIvizva samayakSetra pramANa zarIrane viSamaya karavA ane zarIrane vidAravA samartha che, paNa nizcayathI teNe ema karyu nathI yAvat karaze nahIM. * vivecana-362 thI 364 H [362] A sUtrano anaMtara sUtrano saMbaMdha A che - anaMtara sUtramAM deva-devI kahyA. teo bhoga ane sukhavALA hoya che. mATe bhoga-sukhone AzrIne prArpakanA bhedo kahe che. A saMbaMdhe Avela sUtranI A vyAkhyAna prakarSathI bhogAdi arthe dezAnudeza saMcare che athavA AraMbha-parigrahathI vistArane prApta thAya te prasarjako. prApta nahIM thayela zabdAdi bhogone ke tenA kAraNabhUta dhana ane strI Adine saMpAdana karavA mATe athavA anutpanna bhogone saMcare che. kahyuM che ke - dhanalubdha puruSa rohaNagiri prati doDe che, samudra to che, guphAomAM bhaTake che 116 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 ane bhAIne paNa mAre che. ghaNuM rakhaDe che, bhArane vahe che, kSudhA sahe che, pApa Ayare che, lobhamAM Asakta ane dhRSTa thaIne kula-zIla ane jAtinI maryAdAne paNa choDe che. vaLI pUrvotpanna ke pAThAMtarathI vartamAnamAM maLelanuM rakSaNa karavAne, bhoga vaDe prApta karavA yogya AnaMda vizeSa mATe saMcare che. zeSa sugama che. [363] bhoga-saukhyArthe saMcaranArA karma bAMdhIne nAkapaNe utpanna thAya che mATe nAkonA AhAranuM nirUpaNa karatAM kahe che - sUtra spaSTa che. vizeSa A - alpakALa dAha hovAthI aMgArAnI upamA jevo, ghaNAM kALa paryanta baLatarA thavAthI murmura jevo, zItavedanAno utpAdaka hovAthI zItaLa ane ati zItavedanAnA utpAdaka hovAthI himazItaLa che. ukta cAre kramazaH eka-ekathI adhika vedanAvALA che. -- AhAra adhikArathI tiryaMca, manuSya ane deva saMbaMdhI AhAranuM nirUpaNa karavA mATe traNa sUtra spaSTa che-- - vizeSa e ke - kaMka pakSInI AhAra vaDe upamA jemAM che te kaMkopama. arthAt kaMkapakSIne svarUpathI durjara AhAra paNa sukhabhakSya ane sukharUpa pariNAmavALo thAya che. e rIte je AhAra tiryaMcone subhakSa, sukhapariNAmI hoya che, te kaMkopama.. bilamAM pravezatuM dravya te bila ja che. tenI upamA jene che te biloma. jema bilamAM rasano AsvAda maLyA sivAya jaldIthI kiMcit praveza thAya che. e rIte je AhAra, gaLArUpa bilamAM praveze che te bilopama.. cAMDAla, tenuM mAMsa, aspapaNAe niMdanIya hovAthI duHkhapUrvaka khAvAyogya hoya, e rIte teone duHkhAdha AhAra te pANamAMsopama.. putra para ati sneha hovAthI tenuM mAMsa ati duHkhapUrvaka khAvA yogya hoya, e rIte je duHkhAdhatara AhAra te putramAMsopama. kramathI A AhAra zubha, sama, azubha, azubhatara jANavo. [364] AhAra bhakSaNIya che, mATe bhakSaNanA adhikArathI AzIviSa sUtra kahela che. te sugama che. vizeSa A - Azya arthAt dADhAomAM vizva che jeone te AzIviSa. teo karmathI ane jAtiyI hoya che. temAMthI karmathI tiryaMco ane manuSyo koIpaNa guNathI AzIviSa thAya che. sahasrAra paryantanA devo zApAdi dvArA anyano nAza karavAthI karmathI AzIvizvo che. jAtithI AzIviSo vIMchI Adi che. viSano keTalo viSaya che ? prabhu - samartha, ardhabharatanuM pramANa sAdhika 263 yojana che. teTalA pramANavALA zarIrane potAnI sAdhanabhUta dADhAthI utpanna thayela viSa vaDe viSamaya karI zake che athavA pAThAMtarathI tyAM viSa vaDe vyApta che - tathA vidAraNa karavA mATe samartha hoya che. athavA vIMchInuM viSa, e ja arthano bhAva te viSArthatA. tenA viSano athavA temAM nahIM ja evA prakAranA zarIranI prApti dvArA vIMchIe karela nathI arthAt tevI tenI zakti hoya che, chatAM kadApi karyu nathI. - 4 - karatA nathI, karaze nahIM. trikALa nirdeza traikAlikatva jaNAvavA mATe che. samayakSetra eTale manuSya kSetra. - - vizvano pariNAma vyAdhi che, tethI vyAdhi sUtra-
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/365 thI 366 11 * sUtra-365,366 * [36] vyAdhi cAra prakAre che vAtajanya, pittajanya, glaeNmajanya, saMnipatika... ciAi cAra bhede che - vaidha, auSadha, roga, paricAka. [66] cikitsako cAra kallA - (1-1) potAnI citsiA re bIjAnI nahIM. 2- bIjAnI cikitsA kare che, potAnI nahIM - Adi cAra. (1-2) paraSo cAra prakAre kahA - gNa kare paNa ghaNane sparze nahIM, vraNane sparze paNa traNa kare nahIM, gNa kare ane praNane sparze, gNa kare nahIM ke vaNane sparze paNa nahIM (ra-1) cAra bhede puruSo kahyA - gNa kare paNa vraNanI rakSA na re Adi cAra. (-) cAra bhede puruSo kahyA - gNa kare paNa vraNane Ave nahIM Adi cAra (3) cAra bhede vaNo kahA - aMtaHzalya paNa bAhAzatra nahIM, Adi cAra . (3-1) e pramANe puruSo cAra bhede kahA - aMtaHzalya, bAhAzalya nahIM -4-. (32) ghaNo cAra bhede kahA - aMtakTa paNa bahiduSTa nahIM bahiSTa paNa taTa nahIM Adi cAra. (3-3) e rIte cAra bheda puro kahyA - aMtarathI duSTa paNa bahArathI duSTa nahIM Adi cAra. (4-1) cAra bhede puro kahyA * zreyasa ane zreyasa, zreyasa paNa pApI, ApI paNa zreyasa, pApI ane pApI. (4-1) cAra bhede puruSo kahyA - zreyasa ane zreyasa tulya, zreyasa ane pApatulya Adi cAra.. (4-3) cAra bhede puruSo kahyA - zreyasa ane potAne zreSTha mAnanAra, zreyasa paNa potAne pApI mAnanAra Adi cAra, (4-4) cAra bheda puruSo kahA - zreSTha ane lokamAM zreSThatulya manAya che, zreSTha ane lokamAM papItulya manAya che.. (4-5) cAra bheTa puro kahyA - AmyAyaka paNa prabhAvaka nahIM, prabhAvaka paNa AkhyAyaka nahIM Adi cAra.. (4-6) cAra bhede puro kahyA - smArtha prarUpaka paNa zuddha eSaNA tatpara nahIM zuddha eSaNA tatpara paNa zuddha prarUpaka nahIM aAdi cAra.. vRkSanI vikuvA cAra bhede che * pAla-ma-phUla-phalANAe. * vivecana-365,366 - (365] sUtra sugama che. vizeSa A - je roganuM nidAna vAyu che te vAtika, ema sarvatra jANavuM. vizeSa A - be ke traNano saMyoga te saMnipAta. vAyunuM svarUpa A che - rUkSa, laghu, zIta, karkaza, sUkSama, cala che. pitta - snehala, tIkSNa, uSNa, laghu, vizra, sara, drava che. kapha - bhAre, hima, snigdha, maMda, sthira, pizlilla che. salipAta - be ke tethI vadhu doSanA maLavAthI mizra lakSaNa. - vaLI vAtanA kAryo A che - pharusatA, saMkocana, pIDA, zULa, zyAmave, aMgavyathA, ceSTAbhaMga, suptatva, zItava, kharava, zoSa. 118 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 - parisava, sveda, baLatarA, durgadha, kheda, pAcaka, kopa, pralApa, mUcha, bhramarI, pILApaNuM, e pitanA kAryo che, tema tajajJo kahe che. - zetava, zItava, gurutva, kharaja, cIkAza, sojo, sthirapaNuM, lepa, utsava - saMpAta lAMbA kALe thavo, A kaphanA kAryo kahyA. vyAdhi kahyo. have vyAdhinI cikitsA kahe che. sUtra sugama che. vizeSa A - cikitsA te rogano pratikAra, tenuM kAraNa bhedanuM caturvidhapaNuM che. bIjAoe paNa A sUgane maLatuM sUtra kaheluM che - vaidha, auSadha, sevA karanAra, rogI A cAra caraNo cikisitanA batAvyA. te darekanA cAra guNa che - dakSa, vijJAtazAstrArtha, daTakamAM, zuci, A cAra vaidhanA guNo che... buhaka, bahuguNa, saMpanna, yogya - A cAra auSadhanA guNo che... anurakta, zuci, dakSa, buddhimAna - A cAra paricAranA guNo che... ATsa, rogI-bhiSaqzya, jJApaka, satvavAnuM A cAra rogInA guNo che. A dravyaroga cikitsA kahI. moharUpa bhAvaroganI cikitsA A pramANe - vigaI tyAga, nirbala AhAra, uNodarI, AyaMbilatapa, kAyotsarga, bhikSAraya, vaiyAvRtya, vicaraNa, maMDalImAM praveza. A pramANe moharoganI cikitsA che. [366] cikitsako dravyathI jvArAdi rogone ane bhAvathI gAdi pratye, temAM AtmasaMbaMdhI - jvarAdinI athavA kAmAdinI cikitsA karanAra te Atma cikitsaka. have AtmacikitsakanA traNa sUtro sUga sugama che. vizeSa e ke - tra - dehane vize lohI kADhavA mATe kSatane pote kare te vaNakara, vraNane sparza karato nathI evA svabhAvavALo che. novaNa parimarzI * A eka, bIjo, bIjAe karela vraNane sparza kare che. paraMtu vraNa karato nathI. e rIte atiyAra lakSaNa bhAvavaNane kAyAthI kare che paNa te vraNane punaHpunaH saMbhAsvA vaDe sparzato nathI, bIjo tene vAraMvAra saMbhArIne sparze che, paNa kAyAthI abhilASane karato nathI, kemake saMsArano bhaya Adi hoya che. eka vraNa kare che paNa tene pATo bAMdhavA AdithI saMrakSato nathI. bIjo karela vraNanuM saMrakSaNa kare che, vraNane karato nathI. bhAvavaNane AzrIne aticArane kare che, paNa anubaMdhane thanAro kazIlAdino saMsarga ane tenuM nidAna parihArathI rakSato nathI - A yoka. bIjo pUrve karela atiyArane nidAnanA parihArathI rakSe che, navA aticAra karato nathI. auSadhinA devA vaDe ghaNano saMroha karato nathI te novaNasaMrohI. bhAvaghaNanI apekSAe prAyazcita asvIkArI vraNasarohI nathI, anya pUrvakRta aticAranA prAyazcitanA svIkAra vaDe vaNasaMrohI - atisAra TALanAra che kemake novaNakara - navA atiyAne karanAra nathI. Atmacikitsako kahyA, have cikitsya vraNa daTAMtathI puruSanA bhedono kahe che. cAra sUtro sugama che. vizeSa A - aMdara zakya che jenuM athatu adezya te aMtaHzalya.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/365 thI 366 119 je zalya gharanI aMdara alA che ane bahAra ghaNuM che te bAhyazalya. jo vraNa sarvathA bahAra hoya to zarApaNuM ja na hoya, athavA zalyoddhAra karavA chatAM bhUtabhAvipaNe hoya che, je vraNamAM aMdara ghaNuM zalya che ane bahAra paNa dekhAya che te ubhayazalya ane cotho bhaMga zUnya che. guru samakSa AlocanA vaDe atiyArarUpa jene che te aMtaHzalya, AlocanA vaDe jene bahAra zavya che te bahizaca, AlocanA karavA * na karavA paDe aMtara ane bAhya zalya che jene te aMtaH bahizaSa, caturthabhaMga zUnya che. -- bhUtAdi roganA doSathI je vraNa che, te aMtardaSTa vraNa che, rAgAdi abhAvathI saumyapaNuM hovAthI bAhya duSTa nathI. * * puruSa zaThatAthI aMtaraduSTa che paNa AkArane chupAvavAthI bAhya duSTa nathI te eka, bIjo to kAraNavaza vacananuM kaThospaNuM Adi dekhADavAthI bAhya duSTa che. purapanA adhikArathI tenA bhedo kahetA cha sUtra saraLa che, paraMtu 1- koI coka ati prazasya - prazaMsA karavA yogya che - sabodhatvathI prazasya bhAvavALo che. vaLI prazasta anuSThAnathI zreSTha che - sAdhuvatuM. -- pUrvavat prazasya bhAvavALo che paNa aviratipaNAne laIne duSTa anuSThAna karanAra hovAthI atyaMta pApI che. -- mithyAvAdi vaDe haNAyela hovAthI bhAvathI ati pApI che ane kAraNavaza sadanuSThAyi hovAthI zreSTha che, udAyI nRpanA mAvat. -4- te ja nRpane mAravAthI pApa karanAro che. athavA 1- gRhasthapaNe zreSTha ke dIkSA kALe, pravajyA ke vihAramAM zreSTha che... - (1) koI bhAvathI zreSTha che koI dravyathI zreSTha - pazasyatara che AvI buddhi utpanna karavA vaDe sardezaka - anya zreSTha purUSa tulya, paNa sarvacA zreSTha nahIM. bIje bhAvathI zreSTha paNa dravyathI atyaMta pApI, evI buddhine utpanna karavA vaDe anya pApI tulya che. trIjo bhAvathI ati pApI che, paNa dravyathI AkAte chupAvavA vaDe bIjA zreSTha puruSatulya, cotho sujJAta che. - (2) koI savRtivALo hovAthI ati zreSTha ane potAne zreSTha mAne, athavA lokavaDe zreSTha manAya kemake nirmaLa sadanuSThAnavALo hoya che. * x bIjo ati zreSTha che paNa potAne vize araci parAyaNa hovAthI svAtmAne ati pApI mAne che athavA loko teno doSa jANIne pApI manAya che. jema - dRDhapahArI, trIjo mithyAtvAdithI haNAyela hovAthI ati pApI che, paNa svAtmAne zreSTha mAne che - kutIrthivata, cotho avirati hovAthI atipApI che, paNa sambodhatvathI svAmIne pApI mAne che, asaMyad manAya che. (3) koI bhAvathI ati zreSTha ane dravyathI kiMcit sadanuSThAnavALo hovAthI zreSTha che ema vikalpa vaDe bIjA ati zreSTha tulya manAya che, manuSya vaDe zreSTha jaNAya che athavA vibhakti pariNAmathI anya zreSTha purUSa samAna potAnA AtmAne mAne che. e rIte zeSa bhaMga che. (4) koI eka pravacana prarUpaka che, zAsana prabhAvaka nathI. kemake udAra kiyA 120 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 ane pratibhAdi vaDe hita hoya che athavA pravibhAjayitA-pravacananA arthane nayautsagAMdi vaDe vivecana karanAra athavA AkhyAyayaka mane kahestAra ane pravibhAjayitA - arthane kahenAra. (5) koI eka sUtrArthano kahenAra che, paNa eSaNA mATe tatpara nathI. te dubhikSAdi prasaMparUpa Apatti prApta sAdhu ke saMvijJapAkSika che. kahyuM che - zarIra daurbalyathI asamartha, caraNa-karaNamAM azuddha hoya to paNa zuddha mArganI prarUpaNA kare. sAdhu AcAra pAlanamAM asamartha chatAM caraNa karaNa vaDe vizuddha sAdhu mArganI prazaMsA ane prarUpaNA karatA te karmane zithila kare che ane sulabhabodhi thAya che. bIjo yathAvRMdaka, trIjo sAdhu ane cotho gRhasthAdi. pUrva sUjhamAM sAdhurUpa purapanA AkhyApakava ane uchajIvikA saMpan sAdhupuruSa kahyA, te vaikriyalabdhimatune tathAvidha prayojanamAM vRkSanI vikRrvaNA karanAra thatI vikavaNA kahe che sUtra sATa che. vizeSa A - pravAta - navA aMkura have anyatIciM-- * sUtra-363 - cAra bhede vAdI samosaraNo kahyA * kviAvAdI, akiyAvAdI, ajJAnikavAdI, vainacikavAdI... nairayikone cAra vAdInA samosaraNo kahyA che - kriyAvAdI yAvatuM vainasikavAdI. e rIte asukumAra yAvat svanitakumAranA paNa cAra che. e rIte vikasendriyavarjita cAvata vaimAnika. * vivecana-363 - tIrthikono samavatAra thAya che jeone vize te samavasaraNo-vividha matanA milApo. teonA samavasaraNo te vAdI samosaraNo. kriyA - jIva, ajIvAdi padArtha che, ema mata rUpa kriyA kahe. te kriyAvAdI arthAta Astiko, teonuM samosaraNa te kriyAvAdI ja che.. tenA niSedharI akiyAvAdI arthAtu nAstika.. svIkAra dvArA ajJAna jemane che te ajJAtikavAdI arthAt ajJAna ja zreya che evI pratijJAvALA.. vinaya ja vainAyika, te ja mokSane mATe che tema kahe terainayikavAdI. tenI bheda saMkhyA A pramANe - kriyAvAdInA 180 bheda, akriyAvAdInA84 bheda, ajJAnikanA-67, vainAyikanA-32. kiyAvAdInA 180 bheda A rIte - jIva, ajIva, Azrava, saMvara, baMdha, nirjasa, punya, pApa, mokSa e nava bhedo, sva-parathI, nitya-anityathI, tene kALa, Izvara, Abha, niyati, svabhAva e rIte 9 x 2 x 2x 5 = 180 bheda. tenA vikalpo A rIte - kALathI nitya ane svataH jIva che, A eka bheda. arthAtu AtmA nidAye potAnA rUpathI vidhamAna che, para apekSA nahIM. bIjo vikalpa Izcara kAramikono che, bIjo vikalpa AtmavAdIno che. - X - cotho niyativAdIno che - x - pAMcamo vikalpa svabhAvavAdIno che. e rIte svata: padane na choDatA pAMca vikalapo thayA. parata: pada vaDe paNa A ja pAMca vikalpo thAya. temAM parata eTale - ahIM badhAM padArtho para rUpanI apekSAe
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/367 121 svarUpano pariccheda che. * x- e pramANe AtmAne taMbhakuMbhAdI joIne tenAthI judI vastumAM ja Atmabuddhi pravarte che, A rIte AtmAnuM svarUpa che, te parata ja nizcaya karAya che, svataH nahIM. ahIM nitya padane na choDatAM daza vikalpo che, e rIte anitya padathI paNa daza vikalpo thAya che. e rIte jIva padArtha vaDe vIza vikalpo thayA. e rIte jIvAdi nave padArtho vaDe 20 X 9 ema 180 vikalpo thayA. - x - akriyAvAdInA 84 bhede jANavA. punya-pApa sivAyanA sAta padArtho, svayIparathI, AtmAnuM astitva na mAnatA hoya nitya-anitya bheda nathI.] kAlAdi ukta pAMca bheda, chaThThI sadaicchAe cha vikalpocI-84-bheda thaze [9 x 2 x 6]. jIva svataH ane kAlathI nathI A eka vikalpa, e rIte IzvarAdi cha vikalpo vaDe jIvanA thata: ane parata: bAra vikalpo, e rIte jIvAdi sahita sAta bhede gaNatAM -84- bhedo thAya che. ajJAnikanA 63 bhedo che. temAM jIvAdi nava padArtho pUrvavat che, tenA sAta bhedo - satva, asava, sarasava, avAcyava, sadavANyava, amadavAcyava, sadasadavAccata. e rIte 9 x 9 = 63, utpattithI to satvAdi cAra vikalpa che. tene 63mAM umeratA 63 bhedo thayA. vikalAthI abhilApa A pramANe che - koNa jANe che jIva sat che ?, e rIte asata, sadasat ane avaktavya jANavA. - - savAdi saptabhaMgano artha sva-rUpa mAtra apekSAe vastunuM sAva che, para-rUpa mAtra apekSAe asava che. tathA eka ghaTAdi dravyadezanA grIvAdinA sadbhAva paryAyathI grIvAsvAdi vaDe AdiSTa savathI tathA ghaTAdi dravya dezanA apara bunAdi dezane ja asadbhAva paryAyarUpa vRtavAdithI paragata paryAyacI AdiSTa asava hovAthI vastunuM sadasava che. tathA samasta akhaMDita ja ghaTAdi vastune arthAntarabhUta paTAdi payayio vaDe potAnA udarva, kuMDala, oha, Ayata, vRta, grIvAdi paryAyo vaDe yugavat vivakSita vastunuM satva ke asava vaDe kahevA mATe azakya hovAthI ghaTAdinuM avatavyatva che. sadbhAvapayayi vaDe Adeza karAyela iTAdi dravyanuM eka dezanuM sAva ane bIjA dezanuM sva para pAyio vaDe sava-asava kahevuM azakya hovAthI ghaTAdinuM sad avaktavyapaNuM che. te ja ghaTAdinuM ekadeza paraparyAyathI vizeSita ghaTanuM asatpaNuM hovAthI ane paradezanuM svapara paryAyathI -x - kahevAne azakya hovAthI ghaTAdinuM asad vaktavyava che. ghaTAdi dravyanA eka dezanuM svaparyAyothI AdiTava vaDe sava hovAthI ane bIjA dezanuM para paryAyothI AdiSTatAthI asatva hovAthI ane anya dezanuM sva-para paryAyo vaDe yugapata vizeSita ghaTanuM temaja kahevA mATe azakya hovAthI avaktavya hovAthI ghaTAdinuM sat sat avAthatva che. ahIM pahelo, bIjo, cotho bhaMga e traNe akhaMDa vastu Azrita che, bAkInA cAra vastu deza Azrita che, vaLI trIjo bhaMga paNa akhaMDa vastu Azrita ja che, tema 122 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 bIjA kahe che. te rIte svaparyAya-paraparyAyo vaDe vivakSita khaMDa vastunuM sAMsapaNuM che. A kAraNe "AcAra''nI TIkAmAM kahyuM che - ahIM utpattine svIkArIne pAchalA traNa vikalapo saMbhavatA nathI. kemake padArthanA avayavanI apekSA temaja utpattinI avayavano abhAva che, ema ajJAnikavAdInA-67 vipo thayA. vaiyikanA 3ra-vikalpo che - te A - deva, rAjA, yati, jJAti, vRddha, adhama, mAtA, pitA e AThenuM kAyA-vANI-mana-dAna vaDe deza-kAla mujaba vinaya karavo. e rIte 8 x 4 = 32 thayAM. cAre vAdInI saMkhyA-363 thaI. pUjyoe kahyuM - nityAnityAtmaka AtmAdi nava padArtho, sva-parathI sthApelA, kAla-niyati-svabhAvaIzvara-AtmakRta A rIte 180 bheda Astika matanA thAya che, ityAdi gAthArtha upara kahevAyo che. A ja cAra samavasaraNone covIza daMDakamAM kahetA jaNAve che satra sugama che. vizeSa A - samanakavathI nAkAdi paMcendriyomAM A cAre samavasaraNo saMbhave che. eka-be-traNa-cAra indriyovALAne mana na hovAthI te saMbhavatA nathI... * puruSanA adhikArI puraSa vizeSanA pratipAdana mATe prAyaH dRSTAMta sahita 43-puruSa kone kahe che * sUtra-368 thI 339 : [368) : (1) megha cAra bheda kahyA - garje paNa varase nahIM varase paNa garbhe nahIM, garaje ane vacce, garaje nahIM - vacce paNa nahIM.. (2) A TAMte cAra bheda puruSo kahaa - garaje paNa vacce nahIM, Adi cAra 3) me cAra bheda kA - garaje paNa vIjaLI na kare, vIjaLI re paNa garaje nahIM, Adi cara.. (4) e rIte puruSo paNa cAra bhede kahyA che. (5) megha cAra bhede kahaal - varase paNa vIjaLI na kare Adi cAra. (6) e pramANe yuro cAra bheda kahyA - vase paNa vIjaLI na kare Adi-4 () megha cAra bhede kahyA - kAlavAsI paNa akAlavAsI nahIM Adi cAre... (8) e rIte parapo paNa cAra bhede kahyA * kAlavAsI paNa kAlavAsI nahIM. (6) megha cAra bhede kA - phrojhavAsI paNa jogavAsI nahIM Adi cAra.. (10) e rIte puruSo paNa cAra bhede jANavA. (11) megha cAra bheda kahyA - aMkurita re paNa nium na kare. niur kare paNa aMkurita na kare Adi cAra. (12) e pramANe mAtApitA cAra bheda kallA - janma Ape paNa pAlana na kare Adi cAra. (3) megha cAra bheda kA * dezavAsI paNa sarvavAsI nahIM Adi cAra.. (14) e pramANe rAjA cAra bhede che . dezadhipati paNa savadhipati nahIM. [69] : (15) megha cAra bhede kahyA che - pukala saMvataka, parjanya, jIbhUta, jiha.. pukala saMvartaka mahAmeLa eka vRSTi vaDe 10,000 varSa bhAvita kare che, parjanya mahAmeLa eka vRSTi vaDe 1000 varSa varase che, jIbhUta mahAmeLa eka vRSTithI daza varSa varase che, jiSNa mahAmeLa ghaNI vRSTi vaDe eka varSa pA varase
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 4/4/168 thI 339 ke na paNa varase. [39] : (16) karaMDaka cAra bhede che . zvapAka karaMDaka, vezyA karaMDaka, gRhastha karaMDaka, rAja karaMDaka... (1) e rIte AcAryo cAra bhede che . pAka - vezyA - gRhastha - rAja [e cAra kaDaka samAna. [39] - (18) vRkSo cAra bhede kahyA - zAla ane zAla pAyaNi, zAla ane eraMDa payaya, eraMDa ane zAla payayi, eraDa ane eraMDa payayi... (19) e pramANe AcAryo paNa cAra bhede kahyA - zAla ane zAlapayiAdi. (20) zAla ane zAla parivAra, zAla ane eraMDa parivAra Adi cAra... (21) e rIte AcAryo cAra bhede che - zAla ane zAla parivAra [39] mahAvRkSonI maLe jema vRkSarAja zAla suzobhita che, tema zreSTha ziSyonI maLe uttama AcArya suzobhita hoya che. [39] eraMDaka vRkSonI maLe jema vRkSarAja zAla zobhe che, tema kaniSTha ziSyonI madhye uttama AcArya zobhe che. [39] mahAvRkSonI maLe jema eraMDaka dekhAya che, tema zreSTha ziSyo maLe kaniSTha AcArya dekhAya che... [35] eraMDaka vRkSa maLe jema eraMDo dekhAya che tema kaniSTha ziSyo maNe kaniSTha AcArya dekhAya che. [39] mo cAra bhede che . anuzrotavArI, pratizrotArI, tacArI, macArI... (3) e rIte cAra bhede sAdhu kahyA - anuzrotacArI, pratizotacArI, aMtayArI, madhyayArI. (24) cAra prakAre goLA kahyA che - mINano goLo, lAkhano gALo, kASThano goLo, mATIno goLo... (5) e rIte cAra bhede puraSa kahA - mINanA goLA samAna Adi cAra.. (26) cAra bhede goLa kahyA - loDhAno goLo, kalAIno goLo, trAMbAno goLo, sIsAno goLo... (7) e rIte paraSo cAra bhede kahA * loDhAnA goLa samAna Adi cAra.. (28) cAra bhede goLA kahyA * rUpAno, sonAno, ranano, hIrAno... (29) e rIte cAra bheda puro kahyA * rUpAnA goLA samAna yAvata hIrAnA goLA samAna. (30) ma cAra bhede kahyA - asipatra, karama, surax, kadaMbacarikA... (31) e rIte cAra bhede puruSa - Asitra samAna Adi cAra, (32) kaTa cAra bhede che - subaddha, vidalakaTa, camakada, kaMbalakaTa... (33). A pramANe karo cAra bhede kA - suMbhakaTasamAna Adi cAra, [39] - (34) catuSpado cAra bhede kahyA - eka khura, be purA, gaMDIpadA, sanakhapadA... (35) cAra bhede pakSI kahyA - capakSI, lomapakSI, samugaka pakSI, vitatapaNal... (36) cAra bhede zuddha pANI kA - beindriya, veinidrA, caturindriya, saMmUrchAima paMcendriya tiryaMcayonika. [38] - (3) cAra bhede pakSI kA - nivartita paNa parivartita nahIM, 124 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 parivartita paNa nivartita nahIM nivartita ane parivartita bane, nivartita ke parivartita eke nahIM. (38) e rIte sAdhu cAra bheda jANavA. [396] - (36) cAra bhede puruSo kahyA - kRza ane kRza, kRza ane zULa, Adi cAra. (40) cAra bhede puruSo kahyA - kRza ane kRzAtmA, kRza ane akRzAtmA, Adi cAra.. (41) cAra bhede puruSo kahyA - budha ane budha, budha paNa Abudha Adi cAra.. (42) cAra bhede puruSo kahA - budha ane budhahadaya Adi cAra... (43) cAra bhede puruSo kahyA che AtmAnuMkapa paNa parAnukaMpa nahIM, ityAdi cAra bheda. * vivecana-368 thI 339 : [368] - sUtro sugama che. vizeSa A - (1) rA - varasAdo, garava kare che, paNa vRSTi karatA nathI.. (2) ema koI puraNa garjanAranI jema garava kare che arthAt dAna, jJAna, vyAkhyAna, anuSThAna, zatru nigrahAdi viSayamAM zabdo vaDe pratijJA kare, paNa meghanI jema varase nahIM - svIkRta kArya kare nahIM, bIjo kArya kare paNa zabdathI pratijJA na kare, tema anya paNa jANavA. (3) vIjaLIno karanAra... (4) koI puruSa zabda vaDe pratijJA kare, paNa vIjaLI karanAra meghanI jema dAnAdi pratijJAta kAryanA AraMbhano ADaMbara kare paNa pratijJA na kare, ema anyo jANavA. (5-6) koI dAnAdithI varase paNa dAnAdi AraMbhano ADaMbara na kare, bIjo ADaMbara kare paNa dAnAdi na kare, trIjo baMne kare, cotho na kare. (3) avasare varasanAra te kAlavarSI, ema anyo paNa... (8) koI puruSa avasare dAna, vyAkhyAnAdi paropakArarthe pravRtti kare te eka, bIjo tethI viparIta, Adi cAra.. (9) kSetra-dhAnyAdi utpatti sthAna... (10) koI puruSa gavarlI-pAtramAM dAna, zrutAdi vAvanAra te eka, bIjo tethI viparIta, trIjo tathAvidha viveka hitatAthI ati dAyathI athavA pravacana prabhAvanAdi kAraNathI ubhayasvarU5 ane cotho dAnAdi kAryamAM pravRttika. (11) je megha vRSTi vaDe dhAnyane aMkurAdiSe utpanna kare te janayitA, nimapiyitA - je megha vRSTi vaDe saphaLatAne pAme... (12) e rIte mAtApitA paNa prasiddha che. ema AcArya paNa ziSya prati yojavA. (13) vivakSita bharatAdi kSetranA ke prAvRt Adi kALamAM ke dezamAM meghanA deza vaDe je varSe te dezavarSa. je megha sarvotra-kALamAM sarvAtma vaDe varSe te sarva varSa athavA - kSetrathI dezamAM, kALathI sarvatra varSe che, kSetrathI dezamAM, potAthI sarvatra varSe, kALathI dezamAM-kSetrathI saba, kALathI dezamAM-potAthI savabhi vaDe athavA potAthI deza vaDe - kSetrathI sarvatra, potAthI deza vaDe - kAlathI sarvatra, tra-kALathI dezamAM ane potAthI sarvatra, nathI dezamAM - potAthI deza vaDe ane kAlathI sarvaga, kALathI dezamAM potAthI deza vaDe ane phogathI sarvatra. ukta nava vikalpa je megha varSe te dezavarSa ane
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/168 thI 36 1pa sarvavarSI. cotho bhaMga sujJAta che. (14) rAjA - je vivakSita kSetramAM ja yogakSema karavA samartha che, te dezAdhipati paNa savadhipati nahIM, te pallI pati Adi. je palI Adi vibhAgamAM samartha thato nathI, bIje sarvatra samartha che, te savadhipati paNa dezAdhipati nahIM, trIjo ubhaya adhipati che - vAsudevAdi mAphaka, deza adhipati ane savadhipati. cotho rAjya bhraSTa jANavo. ] - (15) pukala Adi. eka vRSTi vaDe udaka snehavartI kare che. arthAt dhAnyAdi utpanna karavAmAM sAmarthyavALI kare che. jihamegha ghaNAM vakhata varasavA vaDe eka varSa yAvat bhUmine cIkAzavALI kare che athavA tenA jalanA rUpamAMthI rasavALI karatI nathI. A varNana pachI puraSanA adhikArI meghAnusAre puraSo pukalAd Adi samAna jANavA. temAM eka ja vakhatanA upadeza ke dAna vaDe dIrdhakALa paryata prANIne zubha svabhAva ke samRddhivALo je kare che te Adhamegha samAna jANavo. A rIte alpatara ane alpatama kAlApekSAe bIjA ane trIjA megha samAna che. aneka vakhata upadezAdi vaDe prANIne aAkALa paryakta upakArane karato ke na karato joyA megha samAna che. (39o] - (16) kaDaka - vastrAbharaNAdinuM sthAna, prasiddha che. 1- cAMDAlano karaMDaka, te prAyaH cAmaDAne saMskAravAnA upakaraNarUpa vaghAdi camazinA sthAna vaDe ati asAra che. 2- vezyAkaraMDaka, lAkha vaDe pUrita sonAnA AbharaNAdinuM sthAna hovAthI kiMcit sArabhUta chatAM kahevAnAra karaMDakanI apekSAe asAra che. 3- gRhapati - zrImaMtano kaDaka, te viziSTa maNi, suvarNa AmaraNAdithI yukta sAratara che. 4rAjakaraMDaka, amUlya ratAdinuM bhAjata hovAthI sAratama che. (13) e rIte je AcArya sUtrArthadhArI, viziSTa kiyAthI hIna che, te prathama karaMDaka samAna, te atyaMta asAra che. bIjo du:khapUrvaka zrutanA aMzane bhaNela che paNa vAka ADaMbarathI mukhya lokone AkarSe che, te, kemake te parIkSAmAM asamartha hovAthI asAra che. trIjA - je AcArya sva-para samayajJa ane kriyAdi guNayukata che te sAratara hovAthI che. cotho - sudhamadiva8. B] - (18) koI zAla nAmaka vRkSanI jAtiyukatatAthI zAla che ane zAlanA ja paryAyio - bahu chAyApaNuM, sevavApaNuM Adi dharmo jene che te zAlaparyAya, te eka. koI nAmathI pUrvavatu zAla paNa eraMDanA ja payio achAyA, asevanA yogya Adi dharmo jene che te eraMDa paryAya, te bIjo. koI eraMDa vRkSa jAtiya hovAthI eraMDa che. paNa zAlaparyAya hoya che te trIjo. koI eraMDa vRkSa pUrvavatu eraMDa dhamadi cuta hoya che, te coyo. (19) AcArya zAlanI jema AcArya paNa sukulIna ane sadgakulavALA che. te ja zAla kahevAya che. tathA zAlanA dharmavALo che. jema zAlachAyA Adi dharma sahita che, tema je AcArya jJAna-kriyAjanita yazAdi guNoyukata hoya che te zAla paryAya 126 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 che - A eka. tathA eka AcArya pUrvavat zAla che ane pUrvokatathI viparIta hovAthI eraMDa paryAyavALA che. A bIjo bhaMga. trIjI-cotho bhaMga paNa e rIte jANavo. (20) tathA pUrvavat ja zAla ane zAlarUpa ja parivAra che jeno te zAla parivAra, e rIte zeSa gaNa bhaMga jANavA. (21) AcArya, zAlanI jema gurukula ane kRtAdithI uttama hovAthI zAla che ane zAla samAna mahAnubhAva sAdhu parivArathI, zAla parivAra che tathA eraMDa tulya nirguNa sAdhuparivArathI eraMDa parivAra che. trIjo mRtAdi vaDe hInatvathI AcArya eraMDA jevo che, ane cotho sujJAta che. [32 thI 375] cAra gAyA che, te sugama che. maMguta - asuMdara. [396] - (22) anuzrota vaDe je cAle, anuzrotayArI - nadI Adi pravAhagAmI. e rIte anya traNa bheda... (23) e rIte sAdhu, je abhigraha vizeSathI upAzraya samIpe krama vaDe kuLomAM bhikSA kare te anuzrotayArI matsya vat anuzrotavArI che. je sAdha utkramathI gharone vize bhikSA karato upAzrayamAM Ave te bIjo. je kSetranA tathI bhikSA kare te trIjo. maLe [bhikSA kare - gaveSa] te coyo. (24) mINano goLAkAra piMDa, e rIte anya goLA paNa jANavA. vizeSa A ke - lAkha, kASTha, mATI prasiddha che... (25) jema te goLAo mRdu, kaThina, kaThinatara, kaThinatama kama vaDe hoya che, je puruSo pariSahAdimAM mRdu, dRDha, deDhatara, deDhatama satyavALA hoya che te mINAdi goLA samAna che. (26) loDhAnA goLA Adi prasiddha che... (27) A loDhAnA goLA AdinA krama vaDe guru gurUtara, guratama ane atyaMta gurU vaDe je puruSo AraMbhAdi pravRttithI upArjita karma-bhAravALA hoya che te loDhAnA goLA samAna Adi vyapadezavALA che athavA snehabhArathI bhAre che. (28-29) rUpAdi goLAomAM kramazaH a guNa, guNAdhika, guNaadhikatara, guNAdhikatamane vize puruSo samRddhi ke jJAnAdi guNathI samAnapaNe yojavA... (3) pAMdaDA mAphaka pAtaLApaNe je talavArAdi che te patro - khaga je che te asiba, jenA vaDe lAkaDuM chedAya te karama kSarapatra, kadaMbacarikAdi za... (31) khaganA zIgha chedakapaNAthI je jadI snehapAzane chede te asipatra samAna, jema sanakumAra * * * karI pharI upadezathI bhAvanA abhyAsathI tehatarane chede te karama samAna, tathAvidha zrAvakavatu. * x * je mRtadharmano mArga sAMbhaLe to paNa sarvathA sneha chedanamAM asamartha che, dezavirati mAtra svIkAre che. te kSatra samAna. mura, 5 kezAdine chede che, tema je snehanuM chedana mAtra manoratha vaDe kare che te coro - avirati samyagurdaSTi athavA je guru Adine vize zIgha, maMda, maMdatara, maMdatamapaNe sneha chede che te. (38) kAMdha AdithI je banAvAya te kaTa - sAdaDI, - X - ghAsathI banela te saMbakaTa, vAMsanA kaTakAthI banela te vidalakaTa, carmathI banela carmakaTa, kaMbala te kaMbalakaTa... (33) A suMbakaTAdine vize abha, bahu, bahutara, bahutama avayavo vaDe
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/168 thI 36 123 pratibaMdhamAM puraSo yojavA, te A rIte - guru AdimAM jeno alpa pratibaMdha che te alA asatyAdi vaDe nAza thavAthI saMbakaTa samAna che, e rIte sarvatra bhAvavuM. (34) catupado - Dlayara paMcendriya tiryaMco, eka khuravALA te ekakhurA - azvAdi. be khuravALA te gAya Adi. sonInA adhikaraNarUpa eraNa, tenA jevA pagavALA - hAthI Adi. nakhavALA te sanakhapada - siMha Adi. A sUtra ane pachInA be sUtromAM jIvone puruSa zabda vaDe vAcya hovAthI puruSAdhikArapaNuM che... (35) camamaya pAMkhavALA - vAgulI Adi, lomanI pAMkhavALA - haMsAdi, bIDAyela pAMkhavALA te samudgaka pakSI, te bahAranA dvIpa samudrone vize jANavA, e rIte vitatapakSI paNa. (36) kSudra anaMtara bhavamAM mokSa gamana abhAvathI adhama prANavALA te kSudraprANA. saMpUrNa vaDe thayela te saMmUrNima. tiryaMca saMbaMdhI yoni jemanI che te saMmUrNima paMcendriya tiryaMcayonika... (38) mALAthI utaranAra, koI pakSI mALAthI nIce Ave paNa bALaka hovAthI paribhramaNa karavAne asamartha-te eka. bIjo paribhramaNa karavA samartha che, paNa bIkaNa hovAthI mALAmAMthI utarato nathI. bIjo ubhaya samartha che, cotho ubhaya asamartha che. (38) bhikSAcayae janAra paNa glAna, pramAdAdi kAraNe paribhramaNa na karanAra te eka. bIjo upAzrayathI nIkaLato paribhramaNa zIla che, paNa sUtrArtha AsaktithI bhikSAcaryAe javA asamartha. trIjo-cotho bhaMga spaSTa che. (39) tapa vaDe kRza deha ane kaSAyane kRza karela, e rIte traNa bhaMga che. (40) zarIrathI kRza, kaSAyAdithI kRza AtmA te nikRSTAtmaka athavA tapathI kRza deha pUrve hato . pachI paNa che. ahIM prathama sUtra vyAkhyA karavI. * * * (41) budhavanA kAryabhUta sakriyAnA yogathI budha - x * vaLI bughaviveka sahita mana te eka, bIjo budha, temaja che, budha te viviktamanathI che trIjo asat kiyAvALo che mATe abudha, vivekI hovAthI budha * x * (42) anaMtara sUga vaDe e ja kahe che - sat kriyAvALo hovAthI budha, jenuM mana buddha che, te buddha hRdaya - vivekayukta mana hovAthI athavA zAstrajJa hovAthI budha ane kAryamAM amUDha lakSaNa hovAthI buddhahadaya. (43) AtmAnA hitamAM pravartanAra, te AtmAnukaMpaka - pratyeka buddha, jinakabhI ke nirdaya.. parAkaMpaka niSkitArthatAthI tIrthakara ke AtmAnI apekSA vinA, dayAvALA, - metAryamuniva.. ubhayAnukaMpaka te vikalpI.. ubhayanI anukaMpA na karanAra pApAtmA, kAlazaukarikAdi. anaMtara puruSanA bheda kahyA. puruSanA vyApAra viroSane kahe che- * sUjha-380,381 - [ace] - (1) saMbhoga cAra bhede che - divya, Asura, rAkSasa, manuSyano. - (2) saMbhoga cAra bhede che - deva devI sAthe saMvAsa kare, deva asurI sAthe saMvAsa kare, asura devI sAthe saMvAsa kare, asura asurI sAthe saMvAsa kare. 128 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 (3) saMbhoga cAra bhede che . deva devI sAthe saMvAsa kare, deva rAkSasI sAthe saMvAsa kare rAkSasa devI sAthe saMvAsa re, rAkSasa rAkSasI sAthe saMvAsa re. (4) saMbhoga cAra bhede che - deva devI sAthe saMvAsa kare, deva mAnI sAthe saMvAsa kare, manuSya devI sAthe saMvAsa kare, manuSya mAnuSI sAthe saMva. () saMbhoga cAra bhede che - asura asurI sAthe saMvAsa kare, asura rAkSasI sAthe saMvAsa kare Adi cAra.. (6) saMbhoga cAra bhede che - asura asurI sAthe saMvAsa kare asara mAnuSI sAthe saMvAsa re Adi cAra, () saMbhoga cAra bheda che rAkSasa rAkSasI sAthe saMvAsa kare, sakSasa mAnuSI sAthe saMvAsa kare - Adi cAra bheda. [381] cAra bhede apadavaMsa kahyo - AsurI, abhiyoga, saMmoha, devajhibiza... cAra kAraNe jIvo asurapaNAne yogya karma kare che, te A - krodhI svabhAvaNI, kalaha svabhAvathI, AsaktithI tapa karatAM, nimitAdinI AjIvikA karavAthI... cara kAraNe jIvo abhiogatA yogya karma kare che - Atma garva vaDe, paraniMdA vaDe, bhUtikarma vaDe, kautukakaraNa vaDe... cAra kAraNe jIva saMmohANA yogya Aya upArje che * unmArga dazanAthI, mAnA aMtarAya vaDe, kAmabhoganI AzaMsAthI, lobha vaDe nicANa karavA vaDe... cAra kAraNe jIva devakibiNikatAnuM Aya upArje che - arihaMtano avavAda karatA, arihaMta pajJakha dharmanA avarNavAdathI, AcArya-upAdhyAyanA varNa-vAdathI, cAtuvarNa saMghanA avarNavAdathI. * vivecana-380,381 - [38] sUtra saraLa che. vizeSa A - strI sAthe saMvasana - zayana karavuM te saMvAsa. svarga, temAM vasanAra deva paNa upacArathI ghe, temAM thayela te divya arthAta vaimAnika saMbaMdhI. bhavanapati vizeSa asura saMbaMdhI. e rIte anya be. vizeSa A * sakSasa te vyaMtara vizeSa. deva, asuradinA saMyogathI cha catugI sUtro thAya che. purUSakriyAdhikArI apavisa sUtra [381] vinAza thavo te apaDavaMsa - cAstrino ke tenA phaLano asura Adi bhAvanAjanita vinAza. asura bhAvanA janita te Asura, athavA je anuSThAnamAM vatato asuravane utpanna kare, tenA vaDe AtmAne vAsita karavo te AsurabhAvanA, e rIte bIjI bhAvanA paNa che. abhiyoga bhAvajanita te abhiyoga. saMmohabhAvanA janita te saMmoha. devakibika bhAvanA janita te daivakiSi . kaMdarpa bhAvanAjanita te kAMda". apavaeNsa pAMcamo che, paNa catuHsthAnakane lIdhe kahI nathI. bhAvanA AgamamAM pAMca kahI - kaMdarpa, devakibiSI, abhiogI, AsurI, saMmohI. A pAMca saMkSipta bhAvanA kahI che. A pAMca bhAvanAone paikI je bhAvanAmAM jIva varte che, te aA cAstrinA prabhAvathI tevA prakAranA devone vize jAya che. kahyuM che ke - A apazasta bhAvanAmAM vatA saMyata, tevA devone vize jAya che, teo cAthiI hIna che, tethI devomAM
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/380,381 javAnI tene bhajanA che. AsurAdino apadhvaMsa kahyo. te asuravvAdino hetu che. mATe asurAdi bhAvanAnA sAdhanabhUta karmonA kAraNone cAra sUtro vaDe kahe che - sUtra sugama che. vizeSa A - asurone vize thayela te Asura-asura vizeSano je bhAva te Asuratva, asurapaNAne arthe ke asurapaNAe tenA AyuSkAdi karma karavA mATe AraMbha kare che, te A - krodhanA svabhAvapaNAthI, kalahanA saMbaMdhathI, AhA-upadhi-zayyAdimAM pratibaddha bhAvarUpa tapazcaryA vaDe ane traNa kALa saMbaMdhI lAbha-alAbha Adi viSayaka nimittathI meLavela AhArAdi vaDe upajIvana. 129 A artha anyatra A pramANe che - kalahamAM anubaddha, AsaktithI tapa karanAra, nimitabhASI, kRpA ane anukaMpA rahita te AsurI bhAvanA. je kArya pratye yogya che te Abhiyogya - kiMkara devavizeSo, teono je bhAva te AbhiyogyatAe.. potAnA guNanA abhimAna vaDe.. paranA doSanA kahevAthI.. jvaravALA Adine rAkha AdithI rakSA karavA vaDe.. saubhAgyAdinA nimitte bIjAnA mastake hasta bhramaNAdi vaDe maMtrakriyA Adi karavA vaDe... - anyatra A pramANe kahyuM che - kautuka, bhUtikarma, prazna, svapnAdi kathana, nimittathI AjIvikA calAve tathA Rddhi-rasa-sAtA gaurava sahita ukta pravRttithI Abhiyogya bhAvanA kare che. saMmoha pAme che te saMmoha-mUDhAtmA deva vizeSa, teno je bhAva te saMmohatA, tene mATe ke saMmohapaNAe.. unmArga dezanA-samyagdarzanAdi bhAvamArgathI viruddha dharmanA kacana vaDe.. mokSamArgamAM pravRttane vighna karIne, zabdAdi viSayonI abhilASA karavA dvArA.. gRddhi vaDe niyANuM karavuM te - A tapa AdithI mane cakravartIpaNuM Adi maLo evI dRDha kAmanA karIne. A bhAvanA anyatra A rIte che - unmAdezaka, mArganAzaka, viparIta mArgano svIkAra, moha vaDe bIjAne mohita kare, te saMmohabhAvanA kare che. devo madhye kilbipa-pApa, tethI ja aspRzyAdi dharmavALo deva te devakilbiSa. zeSa varNana temaja jANavuM. avaLuM - niMdA, khoTA doSanuM AropaNa karavuM.. anyatra kahyuM che ke - jJAnanI, kevalInI, dharmAcAryanI, sarva sAdhunI niMdA karanAra tathA mAyAvI prANI kilbirSikI bhAvanA kare che. cAra sthAnaka hovAthI ahIM kaMdarpabhAvanA kahI nathI, bhAvanAnuM varNana che mATe kahe che-- kaMdarpa - kAmakathA karanAra, kaukutsya-bhAMDavat ceSTA karanAra, dravazIla-garvathI zIghragamana ane bhASaNAdi karanAra, veza-vacanAdi vaDe svaparane hAsya utpanna karanAra, bIjAne indrajAlAdi vaDe vismaya karAvanAra evo jIva kaMdarpI bhAvanA karanAra.. A apadhvaMsa pravrajyAvALAne che mATe pravrajyA sUtra- * sUtra-382 : (1) pravrajyA cAra bhede che - Aloka pratibaddha, paraloka pratibaddha, ubhayaloka pratibaddha, apatibaddha.. (2) padmajyA cAra bhede che - agrataH pratibaddha, 6/9 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 mArgataH pratibaddha, ubhaya pratibaddha, apratibaddha.. (3) pravajyA cAra bhede che avapAta pravrajyA, AkhyAta pravajyA, zrRMgAra pravrajyA, vihaMgamati patrajyA.. (4) cAra bhede pravajyA kahI pIDA ApIne, bhagADIne, RNa mUkAvIne, bhojananI lAlaca vaDe.. (5) pravrajyA cAra bhede che - naTakhAditA, bhaTakhAditA, siMhakhAditA, zrRMgAlabAditA... 130 - (6) kRSi cAra bhede che - vAvitA, parivAvitA, niMditA, pariniMditA,.. (7) e pramANe pravajyA cAra bhede kahI - vAhitA - yAvat - pariniMdita... (7) cAra bhede pravajyA kahI - dhAnyanA puMja samAna, dhAnyanA puMja nahIM karela samAna, verAyelA dhAnya sAmAna, khaLAmAM mukela dhAnya samAna. * vivecana-382 : sUtra sugama che. paraMtu -1- nihi Adi mAtranA arthInI dIkSA te ihaloka pratibaddha. -2- janmAMtare kAmAdinA arthInI dIkSA. paraloka pratibaddha. -3- ubhayanA arthInI dIkSA te ubhayaloka pratibaddha. -4- viziSTa sAmAyikavALAnI dIkSA te apratibaddha... (1) purata: - dIkSA levAthI bhAvimAM ziSya, AhAra AdimAM je pratibaddha te... (2) mArzata: - pAchaLathI, svajanAdimAM pratibaddha... (3) koI baMnemAM pratibaddha... (4) pratibaddha - pUrvavat. (1) avapAta - sadgurunI sevA, tethI je pravrajyA te... (2) AkhyAta - 'tuM dIkSA le' ema kahevAthI dIkSA lenAra - AryarakSitanA bhAI gurakSita mAphka... (3) zrRMgAra - saMketathI pravrajyA - metAryAdi mAphaka athavA tuM dIkSA le tyAre huM laIza evA saMketathI... (4) vihagagati - pakSI jema bIje jAya che te nyAya vaDe parivArAdinI viyogathI ekalA dezAMtaragamanathI je dIkSA te. athavA pakSInI jema athavA parAjaya pAmIne dIkSA le te. (1) tuthAvatta - pIDA utpanna karIne devAya te pravrajyA - je rIte sAgaracaMdra munie municaMdra rAjAnA putrane dIkSA ApI. pAThAMtarathI zArIrI ke vidhAbalathI devAtI dIkSA te... (2) purvAvatta - Arya rakSitanI jema bIje sthaLe laI jaIne athavA pUta - dUSaNane dUra karavA pavitra karIne apAtI dIkSA... pAThAMtarathI yuvAvakrRtta gautamasvAmIe samajAvIne kheDUtane ApI tema athavA pratijJA karAvIne dIkSA apAya te... (3) moyAvartta - sAdhu vaDe choDAvIne je dIkSA apAya che te, telane mATe dAsatva pAmela bahenanI jema... (4) parivuyAvatta - dhRtAdi vaDe paripUrNa bhojanane mATe je dIkSA apAya te - Aryasuhastie garIbane Apela dIkSAnI jema. (1) naTa khAditA - naTanI jema saMvegarahita dharmakathA karIne meLavela bhojanAdinuM khAvuM te... athavA naTavat saMvegazUnya dharmakathanarUpa jeno svabhAva che te naTasvabhAvA.. e rIte bhaTa AdimAM paNa jANavuM. - vizeSa A - tathAvidha bala batAvIne meLavela bhojanAdinuM khAvuM jene che te... bhaTakhAditA - bhATa vRttirUpa svabhAvavALI, siMhavat zauryanA atizaya vaDe anyanI avajJA vaDe meLavela ke bhakSaNa vaDe jema zarU karyu
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/382 tema khAvuM te... zIyALavat - dInavRttithI meLaveluM ke anya sthaLe khAvuM. vAvita - eka vakhata dhAnya vavAya evI... parivAvita - be ke traNa vAra ukheDIne anya sthAne ropavAthI - zAlinI khetIvat... niMdita - eka vakhata vijAtiya ghAsa Adine dUra karavA vaDe zodhela... pariniMdita - be ke traNa vakhata tRNAdinA zodhana vaDe kRSI. pravrajyA to sAmAyikanA AropaNa vaDe te vAvitA... niraticAra cAstriIne mahAvatAropaNa vaDe ke sAticAra cAstriIne mUla prAyazcitta dAnathI... niMditA-eka vakhata aticAranA AlocanathI... ane pariniMditA - vAraMvAra aticAra AlocanA karavI. 131 dhAnyapuMja samAna - khaLAmAM tUsa vagere kacaro kADhIne nirmaLa karela te. - samasta aticArarUpa kacarAnA abhAva vaDe meLavela svabhAvapaNAthI. te eka... bIjI - khaLAmAM ja vAyu vaDe kacarAne uDAvela paNa Dhagalo nahIM karela evA dhAnya samAna pravrajyA, je alpa prayatna vaDe sva svabhAvane prApta karaze... trIjI - baLadanA khurathI chUTA thayelA dhAnyAmAna, je sahaja utpanna aticArarUpa kacarAvALI hovAthI sAmagrI vaDe kAla vilaMbathI svasvabhAvane meLavavA yogya che te dhAnya vikirNa samAna che... cothI, kSetrathI lAvela ane khaLAmAM rAkhela dhAnya jevI pravrajyA, te bahutara aticAra saha hovAthI ghaNAM kALe prApya svasvabhAvavALI che, te dhAnya saMkarSita samAna jANavI. A pravrajyA saMjJAnA vazathI A prakAre che, mATe saMjJA nirUpaNa kare che- * sUtra-383,384 7 [383] - (1) saMjJA cAra bhede kahI - AhAra saMjJA, bhaya saMjJA, maithuna saMjJA, parigraha saMgha... (2) cAra kAraNe jIvane AhAra saMA utpanna thAya che udara khAlI thavAthI, kSudhAvedanIya karmodayathI, tevI matithI, tenI ciMtAthI. (3) sara kAraNe bhaya saMjJA utpanna thAya - hInasatvapaNAthI, bhaya vaidarbhIya karmodayathI, tevI matithI, bhayanI ja vicAraNA karavAthI. (4) cAra kAraNe maithuna saMjJA utpanna thAya - mAMsa ane ktanI vRddhithI, mohanIya karmodayathI, tevI matithI, niraMtara viSayonA ciMtanathI. (5) cAra kAraNe parigraha saMjJA utpanna thAya - - avimuktatAthI, lobhavedanIya karmanA udayathI, tevI matithI, satata dhananuM ciMtana karavAthI. [384] kAma cAra bhede kahyA che - zrRMgAra, karuNa, bibhatsa, raudra, zrRMgAra kAma devone hoya che, karuNa kAmo manuSyone hoya che, bIbhatsa kAmo tiryaMcone hoya che, raudra kAmo nairayikone hoya che. * vivecana-383,384 : [383] sUtra spaSTa che. vizeSa A - jANavuM te saMjJA - caitanya. te asAtA vedanIya ane mohanIya karmanA udayajanya vikArayukta che, AhArAdi saMjJA rUpe kahevAya che. temAM AhArano abhilASa te AhArasaMjJA, bhayamohanIya vaDe saMpAdha jIva sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 pariNAma te bhayasaMjJA, vedodaya janita maithuna abhilASa te maithuna saMjJA, cAstrimohodaya janma parigrahano abhilASa te parigraha saMjJA che. [te cAre A pramANe che-] 1- khAlI udara vaDe, AhAra kathA zravaNathI thayela mati vaDe, AhAranI satata ciMtA vaDe [AhAra saMjJA thAya che]... 2- sattvanA abhAvathI, bhayavArtA zravaNa ane bhayaMkara vastune jovAthI thayela mati vaDe, ihalokAdi bhayarUpa arthanI vicAraNAthI [bhaya saMjJA thAya che.]... 3- jenA mAMsa, zoNita vRddhi pAmyA che te cittamAMsa zoNita, tenA bhAvapaNe mAMsa, raktanI vRddhi thavA vaDe, kAmakrIDA kathAzravaNAdi thayela buddhi vaDe, maithunarUpa arthanuM vAraMvAra ciMtana karavAthI maithuna saMjJA thAya che]... 4- saparigrahapaNAe, sacetanAdi parigraha darzanathI thayela mati vaDe, parigrahanA ciMtanathI. 132 [384] saMjJAo ja kAmagocara che, mATe kAmanirUpaNa sUtra spaSTa che. vizeSa A - jAma - zabda Adi, devone zRMgAra-kAma che. ekAMtika ane AtyaMtika manojJatvathI atyaMta ratirasanuM sthAna hovAthI ratirUpa ja zrRMgAra che. kahyuM che - anyonya Asakta strI-puruSa saMbaMdhI rati svabhAva te zrRMgAra... manuSyone karuNa-kAma che, tucchapaNAthI, kSaNamAM joyela naSTa thavAthI ane zukra-zoNitAdithI yukta dehanA zocanAtmaka hovAthI tathAvidha manojJapaNuM hotuM nathI, karuNa rasa zoka svabhAva ja che... tiryaMcone bibhatsa kAma hoya che, kemake te jugupsA sthAna che. - 4 - nairayikone atyaMta aniSTapaNAe krodhotpAdaka hovAthI raudradAruNa kAma hoya che. kahyuM che ke - raudra rasa ja krodharUpa che. A kAmo tuccha ane gaMbhIranA bAdhaka-sAdhaka che, mATe tucchane tathA gaMbhIrane kahevA icchatA sUtrakAra dRSTAMta sahita sUtra kahe che-- - sUtra-385 : (1) udaka cAra prakAre che - koI uttAna ane uttAnaudaka, koI uttAna ane gaMbhIrodaka, gaMbhIra ane uttAnodaka, gaMbhIra ane gaMbhIrodaka. (ra) e pramANe puruSo cAra bhede che - uttAna ane uttAnahRdaya, uttAna ane gaMbhIra hRdaya. Adi cAra. (3) uMdaka cAra bhede che uttAna ane uttAna avabhAsI, uttAna ane gaMbhIra avabhAsI Adi cAra... (4) e rIte puruSo cAra bhede che - uttAna ane uttAna avabhAsI, uttAna ane gaMbhIra avabhAsI Adi cAra. (5) udadhi cAra bhede che uttAna ane uttAnodadhi, uttAna ane gaMbhIrodadhi Adi cAra... (6) e rIte puruSo cAra bhede kahyA - uttAna ane uttAna hRdaya Adi cAra... (7) udadhi cAra bhede che - uttAna ane uttAna avabhAsI, uttAna ane gaMbhIra avabhAsI... (8) e pramANe cAra bhede puruSo kahyA - uttAna ane uttAna avabhAsI, Adi cAra. * vivecana-385 H sUtra spaSTa che, paraMtu 6 - pANI kahelA che. (1) OMttAna - tucchapaNAthI chIcharuM, vaLI svacchatAthI madhyasvarUpamAM dekhAtuM pANI te uttAnaudaka che. - x - mULamAM
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/385 svIkArela udaka zabdathI A padano artha kahevAyelo che, tenA bahuvacanAMtapaNA vaDe ahIM asaMbaMdhyamAnapaNuM che - x - e rIte udadhisUtra paNa vicAravuM... (2) rUAna * pUrvavat gaMbhIra udaka malina hovAthI tenuM svarUpa jaNAtuM nathI... (3) - agAdha, ghaNuM pANI hovAthI ane svacchapaNAthI madhya svarUpa dekhAtuM hovAthI uttAnodaka che... (4) agAdha hovAthI gaMbhIra, malina hovAthI gaMbhIrodaka. (1) puraSa to unAna * bahArathI dekhADela mada ane dInatA AdithI thayela vikRta zarIra, kAya ceSTAthI gaMbhIra che, vaLI dainyAdi guNathI yukta ane guhyane dhAraNa karavAmAM asamartha yitavALo hovAthI uttAna hRdaya che, te coka, bIje kAraNavazAta dalita vikata ceSTAthI uttAna che ane svabhAvathI uttAna hadayanI viparItatAthI gaMbhIra hRdaya che. bIjo dainyAdiva chatAM kAraNavaza AkArane gopavavA vaDe gaMbhIra ane uttAnahadaya pUrvavata athati svabhAvathI tucchahadaya. cotho prathamathI ulaTo. tathA thoDuM pANI hovAthI uttAna ane sthAnavizeSathI uttAna jevo dekhAya che te eka, bIjo * uttAna pUrvavatu paNa sAMkaDA sthAnAdithI agAdha jevo dekhAya che. bIjo gaMbhIra che, tathAvidha sthAnAzritapaNAthI uttAnanI mAphaka dekhAya che. cotho gaMbhIra ane gaMbhIravata che. puruSa to tuccha ane tuccha dekhAya che te eka, bIjo tuccha che paNa vikAra gopavavAthI gaMbhIra dekhAya che, bIjo gaMbhIra che paNa kAraNavaza vikArane dekhADavAthI tuccha jevo dekhAya che. coyo sugama che. udaka sUtra mAphaka udadhi sUtra paNa jANavA. athavA eka udadhi chIcharo hovAthI pahelA ane pachI paNa uttAna che kemake manuSya kSetra bahAra samudromAM velAno abhAva hoya che, te eka. bIjo - pahelA chIcharo, pachI gaMbhIra che, bIjo-prathama gaMbhIra, pachI chIcharo che, cotho sugama che. samudranA prastAvathI have taranArAnuM varNana kare che * sUtra-386 thI 391 : [386] - (1) taka cAra bhede che - samudra ru chuM kahIne taTe, samudra ru chuM kahIne khADI tare che, Adi cAra. (2) taraka cAra bhede che . samudra tarIne vaLI samudramAM sIdAya che, samudra tarIne khADImAM sIdAya che. Adi cAra, [38] kuMbha cAra bhede kahyA - (1) pUrNa ane pUrNa, pUrNa ane tuccha, tucacha ane pUNa, tuccha ane tuccha.. (2) e pramANe paraNo paNa cAra bheda jaNavA.. (3) kuMbha cAra bhede kahyA - pUrNa ane pUrNa AvabhAsI, pUrNa ane tucchovabhAsI, tuccha ane pUrNa AvabhAsI, tuccha ane tuccha AvabhAsI.. (4) A pramANe parapo cAra bhede kahyA che : pUrNa ane pUrNa vibhAsI. (5) kuMbha cAra bhede che - pUrNa ane pUrNarUpa, pUrNa ane tuccha rUpa, Adi cAra... (6) e rIte puro paNa cAra bhede che - pUrNa ane pUNarUpa Adi. 134 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 (7) kuMbha cAra bhede che - pUrNa ane rItikara, pUrNa ane apadala, tuccha ane rItikara, tuccha ane sApadala. (8) e rIte puruSo cAra bheda jANavA. (9) kuMbha cAra bhede kaI - pUrNa paNa kare che, pUrNa ane jharato nathI, tuccha ane jhare che, tuccha chatAM jharato nathI.. (10) e rIte puraSo cAra bheda jANavA. - (11) kuMbha cAra bhede kahA - bhAMgela, jarjarita, pariyAvi, apasliAvi.. (1) e rIte cAstri cAra bhede che - khaMDita yAvatuM niraticAra cA>>i (13) kuMbha cAra bhede kahyA - madhano kuMbha ane madhanuM DhAMkaNa, madhukuMbha ane vizvanuM DhAMkaNa, viSakuMbha ane madhu DhAMkaNa, viSakuMbha ane viSa DhAMkaNa... (14) e pramANe puruSo cAra bhede che - madhukuMbha ane madhuDhAMkaNa Adi cAra, [388] je puraSa niupa ane nirmala hRdayI che, jenI jIbha madhurabhASiNI che, te madhu DhAMkaNavALo, madhukuMbhI samAna che. [38] je puruSanuM hRdaya niSpApa ane nimala che, paNa jenI jIbha sadA. kaTubhASiNI che, te viSavALa DhAMkaNayukta madhukuMbha samAna che. [30] je paravAnuM hadaya pApI ane mAlita che ane jenI jIbha sadA madhura bhASiNI che te madhuyukta DhAMkaNavALA viSakuMbha samAna che. [31] jenuM hRdaya pApI ane malina che tathA jenI jIbha sadA kaTubhASiNI che, te puruSa viSayukta DhAMkaNAvALA viSakuMbha samAna che. * vivecana-386 thI 391 : [386] >> spaSTa che. vizeSa A - (1) tare che te taraka - taranArA che. samudra mAphaka dustara - sarvavirati Adi kAryone taranfma - taruM chuM, ema svIkArI temAM samartha koIka samadrane tare che arthAt te ja samarthana kare che e eka. bIjo tene svIkArIne asamarthapaNAthI goSada [khADI] samAna dezavirati Adi ala tamane tare che-pALe che. bIjo gouda prAyane svIkArIne vayiitarekathI samudraprAyaHne sAdhe che, cotho bhaMga sugama che. (2) samudra prAya kAryane nivahiIne samudraprAya anya prayojanamAM kheda pAme che * kSayopazamanI vicitratAthI nirvAha karato nathI, e rIte zeSabhaMga. * [38] kuMbhanA dRSTAMtathI puruSone ja pratipAdana karavA sUmakAra sUtrane vistAre che, sUtro sugama che. vizeSa A ke - (1) pUrNa - sarva avayavayukata ke pramANopeta, vaLI pUf - madhu AdithI bharela te prathama. bIja bhaMgamAM tucha-mAlI, bIjA bhaMgamAM tuccha - apUrNa avayavavALo ke laghu ane cothA bhaMga sugama che athavA pUrNa bharela, pahelAM ane pachI paNa pUrNa Adi cAra. (2) puraSa-jAti Adi guNothI pUrNa, vaLI jJAnAdi guNothI pUrNa athavA dhanathI ke jJAnAdi guNothI pahelA ane pachI pUrNa, e rIte bIjA che. (3) avayavo vaDe ke dahIM AdithI pUrNa ane jonArAone pUrNa ja jaNAya
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/386 thI 391 135 che te pUrNAvabhAsI e eka. bIjo pUrNa che paNa koI hetuthI cokkasa prayojananA asAdhakapaNAdithI tuccha jaNAya che, ema bIjo be bhaMga che. (4) puraNa to dhana, kRtAdi vaDe pUrNa ane tenA viniyogathI pUrNa ja jaNAya che, te eka. bIjo dhanAdinA aviniyogathI tuccha ja jaNAya che, bIjo-dhanAdithI tuccha che, paNa koI rIte prasaMgane ucita pravRttithI pUrNa jevo jaNAya che ane cotho tuccha che ane ukta rIte tuccha jaNAya che. (5) pANI AdithI pUrNa, vaLI pUrNa athavA pavitra rUpa jenuM che te pUrNarUpa ke pavitrarUpa, te prathama bIjA bhaMgamAM tuccha - jeno AkAra hIna che te tuccharUpa. ema zeSa be bhaMga jANavA... (6) puruSa to jJAnAdi vaDe pUrNa ane pUrNarUpa athavA viziSTa joharaNAdi dravyaliMganA sabhAvathI puNyarUpa-susAdhu te eka. bIjo kAraNavaza tajela vezavALo susAdhu. bIjo bhaMga-jJAnAdi rahita nikUvAdi ane cotho jJAnAdithI hIna ane dravyaliMgathI hIna. (9) pUrNa - pUrvavat. - x - koI ghaTa prItine mATe thAya te piyArtha, kemake kanakAdimaya hovAthI sArabhUta che, tathA parata - jenuM kAraNabhUta mATI Adi dravya asuMdara che te athavA vidArAya che te avadala, kaMIka ocho pAkela hovAthI asAra che, tuccha ghaTa paNa e rIte jANavo. (8) puruSa ghana, kRtAdi vaDe pUrNa ane priyAI - koIka priyavacana tathA dAnAdi vaDe priyakArI - sArabhUta che, bIjo tevA nathI mATe padala che - paropakAra karavAmAM ayogya che, tuccha paNa te rIte samajavo. (9) ghaTa pUrNa che, to paNa jalAdi jhare che, ahIM jalAdi vaDe tuccha ocho te ja kare che. mapi zabda sarvatra pratiyogInI apekSAe che. (10) koI puruSa ghana ke zrutAdithI pUrNa che ane tene Ape che, te eka. bIjo to parNa che paNa dhanAdi Apato nathI, trIjo aA dhanAdivALo che, to paNa dhana, zrutAdine Ape che, cotho dhanAdi rahita che - Apato nathI. (11) fra - phUTelo, naMti - phATavALo, zrAva - dupakava hovAthI jharanAro, aparizrAvo - kaThina hovAthI na jharanAro. (12) cAri, fpanna - mUla prAyazcittanI prAptivALu - bhAMgeluM, bIjuM jarjarita - chedAdi prAyazcitanI prApti yogya - nabaLuM. parizrAvi - te sUma aticApaNAthI - alA doSavALuM cAstri ane niraticArapaNe cAstri te aparizrAvI che. ahIM punA adhikAramAM paNa je cAsTilakSaNa puSadharma kahela che, te dharma ane dharmAnuM kathaMcita abhedapaNuM hovAthI jANavuM. (13) madhuno kuMbha te madhukuMbha arthAt madhuthI bharela ke madhu che. upadhAna - DhAMkaNa jenuM te madhupidhAna. ema bIjA traNa bhAMgA jANavA. (14) puruSa sUtra svayameva sUtrakArazrI vi Adi gAthAthI kahe che. (388 thI 391] gAthA yatuSTamAM - haidya - mana, mapApa - hiMsArahita, nupa 136 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 apati rahita ane madhurabhASiNI jillA je puruSane vidhamAna che te puraSa madhukuMbhanI jema madhukuMbha che ane madhupidhAnanI jema madhupidhAna che. ema prathamabhaMga yojavo. sUma-390mAM hRdaya klaSamaya - apItivALuM, upalakSaNathI pApavALuM ane je madhurabhASiNI jillA te je puruSamAM nitya vidhamAna che te puruSa vipakuMbha ane madhupidhAna che. ahIM kahela cotho puruSa upasarga kartA thAya, mATe upasarga prarUpaNA* sUtra-392 - (1) upara cAra bheda kahyA * divyA-manuSyA-tiryaMcayonikA * Atma saMcetanIyA... (2) divya upasargo cAra bhede kahyA * hAsyathI, dveSathI, vimarzathI, upahAsathI... (3) manuSya saMbaMdhI upasargo cAra bhede kahA. hAsyathI, paheSathI, vImaMsAthI, kuzIla pratisevanAthI... (4) tici saMbaMdhI upasargo cAra bhede kahyA * bhayathI, pahelathI, AhAra hetuthI, sva sthAnanI rakSA mATe... (5) Atma saMcetanIya upasargo cAra bheda kahyA - saMgharphonathI, paDI javAthI, staMbhanatAthI, lezanatAthI. * vivecana-392 : tra saraLa che. vizeSa A - samIpe prApta thavArUpa athavA dharmathI jeo vaDe bhraSTa karAya che te upasargo - bAdhA vizeSa. te katanA bhede cAra prakAre che * * * divya, manuSya, tiryaMcasaMbaMdhI, AtmasaMtanIya. - AtmA vaDe karAya che te Atma saMcetanIya, temAM divyaupasargo hAsyathI thAya che athavA hAsya vaDe utpanna thavAthI hAsya upasargo. e rIte anya upasaNomAM jANavuM. jema bhikSArthe grAmAMtara gayela kSullaka munioe vyaMtarIne prArthanA karI - jo ame icchita bhojana meLavazuM to tane udareka Adi ApazuM, ema svIkArIne iSTa bhojana prApta thatAM 'A tAruM che' ema kahIne uDekAdi teoe pote khAdhu. devIe hAsya vaDe teonA rUpane chupAvIne teonI sAthe kIDA karI. kSullaka muni na AvatA gaccha munioe AcArya pAse nivedana karyuM. devIe kSullakone vina karela che, pachI samartha munie uDecchAdi yAcIne devIne ApatA teNIe kSullaka munine choDyA. prasveSathI - jema saMgame bhagavaMta mahAvIrUM upasargo karyA. vimarSathI - jema vaSaRitumAM koI devakulikAmAM keTalAMka mahAnubhAva sAdhu cAturmAsa rahyA. pachI teo aba gayA. temAMthI eka sAdhu punaH tyAM AvIne rahyA, devIe vicAryuM ke - A sAdhunA svarUpanI parIkSA karuM, teNI upasarga karavA lAgI che. pRthak * bhinna bhinna mAtrA-hAsyAdi vasturUpa che jeone vize te pRtham vimAnA athavA vividha mAtrA vaDe hAsyAdi upasarga kare. jema saMgama deva ja vimarSa dvArA prasveSa vaDe upasarga karato hato. manuSya saMbaMdhI - hAsyathI, jema gaNikA pugI kSullaka munine upasarga karatI hatI. munie teNIno daMDa mAryo. rAjA pAse vivAda gayo ityAdi. pradveSathI somila brAhmaNe gajasukumArane mAryA. parIkSA mATe - cANakyanA kahevAthI caMdragupta dharmaparikSA
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/392 133 karI, jaina sAdhu kSobha na pAmyA. kuzIla eTale ahamanuM pratisevana, teno bhAva te pratisevanatA upasarga athavA kuzIlanuM pratisevana che jeone te pratisevanako -x - jema vasati mATe, proSitabhartRkA strInA gharane vize sAMje sAdhu AvyA tyAre irSALu evI cAra strIe sAdhune vasati ApI. dareka strIe cAra prahara sudhI sAdhune upasarga karyo paNa te kSobha na pAmyA. bhayathI zvAnAdi tiryaMco kahe che. dveSathI caMDakauzika bhagavaMtane Dazyo, AhAra hetuthI siMhAdi ane sthAna rakSArthe kAgaDI uparNa kare. AtmasaMtanIya - ghanatA eTale ghasavA vaDe, jema AMkhamAM ja paDatA AMkhane mazaLI pIDA pAme che - X* paDavA vaDe - jema upayoga vinA cAlanAranuM patanA thatA du:khI thAya che. staMbhana vaDe - tyAM sudhI beTho, ubho ke sUto, jyAM sudhI paga vagere akaDAI jAya te staMbhanatA. zleSaNA vaDe - jema pagane saMkocIne raho, jethI vAyu vaDe paNa rahI gayA. vRttikAre cAra gAthA noMdhI che, jeno artha prAyaH upara kahevAI gayo. upasargo sahevAthI karmakSaya thAya che, tethI karmasvarUpa batAve che* sUtra-393 thI 396 : [368] kama cAra bheda kahyA - zubha ane zubha, zubha ane azubha, azubha ane zubha, azubha ane azubha... karmo cAra bhede kahyA - zubha ane zubhaviSAkI, zubha paNa zubha nikI, azubha paNa zubhavikI, azubha ane azubhavipAkI... karma cAra bhede - prakRti, sthiti, anubhAva, pradeza. [34] saMdha cAra bhede che - zramaNa, zramaNI, zrAvaka, zrAvikA [35] buddhi cAra bheda cheautikI, vainAyika, kArmika, pAriNAmikI... matiyAra bheTe che - avagrahamati, IhAmati, apAyamati, dharaNAmati - athavA * mati cAra bheda che - ghaSAnA pANI samAna, viraDAnA pANI samAna, taLAvanA pANI samAna, sAgaranA pANI samAna [396] saMsArI jIvo cAra bhede che - nairayika, tiryaMca, manuSya, deva... sarva jIvo cAra bhede kahA - manoyogI, vacanayogI, kAyayogI, ayogI - athavA * sajIvo cAra bhede kahan * zrI vedALA, puruSa vedavANA, napuMsaka vedanALA, AvedakA - athavA - sarve jIvo cAra bhede kahyA - cakSudarzanI, acakuMdanI, avadhidarzanI, kevaladanI - athavA sarve jIvo cAra bhede kahyA * saMyata, asaMyata saMtasaMyata nosaMyatAsaMyata. * vivecana-393 thI 396 : [33] sUtra spaSTa che. vizeSa A - karAya te karma-jJAnAvaraNIyAdi. -1- te TM * punya prakRtirUpa, punaH guma - zubhAnubaMdhItvathI - bharatAdi jema. -2 zubha pUrvavatu paNa azubha - brahmadattanI jema. -3- azubha - pApaprakRtti rU5, paNa zubhAnubaMdhItvathI zubha - du:khIne akAma nirjara thavAthI. 4- azubha pUrvavatuM, 138 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 azubhAnubaMdhI, jema dhIvara. 1- juna - sAtA Adi, sAtAdipaNe bAMdhya temaja udayamAM je Ave te zubhavipAka. -- zubhapaNe je bAMdhela te saMkramaNakaraNathI azubhapaNe udayamAM Ave. *3- saMkramakaraNathI karmamAM bIjA karmano praveza. kahyuM che ke - mUlapakRti vaDe abhijJa, uttara pravRttione AtmA, prakRtinA svabhAvathI saMkramAve che. AtmA amUrta hovAthI kaI rIte saMkramAve ? adhyavasAyacI. matAMtare A pramANe - Ayukarma prakRtti ane darzana ane sAtrimohanI prakRtino saMkrama na thAya. zeSa prakRtino svajAtimAM saMkama thAya. azubhapaNe bAMdhela ane zubhapaNe udayamAM Ave trIju-cothuM sugama che. trIjuM karmasUtra, cothA sthAnanA uddezA-ra-nA baMdhasUkavatu jANavuM. cAra prakAranA karmanA svarUpane saMgha ja jANe che mATe saMghasatra [394] saMgha sarvatra puruSanA vayana vaDe saMskArita buddhithI hoya. buddhi, mativizeSathI hoya mATe ati sUtra. buddhi ane matinA sUtro sugama che. vizeSa A - saMgha eTale guNaratnanA pANabhUta jIvono samudAya. te saMghamAM - tapazcaryA kare te zramaNa athavA zobhana mana vaDe - nidAna pariNAma lakSaNa pAparahita cita sahita varte che te samanasa tathA svajana-parajana vize jenuM mana tulya che te samanasa. kahyuM che : sumanavALo, bhAva vaDe pApa-mana na hoya, svajana-parajanamAM ke mAnaapamAnamAM sama hoya te zramaNa athavA zatru-mitra pratye samapaNe varte te samaNa. kahyuM che - sarva jIvomAM jene koI dveSa yogya ke priya nathI, te samabhAva vaDe samana che - zramaNanI jema zramaNI jANavI. zrAvaka - je jitavacanane sAMbhaLe che. kahyuM che - prApta karela daSTi Adi vizaddha saMpatti, sAdhujana pAse roja prabhAte utkRSTa siddhAMta sAMbhaLe tene jinendro zrAvaka kahe che. athavA tavAInA zraddhAnathI sthira thAya te zrA, guNavAna sAd phokomAM dhanane vAve te 2, kliSTa karmajane pheMkI de che . Avo hoya te zrAvA - padArtha ciMtanathI zraddhALutAne daDha kare, niraMtara pAtromAM dhanane vAve, sAdhu sevanathI pApane dUra kare, tene jJAnIo zrAvaka kahe che. * - A rIte zrAvikA paNa jANavI. [395] utpatti che prayojana jenuM te autpAtikI. zuM A buddhi phAyopazamajanya nathI ? satya che, paNa te sAdhAraNa kAraNa hovAthI tenI ahIM vivakSA nathI. vaLI anya zAstra ke kamabhyiAsamAM A buddhinI apekSA nathI paNa buddhinI utpatti pUrve adaSTa, azruta, anAlocita arthane te ja kSaNamAM jema che tema jenA vaDe grahaNa karAya te ubhaya loka aviruddha, ekAMtika phaLavALI e aupatAtikI buddhi che. - X - A buddhi naTapugarohaka AdinI jema jANavI. guranI sevArUpa vinaya jemAM kAraNa che athavA vinayapradhAna che jemAM te vainayikI buddhi kAryabhAra vistaraNa samartha, dharma-artha-kAmanA zAstro saMbaMdhI sUjhArthano paramArtha grAhI ane ubhayalokamAM phaLavALI A vainAyikI baddhi che - x-naimittika siddhaputra ziyAdinI jema jANavI.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/393 thI 396 zikSaka vinA zIkhela te karma, AcArya pAse zIkhela te zilpa ke koI vakhata karAtuM te karma ane niraMtara vyApAra te zilpa. kAryathI utpanna te karmajA buddhi. vivakSita kAryamAM manane joDavAthI, paramArthane jANanArI, kArya abhyAsa ane vicArathI vistarela - 4 - te karmajA buddhi che. - x - sonAcAMdInI parIkSA karanAra ane kheDUta Adi jevI buddhi. 139 pariNAma - dIrdhakALa paryanta pUrvApara padArthanA avalokanathI utpanna Atmadharma, te jenuM prayojana che ke te pradhAna che te pAriNAmikI buddhi. vaLI anumAna, kAraNa mAtra ane dRSTAMto vaDe sAdhya sAdhikA, vaya vipAkathI puSTa, abhyudaya-mokSa phaLavALI A buddhi che. abhayakumAravat. manana karavuM te mati. temAM samasta vizeSApekSA rahita nirdeza na karAyela evA rUpa Adi sAmAnya arthanuM prathama grahaNa te avagraha, tarUpa mati te avagrahamati, e rIte sarvatra jANavuM. vizeSa A - gRhita arthanuM vizeSa Alocana te ihA. Alocita arthano nizvaya te apAya. nizcita artha vizeSanuM avicyutapaNe dhAravuM te dhAraNA. jhAMkhara - udakano kuMbha, temAM rahela udaka jevI mati. kemake prabhUta arthagrahaNa, utprekSaNa dharaNa sAmarthya abhAvathI alpatva ane asthirapaNAthI hoya che. araMjarodaka thoDuM che ane zIghra khAlI thaI jAya che. bIjI mati - nadI kinArAdimAM pANI mATe karela khADAmAM rahela pANI jevI mati. kemake alpatva chatAM anya anya artha vicAraNAmAM samartha che ane jaldI khAlI n thatuM nathI. temAM pANI alpa che paNa bIjuM thoDuM-thoDuM pANI temAM jhare che, mATe jaldI khAlI thatuM nathI. trIjI mati - sarovaranA pANI jevI. kemake te vipula hovAthI ghaNAM janane upakAraka che ane khAlI thatuM nathI. - - cothI mati - sAgarajala samAna, te samasta padArtha viSayatvathI ati vipula, akSaya ane madhyapaNuM na jaNAya tevI che. samudrajaLanuM paNa evuM ja svarUpa che. [396] ukta mativALA jIvo ja hoya che, mATe jIvasaMbaMdhI sUtra - sUtra spaSTa che. vizeSa A - manoyogI eTale manasahita, traNa yogamAM manoyoganuM prAdhAnya hovAthI, vacanayogI beindriyAdi, kAyayogI te ekendriya ane ayogI - niruddhayogavALA ane siddho che. - - avedaka jIvo siddha Adi che. - - cakSuthI sAmAnya arthanuM grahaNa te avagraha ane ihArUpa darzana te cakSudarzana, te caurindriyAdi che. akSu - sparzana Adi indriyo, te darzanavALA ekendriyAdi. - saMvata - sarvavirati, saMvata - avirati. saMvatAsaMvata - dezavirati, A traNenA niSedhavALA te siddho jANavA. - - jIvanA adhikArathI jIva vizeSa puruSo kahe che- * sUtra-397 thI 402 7 [397] cAra bhede puraSo kahyA - mitra ane mitra, mitra ane mitra, sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 amitra ane mitra, amitra ane amitra.. cAra bhede puruSa kahyA mitra ane mitrarUpa Adi cAra bhaMga... cAra bhede puruSo kahyA - mukta ane mukta, mukta ane amukta Adi cAra... cAra bhede puruSo che mukta - mutarUpa. [38] paMcendriya tiryaMcayoniko cAra gati ane cAra AgativALA kahyA - paMcendriya ticiyoniko. paMcendriya tiryaMcayonikomAM utpardhamAna [jIvo] nairayika - tiryaMcayonika - manuSya - devomAMthI utpanna thAya che.. paMcendriya ticiyonika, paMcendriya tiryaMcayonitvane choDato nairayika yAvat devapaNe utpanna thAya che. 140 manuSyo cAra gatika, cAra Agatika che, tene ticivat jANavA. [39] beindriya jIvonA AraMbhane na karanArane cAra bhede saMyama thAya che. - (1) jillA saMbaMdhI sukhano vinAza karato nathI, (2) jillAnA duHkha sAthe temane joDanAra na thAya, (3) sparzendriya sukhano vinAza na kare. (4) sparzanendriyanA duHkha sAthe temane joDanAra na thAya. - beindriya jIvono AraMbha karanArane cAra bhede asaMyama thAya che - (1) jihvA saMbaMdhI sukhano vinAza kare che, (2) jihvA saMbaMdhI duHkha sAthe joDanAra thAya che, (3) sparzanandriya saMbaMdhI sukhano vinAza kare che, (4) sparza indriya saMbaMdhI duHkha sAthe joDanAra thAya che. - [40] sabhyadRSTi nairayikone cAra kriyAo kahI che AraMbhikI, pAriMgrahikI, mAyApatyayA, patyAkhyAnakriyA... samyagdaSTi asukumArone cAra kriyAo kahI - pUrvavat. vikalendriya choDIne vaimAnika sudhI. [401] cAra kAraNe bIjAnA chatA guNano apalApa kare - (1) krodhathI, (2) pratinisevathI, (3) akRtajJatAthI, (4) mithyAbhinivezathI, cAra kAraNe bIjAnA chatAM guNa pragaTa kare che - prazaMsAnA svabhAvathI, parachaMdAnuMvartitva, kArya hetu, kRta-pratikRtatAthI. [402] nairayikone cAra kAraNe zarIranI pUrNatA kahI - krodha vaDe nirtita yAvat lobha vaDe nirtita. e rIte vaimAnika sudhI jANavuM. * vivecana-397 thI 402: [397] sUtra spaSTa che. vizeSa A - mitra - A lokamAM upakAratva, punaH mitra - paraloka upakAratva - sadguruvat. bIjo mitra - snehavatvathI, paNa mitra - paralokanA sAdhanano nAzaka hovAthI - strInI jema. trIjo to amitra - pratikULatvathI paNa nirvedatA utpAdana vaDe, paraloka sAdhanane vize upakAra karavAthI - avinIta strInI jema. cotho mitra - pratikULatAthI ane punaH saMkalezanA hetupaNAthI durgatinuM nimitapaNAthI. - x - mitra - aMtaraMga snehathI, bAhya upacAra karavAthI mitranI jevuM ja rUpa te mitrarUpa te eka. bIjo bAhyopacAra abhAve amitrarUpa. trIjo sneha rahitatAthI mitra. cothuM pratIta che. mukta - dravyathI vyakta saMga, mukta - AsaktinA abhAvathI -
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/397 thI 402 141 susAdhuvatu, kavana - AsaktitvathI karatu. bIjo dravyathI amukta. paNa bhAvathI mukta : kevalI bharatayakIva cotho gRhastha, kAla apekSAthI paNa A sUtra vicAravuM. Asakti na hovAthI mukta ane vairAgya sUcaka AkAra vaDe mukata-pativatuM ukatathI viparIta evo amukta-gRhasthAvasthAmAM mahAvIravatuM. trIjo Asakti hovAthI amukta-zaThayativatuM. cotho gRhasya. [98] jIvAdhikAgrI paMcendriyatiryaMca ane manuSya saMbaMdhI sUtra sugama. (399] beindriya sUtro sugama che. vizeSa A * x * jillAno vikAra te jillAmaya, sanA anubhavamaya AnaMdarUpa saugathI nAza na karanAra tathA jilaeNndriyanI hAnirUpa du:kha vaDe na joDanAra thAya che. [4oo] jIvanA adhikArathI ja samyaguSTi jIvonA kriyAsako che, te sugama che. vizeSa A - samyagRSTi jIvone mithyAtvakriyAnA abhAve cAra kiyAo che. ekathI cAra indriyavALAne mithyArdaSTipaNAthI pAMce kriyAo hoya che. beindriyAdine sAsvAdana samyakatvanA abhAvathI vivakSA karI nathI. e rIte ahIM vikasendriyanA varjanathI soLa kriyAso thAya che. (401] anaMtara kriyAo kahI. kriyAvALo bIjAnA chatAM guNono nAza kare che ane avaguNone prakAze che, te sUtro sugama che. vizeSa A - :- anyanA vidhamAna guNono apalApa kare che, mAnato nathI - krodha vaDe, tathA pratiniveza - "A pUjAya che, huM pUjAto nathI." evI pUjA na sahana karIne tathA bIjAe karela upakArane je jANato nathI te akRtajJa. tenA bhAvarUpa amRtajJA vaDe ane mithyAva abhiniveza bodhanA viparyAya vaDe. * * * ukata - na vidhamAna guNo pratye, pAThAMtarI vidhamAna guNo pratye bole. svabhAva athavA varNana karavA yogyanI samIpatArUpa nimita che bolavAmAM te abhyAsapratyaya, abhyAsathI nirviSaya ane niphaLa paNa pravRtti dekhAya che. samIpa rahenAranA guNonuM ja prAyaH grahaNa thAya che tathA bIjAnA abhiprAyanI AnuvRtti che jemAM te parachaMdAnuvRttika tathA kAryanA hetuthI icchita kAryane anukUla karavA mATe tathA upakArane vize pratyupakAra che jene te kRtapratikRta thatu upakArano pratiupakAra karavA mATe athavA ekano upakAra karyo - guNo prazasyA, te tenA chatA guNo paNa prazaMse. . [40] A guNono nAza Adi zarIra vaDe karAya che mATe zarIranI utpatti ane nivRtti sUtranA be daMDaka che, te sugama che. vizeSa A - krodha Adi karmabaMdhanA hetuo che, karma zarIra utpattinuM kAraNa che mATe kAraNamAM upacArathI krodhAdine zarIra utpattinA nimitapaNAe kathana karAya che, A hetuthI "cAra kAraNe" ityAdi kahyuM. krodhAdijanya karma pUrNa thavAthI krodha Adi vaDe nivartita zarIra ema kahyuM. ahIM utpatti - AraMbha mAtra ane nivRtti to pUrNatArUpa che -- krodhAdi zarIranI nivRttinA kAraNo che ema kahyuM, teno nAza karanArA dharmanA kAraNo che, te kahe che 142 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 * sUtra-403 thI 406 :[40]] dharmanA cAra dvAro kA * kSAMti, mukti Arjava, mAIla. [44] cAra kAraNe jIva nairayikapaNAnuM karma bAMdhe che - mahA AraMbhathI, mahA parigrahathI, paMcendriyanA vadhavI, mAMsAhArathI... cAra kAraNe jIva ticiyonikapaNAnuM karma bAMdhe che - mAyA karavAthI, veza badalIne ThagavAthI, jUTha bolavAthI, khoTA tola-mApa karavAthI... cAra kAraNe jIva manuSyatva yogya karma bAMdhe che . prakRtti bhadratAthI, prakRti vinItatAthI, dayALutAthI, maTAra rahitatAthI... cAra kAraNe jIva devapaNAne yogya karma bAMdhe che . sarAga saMyamathI, dezaviratipaNAthI, bALapokamathI, akAma-nirALI.. 4i05] cAra prakAre vAdha kahyA che - tata, vitata, rana, suSira.. cAra bheda nA kahyA citaribhita, ArabaDa, bhisola... cAra bhede geya kA - ukSita, jhaka, maMda, rojiMdaka... cAra bhede mAtra kahyAM - graMthima, veSTima, pUmi, saMghAtima... cAra bhede alaMkAra kahyA - kezAlaMkAra, vastrAlaMkAra, mAhyAlaMkAra, AbharaNAlaMkAra... cAra bhede abhinaya kahyA che - dAkhAika, pAMDucuta, sAmaMtoSAyanika, lokamadhyAvasAna. [46] sAnakumAra ane mahendrakalpa vimAno cAra varNavALA kahyA - nIlA, pILA, rAtA, dhoLA... mahAzuka ane sahastrAra devonA bhavadhAraNIya zarIro ukRSTathI cAra hAthanI uMcAIvALa kahyA che. * vivecana-403 thI 406 :[43] yAtri lakSaNanA dvAra jevA dvAra - upAyo kahela che. [404] dvAro kahyA, tema have nArakAvAdinA sAdhanarUpa AraMbhAdi karmanA dvAro che, te vibhAgathI cAra sUtro vaDe kahe che. A sUtro sugama che. vizeSa A - nairayikapaNA AyuSyAdi karma, pAThAMtarathI nairayikAyu rUpa karmadalika.. { - icchAnA parimANa vaDe na karela, maryAdApaNAthI mAra - pRthvI AdinA upamadanarUpa moTo AraMbha jene che te - cakavartI Adi, teno bhAva te mahAraMbhatA, te mahAraMbhapaNe nArakInuM Ayu bAMdhe, e rIte mahAparigrahathI paNa vizeSa A - cotaraphathI grahaNa karAya te parigraha-hiraNya, suvarNa, dvipadAdi. sumi - mAMsa, tenA AhAra vaDe. mAyAvIpaNe - mAyA te mananI kuTilatA, nivRtti eTale bIjAne ThagavA mATe zarIra cepTAnuM anyathA karaNa ke acupacAra, khoTA tolA ane khoTA mApa vaDe je vyavahAra te kUTatulA - kUTamAna kahevAya, tenAthI. prakRti - svabhAvathI bhadrakatA, bIjAne anutApa na karanArI te prakRtibhadrakatA vaDe, sAnukrozatA - dayALutAthI, maratI - anyanA guNone na sahana karavA, tenA pratiSedharUpa masaratA vaDe. HTTsaMyama - kaSAyayukta cAstri vaDe, kemake vItarAga saMyamIne AyuSyanI baMdhano abhAva hoya che. saMyamasaMyama - te dezasaMyama. bALaka jevA bALa - mithyArdaSTi,
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/403 thI 406 143 temanuM tapakarma - te bAlatapakarma vaDe. temanAma - nirjara pratye abhilASA na hovAthI, karma nirjaraNa heturUpa bhUkha Adi sahevA te akAmanirjarA vaDe. [405 hamaNAM ja devotpatti kAraNo kahyA, devo to vAdha, nATya vageremAM tivALA hoya, tethI vAdha Adi bhedone cha sUtrothI kahe che. vaFi * vAgha, tAta - vINAdi, vitA - Dhola Adi, pana - kAMsya tAla Adi, para - vAMsaLI Adi... nATya, geya, abhinaya sUtrone saMpradAya abhAve kahyA nathI... mAlAmAM suMdara te mAlya, puSpanI canA paNa mAlya, paMtha - saMdarbha, sUgathI guMthIne banAvela te graMthimamAlAdi. vaidRra - vIMTavuM, tenA vaDe banela-mugaTAdi. pUra - pUravA vaDe banela-pUrima, mATIvALuM aneka chidroyukta *x - ke jemAM puSpo pUrAya che. te pUrima. saMthAta - ekatrita karIne banAvela, je parasparathI puSpanAlanA joDANathI, banAvAya che... jenA vaDe zobhA karAya te alaMkAra x * x ", [46] devanA adhikAravALA be sUtro sugama che. vizeSa e ke - sanakumAra, mAhendrakalAmAM cAra varNavALA vimAno che. anya kalpomAM juduM kahyuM che. te A - saudharma-izAnamAM pAMca varNavALA, pachInA babbe ko eka eka varSanI hAni jANavI, pachInA badhAM zveta varNanA che. bhavamAM ke bhavapratye dhAraNa karAya te bhavadhAraNIya - janmathI maraNa sudhI rahe.. "bIDela muDI te ni, khullI AMgaLIvALI te arani." evuM vacana hovA chatAM ahIM na zabdathI hAtha kahevAya che. zuka, sahasAra kalo devo cAra hAtha uMcA che. bIjA kalamomAM juduM kahyuM che - bhavanapati, vyaMtara, jyotika, saudharma-izAna ko sAta hAtha, pachI babbe ko eka-eka hAthano ghaTADo, navathI bAramAM traNa hAtha, praveyakamAM be hAtha ane anuttara vimAnamAM eka hAtha pramANa zarIra hoya che. uttarapaikiya to lAkha yojana paNa saMbhave che. jaghanyathI bhavadhAraNIya zarIra utpati kALe to aMgulano asaMkhyaya bhAga hoya, te baMne zarIra mATe jANavuM. deva vakatavyatA kahI, devo akAyapaNe paNa upaje mATe udaka sUtra* sUtra-403thI 411 - [40] cAra udaka gabha kahyA - osa, mahikA, gItA, uNitA... udaka gabha cara kahA - himapAta, AkAzAcchAdana zItoSNa, paMcarUpitA. | To8mahAmAM himapAtagarbha phAgaNamAM abhasaMskRta, caitramAsamAM zItoSNa ane vaizAkha mAsamAM paMcarUpita garbha hoya che. [oe] mAnIbhugarbha cAra bhede che . ApaNe, puraNapaNe, napuMsakapaNe, biMbaparNa... [41] alAvIya ane vizeSa raja hoya to garbha thAya avAraja * bahu zuka hoya to puruSagarbha thAya... [411] baMne tulya hoya to napuMsaka garbha thAya, rurInA vAyudi samAyogathI biMbarUpe utpanna thAya. * vivecana-403 thI 411 - [40] udakanA garbhanI jema garbha te udakagarbha * kAlAMtaramAM jalavaNi 144 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 hetuo varasAdane sUcave che tema tAtparya che. avazyAya - ThAranuM pANI, uT - dhamasa, ati ThaMDI, ati garamI. je divase te udakanA garbho utpanna thAya che, tyArathI utkRSTataH cha mahine udakane varasAve che. bIjAo kahe che - pavana, vAdaLA, vRSTi, vIjaLI, garava, zIta, garamI, kiraNa, pariveSa, jala matsya e daza, jaLane utpanna karavAnA hetuo kahyA che. * X - X -. ma - barapha, te ja himaka. tenA garbho te haimakA-himapAtarUpa. aA sthita - vAdaLAo vaDe AkAzanA AcchAdano, AtyaMtika zItoSNa, pAMca rUpavALA - garjavuM, vidhutu, jaLa, vAyu ane vAdaLAMrUpa lakSaNonuM ekatrita thavuM te, jeono che te paMcarUpikA udaka garbhe. matAMtara kahe che-- | [48] mAgasaramAM ati ThaMDI nahIM poSamAM ati ThaMDI ane himapatana, mahAmAM prabaLavAyu ane tuSAra vaDe kaluSa kAMtivALA sUrya, caMdra tathA ati zIta ane vAdaLA sahita sUrya asta ane udaya zreSTha che. phAgaNamAM lU ane Akaro pavana, snigdha sajala vAdaLa asaMpUrNa kuMDALAo tathA kapila ane tAmavarNI sUrya zubha che. caitramAM pavana, vAdaLA vRSTiyukta tathA kuMDALAsahita garbho zubha che, vaizAkhamAM vAdaLA, pavana, pANI, vIjaLI ane garjanA vaDe garbho hitane mATe thAya che. - vizeSamAM mAsabhede sUrakAre sUtramAM kahyuM ja che. [49] garbhanA adhikArathI nArI garbhasUtra kahyuM, te spaSTa che. mAtra strIpaNAe, fdhava . garbhanuM pratibiMba - AkRti che. Artava pariNAma, paNa garbhasvarUpa nahIM ja. kahyuM che * vAyu vaDe sthira strInA raktane ajJAna loko garbha kahe che. vaLI karu, tINAdi AhArathI ktamAM ja pariName che. jaDa puraSo bhUta vaDe haraNa karAyela garbha kahe che ityAdi. garbhanuM vicitrapaNuM kAraNanA bhedathI be zloka vaDe kahe che. | [410,411] zu * puruSanuM vIrya, A na - Adva, garbhAzayamAM strI saMbaMdhI rakta. strInA oja vaDe vAyunA vazacI sthira thavuM. ukta lakSaNa strI ojano samAyoga thatAM garbhAzayamAM biMba utpanna thAya che. bIjA paNa kahe che ke - zukranI bahulatAthI puruSa thAya, rakatanI bahulatAthI strI thAya, baMnenI samAnatAthI napuMsaka thAya. vAya vaDe zaka zoNita ati bhinna thatAM yathAyogya bahu saMtati thAya ityAdi garbha, prANIono janmavizeSa che, te utpAda kahevAya. utpAdane utpAda nAmaka pUrvamAM vistArathI kahyo che, mATe tenuM svarUpa kahe che- * sUtra-412 thI 419 : [41] utpAdapUvanI cAra mUlavastu kahI che... [41] kAvya cAra bheda che - gadha, padha, kaccha, geya... [414] nairayikone cAra samuuta kahA che - vedanA samudraghAta, kaSAya samudyAd, mAraNAMtika samuThThAta, vaikriya samughAta... e rIte vAyukAyikone paNa A cAra jANavA. [15] arihaMta ariSTanemine jinardeza, savAra saMnitika, jinanI jema avitatha vacana kahenArA 4oo caudapUrvanI saMpadA hatI.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/412 thI 419 15 [416) zramaNa bhagavaMta mahAvIrane deva-manuSya-asuro sahita pa"dAmAM koIthI parAjaya na pAmanArA 4oo vAdInI utkRSTa saMpadA hatI. [41] nIcenA cara kalpo ardha caMdra saMsthAna saMsthita kahyA che - saudharma, IzAna, sanakumAra, mAhendra. madhyanA cAra ko paripUrNa caMdrAkAra saMsthita kahyA * brahamaloka, lAMtaka, mahAzuka, sahasAra, uparanA cAra kalyo AdhacaMdrAkAra saMsthita kahyA - Anata, pANata, AraNa, arayuta. [41] cAra samudro bhinna rasavALA kahyA - lavaNoda, varuNoda, zIroda, mRtoda... [19] cAra Avarta kahyA che - kharAvatuM, uwttAved, gUDhAvata, AmiSAvarta... e daSTAMte kapAyo cAra kahyA-kharAvarta sama krodha, uidvarNa sama mAna, gUDhAvatuM sama mAyA, amisAvarNa samAna lobha. tenA udayavALo jIva marIne nairayikamAM utpanna thAya che. * vivecana-412 thI 419 : [412] sUtra saraLa che. vizeSa A - utpAda pUrva paheluM che, tenI cUlAAcAranA agrabhAgavat bodha vizeSa adhyayana mAphaka calAvastu che. [413] utpAda pUrva kAvya che, mATe kAvyasUtra kahe che, te sugama che. mALa - graMtha, Ti - chaMdamAM na baMdhAyela - zastra parijJA adhyayanavatu 5 - chaMdamAM baMdhAyela * vimukti adhyayanavatu, thya - kathAmAM sAruM - jJAta adhyayanavatu, jaya - gAvA yogya. ahIM gadha ane padhamAM aMtarbhAva hovA chatA paNa kaccha ane geyanA, kathA ane gAnadharmanA viziSTapaNAthI vizeSa vivA karela che.. (414] geya kahyuM, te bhASA svabhAva hovAthI daMDa ane maMthAnAdinA krama vaDe lokanA eka dezane pUre che ane samuddhAta paNa ema ja che. tethI samudghAtanA be sUtro kahe che, te sugama che. vizeSa A - samudghanana te samuThThAta - zarIranI bahAra jIvapradezano prakSepa. vedanA vaDe samuddhAta, maraNa e ja aMta te maraNAMta, temAM thanAra mANAMtika samudhdhAta. vaikriya zarIra mATe samudyAta te vaikiya samuThThAta. [415,416] vaikriya samuddhAta labdhirUpa kahela che, te labdhi prastAvathI viziSTa zrutalabdhimAnone kahevA mATe mara hama Adi be sUtra sugama che. vizeSa A * sarvajJa nahIM hovAthI ajita, avirodhI vacana hovAthI ane pUchelA praznane yathAtathya kahenAra hovAthI jinasaMdeza, makArAdi badhAya akSaronA sannipAto - hayAdi saMyogo, frghera - kahevA yogya bhAvonA anaMtapaNAthI anaMtA akSaranA saMyogo vidhamAna che jeone te, eonuM jina samAnapaNuM hovAnuM kAraNa kahe che. ane viya Adi. 'kosiva - kyAreya paNa ukta saMkhyAthI adhika caudapUrvIo thayA na hatA. [41] te munio prAyaH devalokamAM gayelA che, mATe devalokanA sUtro saMgama che. vizeSa A - addhacaMdra saMsthAna saMsthita. - x * x - [418] devaloko kSetra che, mATe kSema prastAvathI samudra sUtra kahyA che. vizeSa A - ekameka prati bhinna che sa jeonA te pratyeka so. lavaNa rasanuM udaka hovAthI 6i/10]. 146 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 lavaNa athavA lavaNa mAphaka udaka jemAM che te lavaNoda. vArufr - surA, tenA samAna vANa, surA samAna udaka jemAM che te vAsaNoda - A cotho samudra che. jemAM dUdha samAna udaka che te kSIroda - pAMcamo samudra ane jemAM dhRta jevuM udaka che te dhRtoda - chaThTho samudra Adi * x ". [19] anaMtara samudro kahyA, temAM Ava thAya che mATe Avarta ane tenAthI kaSAya kahevA be sUtro che, te sugama che. vizeSa A pura - kaThaNa, ati vegathI paDanAra - te AvatuM. te samudrAdi ke caka vizeSo te kharAvarta. unnata - uMco, tapa AvatuM te utAvata, te parvatanA zikhara upara caDavAnA mArgano ke vAtokalikA che. gUDha evo AvaI, te gUDhAvatuM daDAnA dorAno ke lAkaDAnI gAMTha Adino hoya che. mAMsa Adi, tene mATe zamaLI Adino Avarta te AmiSAvarta. kharAvatadinI samAnatA kramazaH krodhAdinI kahe che. para apakAra karavAmAM kaThora hovAthI koine, pravRNAdivatu. jema manane unnatapaNAmAM AropavAthI mAnane, ati durlakSya hovAthI mAyAne ane seMkaDo anarthanI prApti vaDe vyApta sthAnane * x * lobhanI upamA ghaTe che. A upamA kramazaH atizaya krodhAdine che. teonuM phaLa * azubha pariNAma ane azubha karmabaMdhanA nimittapaNAe durgati nimitta thAya che. nAsko kahyA, tenA vaikriyAdithI samAnadharmItvathI devo che, mATe teonA vizeSabhUta nakSatra devo saMbaMdhI cAra sthAna kahevA sUtra sUga-420 thI 422 : [4ra0] anurAdhA nAmanA cAra tArA kahyA che. pUrvASADhA ane uttarASADhAne paNa ema ja che... [41] jIvoe cAra sthAne nivartita yugalo pApakarmapAe karyA che . kare che , karaze . jemake - nairayika, ticiyonika, manuSya, devanivartita... e pramANe upacaya karyo che - kare che - jaze. e rIte caya upacaya, baMdha, udIraNA, vedanA ane nirjarA [e sarve karyA che . kare che ane karaze.] [4] cara pradezavALA skaMdho anaMtA kahyA che, cAra AkAza pradeza avagADha jugalo anaMta kahyA che, cAra samaya sthitika pagalo anaMtA che. yAvatu cAra guNa rUkSa pagalo anaMtA che. * vivecana-420 thI 422 : [420,4ra1] A sUtra saraLa che. jIvonA devatva Adi bheda, karma AdinA caya vagerethI karAyela che mATe tenuM pratipAdana karavA mATe navAii Adi cha sUga che, pUrve vyAkhyA karelI che, to paNa kaMIka kahIe chIe. nirdhati karmanA pariNAmane pAmelA, tathAvidha azubha pariNAma vazathI bAMdhelA catuHsthAna nivartita. te pugalone kevI rIte bAMdhelA che, te kahe che. pApakarmatAthI - azubha svarUpa jJAnAvaraNAdipaNAze. fdf"tathA prakAranA apara pudgala vaDe vRddhi karelA - pradezavALI pApaprakRtione bahapradezavALI karelI... nairayikapaNAe vartatA te naiyika nivartitA e rIte sarvatra samAsa karavo.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4/4/420 thI 422 143 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 'kaaffjanuM - caya sUtranA nyAye upacaya sUtra kahevuM. upacaya arthAtu punaH punaH vRddhi karela che. caya AdinA nyAya vaDe baMdhAdi sUtro kahevA. * * * * * dhay * zithila baMdhana vaDe bAMdhela kamane gADha baMdhana vaDe baMdhavALA karyA che, kare che ane karaze.. kafsu - udayamAM Avela dalikone vize je udayamAM nahIM AvelA karmadalikone karaNa vaDe AkarSIne vedela che.. velsi - pratisamaye svakIya savipAka vaDe anubhava karela che... niriffmu - dareka samaye badhAya karmonA rasonA nAza vaDe dUra karela che - kare che - karaze. [42] pudgala adhikArI dravyAdithI pudgalonuM nirUpaNa karela che. sthAna-4, uddezA-3-no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa - X - X - X - 6 sthAna-4 * TIkAsahita anuvAda pUrNa * sthAna-5 6 - X - X - X - * bhUmikA : cothuM adhyayana kahyuM. have saMkhyAkrama saMbaMdhathI 'paMcasthAnaka' nAmaka pAMcamuM adhyayana kahe che. teno saMbaMdha A che - anaMtara adhyayanamAM jIva-jIva dharmarUpa padArtho cAra sthAnakathI kahyA. have te ja paMcasthAnaka avatAsthI kahevAya che. A saMbaMdhe Avela traNa uddezAvALA - X - A adhyayanano pahelo uddezo kahe che. che sthAna-5 - uddezo-1 che A uddezAno pUrvanA uddezaka sAthe saMbaMdha adhyayanavat jANavo. * sUga-4ra3 : pAMca mahAvato kahyA che - sarvathA pANAtipAtathI vimatuM yAvatuM sarvathA parigrahathI vimavuM. pAMca aNuvato kahyA che - sthaLa prANAtipAta viramaNa, bhULa mRSAvAda viramaNa, bhUla adattAdAna vismaNa, dAsa saMtoSa, icchA parimANa [pariMgraha maryAdA karavI.] * vivecana-4ra3 : A sUtrano pUrva sUjha sAthe A saMbaMdha che : pUrvasAmAM ajIvonA pariNAma vizeSa kahyA, ahIM jIvanA pariNAma ja kahe che. e rIte saMbaMdhathI A sUrAnI saMhitAdi krame A vyAkhyA che, te sugama che. vizeSa A - pAMca kahevAthI anya saMkhyAno niSedha che - x * pahelA, chellA jinanA tIrthamAM pAMcano ja sadbhAva che. mahAna evA te vrato-niyamo te mahAvrato. sarva jIvAdinA viSayavathI mahAviSayavALA hovAthI tenuM mahatva che. kahyuM che - pahelA mahAvratamAM sarve jIvo che, bIjA ane pAMcamAmAM sarve dravyo che, zeSa mahAvato dravyonA eka deza vaDe viSayapaNe che. tathA yAvata jIvana trividha trividha pratyAkhyAnarUpa hovAthI tenuM mahattva che. athavA dezaviratinI apekSAe mahAna guNInA vrato te mahad vrato. * x * prApta - tathAvidha ziSyonI apekSAe mahAvIra ane Adi tIrthakare prarUpela che, bIjAe nahIM. A svarUpa sudhamasviAmI, jaMbusvAmIne kahe che. te A - (1) razmA * samasta basa, sthAvara, sUma, bAdara bhedathI karela - karAvela - anumatinA bhedathI athavA dravyathI chajIvanikAyanA viSayathI, phogathI traNa lokanA saMbaMdhathI, kAlathI atIta Adi ke sagi Adi janya ane bhAvathI rAgadveSathI janya, paristhUlathI nahIM. prAT * indriya, ucchavAsa, Ayu Adi prANono atipAta - prANano viyoga karavo te prANAtipAta che, tenAthI viramavuM - samyagrajJAna ane zraddhAna pUrvaka nivartavuM. (2) tathA sarvajJAti - sadbhAva pratiSedha, asadbhAva pragaTa karavo, athaocra kathana, gahanAbhedathI - kRta Adi bhedathI ke dravyathI sarva dhamastikAyAdi dravyanA viSayathI, kSetrathI sarva lokAloka viSayathI, kALathI atIta Adi sani vageremAM
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/1/423 149 vartanArathI, bhAvathI kapAya-nokaSAyAdi thavAthI. pRpA - jUThuM bolavuM te mRSAvAda, tethI viramavuM te. (3) sarvamAna - kRtAdi bhedathI athavA dravyathI sacetana acetana dravya viSayathI, kSetrathI gAma-nagara-arayAdinA saMbhavathI, kALathI atIta Adi ke rAtri AdithI, bhAvathI rANa-he mohacI. ad - svAmI vaDe na apAyela tenuM mAna - grahaNa. te adattAdAna. (4) sarvamAn * kRtAdi bhedathI athavA dravyathI divya-mAnuSa-tiryaMca bhedathI 35 ke rUpasahagata bhedathI. temAM rUpo-nirjIva pratimA AkAra ane rUpa saMhagata - te sajIva, AbhUSaNa sahita ke hita che. kSetrathI traNalokamAM saMbhavathI, kALathI atItAdi ke satri AdimAM thavAthI, bhAvathI rAgadveSa vaDe - fmathuna * strIpuruSa yugala, tenuM kArya te maithuna, tethI virati, (5) sarvat - kRtAdi athavA dravyathI sarva dravya viSayathI, kSetrathI lokanA saMbhavathI, kAlathI atIta Adi ke satri AdithI, bhAvathI gadveSanA viSayathI grahaNa karAya che te parigraha, tethI viramavuM. vratanA prastAvathI aNuvrata sUtra che, te spaSTa che. paraMtu mag * laghu evA vrata te aNavata mahAvata apekSAe ala viSayavALA che. kahyuM che - sarvagata samyakatva zruta cAritra paNa sarva paryAya nahIM, dezaviratine AzrIne baMneno niSedha karavo athavA mahAvatakathana anu - pachI svIkArAya mATe aNuvata. yatidharma grahaNa asamarthane sAdhue dezaviratinI dezanA ApavI yogya che. * x * athavA sarvavirati apekSAe - laghu guNavALA vrato te aNavato. (1) sthala - beindriyAdi jIvo. * x - sthULa viSayapaNAthI sthaLa tenA prANono atipAta (2) sthUla - vastu viSayanA ati duSTa AzayathI thayela che mRSAvAdathI, (3) copaNAnA AropaNa hetuthI prasiddha ane duSTa adhyavasAyapUrvaka skUla vastu viSayarUpa TUla adattAdAnathI (4) svadAra saMtoSa * sva patnI sivAya bIjInI icchAnI nivRttithI upalakSaNathI paradAnA varjana paNa levuM. (5) dhanAdi viSaya icchAnuM pAna - niyamana te dezathI parigraha virati. * * indriyArcanA viSayamAM icchAnuM parimANa zreSTha che, mATe indriyAInI vaktavyatA - * sUtra-424,425 - [42] - (1) pAMca varNo kahyA - kRSNa, nIla, lAla, pILo, sapheda... () pAMca so kahyA * tikta yAvat madhura.. (3) pAMca kAma guNo kahyA * zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza... (4) pAMca sthAne jIvo Asakata thAya che - zabda yAvatuM parza... e pramANe (5) rAma pAme che, (6) mUccha pAme che, (9) vRddha thAya che, (8) AkAMkSAvALA thAya che. (9) mRtyu pAme che. (10) pAMca sthAnone zaNayA sivAya jIvone ahita-azubha-akSamakalyANa-anAnugAmitatAne mATe thAya che - zabdathI sparza. 15o sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 (11) pAMca sthAnonuM jJAna thavuM te jIvane hita-zubha * cAvat AnugAmikatAne mATe thAya che. zabda yAvat sparza. (1) pAMca sthAnonuM jJAna jIvane durgati mATe thAya che te zadAdi. (13) pAMca sthAnonuM jJAna jIvane sugati mATe che te zabdAdi. [25] pAMca sthAno vaDe jIvo durgatimAM jAya che * prANAtipAta yAvatuM parigrahathI... pAMca sthAno vaDe jIva satimAM jAya che - * vivecana-424,425 : [424] sUtra spaSTa che. vizeSa A * varSo pAMca, pAMca so temAM sAMyogikanI vivakSA nathI. THIT - kAma saMbaMdhI abhilASa athavA icchA mAbanA saMpAdaka pagalonA dharmo. icchA karAya te kAmo. te ane guNo te kAmaguNo. rAgAdi AzrayabhUta pAMcane vize athavA tenI sAthe saMbaMdha kare che. pAMca ja sthAnomAM saMganA kAraNarUpa rANane pAme che. tenA doSane na joIne moha ke acetanava pAme che athavA saMrakSaNa anubaMdhavALo thAya che. prAptanA asaMtoSathI anya apAtanI AkAMkSAvALo thAya che. temAM ekacita thAya che athavA tene meLavavA adhikatAthI joDAya che. mRgAdivaTu maraNane ke saMsArane prApta kare che. kahyuM che - haraNa zabdamAM, hAthI sparzamAM, jalacara samAM, rUpamAM pataMgIyu ane gaMdhamAM sarpa asakta thaIne nize vinAza pAme che. aparAvA - svarUpane na jANatA ke pratyAkhyAna parijJA vaDe pratyAkhyAna nA karelA ahitane mATe, pApanA anubaMdhane mATe. asukhane mATe, anucitapaNAne mATe, akalyANa ke amokSane mATe, je upakArI chatA kAlAMtaramAM pAchaLa jAya te anugAmika, tenA pratipedhane mATe thAya che. bIjuM tenAthI viparIta sUtra che. pachInA be sUtro vaDe e ja ahita ane hita prakAze che. te nArakAdi bhavanI prApti mATe, siddhi AdinI prApti mATe thAya che. - - [45] A durgati, sugatinA kAraNAMtarane pratipAdana karanArA be sUko sugama che... ahIM saMvara ane tapa mokSahetu che, temAM anaMtara Azrava nirodha lakSaNa saMvara kaho. have tapabhedAtmaka pratimA- * sUtra-426 thI 428 : 4ira6] pAMca pratimAo kahI - bhadrA, subhadrA, mahAbhadrA, sarvatobhadrA, bhadrottara pratimA... [4ra7] pAMca sthAvaraphAya kaI - Indra, brahmA, zilpa, saMmati ane prApatya-sthAvarakAya... pAMca sthAvara kAyAdhipati kA - Indra sthAvara kAyAdhipati yAvatu prajApatya sthAvakAyAdhipati. 4ira8] pAMca kAraNe avadhidarzana utpanna thavAnA prathama samaye kSobha pAme che -1- alpa jIvavALI pRedIne joIne, -- kuMthuothI vyApta pradIne joIne, -- ati moTA sapanA zarIrane joIne, 4- mahaddhika yAvata mahAsakhyavALA devane joIne, -- nagaromAM prAcInakALanA ati moTA nidhAnone joIne, te
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/1/4ra6 thI 428 151 15ra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 nidhAno - prAya:nAza pamela che svAmI jenA, jenI vRddhi karanAra koI nathI, jenA vaMzamAM koI nathI, jenA svAmI - svAmIvaMzaja ane goprIya kuLono sarvathA uccheda thaI gayo che tevA tathA je gAma - Akara - nagara - kheDa - kaTi - droNamukha - paTTaNa - Azrama - saMbadha - saMnivezamAM temaja zRMgATaka, mika, cakuSTa, cavara, caturmukha, mahApathomAM, nagaranI khALa - zmazAna - zUnyagRha - parikaMdara - zAMtigraha - zailagraha - upasthAna-bhavanagRhamAM sthApelA che tene joIne prathama samayamAM khalanA pAme. A pAMca kAraNe utpanna thatAM avadhi darzanI pahelA samaye kSobha pAme. pAMca kAraNe pradhAna kevalajJAna, Devaladana utpanna thavAnA prathama samaye kSobha pAme - alpa jIvavALI pUratIne jaine pahelA samaye kSobha pAme, bAkI pUrvavat yAvat bhavanagRhamAM sthApelA nidhAnone joIne prathama samaye lobha pAme, bAkI pUrvavatuM. A kAraNe kSobha pAme. * vivecana-4ra6 thI 428 : [426] sUtra saraLa che. vizeSa A - bhadrA, mahAbhadrA, sarvatobhadrA. anukrame be, cAra, daza divase pUrNa thAya che. subhadrA zAstramAM na jovAthI kahI nathI, sarvatobhadrA bIjI rIte kahevAya che. be prakAre che - nAnI ane moTI. temAM pahelI caturthabhaktAdithI, dvAdazabhakata parvata upa-dina pramANa pacI thAya che, tenI sthApanA A pramANe che. kramazaH AdimAM ekathI pAMca paryanta aMka sthApIne je ka madhye Ave tene pratyeka paMktimAM prathama sthApIne ucitakame zeSa aMko sthApavA te nAnI sarvatobhadrA. pAraNAnA divaso-25-che. moTI to cothabhaktAdithI soLabhakta paryanta 196 divasa pramANa tapathI thAya. tenI sthApanA A pramANe - AdimAM ekathI sAta sudhI aMko sthApavA pachI madhya ekane dareka paMktinI AdimAM sthApI, ucita krame zeSa aMko sthApavA te moTI sarvatobhadrA. pAraNAdina 49 thAya. bhadrottara pratimA be bhede - nAnI, moTI. temAM pahelI dvAdazabhaktathI vIzabhakta sudhI 135 divasa pramANa tapathI thAya. tenI sthApanA-AdimAM pAMcathI navano aMka sthApavo, madhya ekane paMktinI AdimAM sthApI, evI pAMca paMkti uyita krame sthApo te nAnI bhadrotara pratimA, pAraNAdina-5 che. moTI bhadrottara pratimAmAM dvAdazabhaktathI covIzabhakta sudhI 32 divasano tapa che. tenI sthApanA - prathama paMktimAM pAMcathI 11 sudhI aMka sthApavA. madhyama aMkane dareka paMktimAM AdimAM sthApavA Adi. ahIM sAta paMkti thAya che. pAraNA dina-49 che. [42] karma nirjarAno hetu tapa kahyo. tenuM grahaNa na karavAmAM hetubhUta saMyamanA viSayabhUta ekendriya jIvone kahe che. sthAvara nAma karmodayathI sthAvaro-pRthvI Adi, temanI kAyA. athavA jeonuM zarIra sthAvara che te sthAvakAya. indra saMbaMdhI indra sthAvaraphAya - pRthvIkAya. ema brahmAdine amukAyAdipaNe jANavA. tenA nAyako kahe che. pRthvI AdinA adhipatio dizAonA agni Adi nAyakonI jema, nAgA svAmInI jema * x - sthAvarakAyanA paNa nAyako saMbhave che. [428] A adhipati avadhijJAnI hoya. mATe avadhinuM svarUpa kahe che. sUtra spaSTa che. vizeSa A - avadhi vaDe darzana - padArthonuM avalokana, utpanna thatuM tenI prathamatAmAM - avadhidarzana utpattinA prathama samaye kSobha pAme. athavA utpanna thavA rUpa icchA viSayaka avadhi darzana chate avadhivALo kSobha pAme. thoDAM jIvavALI pRthvIne joIne aneka jIvothI vyAkuLa pRthvInI saMbhAvanAvALo, akasmAt alAivovALI pRthvI jovAthI are ! A zuM ? kema ? e rIte kSobha pAme kemake mohanIya kamano kSaya thayo nathI. athavA mUta eTale prakRtti, hAla pRthvI thoDI che, pahelAM ghaNI hatI mATe. kuMthuAnI ati pracUratAvALI pRthvI joIne ati vismita thaI dayA vaDe calita thAya... manuSya zotra bahAra rahenAra ati moTA sapanuM zarIra joIne bhayathI vimita thAya... mahartika, mahAdhutika, mahAnubhAga, mahAbalI, mahAsukhI devane joIne vismita thAya. nagarAdinA ekadezabhUta prAkArAvRta purAtana - lAMbA kALanA ke pAThAMtarathI manohara, vizALa mahAnidhAno - mahAmUlya ranavALA jenA svAmI naSTa thayA che, jenA sIMcanAra - te nidhAnamAM dhanane umeranArA putrAdi nAza pAmyA che tevA, dIrdhakALathI tenA rakSaka abhAve nidhAnanA jaNAvanAra pAja ke mArgo nAza thayela che jeonA te prahINa setuko. nidhAno sthApanArAo nAza pAmela che. sagotrInA gharo jeonA athavA temanA nAma-AkAra nAza pAmela che jeonA te prahINa gotrAgAra arthAt jemanA nAmanizAna rahyA nathI evA nidhAno. e rIte ucchinna svAmiko Adi paNa jANavA. vizeSa A - prakhaT - kaMIka satAvALA ane jItrA - sarvathA naSTa sattAvALI. prAmAdine vize anaMtarokta vizeSaNavALA nidhAno. temAM - jemAM kara levAya te gAma, manuSyo AvIne kAma kare te AkakhANa. kara nathI levAto jyAM te nagara, dhULanA gaDha sahita te kheTa, kunagara te kabUTa, cotarapha aDadhA yojane gAma hoya te maDaMba, jene jaLa-sthaLa baMne mArga che te droNamukha, jayAM jaLa ke sthaLa eka mArge javuM-AvavuM thAya te patana, tIrthasthAna te Azrama, jyAM dhAnya saMgrahAya te saMbodha, jyAM ghaNAM kariyANA Ave te saMniveza. zRMgATaka-trikoNa, - X * trika - jyAM traNa rastA maLe che te, cavara - ATha rastAno madhyabhAga, catuSTa - jyAM cAra rastA maLe, mahApaca te rAjamArga, patha-mAma zerI AvA sthAnomAM. nagaranI khALomAM, mazAnagRha - pitRvana gRha. * x * parvata uparanI guphA, girikaMdara, jyAM rAjAo mATe zAMtikarma karAya che te zAMtigRha, parvata khodIne banAvela te zailagRha. AsthAnamaMDapa te upasyAnagRha, zailopasthAna gRha te pattharano maMDapa, kuTuMbI vase che te bhavanagRha * x - bhavana - catuHzAlAdi, gRha - AcchAdanAdi mAba. -- tyAM sthApelA nidhAno joIne calita thAya kemake pUrve joyelA
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/1/426 thI 428 hotA nathI tethI vismaya ke lobha thAya che. A nigamana rahasya che. kevaLajJAna-darzana to calita na thAya athavA kevalI yathArthapaNe vastunA darzanathI, kSINa mohanIyatvathI bhaya, vismaya, lobhAdi abhAve ati gaMbhIrapaNAthI calita na thAya. - sUtra sugama che. nArakAdinA zarIra joI kevaladarzana kSobha na pAme, mATe zarIra sUtra- * sUtra-429 7 nairayikonA zarIre pAMca varNa-pAMcasavALA kahyA. te AkRSNa yAvat zukla varSIya, tikta yAvat madhura rasavALA. e rIte vaimAnika paryanta jANavuM... zarIre pAMca kahyA audAki, vaikriya, AhAka, taijasa, kAmaNa... audAki zarIra pAMca varNa-pAMca rasavALu che. te A kRSNa yAvat zukala, tikta yAt madhura. e rIte yAvat kAmaNa zarIra jANavuM... badhAM sthULa dehadhArInA zarIro pAMca varNavALA, pAMca rasavALA, be gaMdhavALA, ATha sparzavALA hoya che. * vivecana-429 : sUtrano artha kahevAyela che. vizeSa A - nAkathI vaimAnika sudhI jIvonA zarIronuM nizcayanayathI pAMca varNatva che. vyavahAstrI to eka varNanA bAhulyathI kRSNAdimAMthI niyata eka varNatva ja hoya. yAvat zabdathI kALA, nIlA, rAtA, pILA, dhoLA. tIkhAM, kaDavA, kapAyela, khATA ane madhura rasa, vaimAnika sudhI arthAt covIze daMDakamAM jANavuM. utpattinA samayathI AraMbhIne dareka kSaNe hAni thAya che te zarIra. audArikaudAra, pradhAna. tIrthaMkarAdinI apekSAe tenI pradhAnatA che, tethI bIjuM zarIra pradhAnatara nathI. sAdhika hajAra yojana pramANanvathI teno vistAra che, avasthita anya zarIrano e rIte asaMbhava che. kahyuM che ke - sAdhika hajAra yojana zarIra sAmAnyathI ekendriyavanaspatimAM che. garbhaja matsya ane uparisarponuM hoya. vaikriyanuM eka lAkha pramANa che paNa te kAyamI nathI. x - alpapradeza vaDe ucitapaNAthI ane mahApaNAthI bhiMDavat. te ja orAlika zabdathI nipAta che. athavA mAMsa, hADakAM ane snAyuthI baddha te orAlika. kahyuM che- audArika zarIranA sArthaka nAmo A pramANe che - udAra, urAla, urala, orAla mahava. urAla ke orAla te ja audArika. have udArAdi nAmonI apekSAnA viSayane kramathI kahe che - prathama udAra zabdathI tIrthezvaranuM zarIra che. vistAravALI vanaspati AzrIne sAdhika 1000 yojana pramANa che. svAbhAvika. teTalA pramANavALA zarIrane abhAve te urAla kahevAya che. slopradeza vaDe baneluM chatAM bhiMDavat moTuM che tethI urala ane mAMsa, asthi tathA snAyu vaDe baddha che mATe siddhAMta paribhASAthI orAla kahevAya. vividhA ke viziSTA kriyA te vikriyA. temAM thayela te vaikriya zarIra. - 4 - devo ane nArakone svabhAvathI vaikriya zarIra hoya che. vividha ke viziSTane je kare 153 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 154 che te vaikriya athavA vaikurvika. AhAska - tathAvidha kArya utpanna thatA caudapUrvI muni yoganA baLathI AharaNa kare che te. prANI dayAvALA - tIrthaMkaronI Rddhi jovA, navA-navA artha grahaNanA hetuthI, saMzayanuM chedana karavA tIrthaMkaranA pAdamUle AhAraka zarIrathI jAya che te zarIra mAgela upakaraNanI jema kAryanI samApti thatA punaH mUkAya che. [arthAt AhAraka zarIrano tyAga karAya che.] - 4 - tejano bhAva te taijasa, te uSNa Adi cihnathI prasiddha che kahyuM che ke - te badhAMne uSNatA vaDe prasiddha che, rasAdi AhAranA pAkanuM janaka ane tejolabdhinuM nimitta bhUta taijasa zarIra jANavuM. karmano vikAra te kArpaNa, te samasta zarIronuM kAraNabhUta che. kahyuM che ke - karmano vikAra te kArpaNa, te vicitra prakAranA ATha karmothI thayeluM ane sarva zarIronuM kAraNabhUta jANavuM. audAkiAdi zarIrano krama uttarottara sUkSma eTale ochI ochI avagAhanAvALo che ane pradezonA bAhulyavALo che. te badhA bAdara boMdi dhara - paryAptapaNAe sthULa AkArane dhAraNa kartA kalevaro - manuSyAdinA zarIro avayavonA bhedathI pAMca varNavALA che. kemake cakSunA golaka Adine vize temaja pratyakSa che. be gaMdha - surabhi ane durabhithI yukta che. ATha sparza - karkaza, mRdu, zIta, uSNa, guru, laghu, snigdha, sUkSa bhedathI che. avAva - sthULa AkArane dhAraNa nahIM karanArA zarIro to niyata varNAdi vyapadezavALA nathI. kemake aparyAptapaNe avayavAbhAva che. zarIro kahyA, mATe zarIrI vizeSagat dharmavizeSone kahe che- * sUtra-430,431 : [430] pahelA - chellA tIrthaMkaronA ziSyone pAMca kAraNe upadeza durgama che. te A - durAgyeya, durtibhAya, durdarza, dutitikSa, duranucara. pAMca kAraNe madhyanA rara-tIrthaMkaronA ziSyone upadeza sugama thAya che te ca - suAdhyeya, suvibhAjya, sudarza, sutitikSa, suranucara. pAMca sthAno zramaNa bhagavaMta mahAvIre zramaNa nigranthone nitya varNavelA che, nitya kIrtana karyA che, nitya vANIthI kahyA che, nitya prazaMselA che, nitya anujJApita karyA che mAMti, mukti, Ava, mAva, lAghava - pAMca sthAno zramaNa bhagavaMta mahAvIre cAvat anujJApita karyA che te A - satya, saMyama, tapa, tyAga, brahmacaryavAsa. pAMca sthAno zramaNa bhagavaMta mahAvIre yAvat anujJApita karyA che. te A - upti caraka, nitika, aMtacaka, prAMtacaka, rUkSacaraka. pAMca sthAno vat anujJApita che ajJAta caraka, anya glAnacArI, maunayArI, saMsRSTakalpika, tajjAta saMsRSTa kalpika.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/1/430,431 155 pAMca sthAno yAvatu anujJApita che - aupanidhika, zudaiSaNika, saMkhyAttika, deTalAbhika, pRSThalAmika... pAMca sthAno yAvatu anujJApita karyA che - AcAkSika, nirvikRtika, purimArdhika, parimita piMDAtika, bhinnapiMDapatika... pAMca sthAno cAvatu anutipita che - asAhAra, visAhAra, tAhAra, patAhAra, lUhAra pAMca sthAno yAvata anujJApita che - arasajInI vismajIvI, tajIvI, pAMtajIvI, rUkSajInI... pAMca sthAno cAvata anujJApita che, te - rathAnAtita, ukaTakAsanika, pratimA sthAyI, vIrAsanika, naiSadhika... pAMca sthAna yAvatuM anajJApita che . daMDAyatika, laMgaDazAyI, AtApaka, pAtRtaka, akaMDUka. 4i3 pAMca sthAnomAM zramaNa niyam mahAnirjarAvALo ane mahApayavisAnanAW thAya che, te A - AcAryanI vaiyAvacca karatA, e rIte upAdhyAya vaiyAvacca karatA, hyuvIra vaiyAvacca karatA, tAravI vaiyAvacca karatA ane jJAna vaiyAvacca karatA... pAMca sthAne zramaNa nirgastha mahAnirjarAvALo, mahApayavisAnavALo thAya che - akSAnapaNe (1) rakSanI, (2) kulanI, (3) gaNanI, (4) saMghanI, (5) sAdharmikanI vaiyAvacca karatA. * vivecana-430,431 - [43] sUtra sugama che. vizeSa A - pAMca sthAnomAM - AkhyAta Adi kriyA vizeSa lakSaNone bharata ane airAvata kSetromAM 24 tIrthakaromAM pahelA ane chellA te purima-pazcimaka, te arihaMtone (tenA ziSyone du:khathI maLe che te durgama-muzkelIthI thAya che. ziSyone Rju-jaDavathI ane vakra-jaDavathI durgama che. te sthAnako A - AkhyAna. vibhajana, darzana, titikSaNa, anucaraNa - e pramANe vaktavyamAM paNa je sthAnomAM kaccha vRttithI thAya che. tenA yogathI te sthAno 59vRtti ja kahevAya che. kacavRtino dhotaka du:zabda vaDe vizeSita karmasAdhana zabda vaDe kahevA yogya AkhyAna Adine zabdanI pravRttinA vaicicathI kahe che. temAM sudhaiva - muzkelIthI kahevA yogya vastutava, kemake ziSyone mahAvIne ATopathI prabodhatvathI bhagavatone prayAsa utpatti thakI e rIte AkhyAnamAM kucchavRtti kahI... e rIte vibhajanAdine vize paNa vicAraNA karavI. tathA kathana kahe chate paNa temAM durvibhaja-kaTa vaDe vibhAga karavA yogya, Rju jaDavAdithI ja teone thAya che. ziyone vastutavanA vibhAga vaDe sthApavuM du:zaya thAya che. pAThAMtaracI ziSyone vibhAvanA karavA mATe dukara thAya che ema samajavuM. suNasa - duHkhe dekhADAya che mATe durdaza. yukitathI ziSyone pratItine vize tavanuM AropaNa dAkara che... ttatava - du:kha vaDe sahana karAya che te * utpanna thayela pariSahAdine sahana karAvavA mATe pariSahAdine sahana karAvavA mATe ziSyane temAM kSamA karAvavA mATe durakara thAya che. suranuvara - duHkha vaDe je anuSThAna karAya te duranucara arthAt aMtarbhata karAvavArUpa arthatvathI anuSThAna karAvavuM duSkara che athavA te pahelA-chellA arihaMtonA 156 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 tIrthamAM ziSyo pratye vastudva, AcArya Adi durAgyeya ane durvibhaja che. potAne paNa durdaza, titikSA ane duranucara che. mATe preka arthane choDIne vyAkhyAna karavuM. madhyanA bAvIza jinone to sugama - muzkelIrahita che. kemake temanA ziSyo bAju-prAjJa hovAthI alA prayatna nodhanIya che ane vihita anuSThAnamAM sukhe pravatavivA yogya che. zeSa pUrvavat. vizeSa A - amRdghArtha viziSTatA AkhyAnAdi vaDe kahevI. sadA phaLa vaDe vavilA che, nAmathI kahelA che, svarUpathI spaSTa vANI vaDe kahelA che, prazaMsA karelA che. kartavyathI anumata karyA che. A sUtrano uopa vaiyAvaccasUtra paryata dareka sUtramAM jANavo. temAM kSamA Adi krodha, lobha, mAna, mAyAnA nigrahathI jANavA tathA lAghava upakaraNathI ane traNa gauravanA tyAgathI jANavuM. anya pAMca sthAno jIvone mATe hita te satya-jUTha nahIM, te cAra bhede che - avisaMvAdana yoga, kAyA-mana-vacananI akuTilatA, A cAra prakAranuM satya jinavanA matamAM che, anyamatamAM nahIM. saMyamana te saMyama - hiMsAdi nivRtti, te sattara prakAre che. kahyuM che - pRthvI, apa, agni, vAya. vanaspati, be-traNa-cAra-pAMca indriya A navavidha jIvonI hiMsA na karavI te jIvasaMyama, ajIvasaMyama, prekSA-upekSA-pramArjanA-pariThApanA ane manavaca-kAyanirodha te satara prakAre saMyama athavA pAMca AzravathI viramaNa, pAMca indriyanigraha, cAra kapAya jaya, traNa daMDanI virati e rIte sattara bhede saMyama che. - jenA vaDe tape te tapa. rasa, rudhira, mAMsa, meda, asthi, majjA, zuka jenAthI tape che athavA azubha karmo tape che te tapa sArthaka che A tapa bAra bhede - anazanAdi bAhya, prAyazcittAdi bhede che. tajavuM te tyAga, eka saMvigna munine AhArAdi ApavuM te. svayaM pratyAkhyAna karela che to paNa AcArya-glAna-bbAla-vRddhone AhArAdi lAvI Ape te vIyaracArano karanAra thAya che. anya sAMbhogika munine zrAddhakuLo bAtave ane azakatone samAdhi pahoMcADe. brAhAcarya - maithunaviramaNamAM ke brahmacarya vaDe vAsa te baMbhayera vAsa. A pAMca ane pUrvokta pAMca ema dazavidha zramaNa dharma kahyo. anyatra bIjI rIte dazavidha zramaNa dharma - kSAMti, mAva, Arjava, mukita, tapa, saMyama, satya, sauca, akiMcana, brahma e yatidharma che. ahIM sAdhadharmanA bhedarUpa bAhya tapavizeSa vRttisaMkSepa nAmaka bheda - 'unhiAptacaka' AdithI kahevAya che. temAM kSati - svaprayojana mATe pAkanA bhAjanamAMthI kADhela che, teja levAnA abhigraha vizeSathI phare che - gaveSaNArthe jAya che. te uvhiAptacaraka. e rIte badhe jANavuM. vizeSa A - nikSata - na kADheluM, mRta - jamyA bAda boluM - vAla vagere. prAMta - prakRSTa aMta - te ja paryASita, sukSa - cikAza rahita. - X - va pratyayathI ahIM ane AgaLa bhAvapradhAnatA samajavI.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/1430,431 153 ahIM pahelA be bhAva abhigraho ane chellA traNa dravyaabhigraho che, tethI kahyuM che - uddhiApta carakatva Adi abhigraha bhAvayukta che tathA gAto, roto, besato Adi bhAve je Ape, te badhA bhAva abhigraho che. lepakRta, upakRtAdi athavA 'Aje huM amuka dravya grahaNa karIza' e rIte amuka dravya vaDe karela abhigraha te dravya abhigraha jANavo. e rIte anyatra paNa vicAravuM. sAta - amuka mAsa svajana che, huM trAddhivALo chuM, amuka pAse meM dIkSA lIdhI che Adi bhAva na batAvato bhikSA mATe je kare te ajJAtacaraka... mAtra nAnI - doSita ane bhogavanAra ema bhagavatI TIpanakamAM kahyuM che. evo thaIne athavA anna vinA utpanna thayela vedanAdi kAraNavALo ke anya glAyaka mATe bhojana arthe je kare te aplAnakacaraka, aglAyaka caraka athavA anyaglAyakacaka jANavo. kyAMka 35traveta evo pATha che. tyAM bhojana kALanI apekSAe pahelA ane chellA kALarUpa veLAe je bhikSA mATe jAya te anyavelacaka Adi jANavuM. A kAlAbhigraha che... maunavratathI phare te maunacaraka. tathA saMskRSTa - kharaDAyela hAtha ane bhAjanAdithI apAtuM. - kalAvALuM, kalAnIya ane ucita AhArAdi abhigraha vizeSathI che. jene te saMskRSTa kalika. tathA tanAtana * devA yogya dravyanA prakAra vaDe te kharaDAyela hasta AdithI apAto kAnIya AhAradi che jene te tajAtaiTakaki. samIpamAM laI javAya te rUpanidhi - koI rIte najIka lavAyelane levAne je phare te aupanidhika, athavA samIpamAM ja grahaNa karavuM te aupanihita. tathA zuddha - atiyAra rahita paTI - baMkitAdi doSa vardhanarUpa. saMsRSTa, asaMsRSTAdi sAta prakAra ke temAMnI koI eka eSaNA vaDe zaaSaNika. saMkhyAnA pramANavALI ja dakti - eka vakhata AhArAdinA kSeparUpa grAhya jene che te saMkhyAttika. .. akhaMDita dhArA vaDe jeTalI vAra AhArAdi apAya teTalI dati thAya. te dakti be prakAre - drava ane adrava. joyela AhAradi lAbhathI je phare te daTalAbhikadAtAra pUchIne Ape te lAbha vaDe je phare teyTalAmika. siddhAMtaprasiddha AyaMbilathI phare te AyAblika, vigaIthI nirgata te nirvikRtika. madhyAhna lakSaNa pratyAkhyAna kare te parimAddhika, pafSata dravyAdi parimANathI, fdha pAna - AhAra lAbha jene che te parimita piDaMpAtika. vibhAga karela sAthavo Adi dravyano lAbha jene che te bhinnapiMDapAtika. grahaNa karyA pachI bhogavAya mATe tene kahe che umara - hiMga Adi saMskAra na karAyela AhAra vApare. athavA rasa AhAra te arasAhAra, ema sarvatra jANavuM. vizeSa A - virama - jemAMthI sa gayela che tevA janA dhAnya-odanAdi. tela AdithI rahita te rakSAhAra, tathA rasarahita jIvavAno svabhAva jevo che te arasajIvI. tema anya. 158 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 thAna * kAyotsarga pratye, je kare che ke prApta thAya che te sthAnAtida athavA sthAnAtiga. 36vasana - pIThAdimAM pUta na lAge tema besavuM jene abhigrahathI che te utkaTakAsanika. tathA pratimA - ekarAgikI Adi kAyotsarga vizeSathI ubhA rahevuM e rIte svabhAvavALo te pratimAsthAyI. vIrAsana - jamIna upara paga rAkhIne siMhAsane beThelane te Asana dUra karavAthI thatI kAyAnI avasthA, te sthira Asana dukara che. tethI vIranuM Asana te vIrAsana kahevAya che, te jene che te vIrAsanika, nipaIT * besavuM, te pAMca prakAre che - temAM je nipadhAmAM samAna baMne pAda vaDe pUta sparze te samapAdapUtA.. gAyanI mAphaka bese te gotiSadhikA. jemAM baMne pUtAthI besI eka pAdate upADIne rahe te hastisuMDikA.. paryaka ane ardhaparyaka prasiddha che. nipadhA vaDe rahe te naiSadhika. daMDanI jema lAMbApaNuM - pAda pasAravA paDe che jene te daMDAyatika. tathA lAMDa - vAkuM rahela lAkaDuM, tenI mAphaka mastaka ane paganI baMne pAnIonuM bhUmimAM lAgavA vaDe ane pITha lAgavA vaDe je zayana kare che tathAvidha abhigrahathI lagaMDazAyI, tathA zIta ane tApAditA sahevArUpa AtApanAne je kare te AtApaka, jene vA vidhamAna nathI te pAgRtaka. kharajane na khaNanAra te kaMDucaka. sthAnAtiga Adi padanI kalAbhASya-sthAnAdika ja urthasthAna, pratimA mAsAdi hoya che, nipaghA pAMca ja che. siMhAsana para beThelA mANasane te kADhI laIne jevI rIte rahe te vIrAsana, daMDa jevo lAMbo te daMDAsana, vAMkA lAkaDA jevo kUbaDo te lagaMDa, AtApanA traNa bhede - utkRSTA, madhyamA, jaghanyA. sUtelAnI utkRSTA, beThelAnI madhyamA, ubhelAnI jaghanyA... utkRSTA AtApanA traNa bhede che - avamaMyitA, pAzva, uttAnA. madhyamA AtApanA paNa traNa bhede - godohikA, ukuTikA, paryakA. jaghanyA AtApanA traNa bhede - hastisoMDikA Adi. A niSadhAdi kavidhi AtApanA svAsthAnamAM pharIthI paNa omaMyiyAdi bhede utkaTAdibheda jANavI. ahIM jo ke sthAnAtigatavano AtApanAmAM aMtarbhAva thAya che, to paNa mukhya-gauNa vivakSA jANavI. [431] mahAt karmano kSaya karanAra te mahAnirjara, mahAnirjaravathI pharI utpanna thavAnA abhAvathI AtyaMtika aMta jeno che, te mahAparyavasAna. tathA aglAnapaNe - khedahita bahumAnathI. AcArya pAMca bhede * pravAjanAcArya, digAcArya, sUtranA uddezanAcArya, sUtranA samudezanAcArya ane vAyanAcArya. tenI vaiyAvacca-zubha vyApAravALo bhAva athavA karma te vaiyAvacca arthAt dharmane madada karanAra AhArAdi vaDe sahAya karavA rUpa AcArya vaiyAvaccane karato rahe A pramANe pachInA padomAM paNa jANavuM. vizeSa A upAdhyAya - sUtra dAtA, sthavara - sthira karanAra athavA janmathI 60 varSa, dIkSApacaya 20 varSa, zruta vaDe samavAyAMga dhArI. tapasvI - mAsakSamaNAdi, 7nAna - rogAdithI
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/1/430,431 azakta. meda - zaikSaka, navadIkSita, sAmi - liMga ane pravacanathI samAna dharmI. jhuna - sAdhu samudAya vizeSa rUpa, cAMdrAdi kulo prasiddha che. naLa - kulano samudAya, saMgha - gaNano samudAya. A rIte atyaMtara tapanA bhedarUpa daza prakAre vaiyAvacca kahyuM che. - 4 - * sUtra-432 thI 434 7 159 [432] pAMca sthAnomAM zramaNa nigrantha, sAdharmika sAMbhokine visaMbhogika karato jinAjJA ullaMghato nathI. (1) pApakAyane sevanAra hoya, (2) sevIne AlocanA na kare, (3) AlocIne prAyazcitta na kare, (4) prAyazcitta laIne tene paripUrNa na kare. (5) je A sthavirono sthiti kalpa che tene ullaMdI - ullaMghIne viruddha vartana kare, tyAre jo tene koI tema na karavA preraNA kare to bole ke sthaviro mane zuM karI leze ? pAMca sthAnomAM zramaNa nirguntha sAdharmikane pArAMcita karatA jina AjJAne ullaMghato nathI. (1) je kuLamAM vase, te ja kulamAM bheda mATe tatpara thAya. (2) je gaNamAM vase te gaNamAM bheda mATe tatpara thAya. (3) hiMsApekSI, (4) chidra prekSI, (5) vAraMvAra aMguSTha prAdi sAvadhano prayoga kare. [433] AcArya-upAdhyAyanA gaNane vize pAMca vigraha sthAno kahyA. - (1) AcArya-upAdhyAya gaNamAM rahelA zramaNone AjJA ke niSedha samyak prakAre na kare, (2) gaNamAM rahelA zramaNo dIkSA paryAyanA krame samyak prakAre vaMdana na kare (3) gaNamAM kALa krame AgamanI vArAnA na Ape. (4) gaNamAM glAna ke zaikSyanI vaiyAvaccanI samyak vyavasthA na kare. (5) gaNamAM rahelA zramaNo gurunI AjJA vinA vihAra kare, AjJA laIne na viyare. AcArya-upAdhyAyanA gaNamAM avigrahanA pAMca kAraNo kahyA (1) AcArya-upAdhyAya gaNamAM rahelA zramaNono AjJA ke niSedha samyak prakAre kare. (2) gaNamAM rahela zramaNa dIkSApAsanA kramathI samyak prakAre vaMdanA kare (3) gaNamAM jene je kALe vAcanA ApavAnI che te Agama vAcanA Ape (4) AcArya-upAdhyAya potAnA gaNamAM glAna ke zaikSanI vaiyAvacca mATe samyak vyavasthA kare. (5) gaNamAM rahenAra zramaNa gurunI AjJAthI vicare paNa anADitayArI na bane. [34] pAMca niSadhAo kahI - utkruTikA, godohikA, samapAdaputA, parvakA, ardhapakA... pAMca Avi sthAno kahyA - zubha Ava, zubha mArdava, zubha lAghava, zubha kSAMti, zubha gupti * vivecana-432 thI 434 : - [432] eka bhojana maMDalIvALA Adi te sAMbhogikane visaMbhogika maMDalInI bahAra karatA AjJAne ullaMghato nathI. kemake te ucitatva che. (1) sava - prastAvathI azubha karmanA baMdhayukta sthAna - akRtya vizeSane sevanAra hoya. (2) 160 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 sevIne guru pAse nivedana na kare. (3) AlocIne guru upardiSTa prAyazcittano AraMbha na kare. (4) AraMbhIne saMpUrNa praveza na kare athavA AcaraNa na kare. (5) suprasiddhapaNe sthavira kalpIonA je pratyakSa kalpo, sthitaI - samyag AcAramAM, vizeSa kalpanIya yogya vizuddha piMDa, zayyAdi te sthiti prakalpanIyo athavA mAsakalpAdi sthiti ane AhArAdi praNya, te sthiti prakalpyo tene ullaMghI-ullaMghI tethI anya ayogya kartavyone seve che, tene saMghATakAdi sAdhu ema kahe - "A akRtya sevavuM ucita nathI." guru ApaNane baMnene bahAra karaze. tyAre te kaheze ke - huM sevuM chuM to guruo mane zuM karaze ? teo roSavALA thaIne paNa mane kaMI karI zakaze nahIM. e rIte baLanuM pradarzana karaze. pAtriya - dazamA prAyazcitarUpa bhedavALA, veza vagere kheMcI levA rUpa pAraMcika pratye karato sAmAyikane ullaMghato nathI.. juna - cAMdrAdimAM je vo che te gacchavAsI. te kulamAM ja bheda paDAvavA tatpara thAya.. hiMsA sAdhu AdinA vadhane zodhe che, te hiMsA prekSI.. hiMsA mATe athavA niMdA mATe pramattatAdi chidrone jue te chidra prekSI.. punaH punaH aMguSTha ane bhIMta AdinA prazno athavA sAvadha anuSThAnanuM pUchavuM, te ja asaMyamanA Ayatano, te praznAyatanono prayoga karanAro hoya che. [433] AcArca upAdhyAya. ahIM samAhAra dvaMda ke karmadhAraya samAsa che. AcArya ane upAdhyAyanA gaNamAM viTM - kalahanA Azrayo athavA AcArya upAdhyAya baMnenA gaNamAM g2A - he sAdhu ! "tAre Ama karavuM", AvI vidhirUpa AjJAne tathA dhArA - "tAre Ama na karavuM." AvA prakAranI dhAraNA pratye, ucitapaNAe prayojanAra thato nathI, mATe sAdhu paraspara kalahanI AcaraNA kare che, kemake yathArtha pravRtti nathI ane duHkhe joDAyela che. athavA ucitapaNAe pravRtti na karanAra AcAryAdi pratye kalaha kare che. athavA gItA, dezAMtaramAM rahela anya gItArthane nivedana karavA agItArtha pAse je aticAranuM nivedana kare che te AjJA. aneka vakhata AlocanA dAnathI prAyazcitta vizeSanuM avadhAravuM te dhAraNA. A baMnene samyak prayoga na karanAra laha karanAra thAya che te eka. tathA te ja ratno dravyathI, bhAvathI be prakAre che. temAM dravyathI - karmetanAdi ane bhAvathI - jJAnAdi. temAM jJAnAdi ratnothI vyavahAra kare che. te sAtvika - moTA paryAyavALo je rAtmika te yathArAtvika, teno bhAva te yathArAtvikatA. tenA vaDe yathAjyeSThane vaMdana karavuM... vinaya ja vainayika, tene samyak prayokatA nathI athavA aMtarbhUtakArita artha hovAthI prayokatA na thAya te bIjuM - te ja sUtrArthanA prakArone dhAraNA viSayI kare che. tene yathAyogya samaye samyak rIte bhaNAvanAra thato nathI, A trIjuM. kALe vAcanA ApanAra kahyuM, tenI gAthA - kALa kramathI saMvatsarAdi vaDe je saMvatsarane vize sUtra prApta thAya te ja kALamAM dhIra puruSa vAcanA kare. [have te
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/1432,434 161 kALa- traNa varSanA paryAyavAne AcAra prakalAnI vAcanA Ape. cAra varSanAne samyapha rIte sUyagaDAMganI vAcanA Ape. pAMca varSa paryAyIne dasA-kalA-vyavahAranI vAcanA Ape. ATha varSanA dIkSitane ThANAMga ane samavAyAMganI vAcanA Ape. daza varSanAne vyAkhyA prajJaptinI, agiyAra varSanAne kSalaka vimAna pravibhakti, mahad vimAna pravibhakti. Adi pAMca adhyayanonI bAra varSanAne araNopapAtAdi pAMca adhyayananI, tera varSanAne utthAnakRtAdi cAranI, cauda varSanAne asIviSabhAvanAnI, paMdara varSanAne diDIviSa bhAvanAnI soLa varSanAne cAraNabhAvanAnI, sattara varSanAne mahAsumiNA bhAvanAnI, aDhAra varSanAne tejonisarganI, ogaNIza varSanAne daiSTivAda-bAramAM ganI ane saMpUrNa vIza varSa paryAyavALAne samagra sUtranI vAcanA ApavI. te ja vAsanA na ApanAra, glAna, zaikSanA vaiyAvRtyamAM svayaM sArI rIte tatpara thato nathI te coyuM. te ja sAdhu, gaNane pUchyA vinA anya kSetramAM gamanAdi kare che, AvA svabhAvavALo te anApRcArI. pUchIne vistAra nathI te pAMcamuM vigrahanuM sthAna jANavuM. enAthI vyatireka vaDe avigraha sUtra che, te spaSTArthavALuM che. [434] niSadhAsUtramAM - beThako te niSadhA - besavAnA prakAro, temAM Asanane vize putane nahIM lagADavAthI baMne pagathI rahe te utkaTaka. tenI je niSadhA te utkaTakA. tathA gAyanuM dohavuM te godohikA, tenI mAphaka A niSaghA te godohikA. samapaNe baMne paga ane baMne puta jamIne lAgela che je niSadhAmAM te samapAdaputA paryakA-jinapratimAvatu je padAsane rUDha che te. ardhaparyakA - sAthaLa upara eka paga rAkhavAW. no: rAgadveSarUpa vakatvathI varjita sAmAyikavALAnuM je karma ke bhAva te Arjava arthAta saMvara, tenA sthAno te Arjava sthAno che. sAdhu - samyagadarzana pUrvakatvathI zobhana... mA naiva - mAyAno nigraha te sAdhuArjava athavA yatino Arjava te sAdhuArjava. e rIte cAre jANavA. saraLatAyukata prANI marIne prAyaH deva thAya che, mATe deva ko* sUma-435 thI 439 : [35] jyotika devo pAMca bhede kahyA - caMdra, sUrya, graha, nakSatra, tArA... devo pAMcabhede kahyA che . bhAdravyadeva, naradeva, dhamadiva, devAdhideva, bhAvava. [13] ricAraNA pAMca bhede kahI - kAya pasciAraNA, sAIparicAraNA, 5 pravicAraNA, zabda paricAraNA, mana pazciAraNA. [13] surendra asurarAja camaranI pAMca agamahiSIo kahI che - kAlI, rAtI, rajanI, vidhuta, medhA... vairocanendra vairocanarAjanI pAMca mahiSIo kahI che - {bhA, nizuMbhA, raMbhA, niraMbhA, madanA. jia8asurendra asurarAja yamaranA pAMca saMgrAmika sainyo ane pAMca saMgrAmAdhipatio kahA - padAti sainya, azva sainya, hasti sainya, mahiSa nya, ratha raunca... krama, padAti sainyAdhipati che, saudamI, anna rInyAdhipati, kuMtha, [6/11]. 162 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 hati saiAdhipati, lohitAkSa mahiSa raucAdhipati ane kinnara, ratha sauncano adhipati che.. roganendra vairocana rAjanA pAMca saMgrAmika sainya tathA pAMca saMgrAmika sanyAdhipati che . pAyadaLa sainya yAvatu ratha sainya. temAM - - mahAma, padAti sAdhipati mahAsaudama, azva sainyAdhipati. mAlaMkAra, hasti sainyAdhipati, mahAlohitAkSa, mahiSa sainyAdhipati. kiM5riSa, ratha rIMnyAdhipati che. nAgakumArendra nAgaraja dharaNanA pAMca saMgrAmika sabhya ane pAMca saMgrAmika sainyAdhipati kahyA che. padAti sainya yAvata ratha sainya. temAM - bhadrasena, padAti rInyAdhipati. yazodhara, annanyAdhipati. sudarzana, hasti sainyAdhipati, nIlakaMTha, mahiSa saiAdhipati. AnaMda, rathano - 4 - nAgakumArendra nAgarAja bhUtAnaMdanA pAMca saMgrAmika sainya ane pAMca saMgrAmika sainyAdhipati kahA che - padAti sainya yAvatuM ratha sainya. temAM - dakSa, padAti sainyAdhipati sugrIva, akSarajyAdhipati suvikama, hastinya adhipati. zotakaMTha, mahiSa sainyAdhipati. notara, tha rInyAdhipati che. suparNodra suparAja veNudevanA pAMca saMgAmika sainya ane pAMca saMgrAmika sainyAdhipatio kahyA che . padAtisainyAdi. e rIte jema dharaNendra kahyA tema veNudevane kahetA...veNudAlIne bhUtAnaMdavata kahevA. dharaNendrad badhA dakSiNa dizAnA Indro ghoSaparyakta kahevA. bhutAnaMdane kahyA tema badhA uttara dizAnA Indro mahAdoSa pA kahevA. - devendra devarAja zakanA pAMca saMgrAmika sainyo, pAMca saMgrAmika sainyaadhipatio kahyA che . padAti saukhya cAvatu ratha sainya. temAM-haribhegamethI padAti raujAdhipati che vAyu, azcarsanyAdhipati. rAvata, haritarInyAdhipati. damaddhi, vRSabha sainyAdhipati ane mADhara, ratha sainyAdhipati che. devendra devarAja IzAnanA pAMca saMgrAmika rIngo, pAMca saMgrAmika rInya adhipati kahyA che . padAti sainya cAvata ratha sainya. temAM - laghuparAkrama, padAti saunyAdhipati. mahAvAyu, A% rInyAdhipati. puSpadaMta, hasti rInyAdhipati. mahAdAmati, vRSabha sainyAdhipati, mahAmADhara, ratha sainyAdhipati che. jema zakendrane kahau tema badhAM dakSiNa dizAnA Indro cAvatu AraNendra sudhI kahevuM. jema IzAnendra kahA tema uttaradizAnA badhA Indro amRtendra sudhI kahevA. 4i39] devendra devarAja zanI atyaMtara padanA devonI sthiti pAMca palyopama kahI che. devendra devarAja IzAnanI atyaMtara padiAnI devInI sthiti pAMca palyopama kahI che. * vivecana-435 thI 439 : [435] sUtra sugama che. vizeSa A - jyotiSI, vimAna vizeSomAM utpanna thayela te jyotika. teo krIDAdi svabhAvavALA hoya che athavA je khavAya che te
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/1/435 thI 439 163 tevo... maLyA - bhAvi devaparyAya yogya, tethI ja dravyabhUta evA devo te bhavya dravya devo, vaimAnikAdimAM devapaNe anaMtara bhave upajaze te... nar manuSyanA deva te naradeva-cakravartI... dharmamAM pradhAna devo te dharmadevo-cAstrivaMta... devo madhye atizayavALA devo te devAdhidevo - arihaMta... bhAvadeva-te devarUpe Ayu bhogavatA. [436] vedanA udayano pratikAra, temAM strI ane puruSanI kAyA vaDe paricAraNA - maithunanI pravRtti, te kAyapaciAraNA. te izAnakalpa paryanta che. tema anyatra paNa jANavuM. vizeSa A - izAna kalpa uparanA be ko sparza vaDe, tenI uparanA bemAM rUpa vaDe, tethI uparanA bemAM zabda vaDe, tethI uparanA cAra kalpamAM mana vaDe paricAraNA che, tethI upara paricAraNA nathI. [438] saMgrAmanA prayojano, A vizeSaNa gAMdharva ane nATya sainyane judA pADavA mATe che. sainya madhye pradhAna padAti Adi te anikAdhipati. pati - page cAlanArano samUha, te ja sainya te pAdAtAnIka. potAnI - azvInya. uttama padAti te tenA sainyano adhipati. zvAna - mukhya azva, ema bIjA sainyomAM jANavuM. vaLi - sanakumAra, brahma, zukra, Anata, AraNa. uttari - mAhendra, lAMtaka, sahasAra, prANata, acyuta. viSama saMkhyA pravRttithI brahmalokAdi kahyA. samasaMkhyA pravRttithI lAMtakAdi kahyA... devendrastava payajJAnusAra bAra indronI vivakSAthI AraNendra kahyuM che. - - X - * [437, 439mAM sUtranI vRttikAre koI alaga vRtti karela nathI.] devone kahyA. duSTa adhyavasAyavALAne devagatino pratighAta thAya che. - sUtra-440 thI 442 - [440] pratighAta pAMca bhede - gati, sthiti, baMdhana, bhoga, baLavIrya-puruSakAra parAkrama pratighAta... [441] AjIvika pAMca bhede - jAti-kulaka-zI-liMga AjIvika... [44] rAja cihno pAMca kahyA che - khaDga, chatra, mugaTa, upAnaha ane cAmara. * vivecana-440 thI 4421 [440] sUtra sugama che. vizeSa A - pattiA - pratighAta, pratihanana. devagati AdinA prakaraNathI zubhano pratighAta, tenI prAptinI yogyatA chatAM, kharAba karma karavAthI prApti na thavAthI gati pratighAta. pravrajyA Adi pAlanathI prApta karavA yogya zubha devagatino, naranI prApti thatAM kaMDarIkanI jema pratighAta thAya che. sthiti - zubha devagati prAyogya karmonI sthitine bAMdhIne je teno pratighAta te sthiti pratighAta. adhyavasAya vizeSathI sthitino pratighAta thAya che. kahyuM che - dIrdhakAlanI sthitine hrasvakAlina sthitivALI kare che. tathA nAmakarmanI uttaraprakRtirUpa baMdhana, audArikAdi pAMca bhede che. tenA saMbaMdhathI prazasta baMdhanano pUrvanI jema pratighAta-baMdhana pratighAta. baMdhanane grahaNa karavAnA upalakSaNathI tenA sahacara prazasta zarIra, aMgopAMga, saMhanana, saMsthAnano paNa pratighAta kahevo. tathA 164 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 prazasta gati, sthiti, baMdhanAdinA pratighAtathI prazasta gatyAdi sivAya na maLanAra bhogono pratighAta te bhoga pratighAta kemake kAraNAbhAve kAryAbhAva che. prazasta gatyAdinA abhAvathI ja baLa, vIrya, puruSakAra parAkramano pratighAta thAya che, temAM zarIra saMbaMdhI baLa, jIva prabhava vIrya, puruSakAra eTale abhimAna vizeSa, te ja pUraNa karela svaviSayabhUta kAryarUpa parAkrama athavA puruSakAra te puruSanuM kartavya, bala, vIryanI pravRttirUpa parAkrama. [441] devagatyAdino pratighAta cAstri aticAskArIne thAya che mATe uttaraguNone AzrIne tene kahe che - jJAti - brAhmaNAdi jAtine AzrIne AjIvikA calAve che, te jAti viziSTa potAnA vacanone vizeSathI batAvIne tethI AhArAdi grahaNa kare te jAti AjIvika. - e rIte sarvatra jANavuM. vizeSa A - dhuna - ugra Adi ke gurunA kuLane maM - khetI Adi kArya ke AcArya sivAya zIkhela. zilpa - vaNavuM, sIvavuM Adi kArya athavA AcArya pAse zIkhela te zilpa, tri - sAdhuveza. tenAthI AjIvikA kare che, jJAnAdithI zUnya che, mAtra vezathI AjIvikA kare che. anyatra liMgane badale gaNa kahyuM che. naLa - malla Adino samUha. [442] sAdhuonuM rajoharaNAdi liMga kahyuM. have khaDga Adi rAjAnA liMga kahe che. te spaSTa che. vizeSa A - rAjAonA kakudo-cihno te rAjakakudo. mugaTa - ziranuM vepTana. pAnA - pagarakhAM, mAnavyaMnanI - cAmara kahyuM che - khaDga, chatra, upAnaha, mugaTa, cAmara A pAMca rAjacinho guru pAse jatAM rAjA dUra kare che anaMtarokta rAjacihnane yogya, ikSvAkvAdi kulotpanna thaI dIkSita thayela - X - pariSahAdine sahe che, tethI parISaha- * sUtra-443 : pAMca kAraNe chAstha sAdhu udiNa parISaha - upasargone samyak rIte sahe, me, titi ane adhyAsita kare, te A - (1) te puruSa kauMdaya thakI unmatta jevo thaI gayo che, tethI mane te Akroza vacana bole che, upahAsa kare che, pheMkI de che, mArI nirbhartyanA kare che, bAMdhe che, rUMdhe che, zarIrane chede che, mUrchA pamADe che, upadrava kare che, mArA vastra, pAtra, kaMbala ke rajoharaNa chInavI le che, dUra pheMkI de che, bhAMge che, ke corI jAya che. (2) nizce A puruSa yakSAviSTa thayo che, tethI mane A puruSa Akroza kare che cAvartI mArI vastuo harI le che... (3) mArA A bhavamAM vedavA yogya karmI udayamAM AvelA che, tethI A puruSa mane Akroza kare che yAvat mArI vastuo laI jAya che... (4) sArI rIte na sahana karanAra, na kSamA karanAra, na titikSA karanAra, nizcala na rahenAra evA mane ekAMte pApakarmano baMdha thaze... (5) samyag rIte sahana karanAra yAvat nizvala rahenAra evA mane ekAMte nirjarA thaze.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/143 - 165 166 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 bAMdhe che ane upasarga sahana karanArA mane nirjarA thAya che - x - Adi nigamana che. chAsyathI viparyaya te kevaLI, mATe tenuM sUtra - fkSaptavata - putranA zokAdithI naSTayita. devara - putra janmAdithI abhimAnI te unmata ja che. mane sahana karato joI bIjA paNa saheze, kemake prAyaH bIjAo uttama puruSonuM anukaraNa kare che. kahyuM che * uttama puruSe prApta karela mArga bIjAone dukara nathI * x * ityAdi. hamaNAM chAstha kevalI kahyA. tethI temanuM ja svarUpa kahe che* sUga-444 : (1) hetu pAMca kA - hetune jANato nathI, hetune dekhato nathI, hetu para zraddhA karato nathI, hevane prApta karato nathI, hetuno jaNyA vinA ajJAna maraNe mare che... (2) hetu pAMca kahyA - hetu vaDe jANato nathI cAlatuM hetu vaDe aDAnA maraNe mare che... 3) hetu pAMca kahyA - hetu jANe che yAvat hetu chANu maraNe kare che... (4) hetu pAMca kahyA - hetu vaDe jANe che yAvat hetu vaDe chAstha maraNe A pAMca sthAna vaDe chAzu udIrNa parISaha-upasargone samyapha sahana kare yAvat adhyAsita kare [nizcala rahe. pAMca kAraNe kevalI udayamAM Avela parISaha-upasargone samyapha sahe yAvatuM AdadhyAse. - (1) A puraSa kSiptacitta che. tethI mane te Akroza kare che yAvatu haraNa kare che. (2) A puruSa tacitta che, tethI mane te Akroza kare che yAvatu harI le che. (3) A paraya yajJAviSTa che. tethI te mane Ankoza kare che yAvata harI le che (4) mArA bhava vedanIya karmano udaya che, tethI A paNa mane Akoza kare che cAvatu harI le che. (5) samyapha sahetA, mamatA, titikSatA, yAyatA mane joIne bIjI ghaNAM chAstha zramaNa nisthio udayamAM Avela parISaha-upasargone samyapha saheze yAvat adhyAsita karaze. A pAMca kAraNe kevalI udayamAM AvelA parISaho - upasargone samyapha sahe yAvatuM nirAla rahe. * vivecana-443 : spaSTa che, vizeSa A * jenA vaDe DhaMkAya te chakA - jJAnAvaraNAdi ghAtikamAM catuSTaya, temAM rahe te chA-sakaSAyI. udayamAM Avela kahela svarUpavALA parIkSaNa - upasargone - kapAyanA udayanA nirodha karasvAdithI sahe - bhaya abhAvathI acala rahI subhaTanI jema kSamA vaDe khame. - adItapaNe titikSA kare. adhyAyIta - parISahAdimAM adhika sthira rahe - acala rahe. 3ii - udayamAM Avela athavA mithyAtva mohanIyAdi prabala karma jene che te udIkama. 3N - pratyakSa puraSa, 3matta - madirAdithI bhramita cittavALA mAphaka unmattabhUta. athavA unmAdavALo. je kAraNathI A puruSa udIrNakamAM unmatabhUta che te kAraNathI mArA pratye A puruSa Akroza kare che - zApa Ape che, upahAsa kare che, apagharSaNa kare che, hAthethI pakaDIne baLapUrvaka te sthAnethI dUra kare che, durvacanothI tiraskAre che, doraDAthI bAMdhe che, kedamAM nAMkhe che, mUcha vizeSa ke vadhasthAne laI jAya che, zarIranA avayavo chede che, apadrAvita-upadrAvita kare che. partA - pAtra, kaMbala, pArzana - rajoharaNa baLathI pheMke che, dUra mUke che athavA ane thoDuM ke vizeSa pADe che, pAtrane bhAMge che, core che. vA - badhe vikabhArthe che. parISahAdine sahevAmAM AkrozAdivALuM A eka AlaMbanasthAna che, te prAyaH ahIM Akroza ane vadha be parISaha rU5 mAnavuM. ane upasarga vivakSAmAM prApleSikAdi mAnuSyakRta upasarUpa che. akSAviSTa - A parapa devAdhiThita che, tethI AkrozAdi kare che. tathA parISaha upasarga karanAra A puraSa mithyAvAdi karmane vaza che. mane vaLI te ja - manuSyasaMbaMdhI * A bhava vaDe je vedAya che, te tadbhava vedanIya karma udayamAM AveluM che. tethI te mane Akoza kare che. tathA pApabhIra na hovAthI A ajJAnI mane bhale AkrozAdi | kare. paNa jo huM sahana nahIM karuM to mane - x - zuM prApta thAya? nizcaya kahe che ekAMtathI sarvathA pApakarma thAya. A puraSa jayAM sudhI upasarga kare che, tyAM sudhI pApane (5) ahetu pAMca kahyA - ahetune jANato nathI yAvatuM ahetune chA maraNe mare che... (6) pAMca hetu kahyA - ahetu vaDe jANato nathI yAvat ahetu vaDe chAsthamaNe mare che... () pAMca ahetu kahA - ahetune gaNe che yAvatuM ahetune kevalimaraNe mare che... (8) pAMca ahetu kA - ahetu vaDe zaNato nathI yAvat ahetu vaDe kevalimaraNe mare che. (9) kevaline pAMca guNa anuttara che - anuttara jJAna, anuttara darzana anuttara cAstri, anuttara tapa, anutara vIrya. vivecana-444 : nava satro che. temAM bhagavatI sUtranA pAMcamAM zatakanA sAtamA uddezakanI vRddhi anusAra kaMI lakhAya che. pAMca hetuo ahIM chavAsthapaNe ja anumAnathI vyavahAra karanAranA anumAnanA aMgANAe hetu - dhUmAdi cine jANe che te hetu ja kahevAya che, e rIte ja dekhe che, zraddhA kare che, prApta kare che te ja hetu catuSTaya mithyArdaSTi jIvane AzrIne ayathArtha dvAra vaDe kahe che - hetu pratye jANato nathI arthAta vizeSataH yathArtha grahaNa karato nathI. '7' zabdano kasita artha hovAthI barAbara jANato nathI. e rIte sAmAnyataH dekhato nathI, zraddhA karato nathI - bodhi zabda zraddhAnanA paryAyape che, saMsAranA pAra pAmavAnA kAraNapaNe prApta karato nathI. e rIte caturvidha tao thAya che. tathA - adhyavasAna Adi maraNanA hetuothI utpanna thavA vaDe upacArathI ajJAnamaraNa, mithyAdeSTipaNAe nathI jANela hetu ane hetuo vaDe jANavA yogya bhAva jeNe tenA maraNarUpa hetuvALA ajJAna maraNa kare che. AvA prakArano je jIva te paNa hetu ja che mATe pAMcamo hetu vidhi ja kahela che. pAMca hetumAM dhUmAdi vaDe je anumeya padArthane jANe che te hetu ja che. e rIte je dekhe che Adi jANavuM. te ja kusAdvAra vaDe mithyArdaSTine AzrIne hetu catuSTaya
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/1/444 167 kahe che, hetu vaDe anumeyane jANato nathI. nam zabda kutsita arthavALo hovAthI yathArthane jANato nathI. dekhato nathI Adi. tathA hetu-maraNanA kAraNa vaDe je jJAna maraNa kare che te hetu ja che. - tathA pAMca hetu samyagdaSTipaNAe hetune yathArtha jANe che te hetu ja che, e rIte bIjA paNa jANavA. vizeSa A - hetu viziSTa chAstha maraNane kare che, paNa samyagadaSTipaNAthI ajJAna maraNa nathI tema anumAnano kastAra hovAthI kevalI maraNa nathI. A rIte chetunA - hetu vaDe sUga paNa jANavuM. ahIM be sUtromAM hetuo svarUpathI kahyA che. tathA pAMca ahetuo sarvajJANAe je anumAna apekSArahita che te, "A hetu mane anumAnano sAdhaka thato nathI." e rIte dhUmAdi hetune jANe che, A kAraNathI te hetuone ahetune jANato hovAthI te hetu ja kahevAya che. evI rIte darzana, bodha ane prAptinI apekSAe paNa ahetuo ja che. te ja ahetu catuSTaya chaThAsthane zrIne deza vaDe niSedharI kahe che - dhUmAdi hetu pratye, ahetubhAva vaDe jANato nathI, athati sarvathA jANato nathI, paNa kathaMcit ja jANe che. 'nas' dezaniSedhArtha che. - avadhi vagere kevalIpaNAe arthAt saMpUrNa avadhijJAnAdipaNe anumAna pramANa vaDe vyavahAra na karato hovAthI jJAtA saMbaMdhI e eka hetu, deza vaDe pratiSedhathI kahyo. evI rIte ahetupaNe dhUmAdika hetune dekhato nathI te bIjo, zraddhAnuM karato nathI te trIjo, sAddha siddhi pAmato nathI te cotho ane vipakamapaNAe adhyavasAnAdi hetanI apekSA rahita chandAstha maraNa - anumAna vaDe vyavahAra karanApaNAmAM paNa kevalI na hovAthI tene kahela che te pAMcamo hetu svarUpathI ja kahyo che. pAMca ahetuo hetunA abhAva vaDe kevalIpaNAthI je jANe che te ahetu ja che. e rIte dekhe che Adi prakAro paNa jANavA. ema chavAsthane AzrIne cAra pada vaDe ahetucatuSTayane deza vaDe pratiSedhathI kahe che tathA upakamanA abhAva vaDe chaDAmaraNane kare che. A pAMcamo hetu svarUpathI ja kahyo. tathA pAMca hetuo, hetunA bhAva vaDe vikatA na karAyela dhUmAdine jANe che kAraNa ke kevalIpaNAne laIne je anumAnano vyavahAra karanAra nathI te ahetu ja che. ema je dekhe che vagere jANavuM. nirupakamapaNAthI heturahita ane anumAna vaDe vyavahAra karanAra na hovAthI kevalI maraNane je kare che te pAMcamo ahetuM che ahIM pAMce ahetu paNa svarUpathI kahelA che. - - e rIte moDaVT * ahetu vaDe - sUga paNa pUrvokta rIte anusaravuM. zabdArtha mAtra A vyAkhyA karela che, tava to yathAyoga sarvathA AvaraNano kSaya thavAthI bahuzruto jANe. jenAthI pradhAna bIjA nathI te anuttara. temAM prathamanA be kramazaH jJAnAvaraNa, darzanAvaraNano kSaya thavAthI pachInA be - mohanIyanA kSayathI kemake tapa e cAritrano bheda che ane kevalIne anuttara tapa zailezI avasthAmAM zukla dhyAnanA bheda svarUpa che. kemake dhyAna e atyaMtara tapano bheda che. vIrya to. 168 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vIyatarAya karmanA phAyathI thAya che. -- kevalInA adhikArI tIrthakara saMbaMdhI sUtro kahe che * sUtra-44pa thI 449 : [44] pApabha arihaMtanA pAMca kalyANaka citrA nakSatramAM thayA - ni napmAM devalokathI yatIne garbhamAM utpanna thayA. citramAM janmyA, cibAmAM muMs thaIne grahavAsa choDI aNagAra djyA pAmyA, citrAmAM anaMta anuttara, avyAbAdha, nirAvaraNa, kRna, patipUrNa pradhAna kevalajJAna-dani utpanna thayA, citrA nakSatramAM ja nirvANa pAmyA. puudata sividhi arihaMtanA pAMca kalyANaka mUla nAmamAM thayA. mUla nakSatramAM devalokathI stranI garbhamAM AvyA. e rIte pUrvavatu jANavo. [44] arihaMta - pApabhanA triAmAM, puSpadaMtanA mUlamAM, zItalanA pUvaSADhAmAM, vimalanA uttarAbhAdrapada nakSatramAM [pAMca kalyANaka thayA.) [44] arihaMta-anaMtajinanA revatImAM, dharmanA puSyamAM, zAMtinA bharaNImAM, kuthanA kRtikAmAM, aranA revatImAM [pAMca kalyANaka thayA.) [48] arihaMta-munisuvatanA zravaNamAM, naminA azvinImAM, neminA citrAmAM, pAnA vizAkhA najhAmAM [pAMca lyANaka thayA.] [449] zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAMca ghaTanA uttarAphAgunI nakSatramAM thaI . uttarAphAgunImAM devalokathI strIne garbhamAM AvyA, uttarAphAgunImAM eka gabhathI bIja garbhamAM saMharAyA, uttarAphAgunImAM janmyA. uttarAphAgunImAM muMka thaIne yAvatuM dail lIdhI. uttarAphAgunImAM anaMta anuttara cAvatuM pradhAna kevalajJAna-darzana utpanna thayA. * vivecana-445 thI 449 : sUtro sugama che. vizeSa A - pApabha, RSabha AdimAM che, tenA cyavana Adi pAMca divasomAM citrA nakSatra che jene te paMcayitra. - x - cuta - avataryA. navamA veyakathI 31 sAgaropama sthitika devamAMthI cyavIne garbhamAM AvyA. kauzAMbI nagarImAM dhara' rAjAnI suzImA nAme patnInI kRkSimAM mahA vada chaThe utpanna thayA. kArtika vada bArase jamyA. tathA keza, kaSAyAdi apekSAe muMDa thaIne gherathI nIkaLIne sAdhupaNAne pAmyA athavA kArataka vada terase aNagArapaNAthI pravrujita thayA. tathA anaMta payayavALu hovAthI anaMta, badhAM jJAnomAM uttama hovAthI anuttara, patipAtI hovAthI nirNAghAta, sarvathA sva AvaraNano kSaya thavAthI athavA kaTa, bhIMta vagerenA AvaraNanA abhAvathI nivAraNa, sakala padArtha viSayatvathI kRsta, potAnA avayavothI paripUrNa, pUnamanA caMdra mAphaka akhaMDa evI zayana * anya jJAnonA asahAyavathI ekaluM athavA saMzuddhapaNAthI. A kAraNe pradhAna, te kevalajJAna ane darzana, *x - caitrasuda pUname utpanna thayuM. mAgasara vada-11, matAMtare phAgaNavada cothe nivaNi pAmyA. * * A pramANe puSpadaMtanuM sUtra paNa kahevuM.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5//44pa thI 449 169 * * * * traNa sUtra saMgrahaNi gAyA vaDe anusaraNIya che. zeSa sUganA pAThane batAvavA mATe, paDAprabhanA cyavanAdi pAMca sthAnakomAM cinA naba che, ityAdi gAthAno akSarArtha kahevo. sUtrapATha pahelA be sUtrano sAkSAta dekhADela ja che. te mujaba * x* bIjA tIrthakarono sUrapATha kahevo. vyAkhyA A pramANe - puSpadaMta navamAtIrthakara AnatakalAthI 19-sAgaropamanI sthitipUrNa karI phAgaNa vada nome mULa nakSatramAM vyA, vIne kAkaMdInagarImAM sugrIva sajAnI rAmA nAmanI bhAyamAM garbhapaNe utpanna thayA, mUla nakSatramAM mAgasara vada pAMcame janmyA. mUtanAgamAM jeTha suda-15, matAMtare mAgasara vada-6 pAMcame janmyA. mUlanamAM ja kArtika suda trIje kevalajJAna utpanna thayuM. Aso suda nome matAMtare vaizAkha vade cha nirvANa pAmyA. zItalanAtha dazamAM tIrthakara - prANatakA - 20 sAgaropama sthiti - pUrvASADhA nakSatra - vaizAkha vada-6 - cyavana, bhakilapura, deTaratha rAjA, naMdArANI, mahAvada-12 janma, mahAvada-12-dIkSA, poSasuda matAMtare vada-14-kevalajJAna, zrAvaNa suda-5 matAMtare zrAvaNa vada-2-mokSa. - x * x * x * ityAdi vRtti saraLa che - x - anuvAda karyo nathI. sthAna-5 - uddezo-1no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa 10 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 pAMca kAraNe karo - jJAna prApti mATe, darzana puSTi arthe, cAai rakSArthe, AcArya-upAdhyAyanuM maraNa thatA bIja AcArya-upAdhyAyanA AghArthe AcAryaupAdhyAyanI vaiyAvacca karavA mATe. * vivecana-450,451 : [45] A sUtrano pUrva sUtra sAthe A saMbaMdha che - pUrva sUjhamAM kevalI nisthi saMbaMdhI vastu kahI, ahIM chavAstha nirjhanya saMbaMdhI kahe che. A rIte nikaTanA sUtra sAthe saMbaMdha joDavo. - sUtranI vyAkhyA saLa che. vizeSa A - ko nahIM - X - X * graMthithI nIkaLelA te nirjhanya arthAt sAdhu, ninjI-sAdhvI. ahIM prAyaH baMnenuM tulya anuSThAnava che te batAvavA mATe vA zabda che. HT - nAmathI kahevAtI, najIkamAM rahela. DaTTa - sAmAnyathI kahela je mahAnadIo. rfpatA - pAMca ema gaNelI. natA - spaSTa karela - gaMgA Adi. mahAIvA - baha pANI hovAthI mahA samudravatu athavA samudramAM janArI te mahAviA, mahAnara - ghaNI uMDI mAsamAM be - traNa vakhata. uttaratuM - tarIne javuM taratuM - nAva vaDe javuM athavA eka vakhata utaravuM ane aneka vakhata utaravuM. saMyamanA ghAtano saMbhava hovAthI na le. vaLI zabala cAtri thavAthI. kahyuM che eka mAsamAM nAbhi pramANa jaLamAM utaravArUpa traNa vakhatanA udaka lepane karato cAaine malina kare che. - A sUtra vize kAbhASya gAthA-sUtrokta uddiSTa nadIo gaNIne pAMca kahevAI che te gaMgA aAdi ghaNA jaLavALI che A pAMcanA grahaNathI bIjI paNa mahAsalilA sUcavelI jANavI. have tenA doSa kahe che - nadImAM hiMsaka jIvo, matsya, magarAdi hoya che. teo nAvane jaLamAM laI jAya che athavA zarIra-upadhi Adine ke nAvane coranArA hoya che. che sthAna-5 uddezo-2 che. - X - X - X - X - o pahelo uddezo kahyo. have bIjo AraMbhe che. teno saMbaMdha A che - anaMtara uddezAmAM vividha jIva vaktavyatA kahI, ahIM paNa te ja kahe che. te saMbaMdhe Avela A bIjA uddezAnuM paheluM sUtra kahe che- * sUtra-450,451 - [45] sAdhu, sALIone A kahetI, saMkhyA karelI, spaSTa nAmavALI samudra jevA jaLavALI pAMca mahAnadIo eka mAsamAM be, traNa vakhata karavAnuM ke nAvAdi vaDe utaravAnuM na kahyuM - gaMgA, yamunA, sarasvatI, airAvatI, mahI. pAMca kAraNe utaravI kahyuM bhayamAM, durmikSamAM, koInA dvAra pIDA karAtA, nadInA pravAhamAM vahetA koIne kADhavA mATe, koI anArya dvArA pIDA karAtA. [51] sAdhu, sAtIne prathama vAkALamAM grAmAnugAma vihAra karavo na kahyuM, paNa pAMca kAraNe kahyuM - bhayamAM, durmikSamAM cAvatu anArya dvArA pIDA pahocAtA... vAvAsa rahela sAdhu-sAdanIne grAmAnugrAma vihAra karavo na kahyuM, paNa have apavAda kahe che - jaya - sajA temaja hepI AdithI upadhi AdinA apaharaNano bhaya utpanna thatA. 3fkSa - bhikSAno abhAva thatA. pabana - koI pIDA kare athavA aMtabhUtakArita hovAthI athavA pravASet - koI hepI te ja gaMgA AdimAM nAMkhe. mofa - gaMgAdi nadI usmArTapaNe Ave tyAre temAM taNAIne Ave tyAre, nAnuM - jIvana ane sAtrino nAza karanAra pleya. Adi vaDe parAbhava pAmelA ke pleccho Ave tyAre. - A pAMca puSTAlaMbana che. AvA kAraNe te nadIone taravAmAM doSa nathI. kahyuM che - paDanArane je AzrayabhUta te AlaMbana. gatadimAM paDato puSTAlaMbanathI AtmAne dhAre che. A AlaMbanasevI yati azaTha bhAvane dhAraNa kare che. paNa AlaMbana sivAya khalita thayelo duSTa sthAnamAM paDe che. e rIte nikAraNa sevI agAdha bhavasAgaramAM paDe che. [451] aSADha ane zrAvaNa be prAvRt Rtu che. temAM aSADha te prathama prAvRt
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/2/450,4pa1 11 1ra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 athavA RtumAM prathama te prathama prAvRt athavA cAturmAsa pramANa vaSakALa prATa kahyo che. temAM 30 divasa pramANa prAva bIjA bhAgamAM che temAM vihAra karIne javuM na ja kalo. pahelA bhAgamAM 50 dina pramANamAM paNa 20 dina pramANavALA kALamAM javuM na kahe, kemake pRthvI jIvothI vyApta hoya che. kahyuM che - vIsa divasa athavA pacAsa divasa anabhigrahita che, paNa pachIno kALa abhigRhita che, gRhasthone yAvat kArataka pUnama sudhI rahevAnuM jaNAvavuM. koI marakI Adi upadravo vaDe nIkaLavuM saMbhave che anabhigRhita kALa che. kahyuM che - aziva Adi kAraNothI athavA varasAdano yogya AraMbha na thayo hoya to 20 divasa ane adhikamAsa hoya to 50 divasa anabhigrahita rahe. -- varSAkALamAM vihAra karavAmAM lAgatA doSo chakAya jIvanI virAdhanA, kAdavamAM ke viSama sthAnamAM paDavuM, khIlA ke kAMTAomAM paga viMdhAya, nadI AdinA pravAhamAM taNAvuM paDe, mArgamAM abhipAta thAya, bhIMjAvAnA bhaye vRkSAzraya le to vRkSanuM vAyuthI paDavAnuM bane, zrApada bhaya, anya lokone cora ke guptacaranI zaMkA, akAyavirAdhanA, agni AraMbha ityAdi * x * aneka doSa saMbhave che. tethI prAvRt Rtune vize zuM karavuM ? te kahe che - avadhi bhUta eka gAmathI AgaLanA gAmonuM ullaMghana na karavuM te prAmAnugAma. te gAmanI paraMparA vaDe athavA eka gAmathI bIju gAma laghu ane pAchaLathI vasela te anugrAma te grAmAnugAme vihAra karavo na kahyuM. te utsarga mArga. apavAda mArga : pUrvavatuM. vizeSa A - gAmamAMthI koI bahAra kADhe athavA pANIno pravAha AvatA nAzI javuM paDe. kahyuM che ke - mAnasika pIDA hoya, durmikSa hoya, bhaya hoya, prANIno mahApravAha Ave, koI dveSI parAbhava ke tADana kare to sAdhu varSAkALamAM paNa vihAra kare. vaSakALamAM vRSTi te varSovarSo athavA vaSakALamAM AvAsathI rahevArUpa te varSAvAsa, te jaghanyathI kArtika sudhI 30 divasa pramANa, madhyamavRttithI cAtumati pramANa ane utkRSTathI cha mAsa paryanta che. kahyuM che - jaghanyathI 90 divasa thAya, eMsI-nevuM- ke 120 divasa e badhA madhyama che. jo mAgasaramAM vRSTi thAya to apavAde daza dina rahe, e rIte bIjA-bIjA daza divasathI 30 divasa rahe te jyeSThAvagraha kahyo ane jyAM mAsakalA karela hoya, tyAM ja kAraNe varSAvAsa sthita rahe ane kAraNanA AlaMbanathI pachI paNa mAsa paryaord rahe to chamAsika jyeSThAvagraha. TwitvavA- ra - samastapaNe, pata - rahelAone arthAtu paryuSaNA kalA vaDe niyamavALI vastune grahaNa karanArA munione paryuSaNA ka5 te uNodaratAnuM karavuM, nava vigaIono parityAga karavo. pITha-phalaka-saMtAkanuM grahaNa, uccAradi saMbaMdhI mAtrakanuM grahaNa, loca, ziyadIkSA na ApavI, pahelAM lIdhela bhasma-rAkha DagalAdinuM tajavuM, navIna upakaraNa grahaNa karavuM, pAMca kozathI AgaLa javAnuM tajavuM. kahyuM che nizIya sUtramAM dvAra gAthA che - dravya sthApanA te AhAra vize uNodaratA, vigaI tyAga, saMskAraka-mAtrakanuM grahaNa, locakaraNa, sacita acitanuM vosiraNagrahaNa-dhAraNa Adi. jJAna e ja artha - prayojana che jene te jJAnArtha, teno je bhAva te jJAnArthatA, jJAnArthapaNA vaDe, anya AcAyiida pAse apUrva zrutaskaMdha che te AcArya, bhakta pratyAkhyAna karavAnI icchAvALo che, te kAraNathI tenI pAsethI jo zrutaskaMdha grahaNa na karAya to te AcAryAdithI zrutaskaMdhano nAza thAya, A kAraNe tene grahaNa karavA grAmAnugrAma vicaravuM kalo e rIte darzananA prayojana vaDe - darzana prabhAvaka zAstrArthIpaNA ane cAritrAtAthI to je kSetramAM rahela hoya te kSetranI aneSaNA ane zrI AdinA doSa vaDe duSTatAthI cAstrinI rakSA mATe temaja te sAdhunA-X* AcArya ke upAdhyAya maraNa pAme, te kAraNathI gacchamAM anya AcAryAdinA abhAvathI anya gaNano Azraya karavA mATe ke te sAdhuno AcAryAdi vizvAsa pAmela hoya te kAraNathI atyaMta rahasya kArya karavAne tathA comAsAmAM kSetrathI bahAra rahenArA AcArya-upAdhyAyonA vaiyAvacce karavA mATe AcAryAdi vaDe mokalela sAdhune vihAra karavo jo. kahyuM che - aziva, AhAranI prApti, rAjapa, bhaya, glAni athavA jJAnAdi traNane mATe, AcAryAdinuM maraNa ke te mokale tyAre vihAra kalo. * sUtra-45ra : pAMca anughAtika kahyA che - hastakarma karanArane, maithuna sevanArane, rAtribhojana karanArane, sagArikapiMDa bhogavato, rAjapiMDa bhogavato. * vivecana-45ra : apAzva - je tapa vizeSane laghukaraNa rUpa udghAta nathI te - zrutamAM kahyuM che tema prAyazcita tapa ApavuM che. te pratisevA vizeSathI jene che te anudghAtiko. * (1) hastakarma, siddhAMta prasiddha che, tene karato. (2) maithuna-atikrama Adi vaDe abrahmane sevato, (3) khavAya te bhojana, satrine vize te rAtribhojana, te dravyathI azanAdi, phonathI samaya kSetramAM, kALajI-caturbhaga che divase lIdhuM divase khAdhu, divase lIdhuM - rame khAdhuM, rAtre lIdhe divase khAdhu ane raNe lIdhuM rAtre khAdhuM. bhAvathI - rAgadveSa vaDe bhojana karato. ahIM traNa gAyA vaDe doSo jaNAvyA che te gAyA tane sAmA pATI, jo ke prAsuka dravya hoya, temAM kaMyuA, panaka Adi du:khe karI joI zakAya tevA hoya che. vaLI pratyakSa jJAnI-kevalI Adi paNa rAtribhojana parihare che. jo ke dIvA AdinA prakAzathI kIDI Adi joI zakAya che, to paNa nizcaye anAcINa che kemake tethI mUlavatanI virAdhanA thAya che.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/para 133 14 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 (4) 3 "ITY - gRhasahita varte te sAgAra, te ja sAgArika - zayyAtara, teno piMDa-AhAra ane upadhi na ko. te sivAyanI vastu zayyAtaranI na thAya. kahyuM che * vAsa, rAkha, vraNa, mallaka, zayyAsaMskAra, pITha, lepa ane upadhi sahita ziSya - A vastu zayyAtara piMDarUpa gaNAtI nathI. sAgArika piMDane bhogavatA A doSo lAge - tIrthakare niSedhela hovAthI AjJA bhaMga, najIkamAM vasavAthI gRhasthanA gharanA AhArane jANe che, paricayathI udgAmAdi doSanI zuddha na thAya, AhAra lolupatA, zayyAtaranuM ghara na choDe, lAghavatA thAya ane vasati durlabha bane ke teno cheda thAya. keTalAMka zayyAtara piMDa pratibaMdhanA nirAkaraNa doSane kahe che, koI temAM agrahaNanA grahaNathI Asakti doSa kahe che. koI Avarjana doSa kahe che Adi. sajAno piMDa te rAjapiMDa, tene bhogave. ahIM cakavartI Adi rAjA jANavA. kahyuM che - je mUghabhisikta hoya, senApati Adi pAMca sahita rAjya bhogavato hoya tenA gharano AhAra varjavo che. tenAthI viparIta rAjA mATe bhajanA. - have piMDanuM svarUpa kahe che - azana, pAna, khAna, svAdima tathA vastra, pAtra, kaMbala ane joharaNa A ATha prakAre rAjapiMDa che. doSa - AjJAbhaMga Adi, Izvara Adi dvArA praveza Adi vyAghAta, maMgalapaNAnI buddhi vaDe helaNA, preraNA lobha, eSaNA vyAghAta, cauradi zaMkA. * suga-453 - pAMca kAraNe zramaNa ninja, rAjAnA aMtaHpuramAM praveze to AjJAnuM ullaMghana karato nathI : (1) nagara parauMcathI gherAyela hoya tethI nagaranA dvAra baMdha karAyA hoya, ghaNAM zramaNa-brAhmaNa AhArUANI mATe kyAMya praveza-nigamana karI na zakatA hoya to vijJapti karavAne aMtaHpuramAM jaI zake che. (prAtihAsika pITha, phalaka, saMtAka Adi pAchA ApavA rAjaAMtapuramAM praveze.. (3) duSTa A% ke hAthI sAme AvatA bhayabhIta thaI aMtaHpuramAM jAya.. (4) koI bIjI sahasA ke baLapUrvaka hAtha pakaDIne aMtaHpuramAM praveza karAve.. (5) nagaranI bahAra bhagIyA ke udhAnamAM gayela sAdhune rAjAnuM aMtaHpura cotarapha vIMTIne kIDA karavAnuM kahe tyAre aMtaHpuramAM rahela kahevAya. A pAMca kAraNe zramaNa nigrantha yAvat aMtaHpuramAM jatA AjJA na ullaMghe. * vivecana-453 : AjJA ke AcArane ullaMghe nahIM, nagara hoya, badhI dizA-vidizAmAM athavA sarvataH eTale cotaraphathI gaDha vaDe vIMTAyela hovAthI ane daravAjA baMdha karelA hovAthI tapasyA kare te zramaNa. 'ta haNo' ema kahevAnI pravRtti vaDe mAhaNa arthAt mULaguNa-uttaraguNavALA saMyato athavA zramaNa-zAkya Adi, mAhaNa-brAhmaNo, samartha thatA nathI. bhojana ke pANIne mATe nagarathI nIkaLavAne temaja nagarathI bahAra bhikSAkuLomAM bhikSA karIne pAchA AvavA. tethI te zramaNa Adine prayojanamAM tapuramAM rahela rAjAne ke pramANabhUtasaNIne nivedana karavA mATe rAjAnA aMtaHpuramAM praveze. ahIM zAkya AdinA prayojanamAM rAjAne je nivedana karavuM te apavAdarUpa che kemake teone asaMyata ane aviratapaNuM che. A nivedana kiMcit AtyaMtika saMghAdinA prayojanane avalaMbana karanArA mATe che ema jANavuM. te eka. kArya pUrNa thavAthI je pAcho laI javAya te pratihAra, prayojatatvathI prAtihAsika pITha Adi, phalaka-TekA mATenuM pATiyuM. zA-sarvAgINa kulakAdi rU5. saMtAraka - ghaNuM nAnuM athavA zayyA-zayana, tenA mATe saMtAka te zayyA-saMtAraka. * * * * * te pAchA soMpavA tapuramAM praveze, kemake jenI pAsethI je lAvela hoya te tyAM ja mUkavA yogya che. te bIjuM. AvatA duSTa azvAdithI bhaya pAmIne aMtaHpuramAM jAya te trIjuM. bIjo koI, akasmAta ke baLa vaDe haThathI - x * baMne bhUjA pakaDIne praveza karAve te coyuM... nagarAdithI bahAra bagIcA ke udhAnamAM gayela nirNane, Asana * vividha puSyajAtithI zobhato ane kAna - caMpaka vana AdithI zobhato. * x - cotathI vIMTIne kIDAdi mATe gayela vAsa kare - A pAMcamuM kAraNa.. A nigamana rahasya che. - ahIM grahaNa sivAya pIThAdino asaMbhava hovAthI tenuM grahaNa paNa ahIM saMgraha karela jANavuM. ahIM gAyA che - strI ta:pura traNa prakAre * vRddha - taruNa ane kanyAonuM. te dareka svasthAna ane parasthAnathI be bhede. A ukta prakAranA koI paNa rAja-aMtaHpuramAM muni praveza kare te AjJAbhaMjaka, mithyAtva ane virAghanAno bhAjana bane. gItAdi indriyonA viSayamAM yita javAthI i ke eSaNAnI zuddhi na thAya. zRMgAra kathAdi karatA svane, parane ane ubhayane ghaNAM doSo utpanna thAya te svasthAna saMbaMdhI doSa. gAma bahAra parasthAnamAM rahela aMtaHpuramAM gayela sAdhune-pUrvokta zRMgArAdi kathA kathana, aneSaNIya grahaNAdi doSa thAya, garva, bAkuzikatva, zRMgAsthI pUrvakIDItanuM smaraNa Adi doSa lAge. anAbhogathI praveze, vasati abhAve praveze, zayyA saMskArakArce praveze, duSTa azAdi bhayathI praveze, kula-gaNAdi kArya mATe praveze. aMtaHpura saMbaMdhI sUTamAM AI viSaya kahyo. have strIviSayaka kriyA sUga-454 - pAMca kAraNe strI, puraSa sAthe samAgama na karavA chatAM gabhane dhAraNa kare che : (1) mInI yoni anAvRtta hoya, puruSanA khalita vIvALA sthAne bese ane zukrANu yonimAM pravezI jAya. (2) zuka yugala saMskRSTa vA yonimAM praveze (3) svayaM zukamugalane yonimAM praveza karAve. (4) bIjA koI zuka
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/2/453 15 yugalane yonimAM praveza karAve. (5) jaLAzayamAM zItaLa jaLamAM Acamana mATe koI strI jAya ane te samaye tenI yonimAM zukrANu jAya. pAMca kAraNe strI, puruSa sAthe sahavAsa karavA chatAM garbha dhAraNa na kare - (1) pApta cauvana (atikAMta cauvana, (3) janmathI vaMdhyatva, (4) je rogI hoya, (5) daumanisyA. A pAMca kAraNe cAvatuM na dhAraNa kare pAMca kAraNe strI, puruSa sAthe sahavAsa karadf garbha dhAraNa na kare : (1) nitya rajastrAva thato hoya, (2) kI rajasrAva na thato hoya, (3) gabhaziyadvAra AvRtta hoya, (4) gabhaziyadvAra rogagrasta hoya, (5) anaMgapatisevanI hoya A pAMca kAraNe strI, puraSa sAthe saMbhoga karavA chatAM garbhavatI na thAya. pAMca kAraNe strI cAvatu garbha dhAraNa na kare : (1) rajamAvakALamAM yaSi sAthe savidhi sahavAsa na kare, (2) yonidoSathI zukrANu naSTa thAya, (3) pittAdhAna lohI hoya, (4) pUrve devatA dvArA zakti naSTa karAya, (5) putraphaLane yogya karma karela na hoya. - A pAMca kAraNe strI yAvatu garbha dhAraNa na kare. * vivecana-454 : ukta cAre sUtro saraLa che. vizeSa A - (1) vivRtta - anAcchAdita, te uttarIya vastrAdinI apekSAe paNa hoya, A kAraNathI 3: zabda vaDe vizeSita karAya che duSTa rIte vararahita - sarvathA vastrarahita strI athavA khullA sAthaLavALI te durvivRtA, je strI durvivRtA hoya ane virUpapaNe beThelI hoya. koIpaNa rIte puruSathI nIkaLela zukanA pudgalavALI bhUmi pATa vagere Asana pratye guhya pradeza dabAvIne beThelI hoya te durvivRta - durniyaNA. koI puruSathI nIkaLela ane Asane rahela zuka pudgalo te strInI yoninA AkarSaNa vaDe saMgraha kare. (2) vIryathI kharaDAyelA vastrane te strI potAnI yonimAM prakSepe, vAnA upalakSaNathI tathAvidha bIjuM paNa kezInI mAtAnA kezavatu khaNavA mATe ke tanirodha mATe prayojAyela hoya te praveza thAya. (3) putranI arthI hovAthI ane zIlanI rakSA karanArI te strI zuka pudgalone svayaM yonimAM prakSepa... (4) sAsu vagere putrane mATe teNInI yonimAM vIryanA pudgalono praveza karAve... (5) siddhAMtathI jala aneka prakAre hoya mATe kahe che - taLAva AdimAM rahela zItaLa jaLa, tenA vaDe Acamana-zuddhi karanArI strInI yonimAM pANImAM rahelA koI zuka pudgalono praveza thAya. - ityAdi nigamana (rahasya che. * (1) prAyaH bAra varSa sudhI ArtanA abhAve apAtuM yauvanA hoya che. (2) prAyaH paMcAvana varSathI upara strI yauvanane oLaMgI jAya che. kahyuM che - strInI ja mahinAmAM traNa divasa satata zrave che. bAra varSathI Ave che ane 50-varSathI upara thAya pAme che... pUrNa 16 varSanI strI, pUrNa 20 varSanA puruSa sAthe saMga kare to * zuddha garbhAzaya, mArga, kta, zuka, vAyu, hRdaya zuddha hoya to - vIryavaMta putrane janma Ape che, tethI nyUna varSavALAthI rogI, apAyu, adhanya garbha thAya athavA thAya ja nahIM 176 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 arthAta gabhaziyAdi Saka zuddha hoya to zreSTha garbha thAya che. A rahasya che. (3) janmathI AraMbhIne bIjanA abhAvavALI te jAti mAM.. (4) glAnapaNAthI pazayila - rogI te glAnya pRSTA.. (5) jeNIne zokAdi che te damanasvikA athavA jene zokAdi utpanna thayA che te darmanasvitA. - (1) nitya - traNa divasa nahIM paNa sadA tanI pravRti jeNIne che te nityaRtukA.. (2) jene tarUpa - Rtu vidhamAna nathI te atRkA - te A - Rtu bAra rAtri paryanta hoya, temAM pahelI traNa niMdita che, agiyAramI ane bekI saMkhyaka sAtrimAM putra thAya ane anya rAtrimAM putrI thAya. te divaso vItI jatAM pAkamala mAphaka Rtu jatA yoni saMkoca pAme che tethI zukane grahaNa karatI nathI. mAsathI saMcita kta be dhamanI vaDe RtumAM Ave che, vaLI vAyu, kaMIka kALuM ane durgandhI tane prere che.. () jeNInuM gabhazayanA chidra rUpa zrota rogathI nAza pAmela che te vyApa zrotA.. (4) vAyu AdithI vyApta ke vyAviddha - vidhamAna garbhAzaya paNa haNAyela zakitavALuM. uktarUpa zrota jeNIne che te vyAdigdha zrotA athavA vyAvidha zrotA.. (5) maithunamAM pradhAna aMga liMga ane bhaga che tenA sivAya anaMga- kRtrima liMgAdi vaDe athavA mukhAdi anaMgane vize sevana jeNIne che athavA anya-anya puruSa sAthe ati kAmasevana karanArI strI te anaMga pratiseviNI - tavAvidha vezyA jevI. * (1) RtukALamAM vIryanuM patana thAya tyAM sudhI puruSane ati na seve evA svabhAvavALI strI te nonikAma pratiSeviNI.. (2) te strInI yonimAM prApta zukra pudgalo yoninA doSathI nAza pAme che athavA puruSa cihnanA viruddha pravAhane laIne yonithI bahAra paDatAM vivaMsa pAme che. (3) strInuM lohI atyaMta pittapradhAna hoya te bIja hita che.. (4) garbhanA samaya pUrve devanA prabhAva vaDe garbhadhAraNa zaktino upaghAta thAya athavA deva ane kAzmaNa dravyano saMyoga te deva kAmaNa. tethI garbha ghAraNa na kare. (4) putrarUpa phaLa te putraphaLa athavA je karmanuM punarUpa phaLa che te putraphaLa tene na meLavela hoya. athavA nirveda eTale lobha tethI pugarUpa phaLa jenuM che, te dAna pUrva janma Apela nathI, tethI. strInA adhikArI sAthvInI vaktavyatAvALuM sUtra kahe che- * sUtra-455 - pAMca kAraNe - sAdhu - sAdavI ekTa sthAna, bhASA, niSadhA kare to jinAjJAnuM atikramaNa karatA nathI. (1) jema sAdhu-sAdadI kadAcita koI mahA lAMbI, nirjana, anicchanIya aTavImAM praveze, tyAM ekapaNe sthAna, zayyA, nipadhAne karatA jinAjJA ullaMghatA nathI. () keTalAMka sAdhu-sAdhI gAmamAM, nagaramAM yAvatu rAjadhAnImAM rahevAne Ave, temAM keTalAMkane vasati maLe ane keTalAMkane vasati na maLe to te samaye e sthAnAdi karatAM yAvatu AjJAnuM ullaMghatA nathI.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5//454 133 138 (3) keTalAMka sAdhussAnI nAgakumAra, suvarNakumArAdinA AvAsamAM rahelA hoya tyAM ekama sthAnAdi karatAM cAvata jinAjJa ullaMghatA nathI. (4) coro dekhAya che, te vastrane levAnI buddhie sAdadIne grahaNa karavA icche che, tenI rakSA mATe ekatra sthAnAdi karatAM AjJA na ullaze. (5) yuvAno dekhAya che, te maithunabuddhie sALIne grahaNa karavA icche che, tenI rakSAne mATe ekatra sthAnAdi karatAM cAvata AjJA na ullaMghe. ukta pAMca kAraNe sthAnAdithI yAvata jinAjJA ullaMghatA nathI. pAMca kAraNe vaarahita zramaNa ninja, vasAvALI sAdaDInI sAthe rahetA AjJAnuM ullaMghato nathI. te A - (1) kSiptacitta zramaNa ninthi anya sAdhu na hovAthI alaka, sacelaka sALI sAthe vasatAM AjJA na ullaMdhe. - e rIte A AlApaka vaDe - (2) pticita, (3) yakSAviSTa, (4) unmAdamApta, (5) sAdI dvArA dIkSA apAvAyela [bhAla) zramaNa ninja anya sAdhu vidAmAna hovAthI vAvALI sALI sAthe vasatA AjJA na ullaMgha.. * vivecana-455 - sUtra sugama che. vizeSa A - (1) ekTa, TAi - kAyotsarga ke besavuM, saina - zayana, nisaf - svAdhyAyasthAna, tretayaMta: - karatA AjJAnuM ullaMghato nathI. a0i - hoya che athatha - keTalAka prazna - advitIya, Arti - vistAravALI, umarfbhavana * gAma vagaranI athavA na icchavA yogya, tathA jayAM sArtha, gokulAdinuM gamanAgamana nAza pAmela che, te fchanApAttA, jeno lAMbo mArga che te * x * athavA jene pAra utaratA lAMbo kALa jAya che, tevI aTavImAM dubhikSAdi kAraNe pravezela, te aTavImAM ekasAthe sthAnAdi karatA Agamokad sAmAcArIne ullaMghatA nathI. | [3]jyAM rAjAno abhiSeka thAya te rAjadhAnI, tyAM nivAsa pAmela, keTalAMka sAdhu-sAdhvIo, vaLI gAmAdimAM upAzraya - gRhapatinuM ghara Adi tathA gRhapatinA ghara AdimAM vasati na meLavIne keTalAMka nAgakumAra AvAsAdimAM ati zUnyapaNuM hovAthI ke ghaNAM manuSyonA AzrayapaNAthI ane nAyakapaNuM na hovAthI nigranthInI rakSA mATe ekatra sthAnAdi karatAM AjJAnuM ullaMghana karatA nathI. (4) je luMTe che te AmoSakA - coro dekhAya che, te coro - ame vone grahaNa karaze evI icchAthI jyAM sAdhvIone pakaDavA icche che tyAM sAdhuo tenI rakSAne mATe ekatra sthAnAdi kare.. (5) tathA maithuna pratijJA vaDe (zeSa mUvArtha mujaba]. - A apavAda sUtra che. have bhASya gAthAmAM utsarga sUtra apavAda sahita kahe che. bhajanApada cAranI madhye eka sAdhu eka strI, be sAdhu-be strI, eka sAdhu - be strI, be sAdhu - eka strI temAMthI koI eka bhAMgAyukta thaI sAdhu vicare ke svAdhyAya kare (temaja) zAzanAdi AhAra kare, uccArAdi Acare, kharAba ane asAdhayukta koI kathA kahe, to tenA doSa batAve che[6/12] sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 AjJA bhaMga- anavasthAne pAme, mithyAtva pAme, be prakArathI virAdhanAne pAme, jethI sAdhue A caturbhagI padano tyAga karavo. sAdhuono A utsarga mArga che, have apavAda mArga kahe che - AtmAnA pataMgavamAM, glAnavamAM, upasargamAM, mArgarodhamAM, cittabhramamAM, bhayamAM, varasAdamAM tathA vRddha AdinA nikramaNamAM sAthe rahevAmAM doSa nathI. (1) kSitacitavAdi vaDe aola, zoka vaDe kSiptacita, tenI saMbhALa karanArA sAdhu vidhamAna nathI, tethI sAdhvIo pugAdinI jema tenI sArI rIte rakSA kare che. A hetuthI sAgha paNa AjJAnuM ullaMghatA nathI. -(2) * hapanA atirekathI daMta citta - (3) - cakSAviSTa - (4) vAtAdi kSobhI unmatta thayela, (5) sAdhavIe kAraNavazA putrAdine dIkSA apAvela te bALapaNAthI ayela athavA tathAvidha vRddhavAdithI moTo paNa avela hoya. - ahIM bhANokta utsarga apavAda A rIte je sacetaka sAdhu, sacelaka sALI sAthe sthAna, besavuM, svAdhyAya Adi kare to AjJAbhaMgAdi doSane pAme. sALInI sAme jovuM, saMbhASaNa karavuM, AhAradi saMbaMdhI vibhinna kathA vaDe, virahayogathI doSa thavA pAme che, zayyAtarAdi jove to vasati na Ape, avajJA kare ityAdi. sacelaka sAdhu, yelaka sAdhavI hoya to paNa A doSo che to pachI eka nagna hoya ke baMne nagna hoya to doSanuM kahevuM ja zuM ? paspara dRSTi pracArathI cittano kSobha thatAM anAcAra sevana zakya bane. ityAdi doSo che. have apavAda mArga kahe che - AtmAnA parataMtrapaNAmAM, rogamAM, upasargamAM, nagaranA rodhamAM, rastAmAM, sAdhvIe apAvela dIkSAvALA sAdhune, sAdhuonA abhAve ekTa rahevuM kaze. gharma atikame nahIM, tema kahyuM, atikrama AzravarUpa che, mATe tenA dvArone ane pratipakSe saMvaranA dvArone ityAdi varNana kare che- * sUtra-456,457 : [56] pAMca AwvahAro kahyA che. te A * mitva, avirati, pramAda, kaSAya, yoga... pAMca saMvara hAro kahyA che. te A - samyakad, virati, apamAda, akaSAyItva, yogI... pAMca daMDa kahyA che . ahiMDa, anarthadaMDa, hiMsAIDa, akasmAta daMDa, daSTivipayasi daMDa. 4ipa pAMca kriyAo kahI che. te A - AraMbhikI, riMgrahikI, mAyA pratyamikA, pratyAkhyAna kriyA, mithyAdazani pratyayA. miyArdaSTi nairayikone pAMca kriyAo kahI che. te A * cAvatu miyA darzana pratyayA. e rIte niraMtara sarve daMDakomAM cAvatu mizrAdaSTi vaimAnikone [pAMca kriyAo kahI che. * vizeSa A - vikasendriyone mithyAdaSTi vizeSaNa na kahevuM. bAkInuM temaja jANavuM. pAMca kriyAo kahI che. te A - kAyikI, adhikaraNikI, heSikI,
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/1/4pa6,453 16 180 sthAnAMgasutra saTIkaanuvAda-3/2 paritApanikI, prANAtipratikI... nairasikone pAMca kriyAo kahelI che e pramANe niraMtara vaimAnika paryanta pAMca kriyAo che. pAMca kriyAo kahI che. te A - AraMbhikI yAvatuM mithyAdarzana pratyayA... nairayikone pAMca kriyA che yAvatu vaimAnikane pAMca kriyA che. pAMca kriyAo kahI che. te A - daSTiA, praSTiA , pAtItyikI, sAmetopanipatikI, svAhastikI... e rIte nairayika yAvatu vaimAnika. pAMca kriyAo kahI che. te A - naisRSTikI, AjJApanikI, vaidAraNikI, anAbhoga pratyayA, anavakAMkSa pratyayA. ema yAvatuM vaimAnika. pAMca kriyAo kahI che te A - prema pratyayA, hepa pratyayA, prayogakriyA, samudanakriyA, IyapithikI... e rIte manuSyone paNa, bIjAne nathI. vivecana-4pa6,453 : (456] sUtra sugama che. vizeSa A - sAva - jIvarUpa taLAvamAM karma jaLanuM AvavuM te Azrava ayagi kamanuM bAMdhavuM. tene dvAranI jema dvAro - upAyo te Azrava dvAro... tathA saMvarajI - jIvarUpa taLAvamAM kamaLano nirodha te saMvara, tenA dvAroupAyo te saMvara dvAro - mithyAtva Adi AzravonA kramathI viparIta samyakatva, virati, apamAda, akapAyitva, ayogIva - prathama adhyayanavatu jANavA. AtmA athavA anya prANI jenA vaDe daMDAya te daMDa, temAM traNa ane sthAvara jIvonI potAnA ke bIjAnA upakArane mATe hiMsA te adiMDa, tenA viparItapaNe te anarthadaMDa. -- A karela hiMsAvALo che, hiMsA kare che, hiMsA karaze evA AzayathI je sarpa ke vairI Adino vadha, te hiMsAdaMDa. - akasmAta daMDa magadha dezamAM * * - A zabda prasiddha che, ahIM - - te ja prayojela che. temAM anyanA vadha mATe prahAra karyo hoya ane bIjAno vadha thaI jAya te akasmAta daMDa... - A zatru che, e buddhithI mitrano paNa je vadha thaI jAya te dRSTi viSayasa daMDa. A daMDa. tera kriyA sthAnomAM kahyA che. mATe kriyA sthAna kahe che. [45] tera kriyA sthAnomAM pAMca daMDarUpe kahI bAkInI ATha A che - (1) mRNAkiyA - potAnI jJAti Adi mATe je jUThuM bolavuM te. (2) sva Adi mATe adatta levuM te adattAdAna diyA. (3) adhyAtma kriyA - koI kAraNa vaDe kaMI paNa parAbhava na karela puruSanuM mana dubhAvavuM. (4) mAna kriyA * pati Adi madathI unmatta thayelAnuM bIjAne hIlanAdikaraNa. (5) amistrakriyA - mAtA, pitA, svajanAdino ane aparAdha chatAM dahanaaMkana-tADana Adi tIvra daMDa karavo. (6) mAyAkriyA - zaThatA vaDe mana-vacana-kAyAnuM pravatavivuM te. (3) lobhakiyA - lobhAbhibhUta thaIne mahA sAvadha AraMbha, parigrahamAM pravartavuM. (8) iyapiyikI kiyA - upazAMta mohAdinuM je ekavidha-karmanuM baMdhana. * * vizeSaNa na kahevuM. teone haMmezAM samyakatvanA abhAvathI vyavaccheda abhAva che ane sAsvAdanA abhatva vaDe kahyA nathI. (1) kAyikI - kAyapeTA, (2) adhikaraNikI - khagAdithI thanArI, (3) prApyupikI - jinyA, (4) pAritApanikI - du:kha utpAdanarUpa, (5) prANAtipAta - te prasiddha che. (1) daSTiA - azvAdi citrakamadi darzana mATe javArUpa, (2) sRSTinA jIvAdine rAgAdi vaDe pUchatA ke sparzatA, (3) prAtItyikI - jIvAdine AzrIne, (4) sAmaMtopatipAtikI - azAdi, sthAdinI lokamAM glAghA karAtA azcAdinA mAlikane harSa thavAthI, (5) svAhastiDI, potAnA hAthamAM gRhita jIvAdi vaDe jIvane mAravAthI. (1) naisRSTikI - caMdrAdi vaDe jIva-jIvane kADhavAthI, (2) AjJApatikI - jIva jIvone maMgAvavAthI, (3) vidAraNikA - jIva ajIvone vidAravAthI, (4) anAbhoga pratyayA - upayoga vinA pAtrAdi letA-mUkatA (5) navakAMkSa pratyayA - Aloka paralokanA apAyonI dakAra na karavAthI. (1) prema pratyayA - rAganA nimittavALI, (2) heSa pratyayA - hepanA nimitavALI, (3) prayogakriyA - kAyAdinA vyApAro, (4) samudAna kriyAkarmonuM upAdAna (5) iyapathikI - yoganA nimitte thato baMdha. A prema Adi kriyApaka sAmAnya padamAM che, covIza daMDakamAM manuSyapadamAM ja saMbhave che iyapiyika kriyA upazAMta mohAdi traNa guNaThANAvALAne ja hovAthI kahe che ke . 3 mityaahIM ekendriya Adine sAmAnyapaNe kriyA kahelI che te pUrvabhavanI apekSAe badhI paNa saMbhave che ema vicAravuM. -- dvisthAnakamAM be bheda vaDe kriyAnuM prakaraNa kaheluM che. ahIM to pAMca prakAra vaDe ane naraka Adi covIza daMDakanA AzrayathI kahyuM che, tema vizeSa jANavuM. - - kamabaMdhanA kAraNabhUta kriyA kahI. tenI nirjarA upAyabhUta pariA. * sUtra-458,459 : [58] pAMca bhede parijJA kahI che - upadhi parijJA, upAzraya pariA , kaSAya parijJA, yoga parijJA, bhakta-pAna parijJA. [459) vyavahAra pAMca prakAre kahyA - Agama, zrata, AjJA, dhAraNA, jIta.. jyAM sudhI AgamathI nirNaya thAya tyAM sudhI Agama vaDe ja vyavahAra karavo... AgamathI nirNaya na thato hoya tyAM zrutamAM prApta hoya to zuta vaDe vyavahAra karavo... je zrata vaDe niNaya na thato hoya to AjJA vaDe vyavahAra karavo... AjJA vaDe nirNaya na thato hoya to dhAral anusara rodhAra karavo... dhAraNAthI nirNaya na thato hoya tyAM jIta - AcAra anusAra vyavahAra karavo. A pramANe pAMca vyavahAro thApA - AgamathI yAvatu jItathI. temAM jevA jevA prakArano Agama Avatu jItavyavahAra teno hoya tevA tevA prakAranI vyavahArane pravatati. vizeSa A - vikvedriya eTale eka, be, traNa, cAra indriyomAM mithyAdRSTi
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/458,459 181 182 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ he bhagavana ! zramaNa ninya Agama vyavahArane ja pramukha mAne che to A pAMca vyavahAra kema ? A pAMca vyavahAramAM jyAre jyAre je je prayojanamAM je je vyavahAra ucita hoya te te avasare te te prayojanamAM sarva AzaMsA rahita gIkR8 vyavahArane samya rIte pravatarito zramaNa nigrantha AjJAno ArAdhaka thAya che. * vivecana-458,459 : [458] sUtra sugama che. vizeSa A - sArI rIte jANavuM te parijJA. arthAt vastunA svarUpanuM jJAna ane jJAnapUrvakanuM pratyAkhyAna. A parijJA dravyathI ane bhAvathI che. temAM upayogarahitane dravyathI ane upayogavALAne bhAvathI hoya che. kahyuM che ke - "bhAvathI jANavuM ane pratyAkhyAna karavuM te bhAvaparijJA che. temAM upadhi - joharaNAdi, tethI adhika, azuddha ke sarva upadhinI parijJA te upadhiparijJA. e rIte bAkInA pado paNa jANavA. vizeSa e ke - saMyama AtmAnA pAlana mATe je sevAya te upAzraya. A parijJA vyavahAravALAne hoya che, tethI vyavahAranI prarUpaNA [4pa9] vyavaharavuM te vyavahAra, vyavahAra - mumukSunI pravRtti-nivRttirUpa che. ahIM tenuM kAraNa hovAthI jJAna vizeSa paNa vyavahAra che. (1) TTTE - jenA vaDe padArtho jaNAya che. - kevala, mana:paryAya, avadhi, caudapUrvI, dazapUrvI, navapUrvI rU5. (2) zeSa zruta - AcAra prakAdi zrata, nava Adi pUrvonuM zrutatva chatAM atIndriyArtha - jJAna hetupaNAne laIne kevaLajJAnava atizayavALuM hovAthI (Agamano vyapadeza karyo che.) te zruta (vyavahAra). (3) je agItAryanI AgaLa gUDha arthavALA pado vaDe dezAMtaramAM rahelA gItAne nivedana karavA mATe atiyAnuM jaNAvavuM ane bIjA gItArthanuM paNa te pramANe prAyazcittanuM ApavuM te AjJA. (4) saMvijJa gItArthe dravyAdinI apekSAe je aparAdhamAM jevI rIte je vizuddhi karI hoya tene avadhArIne je anyapuruSa, te doSamAM tevI ja rIte vizuddhi karAve te dhAraNA athavA gaccha upagrahakArIe batAvela sarve anucita pravRttinA ucita prAyazcita padone vaiyAvRtya karanArA vagerenuM je dhArI rAkhavuM te dhAraNA. (5) dravya-pho-kALa-bhAva-puruSa pratisevAnI anuvRtti vaDe sehanana, vairya AdinI hAninI apekSAe je prAyazcita dAta athavA je gacchamAM sUtrathI bhinna, kAraNathI je prAyazcitano vyavahAra pravartela hoya ane bIjA ghaNA puruSo vaDe paraMparAne anusarAyela hoya te jIta vyavahAra. A saMbaMdhanI gAthA - jema dhIra puruSoe Agama ane zrata vyavahAra kahelA che tema huM kahuM chuM te tame sAMbhaLo, te pratyakSa - parokSa be bhede che. pratyakSa paNa be bhede che - indriyajanya, noindriyajanya. indriya pratyA paNa zabdAdi pAMca viSayamAM jANavo. noindriya pratyakSa vyavahAra saMkSepathI traNa prakAre - avadhi, mana:paryava ane kevalajJAnarUpa pratyakSa che. jenA parokSa Agama paNa pratyakSa jevA hoya te Agama vyavahArI hoya che. jema caMdra jevA mukhavALIne caMdramukhI kahe che. je caudapUrvI, dazapUrvI, navapUrvI zrutadharo Agama dvArA parokSa saMbaMdhI vyavahAra pratye pravarte che te gaMdhahati samAna che... jema nipuNa rana vaNika je rana jeTalA mUAnuM che te sArI rIte jANe che. tema pratyakSajJAnI vaDe apAtA prAyazcitta vaDe puruSa zuddha thAya che. parama nipuNa (bhadrabAhu svAmIe ela] kalpasUjha ane niryuktine je arthathI jANe che te vyavahArI anujJAta che... ukta jhanuM anusaraNa karIne jema kahevuM che tema vyavahAra vidhino prayoga kare, tene vItarAga bhagavaMtoe zrutavyavahArI kahela che. aparAkramI, tapasvI je zuddhikAkanI samIpe javAne mATe samartha nathI ane zuddhikAraka paNa dezAMtarI AvavA zaktimAna nathI. AlocanA karavA icchuka muni dezAMtara javAne azakta hovAthI AlocanAcAryanI pAse potAnA ziSyane mokalI kahevavaDAve ke - "he Arya! ApazrI pAse huM zuddhi karavAne icchuM chuM... vyavahAra vidhijJa te AlocanAcArya zrutAnusAra te ziSyane gUDha pado vaDe AjJA ApIne - tene tAre A prAyazcitta ApavuM. [A AjJA vyavahAra che.] je anyanuM karAtuM zuddhikaraNa jema joyuM hoya te dhArI sakhe. pharI tene tevuM kAraNa utpanna thAya, tyAre tevA prakAranA dravya-kSetra-kALa-kAraNa-puruSa viSayamAM, tevA prakAre prAyazcitane Apato ArAdhaka thAya che. [A dhAraNA vyavahAra kahevAya che.] prakAramaMtare kahe che - vaiyAvaccakara ziSya ke anya munine deza dekhADato vicaranAra, dezathI (arthapadone vadhArIne kArya kare che te [cotho dhAraNA vyavahAra che.] bahuzruta puraSo vaDe anekavAra AcarIta, bIjAe teno niSedha na karela hoya, A paraMparA pravartela vyavahAra te jItavyavahAra che. je prAyazcita, je gacchamAM AcAryanI paraMparAe aviruddha hoya, yogo bahu vidhivALA che [sAmAcArI bhedathI A jIta vyavahAra che Agama Adi vyavahAromAM utsarga ane apavAdane kahe che - kevala Adi chamAMthI koI paNa eka prakAra, te vyavahAra karanAranA kahela lakSaNa, te pAMca vyavahAronI maLe athavA te prAyazcitadAna AdinA vyavahAkAlamAM athavA vyavahAra karavA yogya vastunA viSayamAM kevala vagere Agama hoya tevA prakAranA Agama vaDe prAyazcitadAnAdi vyavahArane pravatavei, paNa zeSa zrutAdi vaDe nahIM. cha prakAranA Agamane vize paNa kevalajJAnano avaMdhya bodha hovAthI kevalajJAna vaDe vyavahAra kare, tenA abhAvamAM mana:paryAya vaDe, evI rIte pradhAnataranA abhAvamAM kramazaH bIjA vyavahArane pravatavi. have vyavahAra karavA yogya AdimAM tene jo Agama vyavahAra na hoya to jevA
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/2/4pa8,459 183 prakAranuM temAM zrata hoya tevA prakAranA zrutajJAna vaDe vyavahArane pravatavi. ityAdi sAmAnyathI nigamana che. jevA jevA prakAranA A Agama Adi vyavahAra hoya tevA tevA prakAranA vyavahArane pravatavi. A vizeSa nigamana che. A pAMca vyavahAro vaDe vyavaharanArA phalane prazna dvArA kahe che - he bhagavanuM ! have bIjuM zuM kaho cho ? bhaTTAsko kahe che - pratipAdana kare che - koNa ? ANTAvano - ukta jJAna vizeSa balavALA zramaNa - nirgunho kevalI vagere. dhyeya. AgaLamAM kahevAmAM AvanAra athavA te zuM ? te kahe che ? - trevaM - uktarUpa. i pratyAne. # - kone ? prAyazcita dAnAdirUpa pAMca prakAranA vyavahArane samyaka rIte pravatavito, - kevI rIte ? samyak te paNa kevI rIte ? te jaNAve che - je je avasaramAM je je prayojanane vize athavA kSetrane vize je - je ucita che tene te - te kALamAM, te - te prayojanAdimAM. kevA prakArane ? te kahe che - sarva AzaMsArahita puSpo vaDe mAMgIkAra karAyela evA te anizritopAzrita vyavahArane athavA nizrita-ziSyavAdithI svIkArelA ane upAzrita-vaiyAvRtyanu karavApaNuM Adi vaDe atyaMta samIpamAM rahela te nizritopAzrita - athavA - nizrita eTale rAga ane upAzrita eTale dveSa, A be athavA - nizritaAhArAdi meLavavAnI icchA ane upAzrita - ziSyanA pratIcchaka kula AdinI apekSA, te be jemAM nathI te anizritopAzrita. -x - sarvathA pakSapAta rahitapaNe jema che tema vyavahAra pravatavi. ahIM pUjya kahe che - rAga sahita te nizrAvALo ane helasahita te upAzrita che. - athavA - mane AhArAdi nahIM Apaze te nizrA ane ziSya thaze evI icchAvALo athavA kula vagerenI apekSAvALo te upaDyA. umAzA - jinezvaranA upadezarUpa AjJAno ArAdhaka thAya che. zramaNanA prastAvathI tenA vRttAMtane ja sUtra vaDe kahe che- * sUga-460 thI 463 - [46] sutelA saMyata manuSyonA pAMca viSayo jagRta hoya che - zabda cAvatu ... jAgRta manuSyonA pAMca viSayo suta hoya che - zabda yAvat sparza... sUtelA ke jAgatA AsaMyata manuSyonA pAMca viSayo jAgRta hoya che - zabda Avatu sparza. 461] pAMca kAraNe jIva kamaja grahaNa kare che - prANAtipAtaLI yAvatuM parigrahathI... pAMca kAraNothI jIva kamarajane tame che - khapAve che jemake - prANAtipAta viramaNathI yAvatu parigraha viramaNathI. [46] pAMca mAsavALI bhikSu pratimAne aMgIkAra karanAra ANagArane pAMca dakti bhojananI ane pAMca dakti pANInI levI le che. [63] upaghAta pAMca prakAre che. te A * udgama upaghAta, utpAdana 184 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 upaghAta, paNa upaghAta, parikarma upaghAta, pariharaNa upaghAta... vizodhi pAMca bhede che. te A - ugama vizodhi, utpAdana vizodhi, eSaNA vizodhi, pariskarma vizodhi, pariharaNa vizodhi. * vivecana-460 thI 463 : [46] sUtra spaSTa che. vizeSa e ke- saMyata manuSyo - sAdhuone, nivAvALAne, jANe che nahIM satelA athati jAgatAnI jema jAgatA. ahIM A bhAvanA vicAravI * zabdAdi viSayo ja sUtelA sAdhuone jANatA agninI jema nahIM haNAyela zaktivALA hoya che. kemake karmabaMdhanA abhAvanA kAraNabhUta apamAdano te vakhate teone abhAva hovAthI zabdAdi karmabaMdhanA kAraNabhUta thAya che. bIja sUtranI bhAvanA A che - jAgRta sAdhuonAM zakadAdi viSayo sutelAnI mAphaka sUtela, bhamathI DhaMkAyela agninI mAphaka haNAyelI zaktivALA hoya che. kemake karmabaMdhanA kAraNabhUta pramAdano te vakhate teone abhAva hovAthI karmabaMdhanA kAraNa thatA nathI. saMyatathI viparIta ja asaMyato mATe tene AzrIne kahe che - te spaSTa che. vizeSa e ke * pramAdIpaNAne laIne suta ke jAgRta baMne avasthAmAM paNa karmabaMdhanA kAraNa thavA vaDe apratihata zaktiApaNAthI zabdAdi viSayo jAgRtanI jema jAgRta hoya che. [461 saMyata ane asaMyatanA adhikArathI tenA vyatikarane kahenArA be sUtro che te sugama che. vizeSa e ke - asaMyata jIvo, jIvanA svarUpane uparaMjana karavAthI rajanI mAphaka kamarajane grahaNa kare che - bAMdhe che. saMta jIvo tene taje che - khapAve che. | [462,463] saMyatanA adhikArathI ja anya be sUtro kahe che, spaSTa che. vizeSa e ke - upaghAta eTale azuddhatA, AdhAkamadi soLa prakAranA udgama doSo vaDe bhAta, pANI, upakaraNa ane sthAnanI azuddhatA te uma upaghAta. e rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke - potAthI utpanna thavA vaDe dhAtrI Adi soLa utpAdananA doSo vaDe, parikarma-vastra, patra AdinA chedana ane zIvavA vagerethI teno upaghAtaakalAnIyapaNuM. temAM vaTAno paskirma upaghAta A pramANe jANavo utsarga mA to akhaMDita vastra vAparavuM. apavAda mArgamAM je sAdhu traNathI adhika thIMgaDAM Ape ane una vagere pAMca prakAranA vastramAMthI koIpaNa prakAranA vastrane zIve, te AjJAbhaMgAdi doSane pAme che. pAtrano parikarma upaghAta A pramANe - utsargathI baMdha vagaranuM pAtra vAparavuM, apavAdathI apalakSaNa - huMDAdi doSavALuM eka, be, traNa baMdhavALuM vAparavuM, AthI adhika baMdhavALuM na vAparavuM ane vAparavA yogya kahela baMdhavALuM pAtra paNa doDha mAsathI uparAMta je vApare tene AjJAbhaMgAdi doSa lAge che. - have vasati saMbaMdhI kahe chematA - sukumAra dravyanA lepa karavA vaDe bhIMtane komaLa karela, dhUSita, khaDI,
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5//460 thI 463 185 186 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 cUnothI bhIMtane sapheda karela, vAsita - agara, zilArasa dhUpa vagere sugaMdhI dravyathI vAsita karela, ratna-dIpa AdithI udhota karela, cokhA AdithI balino vidhAna karela, madhyavaMtA - chANa, mATIthI jala vaDe bhamitalane lIpala, sivaMtA - phakta jaLa vaDe sIMcela, saMkRza - sAvaraNathI pramArjana karela... AvA prakAranI vasati sAdhune nimitte nahIM karela hovAthI vizuddha koTine prApta thayela che, zuddha che paraMtu tema jo sAdhu nimite karAya to doSavALI thAya che. - - have pariharaNA * * parerA - AsevA, tethI upadhi vagerenI zuddhatA che. temAM upadhinI azuddhatA A pramANe - ekAkI vicaranAra sAdhu vaDe je sevAyela upakaraNa te haNAyeluM thAya che - azuddha thAya che. A AcAra vyavasthA che * * gacchathI bhaTa thayela sAdhu ekAkIpaNe jo jAgRta rahe che * dUdha AdimAM pratibaMdha karato nathI te ja ghaNe kALe gacchamAM Ave to paNa tenI upadhi doSavALI thatI nathI, anyathI to doSavALI thAya che. vasatimAM paNa zeSa kALamAM eka mAsa ane comAsAmAM cAra mAsathI adhika rahevAthI kAlAtikAMtatA thAya che. be mAsa ane cAturmAsane varyA sivAya pharIthI tyAM ja vasatA sAdhuone vasatinA doSonA nAmathI upasthApanA doSa thAya che * x * * * AhAranI paNa pAriSThApanikAnA karanAra pratye akalayatA che. kahyuM che ke - udgamAdi doSarahita sarasa ke nirasa ema be vibhAga vaDe pAtramAM juduM nahIM karela te vidhigrahitane ja kaTakA karIne-cUrNa karIne je khAvuM te vidhibhuta kahevAya che. ukta vidhithI bIjI rIte grahaNa karela je bhogavavA yogya bhApAna te kAnIya che. ahIM vidhiprahita ane vidhibhakta A be padanA cAra bhaMga thAya che te A pramANe - (1) vidhithI grahita ane vidhithI bhakta, (2) vidhithI grahita ane avidhithI bhakta, (3) avidhithI grahita ane vidhithI mukta (4) avidhithI grahita ane avidhithI bhakta. athavA vidhi vaDe grahaNa karela ane vidhi vaDe bhakta te guru vaDe cAnujJAta che. zeSa traNa bhAMgA anujJAta nathI mATe grahaNa karavAmAM ane devAmAM traNa bhAMgA tyAjya che. ugamAdi vaDe ja AhAronI kalayatA-vizuddhio che. upaghAta ane vizuddhinI vRttivALA jIvo adhArmika ane dhArmikapaNAnA bodhinA lAbha ane lAbhanA sthAnomAM pravarte che, tenuM pratipAdana kare che- * sUtra-464 - pAMca kAraNothI jIvo, durlabhabodhipaNAnA kamI bAMdhe che. te A pramANe - (1) arihaMtano vivAda karatA, (2) arihaMta prApta dharmano vivAda karatA, (3) AcArya-upAdhyAyano avarNavAda karatA, (4) caturvaNa saMghano vivAda karatA, (5) utkRSTa tapa ane bahAcaryathI thayela devono varNavAda karavAthI. pAMca kAraNothI jIvo sulabha bolipaNAnA karmane bAMdhe che. te A pramANe * arihaMtonA guNAnuvAda karato sAva devonA guNAnuvAda karato. * vivecana-464 - >> sugama che. vizeSa e ke - durlabha che bodhi - jinadharma jene te durlabha bodhi. teno bhAva, te vaDe arthAta durlabhabodhitA vaDe athavA durlabha bodhitA mATe mohanIya Adi karma kare che - bAMdhe che. (1) arihaMtonI niMdAne karato. kahyuM che ke - arihaMta pratyakSAdi pramANa vaDe grahaNa karavA yogya nathI athavA gRhasthAvAsane vize traNa jJAna saMpanna hovA chatAM bhogone kema bhogave che ? kevalajJAna utpanna thavA chatAM paNa devaracita samavasaraNAdi mahAkaddhine kema bhogave che ? ityAdi kathanarUpa jinezano avavAda che. arihaMta thayA nathI ema kadApi kahevuM nahIM. kemake - temaNe kahela pravacanano sAkSAtkAra che. vaLI bhogono anubhava karavo vagere temane doSarUpa nathI kemake temane avazya vedavA yogya sAtAvedanIya ane tIrthakara nAmAdi karmanA nirjaraNanA upAya hoya che. vaLI vItaraNavathI samavasaraNAdimAM pratibaMdhano abhAva hovAthI doSa nathI. (2) arihaMta prajJapta zruta-cArirUpa dharma to - prAkRta bhASA vaDe guMthAyela zrata che, vaLI cAstri vaDe zuM phaLa che ? dAna ja zreya che. ityAdi avarNavAda bolato karmabaMdha kare che. ahIM uttara Ape che - zrutanuM prAkRta bhASApaNuM doSarUpa nathI, kAraNa bALa vagere jIvone sukhapUrvaka abhyAsa karavA mATe upakArI che tathA mokSanuM anaMtara kAraNa hovAthI cAstri ja zreSTha che. (3) "A bALaka che' ityAdi AcArya-upAdhyAyanA avarNavAdane bolato kamabaMdha kare che. *** ahIM uttara e che ke - buddhi vagerethI vRddhatva hovAthI bAlava Adi doSarUpa nathI. (4) cAra varNo - prakAro, zramaNa Adi jemAM che te cAturvarNa, te ja. cAturvarNa, te saMghanA avarNavAdane bolato. jemake - A saMgha zuM che ? je samudAyanA bala vaDe pazunA saMghanI jema mArgane paNa mArgarUpa kare che. - ityAdi kahevuM ucita nathI. *** kemake- saMgha te jJAnAdi guNano samudAya che ane jJAnAdi guNa vaDe ja mArgane mArgarUpa kare che. (5) vipakva - sArI rIte paritiSThita arthAta prakarSa paryanta prApta thayela tapa ane bahAcaryane bhavAMtaramAM hatuM jeonuM te athavA vipakva-udayamAM Avela tapa ane brahmacaryanA hetupUrvaka devAyaka Adi karma jeone te vipakava tapa brahamacaryavALA devonA avarNavAda karato - jemake - devo nathI ja, koI vakhate jovAmAM AvatA ja nathI athavA kAmamAM Asakta cittavALA viTanI jevA avirati vaDe zuM? vaLI animeSa ane cepTA hita maraNa pAmatA evA ane zAsananA kAryamAM anupayogI
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18e 5/2/464 evA devo vaDe zuM prayojana che ? teno uttara A rIte Ape che - mohanIya ane sAtA vedanIya karmanA udayathI devo kAmamAM Asakata che, mohanIyanA udayathI temane virati nathI. deva svabhAvathI teo animeSa che, kRtArtha thayela hovAthI navIna ceSTArahita che. kALanA anubhAvathI tIrthanI unnatine paNa anyatra mahAvideha AdimAM kare che. arihaMtano varNavAda-cazavAda A pramANe kahevo - rAga, dveSa ane mohane jItelA, sarvajJa, devonA svAmI - indro vaDe pUjAelA, atyaMta satya vacanavALA ane mokSagatimAM javAvALA jino jaya pAme che. - arihaMta praNIta dharmano varNavAda A pramANe kahevo - vastuone prakAzavAmAM surya, atizaya ratnono sAgara, samasta jagatanA jIvono snehALa baMdhu samAna evo be prakArano jinadharma jaya pAme che. AyAryano varNavAda A rIte kahevo - teone namaskAra ho ! teone namaskAra ho ! bhAvathI pharI teone namaskAra ho ! upakAra nahIM karela bIjA jIvonA hitamAM rakta thayelA je bhavyone jJAna Ape che. caturvidha zramaNasaMghano varNavAda A rIte kahevo - saMghanI pUjA karyA pachI evo koI nathI je pUjita thato nathI, kemake tribhuvanamAM paNa saMghathI pUjavA yogya anya guNavAnuM koI nathI. devono cazavAda A pramANe karavo - aho ! devonuM adbhuta zIla che kemake viSayarUpa viSa vaDe teo mohita che, to paNa jinabhavanamAM apsarAonI sAthe paNa hAsyAdine karatA nathI. saMyata ane asaMyatano vyatikara - x - have kahe che- * sUtra-465 thI 469 : [65] pratisaMlIna pAMca kahyA che. te A pramANe - zojhendriya pratisalIna cAvatuM panandriya pratisavIna. ApatisaMlIna pAMca kahyA che. te A pramANe - zomendriya ApatisalIna cAvatu yaranendriya ApatisaMlIna saMvara pAMca che, te A pramANe - zroendriya saMvara yAtad spazanadraya saMvara.. asaMvara pAMca che te pramANe - zrovendriya asaMvara yAvatuM spazanendriya asaMvara. 4i66] saMyama pAMca bhede kahyo che, te A pramANe - sAmAyikasaMyama, chedopasthApanIya saMyama, parihAravizuddhi saMyama, sUkSma saMparAya saMyama, yathAkhyAta cA isaMyama. [46] kendriya jIvonI hiMsA na karavAvALAne pAMca prakAre saMyama thAya che. te A - prapokAyika saMyama cAvatu vanaspatikAyikasaMyama. ekendriya jIvonI hiMsA karavAvALAne pAMca prakAre asaMyama thAya che. te 188 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 A pramANe - praNavIkAcika asaMyama rAvatuM vanaspatikAcika asaMyama. [68] paMcendriya jIvonI hiMsA na karavAvALAne pAMca prakAre saMyama thAya che te pramANe - zroendriya saMyama yAvatu anindriya saMyama. paMcendriya jIvonI hiMsA karavAvALAne pAMca prakAre asaMyama thAya che. te A pramANe - zoejya asaMyama rAvatu anindriya saMyama. sarve pANa-bhUta-jIva-savonI hiMsA na karanArane pAMca prakArano saMyama thAya che - ekendriya saMyama yAvatu paMcendriya saMyama. | sarve prANa-bhUta-jIvansavanI hiMsA karanArane pAMca prakArano asaMyama thAya che - ekendriya asaMyama yAvata paMcendriya asaMyama. 4i69] tRNa vanaspatikAyika jIvo pAMca prakAre kahA che, te A - agraNIja mUlabIja bIja, aMdhabIja, bIjuha. * vivecana-465 thI 469 :| [465 sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - yathA yogya prAdhAnyava thakI zrobendriya Adino krama jANavo. tenuM prAdhAnya kSayopazama bahuvakRta che. tathA pratisaMlIna ane apratisalIna e be sUramAM dhamapuruSa kahyo. tathA saMva-asaMvaranA be sUtromAM dharma kahyo che. [466] saMyamavuM te saMyama arthAt pApano virAma. saE - rAgadveSa rahita, teno kAva - gamana arthAta pravRtti te samAya, samAya ja samayamAM thayela athavA samAyano vikAra ke aMza-samAya che prayojana jenuM te sAmAyika. A aMge ukta ane jaNAvatI be bhASyagAthA che. athavA saE - jJAnAdi trayamAM athavA te traNa vaDe mathana - gamanarUpa samAya, te ja sAmAyika che - A aMge ukta artha jaNAvatI gAthA che. rAga Adi rahita lakSaNa kSama no mAve - guNono lAbha athavA sama - jJAnAdi guNono mAra * lAbha te samAya, te ja sAmAyika. A saMbaMdhe ukta arthane jaNAvanArI eka gAthA paNa vRttikAre noMdhI che. athavA sana - maitrIne vize athavA maitrI vaDe gamana-vartana te samAya athavA maitrI bhAvano mALa - lAbha te samAya, te ja sAmAyika. A saMbaMdhe ukta ane jaNAvatI eka gAyA paNa vRttikAre noMdhI che. sAvadhayoganI viratirUpa sarvacAstri paNa sAmAnyataH sAmAyika ja che ane cheda vagere vizeSo vaDe vizeSyamAna yAtri arthathI cAne zaGdathI vividhapaNAne bhaje che, temAM pahelA vizeSaNanA abhAvathI sAmAnya zabdamAM ja sAmAyika nAme rahe che. sAmAyika be bhede che - IvakAlika ane mAvajIvika, temAM - ivakAlika sAmAyika badhA prathama ane chellA tIrthakaranA tIrthomAM je ziSyane vratanuM AropaNa karela nathI, tene hoya che ane cAvajIva sAmAyika madhyama bAvIza jinezvara ane mahAvidehanA tIrthakaronA tIrthamAM hoya che. teone vize upasthApanAno abhAva hovAthI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/2/465 thI 469 sAmAyikarUpa saMyama te sAmAyika saMyama. A pramANe sarvatra vAkya samAsa karavo. - A arthane jaNAvatI traNa gAthAo vRttikArazrIe noMdhelI che. pUrva paryAyano cheda ane vratomAM upasthApana - [punaH AropaNa jemAM che te chedopasthApana, te ja chedopasthApanika. athavA cheda ane upasthApana vidhamAna che jemAM te chedopasthApanika athavA pUrvaparyAyanA cheda vaDe upasthApana karAya che - AropAya che, je mahAvrata lakSaNa cAstri te chedopasthApanIya. te paNa be prakAre che - niraticAra ane sAtiyAra. je niraticAra che te itvakAlika sAmAyikavALA ziSyane AropAya 189 che athavA pArzvanAtha bhagavaMtanA sAdhune pAMca mahAvratarUpa dharmanA aMgIkAramAM hoya che ane je sAdhune mUla prAyazcitta prApta thayela hoya tene sAticAra hoya che - A saMbaMdha darzaka ukta arthane jaNAvatI be gAthA vRttikAre noMdhI che. vizeSa e ke - A chedopasthApanIya cAritra sthitikalpamAM hoya che. pati - choDavuM te parihAra, arthAt tapa vizeSa. tenA vaDe vizuddha athavA parihAra vizeSe karI zuddha che jemAM te parihAra vizuddhi, te ja parihAra vizuddhika. A cAstri be prakAre che. nirvizamAnaka ane nirviSTakAyika - nirvizamAnaka - tapa vizeSane sevanArA - karanArAonuM je cAstri te nirvizamAnaka ane nirvizamAnaka ane nirviSTakAyika - ArAdhela vivakSita cAtrinA samUhavALAonuM je cAstri te nirviSTakAyika - te saMbaMdhI be gAthA che, te A pramANe- parihAra - tapa vizeSa vaDe vizuddha athavA parihAra vizeSa vaDe zuddha tapa che je cAstrimAM te svArthika pratyayanA grahaNathI parihAravizuddha thAya che. tenA be bheda kahyA - nirvizamAnaka ane nirviSTakAyika. tenuM svarUpa A pramANe - A tapane svIkAranArAono navano gaNa hoya che. temAMthI cAra parihAsko - tapanA karanArA, cAra anuparihAsko eTale vaiyAvaccane karanArA ane eka vAcanAcArya eTale gurubhUta hoya che. temAM cAra parihArako te nirvizamAnaka kahevAya che ane zeSa cAra anuparihAsko ane kalpasthita - vAcanAcArya nirviSTakAyika kahevAya che. nirvizamAnaka cAra muniono parihAra A pramANe hoya che - grISmaRtumAM jaghanyathI eka upavAsa, madhyamathI chaThThu ane utkRSTathI aTTama. zizira RtumAM jaghanyathI chaTTha, madhyamathI aTTama ane utkRSTathI cAra upavAsa. varSARtumAM jaghanyathI aTTama, madhyamathI cAra upavAsa ane utkRSTathI pAMca upavAsa ane pAraNAmAM dareka RtumAM AyaMbila kare che. AvI rIte parihArako cha mAsa paryanta ukta tapa kare. tyArapachI cAra anuparihAsko cha mAsa sudhI ukta tapa kare ane parihArako vaiyAvRtya karanArA thAya ane vAcanAcArya te ja hoya. tyArapachI vAcanAcArya cha mAsa paryanta ukta tapa karanAro thAya. - - A kalpa aDhAra mahine puro thAya. sUkSmA - lobhanA kiTTikArUpa ane samparAya - kapAyo che je cAstrine vize te sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 sUkSmasaMparAya. te paNa be prakAre che - vizuddhayamAna, saMklizyamAna. kSapakazreNi athavA upazamazreNi pratye Arohakane Adha-vizuddhayamAna hoya che ane saMlizyamAna to pariNAmavaza upazrama zreNithI paDanArAne hoya che. te viSayamAM be gAthA vaDe vRttikArazrI jaNAve che ke- krodha Adi vaDe AtmA saMsAramAM paribhramaNa kare che, te sUkSmasaMparAya che. jemAM sUkSma lobha bAkI rahyo hoya te sUkSmasaMparAya cAritra kahevAya. zreNie caDelAne te vizuddhayamAna che ane tyAMthI paDanArAone te pariNAma vizeSathI saMkvizyamAna rUpe oLakhAya che. 190 atha zabda yathArthavAcaka che. arthAt kaSAyarahitapaNAne laIne yathArtha, AdhyAta - kahela, te yathAkhyAta, te ja saMyama - cayAkhyAta saMyama. upazAMta moha ane kSINa mohavALA chAsthane ane sayogI tathA ayogI kevalIne A saMyama hoya che. kahyuM che ke - atha zabda yathArtha paNAmAM r abhividhimAM ane brAta zabda kahela arthamAM che. arthAt yathArthapaNe abhividhie kahela kapAyarahita je cAtri te athAkhyAta athavA cacAkhyAta saMyama kahevAya che. A artha jaNAvatI gAthA vRttikAre noMdhelI che. [467] giniyA aaN nIva tti, ekendriya jIvone, N zabda vAkya alaMkAramAM che. samAraMbhamAna - saMgha Adi vaDe saMbaMdhane nahIM karanArAne sattara prakAranA saMyamanA madhyamAM pAMca prakAranA saMyama - vizeSa virAma te anAzrava thAya che. te A pramANe - pRthvIkAyika jIvone vize saMyama - saMghaTTa AdithI uparama-aTakavuM te. pRvIkAyika saMyama. evI rIte bIjA pado paNa jANavA. - - asaMyamasUtra, saMyamasUtranI jema viparyaya vaDe jANavuM. [468] paMADiyALa mityAdri ahIM sattara prakAranA saMyamamAMthI paMcendriya saMyamalakSaNa bhedane, indriyanA bheda vaDe judI vivakSA karavAthI, pAMca prakArapaNuM che. temAM paMcendriyanA anAraMbhamAM zrotrendriyanA vyAghAtanuM pavirjana te zrotrendriya saMyama. e rIte cakSurindriyasaMyamAdi kahevA. asaMyama sUtra, saMyama sUtrathI viparyAsa vaDe jANavuM. savvapALetyAdi, pUrve ekendriya ane paMcendriya jIvonA Azraya vaDe saMyama ane asaMyama baMne kahyA. ahIM to sarva jIvonA Azraya vaDe kahela che. tethI ja sarva zabda che. prALa AdimAM A vizeSa che - prALA - be, traNa, cAra indriyovALA, taru - vanaspatikAyiko te bhUto - kehavAya che. nIva - eTalaM paMcendriyo ane bAkInA pRthvI, apa, teu, vAyukAyikone mo kahevAya che. ahIM sattara prakAranA saMyamamAMthI AdinA nava bhedo vikalendriyanA traNa, paMcendriyano eka, ekendriyanA pRthvI Adi pAMca te nava bhedo che.] saMgRhIta che. ekendriyanA saMyamanA grahaNa vaDe pRthvI Adi pAMca prakAranA saMyamanuM grahaNa karela hovAthI, tenA viparItapaNAthI asaMyama sUtra che.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa//465 thI 469 11 12 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ [469] taUAvaUTRYrU tti tRNavanaspati eTale bAdara vanaspati, apUbIja AdinA kramathI koraMTaka, utpala kaMda, vAMza, zalakI tathA vaDa vagere jANavA. AnI vyAkhyA pUrve karela che. * sUtra-430,431 - [eo] AcAro pAMca prakAre kahelA che. te A pramANe - jJAnAcAra, darzanAcAra, vicAra, tamAcAra ane vIcAra, | [47] AyAkalpa pAMca prakAre kahela che, te pramANe : (1) mAsika ughAtita, () mAsika anuddhAtika, (3) cAtumiisaka ughAtita, (4) cAtumasika anuddhAtika, (5) AropaNA. Aropa pAMca prakAre che. te A pramANe * prasthApitA, sthApitA, phUnA, akRnA ane ISesa. * vivecana-430,431 - [30] AyaryuM te AcAra arthAt jJAna Adi viSayamAM AsevA. jJAnAcAra kAla Adi ATha bhede che. darzanAyAra - darzana eTale samyakatva ane teno AcAra niHzaMkitAdi ATha prakArano che. cA>>iAcAra - samiti ane gatinA bhedathI ATha prakArano che, tapAsAra - anazana Adi bhedathI bAra prakArano che. vIryano AcAra AjJAdimAM je vIryanuM na gopavavuM te ja che. [41] kavAra - paheluM aMga sUtra, tenA pada vibhAga sAmAcArI laThThANaprakaTaka5 - utkRSTa AcArano kahenAra hovAthI praka. te AcAraprakalA athatui nizItha adhyayana. te pAMca bhede che. kemake - te pAMca prakAranA prAyazcittane kahenAra che. te A pramANe | nizItha sUganA (1) koI uddezakamAM laghumAsa prAyazcitanI prApti kahevAya che. (2) koI uddezakamAM gurumAsanI prApti kahI che. () e rIte laghu cAtumasa, (4) guru cAtumasa ane (5) AropaNa kahela che. - temAM mAsa vaDe thayeluM te mAsika tapa, te udghAta - bhAga pADela che jemAM te udghAtika arthAta laghu. kahyuM che ke - An fchatraNe. A gAthAnI bhAvanA mAsika tapane AzrIne batAvAya che. ardha mAsa vaDe chedela mAsanA zeSa paMdara divasa, te mAsanI apekSAe pUrvanA arthAt paccIza divasanA addha bhAga vaDe - sADA bAra divasa vaDe yukta karela sADA satyAvIza divaso thAya che. A laghu mAsika prAyazcitta ApavuM ane guru mAsika prAyazcita to teTaluM ja arthAt trIsa divasanuM ApavuM. umarapA to ghaDAvaUrfz fjave doDuM ati prAyazcittamAM umero karavo te AropaNa kahevAya che. je sAgha, jema aticAne sevela che temaja AlocanA kare che, tene pratisevA vaDe thayela ja laghumAsa, gumAsa vagere prAyazcitta apAya che ane je sAdhu, jema atiyAra sevela che tema AlocanA karato nathI tene teTaluM ja prAyazcita apAya che, ane mAyA vaDe thayeluM anya vadhArAnuM prAyazcita apAya che te AropaNA. mAravane uttaukta svarUpa vALI AropaNA. pavavatta ghaNAM prAyazcitanA AropaNane vize je gurumAsa Adi prAyazcitane prasthAne che - vahana karavAnuM zarU kare che, tenI apekSAe prasthApita kahevAya che. kavi tti je prAyazcita maLyuM te prAyazcitanuM sthApana karyuM paraMtu vahana karavuM zarU karyuM nathI kemake AcAyadinI vaiyAvacca karavA mATe, te prAyazcittane vahana karato vaiyAvRAne karI zakato nathI ane vaiyAvaccanI samAptimAM to karaze ja te mATe sthApitA kahevAya che. thanA - jemAM jhoSa ochuM karAtuM nathI. jhoSa eTale A tIrthamAM cha mAsa paryanta je tapa che te kAraNathI cha mAsanI upara je mAsone prApta thayela aparAdhI hoya teone kSaUT - tapanuM anAropaNa che, jema prasthamAM cAra setikAthI vadhAre dhAnyanuM prApta thAya che tema. jhoSanA abhAvathI te paripUrNa che, tethI kRnA kahevAya che. avanI eTale jemAM cha mAsathI adhika che te AropaNAne ja jhoSAya che, kemake cha mAsathI adhika tapane dUra karavAnI aparipUrNa che. IISiti, je laghumAsa ane gurumAsAdi prAyazcitta prApta thayela hoya te je AropaNanA vize sadha ja apAya che te hADahaDA kahevAya che. tenuM vizeSa svarUpa nizItha sUtranA vazamAM uddezakathI jANavuM. A saMyata ane asaMyatagata vastu vizeSono vyatikara manuSyakSetrane vize ja hoya che mATe manuSyakSetramAM vartatI vastuone baMdhUNI - AdithI AraMbhIne sudhArA naOi FR. A aMtya graMtha vaDe kahe che * sUma-432,473 : [47] - (1) bhUdvIpa nAmaka dvIpanA meru parvatanI pUrva dizAmAM sItA nAmaka mahAnadInI uttara dizAmAM pAMca vakSaskAra parvato kahelA che. te A pramANe - mAlyavaMta, citrakUTa pAkUTa nalinakUTa, ekaula. () jaMbUdvIpa nAmaka hIpanA meru parvatanI pUrva dizAmAM sItA mahAnadInI dakSiNa dizAmAM pAMca vAkAra parvato kahelA che. te A pramANe - nikUTa, vaizramaNakUTa, aMjana, mAtaMjana, saumanasa. (3) jaMbUdvIpa nAmaka hIpanA meru parvatanI pazcima dizAmAM sItodA mahAnadInI dakSiNa dizAe pAMca vakSaskAra parvato kahelA che. te A pramANe - vidhAbha, aMkAvatI, padmAvatI, AzIviSa, sukhAvaha. (4) jaMbudvIpa nAmaka dvIpanA mera parvatanI pazcima dizAmAM sIsodA mahAnadInI uttara dizAe pAMca vakSakAra parvato kahelA che te A pramANe - caMdrapati, sUryaparvata, nAgaparvata, devaparvata, gaMdhamAdana (5) jaMbUdvIpa nAmaka hIpanA meru parvatanI dakSiNa dizAmAM deva nAmanA kurukSetramAM pAMca mahAddhaho kahelA che te A pramANe - niSadhadraha, devaraha, sUryadraha, sulasaddhaha, vidhutAbha.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/432,433 193 (6) jaMbudvIpa nAmaka hIpanA meru parvatanI uttara dizAmAM uttara nAmaka karogamAM pAMca mahAddhaho kahelA che. te A pramANe - nIlavaMtadraha, uttarakuraddhaha, caMdrabraha, airAvatadraha, mAlyavaMtadraha. () badhAM pakSakAra parvata sItA ane sItodA mahAnadI athavA mera parvatanI dizAmAM paoo yojana uMcA ane pao0 gAunI uMDAIvALA che. o dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUvaddhimAM meru parvatanI pUrva dizAmAM sItA mahAnadInI uttara dizAmAM pAMca vAkAra parvato kahelA che. te A pramANe - mAlyavaMta, e rIte yAvatu jema jaMbudvIpamAM kahela che tema cAvata pukavara hIpAddhanA pazcimAddhamAM vakSaskAra parvato, dUho ane uccatva kahevuM. o samayakSetramAM pAMca bharata ane pAMca airAvata che ema jevI rIte cothA sthAnanA bIja udezAmAM kahela che tema ahIM paNa kahevuM yAvatu pAMca meru, pAMca mera sUlikAo che. viroSa e ke -SakAra parvata na kahevA. [43] kauzalika arihaMta RSabha paoo dhanuNa uMcAIvALA hatA. cAturaMta cakravartI bharata 500 dhanuSanI uMcAIvALA hatA. e pramANe bAhubali aNagAra paNa ema ja hatA. brAhmI nAmaka Aya paNa ema ja hatA. e pramANe suMdarI paNa [Saoo dhanuSa jANavI. * vivecana-432,433 - [42] A sUtra saraLa che vizeSa e ke - mAlyavaMta nAmaka gajadaMta parvatathI pradakSiNA karavA vaDe cAra sUtrathI kahela vIza vakSaskAra parvato jANavA. ahIM devakara kSetramAM niSadha nAmaka varSadhara parvatathI uttaradizAe 834 yojana tathA eka yojananA sAta bhAga karIe tevA cAra bhAgane ullaMghIne sItodA mahAnadInA pUrva ane pazcima kinArAne vize vicitrakUTa ane citrakUTa nAmanA be parvato che, te 10oo yojana uMcA, mUlamAM 1000 yojana lAMbA-pahoLA, uparanA bhAge pa00 yojana lAMbA-pahoLA, prAsAda vaDe suMdara ane potAnA nAmavALA devanA nivAsabhUta che. - te be parvatanI uttara dizAmAM anaMtara kahela aMtasvALo, sItodA mahAnadInA madhya bhAgamAM rahela, dakSiNa ane uttara 1000 yojana lAMbo, pUrva-pazcima 5oo yojana pahoLo be vedikA ane vanakhaMDa vaDe gherAyelo, daza yojana uMDo draha che. vaLI vividha maNimaya daza yojana nAlavALo ardha yojananI jADAIvALo, eka yojanAnI pahoLAIvALo ane ardha yojanAnI vistAravALI tathA coka gAu uMcAIvALI kaNikA yukta, niSadha nAmaka devanA nivAsabhUta bhavana vaDe zobhita madhyabhAgavALuM mahAparA kamaLa che. tenAthI ardha yojana pramANavALA 108 pA kamaLo vaDe ane A kamaLothI anya, sAmAnika vagere devonA nivAsabhUta pAkamaLonI eka lAkha saMkhyA vaDe cotaraphathI gherAyela te mahApA vaDe jeno madhya bhAga zobhita che evo niSadha nAmaka mahAdraha che. evI rIte bIjA drahomAM paNa niSadha samAna vakatavyatA, potAnA nAma samAna [6/13 194 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 devonA nivAso ane kahelA aMtaro jANavA. vizeSa e ke - nIlavaMta mahAdraha, vicitrakUTa ane citrakUTa parvatanI vakatavyatA vaDe potAnA nAma samAna devonA AvAsabhUta yamaka nAmaka be parvatonI AMtararahita jANavo. tyArabAda dakSiNathI zeSa cAra braho jANavA. ukta badhA draho, daza daza kAMcanaka nAmanA parvata vaDe yukta che. te parvato 100 yojana uMcA, mUlamAM 100 yojana pahoLA, uparanA bhAge pa0 yojana pahoLA ane potAnA samAna nAmavALA devonA AvAsa vaDe pratyeka drahothI daza daza yojanA aMtare pUrva-pazcima dizAmAM che. A vicitrakUTAdi parvato ane draDha nivAsI devonI asaMkhyaya yojananA pramANavALA bIjA jaMbudvIpamAM 12,ooo yojananA pramANavALI ane tenA nAmavALI nagarIo che... jaMbUdvIpa saMbaMdhI badhA vakSaskAra parvato prasiddha sItA ane sIsodA be nadIne AzrIne arthAta nadInI dizAe athavA mera parvata pratye-tenI dizAe temAM gajadaMta jevA AkAravALA mAlyavaMta, saumanasa, vidhuprabha ane gaMdhamAdana parvato merunI dizAe cokta svarUpavALA che. anaMtara kahela A sAta sUtra dhAtakI khaMDanA ane puzkavaradvIpAddhanA pUrvAddha ane pazcimAddhamAM jANavA. A hetuthI ja kahyuM ke vaM na hU ityAdi samaya - kALa viziSTa ja kSetre te samayakSetra arthAt manuSya phoga, temAM ja sUryanI gatithI jANavA yogya Rtu ane ayanAdi kALayuktapaNuM che. nAva paivata tti ahIM cAvatuM zabdathI pAMca haimavat kSetro, pAMca hairamyavata kSetro ane pAMca zabdApAtI parvato ityAdinI yojanA karIne badhuMya sthAna-4-nA uddezA-2- anusAra kahevuM. vizeSa che ke cothA sthAnamAM cAra pukAra parvato kahyA che, te na kahevA. [4] anaMtara manuSya Trome vastuo kahI mATe tenA adhikArI bharataNomAM vartamAna avasarpiNI kALanA bhUSaNabhUta RSabhadeva ane tenA saMbaMdhathI anyone paMcA sthAnamAM avatAratA A sUtra kahyuM. sUtra saraLa che. vizeSa e ke - kozaladezamAM utpanna thavAthI kauzalika, bharata Adi, RSabhadevanA saMtAno che - - A RSabhAdi sarve buddha hatA. buddha to bhAvanA mohanA kSayathI ane dravyathI nidrAnA phAyathI thAya che. mATe dravya bodhane kAraNathI batAvatA sUtrakAra kahe che * sUma-434,405 - [19] pAMca kAraNe sutelo manuSa jAgRta thAya che. te A pramANe - zabadathI, sparzathI, bhojana pariNAmathI, nidrAkSayathI, svapna dazanathI [47] pAMca kAraNe zramaNa nigrantha, nitthIne grahaNa karato, Teko Apato, AtlnuM ullaMghana karato nathI. te A pramANe (1) sAdaDIne je koI pazu ke pakSIjAtiya mAratA hoya tyAre sAdhu sAdadIne grahaNa kare ke avalaMbana Ape to AjJAne atikramato nathI. (2) sAdhu sALIne dugamAM, viSama mArgamAM khalana pAmatI ke paDatI hoya
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/434,435 qey tyAre grahaNa kare ke Teko Ape to AjJA ullaMghato nathI. (1) sAdhu sAdhvIne jaLayukta pANImAM, kIcaDamAM, zevALamAM ke pANImAM lapasatI ke taNAtI hoya tyAre yAvatu AjJA ullaMghe nahIM. (4) sAdhu sAdhIne nAva para caDAvatAM ke utAratA grahaNa kare ke Teko Ape to AjJAnuM ullaMghana karato nathI. (5) kSiptacitta, datacitta, yakSAviSTa, unmAdaprApta, upasargopAta, kalaha mATe taiyAra thayelI yAvatu bhakta-pAnanA pratyAkhyAnane karelI sALI mUcha vaDe paDatI ke calAyamAna karAtI sAdhIne sAdhu grahaNa re ke avalaMbana ApatA jinAjJAnuM ullaMghana karato nathI. * vivecana-434,435 - [44] sUtra sugama che. vizeSa ke - ahIM nidrAno kSaya te anaMtara kAraNa che ane nidrA kSayanA kAraNapaNe zabdAdi jAgrata thavAnA kAraNapaNAe kahela che. bhojana pariNAma te khAvAnI icachA. [45] anaMtara dravya jAgrata kAraNacI kahyo. have anuSThAnathI AjJAne na ullaMghanAra bhAva jAgratane jaNAvavA mATe kahe che - sUtra sugama che. vizeSa e ke - bAhu Adi aMgane grahaNa karato ane paDatI sAdhvIne dezathI grahaNa kare te avalaMbana, to potAnA AcArane athavA AjJAnuM ullaMghana karato nathI. sAdhvInA abhAve gItArtha, sthavira paNa jevo tevo sAdhu nahIM, pazujAtiya-puSTa baLada Adi, pakSIjAtiya - gIdha Adi mAre tyAre mAratA bacAvavA Adi kAraNapaNe grahaNa karato AjJA ullaMghato nathI. nikAraNa grahaNa kare to A doSo che - mithyAtva, uNahaNA, virAdhanA, sparzathI paraspara vikAra, bhakta ke abhukta bhogIne pratigamanAdi doSa thAya. du:khapUrvaka javAya te durga. te traNa bhede che - vRkSadga, zvApada durga, svecchAdi manuSya durga, tyAM athavA mArgamAM. -x- tathA virama - te khADo, pASANAdithI vyAkuLa parvata cAlavAthI khalanA pAmatI ke jamIna para paDatI athavA bhUmi para na paDela ke hAtha ane jAnuthI paDavuM te prakhalana ane savage paDavuM te prapatana, sAdhvIne grahaNa karatAM AjJA ullaMghato nathI. jaLasahita paMka ke panaka, jemAM kheMcI javAya te sekamAM, kAdavamAM, AvatA pAtaLA drA rUpa kaImamAM ke Addha bhUmimAM, paMka-panakamAM lapasatI ke udakamAM taNAtI sALIne grahaNa karato AjJAnuM ullaMghato nathI. paMka eTale mikhila, Avato pAtaLo dravyabhUta kardama te panaka, je jala sahita te paMka ke janaka, jemAM kheMcI javAya te seka. paMka-panakamAM cokkasa lapasavuM thAya ane sekamAM taNAvuM thAya che. mATI vinAnA jAmela sekamAM kheMcavuM thAya ane sajala sekamAM taNAvuM thAya che. nAva para caDAvato ke utArato, AjJAnuM ullaMghato nathI. 196 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 fkSapta - jeNInuM citta , bhaya, apamAna vaDe nAza pAmela che, te kSipta yitavALI, tene avalaMbana Apato sAdhu AjJA bhaMga karato nathI. * x * ahIM eka gAthA che - X - jema koI vaNika strI patinA maraNathI kSiptacita thaI. sanmAnathI ahaMkAravALuM jeNInuM cita che te khacitavALI. anaMtara kahela apamAnathI kSipta yita ane sanmAnathI tacita che. iMdhaNa vaDe jema ani data thAya tema sanmAnathI yita dapta thAya che lAbhathI ke durjaya zagune jItavAthI paNa madavALo thAya che. yakSa-deva vaDe adhiSThita thayelI te yakSAviSTane. kahyuM che ke - pUrvabhavanA vairI vaDe ke sneha vaDe rAgavALI thayelIne yakSo dvArA Aveza karAya che. mA - unmattatAne prApta te unmAda prAtA. kahyuM che ke - unmAda be prakAre che. eka cakSAdinA Avelajanya, bIje mohanIya karmajanya. yakSoveza kahyo. have mohajanya Aveza kahe che . suMdara aMgopAMga joIne koIne unmAda thAya athavA pitta prakopathI, vAtAdithI paNa thAya che. upadravane prApta thayelI te upasarga prAptA. kahyuM che ke - devo saMbaMdhI, manuSya saMbaMdhI ane tiryaMca saMbaMdhI ema traNa prakAre upasarga che. temAM divya upasarSa pUrve kahela che, manuSyakRta upasarga abhiyogathI thAya che. te vidhA vaDe, maMtra vaDe athavA cUrNa vaDe prayoga karavAthI paravaza thAya che. adhikaraNa sahita sAdhikaraNA arthAtakalaha/yuddha mATe tatpara, tene prAyazcita sahita te sapAyazcitA. ahIM bhAvanA e che ke - kalaha karavA chatAM khamAvavAne mATe uThelI athavA prathamapaNA prAyazcittane vahana karatI bhayathI khinna thayelI athavA prAyazcitta vahetA khinna thayelI hoya. A bhava paryA jeNIe bhata-pAna pratyAkhyAna karela che te bhakatapIna pratyAkhyAtA, te pratye A saMbaMdhe jaNAve che ke - anya sAdhvInA virahamAM ekAkI sAdhvIne jo anazana hoya ane teNI mUchavI paDatI hoya teNInuM grahaNa ane avalaMbana baMne ko. * * dIkSAthI bhraSTa karAvanAra potAnA pati AdithI utpas thayela jeNI vaDe te arthajAtA, pati ke corAdi vaDe saMyamathI calAyamAna karAtI sAvIne grahaNa ke avalaMbana karavuM kaze. ahIM A arthane jaNAvatI eka gAthA paNa che. [A pAMca kAraNa kahyA.. anaMtara je sthAnomAM vartato nigraMntha dharmane ullaMghato nathI te sthAno kahyA. have te nirgastha vizeSa AyAryanA * x * atizaya kahe che. * sUga-436 - AcArya upAdhyAyane gaNane vize pAMca atizayo kahA che, te A - (1) AcArya-upAdhyAya upAzrayamAM praveze tyAre pagane bIjI sAdhuo dvANa aTakAvaDAve ke sApha karAve te AjJAnuM ullaMghana thatuM nathI. (2) AcArya - upAdhyAya upAzrayamAM maLa-mUtrano utsarga kare ke tenI
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/436 198 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ zuddhi karAve to AjJAnuM ullaMghana thatuM nathI... (3) AcArya-upAdhyAya che icchA thAya to vaiyAvRtya kare, icchA na hoya to na kare. (4) AcArya-upAdhyAya upAzrayamAM eka ke be rAta ekalA rahe to paNa AjJA ullaMghana na thAya... (5) AcArya-upAdhyAya upAzraya bahAra eka ke be rAta ekalA rahe to paNa AjJA ullaMghana na thAya. * vivecana-476 : AcArya e ja upAdhyAya te AcAryopAdhyAya, te keTalAkane arthanA dAyaka hovAthI AcArya ane bIjAone sUjhanA dAyaka hovAthI upAdhyAya, tenA athavA AcArya ane upAdhyAyanA paNa zeSa sAdhuone nahIM. TT sAdhunA samudAyamAM vartanAranA athavA vanAra baMnenA athavA gaNamAM arthAt bAkI sAdhu samudAyanI apekSAe pAMca atizayo kahyA che. | upAzrayamAM praveza karatA AcArya-upAdhyAya baMne pagane grahaNa karIne khaMkheratI. ghaLathI, jema bIjA sAdhuo ghala vaDe na bharAya tema vayana dvArA zikSA ApIne Abhigrahika mati dvArA ke anya sAdhu dvArA joharaNathI athavA unanA prAdapoMchanane jhaTakAvatA ke pramArjana karAvatA, dhIme dhIme sApha karAvatA AjJAnuM ullaMghato nathI. bhAvArtha A che - ahIM rahela AcArya, kula, gaNa madinA kArya prasaMge bahAra nIkaLela, te pAchA Avela te utsarga mArge pahelA vasatinI bahAra baMne pagane jhaTakAve che jo tyAM sAgarika hoya to vasatinI aMdara jhaTakAve. prasphoTana te pramArjana vizeSa che. te dRSTinA vyApArarUpa pratyupekSaNapUrvaka che. ahIM sAta bhaMga che - (1) na jue - na pramArje. (2) na jue paNa pramArje. (3) jue paNa na pramAzeM. (4) jue ane pramArja. - duzvekSaNa - dupamArjana. (5) dudhekSaNa - supamArjana, (6) supekSaNa - duSpamArjana, (7) supekSaNa-supArjana. - ukta sAta bhaMgamAM chello bhaMga zuddha che. bAkI cha maMgamAM sAmAcArI nathI. jo sAgArika karanAra hoya to sAta pagalA bharavA mAga kALa bahAra rahIne sAgarika jAya pachI baMne pagane jhaTakAve. kahyuM che - gRhastha janAra hoya to sthaviro muhUrta mAtra bahAra rahe. muhUrta eTale sAta tAla jANavo. tyArapachI vasatimAM praveza kare. koNa zenA vaDe pAda yugala pramArze ? koI abhigraha lenAra hoya, te sAdhu ja AcAryanA joharaNa vaDe athavA anya na vAparela joharaNa vaDe pAdapoMkana kare. athavA bIjA sAdhu kare. vasatimAM pravezavAno vidhi - vizALa vasati chatAM aparibhakta sthAnamAM ane sAMkaDI vasatimAM potAnA saMtArakanA sthAnamAM beThelA AcAryanA baMne paga pramArjavA yogya che. gaNAvacchedakAdi bIjAno paNa A ja vidhi che phakta anya muni ghaNo vakhata sudhI bahAra rahe che. * x - eTalo A atizaya. - AcArya vizeSa vakhata bahAra na rahe, jo rahe to kyA doSo lAge ? te kahe che - tRSA vaDe, tApa vaDe pIDAyela sukumAra AcAryane vizeSa samaya bahAra rahevAthI mUchadi pAme, tRSA vaDe ghaNuM pANI pIe tathA bhojananuM ajIrNa thavAthI glAna thAya ane glAnapaNAcI AcAryanuM mRtyu thAya athavA sUtrArthanI hAni thavAthI ajANa sAdhune jJAnAdinI virAdhanA thAya. zeSa sAdhuo ghaNo vakhata bahAra rahe to paNa doSa na thAya. kemake te jitazrama che. dazavidha vaiyAvacamAM svagAmamAM ke bahAra rahetA ghaNo vyAyAma thAya che, vaLI sAdhuo zIta-uNane sahana karanArA che, tethI jJAnahAni na thAya. upAzraya mo mU-maLane badhuM paraThavatA, paga AdimAM azuddhi hoya tene vizuddha karAvato ke zaucabhAvathI zuddhi karAvato AjJA na ullaMghe. eka vAra zaddhi karAvavI te viveyana, bahu vAra zuddhi karavI te vizodhana. kahyuM che ke * puta, pAda, hAthane lagela sarvano tyAga te vivecana sparza vaDe dhovuM te vizodhana. temAM eka ke aneka vakhatanuM vaividhya che. AjJA ullaMghato nathI. teno bhAvArtha A pramANe - AcArya utsargathI doSanA saMbhavathI vicArabhUmimAM na jAya. te batAve che A AcArya zrutavAnuM che, ityAdi guNathI prathama stAmAM vyApArI eka vakhata vicArabhUmimAM javAmAM ubhA thavuM Adi vinayAdi karatA hatA, pachI bIjI vakhate AcAryanA javA-AvavAmAM ALasathI teo karatA nathI, paNa parAmukha thAya che. tethI anya lokone zaMkA thAya ke - A AcArya hamaNAM patita thayA haze kemake vepArIo abhyatyAnAdi karatA nathI. evI rIte anya jIvo mithyAtvane pAme ityAdi doSo thAya che. kahyuM che ke zratavAna, tapasvI, parivAravALA A AcArya che, ema mArgamAM hATamAM rahelA vepArIo abhyatyAdi karatA hatA, paNa bIjI vakhata javAmAM vinayanI hAni thatAM loko parasaMgamukha thAya che ane avarNavAda kare che. vaNiko bIjA guNavAnuM sAdhune paNa pUje che, paNa A AcAryano vinaya karatA nathI mATe A AcArya patita jaNAya che e rIte zrAvakAdi parAMgamukha thAya che. dveSIo maraNa, baMdhana, tiraskArAdi doSo vyavahAbhAgathI jANavA. y- samartha, jo vaiyAvRtya karavAmAM IcchA-abhilASA thAya to bhakta, pAnanA gaveSaNa ane grahaNathI sAdhuone mATe devArUpa kare ane jo icchA na thAya to vaiyAvRtya na kare. bhAvArtha A che - AcAryane bhikSA bhramaNa karavuM na kaze. kahyuM che ke - jema utpanna jJAna thatA yogIza atizayavALA jinendro bhikSArthe na jAya, tema ATha gaNI saMpadArUpa guNavALA AcArya zAkhA-tIrthakara mAphaka bhramaNa na kare. * * bhikSAgamanamAM AcAryane A doSa AhAranA bhAra vaDe pIDA thAya, uMcA-nIcA sthAne zvAsa caDe, mUcha AvavAthI vizeSa pANI pIvAthI zaradI Adi thAya, glAnatAthI sUtrAthiida porisino bhaMga thAya. AvA aneka doSo vyavahAra bhASyamAM kahyA che. te tyAMthI jANavA. A doSo sAmAnya sAdhune paNa prAyaH samAna hoya che to paNa gacchanA ke tIrthanA mahAupakArI hovAthI athavA rakSA karanArA hovAthI AcAryano atizaya kahela che. kahyuM che ke - je puruSane
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/436 19 kula svAdhIna che, tenI Adara vaDe rakSA karavI, paiDAno nAza thatA tenA AdhAravALA Arako rahetA nathI arthAta AcArya AdhArabhUta che - A bIjo atizaya. upAzrayamAM eka sata paryanta vidhAdinA sAdhana mATe rokAkI ekAMtamAM vasatA AcArya AjJAnuM ullaMghana karatA nathI. temane AgaLa kahevAnAra doSono asaMbhava che. bIjAne to sadbhAva che. A cotho atizaya jANavo.. e rIte pAMcamo paNa jANavo. A baMneno bhAvArtha A che upAzrayamAM gupta sthAnamAM je pRthak rahe athavA upAzrayanI bahAra zUnya gRhAdimAM rahe, temAM sAmAcArI nathI. temAM A doSo - puraSa vedodayathI janarahitamAM hastakamadithI saMyata bheda thAya, meM mayadA ullaMghI ema mAnIne paihAyAsAdi maNa svIkAre. * x * jo saMyama bhAvarahita hoya to paNa samudAyamAM bIjA munithI rakSaNa thAya, jema cheDAyela vaMza bhUmi para na paDe. nikAraNa garvathI judA vasanArA gaNI ane AcAryane A pramANe doSa thAya che * to sUtramAM ekAkIpaNAnI AjJA kema ? kAraNa hoya to. bhikSane paNa kAraNe bahAra rahevAnI AjJA che. zuM kAraNa che? te kahe che - AcAryo parva parvamAM vidhAonI paripATI kare che, jemake mahAprANa. te kAraNe vasatinI aMdara ke bahAra rahe che. AcAryanA gaNane vize atizayo kahyA. have te ja atizayathI viparyayabhUta gaNathI nIkaLavAnA kAraNo kahe che- * sUtra-433,438 - 4i77 pAMca kAraNa vaDe AcArya-upAdhyAyanuM gaNathI nIkaLavuM thAya che, te A - (1) AcArya-upAdhyAya potAnA gaNamAM AjJA ke dhAraNAne sArI rIte pAlana na thatuM hoya, (2) AcArya-upAdhyAya gaNamAM yathArAnika vaMdana vyavahAra ane vinaya samyapha paLAvI na zake. (3) AcArya-upAdhyAya gaNamAM je kRtapAyinA dhAka che tene kALe samyapha anuvAda na kare. (4) AcArya-upAdhyAya gaNamAM vagaNa ke paragaNa saMbaMdhI sAdadImAM bahirtezya thAya. (5) temanA mitra ke jJAtijana koI kAraNathI gAmAMthI nIkaLela hoya teno saMgraha ane upaSTabha ApavA mATe gaNathI nIkaLavuM thAya. [48] pAMca bheda RddhivALA manuSyo kahelA che. te A * arahaMta, cakavartI baladeva, vAsudeva ane bhAvitAtmA aNagAra, * vivecana-433,438 : [47] sUtra sugama che. vizeSa e ke - AcArya-upAdhyAyanuM ke AcArya ane upAdhyAyanuM gaNa-gacchathI nIkaLavuM te gaNa apakramaNa. AcArya upAdhyAya ga7nA viSayamAM yogomAM pravartanarUpa AjJAne ke vidheyonuM nivartana lakSaNa dhAraNAne yathAyogya pravartana karanArA thatA nathI. kahevA ema mAMge che ke - gaNanA durvinItatvathI temane yogAdimAM joDavA azakta thAya tyAre te gaNathI nIkaLe che. jema kAlakAcArya. Boo sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 te eka. gaNanA viSayamAM cayA jyeSTha - paryAyAdithI, tene kRtikarma, vinayane sArI rIte prayojanAra thato nathI. kemake AcAryanI saMpadAthI abhimAnava hoya che. tethI AcAryae paNa pratikramaNa-kSAmaNAdimAM ucita vinaya kavo ja joIe. e bIjuM... AcArya-upAdhyAya, je kRtanA paryAyo-uddezaka, adhyayanAdine vismaraNa ne thavAthI hadayamAM dhAre che, te zrutapayayone yathAvasara sAdhune bhaNAvatA nathI. ane zabdano ahIM saMbaMdha karAya che tathA gaNanA viSayamAM ati gaNane AcAryanA avinItapaNAthI, sukha laMpaTatAthI ke maMda prAvathI gaLathI nIkaLe che. A trIje. gaNamAM vartatA AcArya-upAdhyAya, svagaccha ane paragacchanI sALI pratye tayAvidha zubhakarmavaza thaIne sakala lyANanA AdhArabhUta saMyama mahela madhyethI bahAra lezyA - jenuM aMtaHkaraNa che te ati Asakta thAya che, e rIte gaNavI nIkaLe che. adhika guNavathI A asaMbhava che ema na kahevuM, kemake vaja jevA bhAre ane cIkaNA evA nibiDa karma jJAnATyane paNa mArgathI patita karIne unmArgamAM laI jAya che. A cothuM. te AcAryAdinA mitra ane svajana varga koI kAraNathI gacchathI nIkaLela hoya, te mitra-svajanAdinA saMgrahAdi arthe gacchathI nIkaLavuM kahela che. ahIM saMgraha eTale teno svIkAra ane upagraha eTale vadi sahAya. te pAMcamuM. | [48] AcAryanuM gaNathI nIkaLavuM kahyuM, te AcArya RddhivaMta manuSya hoya che, te adhikArathI RddhivaMta manuSya vizeSate kahe che - sUtra sugama che. vizeSa che ke - Addhi - AmapaSadhi Adi saMpatti. te A - AmaESadhi, vipuDaSadhi, khelauSadhi, jalauSadhi, sarvopadhi, AzIviSava, AkAzagAmitva akSiNamahAnasikava, vaikriyakaraNa, AhArakatva, tejonisarjana, pulAva, kSIrAzravatva, madhvAzravatva, sarpirAzravatva, koThabuddhitA, bIjabuddhitA, padAnusAritA, saMbhijJa zrotRtva, pUrvadharatA, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna, ahaMtalabdhi, gaNadhara labdhi, cakravartitA, baladevatA, vAsudevatA, Adi aneka prakAre labdhio jANavI. kahyuM che ke udaya, kSaya, kSayopazama janya ghaNA prakAre pariNAma vaza jIvane labdhi utpanna thAya che. AvA prakAre pracUra ke atizayavALI Rddhi vidhamAna che jeone te RddhivALA. sadbhAvanAthI vAsita AtmAvALA bhAvitAtmA anagAro, teonuM RddhimAnava AmaSadhyAdicI che. ahetu Adi cArane yathAsaMbhava AmapaSadhi AdithI ahatatva Adi che. sthAna-5 udezo-2-no | muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa |
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/ra/439,480 sthAna-5- uddezo-3 che. - X - X - X - X - X - * bIjo uddezo kahyo. have trIjo kahe che. teno saMbaMdha A che - uddezA-2mAM prAyaH jIva dharmo prarUpyA. ahIM jIva-jIvanA dharmo kahe che. te saMbaMdhe sUga * sUtra-439,480 : 9i6] pAMca astikAyo kahA che - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, anAstikAya, pagalAstikAya... mastikAya avarNa, gaMdha, arasa, sparza, arUpI, jIva, zAzvata, avasthita, lokavyApI dravya che te saMkSepathI pAMca bheTe che - dravyathI, kSetrathI, kALI, bhAvathI ane guNathI... dravyathI dhamastikAya eka dravya, kSetrathI lokapramANa, kALathI kyAreya na hato tema nahIM tethI ema nahIM, na haze ema nahIM. te hato - che ane raheze... te gva, nitya, zAzvata, kSaya, avyaya, vasthita, nitya che. bhAvathI vaNa, agaMdha, rasa, sparza, guNathI gAmanaguNa che. adhamastikAya avarNa Adi pUrvavata che. vizeSa e ke - guNathI sthitiguNa che... * AkAzAstikAya avaNadi pUrvavat che. vizeSa e ke - homathI lokAloka pramANa che, guNathI avagAhanA guNa che. zeSa pUrvavata. jIvAstikAya - vadi pUrvavat che. vizeSa e ke - dravyathI jIvAstikAya anaMta dravya che, ArapI, jIva, zAzvata che, guNathI upayoga guNa che. pulAstikAya * pAMca varNa, pAMca sa, be gaMdha, ATha sparza, rUpI, ajIva, zAzvata, avasthita che - cAvata - dravyathI pagalAstikAya anaMta dravyo, phogathI lokamANa, kALathI-kALathI na hato tema nahIM cAvata nitya, bhAvathI vaNa-gaMdha-rasAyukata guNathI grahaNaguNavALo che. [48] gati pAMca kahI che . naraka, tiryaca, manuSya, deva, siddhigati. * vivecana-439,480 [49] A sUtrano saMbaMdha A pramANe - anaMtara sUTamAM jIvAstikAya vizeSo RddhivALA kahyA, ahIM te asaMkhyaya ane anaMta pradeza lakSaNa RddhivALA samasta astikAyo kahevAya che. A saMbaMdhe A sUtranI vyAkhyA pahelA adhyayanavatuM anusaraNIya che. vizeSa A ke dhamastikAyAdi zA mATe upanyAsa karela che ? kahe che. dhamastikAya Adi padanuM mAMgalikapaNuM che tethI pahelAM dhamastikAyano upacAsa che, pachI dhamastikAyanA pratipakSapaNAthI adhamastikAyano, pachI teonA AdhArasvathI AkAzAstikAyano, pachI tenA AdheyabhUta jIvAstikAyano ane pachI tenA sahAyaka pudgalAstikAyano kramazaH upanyAsa karela che. have dhamastikAyAdinuM svarUpa kramazaH kahe che - varNa, gaMdha, sa, sparzanA pratiSedhathI arUpI. varNAdimatpaNuM jene che te rUpI ane je rUpI nahIM te arUpI - 202 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 amUrta tathA mAnava - acetana, zAzvata - pratikSaNa sattAmAM vyApta, te ja svarUpe nitya hovAthI avasthita che. lokanuM aMdabhUta dravya telokadravya, kahyuM che ke - paMcAstikAyamaya loka anAdi anaMta che. have ukta svarUpano vistAra karavA mATe ane anuktanA kathana mATe kahe che. saMkSepathI pAMca prakAre che, vistArathI to vizeSa prakAre paNa thAya. kevI rIte ? kahe che. dravya-kSetra-kALa-bhAvane AzrIne ane guNathI-kAryane AzrIne. dravyathI dhamastikAya eka dravya che, kemake tathAvigha eka pariNAma thakI eka saMkhyAno ja ahIM bhAva che. phogathI lokanA pramANavALuM te lokapramANa - asaMkhya pradezo, tenuM parimANa che jene te lokapramANa mAga. kALathI kyAreya na hato tema nahIM ityAdi traNa kALano nirdeza che. e ja viSaya sahelAIthI samajAya tevI vyatireka vaDe kahe che - hato, hoya che, haze e rIte trikAlabhAvi dhruva che. kALanA eka vibhAga apekSAe ja ghuvapaNuM na thAo mATe sarva kALamAM ema ja hovAthI niyata che. kAlanA aneka vibhAgonI apekSAe ja dhavapaNuM na thAo mATe sarvakALamAM coma hovAthI niyata che. te rIte ja niyatatva na thAya mATe pralaya abhAvathI zAzvata che. e rIte sadA bhAva vaDe akSaya che, paryAya nAza thavA chatAM anaMtapaNAthI avyaya che. ema dravya-paryAyalakSaNa ubhaya rUpe avasthita che. A rIte oghathI nitya che athavA je kAraNe maikAlika che, e ja kAraNe avazyabhAvipaNAthI sUrya udaya vatu dhruva che, eka rUpapaNAthI niyata che. pratikSaNa vidhamAnavathI zAMta che. tethI ja avayavI dravyopekSatAthI akSaya che athavA paripUrNa hovAthI aAta che. avayava apekSAe avyaya che. nizcalatvathI avasthita che. tAtparya e ke nitya che athavA indra, zakAdi, zabdava dhuvAdi zabdo paryAyavAsI che. vividha dezotpanna thayela ziSyane jJAnArthe upanyAsa karela che. guNathI gamana-gati, teno guNa-gatipariNAmane prApta jIva, pudgalone sahakArI kAraNapaNAthI masyone jalanI jema kArya che jenuM te gamana-guNa athavA gamanane vize upakAra che. jeno te gamanaguNa. jema dhamastikAya kahyo ema adhamastikAya paNa kahevo. vizeSa A * adhamastikAya sthitirUpa kArya kare che. athavA jenAthI sthitimAM upakAra thAya che, sthAna guNa... loka ane alokarUpa ubhaya vyaktinuM je pramANa - anaMta pradezo te ja parimANa che jenuM te lokAloka pramANa mAtra. avagAhanA - jIva Adi AzrayarUpa guNa-kArya che jenuM athavA jenAthI avagAhanAmAM upakAra thAya che, te avagAhanA guNa... anaMta jIvonuM pratyekamAM dravyapaNuM hovAthI anaMta jIva dravyo che. jIvAstikAya amUrta che tathA cetanAvALo che upayoga- sAkAra, anAkAra bhedarUpa caitanyaguNa-dharma che jeno te upayoga guNa. bAkInuM adhamastikAyavatuM kahevuM. jIvAstikAya ane pudgalAstikAya lokapramANa che, kemake te baMneno lone
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/439,480 203 vize sadbhAva che. pray - audArika zarIrAdipaNe grAhyatA athavA indriyo vaDe grAhAtA che athavA vaNadimavathI paraspara saMbaMdha lakSaNa pudgalano guNa - dharma che jeno te grahaNaguNa. (480] anaMtara astikAyo kahyA, astikAya vizeSa jIvAstikAya saMbaMdhavALI ! vastune kahe che - adhyayana samApti paryata cAvatuM A rIte mahAsaMbaMdha che - sUtra sugama che. vizeSa A - gamana te gati athavA jemAM javAya che te gati - kSetra vizeSa. athavA je karma pudgalanA samudAya vaDe javAya che te gati athati nAmakarmanI uttaraprakRttirUpa - athavA - jIva avasthA. temAM narakamAM gati te nirayagati athavA narakane prApta karAvanArI gati te narakagati, e rIte tiryacomAM ke tiryaMca saMbaMdhI ke tiryapaNAne prApta karAvanArI te tiryaMca gati. e rIte manuSyagati, devagati jANavI. siddhimAM javuM ke siddhi evI gati te siddhigati. A nAmakarma prakRti nathI. anaMtara siddhigati kahI te siddhi, indriyanA viSaya, kaSAyAdine AzrIne muMDitapaNuM karavAthI hoya che, tethI indriyanA viSayAdi kahe che * sUtra-481,482 - [481) indriyonA viSayo pAMca kahyuM che. te A * endriyanA viSaya, cAvatuM parzanendriyanA viSaya... muMDa pAMca kahA che - thojhendriya muMDa vAvavuM sparzanendriya maMDa - athavA - muMDa pAMca bhede kahyA che. te A - krodhamuMDa, mAnakuMDa, mAyAmuMDa, lobhamuMDa ane zikuMDa. [48 dholokamAM pAMca bAdara kahyA che . pRvIkAyika, akAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika, zula trasa prANIo... udadlokamAM pAMca bhAdara kahyuM che . pUrvavatu.. tichaliokamAM pAMca bAdara kahawA che - ekendriya cAvatuM paMcendriya... pAMca bhede bhAdara tejaskAyika kahyA - kAMgArA, vAlA, mukura, arci, lAta... bhAdara vAyukAyika pAMca bheda kahyA - pUvano vAyu, pazcimano vAya, dakSiNamano vAyu, uttarano vAyu, vidizAno vAyu... pAMca bhede cita vAyukAyika che - AkAMta, bAta, pIDita, zarIrAnugata, saMmUrNima. * vivecana-481,482 : [481] sUtra sugama che. vizeSa A - aizvaryavAnuM hovAthI indra - jIva. sarva viSayanI upalabdhi ane sarva bhogalakSaNa parama aizvarya yogathI te jIvanuM liMga te indriya athavA tenAthI daSTa, sRSTa, juSTa, datta te zrogAdi. te nAmAdi bhede cAra prakAre - temAM nAma, sthApanA sugama che. dravyendriya be bhede . nivRtti, upakaraNa. bhAvendriya be bhede - labdhi, upayoga.. temAM nivRtti te AkAra. te bAhya - aAMtara che. temAM bAhya - aneka prakAre che, atyaMtara - kramaza: zrotra Adi - (1) kabapuSpa, (2) dhAvamasura, (3) atimukta pupacaMdrikA, (4) zupa, (5) vividha prakAranA saMsthAnavALI che. 204 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 upakaraNendriya * viSaya grahaNamAM sAmarthya, chedavA yogyane chedavAmAM khaganI ghAsa samAna che, jenI zakti haNAtA nivRttinA sadbhAva chatAM paNa viSayane grahaNa na kare. labdhi indriya che te tenA AvakanA kSayopazama rU5 che. upayoga indriya svaviSayamAM vyApAra rUpa che. ahIM cAra gAthA vRttikAre noMdhI che. te ukta ane jaNAve che... labdhiindriya prApta thayA pachI bAhya atyaMtara nivRtti indriya prApta thAya, pachI upakaraNendriya ane pachI indriyanA viSayamAM vyApArarUpa upayogendriya prApta thAya. zrotrAdi indriyano je potAnA zabdAdi viSayamAM paricchedarUpa vyApAra te upayoga, te eka samayamAM devAdikone paNa eka ja hoya che, tethI upayoganI apekSAe sarva jIvo ekendriya che. zeSa indriya apekSAe jIvonA ekendriyAdi bhedo kahyA che athavA labdhi indriya apekSAe sarve jIvo paMcendriya che. je kAraNe bakula AdimAM zeSa indriya upalaMbha paNa dekhAya che, tenA vaDe teonA tadAvaraka karmonA kSayopazamathI saMbhave che. kriyAnA arthI jIvo vaDe icchAya che athavA jaNAya che te aryo. indriyonA artho te indriyArtho atha zabdAdi viSayo. jenA vaDe saMbhaLAya te zrotra, te indriya te zrobendriya, teno artha che zrobendriyAI - zabada, e rIte kramazaH 5, gaMdha, rasa, sparza, cakSa. muMDana te muMDa * dUra karavuM. te be bhede - dravyathI, bhAvathI. temAM dravyathI mastakanA kezane dUra karavA bhAvathI indriya viSaya prApta rAga-dveSane athavA kaSAyone citathI dUra karavA. muMDanalakSaNa dharmanA yogathI puruSa muMDa kahevAya. zromendriyane vize ke zromendriya vaDe muMDa, paga vaDe laMgaDo ityAdinI jema. zrobendriya muMDa zabdanA viSayamAM sagAdinA khaMDanathI zrobendriyA maMDa, evI rIte sarvatra jANavuM. krodhane vize muMDa te krodhamuMDa. tenuM chedana karatA e rIte mAna AdimAM paNa jANavuM. mastakamAM ke mastakathI te ziromuMDa. [482] A maMDitapaNuM bAdara jIva vizepone hoya che, mATe traNa lokanI apekSAo bAdara jIvakAronI prarUpaNA mATe traNa sUtra kahe che - te sugama che. vizeSa e ke - adho, urvalokamAM tejaskAyika jIvo nathI mATe pAMca bAdara kAyo kahyA, anyathA cha hoya. adholokagrAmomAM je bAdara tejaso che te alA hovAthI tenI vivakSA karI nathI ane je be urvakapATane vize che te utpanna thavAvALA hovA vaDe utpatti sthAnamAM na rahela hoya kahyA nathI. prasava teu tathA vAyumAM prasiddha che. tethI teno niSedha karavA vaDe hIndriyAdinuM grahaNa karavA mATe orAlA-cokendriyanI apekSAe skUla. eka indriya-karaNa sparzana lakSaNa te ekendriya jAtinAma karmodayathI ane tadAvaraka karmakSayopazama thakI che jeone te pRthvI Adi ekendriya jANavI. e rIte beIndriyAdi. vizeSa e ke - indriya vizeSa te jAtivizeSa kahevA. ekendriyo che tema kahetA, have pAMca sthAnakane anusaranAre vizeSathI traNa sUtra vaDe kahe che
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/481,482 205 aMgArA prasiddha che, javAlA-chaMdAyela mULavALI agninI zikhA, aci achinna mUlA agnizikhA, mamubhama mizra agnikaNarUpa, alAta-uMbADIyuM. prAcInavAta - pUrvano vAyu, pratIcIna - pazcima, dakSiNa-prasiddha, udIcIna uttara, tenAthI judo vAyu te vidizAno vAyu. paga AdithI dabAve chate bhUtakALa AdimAM je thAya, te AkAMta vAyu. dhamaNa AdithI dhamAtA chatA je vAyu thAya te bhAta, jaLathI Adra ane nIcovatA thato vAyu te pIDita, oDakAra-ucchavAsAdi zarIrAnugata vAyu te saMmUrbima. pUrve aceta pachI saceta thAya. pUrve paMcendriyo kahyA, tethI paMcendriya vizeSate kahe che. athavA anaMtara sacetana-acetana vAyu kahyA, tenI nirgunho rakSA kare mATe nirgunhone kahe che- * sUtra-483 - nisthio pAMca bhede kA - gulAka, kuza, kuzIla, nirgastha, snAtaka.. pulAka pAMca bhede che - jJAnapulAka, darzanapulAka, cAsTiApulAka, liMgapulAka, yathAsUma pulAka... bakuza pAMca bhede che - Abhogabakuza, nAbhoga bakuza, saMvRtta bakuza, asaMvRtta bakuza, yathAsUma bakuza... kuza pAMca bhede che - jJAnakuzIla, darzanakuzIla, cAstrikuzIla, liMgakuzIla, yathAsUmrakuzIla... nigrantha pAMca bheda che . prathama samaya, Apathama samaya, carama samaya, acalma samaya, yathAma.. snAtaka pAMca bhede che - ajJabala, kamara, saMzuddha jJAnadarzana dhara arihaMta jina kevalI, aparizrAvI. * vivecana-483 - A cha sUtro saMgama che. vizeSa A ke - mithyAtva Adi AvyaMtara graMthathI ane dhamapagaraNa sivAya dhana Adi bAhya graMthI nIkaLelA te nirgaLyo... pUnA - cokhAnA kaNathI zunya pAlAla jevA. tapa, zratanA hetuvALI saMghAdinA prayojanamAM cakravartI Adine paNa cUrNa karavAmAM sAmarthyavALI labdhinA prayoga vaDe athavA jJAnAdinA aticArane sevavA vaDe je saMyamarUpa sAra, tethI rahita te pulAka. kahyuM che ke - jinona AgamI sadaiva apratipAti jJAnAnusAra kriyA karanAra sAdhuo labdhi vaDe upajIvana karatA pulAka thAya che. - - zabala arthAt kAbaro. zarIra, upakaraNa saMbaMdhI vibhUSAnAM anuvartIpaNAne laIne zuddhi ane azuddhi mizrita cAritra hoya che. A bakuza paNa be bhede che. kahyuM che ke - mohanIyano kSaya karavA taiyAra thayelA zarIra ane upakaraNanI zobhAnI anuvartithI bakuza kahevAya che. zarIramAM pragaTa vyatikara vaDe hAtha, paga, mukhanuM dhovuM, AMkha-kAna ane nAsikAdi avayayono mela dUra karavo, dAMtane sApha karavA ane vALane saMskAravA te dehatnI zobhAne mATe AcaranArA zarIrabakuzo che ane upakaraNa bakuzo to akALe dhoyela colapaTTaka ane takalpAdi svaccha vAmAM prItivALA, pAtra ane daMDane paNa telanI mAtrAthI ujaLA karIne zobhA mATe upakaraNane ghAraNa kare che, baMne prakAranA bakuzo paNa Rddhi ane yazanI icchAvALA 206 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 hoya che, temAM ghaNAM vastra, pAtra Adi Rddhine A viziSTa guNavALA sAdhuo che. ityAdi pravAdarUpa khyAti Icche che, vaLI sAtAgAravanA AzrayavALA hovAthI divasarAtrimAM karaNIya kriyAone vize sArI rIte udhamavALA thatA nathI. avivikata parivAravALA, jaMghAne ghasanAra, tela AdithI zarIrane zuddha karanAra ane kAtara vaDe kApela kezavALo parivAra che jeonA che. bahu cheda ane zabala doSa vaDe yukta nirjhanya bakuzo hoya che. muna - kutsita uttara guNanI prati sevA vaDe athavA saMjavalana kaSAyanA udaya vaDe dUSita hovAthI 18,000 bhedavALuM sadoSa zIla che jenuM te kaSAya kuzIla. A kuzIla be bhede che. kahyuM che - pratisevanA kuzIla ane kaSAyakuzIla. temAM je ninyapaNA pratye tatpara thayelA, indriyane kAbumAM na rAkhanArA koIpaNa prakAre kiMcit piMDavizuddhi, samiti, bhAvanA, tapa, pratimA ane abhigrahAdirUpa uttaguNomAM virAdhanA karatA sarvajJanI AjJAnuM ullaMghana kare che, te pratisevanA kuzIlo che. je satsayatone paNa kvacit saMjavalana kaSAyo udIrAya che, te kapAya kuzIlo che. mohanIya kamarUpa graMthathI nIkaLela te nizva te kSINakaSAya ke upazAMta kapAya hoya che... samasta ghAtikarmarUpa maLanA samUhane dhoyela hovAthI nAna karelanI jema nAta te nAtaja, te sayogI kevalI athavA ayogI kevalI hoya che. have e ja pulAka Adi bhedathI kahe che (1) 5lAkamAM Asevaka pulAka pAMca bhede che ane labdhipulAkanuM ekavidhapaNuM hovAthI bheda nathI. khalita ane milita Adi aticAro vaDe jJAnane AzrIne AtmAne asAra karato te jJAnapulAka... kudarzanIonA paricayAdi vaDe darzana pulAka, mUla-utaguNa pratisevanAthI cAsTiApulAka, cokta liMgathI adhika levAthI ke nikAraNa anya liMga karavAthI liMga - veiza pulAka, kiMcit pramAdAdithI akalpanIya vastu grahaNathI yathAsUramapulAka che. be prakAravALA bakuzanA pAMca bheda che - icchApUrvaka zarIra, upakaraNanI zobhAne karanAra te Abhoga bakuza. sahasAkArI te anAbhoga bakuza. pracchanna karanAra te saMvRta bakuza, pragaTa karanArane asaMvRtta bakuza. kaMIka pramAdI ke AMkha vagerenA melane dUra karanAra te yathAsUma bakuza. be prakAravALA kuzIlanA pAMca bheda che - jJAna, darzana, cAtri, liMgane zrI pratisevana karavAthI jJAnAdi kuzIla, "tapa kare che" evI anumodanA karavAthI harSita thAya te yathAsUkSma kuzIla. pratisevanA vaDe A pAMca bheda che. kapAya kuzIla paNa ema ja jANavo. vizeSa e ke vidhAdino prayoga kare - jJAnakuzIla, darzana graMthano prayoga karato darzana kuzIla, zApa Ape te cAri kuzIla, kaSAyo vaDe anya veza kare te liMga kuzIla, matathI kapAyo kare te yathAsUmakuzIla. aMtarmuharta pramANa viziSTa nirmantha saMbaMdhI addhAnA pahelA samayamAM vartamAna te prathama samaya nirmaLa, zeSa samayamAM vartato te bIjo. aMtima samayamAM vartanAra te
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/483 203 bIjo, chellA samaya sivAyanA samayamAM vartato te cotho ane badhA samayamAM vartanAra te pAMcamo. nAtava - zarIranA abhAve kAyayoga nirodhathI chavi ke avyayaka, aticAra hita hovAthI azabala, karmane khapAvela hovAthI akamalaka, jJAnAMtara vaDe saMparkapaNuM na hovAthI saMzuddha jJAna, darzanane dharanAra ane pUjAne yogya hovAthI aha, kaSAyone jitavAthI jina, paripUrNa jJAnAdi ratnatraya che jene te kevalI, niSkriyapaNAthI yoga nirodhathakI aparizrAvI. A saMbaMdhe vRttikAre bAra gAvAo ukta ane jaNAvavA kahelI che. jeno ujA vivecanamAM artha prAyaH kahevAyo che mATe pharI kaho nathI.] nirmanthone ja upadhi vizeSanA pratipAdana mATe be sUtra kahe che* sUga-484 - sAdhu, sAdaDIne pAMca prakAranA vastro rAkhavA ke paheravA kahyuM che. te AsaMgika, bhAMgika, sAnaka, potaka, tiriDapaTTa... sAdhu-sAdanIne pAMca haraNa grahaNa karavA ane vAparavA kahyuM che. te A - unanuM, auSTrika, zAnaka, vadhvaja ane muMja [pAsa vizeSanI. * vivecana-484 - sUga sugama che. vizeSa e ke - rAkhavA ane paheravA mATe grahaNa karavuM ko che athavA eka vakhata upabhoga te dhAraNA ane vAraMvAra bhogavavuM te pariharaNA... jAMgika-kaMbalAdi, bhaMgika-atasImA, zAnaka-zaNanuM baneluM. potaka-kapAsanuM vastra, tirIDapaTTa-vRkSanI chAlamaya. kahyuM che ke trasajIvothI utpanna thayela te jAMgamika, te vikasendriya ane paMcendriyanA avayavothI niSpanna temAM paNa aneka prakAra che - paDyuM - zreSTha vastra, muvaif - varNa sUtra keTalAMka kRmiono thAya che. mAnava - malabAra dezamAM utpanna, aMzuvA - sukomaLa vA, rInAMzu - kozIsa jAtanA kRmithI utpanna ke cIna dezamAM thayela varu - vizlendriya jIvonA avayavothI banelA hoya che. tathA unanuM vastra, uMTanA vALanuM vA, sasalAnA vALanuM vastra, bakarAnA vALanuM vastra, gADara vagerenA una-roma vagerethI banela vastra te kiTTIja vastra-paMcendriyaja hoya che. * * * * * ahIM pAMca bhede vastra kahyA chatAM utsargathI kapAsa ane unanuM baneluM vaja grAhya hoya che. kahyuM che ke kapAsanuM vastra na maLe to vRkSanI chAlanuM, tenA abhAve paTTa vA, tenA abhAve kozeTAthI utpanna vara levuM. jo unanuM vastra na maLe to chAlanuM ane tenA abhAve kozeTAthI utpanna vastra levuM, ahIM paTTa zabdathI tirIDapaTTaka kahevAya che ane zabdathI atasI vaMzImaya vA paNa levuM. te paNa a5 mUlyavALuM levA yogya che. pATalIputra saMbaMdhI aDhAra rUpiyAthI AraMbhIne eka lAkha rUpiyA sudhInuM vastra mahAmUlyavAna che. 208 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 jenA vaDe ja harAya che te joharaNa kahyuM che ke - jenA vaDe jIvonI bAhyaatyaMtara ja hAya te kAraNamAM kAryopacArathI joharaNa kahevAya che. gADaranA romathI baneluM, uMTanA romathI baneluM, zaNanA sUtrathI baneluM, vavaja ghAsa vizeSathI phUTelI chAlanuM baneluM, muMja jAtinA ghAsathI baneluM hoya. sargika ane ApavAdika bhede joharaNa be prakAre che. te ekeka paNa tirlAghAtavALuM ane vyAghAtavALuM ema be bhede che. autsargaka joharaNa be niSadhApaka sahita che ane khullAdaMDavALuM joharaNa te ApavAdika. unanI dazIvALuM te nivyaghiAtika ane te sivAyanuM vyAghAtika. je autsaka nirNAghAtika te eka unanuM joharaNa hoya che ane sargika vAghAtika - uMTanA romamaya, zaNamaya, vadhvaja-dabhakRti jevuM tRNa vizeSathI baneluM ane muMjathI baneluM jANavuM. nivyaghAtavALuM te ApavAdika, te lAkaDAnA daMDa sahita dazIothI baneluM ane ApavAdika-vyAghAtavALuM te uMTanA romamaya, zaNamaya vadhvaja, bhujathI banela jANavuM. joharaNAdi mAphaka kAyAdi paNa dharma sahAyaka hovAthI tene kahe che sUga-485 thI 487 [48] ghamane AcaranAra sAdhune pAMca nizrA kahela che - te A che : cha kAya, gaNa, rAja, gRhapati ane zarITa, [48] pAMca vidhAna kahA che te A che - yuganidhi, minidhi, zilAnidhi, dhananidhi ane dhAnidhi. [48] zauca pAMca prakAre kahela che . pRnIzauca, jalazauca, anizauca, maMgazauca ane bahAzauca. * vivecana-485 thI 487 : [485] ghama-mRta, cArUipa dharmane sevanAra te pAMca nizrAsthAno athati sahAyanA hetuo kahyA che. pRthvI vagere cha kAyo, teonuM saMyamamAM upakAratva AgamamAM prasiddha che. pRthvIkAyane AzrIne kahyuM che ke sthAna, nisadana, vavartana, uccAra [maLa-mUa] AdinuM grahaNa ane paraThavavuM, ghaka, DagalakamAM apAto lepa ityAdi prasaMge acita pRthvIkAyanuM grahaNa karavAmAM ane mUkavAmAM bahudhA prayojana hoya che. apakAyane AzrIne kahe che - pANI sIMcavuM, pIvuM, hAtha vagere dhovA, vastra dhovA, Acamana levuM, paga dhovA ityAdi kAryamAM tenuM prayojana che. tejakAyikane AzrIne kahe che - zAlI vagere bhojana, pakAvela zAka, kAMjInuM pANI, garama chAzanI Acha, osAmaNa, uNodaka - traNa vakhata ubharo Avela jaLa, zabdathI mAMDAdi, kubhASAdi, Dagalaka, rAkha, loDhAnI soya, pipalaka, kSara vizeSAdi ayita agnikAyano upayoga thAya che. vAyukAyane AzrIne kahe che - daitikanA vAyu vaDe ke dhamaNanA vAyu vaDe munine
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/485 thI 483 209 210 prayojana hoya che paNa te glAnapaNAmAM hoya to saciva vAyu ane mizra vAyuno parihAra karavo paNa acitano upayoga karavo. vanaspatine AzrIne kahe che - saMthAro, pamA, daMDa, kSaumika, kapAsa, pITha, phalakAdi, auSadha, bhaiSajaya Adi asita vanaspatinuM prayojana che. trasakAyamAM paMcendriya tirthayane AzrIne kahyuM che ke - carma, hADakAM, dAMta, nakha, roma, zIMgaDAdi, ajJAna chANa, gomUtrAdi, dUdha, dahIM Adi paMcendriya tiryaMconA ayita avayavo sAdhunA paribhogamAM Ave che. evI rIte vikasendriya, manuSya, devAdinI sahAyatA kahevI. tathA gaNanI upakAritA - "elAne dharma kyAMthI hoya ?" AdithI kahevI. gano parivAra te gaccha, temAM vasatA ghaNI nirjasa thAya, kemake guNavAnano vinaya karavAthI sAraNA AdithI doSanI pratipati thatI nathI. paraspanI apekSAo ekabIjAne joIne te te vinayAdi yogamAM pravartato gacchavAsI muni, nizcayathI, mokSapadano sAdhaka jANavo. duSTa manuSyothI sAdhunuM rakSaNa karavAthI rAjAnuM dharmamAM sahAyakava che. laukiko kahe che . "kSadraloko vaDe Akala lokane vize jo rAjA sAdhunI rakSA na kare to kSAMta, dAMta, ahiMsaka sAdhu kaI rIte dharma karI zake ? vaLI rAjArahita A lokamAM sarvathA upadrava thatAM A badhAnI bhayanI rakSA karavA mATe ja Izvare rAjAne utpanna karyo che." | gRhaspati - zayyAtara, te paNa nizrAnuM sthAna che. te sthAnadAnathI saMyamamAM upakAra karanAra che. kahyuM che ke - guNarUpa lakSmIne AliMgana karanAra pradhAna munione jeNe premathI sthAna ApyuM, teNe dhRti ApI, mati ApI, gati ApI ane sukha paNa ApyuM. je koI tapa-niyama-yogathI yukata yatine upAzraya Ape che, teNe vastra, ag, pAna, zayana, Asana ApyA tema jANavuM. - zarIranI dharmamAM sahAyatA prasiddha ja che. kahyuM che - zarIra dharma saMyukta che mATe prayatnathI paNa te rakSaNa karavA yogya che. jema parvata parathI pANI jhare che tema zarIrathI dharma jhare che. lokane vize dharma AcaranAra sAdhune pAMca nizrApado che. te A - rAjA, gRhapati, paTakAya, gaNa ane zarIra. zeSa sugama che. | [48] zramaNanA nizrAsthAno kahyA. have nidhirUpa taukika nizrA sthAna pAMca prakAre pratipAdana karatuM sUtra kahe che - te sugama che. vizeSa e ke - jene vize atizaya sthapAya te nidhi arthAta viziSTa ratnasuvaNiida dravyanuM patra. nidhivat nidhi. putrarUpa nidhi te puganidhi. dravyane meLavanAra purA mAtApitAnA nivahinA hetubhUta thavAthI temaja svabhAve te baMnene AnaMda ane sukhano karanAra hovAthI putra nidhirUpa che. anya zAstrakAroe kahyuM che ke - "zuddha vaMzamAM utpanna thayelI saMtati, tapa ane dAnathI utpanna thayela puNyarUpa janmAMtaranA phaLabhUta che. te Aloka paralokanA sukhane mATe thAya che. [6/14 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 migarUpa nidhita mibanidhi. kemake artha ane kAmanA sAdhakava thakI AnaMdano hetu che. kahyuM che ke - jene zUra, vinita, vicakSaNa mitra nathI tene rAjalakSmI kyAMthI hoya ? zilA-citrAdi vagerenuM vijJAna, teja nidhi te zikSanidhi. A zila vidhAnA upalakSaNarUpa che, tethI parArthanA sAdhanabhata hovAthI vidyA nidhi ja gaNAya che. kahyuM che ke - vighA vaDe rAjane pUjya thAya, vidhA vaDe kAminIne priya thAya, vidhA ja samagra lokanA vazIkaraNe maMgabhUta che. dhana nidhi te koza... dhAnya nidhi te koThAra, [48] anaMtara nidhi kahyo. te dravyathI gAdi ane bhAvathI kuzala anuSThAnarUpa brAhma che. te vaLI zaucapaNAne kahevAnI icchAvALA sUtrakAra prasaMgathI zeSa zocane paNa kahe che - te sUtra spaSTa che. vizeSa e ke zucino bhAva te zauca ke zuddhi. te dravyathI ane bhAvathI be prakAre che. temAM prathamanA cAra dravya zauca che. pAMcamuM te bhAva zauca che. (1) pRthvI-mATI vaDe zauca arthAt ghasavuM ane lepana karavuM. zarIrAdi thakI dugaMchanIya maLa ane gaMdhane dUra karavuM te pRthvIzauca. - ahIM pRthvI zaucane kahyA chatAM paNa bIjAo vaDe je pRthvIzaucanuM lakSaNa kahevAya che, te batAve che. mATI vaDe zuddha liMgamAM eka vAra, gudA sthAnane vize traNa vAra, eka hAthamAM dazavAra ane baMne hAthamAM sAta vAra DAhyA puruSo mATI vaDe zuddhi jANavI. A pramANe gRhasthane zauca che. brahmacArIne ethI bamaNuM, vAnaprasthone traNa gaNuM ane yatione cAra gaNo zauya che - A kathana anya mationuM che, te ahIM mAnya nathI, paNa gaMdha Adino nAza mAtrane zaucapaNAe vivakSita hovAthI ane tenuM ja yuniyukatapaNuM hovAthI zauca che. (2) pANI vaDe zauca te azauca arthAt dhovuM. (3) agni vaDe ke agninA vikAbhUta bhasma vaDe zauca-teja zoya. (4) zuci vidhA vaDe zauca te maMtra zauca... (5) bahA-brAhAcaryAdi kuzala anuSThAna rU5 zauya te ja brahmazauca... A brahmanA kathana vaDe cAra prakAranuM satyAdi zauca paNa saMgraheluM che. te A pramANe satyazauca, tapaHzauca, indriya nigraharUpa zauca, sarva prANIonI dayArUpa zauca. pAMcamuM jaLazauca che. laukikoe sAta bhede zauca kahyuM svayaMbhU svayameva RSione, brahmacArIone dravya tathA bhAva vizuddhine mATe sAta prakAranA snAno kahelA che. Agneya, vAruNa, brAhuo, vAyavya, divya, pArthiva ane mAnasa... A sAta prakAre snAna karyuM. (1) bhama vaDe snAna te Akheya, (2) jaLa vaDe snAna te vAraNa. (3) ApohiSThAmaya maMtra vaDe snAna te brAmya. (4) gAyonI ja te vAyavya. (5) sUryane joIne pachI anya vastune jovI te divya. (6) mATI vaDe snAna ke pArthiva. (7)
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/485 thI 483 211 mananI zuddhi te mAnasa. anaMtara brahazauca kahyuM te jIvanI zuddhirUpa che ane jIvane chaThAstha jANatA nathI, kevaLI jANe che. * sUtra-488 thI 492 - [488] A pAMca sthAnone chastha pUNarUpe na jANe, na dekhe - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, zarIrahita jIva, paramANa pudagala... A sthAnone utpanna jJAna-darzanadhara sarva bhAvathI jANe che ane jue che - dhamastikAya cAvatu paramANu yugala. [48] adholokamAM pAMca moTI narako che. jemake - kAla, mahAkAla, raurava, mahAraurava, apatiSThAna... udadlokamAM pAMca mahAvimAna che - jemake - vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjid, savathisiddha vimAna.. [49] puruSo pAMca bhede che - hIsatva, lhImanasatva, calasatva, sthirasatva, udAsatva. [41] matsya pAMca prakAre che. jemake - anuzrotayArI, patizrotacArI, aMtacArI, madamacArI, sarvacArI... A ja pramANe bhikSu pAMca prakAre kahyA che. te A - anotacArI yAvata sarvacArI. [42] vanIpaka pAMca prakAre kahyA che. te A - atithi vanIpaka, dariddhI vanIpaka, brAhmaNa vanapaka, zvAna hanIpaka, zramaNa vanIka. * vivecana-488 thI 42 - [488] sUtra sugama che. vizeSa e ke- chAstha eTale avadhijJAnAdi atizayathI sahita jANavA. anyathA amUrtapaNAthI dhamastikAyAdine na jANato paNa paramANu pratye avadhijJAnI Adi chavAstha jANe che, kemake paramANunuM mUrNapaNuM che. koI ema kahe ke * sUtramAM sarvabhAva vaDe na jANavuM kahela che." tethI paramANune kathaMcit - keTalAMka payione jANato paNa anaMta paryAyapaNAne jANato nathI. jo ema mAnIne to sUtrokta pAMca saMkhyAno niyama vyartha jaze. kemake ghaTAdi aneka padArthone kevalI, sarva payayio vaDe jANavA asamartha che. A hetuthI kahyuM che. kemake zrutajJAna vaDe asAkSAtkArarUpe jANe che ja. A zarIpratibaddha - dehamukta thayela jIvane na jANe. paramANurUpa pudgala te paramANu pugala. [489] jema jinezvara A pAMca atIndriya padArthone jANe che, tema bIjA paNa atIndriya padArthone jANe che mATe adholoka ane udarvalokamAM rahelA pAMca sthAnakamAM avataratI atIndriya vastune dekhADatA be sUtrane kahe che - te spaSTa che. vizeSa e ke - sAtamI pRthvIne vize anuttara kemake vedanAdipaNAthI athavA tethI AgaLa narakano abhAva che. kAlAdi cAra narakAvAsonuM mahApaNuM kSetrathI paNa asaMkhyAta yojanavALuM hovAthI che ane pratiSThAna narakAvAsanuM to eka lAkha yojana pramANa che, paNa AyuSyanuM ati mahatapaNuM hovAthI mahAnapaNuM che. 212 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 evI rIte urvalokane vize paNa jANavuM. [49] kAlAdi nakAvAsomAM ane vijayAdi mahAvimAnomAM sarvAdhika puraSo ja jAya che. A hetuthI savanuM pratipAdana karavAne kahe che. (1) hI sava - lajjA vaDe sAdhuonA parISahone vize ane anyane saMgrAmAdikane vize avicalarUpa sarva che jene te. (2) hI manasatva lajjA vaDe paNa manamAM ja satva che jene paNa zIta Adine vize kaMpAdi vikAranA bhAvathI zarIramAM sava nathI te. (3) kSaNabhaMgura che sava jenuM te cala satva. (4) enAthI viparIta-nizcaLa hovAthI sthira sava. (5) udayane pAmatuM pravardhamAna - vadhatuM sAva che jene te udayana satva. [491] anaMtara satvavALo puruSa kahyo che te bhikSu ja che. mATe tenuM svarUpa pratipAdana kasvA mATe dAkhiiktaka be sUtro kahe che. matsyane lagatuM vivaraNa pUrvavat spaSTa che. bhikSa - sAdhu te anuzrotacArI - upAzrayathI zarU karIne bhikSA karanAra te eka, daranA gharothI AraMbhIne upAzrayanI sanmukha gaucarI karanAra te bIjA. saMtavANI - pAsenA gharomAM gaucarI karanAra te trIjo. zeSa be sugama che. [492] bhikSa adhikArI bhikSa vizeSane ja pAMca prakAre kahe che - te spaSTa che. vizeSa e ke - bIjAone potAnuM duHkhitapaNuM darzAvavA vaDe anukULa bhASaNathI je dravya meLavAya che te vana pratIta che, tene pitta - AsvAde che athavA pati - sAyave che te vanapaka che. arthAt yAcaka che ahIM to atithi Adino je bhakta hoya che tenI prazaMsA karavA vaDe tene dAnanI sanmukha kare che te vanapaka. bhojananA samayamAM upasthita thayela prApUrvaka te atithi. tenA dAnanI prazaMsA vaDe te bhakta pAsethI meLavavAne icche che, te atithine AzrIne atithi vanIka. kahyuM che ke - prAyaH ghaNA loko upakArI, paricita, prItivALAone dAna Ape che, paNa te dAna nA kahevAya. mArgamAM thAkelA atithine je dAtAra pUje, dAna Ape te dAnanuM mahAphaLa che. A rIte bIjA paNa vanapako jANavA. vizeSa e ke - duHkhamAM rahela ka Adi. udAharaNa - kRpaNone, durmanavALAne, abaMdhuone, AtaMkita-rogIone, laMgaDA Adi khaMDita aMgavALA manuSyone dAna Apato dAtAnI patAkA vistAre che. kemake mAnAdi pUjAne icchatA loko satkAranArA pratye sakAre che. niHsvArthavRtti vaDe kRSaNAdine je devAya che, te ja dAna zreSTha che... mAtta eTale brAhmaNa lokane upakAra karanArA bhUdevo - brAhmaNone nAma mAtra guNarahita jAti mAtra brAhmaNone vize devAtuM dAna bahu phaLavALuM thAya che to par karma karanArAone vize dAna devAthI mahAphaLa thAya temAM kahevuM ja zuM ? zAna vanapaka A pramANe jANavA - gAya Adine tRNAdi khorAka sulabha hoya che, paNa tiraskAra vaDe haNAyela zAnone kayAre paNa khorAka sulabha thato nathI, tethI tene devAmAM vizeSa lAbha che. te zvAno guhyaka deva vizeSa che. kailAsabhuvanathI bhUmi para AvIne yakSarUpe zvAnanI AkRti vaDe phare che, tethI teonI pUjA vaDe hitaapUjAthI ahita thAya che.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/488 thI 42 213 zramaNo pAMca prakAre - nirgunyo, zAkya, tApasa, garika, AjIvika. zAkya vanIko A pramANe - citrakAryamAM sthira rahelAnI jema karUNAvALA ane dAnaracivALA zAkyAdiko bhojana kare che, tethI temane avazya bhojana ApavuM. viSayamRddha brAhmaNone apAyela dAna paNa jo nAza pAmatuM nathI to pachI yatione Apela dAna kema nAza pAme ? e rIte tapasa vanIpaka Adi paNa jANavA. vanapaka kaho. te sAdhu vizeSa che ane sAdhu acelaka hoya, tethI acelakatva prazaMsA sthAno * sUtra-493 thI 495 - [49] pAMca kAraNe anyalaka sAdhu prazasta thAya che - (1) alya pratyupekSA, (ra) prazasta lAdavapaNuM, (3) vaizcAsikarUpa, (4) anujJAti tapa ane (5) mahAna indriya nigraha.. [49] utkaTa puruSa pAMca kahyA. (1) daMDa uckaTa, (2) rAjya ukaTa, (3) stana ukaTa, (4) deza utkaTa, (5) sava uckaTa. * vivecana-493 thI 45 : [49]] sUtra sugama che. vizeSa e ke - jene varu vidhamAna nathI te acalaka, te jinakabhI vizeSa che, vastranA abhAvathI ja hoya che. - x* temAM vikalpI muni lA, lA mUrAvALA, pramANopeta, jIrNa, malina vAyukta hovAthI yelaka kahevAya che... tIrthakara ane gaNadharAdi vaDe prazarata che. aolakane alA pratyupekSA jANavI kemake paDilehaNIya tathAvidha upadhino abhAva hoya che, tethI svAdhyAyAdinI hAni thatI nathI. laghuno bhAva te lAghava, te ja lAghavika dravyathI ane bhAvathI paNa rAmanA viSayanA abhAvathI prazasta-aniMdha hoya che. tevA sAdhuno veza nirlobhatA sUcaka hovAthI vizvAsa prayojanabhUta che. upakaraNa saMlInatArUpa tapa jinezvarone anujJAta-saMmata che. tathA mahAna indriyanigraha thAya... upakaraNa vinA sparza pratikULa zIta, vAta, tApAdi sahana thatA nathI tethI upakaraNa dharma sahAyaka che. | [494] indriya nigraha satvathI utkaTa puraSo vaDe ja zakya che, mATe ukaTanA bhedo kahe che. temAM vizeSa e ke - AkarA ke vRddhivALA, temAM daMDa-AjJA ke aparAdhane vize daMDavuM ke jene prakRSTa sainya che tenA vaDe - AjJA Adi vaDe ja Akaro che te daMDa utkaTa athavA daMDa vaDe vRddhine pAme te daMDokaTa. AvI rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke - rajU - prabhutA, stana - cora loko, rejha - maMDala ane sarva - badhAno samudAya. [495] asaMyata, daMDAdi vaDe Akaro hoya che, saMyata to samitio vaDe kiTa hoya che, mATe samitione kahe che. - sUtra sugama che. vizeSa e ke * - ekIbhAva vaDe. tti - pravRtti, te samiti. arthAt sArA ekAgra pariNAmanI ceSTA. javuM te Iya, temAM samiti te IrSA samiti. kahyuM che ke 214 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 - ratha ane gADuM vagere vAna ke azvAdi vAhano vaDe gamana karAyela, sUryanA kiraNo vaDe tapela, ayita ane vivikta, yugamAtra daiSTi vaDe joine gamanAgamana te icasamiti. bolavuM te bhASA, temAM samiti te bhASA samiti. kahyuM che ke - hita- mita - saMdeharahita arcanuM kahevuM te bhASA samiti. gaveSatuM te eSaNA, gaveSaNa - grahaNa - grAsanI eSaNAnA bhedo athavA zaMkAdi lakSaNavALA bhedomAM samiti te eSaNA samiti. kahyuM che ke - gaurI gayela sAdhue sabhya upayoga vaDe nava koTithI sarvathA zuddha AhArAdi grahaNa karavA yogya che. tamAma upadhine levA-mUkavAnA viSayamAM saMdara ceTA te AdAna bhAMDa mAma niphopaNA samiti. ahIM pUvoMkata apamArjita Adi sAta bhAMgA che... uccAra, prasavaNa, khela, siMghANa, jalanI pariThApanikA, temAM samiti te pAriSThApanikA samiti. temAM DubbIra - viSTA, prazravaNa - mUtra, heta - glema, maTha - mela, liyAna - nAkanA lekha. - X - samiti prarUpaNA jIva rakSArthe che. tethI jIva svarUpa pratipAdana kare che* sUtra-496 thI pa03 :[496] - (1) saMsArI jIvo pAMca bhede kahyuM - ekendriyathI paMcendriya. (2) ekendriyo pAMca gati ane pAMca AgativALA che. te A rIte - ekendriya ekendriyamAM upajato ekendriya yAvata paMcendriyamAMthI AvIne upaje te ja kendriya jAva. te ekendriyane choDato ekendriyathI paMcendriyapaNAmAM jaya... (3) bendriya jIvo pAMca gati pAMca gativALA pUrvavatu jANavA... (4 thI 6) e rIte cAvatu paMcendriyo pAMca gati - pAMca AgativALA kahyA che. cAvatu paMcendriyamAM upaje. () sarve jIvo pAMca bhede kahyA - krodhakayAyI cAvatuM lobhakaSAyI ane akaSAyI. athavA sarve jIvo pAMca bhede kahyA che. te A pramANe - nairayika cAvatuM deva ane siddho. [49] he bhagavana vaTANA, masUra, tala, maga, aDada, vAla, kaLathI, coLA, tuvera ane kALA caNA - A dhAnyone koThAmAM nAMkhyA hoya. to jema [trIjA sthAnamAM] zAlimAM kahyuM, tema cAva4 keTalo kALa tenI yoni saciva rahe ? he gautama jaghanyathI aMtamuhUrta, utkRSTathI pAMca varSa sudhI. tyArapachI cona plAna thAya yAvat nAza pAme. | [498) : (1) pAMca saMvatsaro kahRA. te A - nAjha, yuga, pramANa, lakSaNa ane zanaizvara saMvatsara.. - () yuga saMvatsara pAMca bhede che, te A - caMdra, caMdra, abhivardhita, caMdra, abhivardhitA.. -
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/496 thI 503 25 216 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ (3) pramANa saMvAra pAMca bhede che, te A - nagA, caMdra, Rtu, Aditya, abhivardhita.. - (4) lakSaNa saMvatsara pAMca bhede che. te A pramANe jaNAva [49] samAnapaNe nAno yoga kare che, samapaNe Rtu pariName che, ati uNa nahIM tema zIta nahIM ane bahu udakavALo te nakSatra saMvatsara, [Saoo] jemAM caMdra sarve pUrNimAo sAthe yoga kare che, nakSatra viSamacAra che, ati zIta-ati tApa hoya, bahu ANI hoya tene caMdra saMvatsara kahe che. [51] viSamapaNe aMkurA pariName, Rtu sivAya puu-phalAdi Ape sArI rIte varSo na thAya tene kamasaMvatsara kahe che. [5] jemAM sUrya pRSI, pANI, puSpa, phaLone rasa Ape che, tethI Abha vRSTithI paNa sArI rIte dhAnya pAke te sUrya saMvAra che. [Sao] jemAM sUryanA tejathI tapela kSaNa-lava-divasa-tuo pariName che, vAyuthI uDela dhULa pRedIne pUre che, te abhivardhita saMvatsara che. * vivecana-496 thI 5os : [496] spaSTa che. vizeSa e ke - saMsAramAM vartatA jIvo. vipra nan - tyAga karato. navanIvA - saMsArI ane siddho. mahvAthI - upazAMtamohAdi. [49] jIvonA adhikArI vanaspati jIvone AzrIne pAMca sthAno - atyAra trIjA sthAnakavatuM vyAkhyA karavI. vizeSa A - vattA - vaTANA, kapUra - caNakikA. tala-maga-aDada pratIta che. niSNAva - vAla, vanasthA - coLA jevI cipaTI che. mAna fsA - coLA, saraMga - tuvera, kALA caNA. 4i98] anaMtara saMvatsarapramANathI yoni vyatikama kaho. have te ja saMvatsara vicArAya che, te mATe cAra sUtro che. temAM nAga saMvatsara - caMdrano nakSatra saMbaMdhI bhogakALa te nakSatra mAsa. 27 pUNaki ekavIza saDasaThAMsa - 27-21/67 e rIte bAramAsano A nakSatra saMvatsara che. te 323-51/ka ekAvana/saDasaThAMzano thAya che. ema pAMca saMvatsasto eka yuga thAya che. tenA eka vibhAgabhUta kahevAtA lakSaNavALA caMdrAdi yugasaMvAra. pramANa - divasa AdinA pariNAmathI oLakhAto vakSyamANa nakSatra saMvatsara Adi ja pramANa saMvatsara, te ja vaphTamANa svarUpa lakSaNonI pradhAnatAthI lakSaNa saMvatsara ane jeTalA kAla vaDe zanaizcara eka nakSatrane athavA bAre rAzione bhogave te zanaizcara saMvatsara. caMdraprajJapti upAMga- zanaizcara saMvatsara 28 bheda che - abhijita, zravaNa yAvata uttarASADhA athavA zanaizvara mahAgraha 30 varSe sarva nakSatra maMDalane pUrNa kare che. yuga saMvatsara pAMca bhede che - te A - 29-32/dara pramANavALo kRSNa pratipadAthI AraMbhIne pUrNimAe pUrNa thayela te caMdramAsa, te mAsanA pramANa vaDe bAramAsanA parimANavALo caMdra saMvatsara hoya che. tenuM pramANa A pramANe - 35412)ra A pramANavALo bIjo ane cotho caMdra saMvatsara jANavo. Adhayan-6\Book-6C1 Saheib! abhivardhita- 31-1ra1/1ra4, AvA prakAranA mAsa vaDe bAra mAsanA pramANavALo trIjo abhivardhita saMvatsara, te pramANa vaDe - 383-44/dara divasanA pramANavALo pAMcamo paNa jANavo. A caMdrAdi pAMca saMvatsarathI eka yuga thAya che. te pAMca saMvatsaronA madhya abhivardhita nAmanA saMvarane adhikamAsa kahe che. pramANa saMvatsara pAMca bhede che - temAM nakSama saMvatsara ukta lakSaNavALo che. paNa tyAM mAtra nAgamaMDalano caMdrabhoga mAtra vivakSita che ane ahIM to divasa ane divasanA bhAga AdinuM pramANa vivakSita che. caMdra ane abhivardhita saMvatsara paNa ukta lakSaNavALA ja che. paNa tyAM yuganA vibhAga mAga kahela che ane ahIM divasa AdinA pramANa vaDe kahela che. A vizeSa bheda che. - Rtu saMvatsara 30 ahorama pramANavALo RtumAsa tevA bAra RtumAsa vaDe sAvanamAsa ane karmamAsanAmanA paryAya vaDe thayela 360 ahorAtra pramANavALo che. Aditya saMvatsara te sADatrIsa divasano eka mAsa, evA bAra mAsathI 366 ahorAtra che. anaMtara kahela e ja nakSatrAdi saMvatsara lakSaNa pradhAnatAthI lakSaNa saMvatsara kahevAya. have nakSatrane kahe che. [499] samI gAthA. samapaNe kRtikAdi nakSatro kArtika pUrNimA Adi tithi sAthe saMbaMdha kare che. nabo tithiomAM mukhyatAthI hoya che. jema kArtikI pUrNimA kRtikA. kahyuM che ke - mupUrNimA saha] jeThamAM mUla, zrAvaNe ghaniSThA, mAgasare AdrA, zeSa mAsa nakSatra nAmavALA che. je varSamAM samapaNe Rtu pariName che, viSamapaNe nahIM, kArataka pUrNimA pachI anaMtara hemaMta hatu, poSa pachI ziziraRtu ja Ave che jemAM ati garamI nathI ke ati ThaMDI nathI te tirUuTVnAtita. ane jemAM ghaNuM pANI che te bahUdaka, te lakSaNathI nakSatra hoya che. nakSatracAra lakSaNa lakSitatvathI nakSatra saMvatsara che. - X - X - [5oo] fsa gAthA. caMdra sAthe badhI pUnamanI samio je varSamAM yogavALI hoya athavA jemAM caMdramA badhI pUrNimA joDe yoga kare che. vipaEvA - yathA yogya tithimAM na vartanAra nakSatro jemAM che ke, atyaMta zIta ane garamInA sabhAvathI karka tathA ghaNuM pANI che tene vidvAno lakSaNathI caMdra saMvatsara kahe che. kemake caMdracAra lakSaNa lakSita che. [501] visama gAthA. viSamatAe pallava aMkura, te vidhamAna che jene te pravAlavALA vRkSo pravAlapaNAne prApta thAya athavA pravAlavALA vRkSo viSamapaNe pariName - aMkuranuM ugavuM Adi avasthAne pAme che. tathA Rtuo sivAyanA kALe puSpa tathA kaLane Ape che, jema caimAdi mAsamAM pAdita devAvALA AmavRkSo mAgha AdimAM puSpone Ape tathA je varSamAM megha barAbara vRSTine na varasAve te lakSaNathI karma ke Rtu ke sAvana saMvatsara nAme oLakhAya che. laha MI E:\
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ (109) pa/3/496 thI 503 217 [502] puofva gAthA - je varSamAM pRthvInA rasane ane udakanA rasane - mAdhurya, snigdhatA lakSaNa sa puSpa tathA phaLone tevA svabhAvathI sUrya Ape che arthAt tathAvidha udaka abhAve paNa Ape che, jethI aA varSA vaDe paNa joIe teTaluM dhAnya utpanna thAya te sUrya saMvatsara, [50]] sApha - gAthA - sUryanA tejathI tapta pRthvI AdinA tApamAM paNa upacArathI kSaNa vagere tayA tema mAnavuM. temAM kSar - muhad, nava * 49 ucazvAsa pramANa, viNa - ahorAka, tranuM - be mAsa. jemAM atikrame che ane je vAyu vaDe uDela ghaLathI bhUmipradeza vyApta thAya che, tene AcAryo lakSaNathI abhivardhita saMvatsara kahe che, te jANa. saMvatsarAdi vyAkhyAna prAyaH tavAdi TIkA anusAra che. saMvatsara kahyo te kALarUpa che, kALa vyatIta thatAM zarIrathI nIkaLavuM thAya che, A hetuthI tenA mArganuM nirUpaNa kare che- * sUtra-504,505 - [54] zarIramAMthI jIvane nIkaLavAno mArga pAMca prakAre che, te A - pagathI, sAthaLathI, hadayathI, mastakathI, savagathI... jIva je pagethI nIkaLe to narakagAmI thAya, sAthaLathI nIkaLe to tigAmI thAya, chAtIthI nIkaLe to manuSyagAmI thAya, mastakethI nIkaLe to devagAmI thAya, savagethI nIkaLatA siddhigatigAmI thAya che. [] chedana pAMca prakAre kahela che. te A - utapAdadana, vyayachedana, baMdhodana, pradezachedana, dvidhakArachedana... anaMtarya pAMca prakAre kahela che, te A * utpAdanotarya, vyayAnaMtaya, padezAnaMtarya, samayAtaMtaya, sAmasAnAMtarya... AnA pAMca bhede kahyA che, te A - nAmAnaMta, sthApanAnaMta, dravyAnaMta, gaNanAnaMd, udezAnaMta athavA anaMtA pAMca bhede kahaAIL. te A - ekad: anaMta, dvidhA anaMta, dezavistArAmaMta, sarvavistArAmaMta, zAzvatAnaMta. * vivecana-504,505 - | [54] sUtra spaSTa che. niyana - maraNakALe jIvano zarIramAMthI nIkaLavAno mArga te niyaNi mArga - paga vagere. temAM mArgabhUta ane karaNatAne pAmela baMne paNa dvArA jIva zarIsthI nIkaLe che. e rIte baMne sAthaLa dvArA ityAdine vize paNa jANavuM. have kramazaH A nIkaLavAnA mArganA phaLane kahe che - baMne paga dvArA zarIrathI nIkaLato jIva nakamAMthI janAro hoya che. e rIte anyatra paNa jANavuM. vizeSa e ke - badhA aMgo te savago, tyAMthI nIkaLato siddhigatine pAme che. siddhigatirUpa bhramaNano aMta jene che te siddhigati paryavasAna che. [505 niyama Ayu chedana karatA thAya che, mATe chedana prarUpatA sUtrakAra kahe che. satra spaSTa che. vizeSa e ke * devavAdi paryAyAMtaranA utpAda vaDe jIvAdi dravyano ook-6CI SaheiblAdhayan-6\B 218 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 vibhAgarUpa cheda te utpAdachedana. vyaya, manuSyavAdi payayinA nAza vaDe jIvAdine chedavuM te vyayachedana... jIvanI apekSAe karmanA baMdhanuM chedavuM te baMdha chedana. tathA skaMdhonI apekSAe saMbaMdhanuM chedavuM te baMdha chedana. jIvaDaMghane ja nirvibhAga avayaya rUpa pradezothI buddhi vaDe pRthak karavuM te pradezachedana... jIvAdi dravyanuM je be vibhAgarUpa karavuM te dvighAkAra, te ja chedana te dvighAkAra chedana. A gidhAkArAdinA upalakSaNa rUpa che... A kathana vaDe dezathI chedanA kahyuM athavA utpattinuM chedana eTale viraha, jema narakagatimAM bAra muhUrto che... vyaya chedana eTale udvartana. te e pramANe ja che.. baMdhanaviraha - jema upazAMta mohavALAne saptavidha karmabaMdhananI apekSAe pradezanuM chedana te pradezaviraha, jema kSaya karela anaMtAnubaMdhI Adi karmapradezono pradezaviraha hoya che. be dhArA che jenI te dvighArA, tarUpa chedana te dvidhArA chedana. upalakSaNathI eka dhArAdi chedana paNa jANavuM. te kSara, talavAra, cakAdi chedana zabdanA sAmyathI ahIM grAha che. pAThAMtarathI payichedana-eTale mArganuM chedavuM - ratha - mArganuM ullaMghavuM. chedananuM viparyaya AnaMtarya che. - tethI kahe che - AnaMrva - aviraha, utpAdano aviraha jema narakagatimAM jIvone utkarSathI asaMkhyAta samayo sudhI che. e rIte vyayano paNa aviraha jANavo.. pradezo ane samayono aviraha prasiddha che.. vivekSA na karAyela utpAda, vyayAdi vizeSaNavALuM AnaMtarya sAmAnya AnaMtaryA che. athavA zrAmaviraha vaDe je AnaMdarya te zrAmasyAnaMtarya. athavA bahu jIvonI apekSAe zrAmasthanA svIkAra vaDe AnaMtarya che. anaMtara sUtramAM AnaMtarya kahyuM. te samaya ane pradezo anaMtA che, tethI anaMtakanI prarUpaNA. sUtra prasiddha che. vizeSa e ke - nAma vaDe anaMtaka te nAma anaMtaka. jema siddhAMta bhASAe vastra.. sthApanA vaDe akSa AdinuM sthApavuM te sthApanA anaMtaka. DrAzarIra, bhavya zarIradithI vyatirikta gaNanIya aNu Adi dravyonuM anaMtaka te dravya anaMtaka. gaNanA lakSaNa anaMtaka te avivakSita aNu Adi saMkhyAvizeSa te gaNanA anaMtaka.. saMkhyA karavA yogya pradezonuM anaMtaka te pradezAnaMtika... AyAma lakSaNa eka aMza vaDe anaMtaka ekata: anaMtaka-eka zreNika kSetra. AyAma ane vistAra baMnethI je anaMtara te dvidhA anaMtaka - pratiroga.. caka apekSAe pUvadi dizAmAMthI koI paNa eka dizAlakSaNa dezano kSetra vistAra, tenA pradezApekSAe anaMtaka te dezavistArAmaMtaka.. sarva AkAzanA vistArarUpa cothuM anaMtaka.. zAzvata anaMtaka kemake anaMta samaya sthitika hovAthI jIvAdi dravya zAzvata anaMtaka che. AvA padArthano bodha jJAnathI thAya, mATe jJAnanuM svarUpa kahe che :\Mahal
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/506,500 219 20. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/ * sUtra-506,503 - [Sa06] jJAna pAMca bhede kahyuM, te A - abhinibodhikAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna... [50] jJAnAvaraNIya karma pAMca bhede kahyuM, te A pramANe che : abhinibodhika jJAnAvaraNIya yAvata kevala jJAnAvaraNIya. * vivecana-506,507 : [56] pAMca saMkhyA bhedo jenA che te paMcavidha. jANavuM te jJAna. A bhAva sAdhana che. jenA vaDe ke jenAthI jaNAya te jJAna. tenA AvaraNano kSaya ke kSayopazama. athavA jemAM jaNAya te jJAna - tadAvaka kSayopazama ke kSaya pariNAma yukta. jANe che te jJAna, te ja svaviSaya grahaNarUpa hovAthI arthathI tIrthakaroe ane sUgathI gaNadharoe - prarUpela che. kahyuM che - arihaMto ane kahe che, gaNadharo sUtrane guMthe che. zAsananA hita mATe, tethI sUga pravarte che. athavA tIrthakara ke prAjJapuruSa vaDe ke prajJA vaDe Apta-prApta athavA svAdhIna kahyuM te prAjJApta, prajJApta, prAjJAta ke prajJAta. te A rIte - aviparyaya rUpavathI arcane sanmukha, niHzaMsayavathI niyata. vAgha - jANavuM te abhinibodha athavA abhinibodhane vize thayela ke abhinibodha vaDe thayela athavA tenA prayojanavALuM te Abhinibodhika jJAna. je arthane samukha kAryabhUtane nizcita jANe che, te Abhinibodhika - avagrahAdirUpa matijJAna. tenuM vasaMveditarUpa hovAthI bhedanA upacArathI - x* x* te Abhinibodhika. tenA AvaraNabhUta karmanA kSayopazama rUpa che. * X - X - X - X - - je saMbhaLAya che te zruta-zabda ja. kemake bhAvathutanuM kAraNa hovAthI kAraNamAM kAyaoNpacAra karyo che. athavA je vaDe, jethI, je chate saMbhaLAya che te zrata arthAt tadAvaraNIya karmanA kSayopazamarUpa che athavA zrutanA upayogarUpa pariNAmathI ananya hovAthI AtmA ja sAMbhaLe che, mATe AtmA ja zrata che. dhRtarUpa jJAna te zrutajJAna. - 4 - - je vaDe, jethI, je chate artha jaNAya te avadhi, nIce nIce vistArapUrvaka jaNAya te avadhi, athavA maryAdA vaDe jaNAya te avadhi. avadhi jJAnAvaraNano kSayopazama ja hoya kemake avadhijJAnanA upayogano hetu che athavA jANavuM te avadhi - padArthanA viSayano bodha, avadhirUpa jJAna te avadhijJAna. - X - X - ft * sarva prakAre, vana - jhava - prayana - javuM ke jANavuM te pacayi. ghara + Ava ke aA ke mAya te paryava, paryaya, paryAya. manamAM ke manano paryava, paryaya ke paryAya te mana:paryava, mana:paryaya athavA mana:paryAya. sarvataH manano bodha. te ja jJAna te mana:paryavajJAna, mana:paryayajJAna, mana:paryAyijJAna athavA mananA payaya, " * dharma arthAt bAhya vastunA AlocanAdi prakAro, teone vize jJAna, te mana:paryAyijJAna, mana:paryayajJAna athavA mana:paryavajJAna. - x - ook-6C Adhayan-6\B. Saheib E:\Maharaj vana * mati Adi jJAnApekSArahita hovAthI asahAya athavA AvaraNa malarUpa kalaMka rahitatAthI zuddha athavA samasta ghAtikarmanA AvaraNanA abhAva vaDe saMpUrNarUpe utpanna thavAthI sakala athavA ananya sadaizavathI asAdhAraNa athavA DroyAnanatvathI anaMta yathAvasthita samagra bhUta, vartamAna, bhAvibhAvanA svabhAvanuM prakAzaka jJAna te kevalajJAna. kahyuM che - eka, zuddha, paripUrNa, asAdhAraNa, anaMta evuM jJAna te kevalajJAna. prAyaH A jJAnazabda jJAna samAdhikaraNa che. manaH paryAya jJAnane vize tapuruSa samAsane batAvela hovAthI "prAyaH' che. ahIM svAmI, kALa, kAraNa, viSaya, parokSavanA sAdhammacI ane zeSa jJAnanA sadbhAvathI AdimAM mati ane zrutajJAnano upanyAsa karela che. tethI kahe che - je matijJAnano svAmI che te ja zrutajJAnano che. kemake jyAM matijJAna tyAM zrutajJAna. matijJAnano sthitikALa che teTalo ja zrutajJAnano che. * * - samakitathI apatita jIvApekSA e sAdhika 66-sAgaropama kALa che. baMne jJAna kSayopazamahetuka che. baMne sAmAnyathI sarva dravyAdi viSayavALA che, baMne jJAna parokSa che. matizrutajJAnano bhAva hovAthI ja avadhi Adino bhAva che. - x * matipUrvaka zrata hovAthI athavA viziSTa matinA aMzarUpa hovAthI zrutanI pahelAM mati kahela che. A artha jaNAvatI eka gAthA paNa che. kALa, viparyaya, svAmI ane lAbhanA sAdhaccethI matijJAna zrutajJAna pachI avadhijJAna kahe che, te batAve che. pravAhanI apekSAo jeTalo mati, zrutajJAnano sthitikALa che tenA AdhArabhUta samakitathI apatita eka jIvanI apekSAe jeTalo kALa che teTalo ja kALa avadhijJAnano paNa che. jema mati, zrutajJAnano viparyaya jJAnamAM thAya che e rIte avadhijJAna paNa mithyArdaSTine virbhAgajJAna rUpa thAya che. je mazritano svAmI che, te ja avadhino svAmI che. virbhAgajJAnI devAdine samyagdarzananI prApti thatA eka sAthe traNa jJAnanA lAbhano saMbhava che. kahyuM che - kALa, viparyaya, svAmItva, lAbhasAmarthya vaDe mati, zruta pachI avadhijJAna kahyuM che. tathA chANya, viSaya, bhAva, pratyakSavanA sAdharmathI avadhi pachI mana:paryavajJAna kahe che jema avadhijJAna chavAsthane hoya che tema mana:paryavajJAna paNa hoya che, jema avadhijJAnarUpI dravyanA viSayavALuM che tema A jJAna paNa che. vaLI avadhinI jema A jJAna paNa kSAyopathamika che. baMne jJAna pratyakSa che. kahyuM che ke - chaThAsthad, viSaya, bhAvAdinA sAdharmsathI avadhijJAna pachI mana:paryavajJAnano nyAsa che. mana:paryavajJAna pachI kevalajJAnano upanyAsa che. kAraNa apamata sAdurUpa svAmInA sAdhaccethI tenuM badhA jJAnamAM uttamatva che. te A pramANe- jema mana:paryavajJAna uttama yatine ja thAya che. tema kevalajJAna paNa thAya che. je jIva sarvajJAna prApta kare che te cokkasa aMtamAM kevalajJAna pAme che. jema mana:paryAya jJAna viparyaya sahita hotuM
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/3/506,503 221 nathI tema kevaLajJAna paNa viparyaya yukta na hoya. uttamapaNAthI, yatirUpa svAmitvathI ane aMte lAbha thavAthI aMte kevaLajJAnano upanyAsa che. mati zruta parokSa che, zeSa pratyakSa che. ukta jJAnane Avaka jJAnAvaraNa karma che, tethI tenuM svarUpa [5og] sUNa sugama che. jJAnAvaraNa karmakahyuMteno nAza karavA mATe upAyavizeSa svAdhyAyanA bhedo kahe che- * sUtra-508 thI pa10 - [Sao8svAdhyAya pAMca bhede kahyA che, te A - vAsanA, pRcchanA, parivatanA, anapekSA, dharmakathA... [59] paccakakhANa pAMca bhede kahyuM che, te A - zraddhAnuM zuddha, vinaya zuddha, anubhASaNamAM zuddha, anubhAvanI zuddha, bhAva zuddha [51] pratikamaNa pAMca bhede kahyuM che, te A - AzadvAra, miyAtva, kaSAya, yoga, bhAva-pratikramaNa. * vivecana-508 thI 510 : [58] sUtra sugama che. vizeSa e ke - mu - zobhana, ma - maryAdA vaDe, adhyayana : zratane adhika anusaravuM, te svAdhyAya... je ziSyane kahe che, ziSya prati garano prayojaka bhAva te vAcanA... vAcanA lIdhela ziSyane saMzayAdi utpatimAM punaH pUchavuM - pUrve bhaNela sUAdinI zaMkAdimAM prazna karavo te pRcchanA... pUchavAthI vizeSa zuddha thayeluM sUtranuM vismaraNa na thAya te mATe parivartanA karavI arthAt sUganuM guNana karavuM... sUga mAphaka arthamAM paNa vismRti saMbhave che, tethI artha vAraMvAra vicAravA yogya che, mATe anapekSavuM te anupekSA athavuM vicAryuM. ema abhyasta zratathI dharmakathA karavA yogya che. dhRtarUpa dharmanI je kathA te dharmakathA. [59] dharmakathArUpa maMcana vaDe sArI rIte maMthana karela che jeNe evA bhavya jIvo zuddha pratyAkhyAna svIkAre che, mATe pratyAkhyAna kahe che. prati - niSedharI, - maryAdA vaDe, dhyAna - kavana te pratyAkhyAna. temAM zraddhAna vaDe - evA pratyaya lakSaNa vaDe nisvadhe te zraddhAna zuddha. zraddhAnanA abhAve pratyAkhyAna azuddha thAya che. e rIte sarvatra jANavuM ahIM niryuktinI gAthAo kahe che- (1) sarva pratyAkhyAna kahyuM che, je manuSya sahe che tene tuM zuddha zraddhAnuM jANa. (2) je jIva mana-vacana-kAya gupta thaIne kRtikarmanI anyUnAdhika vizuddhine prayoje che, te vinayazuddha jANa. (3) anubhASaNa zuddha A pramANe - vaMdana karIne pratyAkhyAna karato, guru samukha aMjali joDela ziSya akSara, pada, vyaMjana vaDe parizuddha gunA vacanane anusarIne bole te anubhASaNA zuddha jANa. vizeSa e ke guru vasira bole, ziSya affma bole. (4) anupAlanA zuddha A pramANe - mahA araNyamAM, durmikSamAM, AtaMkamAM, Adhayan-6\Book-6C Saheib| rarara sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 mahAroga utpanna thavA chatAM je pAlana karyuM paNa bhAMgyuM nahIM tene tuM anupAlanA zuddha jANa... (5) bhAvazuddha A pramANe - rAga vaDe, hepa vaDe ihalokAdi AzaMsArUpa pariNAma vaDe je dUSita na hoya te cokkasa pratyAkhyAna bhAvavizuddha jANavuM. niyuktimAM chaThuM jJAnazuddha paNa kaheluM che. kahyuM che ke - je kALamAM je kalAne vize mUlaguNa-uttaraguNonA zuddha jANa. - - - ahIM pAMca sthAnakanA anusaMdhathI chaThuM pratyAkhyAna kahyuM nathI athavA zraddhAna zuddha pada vaDe saMgraha karela che, kAraNa ke zraddhAnanuM jJAna vizeSapaNuM hoya che. [51] pratyAkhyAna kasvA chatAM kadAyitu aticAra saMbhave che tethI pratikramaNa karavuM joIe, mATe pratikramaNanuM nirUpaNa kare che pratikULa maUT - gamana karavuM te pratikramaNa. kahevA mAMge che ke - zubha yogothI azubha yogo pratye gayelanuM zubha yogone vize pAchuM AvavuM te pratikramaNa. kahyuM che - pramAdanA vazI potAnA sthAnathI parasthAnamAM gayela jIvanuM je pharIthI svasthAnamAM ja javuM te pratikramaNa kahevAya... athavA kSAyopathamika bhAvathI audayika bhAvane vaza thayela jIvanuM pharIne kSAyopathamika bhAvamAM AvavuM te pratikramaNa. viSayanA bhedathI pratikramaNa pAMca prakAre che, temAM prANAtipAta Adi AzravanA dvArothI pratikramaNa - tivartavuM at pharI na karavuM te AzrayadvAra pratikramaNa - arthAt asaMyamanuM pratikramaNa. - Abhoga, anAbhoga, sahasAkAra vaDe mithyAtvamAM javAnI nivRtti karavI te mithyAtva pratikramaNa... e rIte kaSAyathI nivartavuM te kaSAya pratikamaNa... yoganuM pratikamaNa te azubha mana-vacana-kAyAnA vyApAronuM tivartana karavuM, te vizeSarUpe avivakSita Azrava AdinuM pratikramaNa ja bhAva-pratikramaNa che. kahyuM che - svayaM je mana, vacana, kAyAthI mithyAtvAdine pAmato nathI, anyane pamADato nathI ane anumodato nathI tene bhAva pratikramaNa kahela che. vizeSa vivAmAM to ukata cAra bhedo che. kahyuM che - (1) mithyAtvanuM pratikamaNa, (2) asaMyamanuM pratikamaNa, (3) kaSAyonuM pratikramaNa, (4) apazasta yogonuM pratikamaNa, bhAva pratikramaNa to mRta vaDe bhAvitA mativALAne hoya che mATe vAcanA yogya, zIkhavavA yogya zrata che, tethI tene kahe che- sUtra-511 - pAMca kAraNe mRtanI vAcanA ApavI. te * saMgrahANe, upagraha arthe, nirjAyeM maruM zrata pAkuM thaze te mATe zruta avicchinnatArthe pAMca kAraNe yutane zIkhavavuM. te - jJAnArthe, darzanArthe, cAstriArthe, vyagrahane choDAvavA mATe, yathArtha padArthanA jJAna mATe. * vivecana-pa11 - sUga sugama che. vizeSa e ke - mu - zruta ke sUtra mAgane bhaNAvo. temAM ziNone zrutanuM grahaNa, te ja prayojana mATe - saMgraharUpa prayojanane mATe ke saMgraha E:\Maha
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/3/511 e ja prayojana che jene te saMgrahArtha. tenA bhAvarUpa saMgrahArthatA vaDe arthAt ziSyone zrutano saMgraha thAo. evA prayojanathI ke mArA vaDe ziSyo saMgRhita che e rIte saMgrahArthapaNAe. 223 e rIte upagrahArthapaNAe, ziSyo bhakta, pAna, vastrAdi prApta karavAmAM samarthapaNe AdhArabhUta thAo - e bhAva che. nirjarArthe, mane karmonI nirjarA ja thAo, A hetuthI. zruta - graMtha, mane vAcanA ApanAra evA mane jAtavizeSa thaze. avicchinnapaNAe zrutanuM kAlAMtara prApaNa te avicchittanaya. te ja prayojanane mATe tattvonuM jANavuM te jJAna, tenuM zraddhAna te darzana, sadanuSThAna te cAritra, vyutpraha eTale mithyAbhiniveza, tene mUkavuM ke bIjAone mUkAvavuM te yugraha mocana, tenA prayojana mATe. jema che tema rahela ke jevA prakAranA prayojanone, jIvAdikone, ke yAdravyone - paryAyone huM jANIza e hetuthI zIkhe. yathAvasthita bhAvo urdhvalokamAM saudharmAdika che mATe tenA viSayavALA sUtrane tathA adholoka, tiliokAdi saMbaMdhI kathana- * sUtra-512 thI 517 - [512] saudharma-IzAna kalpomAM paMcavarNI vimAno kahyA che - kRSNa yAvat zveta... saudharma-IzAna kalpomAM vimAno 500 yojana urdhva uMcapaNe kahyA che... brahmaloka-lAMtaka kalpamAM devonuM bhavadhAraNIya zarIra utkRSTathI pAMca hAtha urdhva uMcapaNe kahyuM che. aurayiko pAMca varNa, pAMca rasavALA pudgalone bAMdhyA che, bAMdhe che ane bAMdhaze. te A - kRSNa yAvat zukala, tikta yAvat madhura. vaimAnika sudhI. [513] jaMbudvIpanA meru parvatanI dakSiNe gaMgA mahAnadImAM pAMca mahAnadIo maLe che - jamunA, sarayU, AdI, kozI, mahI... jaMbudvIpanA meru parvatanI dakSiNe siMdhu mahAnadImAM pAMca mahAnadIo maLe che - sata, vibhAsA, vitatthA, airAvatI, caMdrabhAgA... jaMbUdvIpamAM meru parvatanI uttare tA mahAnadImAM pAMca mahAnadI maLe che. - kRSNA, mahakRSNA, nIlA, mahAnIlA, mahAtIrA... jaMbudvIpamAM merunI uttare tAvatI mahAnadImAM pAMca mahAnadI maLe che - indrA, indronA, suSeNA, vAriyeNA, mahAbhogA. [514] pAMca tIrthaMkaro kumAravAsa madhye vasIne muMDa thaIne yAvat jita thayA - vAsupUjya, mallI, ariSThanemi, pArzva, vIra. [515] camacA rAjadhAnImAM pAMca sabhAo kahI che - sudhAM sabhA, upapAta sabhA, abhiSeka sabhA, alaMkAra sabhA, vyavasAya sabhA... eka eka indranA sthAnamAM pAMca sabhAo kahI - sudharmA yAvat vyavasAya. [56] pAMca nakSatro pAMca-pAMca tArA yukta kahyA che - dhaniSThA, rohiNI, (112) E :WMaharaj Saheib\Adhayan-6\Book-6C\ 224 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/2 punarvasu, hasta, vizAkhA. [517] jIvoe pAMca sthAna vaDe nirtita pudgalone pApakarmapaNe cayana karyA che, kare che, karaze - ekendriya nirtita yAvat paMcendriya nirtita. e rIte cayana, upacayana, baMdha, udIraNA, vedanA, nirjarA. pAMca padezika skaMdha anaMtA kahyA che, pAMca padezAvagADha pudgalo anaMtA kahyA che - yAvat - pAMca guNa rUkSa pudgalo anaMtA kahyA. * vivecana-512 thI 517 : A badhAM sUtro sugama che. vizeSa e ke - [512] zarIrAdipaNe bAMdhyA. [513] yukSiA - bharata kSetramAM sama prApta thAya che, uttara - airavatamAM. pUrvatara sUtramAM bharata vaktavyatA kahI, tenA prastAvathI temAM utpanna tIrthaMkara sUtra sugama che. [514] vizeSa e ke - kumAravAsa-rAjyabhAvathI vAsa. [515] bharatAdi kSetra prastAvathI - kSetrabhUta camacaMcAdi vaktavyatA sUtra che, te asukumAra rAjA camaranI rAjadhAnI che.. sudharmA sabhA - jyAM zayyA che, upappAta sabhA - jyAM utpanna thAya che. abhiSeka jyAM thAya che te abhiSeka sabhA ityAdi. [516] deva nivAsa adhikArathI nakSatra sUtra che. [517) nakSatrAdi devapaNuM jIvone karmapudgalanA saMcayathI thAya che, mATe caya Adi cha sUtro che. pudgalo vividha pariNAmI che mATe pudgalonA sUtra che. vyAkhyA pUrvavat. sthAna-5 - uddezA-3no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa O sthAna-5no TIkAsahita anuvAda pUrNa che - X - X - X - X + X + X + X + X - X + X + X - Agama-saTI-bhAga-6-puro thayo
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa - 16 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA - 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa 15 vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA 17 jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 5 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA | | 30 Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42 29 ] 41.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 7 mAM che... sthAna-3 0 "rathAna" - aMgap-3-nA... - anuvAda-zreNInA sarjaka : muni dIparatnasAgara - - sthAna-6 thI AraMbhIne tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa - sthAna-10-paryanta Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 -X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga -: mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. || ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 III Tel. 079-25508631 [71]
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ RNasvIkAra AgamasUtra saTIka anuvAda Du Fa Bu Jing 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIvadi, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA cite AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke yAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vitarahitapaNe mUd svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI hacamacaMdrasUrIzvarajI manA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratnapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanapabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAvaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi mokalAvI. ukata baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSanA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. Agama saTIka anuvAdanA A bhAga | 7 | nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeveza zrI che devendrasAgarasUrIzvarajI ma.nA ziSya pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma teozrInI preraNAthI lAbhalenAra che zrI aThavAlAInsa jaina je.mU.pU.saMgha che mA tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda TrasTa surata ( 36(SKKAAAAA IPAPASALPACAPA PALACICAVCAVALCATEVA
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.]
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sAdhvIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta AdevazrI bhaktisUrIzvarajI maLyA samudAyavartI zramaNIvaryA mokSanaMditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvebhUpU. saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bahuzruta AcAryadeva AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI zruta anurAgINI zramaNIvaryAonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sAdhvIzrI caMdrayazAzrIjI mAthI prerita -1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -2- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA 5.pU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sAdhvIzrI prazamazIlAzrIjI manA zrutAnurAgI ziSyA sAzrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthIzrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI zrI AdinAtha jaina zve saMgha," bhopAla. 66 (4) paramapUjyA vardhamAnatapasAdhikA, zatAvadhAnI sAdhvIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte "karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI,' karacelIyA, surata.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAzanono eka-301 1- AgamasuttANi-mUlaM 49 prakAzano EUR A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 2 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatayA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIza pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. Agamasaddomo, ApanAmoso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500/ -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda 40 prakAzano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che.
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X -
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasahAyako AgamasUtra saTIka anuvAda (anudAna dAtA suvizAla gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAdanA koI eka bhAganI saMpUrNa sahAyadAtA Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. saccAtri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI sadguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI aThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. (1) zrI jaina zreo mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. pUtapU kiyArUcivata, prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svargastha AcAryadiva zrImadvijaya cakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI zramaNIvayaoinI preraNAthI prApta anadAno paramapUjya saraLa svabhAvI, bhadrika pariNAmI, zrutAnurAgI sva AcAryadivazrI vijaya cakacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zempU. saMgha, bhAvanagara be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zeo mU.pU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, bAToda be bhAga. (5) zrI jaina zveo mU5. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga. (6) zrI pArzabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga. 1- vardhamAna taponidhi AyAdiva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdevIzrI saumyaprajJAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, zempU o jainasaMgha, vaDodarA. * (2) zrI kArelIbAga, jaina saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. * (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda, - suvizALa parivArayuktA sAdhvIzrI bhAvapUNazrIjI manI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadivazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU sALIzrI dhyAnarasAzrIjI tathA sAdhvIzrI praphullitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina zveo tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. [paramapUjaya AcAradiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.]
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasahAyako AgamasUtra saTIka anuvAda 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI mahanI preraNAthI "zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta ArudevazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavartI zramaNava mokSanaMditAzrIjI mahanI preraNAthI zrI vallabhanagara jaina zempUo saMgha, vallabhanagara, Indaura (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI mahanA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIratnA sALIzrI pUrNapajJAzrIjInI preraNAthI sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa, muMbaI ( Agama-saTIka anuvAda sahAyako) paramapUjya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bahuzruta AcAryadina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI zruta anurAgINI zramaNIvaryAonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) pa.pU. bhagavatIjI dezanAdakSa A devazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti, jAmanagara, (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMdrayazAzrIjI ma.thI prerita -1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. 2- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkara sUrIzvarajI ma0 nI preraNAthI - "abhinava jaina zempU saMgha, amadAvAda. (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya AdevazrI municaMdrasUrijI mahanI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa, bhIlaDIyAjI. (2) apatima vaiyAvRtyakArikA pa.pU. malaya-praguNAzrIjI manA ziyA susaMvAdI parivArayuktA sAdhvIzrI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziyA sAzrI prazamaranA zrIjInI preraNAthIzrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (4) pa.pU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sA sUryapabhAzrIjI mahanI preraNAthI - "zrI bhagavatI nagara upAzrayanI baheno, amadAvAda. ( 3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitakuNAzrIjI ma.nI preraNAthI - "zrI AdinAtha jaina e saMgha," bhopAla. (5) paramapUjayA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIranA sAdhIzrI prItidhazrIjI manI pAvana preraNAthI.. - (1) zrI pArzvabhakti zempU jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa zempUo tapAcha jaina saMgha, DoMbIvalI. (4) paramapUjyA vadhamAnataparAdhikA, zatAvadhAnI sAdhIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zeTha mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. (6) svanAmadhanyA zramaNIvaryAzrI saumyaguNAzrIjI mahanI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jainasaMgha, pAlaDI, amadAvAda.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAzanono aMka-301 1-AgamaNa mU 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatayA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNaklAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIza pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. AgamasAlo, AmanAmomo, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500/ -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. ra. Agama gujarAtI anuvAda 47-prakAzano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bayelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. 10 AgamasUtra saTIka anuvAda 2. AgamANAkhIkaM 46-prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, dRSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo patnI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane gAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zrRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nakala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-darzana A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. = 38, pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthakpRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIkaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 5. Agamasaddakoso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdarbho sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu caryo. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAIDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - thI 4 parvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstALIse pIstALIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja * jenA dvArA eka ja zabda jo judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM mAnasurA - saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda 43-prakAzano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 1200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahatvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2300/-nuM mUlya dharAvatA A mAmasUa-fzanarI manuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Ama, Agama gujarAtI anuvAda ane ArAma kaTIva anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnayoga 6-prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyoganuM saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuruSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI mota joI zakAya. chaThThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThAMka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rUA. 1,5oo/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pagonA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhANa, cUrNi ke vRtimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. - A nAmakozanuM mahatva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rUA. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAnumakurAna-parTIva to che ja.
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI 9. Agama mahApUjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRtu 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikAne sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI canA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. (1) vyAkaraNa sAhitya :0 abhinava haima laghupakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laghaprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA :- A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 23 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. 10. AgamasUtra saTIka anuvAda 48-prakAzano prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtronA akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niyukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be paikalika Agamo ane kalA (bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzanone ame 4ra-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita dhRtarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzananuM mUlya rUA. 10,ooo/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. (2) vyAkhyAna sAhitya :o abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "maHha jiNAyuM" nAmaka sajhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kayo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAtvika vyAkhyA ane samaja-jainakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI suMdara guMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacaritra paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. | 6|| (3) tAnyAsa sAhitya :o dvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tavAdhigama sUjha abhinava TIkA- adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tavArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUgahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUNa, sUkAI, zadAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUjhasaMdarbha, sUpadha, sUkanikaI jevA daza vibhAgo che. A hatI Agama saMbaMdhI amArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X -
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano AgamasUtra saTIka anuvAda pratyeka adhyAyane aMte sUtrakama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayamUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tavAI sumanA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tavArtha sUmanA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja jotAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya :o samAdhimaraNa : aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye citanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAghanA vidhi, ArAdhanA sUro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. o sAdhu aMtima ArAdhanA o zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAsvA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (8) jinabhakti sAhitya - 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI o caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadita tathA parvatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 379 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 muMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti * siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi o vItarANa stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya o caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya :o zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI o zrI cAstri pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga o amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA o kAyamI saMparka sthaLa o coghaDIyA tathA horA samayadarzikA (10) sUga abhyAsa-sAhitya :0 jaina eDyukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikramaNamUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 (5) vidhi sAhitya :o dIkSA-yogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 o sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya :0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. o pArza padmAvatI pUjanavidhi (9) caMga saMyojana :o 45-Agama yaMtra o viMzati sthAnaka yaMtra A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. - X - X -
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jha ThANAMga sUtra - TIkA sahita anuvAda - x - x-x - x - x - x - 4 - & sthAna-6 $ A (3) sthAnAMgasUtra-3/3 anuvAda tathA TIDAnusArI vivecana * bhUmikA : Agama saTIka anuvAda zreNImAM A trIjuM Agama che. agiyAra aMgasUtromAM trIjuM "sthAnAMga" sUtra che. jenuM mULa nAma kALA ane saMskRtamAM sthAna kahe che. tevA A sthAnAMga sUgane traNa bhAgamAM vibhAjIta karela che. [bhAga-5, 6, ] jemAM A sAtamo bhAga che. * bhUmikA : pAMcamuM adhyayana kahyuM, have saMkhyA krama saMbaMdhathI chaThA adhyayanano AraMbha kare che, teno vizeSa saMbaMdha A che - pUrva adhyayanamAM jIvAdi paryAyanI prarUpaNA karI, ahIM paNa te ja karAya che. tenuM Adi sUtra * sUtra-518 thI para0 : [51] cha sthAna saMvv sAdhu gaNane dhAraNa karavAne karavAne yogya che. te A * (1) zraddhALu puruSa vizeSa, (2) satyavAdI, (3) medhAvI, (4) bahuzruta (5) zaktimAna, (6) kalaha rahita - puraSa vizeSa... [51] cha kAraNe sAdhu sAdanIne grahaNa kare ke Teko Ape to AjJAnuM atikramaNa karato nathI. te A - kSipta cita, tacitta, yAviSTa, unmAda prApta ane kalaha karatI ne... [vara0] cha kAraNe sAdhu-sAdanI sAdharmika-sAdhu kAla kare tyAre Adara karatA AjJAne ullaMghatA nathI. te A - gRihastha na hoya to -- aMdarathI bahAra laI jatAM, -- bahArathI ati dUra laI jad. -3- upekSA - [chedana baMdhanAdi karatA, * - upAsanA rikSaNa karatA, -- teimanA vajanane anujJA karatA, 6- mauna paNe [paraThavavA jatAM. * vivecana-518 thI 520 : [118] sUtrano saMbaMdha A che - pUrva sUtramAM pagalo anaMtA kahyA. tene arthathI kahenAra arihaMto, sUgathI gaNadharo che. guNayukta ANagArane gaNa dhAraNa karavAnI yogyatA che, te gaNavALA ja gaNadharonA guNo dekhADavA A sUtra kahyuM che. AvA saMbaMdhavALA A sUtranI vyAkhyA - saMhitAdi to pratIta che. vizeSa A - guNa vizeSa yukta aNagAra ga9ne maryAdAmAM dhAraNa karavAne yogya hoya che. (1) zraddhAvAnuM, azraddhAvALo to svayaM maryAdAmAM na vartavAthI bIjAne maryAdAmAM sthApavA asamartha hovAthI gaNa dhAraNa karavA yogya che. e rIte sarvatra bhAvanA karavI, ahIM cha sthAna vaDe kahIne zrAddha puruSajAta kahyuM te dharma dharmInA abheda upacArathI kahyuM. anyathA zrAddhatva, satyava Adi vatavyatA thAya. (2) satya - jIvo mATe hitapaNe athavA karela pratijJAmAM zUrapaNAthI, Avo purapa ja gaNapAlaka ane Adeya thAya che... (3) medhAvI-maryAdA vaDe pravartanAra. evo ja gaNa maryAdA pravartaka thAya che athavA kaeNthA - zrutagrahaNa zaktivALo, Avo puruSa ja bIjA pAsethI zIgha zrata grahaNa karIne ziSyone bhaNAvavA samartha thAya che. (4) bahu - sUtra-artha rUpa zruta jene che te bahuzruta. anyathA gaNa upakArI sthAna-1 thI 3nuM vivaraNa bhAga-5-mAM karAyuM. sthAna-4,5nuM vivaraNa bhAga6mAM karAyuM che. A bhAgamAM sthAna [adhyayana 6 thI 10nuM vivaraNa karela che. amArI jANa mujaba ThANAMga sUtranI koI svataMtra niryukti, bhASya ke cUrNi maLela nathI. hAla zrI abhayadevasUriskRta vRtti [TIkA) upalabdha che. jeno A anuvAdamAM samAveza karela che. ahIM mULa sUtra sAthe TIkAno anuvAda karatAM koI saMdarbho umerAyA paNa che, to vyAkaraNa ane nyAyAdi prayoga choDI paNa dIdhA che. tyAM tyAM prAyaH - X - X - AvI nizAnI mUkelI che. sthAnAMgasUtra (adhyayana-1 thI 3nI) bhAga-5-nI prastAvanA jovI. [7/2]
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/518 thI 220 R sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 na thAya. kahyuM che - tavAvidha bahuzruta, ziSyone saMsArano nAza karanArI jJAnAdi guNonI adhikAdhika uttama saMpattine kema karI zakaze ? te gItAne yatanA kevI rIte? agItAryanI nizrAmAM rahelane hitakara kaI rIte ? bALa ane vRddha vaDe Akula gacchane agItArtha kaI rIte pravartAvI zake? (5) zakiravAnuM * zarIra, maMtra, taMtra, parivAradinA sAmarthyayukata. te vividha ApattimAM gacchano ane potAno vistAraka thAya che. ) abhAdhikaraNa - svapakSa, parapakSa viSayaka vigraha jene vidhamAna nathI te adhAdhikaraNa puruSa. te anuvartakapaNe gaNane lAbhakArI thAya. graMthAMtaramAM gaNInuM svarUpa - sUramArthamAM niSNAta, priyadharmI, daiadharmI, anuvartanA kuzaLa, jAtisaMpanna, kuLasaMpanna, gaMbhIra, ladhivAna. saMgraha - upagraha tatpara, kRtakaraNa, pravayana anurAgI, Avo gaNasvAmI kahyo che. [519] gaNadharanA guNo kahyA. gaNadharaskRta mayadAthI vIto sAdhu AjJAne ullaMghato nathI, te sUga vaDe kahe che. temAM pAMcamAM sthAnamAM pahelA vyAkhyA karI che, to paNa kaMIka vizeSa kahe che - grIvAdimAM grahaNa karato, hAtha, vastranA cheDA AdimAM grahaNa karIne avalaMbato AjJA ullaMghato nathI (1) zoka vaDe kSiptacita, (2) harSa vaDe daitacita, (3) devatAdhiSThita, (4) vAyuthI unmAda pAmelI, (5) tiryaMca, manuSyAdithI, upasargane pAmelI, (6) sAdhikaraNa - kalaha karanArIne. | piro] kahevAmAM AvatA cha sthAna vaDe sAdhu, sAdhavIo tathAvidha nirgasthanA abhAvamAM ekatrita thaIne samAnadharmI sAdhu pratye Adarane karatA athavA upADavuM Adi vyavahAru kAryane karatAM mAsA - zrI sAthe vihAra, svAdhyAya, sthAnAdi na karavArUpa AjJAnuM ullaMghatA nathI, kemake puSTa AlaMbanatva che - (1) gRhAdinA madhyamAMthI bahAra laI jatAM, (2) gRha AdinA bahArathI ati bahAra - ghaNe dUra laI jatAM, (3) upekSA karatA >> upekSA be prakAre - vyApAra 5, vyApAra rU5. temAM vyApAra rUpa upekSA vaDe upekSatA arthAta mRtaka viSayaka chedana, baMdhanAdi siddhAMta prasiddha kriyAmAM vartatA, vyApAra apekSAe mRtakanA svajanAdi vaDe sAkAra karAtA, temAM udAsIna rahe, (4) rAtri jAgaraNa karavAthI tenI upAsanA karatA ke pAThAMtarathI kSadra vyaMtara vaDe adhiSThita mRtakane siddhAMta prasiddha vidhithI upazAMta karatA, (5) tenA svajanane tenI pariThApanA saMbaMdhI AjJA ApatA, (6) tene paraThavavA maunapaNe jatAM. A cha emAM AjJAnuM atikramaNa thatuM nathI. A vyavahAra prAyaH chAstha saMbaMdhI kahyo. tethI cha%Astha sUtra kahe che* sUtra-pa21 thI para7 : pirA cha sthAnakone chANa savabhAvathI jANato nathI, joto nathI. te A * dhamastikAyane, AdhamastikAyane, AkArAne, zarIrarahita jIvane. paramANu pagalane ane zaGdane... A ukata cha sthAnone kevalajJAna-dani yukta arihad, jina cAvata sarva bhAvathI jANe che ane jue che. [5] cha sthAnone vize sarva jIvone evI Rddhi, dhuti, yaza, bala, vIrya, parAkAra parAkrama nathI, te - (1) jIvane AjIva karavo, (2) eka samayamAM be bhASA bolavI, (3) svayaMkRta karmane huM veda ke na ve(4) paramANu pugalone chedavA, bhedavA ke nikAya vaDe bALavA, lokanA aMtathI bahAra alokamAM javuM. [M chamAMthI koI zakti nathI.) [53] cha avanikAya kahyA - pRnIkAyika cAvatu prasakAyika. [para4] cha tAka graho kahyA che - zukra, budha guru maMgaLa, zani, ketu. [para5) saMsAramAM rahela jIvo cha bhede che. te A - pRvIkAyika cAvat kasakAyika... pRedIkAyika cha gati - cha AgativALA kahyA che. te A - pRvIkAyika pRvIkAyikamAM upajato pRedIkAya cAvatu prasakAyamAMthI utpanna thAya ane te pRdIkAyika, pRthvIkAyavane choDato pRIkAya yAvatu trasakAyamAM jAya che. apakAyanI cha gati - cha Agati che, e rIte yAvata trasakAya sudhI jANavuM. pira6] sarve jIvo cha bhede kahyA che, te A * bhinibhodhikajJAnI yAvatuM kevaLajJAnI ane ajJAnI... athavA sarve jIvo cha bhede kahyA che. kendriya yAva4 paMcendriya ane anindriyo... athavA sarve jIvo cha bhede kahyA che - audArikazarIrI, vaikiyArIrI, aAhAka-aujansa-kAmaNazarIrI ane azarIrI. pi bhede DraNa vanaspatikAyiko kahyA che, te A - agraNIja, mUlabIja, pavabIja, kaMdobIja, bIruha ane saMmUrNima [bIja vinA kaMganAra.] * vivecana-pa21 thI 523 - [para1] chadAca eTale viziSTa avadhi Adi hita paNa kevalI nahIM. jo ke dharma, adharma, AkAza ane zarIrathI bhinna thayelA jIvana paramAvadhivALo jANato nathI, to paNa paramANu ane zabdane jANe ja che. kemake te baMnenuM rUpIpaNuM che ane avadhijJAnano rUpIne jANavAno viSaya che. A sUtra ane enAthI viparIta sUtra pUrve sthAna-5-mAM prAyaH vyAkhyAyita che. [522] chavAnI dhamastikAyAdine jANavAnI zakti nathI ema kahyuM. have sarve jIvonI je vastu vize zakti nathI te vastune te pramANe kahe che cha sthAnone vize saMsArI ane muktarUpa sarve jIvonI zakti nathI. bAddhi eTale vibhUti, AvA prakAranI vibhUti vaDe jIvAdi ajIvAdi rUpe na karAya. e rIte puta - prabhA athagi mAhAsya. yaza, baLa, vIrya, pukAra parAkrama e aneka vakhata vyAkhyAyita karAyA che mATe tenI ahIM vyAkhyA karela nathI. (1) jIvane ajIva karavA mATe, (2) eka sAthe satya-asatya be bhASA bolavA mATe, (3) svayaMkRta karmane huM bhogavuM ke na bhogavuM ema icchAne vaza vedavAmAM ke na vedavAmAM baLa nathI. arthAt bahu baLanI jema jIvone icchAvaza kamI khapAvavuM - na khavAvavuM nathI paNa anAbhoga te baMne hoya che. mAtra kevalIsamudhdhAta bIjI rIte vicAravo. (5) paramANu pudgalane khagAdithI be vibhAga karIne chedavA
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/para1 thI para sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 athavA soya AdithI vIMdhIne bhedavAnI zakita nathI. chedAdi hoya to paramANapaNAnI hAnino prasaMga Ave. atisUkSmatAne lIdhe paramANune baLavApaNuM nathI. (6) lokanA tathI bahAra gamanazakti nathI. kemake tethI aloka lokavane pAme. pi23] cha javanikAya sUtra sugama che. vizeSa e ke - jIvonI rAzio te jIvanikAyo. ahIM jIvanikAyo kahIne je pRthvIkAyika Adi zabdothI nikAyavALA kahyA teonuM abheda upadarzana karavA mATe che. ekAMta vaDe samudAyathI samudAyavALA bhinna nathI kemake pratIpakSa vaDe pratIyamAna nathI. [pa24] tArAnA jevA AkAravALA graho te tAraka graho. lokamAM nava graho prasiddha che, temAM caMdra, sUrya ane sahu tArA jevA AkAra na hovAthI bIjA cha zuka budha Adine tArA jevA AkAravALA kahyA. zeSa vRtti saraLa che. [55] saMsArI jIvasUtrane vize pRvIkAyAdi jIvapaNe kahyA. pUrvasUtramAM nikAyapaNe kahyA, e vizeSa hovAthI punaruktatA nathI. pira6] jJAnI satramAM mithyAtvathI haNAyelA jJAnavALA te ajJAnIo traNa prakAre che... indriyasUtromAM anindriyo eTale apatika, kevalI, siddha. ..zarIrasUtramAM jo ke aMtarAla gatimAM kAmaNa zarIrI saMbhave che, tethI bhinna taijasa zarIrIno asaMbhava che. to paNa atyaMta ekanI vivakSA na karIne bhedarUpa vyAkhyA karavA yogya che. azarIrI eTale siddha.. [pa7] tRNa vanaspatikAyiko eTale bAdara. mULabIja-utpala, kaMdAdi. pUrve kahevAyA che. vizeSa A - saMmUrNima eTale bola jamInamAM bIja na hoya paNa tRNa Adi utpanna thAya che, te samajavA. - - - adhyayanAraMbhe jIvo kahyA, have teone ja je durlabha paryAya vizeSo che, teone te pramANe kahe che * sUjha-pa28 thI pa3ra : [Sara8] cha sthAno sarve jIvone sulabha hotA nathI. te A - manuSyabhava, AyogamAM janma, sukulotpatti, kelipajJapta dharmazravaNa, sAMbhaLelanI sahaNA, zraddhA karela - pratIta karela - rUci karelanI kAyA dvArA aniA. [para9] indriya viSayo cha kahyA - zraendriyathI sparzendriya, mananI. [Saio] saMvara cha prakAre che - zrosendriya saMvara yAvatu pazendriya saMvara, nondriya saMvara... asaMvara cha bhede-zrobendriyathI sparzendriya, manano. [31] sukha cha prakAre che . zroendriya sukha yAva4 noinidraya sukha... duHkha cha prakAre che - zrojhendriya duHkha [asAtA yAvata nondriya duHkha. [3] prAyazcitta cha bhede che - AlocanA yogya, pratikramaNa yogya, tadubhaya yogya, viveka yogya, vyutsagayogya, tapane yogya. * vivecana-528 thI 532 : [28] cha vastu sarve jIvone supAya thatI nathI. arthAt du:khe maLe che, paNa alagya nathI. kemake keTalAMka jIvone teno lAbha thAya che. te A - manuSyano bhava, te sulabha nathI. kahyuM che ke - khadhota ane vIjaLI jhabakAra jevuM caMcaLa A manuSyatva agAdha saMsAra samudramAM gumAvyuM te pharI maLavuM ati durlabha che. e rIte 5l dezarUpa AkSatramAM janma durlabha che. kahyuM che ke - mAnuSyatva prApti chatAM AryabhUmimAM utpatti durlabhatara che - jyAM prANIne dharmaraci thAya. isvI Adi sukuLamAM janma sulabha nathI. kahyuM che - Arya kSetrotpatti chatAM sakuLanI prApti sulabha nathI. jyAM jIva cAstriguNarUpa maNipaNa thAya. kevalI prajJata dharmazravaNa paNa durlabha che. kahyuM che - devaloka lamI sulabha che, samudrAMta pRthvI sulabha che, paNa jenAthI mokSasukhamAM ruci utpanna thAya evI jinavayanA zruti durlabha che. athavA zratanI zraddhAnatA durlabha che. kahyuM che - kadAca dharmazravaNa pAme, paNa zraddhA thavI parama durlabha che. kemake ghaNA jIvo sakhya mArgane sAMbhaLIne paNa paribhraSTa thAya che. sAmAnyathI zraddhA karelane, yukti vaDe pratIta karelane athavA svaviSayamAM utpAdita prItivALAne athavA rucivALA dharmane sakhya kAyA vaDe mAtra manoracayI nahIM, sparzavuM durlabha che. kahyuM che - dharmanI zraddhA chatAM kAyA vaDe sparzanA durlabha che, kemake ahIM kAmaguNomAM jIvo mUrNita che. mATe he gautama kSaNa mAtra pramAda na kara. manuSyabhavAdinuM durlabhapaNuM pramAdAdimAM Asakta prANIne ja hoya che, badhAMne nahIM, tethI manuSya bhavane AzrIne kahyuM che - A manuSyajanmanuM durlabhatva nizcaye jANavuM. ajJAna ane pramAdanA doSathI ekendriyAdi jIvonI dIrghakAya sthiti kahI che. vAraMvAra doSa sevanathI dharmarahita cittavALAnI A sthiti che. dhIra puruSe dharmamAM yatna karavo. [para9,530] mAnuSyatvAdi sulabha ane durlabha, indriya viSayonA saMvara-asaMvara karavAnI hoya, te baMne hovAthI sAtA-asAtA thAya che, te baMneno nAza prAyazcittathI thAya che, mATe indriyanA viSayone saMva-saMvarane sAtA-asAtAne ane prAyazcitane prarUpatA cha sUtra kahe che, te sugama che. vizeSa A - mananA AMtarakaraNapaNAe karaNava hovAthI ane karaNanuM indriyapaNuM hovAthI -x - cha indriyA che ema kahyuM. temAM zrosendriyAdinA viSayo zabdAdi, audAkiAdiva ane viSayanA bodhaka ubhayadharmayukta indriya che te indriyanA dArikatva dharma lakSaNa dezanA niSedhathI noindriya ati mana athavA sAdRzya arthatvathI viSayanA paricchedakapaNAe indriyo jevuM mana che athavA indriyo sAthe pravartanAra te mana. teno artha-viSaya jIvAdi padArtha te noindriyArtha. [531] zrobendriya dvAra vaDe manojJa zabdanA zravaNathI je sAta-sukha te zromendriya sAta. ema bIjA paNa jANavA. iSTa ciMtanathI sukha-noindriya sAta. [532] gurune nivedanathI zuddhi thAya te AlocanAha. mithyA duSkathI te pratikamaNAha, te baMnethI zuddhi te ubhayArDa, AdhAkamadinA pariThApanI je zuddhi te vivekAI, kAyapeTA nirodhathI te vyasagaI. nivI vagere tapathI zuddhi te tapohaM. ** prAyazcitane manuSyo ja vahe che, mATe manuSyanA adhikArathI cha prakAranA manuSyothI
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/pa28 thI pa3ra 24 AraMbhIne lokasthiti sudhInA sUtro kahe che. * sUtra-pa33 thI 538 : [53] cha prakAre manuSyo kA - jaMbUDhIpaja, dhAtakIkhaMDadvIpa pUviija, ghAtakIkhaMDadvIpa pazcimArvaja, pukharavaradvIpaddha pUvadhija, pukharavaratIpAI pazcimaedja aMtarliMpaja.. athavA manuSyo cha bhede che - saMmUrNima manuSyo traNa bhede . kamabhumija, akarmabhUmija, aMtadvipaja. garbhaja manuSyo maNa prakAre - karmabhUmija, akarmabhUmija, AMtadvipaja. [53] RddhimAna manuSyo cha bhede kahyA * arihaMta, cakavIM, baladeva, vAsudeva, jaMghAcAraNa, vidhAdhara... Rddhirahita manuSyo cha bhede kahA che - hemavata * hairavaMta - harivarSa - ramyapha - phara - aMtaradvIpa kSetranA manuSyo. [35] avasarpiNI cha prakAre kahI - suSamasuSamA yAva4 dudhamagSamA. utsarpiNI cha prakAre kahI che - duSamaduSamA yAvatuM sumasuSamA. [5[] jaMbUdvIpanA bharata-airAvata kSetramAM atIta utsarpiNImAM suSamasuSamA ArAmAM manuSyo 6ood dhanuNa uMca hatAcha AI [xNa palyopamanuM parama Aya pALatA... jaMbUdvIpamAM bharata-airavatakSetramAM A avasarpiNImAM suSamasuSamAmAM emaja jANavuM. jaMbUdvIpamAM bharata-airavatamAM AgAmI utsarpiNImAM suSamAsuSamAmAM emaja jANatuM cAva4 - x + Ayu pALaze. devaka-uttarakaranA manuSyo 6ood dhanuSa uMcA, cha ardhapalyomAyuvALA che... pUkata rIte dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUvarSamAM cAra AlApako yAvat pukharavaradvIpanA pazcimAdhamAM cAra AlApako kahevA. pi3] saMdhayaNo che bhede kahyA che - vajaasSabhanArA saMghAyaNa, RSabha nArAya saMghayaNa, nArAya saMghayaNa, ardhanArAya, kIlikA, sevAd saMghayaNa. [538] saMsthAna che bhede kahyA che. te - samacatustra, nyagodha harimaMDala, sAdi, ku% vAmana ane hUMDaka. * vivecana-pa33 thI 538 : [53] artha kahevAyela che. vizeSa A - ahIM karmabhUmija Adi bhedathI saMmUrNima manuSyo traNa bhede ane garbhaja manuSyo traNa bhede e rIte cha bhede che. [534] cAraNa eTale jaMghAcAraNa, vidhAyAraNa. vidhAdhara-vaitAdyavAsI. [535] vRttikAre koI vRtti noMdhI nathI. pi36] 6000 dhanuSa eTale traNa koza, cha ardha eTale traNa palyopama. | [39] saMghayaNa - asthi saMcaya - 4 - zakti vizeSa. thaa - kIlikA, paNa - cotarapha vIMTavAno paTTa, nAgha - baMne paDakhecI markaTa baMdha. jemAM be asthi baMne paDakhethI markaTa baMdhathI baMdhAyela hoya pAkRti trIjA asthithI vIMTAyela hoya, tenA upara te traNene bhedanAra khIlI AkAre vaja nAmaka asthi hoya te vajasSabha nArAya te prathama... jemAM khIlI nathI te kaSabhanArAya nAme bIjuM. jemAM baMne paDakhe mAtra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 markaTabaMdha hoya te trIjuM nArAya. jemAM eka paDakhe markaTabaMdha ane bIje paDakhe khIlI hoya te cothuM ardhanArAya. khIlIthI viddha te pAMcamuM ardhanArAya ane asthi sparzanarUpa ke sevAnI AkAMkSAvALu te sevAd nAme karyuM. zakti vizeSa pakSo kAThavat daiDhavI saMghayaNa. - X - vRttimAM be gAyA ukta arthane jaNAvanArI noMdhAI che. | [538] saMsthAna-avayavonI racanAtmaka zarIranI AkRtirUpa che, temAM zarIralakSaNarUpa kahela pramANathI avirodhI evI cAra hAMsa che jene samacatustra saMsthAna, ahIM atri eTale cAra dizAnA vibhAgathI jaNAtA zarIranA avayavo che tethI jenA badhA avayavo zarIra lakSaNa ukta pramANathI avyabhicArI che, paNa gunAdhika pramANathI tulya nathI te samacatusya. vaDanA jhADa jevA vistAravALu te jagodha parimaMDala - jema vaDanuM jhADa uparanA bhAge saMpUrNa avayava ane nIcenA bhAge tema na hoya, AvuM saMsthAna nAbhi upara bahu vistAravALuM ane nIcenA bhAge hInAdhika pramANa che. sara - AdithI uMcAIrUpa nAbhine adhobhAga grahaNa karAya che, te zarIralakSaNa ukata pramANane bhajanAra sAthe je varte te sAdi. AkhuM zarIra aviziSTa Adi sAthe varte che mATe A vizeSaNa che -x - pAra utsadhabahula. juna * ahIM adhatanakAya zabdathI paga, hAtha, zira, grIvA kahe che. te jemAM zarIralakSaNanA ukta pramANathI vyabhicArI hoya ane vaLI je zeSa zarIra yathokata pramANavALuM hoya te kuja saMsthAnA vAmana - jemAM hAtha, paga, zirA, grIvA yathokta pramANavALAM hoya ane zeSa zarIra jUnAdhika pramANavALuM hoya te vAmana saMsthAna. * sarvatra asaMsthita, prAyaH jenA ekapaNa avayaya zarIralakSaNanA ukta pramANa sAthe maLatuM na hoya te ThaMDaka saMsthAna. eka gAthA vRttikAre noMdhI che. temAM cothA-pAMcamAMno krama ulaTo che. * sUtra-pa39 thI pa43 : [539] anAtmabhAvavartI kiSAya mATe cha sthAna ahita mATe, azubha mATe, azAMti mATe, akANa mATe, zubha raMparA mATe thAya che. te A pramANe paryAyi, parivAra, zrata, tapa, lAbha, pUjA sakAra... AtmabhAvavata mATe cha sthAno hita mATe vAvata zubhaparaMparA mATe thAya - payaya cAvatu pUjayakAra, [54] jAti Arya manuSya cha prakAre kahyA che. te A pramANe[541] aMbai, kalaMda, vaideha vedagAyaka, harita ane saMyuNa-IbrAti. [5] kulAyamanuSyo che bheda-ugra, bhoga, rAjanya, IzvAku, jJAta, kauravya. [54] lokAsthiti che bhede kahI che. te A - AkAza tiSThita vAyu, vAya pratiSThita udadhi, udadhi pratiSThita pRvI, pRdI pratiSThita traNa sthAvara pANI, jIva pratiSThita ajIva, karmapatiSThita jIva.
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6-539 thI 543 * vivecana-539 thI 543 : [39] akaSAyI AbhA ja AtmA hoya che kemake sva svarUpe sthita che je kapAyayukta hoya te anAtmavAnuM. tene pathya mATe, pApa ke du:kha mATe, asaMgatapaNA mATe ke azAMti mATe, akalyANa mATe, azubhAnubaMdha mATe thAya che. kemake mAnanA kAraNathI A loka - paralokanA doSano utpannakata che. - paryAya - janmakALa ke pravAkALa, te mahAnuM mAnavuM kAraNa che, tethI mahAnuM evuM vizeSaNa grahaNa karavuM athavA gRhasthApekSAe alA dIkSAparyAya paNa mAnano hetu thAya che. temAM mahAna janma paryAya bAhubalivatu ahita mATe thAya che. ema bIjA paNa yathAsaMbhava kahevA. vizeSa A - riyAna - ziSya Adi parivAra, zrI - pUrvagAdi. kahyuM che - je bahuzruta hoya, bahujanasaMmata hoya, ziSya samudAya sahita hoya, paNa siddhAMtamAM avinizcita hoya to te siddhAMta pratyenIka thAya che. tapa - anazanAdi, nAja - anna Adino, pUnA - stava Adi rUpa. saTY * vaya Adi vaDe abhyarcana ke pUjAne vize Adara te pUjAsatkAra. [540 thI 542) nAti - mAtRpakSa, sarva - apAya, nirdoSa te jAti Aryo arthAta vizuddha mAtRka. aMbaSTha Adi cha ibhyajAti che. hAthIne yogya te ibhyo, jenA dravyanA stUpathI AcchAdita aMbADI sahita ubhelo hAthI na dekhAya te ibhyo tevI kRti che. ibhya-dravyavAna. te jAti te ibhyajAti. jIta - pitRpakSa. rAjA gaDhaSabhe jene ArakSakapaNe sthApelA tenA vaMzajo te ugra, gurupaNe sthApela tenA vaMzajo te bhoga. miupaNe sthApelAnA vaMzajo te rAjanya, RSabhadevanA vaMzaja te ivAku, DAta ane kaurava te prabhu mahAvIra ane zAMtinAthanA vaMzajo. athavA A lokarUDhi che. [54]] A jAti, kala Adika loka sthiti che, mATe lokasthitinI samIpatAthI te kahe che - temAM vizeSa A ke - manIva - dArikAdi pudgalo, te jIvomAM pratiSThita (rahelA che. A nizcita vacana na jANavuM. kemake jIvanA virahathI paNa jIvonuM rahevuM thAya. pRthvI sivAya paNa jema basa sthAvara che. jIvo jJAnAvaraNAdi kamane vize rahelA che. prAyaH karmarahita jIvono abhAva che. anaMtara karmapratiSThita jIvo kahyA. teonI dizAne vize ja gatyAdi hoya che. mATe dizA ane tene vize gati Adi prarUpe che- * sUtra-544 thI 548 - [544] cha dizAo kahI che - pUrva, pazcima, dakSiNa, uttara, ud, adho. (1) A cha dizAmAM jIvonI gati pravarte che. e rIte (2) Agati, (3) vyutkrAMti, (4) AhAra, (5) vRddhi, (6) nivRddhi, (3) vikuvA , (8) gatiparyAya, (6) samudaghAta, (10) kAlasaMyoga, (11) darzanAbhigama, (1) jJAnAbhigama, (13) jIvAbhigama, (14) AjIvAbhigama ema paMcendriya tiryaMca ane manuSyone paNa jANavuM. [545) cha kAraNe zramaNa nirgastha AhAra karato AjJAne na ullaMdhe. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 [546] vedana, vaiyAvacca, iyarthi, saMyamA, prANanimite, dharmaciMtA mATe. [54] cha kAraNe zramaNa ninya AhArane tajau AjJA na ullaMdhe. [54] AtaMka, upasarga, titikSaNa, bahAcaryagupti, pANidayArthe tapa hetuthI, zarIrano tyAga karavA mATe [hArane taje.J. * vivecana-544 thI 548 : [544] A sUtra samUhanI sthAna-3-mAM vyAkhyA karela che. to paNa kaMIka kahe che prabhavana - pUrva, pratIkvIna - pazcima, karI vana - uttara. vidizA, dizAo nathI mATe cha dizA kahI che. athavA A cha vaDe ja jIvonA gati Adi padArtho prAyaH pravarte che. athavA cha sthAnakanA anurodhathI vidizAonI vivakSA karI nathI, mATe 'cha' ja dizAo kahI. cha dizAo vaDe jIvonI gati-utpatti sthAna gamata pravarte che. kemake teonuM cAnuzreNI gamana che. A rIte caude sUtro samajavA. vizeSa e ke (1,2) gati, Agati, prajJApakanA sthAnanI apekSAvALA prasiddha che. (3) vyutkrAMti * utpattisthAnane pAmelAnuM upajavuM, te paNa jugatimAM che dizAne vize ja hoya... (4) AhAra - te paNa cha dizAmAM ja che, kemake A che dizAonA pradezomAM avagADha pudgalono ja jIva vaDe AhAra che. e rIte vRddhi AdimAM cha dizAnuM yathAyogyapaNuM vicAravuM. (5) vRddhi - zarIranI, (6) nivRddhi - tenI hAni, (3) vidurvaNA - vaikriyakaraNa, (8) gatiparyAya- gamanamAjha, paNa paraloka gamana nahIM. - X - (9) samuddhAtavedanAdi * sAta prakAre. (10) kAlasaMyoga - samayakSetramAM AdityAdi prakAza saMbaMdha lakSaNa. (11) darzana-sAmAnyagrAhI bodha, te avadhi Adi pratyakSa rUpa levA, tenA abhigama - vastuno pariccheda ke prApti te darzanAbhigama. (12) e rIte jJAnAbhigama jANavo. (13) jIvAbhigama - avadhi Adi pratyakSa vaDe jIvone jANavuM. (14) ajIvAbhigama - pudgalAstikAyane avadhi AdithI pratyakSa jANavA... - A cauda sUtro kahyA, tema covIza daMDaka vicAraNAmAM paMcendriya tiryaMcayonikanA cha dizAmAM cauda sUtro jANavA. temaja manuSya saMbaMdhI cauda sUtro paNa kahevA. zeSa nAcchAdimAM cha dizAomAM gati Adino samatapaNe asaMbhava che. nAkAdi bAvIza daMDakomAM jIvano nAka ane deva vize utpanna thavAno abhAva che. urva-adho dizA vivakSAthI gatiAgatino abhAva thAya. temane darzana, jJAna, jIva jIva abhigama guNa pratyayika avadhi lakSaNa pratyakSa rUpe na saMbhave. bhava pratyayika avadhi pakSamAM to nAka ane jyotiko tirpagu avadhivALA, bhavanapati ane vyaMtara udhaI avadhika, vaimAniko adho avadhika hoya che. zeSa jIvo avadhi rahita che - x * x - . anaMtara sUramAM manuSyone ajIvono bodha kahyo. mATe manuSya saMbaMdhathI AhAra grahaNa ane agrahaNanA kAraNo be sUtro vaDe kahe che [545 thI 548] sUjha sugama che. vizeSa e ke - cazanAdi AhArane vAparato
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/544 thI 548 puSTa kAraNapaNAthI AjJAnuM ullaMghato nathI. paNa puSTa kAraNa vinA rAga Adi bhAvathI to ullaMghana kare che. te puSTa kAraNo A pramANe vedanA - bhUkhanI vedanA.. vaiyAvRtya - AcAryAdinA kArya mATe kare che.. A be kAraNe AhAra kare * vedanA zamAvavA ane vaiyAvacca karavA.. irSA-gamata, tenI vizuddhi - yuga mAtra nihita daiSTipaNe te irSAvizuddhi arthe. kemake bhUkhyo hoya te ivizuddhi mATe azakta thAya che.. prekSA-upekSA-pramArjanAdi mATe.. prANa-ucchavAsa Adi athavA baLa, teonI ke tenI vRtti-pAlana mATe. arthAtu prANone TakAvavA mATe.. chaThuM kAraNa dharma ciMtA mATe - parAvartanA ane anapekSA mATe. AhAra mATe A che kAraNo kahyA. A saMbaMdhe ukata arthane jaNAvatI be gAthA vRttikAre mUkelI che. TchaHTche. AhArano tyAga karato. tenA cha kAraNa jaNAve che-] AtaMka-javarAdi roga... upasarga-rAjA ane svajanAdi janita pratikUla-anukULa svabhAvavALA.. titikSaNa-adhika sahevuM. kone ? brahmacarya guptine-maithunavata saMrakSaNane kemake AhAra tyAgInuM ja brahmacarya surakSita thAya che.. prANidayA-saMpAtima trasAdinuM saMrakSaNa.. tapa-eka upavAsathI cha mAsa paryana tapa, prANIdayA ane tapa, teno hetu * x te dayA nimite.. tathA zarIranA tyAga mATe AhAne choDato AjJA ulaMghato nathI. vRttikAre ukta ane jaNAvatI be gAyA noMdhI che. temAM vizeSa e kahyuM che ke * varasAda varasato hoya tyAre jIvadayArthe AhAra na kare. zramaNane AhAra na levAnA kAraNo kahyA. te saMbaMdhathI zramaNAdi jIvane anucitapaNuM utpanna karanArA unmAdanA sthAno kahe che * sUtra-pa49,550 - [549] cha kAraNe AtmA unmAdane pAme. A * (1) arahaMtano avivAda bolatA, (2) arahaMta prajJata dharmano vivAda bolatA, (3) AcAryaupAdhyAyano vivAda bolatA, (4) catuvarNa saMghano varNavAda bolatA, (5) yakSAvezathI, (6) mohanIya karmanA udayathI. SiSao] pramAda cha bhede - madha, nidrA, viSaya, kaSAya, ta, pratilekhanA. * vivecana-549,55o : [549] A sUtra pAMcamAM sthAnamAM prAyaH kahevAyuM che. vizeSa A - cha sthAne jIva unmatatAne pAme. mahAmiyAd lakSaNa unmAda, tIrthaka dinA apayazane bolanArane hoya. athavA tIrthaMkarAdinA avarNavAdathI kupita pravacana devatAthI A grahaNarUpa thAya. pAThAMtarI sagrahava e ja pramAda. Abhoga zUnyatAthI unmAda-pramAda athavA unmAda ane pramAda eTale ahita pravRtti ane hitamAM apravRtti. -x- savajIf - niMdA athavA avajJAne bolato ke karato.. dhaM - zrata ke cArirUpa, AcArya ke upAdhyAyano. caturthaf zramaNAdi bhedathI cAra prakAra... cAveza * koI nimittathI kupita 28 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 devAdhiSThavathI... mithyAtva, veda, zokAdi udaya te mohanIya. | pipa0] unmAdano sahacara pramAda che, mATe tene kahe che - cha prakAre unmatta thavuM te pramAda arthAt sadupayogano abhAva kahela che. te A - - surAdi, te ja pramAdanA kAraNathI madhapramAda. kahyuM che ke - madhapAnathI citanI bhrAMti thAya, tenAthI pApakArya pravartana, pApa karIne durgatimAM jAya te kAraNe dAru pIvo ke Apavo nahIM. A rIte sarvatra jANavuM. vizeSa A - nidrA, teno doSa A - nidrAzIla zrata, vita meLavavA zaktimAna na thAya, ulaTo tethI hIna thAya. jJAna, dhana abhAve baMne lokamAM duHkhI thAya. A kAraNe nidrAnuM zuM prayojana che? viSayo - zabdAdi, tenI pramAditA A che - viSaya vyAkuLa cittavALo hitaahitane jANato nathI. tethI anucitayArI thAya che, cirakALa du:khakAMtAre bhame che... kaSAya-krodhAdi, tenI pramAdatA A rIte - kalezarahita citarU5 rana aMtara dhana kahevAya che. jenuM te dhana doSothI luMTAyuM che, te vipatti pAme che. dhata prasiddha che, te paNa pramAda ja che, kahyuM che - dhutAsaktanuM sat cita, dhana, sukha, bhoga suceSTita nAza pAme ja che, paNa mastaka, nAma paNa nAza pAme. pratyupekSaNA, te dravya-phaga-kAla-bhAva bhede cAra prakAre che. temAM dravya pratyupekSaNA vA, pAtrAdi upakaraNo ane azanapAnAdinI cakSu vaDe jovA rUpa che. phoga pratyupekSaNA kAyotsarga, besavuM, sUvArUpa sthAnanI, caMDila mArganI, vihAra phonanI nirUpaNA. kAlapatyupekSaNA dharmajAgarikAdi rUpa che. jemake - meM zuM karyuM? zuM bAkI che ? zuM karaNIya che? tapa karato nathI, pAchalA kALe jAgarikA karavI te. prapekSaNAmAM pramAda ke AjJA ullaMghana te pratyupekSaNA pramAda che. A kathanathI pramArjanA, bhikSAyayadimAM icchAkAra Adi dazavidha sAmAcArIrUpa vyApAromAM je pramAda te batAvyo. * x - have pramAdapaDilehaNA kahe che. * sUtra-papa1 thI 560 - [papa1,5para pramAda paDilehaNA cha bhede kahI che... (1) ArabhaTA, (2) saMmada (3) mosalI, (4) prasphoTanA, (5) vikSiptA, (6) vedikA. pipa3,554] apamAda paDilehaNa cha bhede kahI che... (1) nartitA, (2) analita, (3) anAnubaMdhI, (4) amosalI, (5) chapusmiAdi (6) prANavizodhi. [Sapau] cha leyAo kahI che - kRSNalezyA cAvatu zuklalezyA. paMca indriya tiryaMcone A ja cha leyA kahI. e rIte manuSya-devone paNa che. [papa6] devendra devarAja zakanA soma mahArAjAne cha agamahiSI che. pipa] IzAnadevendranI madhyama varmadAnA devonI sthiti che tyao [55] cha dikumArI mahattariskAo kahI che - rUpA, rUpAMzA, surapA, pAvato, rUpakatA, apabhA... cha vidhutakumArI mahattaTikAo kahI che, te A - AlA, zukA, zaherA, saudAminI, indrA, ghanavidhutA.
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/551 thI 560 [55] nAgakumArendra nAgakumAra rAjA dharaNanI cha agramahiSIo kahI AlA, zakrA, zaherA, saudAminI, indrA, dhanavidhutA... nAgakumAre nAgakumAra rAjA bhUtAnaMdanI cha agramahiSIo kahI - rUpA, rUpAMzA, surUpA, rUpavatI, rUpakAMtA, rUpA... jema dharaNanI tema sarve dakSiNa dikkendranI yAvat ghoSanI ane jema bhUtAnaMdanI tema sarve uttara dizkendranI yAvat mahAghoSanI agramahiSIo jANavI, [560] nAgakumArendra nAgakumAra rAjA dharaNanA 6000 sAmAnika devo. kahelA che, e rIte bhUtAnaMda yAvat mahAghoSa indranA paNa jANavA. * vivecana-551 thI 560 H 29 - [551,552] cha bhede ukta lakSaNa pramAdathI pratyupekSA te pramAdapratyupekSA kahI, te A - karamaTA - vitatha karavArUpa athavA zIghra badhuM karanAranI, athavA eka vastra ardha paDilehI anya-anya vastrane grahaNa karavuM te. te sadoSa hovAthI varSanIya che. A pramANe badhe saMbaMdha yojavo. sammaI - jemAM vastranA madhyabhAge saLa paDela khUNA thAya athavA jemAM pratyupekSaNIya upadhinA vIMTalA para besIne paDilehaNA kare te. momanI - paDilehaNa karAtA vastranA bhAgathI tirko, urdhva, adhonA saMghana rUpa trIjI... pAThAMtathI gurunA avagrahAdi asthAne paDilehita upadhinuM sthApavuM te asyAna sthApanA... proTanA - rajavALA vastranI jema vastrane kaMpAvavuM te cothI... vivitta - vastra paDilehIne vastranA paDadA Adi para mUkavuM ke vastranA cheDA vagerene uMce uchALavuM te. veDsa - vedikA pAMca bhede - urdhvavedikA - jemAM baMne jAnu para baMne hAtha rAkhI paDilehaNa kare.. adho vedikA - baMne jAtu nIce baMne hAtha rAkhI paDilehaNa kare.. tirkI vedikA - baMne jAvu paDakhe hAtha rAkhI kare.. dvidhA vedikA - baMne bAhu aMdara baMne jAnu rAkhe.. ekato vedikA - eka jAnune baMne bAhu aMdara karIne kare... A pAMca prakAre chaThThI pramAda paDilehaNA kahI.- 4 - 4 - . [553,554] ukta viparIta pratyupekSaNA kahe che - cha prakAre pramAdathI viparIta apramAdathI pratyupekSaNA. te A... (1) atitA - vastra ke zarIrane na nacAve tevI pratyupekSaNA. vastra ane zarIra nacAvavA rUpa cAra bhAMgA che.. (2) ahita - jemAM vastra ke zarIne vALela nathI te caubhaMgI, (3) ananubaMdhI . jemAM niraMtara prasphoTakAdino anubaMdha vidhamAna nathI te. (4) motI - ukta lakSaNa mosalI jemAM nathI te.. (5) chappurimA nava loka - temAM vastra prasArita karI tenAM prathama bhAgane cakSu vaDe joIne, tene pAchuM pheravIne ane joIne traNa prasphoTaka kare, punaH pheravIne AMkhothI joI pharI bIjA traNa prasphoTaka kare. A rIte cha tathA nava khoTaka - te traNa traNa pramArjanAnA traNa traNa aMtarathI aMtarita karavA te pAMcamI paDilehaNA. vRttimAM vastra ane zarIrane nacAvavAnI caubhaMgI batAvatI gAthA che. [555] pramAda-apramAda yukta pratyupekSA lephyA vizeSathI thAya che, mATe lezmA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda 3/3 sUtra kahela che. lezyAdhikArathI ja paMcendriyatiya, manuSya, devanA sUmo che... [556 thI 560] devatA saMbaMdhI zaka AdinI agramahiSI saMbaMdhI vagere. avagrahamati sUtrathI prathamavartI sUtro che, te sugama che. vizeSa e ke - devonI jAti apekSAe avasthitarUpa cha lezyA samajavI. 30 deva vaktavyatA kahI, devo viziSTa mativALA hoya, tethI mati sUtra - sUtra-561 : avagrahamati cha bhede che - pi grahaNa kare, bahu grahaNa kare, bahuvidha grahaNa kare, dhruva grahaNa kare, anizrita grahaNa kare, asaMdigdha grahaNa kare... IhAmati cha bhede che - pi yAvat asaMdigdha grahaNa kare... avAyamati cha bheTe - pi cAvat asaMdigdha... dhAraNA cha bhede kahI - bahu - bahuvidha - purANa - durdhara - nizrita - asaMdigdha dhAraNa kare. * vivecana-561 : mati - Abhinibodhika che, te cAra bhede avagraha, IhA, apAya, dhAraNA. temAM sAmAnya arthanuM grahaNa te avagraha, tadrupa mati te avagrahamati. te be bhede - vyaMjanAvagrahamati, arthAvagrahamati. arthAvagrahamati be bhede - nizcayathI ane vyavahAstrI. vyaMjanAvagrahanatA uttaskAla pachI eka samaya sthitika pahelI naiiRRyikI] bIjI aMtarmuhUrta pramANavALI apAyarUpa chatAM paNa te utaskALarUpa IhA ane apAyanA kAraNatvathI avagrahamati rUpe upacAra karela che. - [ahIM vRttikAre vizeSAvazyakanI be gAthA mUkelI che.] arthAvagraha pachI IhA, pachI apAya e rIte sAmAnya-vizeSApekSAe chellA bheda sudhI jANavA. sAmAnyane mUkIne sarvatra nizcayathI IhA ane apAya che, paNa saMvyavahAra mATe sarvatra apAya te avagraha che. taratama yoga abhAve abhAva thAya ane aMte dhAraNA thAya, kAlAMtare smRti thAya. vyavahArathI avagraharUpa mahine AzrIne prAyaH pavidhatvanuM vyAkhyAna karavuM. te A - zIghra grahaNa kare arthAt kSayopazamanI paTutAthI mati taLAI AdinA sparzana turaMta jANe che athavA mati viziSTa puruSa jANe che... bahu--zayyA para besato puruSa temAM rahela strI, puSpa, caMdana ane vastrAdinA sparzana bhinna-bhinna jAtiya chatAM darekane jANe che... bahuvidha-jenA ghaNA bhedo che te - strI AdinA bhinna bhinna zIta, snigdha, mRdu, kaThina Adi bhedarUpa sparzane jANe che... dhruva - atyaMta, sarvadA. jyAre jyAre strI Adi sAthe sparza vaDe yoga thAya tyAre tyAre te sparzAdane jANe che arthAt indriya ane upayoga hoya tyAre jANe che. anizrita - cihnathI nizcita te nizrita. jUInA puSpono ati zIta, mRdu, snigdhAdirUpa sparza anubhavela che te anumAna vaDe te viSayane na jANato chatAM jJAna thAya che tyAre cihna sivAya anizritane grahe che.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6-/561 32 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 asaMdigdha - sakala saMzayAdi doSarahita nizcita, jema strI AdinA sparzane grahaNa karato A strIno ja sparza che, caMdanano che ema cokkasa kare. e rIte IhA, apAya, dhAraNA matinuM paNa pavidhatva che. vizeSa A ke - dhAraNAmAM kSipa ane dhruva be padane choDIne purANa ane durdhara e baMne pada yukata padvidhapaNuM che. purANa - bahukAlIna, surdhara - gahana cigAdi. phipa, bahu, bahuvidha Adi cha padanA pratipakSathI paNa cha prakAre.. avagraha Adi mati hoya che mATe matinA 28 bhedone bAra prakAre guNavAthI 336 bhedo thAya che. A kathana bhASyagAthA dvArA paNa jaNAvela che. vividha zabdane bhinna bhinna jAtipaNe jANe te baha, te bhedone peTabheda sahita jANe te bahavidha, zIgha jANe te kSipa, liMgarahita jANe te anizrita, saMzayarahita jANe te asaMdigdha,. satata jANe te dhruva. bahu AdinA pratipakSe abahu Adi bhedo jANavA. para dharmo vaDe mizra te nizrita ane amizrita te anizrita. ityAdi * * * * * * * mati kahI. viziSTa mativALA tapa kare che mATe tapanA bhedo kahe che. * sUjha-562,563 - [56] cha bhede bAhya tapa kahyo che - anAzana, uNodarI, bhikSAcaya rasatyAga, kAyakaveza pratisaMlInatA... cha bhede atyaMtara taya kahyo che, te A * prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna, vyutsarga [56] vivAda cha bhede kaho, te A - (1) vavakkaya, (2) uddhakya, (3) anuloma karIne, (4) pratiloma karIne, (5) bhajIne, (6) bheLavIne. * vivecana-562,563 - ...[562] A sUtrano artha kahevAyela che. to paNa kaMIka vizeSa - bAhya eTale AcaranArane laukiko vaDe paNa tapa rUpe jaNAtuM hovAthI, zarIrane tapAvanAra hovAthI ke zarIra tathA karmane tapAve te tapa. temAM (1) anazana * AhAra tyAga. te be bhede - Ivara ane yAvakayika. A tIrthane AzrIne eka upavAsathI cha mAsa paryA. yAvakayika te jIvana paryanta. te traNa bede che. pAkjhopagamana, iMgatamaraNa, bhakta parijJA.- - (2) uNodarI - mavana uNuM, 3ra - jaThara. tema karavuM te vimodarikA. te drAthI upakaraNa ane bhaktapAna viSayaka pratIta che. bhAvathI krodha AdinA bhAgarUpe che... (3) bhikSAcaryA - bhikSAne mATe kahyuM che. te tapa nirjarAnA aMgabhUta hovAthI anazanava ke sAmAnyathI grahaNamAM paNa vicitra abhigraha yuktapaNAthI viziSTavRtti saMkSeparUpa jANavI. je AgaLa gocasvaryA bhede kahI, tenAthI atyaMta bhinna nathI. bhikSA mAM abhigraho, dravyAdi bhede cAra che. jemake - dravyathI alepakArI Adi dravya laIza, kSetrayI para gAma, pAMca ghara AdithI prApta, kALathI pUvarNa Adi AgalA be praharamAM ane bhAvathI gAnAdi pravRtti. (4) rasa - kSIra Adi, teno parityAga te rasa parityAga... (5) pratikleza - zarIrane kaleza Apavo te vIrAsana Adi aneka bhede... (6) pratisalInatA - gopavavuM te, te indriya, kaSAya, yoga, pRthak zayanAsanathI che. | mAtara - laukika vaDe nahIM jaNAtuM hovAthI, jainetaro dvArA paramArtha vaDe nA sevAyela hovAthI ane mokSanI prAptimAM aMtaraMgabhUta che. (1) prAyazcitta - kahela svarUpe AlocanAdi daza bhede che... (2) jenA vaDe karma vizeSe karI dUra karAya te vinaya - cAturaMta saMsArathI chUTavAne jenAthI Tividha karmanA nAza karAya che, tene vidvAno vinaya kahe che. te jJAnAdi bhede sAta prakAre che... (3) vaiyAvacca - vyAvRtano bhAva te vaiyAvacca. arthAt dharmanA sAdhana arthe AdinuM ApavuM. *x* te daza bhede che - AcArya, upAdhyAya, sthavira, tapasvI, glAna, zaikSa, sAdharmika, kula, gaNa ane saMghanuM vaiyAvacca karavuM joIe. (4) svAdhyAya - su - sAruM, mA - maryAdA vaDe adhyAya - adhyayana karavuM te svAdhyAya, te pAMca bhede - vAsanA, pRcchanA parAvanA, anupekSA, dharmakathA... (5) dhyAna-dhyAvavuM te. ekAgracittavRtti virodha rUpa te cAra bhede che, te cAra paikI. nirjarAnA hetubhUta hovAthI dharmadhyAna, zukladhyAna tapa che. baMdhahetutvathI Ad, raudra nahIM... (6) vyutsarga - parityAga, te be bhede - dravyathI, bhAvathI, dravyathI - gaNa, zarIra, upAdhi ane AhAra tyAga. bhAvathI krodhAdi tyAga rUpa che. A tapa sago dazavaikAlikathI vizeSathI jANavA. [56]] anaMtarokta arthamAM koI vivAda kare che, mATe vivAda svarUpa kahe che. - koI arthamAM vAda te vivAda kahyo. tenA cha bheda batAvelA che (1) momafpha7 - samayanA lAbha mATe kAlakSepa karIne vivAda kare. (2) kSaFAvatta - meLavela avasarathI utsuka thaI vivAda kare. (3) magunomA - vivAda adhyakSane sAmanItithI anukULa kare athavA pratIpakSIne prathama tenA pakSano svIkAra karavA vaDe anukULa kare. (4) to mattA - sarvathA sAmarthyathI pratimAne pratikULa kare. (5) "vatva - adhyakSone bhajIne... (6) tnaDDA - pratipakSIo sAthe adhyakSone bheLavIne ke bheda paDAvIne - x * vAda kare. vivAdathI anivRtta keTalAMka kSaddha prANImAM utpanna thAya, mATe te* sUtra-564 thI pa66 : [56] kSaka pANI cha bede che . bendriya, tendriya, caurindriya, saMmUrchAima paMcendriya tiryaMcayonika, teukAyika, vAyukAyika. [565] gocara carcA che bhede che . peTA, adhapaTA, gaumumikA, pataMgavIthikA, saMbhukkavRttA, gallA pratyAgatA. " [56] jaMbudvIpe mera parvatanI dakSiNe A nApabhAvRedImAM cha apakAMtamahAnako kahA - lola, lolupa, uddabdha, nirdIgdha, jaraka, prajaraka... cothI
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/564 thI 566 33 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 paMkAbhA pRedImAM cha apakAMta mahAnarako kahyA che - Ara, vAra, mAra, rora, rorata, khADakhaDa. * vivecana-564 thI 566 : [564] sUtra sugama che. vizeSa e ke - kSudra - adhama. kahyuM che - alA, adhama, vezyA, kura, madhamAkhI, naTI A cha kSudra kahevAya. vikalendriya, teuM ane vAyunA anaMtabhave siddhigamana abhAvathI adhamapaNuM che. kahyuM che ke - pRravI, aApu, paMkaprabhAthI, utpanna manuSya eka samaye cAra siddha thAya, vanaspatithI utpanna cha siddha thAya, vikalendriyathI utpanna virati pAme paNa siddha na thAya. sUkSma kasa-duM, vAyu kaMI paNa na pAme. pRthvI, apu, vanaspati, garbhaja paryAptA saMkhyAta AyuvALAmAM sarvathI yuta devono vAsa che, zeSamAM niSedha che. saMmarthita paMcendriya tiryaMconuM adhamatva temAM devonI anutpatti thakI che, paMcendriyava chatAM amanakatAthI viveka abhAve nirguNatva che. vAcanAMtaramAM siMha, vAgha, varu, dIpaDA, rIMcha, citrane kSudra-jUra kahyA che. [565] anaMtara satva vizeSa kahyA. satvone pIDA na karavAthI sAdhune bhikSAya kArya che. te cha bhede che. te batAve che na - baLada, caravuM te goyaratenI mAphaka je caya te gocacaryA arthAt jema baLada uMca-nIca tRNone vize sAmAnyathI caravAmAM pravarte, tema rAga-dveSarahita sAdhu uMca-nIca-madhyama kuLomAM dharmonA sAdhanabhUta dehanA paripAlana mATe bhikSA levA phare te gocaracaya. te abhigrahathI cha bhede che (1) peTA * vaMzadalamaya peTI prasiddha che, te corasa hoya che. sAdhu, temAM abhigraha vizeSathI gAma Adi kSetramAM peTI mAphaka vibhAga karato vicare che. (2) ardhapaTA - e rIte upara mujaba ardha peTI paNa kahevI. (3) gomUbikA - baLadanuM mutaravuM, tenI mAphaka je carcA che. paraspara sanmukha gharonI paMktimAMthI eka paMktimAM jaI, bIjImAM pharI pahelImAM jAya. (4) pataMgavIyikA - pataMgIyAnA mArga mAphaka je carcA che. pataMgIyAnI gati aniyata kramavALI hoya. e rIte acokkasa krame je carcA che. (5) saMbukavRttA - saMvRddha - zaMkha, tenI mAphaka je vRtacaryA te. - temAM je cayamAM kSetranA bahAranA bhAge zaMkhanI jema vRtatva gati vaDe pharato kSetranA madhyabhAge Ave te atyaMtarasaMbukkA. jemAM madhyabhAga thakI pharato bahAra jAya te bahisabukkA. (6) gavAyatyAgatA - upAzrayathI nIkaLI gharonI paMktimAM bhikSA karato kSetranA cheDA sudhI jaIne pAcho AvI pharI bIjA gharanI paMkti phare. [566] sAdhucaryA kahI. caryAnA prastAvathI A sAdhucaryAnA phaLane bhogavanArAnA sthAna vizeSone kahevA mATe A sUtra che - sUga sugama che. vizeSa A - mapAnA - sarva zubha bhAvothI bhraSTa thayelA arthAtu bIjAthI atyaMta kaniTa athavA amanohara badhA narakAvAso AvA che, paNa A vizeSa amanohara che. ema batAvatuM vizeSaNa che. [7/3 A narakAvAso A pramANe - 13, 11, 9, 3, 5, 3, 1 - A pramANe kramathI sAta pRthvImAM prastaTanI saMkhyA che. e rIte kula-49 prasto che. temAM kramathI 49 sImaMtakAdi vRtAkAra narakendrako che. temAM sImaMtakanI pUvadi dizAomAM 49 saMkhyAthI nakAvAsAo che ane vidizAomAM-48nI saMkhyAmAM che, pachI dareka pradTamAM dizA ane vidizAe eka eka nakAvAsanI nyUnatA vaDe sAtamI narakamAM dizAomAM ekaeka ja narakAvAsA che. vidizAomAM nathI. kahyuM che ke sImaMtakanI pUrva, uttara, pazcima, dakSiNa dizAmAM 49-naka zreNi che. sImaMtakane izAna khUNe 48 naraka zreNIo jANavI. e rIte traNe khUNAmAM jANavuM. sAtamI narakamAM dareka dizAmAM eka-eka narakAvAso che. madhyamAM pratiSThAna nArakAvAsa che. vidizAnaka virahita che. chello pratara pAMca narakAvAsa samajavo. sImaMtakanI pUvadi dizAmAM sImaMtakaprabhAdi narako che. kahyuM che - sImaMtakanI pUrve sImaMtaka prabha, uttare sImaMtaka madhyama, pazcime sImaMtaka ane dakSiNe sImaMtakAvaziSTa nakAvAsa jANavo. pUvadi dizAomAM sImaMtakanI apekSAe pratyeka sAvalikAomAM vilaya Adi nakAvAto hoya che. e rIte lola Adi che narakAvAso paNa AvalikAgatonI madhya vimAnanakendra nAmanA graMthamAM kahyA che. temAM kahyuM che ke - lola ane lolupa AvalikAnA paryo che udagha, nidagdha sImaMtakaprabhathI vIzamA, ekavIzamAM che. jaka, prajAka 35 mo, 36 mo che. kevala lola ane lolupa e zuddha pado vaDe badhA narakAvAsonI pUrve AvalikAmAM kathana che. uttaradizAdinI AvalikA vize savizeSa e ja nAmo vaDe narakAvAsAo kahevAya che. te A - uttaramAM lolamadhya, lolupamadhya, e rIte pazcimamAM lolavad, dakSiNamAM lolAvaziSTa Adi. ahIM to dakSiNadizAnA AvalikAmatanakAvAsanA vivakSitatvathI lolAvaziSTa Adi vakatavyatAmAM paNa sAmAnya nAma ja vizeSarahita vivakSita che ema saMbhave che. paMkaprabhAmAM apakAntA ke apakAnA ityAdi pUrvokta rIte jANavuM. ahIM sAta prataTa, sAta nakkendro che. kahyuM che ke - Ara, mAra, nAra, tAma, tamaka, khADakhaDa, khaDakhaDa A sAta nakAvAsa cothI narakamAM jANavA. A rIte Ara, mAra, khADakhaDa A traNa nakkendro che, bIjA traNa-vAra, rora, roka e prakIrNaka che. athavA indrako ja nAmAMtarathI kahelA saMbhave che. anaMtara asAdhucaryAnA phaLane bhogavanArAonA sthAno kahyA. have sAdhucaryAnA phaLane bhogavanArA sthAna vizeSo kahe che. * saba-56,568 - pi6] brahmaloka kathamAM che vimAna prastaTo kahelA che, te A pramANe - araja, viraja, niraja nimala, vimitara, vizuddha,
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 6/-/563 thI 568 [58] jyotindra jyotirAja caMdranA cha nAgo, pUrvabhAga samonI ane 30 muhUrtanA kahyA che. te A - pUrvabhAdrapadA, kRtikA, maghA, pUvaphAgunI, mula, pavaSADhA... jyotindra jyotirAja caMdranA cha nAmo nAbhAgad, adhovALA ane 15 muhavALA kahyA che. te A - zatabhiSA, bharaNI, AdrA, AzleSA, svAtI, jyeSThA... jyotindra jyotiSarAja caMdranA cha nAmo ubhayabhAmA, doDha phomavALA, 45-muhUvALA kahyA che. te A - rohiNI, punarvasu, uttarAphAlganI, vizAkhA, uttarASADhA, uttarAbhAdrapadA. * vivecana-567,568 : [56] brAhmaloka-pAMcamA devalokamAM cha vimAna pradTo kahyA che ... pahelA, bIjAmAM 13, trIjA, cothAmAM 12, pAMcamA ko-6, chaThAmAM-5 sAtamAmAM-4, AThamAmAM4 navamA, dazamAmAM-4, agiyAramA, bAramAmAM-4, traNe veyaka trIkamAM 3-3, anuttara vimAnamAM-1 e rIte 13 + 12 + 6 + 5 + 16 * 9 + 1 = 62 prasto che. pi68] vimAna vaktavyatA kahI, tenA prastAvathI nakSatra saMbaMdhI vimAna vaktavyatA kahe che. sUtra spaSTa che, vizeSa e ke - pUrvabhAga arthAt agra vaDe [AgaLathI] seve che. eTale ke apAta caMdra sAthe pUrva bhAga paryanta joDAya che. - x * caMdrane aprayogavALA A nakSatrone aprApta thayela caMdra bhogave che. e rIte 'lokathI' nAme graMthamAM kahela bhAvanA che. te ja graMthamAM kahyuM che - traNa pUrva, mUla, maghA, kRtikA A cha nakSatro agrima yogavALA hoya che. sthULa nyAyane AzrIne 30 muhUrtamAM bhogayogya AkAza deza lakSaNa phoga che jeone te samobavALA. A ja kAraNe kahe che - 30 muhUrta paryanta caMdra sAthe bhoga che jeone te 30-muhUrtanA bhogavALA... nakAbhAga- caMdranA samAna yogavALA. kahyuM che - Adra, AzleSA, svAti, zatabhiSA, abhijita, jyeSThA A cha samayogavALA che. mAtra bharaNInA sthAne lokathI sUtramAM abhijit kahela che, te * sUtra-569 thI pa3ra :[569] abhicaMdra kulara 6oo dhanuSa uMcA-uMcAIthI hatA. [papo] cAturaMga cakravartI rAja bharata cha lAkha pUrva sudhI mahArAja hatA. [51] purapAdAniya pAW arihaMtane deva-manuSya-asura yukata parSadAne vize aparAjita evA 6oo vAdI muninI saMpadA hatI. vAsupUjya arihaMte 600 puruSo sAthe muMDa thaI yAva4 dIkSA lIdhI. caMdraprabha arihaMta cha mAsa sudhI chaThAsthapaNe rahyA. [57] tendriya jIvono AraMbha na karanArane cha bheda saMcama thAya. te A - prANamaya gaNI vyakTa na thaya prANamaya duHkhathI joDAya nahIM. jillAmaya sabhyathI bhaSTa na thAya. e pramANe yAvatu amiya, jANavuM. teindriya jIvono AraMbha karanAra cha prakArano asaMyama kare che. te - prANamaya saukhyathI bhraSTa thAya, prANamaya duHkha sAthe joDAya yAva4 sparzamaya duHkha sAthe joDAya che. * vivecana-569 thI pa3ra : [569] sUtra sugama che. vizeSa e ke - abhicaMdra A avasarpiNImAM cothA kulakara thayA... [50] traNa samudra ane himavAnuM parvatarUpa cAra aMta jene che te cAturaMta pRthvI, teno svAmI te cAturaMta cakavartI, te cha lAkha pUrva sudhI mahArAjA hatA. [51] je svIkArAya te AdAnIya - upAdeya puruSo madhye AdAnIya te purapAdAnIya... caMdraprabhano chAparyAyi cha mAsa kahyo che. paraMtu Avazyaka niyukitamAM A prakAprabhuno paryAya che, caMdraprabhuno to traNa mAsa kahela che. A matAMtara jANavuM. [52] chadAsTa indriya upayogavAnuM hoya, mATe indriyanI sAmIyarUpa saMbaMdhathI teindriyane Azrita saMyama-asaMyamane batAve che- sUsa sugama che. vizeSa e ke - nAza na karanArane, prANamaya saukhyathI - gaMdha grahaNarUpa sukhano nAza kare che... gaMdha grahaNanA abhAvarUpa duHkhathI saMyoga na karanAra thAya che. ahIM nAza na karavuM ane na joDavuM te anAzravarUpa hovAthI saMyama che. tethI viparIta saMga te asaMyama che. A saMyama-saMyama prarUpaNA manuSyakSetramAM ja hoya, mATe manuSya zokamAM rahelA ane cha sthAnaka avatAra vastunI prarUpaNAne kahe che-- * sUga-53 thI 55 - [57] : (1) jaMbUdvIpamAM cha AkarmabhUmi kahI che, te A * haimavata, hairamyavata, harivarSa, ramyakravarSa, devaku uttarakura (2) jaMbUdvIpamAM cha varSotra kahal che - bharata, airAvata haimavata Orazyaad, harivarSa, ramyakravarSa. (3) jaMbUdvIpa cha vAghira parvo kahyA che - laghuhimavata, mahAhimavata, niSadha, nIlavaMta, rukima, zikharI. (4) jaMbUdvIpamAM meru dakSiNe cha phUTo kahyA che - laghumavata, vaizramaNa, matAMtara che. samahotranI apekSAe ardha ja kSetra che, jeone te apAIphogavALA. have kSetrava kahe che : paMdara muhartavALA. caMdra vaDe ubhayataH baMne bhAgathI sevAya che je nabo te ubhaya bhAgavALA arthAt caMdrane pUrvathI ane pAchaLathI bhogane prApta thAya che. e pramANe lokathI graMthamAM kahela che. kahyuM che - traNa uttarA, vizAkhA, punarvasu, rohiNI ubhayayogavALA che. bIjuM apAddha che jemAM te hayapAI arthAt doDha phoga, 45 muhUrtavALA che. anya daza namo pazcimacI yogavALA che. pUrvabhAgAdi nakSatronA A guNa che - ukta kramathI nakSatra sAthe yogavALo thaI caMdramAM subhikSa karanAra che ane viparItapaNe joDAyela caMdramA dabhikSAno karanAra che. - caMdra vize kahyuM kiMcit zabda ke varNa sAmyathI abhicaMdra kulakaranuM sUtra tathA tenA vaMzaja bharata ane pArzvanAtha sUtra Adi kathana kare che-
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/53 thI 55 mahAdvaimavata, vaiDUrya, niSadha, Tucaka-kUTa. (5) jaMbUdvIpanA merunI uttare cha phUTo kahaLa che : nIlavenakUTa upadarzanakUTa, rukimakUTa, maNikaMcanakUTa, zikharikUTa, tinicchikUTa... (6) jaMbadvIpamAM cha mahAdro kA che - pAddhaha, mahApaddhaha, tigichidraha, kesarIddhaha, mahApauMDakiha, puMDarIkaddhaha.. () tyAM cha devIo maharvika yAvatuM palyopama sthitika che. te A - zrI, hI, dhRti, kIrti, buddhi, lakSmI... (8) jaMbUdvIpanA meranI dakSiNe cha mahAnadIo kahI che - gaMgA, siMdhu, rohitA, rohitAMzA, harI, harIkAMta... () jaMbUdvIpanA menI uttare cha mahAnadIo kahI che - nakAMtA, nArIkAMtA, suvaekilA, rIMyakulA, tA, katavatI... (10) jaMbUdvIpamAM merunI pUrve sItA mahAnadInA baMne kinAre cha aMtaranadIo kahI che - grAhavatI, dravatI, pakavatI, tadlA, macjalA, unmatajaa... (11) bhUdvIpanA meranI pazcime sItodA mahAnadInA baMne kinAre cha aMtaranadIo kahI che - kSIrodA, siMhasrotA, saMtavAhinI, urmimAlinI, phrenamAlinI, gaMbhIramAlinI. [1ra thI ra] dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvaddhimAM cha karmabhUmio kahI che. haimavata ItyAdi jaMbUdvIpamAM kahyuM tema ahIM paNa kahevuM. vAva4 (3 thI 55] kukaravaradvIpAdhanA pazcimArdhamAM paNa ema kahevuM. [574] Rtuo cha kahI - pATa, va, zarada, hemaMta, vasaMta grISma. [55] cha vamaraba yidina kahyA che - trIja, sAtamo, agiyAramo, paMdaramo ane ogaNIsamo, tevIzamo pakSa... cha adhikAmi vRiddhidina) kahA che - cotho, AThamo, bAramo, soLamo, vIsamo, covIsamo pA. * vivecana-pa33 thI 55 - [53] A sUtro sugama che. vizeSa e - kUTa sUtromAM himavavAdi varSadhara parvatomAM dvisthAnakamAM kahela krama vaDe be be kUto jANI levA. [54] ukta vaNita kSetramAM kALa hoya che, mATe kAlavizeSane kahevA che. RtunA sUtro sugama che. vizeSa e ke - be mAsa pramANa kALavizeSa mahatu, aSADha ane zrAvaNa mAsa prAvRTa che. e rIte kramathI bIjI Rtu jANavI. laukika vyavahAramAM zrAvaNAdi be be mAsanI varSA, zarada Adi Rtu che. [55] mamaratta - hina sami arthAt dina kSaya. parva - amAsa ke pUnama, tenAthI oLakhAto pakSa paNa parva che. laukika grISmanAtumAM je trIjo pakSa - aSADha kRSNapakSa, sAtamuM parva - bhAdaravA kRSNa pakSa, e rIte eka mAsa vaDe aMtarita mAsanA kRSNa pakSo sarvatra parvo jANavA. - x - utisaTa - adhika dina arthAt dina vRddhi. cothuM parva - aSADha zukla pakSa. e rIte ahIM eka mAsa vaDe aMtarita zuklapakSo sarvatra parvo che. A atibikAdi artha jJAnathI jaNAya che. mATe adhikRta adhyayanamAM sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 avataranAra jJAnanA kathana mATe sUtraddhayane kahe che * sUtra-pa36 thI 538 : [57] abhinibodhika jJAnano cha bhede agavigraha kahela che. te A - zroendriya azavigraha cAvatu noindriya athavigraha. [57] avadhijJAna che bhede kahyuM che, te A - AnugAmika, anAnugAmika, vartamAnaka, hIyamAnaka, pratipAtI, apatipAtI. [58] sAdhu-sALIne A cha prakAranA avayana bolavA na kahyuM. te A - atikavacana, hIlitavacana, Misitavacana, kaThoravacana, gRhasthavacana ane upazAMta kayAya punaH udIravArUpa vacana. * vivecana-56 thI 58 - [56] sUtra sugama che. vizeSa e ke - sAmAnyanuM - zrosendriyAdi vaDe pahelA vikalparahita ane 'A zabda che' evA vikalparUpa uttara vizeSa apekSAe sAmAnyanuM grahaNa karavuM te athavigraha. A naizcayika eka samayapramANa ane vyavahArika aMtarmuhad pramANa che. artha vizeSitatvathI vyaMjana avagrahano niSedha che. kemake vyaMjanAvagraha cAra prakAre ja che. [57] pAchaLa cAle te anugAmI, te ja AnugAmika - dezAMtara gayela jJAnIne paNa locana mAphaka sAthe cAle... je te dezamAM rahelA jJAnIne ja hoya kemake dezanibaMdhana kSayopazama ja hoya te anAnugAmika. te sthAnamAM rahela baddhadIpakavatuM, dezAMtara gayela jJAnIne naSTa thAya che. je jJAna kSetrathI aMgulanA asaMkhyAta bhAga mAtra viSayavALa, kAlathI AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga, dravyathI tejo-bhASAdravya aMtarAlavartI dravya viSayaka, bhAvathI dravyagata saMkhyaya paryAyanA viSayavALuM jaghanyathI utpanna thaIne punaH vRddhi pAmatuM ukarSathI lokamAM loka pramANa asaMkhyAta khaMDone, asaMkhyAtI utsarpiNI - avasarpiNIne, samastarUpI dravyone ane dareka dravyamAM rahela asaMkhyaya paryAyone viSayI kare te vardhamAna. kahyuM che ke - pratisamaya asaMkhyabhAga adhika, koI saMkhya bhAga adhika, koI saMkhyAtaguNa, koI asaMkhyAtaguNa kSetrane vadhatu jue te vardhamAna. e rIte kALane paNa jANavo - tathA - koI utkarSathI avadhi vaDe lokaparyanta joIne saMkalezavazathI ochuM jue to koI asaMkhyabhAgahInAdi jue te viSaya saMkocarUpa * hAnine hIyamAna avadhijJAna jANavuM. paDavAnA svabhAvavALuM te pratipAtI, utkRSTathI lokaviSayavALuM thaIne paNa paDe... na paDe te apratipAtI. jenAthI alokano eka pradeza paNa jovAya te apatipAti. A kathanano pATha paNa vRttimAM che. [38] AvA jJAnIne je vacana bolavA na kalpe tene kahe che - sUtra sugama che. vizeSa e ke - kutsita vacana te avayana. mastI - jemake - te divase kema
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/576 thI 28 Ze pacalA [uMgha kare che ? AvA praznomAM te vAta na svIkAravI Adi... tita - iSyathiI gaNI, vAcaka, jayeSThArya Adi kahevuM. kRti - janma kamadi ughADavAthI, papa - duSTa, zaikSa Adi kahevuM che. mAra - vastI vRttivALA, gRhastha, teonuM je vacana, jemake - putra, mAmA, bhANeja Adi. kahyuM che - arere brAhmaNa ke ga! bhAI, mAmA ityAdi vacanothI mAsalaghu, catudhi, caturi evA prAyazcita Ave... upazAMta thayelane pharI udIvA mATe bolavuM na kahyuM. tene - x * udIraNavAna nAme avacana kahe che. khamAvIne upazAMta karelA kalahone je jIvo punaH udIre che te pApAtmAo jANavA... - pravacanomAM prAyazcitta Ave te kahe che- * sUtra-pa39 thI 583 pise] kalpa cAra) nA cha prastAro kahyA che : (1) prANAtipAtanI . vANIne bolato, () mRSAvAdanI vANIne bolato, (3) adattAdAnanI vANIne bolato, (4) aviratinI vANIne bolato, (5) apurapavAdane bolato, (6) dAsavAdane bolato, A cha AcAranA prastAra prastArIne samyapha paripUrNa na karato, te sthAnane prApta thAya. [prAyazcittano bhAgI thAya.) [paco] AcAranA cha paliyaMbhU [ghAtako kA che - (1) kaukucita, saMyamano vighAtaka che. (2) maurya, satya vacanano vighAtaka che. (3) cakSulola, iyapathikAno vighAtaka che. (4) tiMtiNika, eSaNA-gocarano vighAtaka che, (5) icchA lobhika, mukti mArgano vighAtaka che, (6) mithyAnidAnakaraNa, mokSa mArgano vighAtaka che, bhagavaMte sarvatra anidAnatA prazaMsI che. [581] kAsthiti cha prakAre kahI - sAmAyika kalyasthiti, chedopasthApanIya, nirvizamAnaka, nirviTa, jina ane sthavira kalpasthiti. [58] zramaNa bhagavaMta mahAvIra nirjaLa chaOM bhakata vaDe muMDa vAvavuM paddhajita thayA... nirjaLa bhakta vaDe anaMta anuttara cAvatu utapanna thayuM. nirjaLa cha% vaDe siddha yAvat sarva du:khathI mukta thayA. [58] sanakumAra ane mahendra devalokanA vimAno uMcAIthI 6oo yojanA kahyA che. sanakumAra mahendra kalAnA devonA bhavadhAraNIya zarIra uMcAI vaDe utkRSTathI cha hAthanA kahelA che. - vivecana-59 thI pa83 : [59] vArA - sAdhu AcAra, tenI vizuddhi mATe, prastAra - prAyazcitta racanA vizeSa. prANAtipAtano thAt - vAta ke vAcAne bolatA sAdhumAM prAyazcittano prastAra thAya che. bIjA vaDe vinAzIta deDakA para mUkela pagavALA sAdhune joIne kSullaka kahe - he sAdhu ! tame deDako mAryo. sAdhu kahe, nahIM. kSullake kahyuM, tamAre bIjuM vrata paNa nathI. AcArye pUchayuM - tame deDako mAryo che ? sAdhu kahe - nA. ahIM sulakane prAyazcittAMtara che. kSullaka kahe - te sAdhu pharI jUThuM bole che. sAdhu kahe - gRhasthone 40. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 pUcho. vRSabha sAdhu pUche che. A prAyazcitAMtara che. je ALa caDAve che tene mRSAvAda doSa ja che, je mArelane gopave tene baMne doSa lAge. kahyuM che - dupratyupekSitAdimAM khalita kSullakane preraNA karAtA. te vicAre che ke huM paNa temanA chidra joIne temane preraNA karIza. koI vakhate bIjA dvArA karAyela deDakA para jayeSTha munino paNa Avela joI kSullake kahyuM - tame mAryo, to tene bIjuM vrata nathI. mRSAvAda saMbaMdhI vAda - vikalA ke vAtane bolatA sAdhune prAyazcitta prastAra thAya che. jema - koI saMkhaDImAM akALavaNI niSiddha be sAdhu bIje gayA. muhUrta pachI ratnAdhike kahyuM - ame saMkhaDImAM jaIe chIe, bhojanano samaya che. laghumunie niSiddha karAyela sthAne javA anicchA batAvI. laghu muni AcArya pAse kahe che - A muni niSiddha sthAne jaI - X - eSaNAno nAza kare che. AcArya pUchatA - X * ratnAdhike nA kahI ityAdi - x - kahyuM che - mRSAvAdamAM saMkhaDInuM ane adattAdAnamAM modaka grahaNanuM dRSTAMta che. baMnenI AropaNAmAM prAyazcitta prastAra che. Adi - 4 - e rIte adattAdAnanA vAdane bole che. - x - eka gharamAM bhikSA maLI, te bAlamunie lIdhI. eTalAmAM laghumuni bhAjana zuddha kare che, teTalAmAM rahenAdhika munie saMkhaDImAM modaka meLavyA, tene laghumuni joIne AcAryane kahyuM - AmaNe adatta modaka lIdho che. prastAra pUrvavata. A rIte avirati - abrAhma, teno vAda ke vArtA athavA jeNIne virati vidhamAna nathI te aviratikA - jhI, teNInI AsevAnA vArtA ke vAdane kahe che, te A * laghu muni - X* temanA para roSathI khoTuM ALa caDAve ke - he bhadetA yeSThArye Aje AyanA ghera hamaNA maithuna sevyu, tethI saMsargavazAt meM paNa pRpTakala AcaryuM. prastAra pUrvavatu. A napuMsaka che. evA vAda, vAta ke vAyA bole. ahIM pratIta che. bhAvanA e ke - AyAryane kahe ke - A sAdhu napuMsaka che. AcArya pUche ke tuM kema jANe che ? te muninA svajane mane kahyuM - zuM tamone napuMsakane dIkSA devI kaao che ? mane paNa temanA lakSaNathI zaMkA paDI. prastAra pUrvavatu. kahyuM che - koI chidragaveSIe AcAryane kahyuM, A nAdhika bIjA vedavALA che ityAdi pUrvavatu - X - temanuM ubhavuM, cAlavuM, dekhAva, bhASA AdithI te napuMsaka saMdeza lAge che. A vayana ghaNA prastAvane Arope che. have dAsavAdane kahe che. bhAvanA A che - koI kahe che, A dAsa che. AcArye pUchayuM - kevI rIte ? tenA dehAkAracI. prastAra pUrvavat. kahyuM che - koI sAdhu kahe - A dAsa che. - x* tenA dehAkArathI jaNAya che. zIghrakopa, uhmAMDa, nIca Asane besavuM, dAruNa svabhAva, zarIrathI virUpa, kuja, cUnAMga Adi chUTakAro batAve che ke A dAsa che. AcArya kahe che - koI surUpa, viSa, kubU, maDabha, bAhyavAdavALA paNa hoya,
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6-579 thI 183 42 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 te parAbhava yogya nathI. mATe tenuM anAryavacana ne kahevuM. e rIte anaMtara kahela cha kalA saMbaMdhI prastAvane mAgura Adi pArasaMyika paryanta svIkArathI AtmAne prastuta prastAra karanAra * khoTuM ALa ApanAra sAdhu - x * kahevA yogya arthanA asatyapaNAthI kathananA samarthanane karavA zakitamAnuM na thaI ulaTI vANIne karato tenA ja - prANAtipAtAdinA karanAranA ja sthAnane pAme che * x * prANAtipAtAdi karanAranI jema daMDa karavA yogya thAya athavA prastAvone vistArIne abhyAkhyAna ApanAra AcArya dvArA anya anya vizvAsabhUta vacano vaDe kahela arthane asatyane karato te sthAnane prApta karasvA yogya thAya. prAyazcita pade vivAda karato rahe, paNa padAMtarane AraMbhato nathI. - x - [58] kakSAdhikAra - cha kalA - sAdhu AcArane parimaMthana * nAza kare che te parimaMthuo. cAthI ghAtako. ahIM be bhede - dravyathI, bhAvathI. kahyuM che - dravyathI parimaMtha - maMthana che, jenA vaDe dahiM AdinuM mathana karAya che. dahiM tulya sAdhu AcAranuM kaumuccAdithI mathana kare che. - 6 dhAtuno artha kusita - apacupekSitatvAdithI kharAba che AcAra jeno te kukucita athavA kukayA - kharAba AyArA prayojana che jenuM te kaukucika. te traNa prakAre - sthAna, zarIra, bhASAnI. - x - je yaMtra ke nAcanArIvata bhame che te sthAnathI kaukucika, hastAdithI pASANAdine pheMke che te zarIrathI kIkucika che. kahyuM che - hAtha, gophaNa, dhanuSpa ane paga AdithI patthara Adine prabaLatAthI pheMke che te zarIra kaukayika, bhamara, dADha, stana, putone kaMpAve te nartakIpaNuM, mukhavAdinAdi kare tathA hasavuM Ave tema bole te bhASA kakucika kahevAya. - x * x * x -. A traNe prakArano kakucika pRthvI AdinA saMrakSANathI laIne kAyagupti paryanta saMyamano yathAsaMbhava parimaMthu hoya che. maukharya - atizayananI jema ati bhASaNa che jene te mukhara, te ja maukharika - athavA mukha vaDe zatrune lAve che te maukhaki - bahu bolako. kahyuM che ke maukharika e guNaniSpanna nAma che. - x - te mRSAvAda viratino parimaMthu che, kemake maukharya hovAthI mRSAvAdano saMbhava che. cakSu vaDe caMcaLa athavA caMcaLa che cakSu jenA te cakSulola arthAt je stapAdine joto joto jAya che. A dharmakathAdinA upalakSaNarUpa che. kahyuM che ke - tRpAdine joto joto jAya ke dharma kahe ke parAvartanA, anapekSA karato jAya che athavA upayogarahita paMthane nirikSato nathI te calola kahevAya che. Iya eTale gamana ane teno paMtha te iyapiya, tenI samiti te iyasimiti, te lakSaNavALI irSApiyikIno parimaMtha che. kahyuM che ke - upayogarahitapaNe mArgamAM janArane saMyamamAM chakAya virAdhanA ane AtmavirAdhanA thAya, kAMTA vAge, pAkA bhAMge, uhAdi thAya. tiMtiNika, lAbha na thatA khedathI kaMIka bolanAra, kheda pradhAnatAthI udgamAdi doSarahita bhApAnAdinA gaveSaNA, grahamaiSaNA pradhAna je gocagAyanI jema madhyasthapaNe bhikSArthe pharavuM te eSaNAgocara, teno parimaMthu athatu kheda sahita aneSaNIya AhArane paNa grahaNa kare che. icchAlobhika - abhilASArUpa lobha, jema zuklazukla te atizukla tema icchAlobha eTale mahAlobha - adhika upadhivALo. kahyuM che - vadhu upadhivALo te ichAlobhika. te mukitamArga eTale niparigrahapaNuM ke alobhava. te ja mArganI jema nivRttipuranA mArgano parimaMcuM che. fmana - lobha, tenA vaDe je nidAna karavuM arthAta cakravartI, indrAdinI RddhinI yAcanA karavI, te samyagdarzanAdirU5 mokSamArgano parimaMyu che. kemake ArtadhyAnarUpa che. mithyA nA grahaNathI alobhavALAne bhavanirveda, mAganusAritAdi prArthanA mokSamArganA parimaMthu nathI. [zaMkA tIrthakaravAdi prArthanA rAjyAdi prArthanAvatuM doSita nathI tethI tenuM nidAna parimaMcu nathI? [samAdhAna ema nathI. kahyuM che. rAjyAdi to ThIka paNa tIrthakarava, carama zarIrIpaNuM AdimAM paNa jinezvare prArthanA na ja karavI, tene prazaMsela che. kahyuM che ke - ta5 prabhAve Aloka-paraloka nimitta to niSedhela ja che, paNa tIrthakarava ane caramadehatvanuM anidAna paNa prazasta kahyuM che. e ja rIte sAmAyikathI zuddhi thAya. kahyuM che - pratisiddhamAM dveSa ane vihitano saMga karatA paNa sAmAyika azuddha thAya che ane baMnemAM samabhAvathI sAmAyika zuddha thAya che.... AhAra, upadhi, dehamAM icchA, lobha pravarte che ane niyANuM karanAra to pAralaukikano saMga kare che. [581] kAsthiti. ka5 AdimAM kahela sAdhu AcAra - sAmAyika, chedopasthApanIyAdinI sthiti - maryAdA. te kalAsthiti. sAmAyikanI kalapasthiti A pramANe - (1) zayyAtarapiMDa, (2) catuyami, (3) puruSayeSTha, (4) kRtikarmakaraNa A sAmAyika kalpasthitanA avasthita kaya che ane acalaka, uddezika, pratikramaNa, rAjapiMDa, mAsakabha, paryuSaNA A cha anavasthita kalA che... have chedopasthApanIya kalAnI sthiti kahe che Avelaka, uddezika, zayyAtara, rAjapiMDa, kRtikarma, vaya, jeTha, pratikamaNa, mAsakabha, paryuSaNA. te trIjA sthAnanI jema jANavA. parihAra vizuddhi kalAne vahana karanArA te nirvizamAnako ane jeoe pUrve vahana karela che te nirviprakAyiko kahevAya. teonI sthiti te pramANe ja kahevAya che. pahelA cha mAsa pArihAriko, pachI cha mAsa anupArihAriko, pachI cha mAsakapasthita te tapa vahana kare, 18 mAsa thAya. jinaka sthiti A pramANe - ga9mAM niSNAta, vIra ane paramArthano jANa hoya, tathA grahaNa karavA yogya abhigraha karanAra hoya tyAre jinakalika cAritrane svIkAre. koInA agrahamAM ane yogyanA abhigrahamAM amuka vaDe je grahaNa karavuM
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/59 thI 583 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 - AvA prakAranA svarUpamAM paramArthane grahaNa karelA jANavA... * sthavirakalAnI sthiti A pramANe saMyamakaraNa udhotaka. jJAna-darzana-cAritranI prApti karAvanAra evA dIdhayuiSe vRddhavAsa kare, to paNa vasatinA doSathI vimukta rahe. pa82,583] A kapasthiti prabhu mahAvIre batAvI che. A saMbaMdhathI mahAvIranI vakatavyatA kahe che. teoe ja A bIjA kalAnI paNa sthiti batAvI che mATe kalA viSayaka sUtra kahyuM - A sUtro sugama che. vizeSa e - kmatta - be upavAsa, apanA - pANIno parihAra, cAvat zabdathI - nirvAghAta, nirAvaraNa, kRmna, pratipUrNa, kevalavarajJAnadarzana jANavuM. sAvatrI buddha, mukta, aMtakRta, parinivRta ema jANavuM. uktarUpa deva zarIramAM AhAra pariNAma hovAthI tenuM sUtra* sUtra-584 thI 586 : piw] bhojana pariNAma cha bhede che . manojJa, rasika, pIeNanIya, chaMhaNIya, madanIya, daNiIya... vizva pariNAma cha bhede che - sTa, bhukata nipatita, mAMsAnusArI, zoNitAnusArI, asthimajajAnusArI. [58] pana cha bhede kahA * saMzayapa, vyagrahaNa, anuyogI, anuloma, tAjJAna, atathAjJAna. [58] camacaMyA rAjadhAnI utkRSTathI upapata vaDe cha mAsanA virahavALI che... dareka IndrasthAna utkRSTathI upapata vaDe cha mAsanA virahavALI che... adhaHsaptamI pRdI utkRSTathI upapata vaDe cha mAsanA virahavALI che... siddhigati utkRSTathI cha mAsa upapAta virahita che. * vivecana-584 thI 856 - [584] bhojana-AhAra-vizeSano pariNAma-paryAya, svabhAva ke dharma. manojJaIcchavA yogya bhojana, te eka pariNAma, pariNAmavALA sAthe abheda upacArathI... rasika-mAdhayadiyakta... pINanIya - rasAdi dhAtune zamana karanAra... chaMhaNIyadhAtunI vRddhi karanAra, dIpanIya-agnibalajanaka, pAThAMtarastrI madano udayakArI... darpaNIya-baLavardhaka ke utsAhavardhaka. athavA bhojanano vipAka, te zubhapaNAthI manojJa athavA manojJa bhojananI saMbaMdhathI. A rIte bIjA paNa jANavA. pariNAma adhikArI viSasUtra daMSTra - kasAyela prANIne pIDA karanAra viSa, jaMgama vizeSa... bhukta- je khAdhA pachI pIDe che te sthAvaraviSa... nipatita - upara paDeluM paDe che te. tvacA viSa ke daSTivipa. A traNa svarUpe viSa che tathA koI mAMsa sudhI vyApaka, koI lohI sudhI vyApaka ane koI asthi-majjAnusArI viSe jANavuM. [585] AvA prakAranA arthono nirNaya, atizaya vagaranA jIvane Apta puruSane pUchavAthI thAya. mATe prazna vibhAga kahe che. pUchavuM te pra. koI arthamAM saMzaya paDatA pUchAya te saMzaya prazna. jemake - tapathI karmanAza, saMyama vaDe anAzrava thAya to sAdhu deva kema thAya ? sarAga saMyamathI deva thAya. mithyAbhinivezathI - vipatipatithI parapakSa duSaNArthe prazna karAya te vyagraha prazna. jemake - sAmAnyathI vizeSa bhinna ke abhinna ? jo te bhinna che to te che ja nahIM ane abhinna che to sAmAnya ja che. anuyogI - vyAkhyAna ke prarUpaNA che jemAM te mATe je prazna karAya te anuyogI. jema "cAra samayathI loka" Adi mATe "keTalA samayathI ?" ityAdi graMyakAra prazna kare che... anuloma - anukULa karavA mATe bIjAne je prazna karAya che che. jemake - tame kuzaLa cho? ityAdi pUchavuM, te. tathAjJAna - pUchavA yogya arthamAM pUchavA yogyane jevuM jJAna che, tevuM jJAna pUchanAranuM je prAmAM che te jANavA chatAM pUchavuM. jema gautamAdino prazna. he bhadaMta ! keTalA kALathI camacaMyA rAjadhAnI upapAta virahita che. atayAjJAna-uktathI viparIta. ajJAna hovAthI prazna karavo.-x - [58] anaMtara sugamAM atathAjJAna prazna batAvyo. teno uttara batAvavA A sUga che - dakSiNa dizAnA asura nikAyanA nAyakanI caMyA nAmaka nagarI te camaracaMyA. je jaMbUdvIpanA meru parvatanI dakSiNe ticha asaMkhyAtA dvIpasamudrone ullaMghIne aNavaradvIpanI bAhya vedikAnA aMtathI aruNoda samudramAM 42,ooo yojana avagAhIne asurAja camanA tigicchikUTa nAmaka 17ra1 yojana uMco utpAta parvatanI dakSiNe sAdhika 600 karoDa yojana aruNoda samudramAM ticha nIce ranapabhA pRthvImAM 40,000 yojana avagAhIne lakSa yojananI che. te utkRSTathI cha mAsaparyanta upapAtarahita hoya, arthAt tyAM utkRSTathI cha mAsa paryanta deva viraha hoya. viraha adhikArathI ja traNa sUtra che eka eka indranuM sthAna, bhavana-nagara-vimAnarUpa. te ukarSathI yAvatu cha mAsa indra apekSAe upapAtarahita hoya... madha: - saptamI, ahIM sAtamI koIka rIte ratnaprabhA paNa thAya, tethI adha: zabda mUkyo che. arthAt tama:tamAM pRthvI, utkRSTI cha mAsa upapAtarahita hoya. pahelI nakamAM 24-muhUrta, pachI kramathI - sAta ahorAka, paMdara ahorAba, eka mAsa, be mAsa, cAra mAsa, cha mAsa virahakAla che. siddhigatimAM upapAta gamana mAga kahevAya che, jama nahIM kemake tenA hetuono siddhane abhAva hoya che, kahyuM che - jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI cha mAsa siddhigatimAM upapAtano viraha hoya che. * x - upapAta viraha kahyo. upapAta AyubaMdhathI thAya mATe AyubaMdha kahe che, * sUjha-587,588 : [58] Ayu vadha cha bheda kahyo che . jAtinAmanidhatta, gatinAma nidhad, sthitinAmanidhad, avagAhanatAnAmanidhad, pradezanAmanidhad, anubhAvanAmanidhad - Ayu.. nairamikane cha bhede AyubaMdha kahyo che - jAti yAvatu anubhAva
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/587,588 nAmanidhattAyu. e rIte vaimAnika sudhI jANavuM. nairayiko niyama cha mAsa zeSAyu rahevA parabhavanuM Ayu bAMdhe. e rIte asura yAvat svanitakumAra jANavA. asaMkhyAta vaSasuivAnA saMjJI paMcendriya tioi niyamathI cha mAsa zeSAyu rahetA parabhavanuM Ayu bAMdhe. asaMkhyAta vaSasui saMjJI manuSyo paNa temaja jANavA. vANavyaMtara, jyotiSTha, vaimAnikono AyuSyabaMdha nAskonI jema jANavo. [58] bhAva cha bhede - kahyo che, te A cha * audayika, aupathamika kSAyika, kSAyopathamika, pAriNAmika, saMnipatika. * vivecana-583,588 : [58] sugama che. vizeSa e ke - AyuSyano baMdha te AyubaMdha. jAti - ekendriyAdi pAMca bhede. te ja nAmakarmanI uttaprakRtti vizeSa athavA jIva pariNAma. tenI sAthe nidhata je Ayu te jAtinAma nidhatAyu. niSeka eTale karmapudgalonI pratisamaya anubhavata sthanA. kahyuM che ke- potAnI abAdhAne mUkIne prathama sthitimAM bahatara dravya ane zeSa sthitimAM vizeSathI hIna, hInatara yAvatuM utkRSTa sthiti paryakta karma-pudgalonI pratisamaya anubhavana canA thAya che. - X - X * jIta * narakAdi cAra bhede. zeSa temaja jANavuM te gatinAma nidhatAyu. sthiti - koI vivakSita bhAva ke Ayukarma vaDe je sthira rahevuM te sthiti. te ja nAma che sthitinAma, te vaDe viziSTa nidhata te sthitinAmanidhatAyu. athavA A sagamAM jAtinAma, gatinAma, avagAsnAnAma grahaNathI jAti, gati ane avagAhanI prakRtti mAtra kahyuM ane sthiti, pradeza, anubhAga nAmanA grahaNathI teonI ja sthiti Adi kahyA. te sthiti Adi, jAti vagerenA nAmanA saMbaMdhIpaNAthI nAmakarmarUpa ja che. e rIte nAma zabda badhe karmanA arthamAM ghaTe che. mATe sthitirUpa nAmakarma te sthitinAma. tenI sAthe nidhata Ayu te sthitinAmaniutAyu. jemAM jIva avagAhe che, te avagAhanA - dArikAdi zarIra. tenuM nAma che audArikAdi zarIranAmakarma te avagAhanA nAma - X * nidhattAyu. Ayukarma dravyarUpa pradezonI nAma - tavAvidha pariNati te pradezanAma athavA pradezarUpa nAmakarma vizeSa te pradezanAma - 4 - nidhatAyu. anubhAga- Ayudravyono ja vipAka, tasvarUpa ja nAma-pariNAma, te anubhAga nAma-pariNAma te anubhAga athavA anubhAgarUpa nAmakarma te anubhAganAma. tenI sAthe nidhatAyu te anubhAganAma nidhatAyu. zA mATe jAtyAdi nAmakarmathI Ayu vizeSAya che ? kahe che, AyunuM prAdhAnya batAvavA mATe. je kAraNathI nArakAdi Ayuno udaya thatAM jAti Adi nAmakarmano udaya thAya che. nArakAdi bhavopagrAhaka Ayu ja che. [bhagavatIjInA sAkSI pAThanuM tAtparya e ke - nAkAyunA anubhavarUpa prathama samayamAM ja nAka kahevAya, tenA sahayArI paMcendriya jAti Adi nAmakarmano paNa udaya thAya che. ahIM AyubaMdhanuM 46 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 pavighava kahyuM ke te AyubaMdhanA abhiHpaNAthI ane baMdhAyelane ja Ayu vyapadeza che. | niyama eTale avazya thanAra. jeone cha mAsa bAkI che te Ayu te cha mAsa avazeSAyuka. parabhava vidhamAna che jemAM te parabhavika. tevuM je Ayu te paramavikAyu. bAMdhe che. asaMkhyaya varSonuM Ayu jene che te asaMkhyayavaSayaka, evA te saMjJI - manavALA paMcendriyatiryaMco. *x - ahIM saMjJI zaGdanuM grahaNa asaMkhyaya vayuikavALA saMjJIo ja hoya che, ema niyama batAvavAnuM che. asaMkhyaya varSAyu saMjJInA vyavacchedane mATe nathI, kemake teone asaMbhava che. be gAthA che tairayika, devo, asaMkhyAta vaSaya tiryaca, manuSyo potAnuM cha mAsa Ayu bAkI rahe tyAre ane kendriya, vikalendriyo, nirupakramAyu tiryaMcamanuSyo AyuSyanA bIjo bhAga rahetA ane zeSa sopakamAyuvALA potAnA Ayuno trIjo, navamo ke 23mo bhAga bAkI rahe tyAre parabhavAyu bAMdhe che. anya AcAryo ema kahe che - tiryaca, manuSyo potAnA Ayuno trIjo abhaNa rahetA parabhavAya baMdha yogya thAya. deva, nAko cha mAsa Ayu rahetA, temAM tiryaca, manuSyoe tRtIya pribhAgamAM AyunA traNa vibhAga karavA. temAM trIje bhAge Ayu na bAMdhe to bAkInA tRtIya vibhAganA nibhAgamAM Ayu bAMdhe. e rIte saMkSiptAyu sAvat sarvajaghanya baMdhakALa ane uttakALa zeSa rahe tyAM sudhImAM tiryaMca ane manuSyo Ayune bAMdhe che. te asaMkSepakALa kahevAya che. deva, nAka paNa jo che mAsa zeSAyu rahetA Ayu na bAMdhe to pachI cha mAsa zeSAyune tyAM sudhI saMpe jyAM sudhI jaghanya Ayu baMghakALa ane uttarakALa zepa rahe. A saMkSipta kALamAM devanArakI parabhavAyu bAMdhe ane zeSa rahela kALa te asaMkSepakALa che. AyukarmabaMdha kahyo. Ayu audayika bhAvano hetu hovAthI bhAvakathana [588] thavuM te bhAva ati paryAya. temAM audayika be bhede - udaya ane udayaniSpanna. udaya te ATha karmaprakRtionA udayarUpa - zAMta avasthAnA parityAga vaDe udIraNAvalikAne ullaMghI udayAvalikAmAM svakIya svakIya rU5 vaDe vipAka che. ahIM vyaspatti A pramANe - udaya ja audayika. udaya niSpanna te karmodayathI utpanna jIvanA mAnuSyavAdi paryAyarUpa che. udaya vaDe ke udayamAM thayela te audayika e vyutpatti che. aupazamika paNa be bhede - upazama ane upazama nipajJa. upazama te darzana mohanIya karmanA anaMtAnubaMdhI Adi bhedano upazama ke upazama-zreNIe caDela jIvane anaMtAnubaMdhI AdinA upazamathI udayano abhAva, upazama e ja pathamika, upazama nipajJa to upazAMta krodha ityAdi udayanA abhAva phaLarUpa AtmAno pariNAma che. upazamathI thAya - pathamika. Ayika be prakAre kSaya ane kSayaniSpanna. kSaya te jJAnAvaraNAdi bhedarUpa aSTakamaprakRtiono nAza, karmono abhAva e ja kSaya. kSaya e ja kSAyika. kSaya niSajJa to tenA phalarUpa kevalajJAna-darzanacAritra Adi Atma pariNAma che. temAM
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/583,588 kSaya vaDe thayela te kSAyika. kSAyopathamika be bhede che - kSAyopazama, kSayopazama nipajJa. kevalajJAna pratibaMdhaka jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mohanIya, aMtarAyarUpa cAra ghAtikarmono kSayopazama che. ahIM kSayopazama eTale udIno kSaya ane anudIrNa vipAkane AzrIne upazama. - x * aupazamikamAM upazAMta pradeza anubhAva vaDe paNa vedavAno nathI, kSayopazama e ja kSAyopathamika ane kSayopazama niSajJa te AtmAnA Abhinibodhika jJAnAdi labdhipariNAma ja che. kSayopazamathI utpanna te kSAyopathamika. pariNamavuM te pariNAma - pUrvAvasthAne na tyAgIne te bhAvamAM javuM, kahyuM che ke - pariNAma ja atira gamana che. sarvathA vyavasthAnarUpa nathI, tema sarvathA nAzarUpa nathI. tema pariNAmavidane A iSTa che. te ja pAriNAmika kahevAya che. te Adi, anAdi be bhede che. temAM Adi jUnA ghI vagere, tenA bhAvanA sAdivathI ane anAdi pAriNAmika bhAva to dhamastikAyAdine che, kemake tenA bhAvanuM anAdipaNuM che. satipAta te melaka, tenA vaDe thayela te sAlipAtika. A bhAva audayikAdi pAMca bhAvonA dvayAdi saMyogathI saMbhava-asaMbhava apekSAe 26-bhaMgarUpa che. temAM brikasaMyoge daza, trikasaMyoge daza -x - Adi che. ahIM aviruddha paMdara sAnnipAtika bhedo IcchAya che. te A pramANe (gAthA vyAkhyA-] audacika, kSAyopathamika, pariNAmika niSpanna sAnnipAtika ekeka bheda cAre gatimAM paNa che. te A - audayika nArakapaNuM, kSAyopathamika indriyAdi ane pariNAmika jIvapaNuM. e rIte tiryaca, manuSya ane devamAM paNa joDavuM. e rIte cAra bhedo tathA kSAyikanA yoga vaDe cAra bheda te ja gatimAM thAya che. abhizApa A pramANe dayikanArakatva, kSAyopathamika indriyo, kSAyika samyakatva ane pariNAmika jIvava. e rIte tiryaMcAdi gatimAM paNa kahevuM. temAM paNa kSAyika samyagurdaSTi hoya che, anyathA adhikRta bhaMgonI upapati nahIM thAya. kSAyika abhAve ane thI zeSa traNanA sabhAvamAM upazama vaDe paNa cAra bhaMga thAya che. kemake upazama mAmano cAre gatimAM sadabhAva che. abhilApa paNa temaja karavo. vizeSa e ke - samyakatvanA sthAne upazAMta kaSAyatva kahevuM. A ATha bhaMga ane pUrvokta cAra ema bAra bhAMgA thayA. ' upazama zreNImAM eka bhaMga kemake te manuSyamAM ja hoya. abhilASa pUrvavatuM. vizeSa e ke - manuSya viSayamAM ja. kevalIne to eka ja bhaMga che - audayika mAnuSatva, kSAyika samyakatva, pariNAmika jIvava tathA siddhano eka ja bhaMga che - kSAyika samyakatva, pAriNAmika jIva7. e rIte A traNa ane pUrvokta bAra, roma 15 bhaMgo thAya. vaLI aupazamika, kSAyika, kSAyopathamika, audayika, pAriNAmika tenA anukrame 2, 9, 18, 21, 3 bhedo che. temAM - aupathamikamAM samyakatva ane cAstri, payikamAM darzana-jJAna-dAna-lAbha-bhoga-upabhoga-vIrya-samyakatvacAritra e nava, kSAyopathamikamAM 48 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jJAna-4, ajJAna-3, darzana-3, dAnAdi-pa-labdhi, samakita, cAstri, saMyamasaMyama e18 bhedo, audayikamAM - gati-4, kaSAya-4, liMga-3, lezyA-6, ajJAna-1, mithyAtva1, asiddhava-1, asaMyama-1 e 21-bhedo che. pAriNAmikamAM jIvava, bhavya, bhavyatva e 3-bhedo che. e rIte pAMca bhAvonA kula-53-bhedo che. bhAvo kahyA, temAM aprazastamAM je vartavuM ane prazastamAM je na vartavuM, viparIta zraddhA, viparIta prarUpaNA karI hoya tene mATe pratikramaNa karavuM joIe, mATe have pratikamaNane kahe che * sUtra-589 thI pa91 - [59] pratikramaNa cha bhede kahyuM - uccAra pratikamaNa, zravaNa pratikamaNa, scrika, cAvakaNika, jaMkiMcimicchA, svaMAMtika. pi9] kRtikA nakSatra cha tArA AzleSA nakSatranA cha tArA kahyA che. pi1] jIvo cha sthAne nivartita yugalone pApakapaNe ekatra karyA che - kare che - karaze. pRedIkAyanivartita cAvatu trasakAyanivartita. e rIte caya, upacaya, baMdha, udIraNa, vedana, nirjarA jANavA... cha pradezavALA skaMdho anaMtA kahyA... cha pradeza vagADha pagalo anaMtA kA. cha samaya sthitika pudgalo anaMtA kahyA... cha guNa kALA yugalo yAvat cha guNa 24 pulo anaMtA kahyA che. * vivecana-589 thI 291 : | [589] pratikamaNa-prAyazcittanA bIjA bhedarUpa misyA dukRtakaraNa. temAM uccArU vaDInItino tyAga karIne je icapacikInuM pratikramavuM te uccAra pratikramaNa. e rIte prazravaNamAM paNa jANavuM. kahyuM che - upayoga yukta bhUmimAM uccAra, prazravaNano tyAga karIne IriyAvahI pratikame. jo sAdhu mArakamAM prazravaNa tyAge to pratikrame nahIM paNa je paraThave te niyamathI pratikrame. ivara : svalAkAlika, daivasika satrikAdi... yAvakayika jIvana paryanta mahaad ke bhaktaparijJAdi rU5. AnuM pratikramaNava, vinivRtti lakSaNarUpa sArthaka yogathI che... iffecchA * glema, siMdhAnane avidhithI bhAgavAmAM Avyoga, anAbhoga, sahasAkAra Adi asaMyamarUpa je kAMI mithyA che tenuM mithyAdukRtakaraNa te cakiMcit mithyA pratikramaNa. kahyuM che - saMyamayogamAM tatpara sAdhue je kAMI viparIta AcaryuM hoya to "A mithyA karyuM che' ema jANI mithyAdukRta devuM. glema ke siMdhAnaka apaDilehita-apramArjita hoya tene paraThavI pratikrame che. tenuM paNa mithyAdukRta Ape. sUvAnI kriyAnA aMte thayela te svapnAMtika. * x " sUIne uThela sAdhu avazya IriyAvahI pratikame. athavA nidrAvaza vikA, teno aMta-vibhAga, te svapnAMta, temAM thayela te svapnAMtika. svapna vizeSamAM avazya pratikramaNa kare. kahyuM che ke - gamanAgamanamAM, vihAramAM, sUvAmAM, rAtrimAM svapnadarzanamAM nAva vaDe nadI utaravAmAM
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/-/589 thI 591 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 IcapathikI pratikramaNa karAya che. - x - svapnamAM karela prANAtipAtAdi vize pratipakramaNarUpa sArthaka gati vaDe kAyotsarga lakSaNa pratikramaNa A pramANe kahyuM che - prANivagha, mRSAvAda, adata, maithuna, parigrahamAM anyUna 100 uzvAsa pramANa kAyotsarga karavo. [590,591] anaMtara pratikamaNa kahyuM te Avazyaka paNa kahevAya. Avazyaka nakSatrodayAdi avasare kare che mATe zeSa sUtro pUrvavata jANavA. sthAnAMga sthAna-6no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa - X - X - X - X - X - X - X - che sthAna-9 - X - X - o chaThThAnI vyAkhyA karI. have sAtamuM adhyayana [sthAna no AraMbha karIe chIe. teno saMbaMdha A che - pUrva adhyayanamAM cha saMkhyAyukta padArtho kahyA. ahIM sAta saMkhyAyukta padArtho kahe che. A saMbaMdhe Avela A adhyayana che. * sUtra-52 - sAta prakAre gaNa apakamaNa kahyuM che. te A - (1) mane sarva dharma e che. (2) mane amuka dama race che, amuka nathI rucatA. (3) sarva dharmomAM mane saMdeha che. (4) mane koIka dharmamAM saMdeha che, koIkamAM nathI. (5) sarve dhana huM AvuM chuM. (6) huM keTalAMka dharmo ApuM chuM keTalAMka nahIM. (3) huM ekalavihAra pratimA svIkArIne vicaravA IcchuM chuM. * vivecana-pa2 : pUrva sUtra sAthe A saMbaMdha che - pUrva sUtramAM pudgalo payayathI kahyA. ahIM pudgala vizeSanA kSayopazamathI je anuSThAna vizeSa jIvane prApta thAya che, tenuM saptavighapaNuM kahevAya che e rIte saMbaMdhe Avela sUtranI vyAkhyA saMhitAdi krama prasiddha che. vizeSa e ke - saMvidha te sAta prakAranuM prayojana bhedathI bheda che. TT - gacchathI nIkaLavuM te gaNApakamaNa kahyuM che. (1) nirjarAnA hetubhUta sarve dharmone - sUtra, artha, ubhaya viSayavALA zrutabhedone, apUrvagrahaNa, vimRtanuM saMdhAna ane pUrve bhaNelanA parAvartanarUpane, tapavaiyAvaccarUpa cAstri dharmo pratye ruci karuM chuM, te amuka pagacchamAM prApta thAya che, ahIM vagacchamAM maLe tema nathI, te meLavavA he bhadaMta! huM svagacchamAMthI nIkaLuM chuM. e rIte gurune pUchavA dvArA eka gaNApakramaNa kahyuM. [zaMkA sarva dharmo race che, ema kahevAthI kevI rIte pRcchA artha jaNAya ? [samAdhAna jema "huM ekala vihAra pratimA icchuM chuM' e pRcchAvacananA samAnapaNAthI jaNAya che. ruci to karavAnI icchArUpa arthatA che. pAThAMtarathI huM jJAnI chuM, mAre gaNa vaDe zuM ? e rIte ahaMkAsthI gaNathI nIkaLe che. | (2) koI eka dhRtadharmonI ke cAstridharmonI ruci - icchA karuM chuM ane koI zratadharmo ke cAmi dharmonI ruci-icchA karato nathI. A kAraNe icchita dharmone svagacchamAM karavAnI sAmagrI abhAve huM nIkaLuM chuM. (3) ukta lakSaNavALA sarve dharmo pratye vicikitsA - te viSayamAM saMzaya karuM chuM. tethI saMzayanA nirAkaraNArthe svagaNathI nIkaLuM chuM. (4) e rIte koI dharmomAM saMzaya karuM chuM, koImAM nahIM mATe nIkaLuM chuM. (5) muhoma - bIjAne ApuM chuM. svagaNamAM pAtra nathI tethI nIkaLuM chuM. (6) pAMcamAMnI jema samajI levuM. (3) he bhadata! ekAkIpaNe gacchamAMthI nIkaLIne jinakalikAdipaNe je vicaravuM, tevI pratijJAno svIkAra te ekAkI vihAra pratimA. tene aMgIkRta karIne [7/4]
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-/pa92 para sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vicaravA mATe huM nIkaLuM chuM - athavA - (1) sarve dharmonI ruci - zraddhA karuM chuM mATe spirikaraNArthe nIkaLuM chuM. (2) koI dharmane saha chuM, koIkane sadahato nathI. mATe sahela dharmonuM zraddhAna karavAne nIkaLuM chuM. A be pada vaDe sarva viSaya, dezaviSayavALA samyagdarzanArthe gacchathI nIkaLavuM kahyuM che. (3-4) e rIte sarvaviSaya, dezaviSaya saMzaya-kathana sUcaka sarva dharmamAM huM saMzaya karuM chuM Adi be pada vaDe jJAnArthe gacchathI nIkaLavuM. (5) sarva dharmo pratye tudoSa zabdanA adanAryavathI bhakSaNa artha che ane bhakSaNArthanI AsevAvRtti batAvavAthI AcaruM - sevuM . (6-7) koI ekane evuM che mATe sevAtA badhA dharmonI vizeSa sevA mATe ane na sevAyela tapa, vaiyAvasAdi cA>>i dharmonI AsevArthe nIkaLuM chuM. e rIte be pada vaDe temaja cAsTiArge apakamaNa kahyuM. kahyuM che - jJAnArthe, darzanArthe, cAstriArthe ityAdi arthe gacchAMtara saMkramaNa kare. vaLI saMbhoga ane AcAryAdinA arthe jANavuM. jJAnArthe - sUtra, artha ke ubhaya kAraNathI saMkramaNa, visarjita karAyelanuM gamana ke bIkathI pAcho phare... darzana prabhAvaka zAstrArthe jAya te darzanArthe... cAtriA - be doSo che - eSaNA doSa, zrI saMbaMdhI doSa temaja Atmotpanna doSo vaDe gacchamAM sIdAya che mATe apakramaNa. - saMbhoga arthe - je gacchamAM upasaMpadA pAmyA, te garachathI sthAna lakSaNa visaMbhoganA kAraNe nIkaLe... AcAryArthei - AcAryane mahAkapAdi zrutajJAna nathI, tethI tene bhaNAvavA mATe ziSyanuM gaNAMtara saMkrama thAya. ahIM svagurune pUchIne gura dvArA AjJA apAyela ziSya nIkaLavuM joIe. e rIte sarvatra pRcchA arthanI vyAkhyA karavI. ukta kAraNe pakSAdi kALathI para gue AjJA na ApI hoya to paNa ziSya jAya A vidheya che. nikAraNa gacchathI nIkaLavuM te avidheya che. kahyuM che : AcAryAdi ke prAyazcitanA bhayathI akRtyane na seve vaLI vaiyAvRtya ane adhyayanamAM upayoga vaDe tatpara rahe. ekAkI sAdhune strI vaDe ane corAdinA bhayathI gRhastha Azraya kare che. vaLI krodhAdinuM udIraNa karatAM bIjA sAdhuo nivAre che. e rIte zraddhAnanA saidi arthe gacchathI nIkaLela koIne vibhaMga jJAna paNa thAya che mATe vibhaMga jJAnanA bhedone kahe che * sUtra-593 - virbhAgajJAna sAta bhede kahyuM : (1) eka dizi lokAbhigama, () pAMca dizi lokAbhigama, (3) kriyAvaraNa jIva, (4) mudarAjIva, (5) mudagajId, (6) rUpI jIva, (5) sarve kaMI jIva che... temAM prathama vibhaMgANana A che (1) koI tathArUpa zramaNa-brAhmaNane virbhAgajJAna utpanna thAya che. tyAre te te utpanna virbhAgajJAnathI pUrva-pazcimane-dakSiNane ke uttaradizAne athavA udarvamAM yAvatuM saudharmakatAne jue che. tene ema thAya che ke mane atizaya jJAna, darzana utain thayela che, tethI eka dizi lokAbhigama che. keTalAMka zramaNo ke brAhmaNo ema kahe che ke - pAMca dizAmAM lokAbhigama che. je loko ema kahe che te mithyA kahe che. () have bIjuM vibhaMgar3ajJAna kahe che - jyAre tathArUpa zramaNa ke brAhmaNane virbhAgajJAna utpanna thAya che. te te samuug virbhAgajJAna vaDe pUrva-pazcima-dakSiNauttara ke utddizAne yAvatuM saudharmakSa sudhI jue che. temano A abhiprAya che ke mane atizayavALA jJAna, darzana utA thayA che tene paMcadizi lokAbhigama che. keTalAMka zramaNa-brAhmaNa ema kahe che ke - eka dizi lokAbhigama che, jeo ema kahe che te mithyA che. ) have trIja vibhAjJAna kahe che ke jyAre tathArUpa zramaNa-brAhmaNane virbhAgajJAna unna thAya che, tyAre te zramaNa ke mAhaNa samuwn vibhaMgAnathI dekhe che. te kahe che - prANano atipAta karatA, mRSAne bolatA, adattane grahaNa karatA, maithunane sevatA, parigrahane grahaNa karatA, rAtribhojana karatAne dekhe che, paNa tenA hetubhUta kamane joto nathI. tene ema thAya che ke - mane atizayavALA jJAna, darzana che. tethI kriyAvaraNa jIva che. keTalAMka zramaNa-mAhaNa kahe che - kriyA AvaraNa jIva nathI, paNa kamavaraNa jIva che. je A kahe che te misyA che. (4) have cothuM virbhAgajJAna kahe che - jyAre tArUpa zramaNa-mAhaNane virbhAgajJAna utpanna thAya che, tyAre te samutpanna bhiMgajJAna vaDe devone ja dekhe che. bAhya-atyaMtara pagalone grahaNa karIne ekava ke anekava rUpane sparzana, phoravIne, pragaTa thaIne vidurve vikuvIne rahe che. tene ema thAya che ke - mane atizayita jJAna, darzana utpanna thayA che - jIva mudajha che. keTalAMka zramaNabrAhmaNa ema kahe che - amadagra jIva che. jeo Ama kahe che te miA kahe che. () have pAMcamuM virbhAgajJAna kahe che - jyAre tArUpa zramaNa ke mAhaNane yAvatu upaje che, te te samuca virbhAgajJAnathI devone ja dekhe che te kahe che * bAhA-abhyatara yugala grahaNa karyA sivAya pRthapha ke vividharUpe cAvatuM vaikriya karIne rahe che. tene ema thAya che ke - cAvatu amudagra jIva che. keTalAMka zramaNamAhaNa ema kahe che - mudagra jIva che. jeo ema kahe che te khoTuM che. (6) have chaTakuM vibhaMga jJAna kahe che - jyAre tArUpa zramaNa-mAhaNane vibhaMgaphAna utpanna thAya che. te te samuva vibhaMgAnathI devone ja jue che - bAhA-avyaMtara yugalone grahaNa karIne ke na karIne pRthapha ke vividharUpe paNane yAvata vikavIne rahe che. tene ema thAya ke mane atizaya jJAAna-dani utpanna thayA che. jIva rUpI che. keTalAMka zramaNa-mAhaNa ema kahe che ke - jIva
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-/563 53 arUpI che. jeo Ama kahe che, te mithyA kahe che. () have sAmuM virbhAgajJAna kahe che . jyAre tApa maNa ke mAhaNane virbhAgajJAna upaje che, tyAre te samutpanna jJAna vaDe dekhe che - sUkSma vAyukAyathI skRSTa pogalakAyane kaMpatu, vizeSa kaMpatu, cAlatu, kSobha pAmatuM, wetuM, ghana karatuM, paratuM te - te bhAvane pariNamatuM joIne tene ema thAya ke - mane atizaya jJAna, darzana utpanna thayA che. A badhAM jIva che. keTalAMka zramaNa ke mAhaNa kahe che . jIva ane ajIva che. jeo Ama kahe che te miyA kahe che. tevAne A cAra ivanikAya yathArtha samajAyA nathI, te A - pRadI, apa, teuM, vAyukAyiko. A sara nikAyo vize mithyAdaMDane pravatavi che. A sAtamuM vibhaMgAna. * vivecana-593 : sAta prakAre. viruddha ke ayathArtha, anyathA vastu vikalA che, jemAM te vibhaMga, vibhaMga evuM jJAna, te vibhaMgajJAna kemake temAM sAkArapaNuM che arthAt mithyAtva sahita avadhi che... (1) amAsa - eka dizAmAM - pUrvadika vaDe. lokano avabodha. te eka virbhAgajJAna. bIjI dizAmAM lokane na jANavA vaDe teno niSedha karavAthI enI vibhaMgatA che... (2) pAMca dizAmAM lokano bodha che paNa koI eka dizAmAM nahIM. ahIM eka dizAmAM lokaniSedhathI vibhaMgatA che. (3) jIva vaDe karAtI prANAtipAtAdi kriyA magane jovAthI tenA hetubhUta karmane na jovAthI kriyA ja karma che jene te kriyAvaraNa. koNa A ? jIva che. e rIte niyatatpara je vibhaMga te trIjuM. karmane na jovAthI asvIkAra kare te enI vibhaMgatA che. e rIte AgaLanA bhedomAM paNa vibhaMgatA jANavI. (4) mudaga * bAhya atyaMtara pudgalathI racita zarIravALo jIva che evA nizcayavALuM, kemake bhavanapati Adi devone bAhya atyaMtara pudgalanA grahaNapUrvaka vaikriyakaraNa jovAya che. (5) mudagra * bAhya atyaMtara pagalanA grahaNa sivAya vaikriyavALA devone jovAthI bAhya atyaMtara pudgala sivAya racita avayava zarIrI jIva che evA nizcayavALuM pAMcamuM virbhAgajJAna. (6) rUpI - devone vaikriya zarIravALA jovAthI rUpI ja jIva che e nizcaya. (7) sarvajIva - vAyuthI kaMpita pudgalakAyanA darzanathI A badhI vastu jIva ja che, kemake te calana dharmayukta che, evA nizcayavALuM vibhaMgAna. te ja virbhAgajJAnavALo - x - jue che, upalakSaNathI jANe che, anyathA vibhaMganuM jJAnapaNuM na thAya. vA - vikalArthe che. * x - saudharma kalAthI upara prAyaH bAlatapasvIo jotA nathI ema batAvyuM. tathA avadhijJAnIne paNa adholoka dudhigamya che. to virbhAgajJAnInA saMbaMdhamAM to kahevuM ja zuM ? adholokanI duboMdhitA bIjA sthAnamAM kahelI che. AvA vikalpo thAya che (1) mane atizayavALuM jJAna, darzana ke jJAna vaDe darzana thayuM che. tethI eka sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 dizAne jovA vaDe temAM ja lokano upalaMbha thavAthI kahe che ke - eka dizAmAM loko bodha thAya che arthAta eka dizA mAtra ja loka che. keTalAMka zramaNo ke mAhaNo vidhamAna che, te AvuM kahe che - anya pAMca dizAmAM paNa lokano bodha che. kemake te dizAmAM paNa tenI vidhamAnatA che. jeo ema kahe che pAMca dizAmAM lokAbhigama che, teo A mithyA kahe che. (2) have bIjuM - vA zabda ane arthamAM che. vikalpa arthamAM to pAMca dizAnuM jovApaNuM prApta nahIM thAya, eka ja prApta thaze. tema thatAM pahelA ane bIjA bhaMgano bheda nahIM thAya. kayAMka vA zabda dekhAto ja nathI. (3) prANone haNatA ityAdimAM jIvo artha thAya che. kriyAvaraNa nahIM paNa kamavaraNa evo artha thAya che. (4) bhavanavAsI Adi devone ja zarIranA avagAha kSetranI bahAranA ane avagAha kSetramAM rahela, vaikiya vargaNAnA pagalone samastapaNe vaikriya samudaddAta vaDe grahaNa karIne dezakALanA bhedathI pRthak arthAt kadAcit koIka. eka rUpava, aneka rUpava uttara vaikriyapaNe vikuvane rahevA mATe pravartelAne. kaI rIte vikarvIne - te pudgalone sparzIne, AtmA vaDe vIrya phoravIne, pudgalone calAvIne, prakAzIbhUta thaIne ke pragaTa karAvIne tathA vAyanAMtarathI sAra pudgalo laIne ane asAra pudgalone choDIne athavA samasta prApta pudgalothI uttavaici zarIranA ekava ane anekavane sparzIne, pragaTa karIne ekIbhAva vaDe sAmAnyathI niSpanna karIne, sarvacA paripUrNa karIne, zuM thAya che ? vaikriya karIne paNa audArikapaNe nahIM. vibhaMga jJAnIne bAhyAvyaMtara pugalanA grahaNa pravRta devone jotA ema thAya che. mu - bAhyAvRMtara pudgalathI yita zarIrI jIva che. (5) bAhyAvyaMtara pudgalone na grahIne, ahIM grahaNa niSedhane vaikriya samuddhAtanA apekSitapaNAthI utpatti kSegastha pugalone utpatti kAle grahIne bhavadhAraNIya zarIranuM ekava eka deva apekSAe ke kaMThAdi avayava apekSAo vaividhya to aneka devonI apekSAe - x * Adi vikrvIne rahevAne pravartatA jue che ityAdi. zepa pUrvavatuM. bAhyapudgala grahaNa vinA uttavaikriyAnuM rokava ke anekava na thAya mATe ahIM bhavadhAraNIya ja svIkArela che. e rIte ukta zarIrI devone jovAthI tene evuM thAya che ke - bAhya atyaMtara pudgala sivAya racita avayavayukta zarIrI jIva che. (6) rUpIjIva - pudgalonA grahaNa ane agrahaNamAM vaidiyarUpanA eka-aneka rUpa devomAM jovAthI rUpavALo ja jIva che, evo nizcaya thAya che - 4 - () sUphama-maMda vAyu vaDe paNa sUkSma nAma karmodayavartI vAyuthI nahIM. kemake vastune calAvavAnuM tenuM sAmarthya nathI. spaSTa pudgalarazine kaMpatu, vizeSa kaMpatuM, svasthAnathI anyatra jatuM, nIce utaratuM, thoDuM cAlatuM, vastune sparzatuM, anya vastune preratuM, nahIM kahevA yogya aneka prakAranA paryAyane prApta thatuM joIne A badhuM
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-/pa92 pudgalAta spaMdana lakSaNa jIvadharmanA svIkArathI jIvo che, je cAlatA padArthone zramaNa Adi jIvo ane ajIvo kahe che te mithyA che, evo vibhaMgavALAno abhiprAya che. te virbhAgajJAnIne kahevAnAra sabhya upagata thatA nathI arthAta jIvavathI bodhaviSayIbhUta thatA nathI. te A - pRthvI, aSa, teu, vAyu. kemake calana, dohadAdi dharmavALA basone ja dohadAdi trasa dharmavALA vanaspatione ja jIvapaNe jANe. pRthvI dine to vAyunA calanathI ane svataH calanathI kasapaNAne ja jANe, sthAvara jIvapaNAze to teo svIkAratAM nathI. A hetuthI ukta cAra jIvanikAyomAM mithyAvapUrvaka hiMsA te mithyAdaMDa, tene pravatavi che. arthAt tenA svarUpathI ajANa hoIne te jIvone haNe che, apalape che. mithyAdaMDa pravatavi che, daMDa jIvomAM thAya. yonisaMgrahathI jIva kahe che- * sUtra-594 thI 596 : [594) yoni saMgraha sAta bhede kahyo che - aMDaja potaja, jarAyuja, saja, saMvedaja, saMbhUmija, udibhaja, aMDaja..aMDaja sAta gatika, sAta Agatika kahA che - aMDaja aMDajamAM upajato aMDajamAMthI, potajamAMthI yAvat ubhivomAMthI utajJa thAya che. te ja aMDaja, aMDajapaNAne choDato aMDajapaNe, potapaNe cAvatuM udibhajapaNe utpanna thAya. potaja sAta gati ane sAta AgativALA che. e rIte sAte jIvonI gati Agati kahevI. cAvatu udibhaja suidhI pramANe kahevuM]. pi95] AcArya-upAdhyAyane gaNamAM sAta saMgraha sthAno kahyA che - AcArya-upAdhyAya gaNamAM AjJA, dhAraNAne samyapha pravatavanAra hoya che. e rIte pAMcamAM sthAna mujaba cAvat AcArya-upAdhyAya gaNamAM pUchIne pravRtti karanAra hoya, pUchayA vinA nahIM. AcArya-upAdhyAya gaNamAM prApta upakaraNane samyapha rIte prApta kare. AcArya upAdhyAya pUrve prApta upakaraNone samyaphrIte saMrakSaNa ane saMzodhana kare, asamyapha rIte nahIM. AcArya-upAdhyAyane gaNamAM sAta asaMgraha sthAno kahyA che - AcArya upAdhyAyane gaNamAM AjJA ke dhAraNAne sakhyarIte pravatadinAra na hoya - thAvat : upakaraNone samyak saMrakSaNa, saMgopana na re. [596] piSaNAo uta kahI che... sAta pANeSaNAo kahI che... sAta vagraha pratimAo kahI che... sAta sataika kahyA che... sAta mahA adayayano kahyA che... sapta saMmikA bhikSu patimAM 49 ahorAtra vaDe tathA 196 bhikSA dattithI yathAsUtra, yazaartha yAvatuM arAdhita thAya. * vivecana-594 thI 596 : [594] utpatti sthAna vizeSathI jIvono saMgraha te yonisaMgraha. te sAta bhede che arthAt yoni bhedathI sAta prakAre jIvo che. te A-]. (1) cAMDA-pakSI, matsya, sapiida. (2) pota - vastravatuM utpanna thayela athavA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vahANathI utpanna thayelanI jema janmela arthAtu ajarAyuveSTitA. te potaja-hAthI, vagulI Adi. (3) jarAyuja - 1 - garbhanA vepTanamAM janmelA arthAt jarAthI veSTita, te manuSya, gAya Adi. (4) rasaja - tImaja, kAMjI AdimAM utpanna (5) saMsvedaja - parasevAthI utpanna - jU Adi. (6) saMmUrNima - saMpUrjhanathI thayela-kRmi Adi. (3) udbhijja - bhUminA bhedathI utpanna thayela che, khaMjanaka Adi. have aMDajAdinI gati, Agati pratipAdana karavA mATe sAta sUtra che. temAM marelAne aMDaja Adi yoni lakSaNa sAta gatio che jene te sAta gativALA tathA e ja DajAdi yonithI Agati-utpati che jeone te sAta AgativALA. jema aMDajonI sAta prakAre gati, Agati kahI tema potAdi sahita aMDajAdinI sAta jIva bhedonI gati, Agati kahevI. - x - | [595 pUrve yonisaMgraha kahyo, tethI saMgraha prastAvathI saMgrahasthAna saMbaMdhI sUtra kahe che - AyArya upAdhyAyanA gacchamAM jJAnAdi ke ziSyonA saMgrahanA sthAno te saMgraha sthAno. AcArya upAdhyAya gacchamAM vidhiviSayaka AdezarUpa AjJAno athavA niSedha viSayaka AdezarUpa dhAraNAno samyaka prayoga karanAra hoya che. e ja rIte jJAnAdino ke ziSyono saMgraha thAya tema na karavAthI teno nAza ja thAya, je prasiddha che. kahyuM che ke je gacchamAM sAraNA, vAraNA, codanA, praticodatA nathI te gaccha gaccha ja che. tethI saMcamArthI jIvoe teno tyAga karavo. e rIte pAMcamAM sthAna mujaba jANavuM. te A che - (1) AcArya-upAdhyAya gaNamAM cayArAtvika kRtikarmane prayojanAra thAya che. ityAdi sthAna-5, sUNa-433 mujaba jANavuM. vadhArAnA be sthAna ahIM kahyA che, tenI vyAkhyA sugama che. vizeSa e - gacchane pUchavuM. kahyuM che - ziSyone jo AmaMtraNa kare to pratIcchako bAhya bhAvane pAme, pratIchakone AmaMge to ziSyo bAhyabhAvane pAme. pratIcchaka to sUkArya grahaNa samApti thatAM cAlyA jAya. vRddhone AmaMtre to taraNo bAhya bhAvane pAme ane * * * upakaraNonI pratyupekSA na kare, taruNone ja pUche to vRddho bAhya bhAva pAmI cAlyA jAya, mATe badhAMne pUchavuM joIe. | mautrADuM - na meLavela vastra, pAsAdine samyaka coSaNAdi zuddhi vaDe utpanna karanAra thAya. cosadithI saMrakSaNa kare, gRhasthI ke malinatAthI rakSaNa karavA dvArA gopave che. e rIte tethI viparIta asaMgrahasthAna jANavuM. [596] anaMtara AjJAnA prayoktA na thAya te kahyuM ane AjJA to piauSaNAdi viSayavALI che. mATe pisvaiSaNAdi cha sUtronuM kahe che. * piMDa eTale siddhAMtabhASAthI bhojananI eSaNAnA prakAro te pinkeSaNA. te A - (1) asaMsRSTA - hAtha ane paga vaDe vicAravI. na kharaDAyela hAtha * na kharaDAyela pAtra, e rIte apAyelanuM grahaNa karavuM. - X - X - (2) saMsRSTA - hAtha ane pAtranI vicAravI. saMsRSTa hAtha-saMskRSTa pas.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-/594 thI 596 pa3 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 (3) uddhatA - thALI AdimAM svayogathI koI bhojana kAryuM hoya temAMthI kharaDAyela hAya, na kharaDAyela pAtra athavA kharaDAyela pAka ke kharaDAyela hAtha hoya e rIte grahaNa karavAthI... (4) alepA - ahIM aA zabda abhAvavAcI che, nirlepa - pRthakAdi levAthI cothI. (5) avagRhItA - bhojana kAle zarAva AdimAM grahaNa karela ja je bhojana hoya temAMthI levAyI... (6) pragRhItA - bhojanaveLAmAM devA mATe udhatane hAdithI gRhita koI bhojana ke bhojana mATe svahastAdithI gRhIta AhArane levAthI... (9) ujhitadhama - je parityAga yogya bhojana hoya, jene bIjA icche nahIM tevuM ke ardhacakta AhAra grahaNa kare. o pANInI eSaNA A pramANe ja jANavI. vizeSa e ke - alapalepamAM vaividhya che. te A - osAmaNa, kAMjI Adi nirlepa jANavA. o avagraha pratimA - grahaNa karAya te avagraha - vasati, teno abhigraha che. temAM (1) mAre Avo upAzraya grahaNa karavo paNa bIjo nahIM, evuM pahelethI vicArIne tenI ja yAcanA karI grahaNa kare. (2) jene evo abhigraha hoya ke huM A sAdhuo mATe avagraha grahIza ane bIjAnA gRhIta avagrahamAM vAsa karIza... pahelI pratijJA sAmAnyathI che ane bIjI gacchavAsI sAMbhogika-asAMbhogika udhatavihArI munione che, tethI ekabIjA mATe teo sAce che. (3) bIjAne mATe yAcIza paNa bIjAe gRhIta vasatimAM rahIza nahIM.. A ahAnaMdika sAdhuone hoya che. je mATe te avazeSa sUtrane AcArya pAse Icchato AcAyarthei vasati yAye che. (4) bIjA mATe vasati yAcIza nahIM paNa bIjAyo gRhItamAM rahIza.. gacchamAM jinakAdi arthe parikarma karanArA abhyAtavihArI sAdhune hoya (5) huM potA mATe avagraha grahIza, paNa bIjA be-traNa-cAra mATe nahIM.. A pratimA jinakabhIne hoya (6) huM je saMbaMdhI avagrahane grahIza te saMbaMdhI kaTa Adi saMskAra hoya to grahaNa karIza a yA kuTuka ke niSaNa bhede rahIne rAtri vyatIta karIza.. A pratijJA jinakalikAdine hoya che. (3) A ja pUrvokta sAtamI che. vizeSa e ke - pAtharela ja zilAdi grahIza, bIjuM nahIM.- 4 - o sapta sartakaka - uddezaka na hovAthI ekasapaNe ekaka-adhyayana vizeSa, AcArAMga sumanA bIjA zrutaskaMdhamAM bIjI cuDApa evA samudAyathI sAta che, tethI sataikaka kahevAya. tenuM eka paNa adhyayana sartakaka kahevAya. tathA nAma hovAthI e rIte te sAta che. (1) sthAnasataikaka, (2) naipedhikI sartakaka, (3) uccAraprazravaNa vidhi sataikaka, (4) zabdasaaukaka, (5) rUpa sartakaka, (6) parakriyAsaaukA, (9) anyonyakriyAsaptakaka. o sAta mahA adhyayana-sUtrakRtAMganA bIjA zrutaskaMdhamAM pahelA zrutaskaMdhanA adhyayanothI moTA adhyayano che te mahAdhyayano - paMDarIka, kriyAzAna, AhAraparijJA, pratyAkhyAnakriyA, anAcArakRta, Artaka, nAlaMdIya. o saptasaptama-49 divaso jemAM che te saptasaMmikA. te sAta divasanA sAta saptaka vaDe yathottara vardhamAna dattio vaDe thAya che. temAM pahelA saptakamAM ekadati bhojana, eka dati pAna cAvatuM sAtamAmAM sAta daktio hoya che. bhikSupatimA, te 49 ahorAtra vaDe thAya che. 196 dapti thAya. kemake pahelA saptakamAM sAta, bIjAmAM 14 cAvatuM sAtamAmAM-49, badhI maLIne 196 thAya. bhojana ane pANI baMnenI daktio ATalI-ATalI thAya. ukta ane jaNAvatA traNa zloka vRttikAre mUkyA che, vizeSa e ke dati saMkhyA 3, 14, 21, 28, 35, 42, 49 ke 49 thI 3 baMne rIte hoI zake. adabhujo - sUtrane na ullaMghIne cAvat zabdathI mA30 - niyukti Adi vyAkhyAne na ullaMghIne, mAtabdha - sapta saptamikA nAmaka ani na ullaMghIne athati nAmane satyArtha karavA vaDe, dAma - kSAyopathamika bhAvarUpa mArgane na ullaMdhIne arthAt audayika bhAvamAM na javA vaDe. ahIvaU - kAnIyane na ullaMghIne arthAt pratimAnA samAku AcArane na ullaMghIne, kAyAnI pravRtti vaDe, mAtra manathI nahIM, svIkAkALamAM vidhi vaDe gRhIta, pharI pharIne upayogapUrvaka prati jAgaraNa vaDe kSita, zobhita-pratimAnI samAptimAM guru Adine ApIne zeSa bhojananA Asevana vaDe athavA zodhita-aticAra varjana ke AlovavA vaDe, pAra pahoMcADelI, kALanI avadhi pUrNa thatA - kiMcit kALa adhika rahIne, pAraNAdine - A abhigraha vizeSa A pratimAmAM meM karyo ane te ArAdhela che, e rIte guru samakSa kIrtana karavAnI * x * te ArAdhitA hoya che. pratyAkhyAnanI apekSAe tenuM vyAkhyAna A rIte - ucitakAle vidhipUrvaka prApta te pRSTa kahyuM. satata upayogUparvaka sAvadhAna rahelane pAlita thAya che. gurane ApIne zeSa bhojana vaDe zobhita thAya, pratyAkhyAna kALa pUrNa thatAM sToka kALa sthira rahetA tirita thAya, bhojanakALe te pratyAkhyAnanA maraNathI kIrtita thAya, niSThAthI pahoMcADI ArAdhita thAya. -- sapta saptamikAdi pratimA pRthvImAM thAya mATe pRthvI - * sUtra-597 : adholokamAM sAta pRthvIo kahI che, sAta dhanodadhi, sata dhanavAd, sAta tanuvAto, sAta AkAzAMtaro kahyA che. A sAta AkAzataromAM sAta tanuvAto sthita che. sAta tanuvAtomAM sAta ghanavAto sthita che. sAta dhanavAtomAM sAta vanodadhi sthita che. sAta vanodadhimAM piMDalaka, puSya bhAjana saMsthAna saMsthita sAta pRdIo kahI che. te A pahelI yAvata sAtamI. A sAte prANInA sAta nAmo kahyA che, te A - dhamAM, du, raulA, aMjanA, riTA, maghA, mAghavatI A sAtenA sAta gobo kahaiA che. te A - ratnaprabhA, zarkarApabhA, tAlukApabhA, paMkaprabhA, ghUmapabhA, tamaprabhA, tamatamapabhA.
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-/597 vivecana-593 - adholokanA grahaNathI urvalokamAM paNa pRthvInI sattA jaNAya che, tyAM eka iSata prAgabhArA nAme pRthvI che, ahIM jo ke prathama pRthvInA uparanA 9oo yojanA tichaliokamAM hoya che, to paNa dezauNa paNa pRthvI che, tethI doSa nathI. A sAta pRthvI kramathI jADAIthI 1,80,000 yojanAdi che. kahyuM che ke * pahelI 1,80,ooo, bIjI 1,32,000, bIjI 1,28,000, cothI 1,20,ooo, pAMcamI 1,18,ooo, chaThThI 1,16,000, sAtamI 1,08,000 yojana jADAIvALI che. adholoka adhikArasthI targata vastu sUtro cAvatuM bAdara sUgathI A sUmo sugama che. vizeSa A - ghanodadhinuM bAharA 20,000 yojana che. ghanavAd, tanuvAta, AkAzAMtaranuM bAharA asaMkhyAta yojana che - X - - chatrane atikramIne cha te chatrAtichama, tenA jevuM saMsthAna arthAta nIcenuM chatra moTuM ane uparanuM nAnuM evA AkAre rahela te chatrAtichatra saMsthAna saMsthitA. arthAt sAtamI pRthvI sAta aja vistRta che, chaThThI Adi ekeka sajahIna che. kaMpanI eTale pAlaka, puSapabhAjanavat pahoLAM saMsthAnathI saMsthita te paTalaka pRthusaMsthAna-saMsthitA jANavI. nAmo ane gotro, te paNa nAmo che. nAma pramANe guNayuktavALA gogo che. ane ghammAdi nAmo to judA che - x . avakAzAMtaramAM bAdaravAyuM che, tenuM sUra * sUtra-598 thI 601 - [598) bhAdara vAyukAlika sAta bhede kahyA - pUvavAyu, pazcimavAyu, dakSiNavAyu, uttaravAya, uMcovAyu, dhovAyu, vidizAvAyu.. [59] sAta saMsthAno kahyA che - dIdha, hRva, vatuLa, sa, catustra, pRthala ane parimaMDala... 6ioo] sAta bhayasthAno kahyA che * ihalokabhaya, paraloka bhaya, akasmAta bhaya, vedanA bhaya, maraNa bhaya ane apakIrti bhaya. 6i01] sAta kAraNe chANa jaNAya che * jIvono vinAza karanAra hoya, mRSA bolanAra hoya, datta lenAra hoya, zabda-sparza-rasa-rUpa-gaMdha bhogavanAra hoya, pUba sahakAra anumodanAra hoya, sAvadha che tema kahI tene sevanAra, hoya, jevuM bole tevuM AcaranAra hoya... sAta kAraNe kevalI jaNAya che - pANIno vinAza karanAra na hoya yAvatu jevuM bole tevuM AcaraNa karanAra hoya. * vivecana-598 thI 601 - [598] samavAyumAM bheda nathI tethI bAdaranuM grahaNa karela che. bheda to dizA vidizAnA bhedathI spaSTa ja che... [599] vAyu ardazya che to paNa saMsthAnavALA ane bhayavALA che. mATe tenA sUtro, te prasiddha che. prataraghanAdi anyathI jANavA. 6i00] mohanIyanI prakRtithI utpanna AtmAno pariNAma te bhaya. tenA Azrayo te bhayasthAno. (1) temAM manuSyAdine svajAtiya anya manuSyAdithI thayela bhaya te ihaloka bhaya. ahIM adhikRta bhayavALAnI jAtine vize loka te Ihaloka tethI je bhaya te Ihaloka bhaya.. (2) tiryaca, devAdithI manuvAdine je bhaya te paraloka bhaya.. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 (3) grahaNa karAya te AdAna - dhanArthe corAdithI thato bhaya te AdAna bhaya.. (4) bAhya nimitApekSA sivAya gRhAdimAM rahelAne satri AdimAM je bhaya te akasmAtabhaya.. (5) pIDA AdithI je bhaya te vedanAbhaya.. (6) maraNa bhaya pratIta che.. (a) amuka kAryathI apakIrti thaze tevo bhaya te azlokabhaya. [601] bhaya chaghasyone hoya, te ja sthAnolI jaNAya te sthAnone kahe chehetubhUta sAta sthAno vaDe chavAsthane jANe. te A - (1) prANIono nAza karanAra, teono kyAreka nAza karanAra hoya che. ahIM prANAtipAtana evA vakatavyamAM paNa dharma ane dharmInA abhedathI "atipAtayitA" kazana vaDe dharmI kahelA che. prANIne mAravAthI A chAryA che ema nizcaya karAya che. kevalI to cAritrAvaraNa kSINatAthI niraticAra cAmripaNAthI apatisevI hovAthI kyAreya paNa prANIno nAza karanAra nA hoya, evI rIte sarvatra bhAvanA jANavI. (2) asatya bolanAra hoya che... (3) adata lenAra hoya che... (4) zabdAdi AsvAdanAra hoya che... (5) puSpa ane vastrAdi arcanamAM, bIjAe potAnuM sanmAna karavAthI tenuM anumodana karanAra - pUjAdimAM harSa pAmanAra hoya. (6) A AdhAkamadi sAvadha-sapApa che, ema prarUpIne tenuM ja pratisevana karanAra hoya che... (9) sAmAnyathI jema bole tema kare nahIM, juduM bole ane juduM karanAra hoya. - A sAta sthAno viparItapaNe kevalIne jaNAve che. kevalIo prAyaH gogavizeSavALA hoya che. pravacAnI yogyatvathI, nAbheyAdivatuM. A hetuthI sAtamUlagotra Adi vaDe govibhAgane kahe che sUtra-602 : sAta mUla gotro kahyA che - kAzyapa, gautama, vasa, kunsa, kauzika, maMDava, vASTi... je kAzyapo che te sAta bhede che - kAzyapa, zAMDilya, gauDa, vAla, maujakI, pavapAkI, vakRNa... gautama sAta bhede che - gautama, garga, bhAradvAja, aMgirasa, zarkarAbha, bhArAbha, udakAbhabha... - vatso che te sAta bhede che - vatsa, Aneya, maitreya, svAmilI, zelaka, aseina, vItakarma... kutso che te sAta bhede che - kunsa, maugalAyana, piMgalAyana, kauDinya, maMDalika, hArid, somaja. kauziko che te sAta bhede che - kauzika, kAtyAyana, zAMlAkAyana, golikAyana, pakSikAyana, Aneya, lohita.. maMDava che te sAta bhede che . maMDava, ariSTa, saMmukata, taila, elApatya, kAMDilya, kSArAyana... vAziSTho che te sAta bhede che - vAziSTha, ujAyana, cArekRSNa, vyAghApatya, kauDinya, saMjJI ane pArAsara. * vivecana-602 - sUNa sugama che. vizeSa A ke - gotra eTale tayAvidha eka eka purapathI utpanna manuSyasaMtAna. uttara gokApekSAe AdibhUta gogo. kAzamAM thayela te kAzya - sa, tene pInAra te kAzyapa, tenA saMtAno te
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-I602 62 kAzyapo. munisuvata, nemine vajIne 22-jina, cakavartI Adi, kSatriyo, sAtamA gaNadharAdi brAhmaNo ane jaMbUsvAmI Adi gRhapati kAzyapa che. ahIM gotrano gogavALA sAthe abhedathI A pramANe nirdeza che, nahIM to kAzyapa ema kahevuM thAta, e rIte sarvatra samajavuM. gautamanA apatyo te gautama. munisuvata, nemijina, nArAyaNa, padma, sivAyanA vAsudeva ane baladeva, indrabhUti Adi traNa gaNadharo, vajasvAmI. vasanA apatyo te vaso - zayaMbhava Adi.. e rIte kusso-zivabhUti Adi.. kauzika : padghakAdi.. maMDunA apatyo te maMDavo.. vaziSThanA apatyo te vAziSTho - chaThThA gaNadhara, Aryasuhasti Adi.. tathA je kAzyapo che te sAta prakAre che, eka kAzyapa zabda vyapadezyapaNe kAzyapo ja che ane bIna kAzyapagotra vizeSa bhUta zaMDila Adi puraSonA apatya rU5 zAMDilyAdi jANavA. * A gotra vibhAga nayavizeSathI che, mATe nayasUtra kahe che * sUtra-603 - sAta mUla nayo kahA, A pramANe - naigama, saMgraha, vyavahAra, jusUtra, zabda, samabhirUDha, evabhUta. * vivecana-603 - mULabhUta gayo te mUla nayo, sAta che. uttara gayo 300 che. kahyuM che - ekeka nayanA 100 bheda karatA goo no thAya, bIjA mate paoo bheda che. jeTalA vacananA prakAro che teTalA ja nayavAdo che ane jeTalA nayavAda che, teTalA ja para-siddhAMto che. anaMta dharmAtmaka vastumAM eka dharma samarthana karavAmAM dakSa bodha vizeSa te naya che. temAM (1) nema - eka mAna nathI te, * * * kahyuM che ke - jene eka mAna-pramANa nathI, paNa sAmAnya, ubhaya ane vizeSa jJAno che, tenA vaDe pramANa kare che, naigamanaya eka mAnavALo nathI. athavA nigama - artha bodhomAM kuzala ke bodhamAM thayela te naigama. athavA nathI eka mArga jeno te taikagama. kahyuM che - lokArya bodhaka ke nigamomAM kuzala ke bodhamAM kuzala ke jene jANavAnA eka mArga nathI paNa aneka mArgo che te naigamanaya kahevAya che. A naya sarvatra "sa" e rIte anurUpa AkAranA avabodhanA hetubhUta mahAsatAne Icche che. anuvRta ane vyAvRta avabodhatA hetubhUta sAmAnya vizeSarUpa dravyatva Adi ane vyAvRta avabodhanA hetubhUta nityadravyamAM rahela aMtya svarUpavALA vizeSane icche che. [zaMkA-] A rIte taigama samyagRSTi ja thAo kemake sAmAnya-vizeSane sAdhuvatuM svIkAravAmAM tatpara hoya che. [samAdhAna evuM nathI, kemake sAmAnya-vizeSa vastune atyaMta bheda vaDe svIkAravAmAM tatpara hovAthI tene samyagu daiSTiva nathI. kahyuM che - je kAraNathI sAmAnya ane vizeSane paraspara atyaMta bhinna mAne che, tethI kaNAdanI jema mithyASTi che. dravya-paryAya ubhaya naya vaDe badhuM potAnuM sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 zAstra ulUke samarkela che, to paNa mithyASTi che, kemake sva viSayanA pradhAnapaNe anyonya nirapekSa svIkArela che. (2) bhedonuM saMgrahavuM ke jenA vaDe bhedo saMgrahAya che te saMgraha - X - arthAt A naya nizcayathI sAmAnyanuM pratipAdana karavAmAM tatpara che. sat ema kahevA chatAM sAmAnyane ja svIkAre che, vizeSane nahIM. tathA mAne che ke - vizeSo, sAmAnyathI bhinna che ke abhinna che ? jo bhinna hoya to te che ja nahIM, jo abhinna che to vizeSo sAmAnya mAtra che. je kAraNe sat che ema kahevA chatAM sarvatramAM buddhi pravarte che, sarva sattA mAma che, tethI jaldI koI vastu nathI. jema-ghaDo, bhAvathI ananya che ? jo ananya che, to satA mAtra ja che, je bhAvathI bhinna che to abhAvarUpa che, ema paTa vagere paNa pratyeka ananya sattA mAtra ja che. (3) vyavaharavuM, vyavahare che ke vyavahAra che - jenA vaDe sAmAnyane dUra karAyA che athavA vizeSone AzrIne vyavahAramAM tatpara te vyavahAra naya - X * A nayA vizeSane pratipAdanamAM tatpara che. satuM ema kahevA chatAM ghaTAdi vizeSone ja svIkAre che, kemake tenuM ja vyavahAramAM prayojanatva che. paNa ghaTAdi vizeSothI sAmAnya juduM nathI. *x - sAmAnya vizeSothI bhinna ke abhinna ? jo bhinna hoya to vizeSothI juduM jaNAta, jo abhinna che to vizeSa mAtra ja che. tenA svarUpanI jema vizeSothI juduM nathI. (A artha jaNAvatI bhASya gAthA paNa mUkI che.] . loka saMvyavahAra tatpara te vyavahAranaya. jemake - bhamarAdi pAMca varNavALImAM paNa A naya atizayapaNAthI kRSNapaNAne ja mAne che. kahyuM che ke - saMvyavahAra tatpara hovAthI lokane iche to vyavahAra naya, bahutapaNAthI kRSNa varNane mukhya mAnI, vidhamAna chatAM bIjA varSo choDe che. (4) Rju - vakanA viparyayapaNAthI abhimukha zruta-jJAna che jenuM te bAjuzruta athavA atIta, anAmata vakanA parityAgathI vartamAna vastune jaNAve che Rju sUma. * x * A naya vartamAnakAlIna, svakIya vastune liMga, vacana ane nAmAdithI bhinna chatAM ekarUpe svIkAre che, zeSa avastu che. kemake atItakALa vinaSTa che ane anAgatakALa anutpanna che. mATe te baMne jaNAtA nathI tathA pakIya paNa avastu che kemake niphaLa che. tethI vartamAna ane sva vastu liMgAdi vaDe bhinna chatAM svarUpane choDatI nathI. * * * * - nAmAdi bhinna te nAma-sthApanA-ndravya-bhAva * x ". (5) zabdanaya - bolAvavuM ke bolAve che ke jenA vaDe vastu bolAvAya che te zabda, te zabdanA arthane grahaNa karavAthI, naya paNa zabda che, tethI hetu ja kahevAya che. * x * A naya nAma-sthApanA-dravyakuMbha nathI ja ema mAne che. kemake te tatkAni karatA nathI. vaLI bhinna liMga, bhinna vacana vastu eka nathI. kemake liMga ane vacananA bhedathI ja zuTA, vRkSa ityAdi mAphaka strI, puruSanI jema bhinna che. A hetuthI
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ za-603 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 iTa:, ; , A zabdo svaparyaya dhvani vaDe vAcya eka ja che. kahyuM che - te ja hajuga mata vartamAnakAlIna, vizeSitarathI Icche che. mAtra bhAva ghaTane ja mAne che. (6) samabhirUDha - vividha arthomAM vividha saMjJAnA samabhirohaNathI saMmabhirUDha che. kahyuM che - je je saMjJAne kahe che, te te saMjJAne anusare che, saMjJAtara arthathI vimukha hovAthI A naya samabhirUDha che. A naya mAne che ke ghaTa, kuTa Adi zabdo bhig che, kemake bhinna pravRtti nimitatvathI ghaTa-paTAdi zabdava bhinna ane jaNAvanAra che. te A rIte - viziSTa ceSTAvALo te ghaTa, kUTavAthI kUTa, A hetuthI ghaTa anya che, kuTa paNa anya che. () evaMbhUtanaya - jema zabdano artha che, te rIte padArtha vidhamAna thatA artha che ane anyathA vastubhata nathI. evo mata te evaMbhUta naya. - X - X - A hetuthI evaMbhUta naya samabhirUDha nayathI vizeSataH zabdanA arthamAM tatpara che. A naya to strInA mastaka para rahela, ceTA vALA ja ghaTa zabdavAdhya padArthane mAne che, paNa sthAna ane bharaNa Adi kiyAMtarane prApta thayela ghaTane mAnato nathI. have nayanA zloka kahe che.] zuddha dravyane AzrIne saMgraha naya che, tenI azuddhithI naigama, vyavahAra be naya che. zeSa nayo paryAyAzrita che. abhinna jJAna kAraNabhUta sAmAnya juduM che, vizeSa paNa jaE che, ema taigamanaya mAne che. svasvabhAva lakSaNa 'satu" rUpatAne na ullaMghela A jagatu che, ema sarvane saMgrahato saMgrahanaya mAne che. vyavahAranaya pratyeka vastumAM rahela sane ja mAne che. kemake prANIno vyavahAra temaja thAya che. jusUtra mata zuddha payayimAM ja rahela che. nazvara bhAvanA bhAvathI, sthiti viyogathI, atIta-anAmata varjIne vartamAnapaNA vaDe sarva jaNAya che. zabdanaya vastune liMga ane vayanAdi bhedathI bhinna svabhAvane mAnato A zabda naya che. ityAdi * * * * * * * . pragna-kevI rIte goo nayo athavA asaMkhya nayo, sAta nayomAM ja aMtabhavi thAya che ? (samAdhAna] jema vakatAnA vizeSathI asaMkhyaya svaro paNa sAta svaromAM ja samAya che tema... svaronA svarUpanuM pratipAdana karavA "sAta svaro" AdinA prakaraNane kahe che * sUma-604 thI 643 : 6i04] sAta svaro kahyA che . ... 6o5] pajaRSabha, gaMdhAra, madhyama, paMcama, daivata, niSAda... 6i06) A sAta svaronA sAta rasthAna kahyA che - 6io] jaja jimanA agrabhAge, RSabha vara hRdaya vaDe, gAMdhAra kaMThanA ugrapaNAthI, jIbhanA madhya bhAge madhyama, 6io8nAsA vaDe paMcama, dhaivata daMtoSTha vaDe, mastaka vaDe niSAda. A sAta svara sthAno kahyA. 6i09] sAta svaro jIvanizcitA kahyA che - ... [61] paja mayurano svara, kalabha - kukaDAno svara, gaMdhA-hasano svara, madhyama-gavelakano svara... 6i11] paMcama - vasaMta mAsamAM koyalano svara, dhaivata-sArasa ane kauMcano vara, niSAda-hAthIno svara. 6i12] sAta svaro ajItanizitA kahyA - ... [61] paja-mRdaMgano rava, RSabha-gomukhIno vara, gaMdhAra-zaMkhanAda, madayama-jhallarIno... [61] paMcamacAra caraNothI sthiti godhikA dauvata-Dholano, niSAda-mahAbherIno svara... [15] A sAta svaranA sAta lakSaNo che. 16] pathI vRtti pAme ane karela kArya nAza na pAme vaLI gAya, mitra, puwonI prApti thAya che tathA rumIone vallabha thAya che... [61] 25SabhathI aizvarya, senApatya, dhana, vastra, gaMdha, alaMkAra, charI ane zayana.. 18] gaMdharathI gItayutijJa, hajavRtti, kalAnI adhikatA, kAvyaprajJA, anya zAstromAM pAraMgatA... 6i19] madhyama svara saMpanna sukhe jIvanAra, khAto, gIto, dAna deto ane madhyama vara Azrita thAya che... 6ira0] paMcama svara saMpanna rAja, zUra saMgrahakatAM, aneka gaNano nAyaka thAya... [62] revata [avata] svara saMpanna kalahapiya, zAkunika, lAgurika, zaukarika, macchImAra thAya che... [62] niSAda svaravAlA cAMDAla, malla, sekA, anya pApakarmI, goghAtaka, cora thAya che... [63] A sAta svaronA traNa grAma kahyA che - vaja grAma, madhyama gAma, gaMghAra gAma... paja grAmanI sAta mUchanA kahI che... [6ra4) maMgI, kauravIya, harI, rajanI, sArakAMtA, sAssI, zuddha pA.. [65] madhyama grAmanI sAta mUnAo kahI che . .. [626] uttaramaMdA, rajanI, utarA, uttarAsamA, annakaMtA, sauvIra, abhI... [62] gaMdhAra gAmanI sAta mUchanA kahI che - ... 6i28) nadI, zudrimA, pUrimA, zuddhagaMdhArA, uttagaMdhArA, mUcha. [29] suSutara AyAmA niyamathI chaTakI jANavI. utarAyatA ke koDImAtA sAtamI mucha che. 6iso] sAta svaro kyAMthI utpanna thAya che ? geyanI kaI yoni hoya che ? ucchavAsa kAla keTalA samayano che? geyanA keTalA AkAro che [31] sAta vara nAbhithI utpanna thAya che, gItanI rudita yoni che, pAda samAna ucchavAso che, geyanA traNa AkAro che. [63] geyanA AkAra traNa che - maMda svarathI AraMbha kare, madhyamAM varanI vRddhi kare ane aMtamAM svarane kramazaH hIna kare. 6i33] geyanA cha doSa, ATha guNa, traNa vRto, be bhaNitI, je jANaze te suzikSita raMgamaMDapa madhye sArI rIte gAI zakaze. [634] geyanA cha doSo - bhIta, kuMta, laghuvara, tAlarahita, kAvara ane nAsikya, e rIte gIta na gAvuM... 635] geyanA ATha guNa - pUrNa, kata, alaMkRta, bhakta, avivara, madhura sama, sukumAra.. 6i36] geyanA bIja guNa - ura kaMTha-zira dvArA prazasta, mRdu-ribhita-padabaddha gavAya, samatAlanA prakSepavALuM ane sAta svarothI sama gavAya... [39] geyanA bIja guNa * nidoMSa, sAyukata, hetalukad, alaMkRta, upavIta, sopacAra, mitta ane madhura.. [638] geyanI traNa
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ -I604 thI 643 vRtta * sama, adhama, sarvatra viSama. A sivAya cotho bheda nathI... [63] be bhaNitiyA - saMskRta ane prAkRta, RSioe bene parAsta kahI, temAM gAvuM... 6i40] kevI strI madhura gAya che? khara ane rUkSa svare koNa gAya che ? kevI strI catura gAya che ? koNa maMda svare gAya che ? koNa zIgha gAya che ?... 6i41] kevI A vivarathI gAya che? - - cAmAM madhura gAya che, kALI strI khara ane rUkSa gAya che, gorI rI catura gAya che, kANI maMda ane AMdhaLI zalu gAya che... [6] piMgaLA A visvara gAya che. * * sAta svaro sama che - dhIsama, tAlasama, pAdasama, layasama, gRhasama, zvAsocchavAsasama, saMcArasama. 6i43] sAta svara, traNa grAma, 21 mUchanA, 49 tAna che. - vivecana-604 thI 643 - [utamAM A eka suga che mATe vRtti sAthe che. A sUtra saraLa che vizeSa e ke - svaraNa te svara-zabda vizeSa. cha thI utpanna te paDaja. kahyuM che - nAka, kaMTha, hadaya, tAla, jIbha ane dAMtane AzrIne utpanna thAya mATe paja che... - RSabha - baLada mAphaka varte te svara. kahyuM che - nAbhicI uThela kaMTha ane mastakamAM haNAyela, baLadanI jema nAda kare, tethI te vRSabha svara kahevAya... jemAM gaMdha vidhamAna che te gaMdhAra ati gaMdhavAhaka. kahyuM che - nAbhithI uThela ane kaMTha tathA zIrSathI haNAyela, vividha gaMdhono vAhaka, zubha svara che te hetuthI gAMdhAra kahevAya che. kAyAnI madhyamAM te madhyama. kahyuM che - nAbhithI uThela, ura tathA hRdayamAM haNAyela vAyu puna: nAbhine prApta thatA mahAnAda rUpa madhyamava pAme che... paja Adi pAMca varonA nirdeza kramane AzrIne pUraNa karanAra te paMcama athavA nAbhi Adi pAMca sthAnomAM pramANa kare te paMcama svara - x - x - je mATe pUrve uThela svarane sAMdhe che, te A svaranuM dhaivatapaNu kahevAya. pAThAMtarathI tene raivata paNa kahe che. je svaramAM anya svaro besI jAya te niSAda, kahyuM che - X - badhA svarono parAbhava kare che mATe te niSAda kahevAya che. teno devatA Aditya che. Ama sAta svaro kahyA. [zaMkA] kArya kAraNane AdhIna che, svaranuM kAraNa jIbha che, te asaMkhya rUpa che, to svaronuM sAtapaNuM kema ghaTe ? samAdhAna-vizeSathI asaMkhyAta svaro che, sAmAnyathI badhA sAta svaromAM samAI jAya che. * * * * * | svaronA nAma kahIne kAraNathI tenuM nirUpaNa kare che. temAM nAbhithI uThela avikArI svara, Abhoga ke anAbhogathI je pradeza pAmIne vizeSa zakti prApta kare te pradeza svane upakArI hovAthI svara sthAna kahevAya che. tenA be zloka sutra607,608mAM kahA. 54 te prathama svara te jihANa, tenA vaDe. jo ke paja svaranA uccAramAM sthAnAMtarono prayoga karAya che athavA svAMtaromAM jillAno vyApAra karAya che, paNa tyAM atizaya vyApArUM laIne jillA vaDe ja ema kahyuM. ura vaDe RSabhasvara che. kaMTha evo utkaTa te kaMThorAka, tenA vaDe athavA kaMThanuM ugrapaNuM, tethI arthAt [7I5| sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kaMThathI udbhata svara nIkaLavArUpa kiyA te gaMdhAra kahevAya. jillAnA madhyabhAgarUpa madhya jillA vaDe te madhyama, dAMta ane hoTha te daMtoSTha, tenA vaDe dhaivata ke raivata. svara kahyo. jIvathI nIsarela, nati - avAja kare che, vena - gAya ane gheTA athavA gheTA ja. * X * viSama aA-pAda athavA pAda vaDe samAna na hoya, darzadharmanI jema. je A taMtramAM asiddha hoya te gAyA ema jANavuM - x - je rIte gheTAo avizeSapaNe madhyama svarane bole che, tema kokilA paMcama svarane bolatI nathI, paNa kusuma saMbhavakALamAM ja bole che. kusumakAla eTale puSonA bAhuthI vanaspatimAM je saMbhave che te. ajIva nizrita-temaja jANavuM. vizeSa e ke jIvanA prayogathI ajIvathI nIsarelA sAta svaro che. mRdaMga, gomukhI eTale raNa zIMgaDuM. cAra caraNo vaDe pRthvI para pratiSThAna che, jenuM te catuzaraNa pratiSThAna godhAnA carma vaDe baMdhAyela te godhikA * vAdha vizeSa. dardarikA teno paryAya che. ADaMbara eTale Dhola. sAtame te niSAda. svanA bhedathI sapta varanA lakSaNo yathAyogya phala prAptimAM je vyabhicArI svarUpo thAya che, tene ja phaLathI kahe che - panna svara vaDe jIvikAne pAme che. A artha SajanuM svarUpa che, jenA vaDe prANI jIvanane meLave che. A jIvana manuSyanI apekSAe samajAya che. kemake A manuSyanuM lakSaNa che. tenuM karela kArya vinAza pAmatuM nathI ityAdi. gHF1 - aizvarya, varkavRtta : - zreSTha AjIvikAvALA, va - kAryane karanArA, prANa * sambodhavALA ane kahela gIta yuktijJa. - x * vana - siMcANArUpa pakSI vaDe nirvAha kare che. pArka - zIkArane kare che. vApurA - mRganuM baMdhana, sauvavA - sUvarane mAranAra, mATI - malla. - pAdi traNa - 54, madhyama, gAMdhAra grAmo che. mUchanAnA samUharUpa grAma che, te dareka grAmamAM sAta-sAta mUnAo che. evI 21-mUInA che. anyonya svara vizeSone utpanna karanAra nAdane mUchanA kahe che. athavA sAMbhaLanArane nAda kata mUrNita jevA kare ke pote mUrNita jevo thAya te mUInA. ahIM maMgI Adi 21mUInAonA svara vizeSo pUrvagata svaraprAbhRtamAM kahyA che. hAlamAM te zArAthI nIkaLela bharatAdi zAstrathI jANavA. manasA gAyAmAM cAra prazno che - pachI tenI uttaradAtA gAyA che. baMne mUlAImAM jaNAvyA che. vizeSa e ke - patayoni - jene jAti samAna rUpANe che te... pAda samayA uchavAsA - jeTalA samayathI chaMdano caraNa kahevAya teTalA samayapramANa ucchavAso gItamAM hoya che. AkArone kahe che - AdimAM mRdu - komaLa, mAra mAT - prAraMbha karatA, * x * madhyaTY- madhyabhAgamAM, mAne - chevaTe. kSapathano - gItatvanine maMda karato
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7/-/604 thI 643 ema gItanA traNa AkAro thAya che. - 4 - cha doSa - choDavA yogya che. (1) mauta - Darapoka, (2) uttAr - atitAla (3) 241 - laghu svara, pAThAMtarathI ppiOM - utAvaLuM. (4) uttAnaM - atitAla athavA asthAnatAla, tAla - kezikAdi zabda vizeSa, (5) jAvA - ghogharo svara, (6) anunAsa - AnunAsika ke nAsikAthI karela svara, A doSayukta na gAIza. ATha guNo - svara kalA vaDe pUrNa, geyanA rAga vaDe anukta, anyAnya skUTa zubha svaro karavAthI alaMkRta, akSara ane svarane phrUTa karavAthI vyakta, kharAba svara na hoya te avisRSTa, kokIlanA kuMjanavat madhura, tAla-vaMza-svarAdine anusarela te sama, lalitanI jema je svara dholanAnA prakAthI zabdane sparzavA vaDe throgendriya sukha upajavAthI sukumAra. A aSTa guNothI yukta geya hoya che. anyathA viDaMbanA thAya che. 67 vaLI bIjuM - 36 - vakSa, kaMTha, ziramAM vizuddha arthAt je uramAM svara vizALa te uravizuddha, kaMThamAM vartato svara asphUTita hoya to kaMTha vizuddha, ziramAM prApta svara jo anunAsika na hoya to ziravizuddha athavA traNemAM zleSma vaDe avyAkula rUpa vizuddha hoya te svara prazasta che. - 4 - uccAraNa karAya te geya ema saMbaMdha karAya che. viziSTa zuM ? mRtyu - madhura, iimata - akSaromAM gholanAthI saMcato svara raMgativat gholanAbahula, padmada - geya pado vaDe guMthela. - x - sama zabda pratyeka sAthe joDAyela che. tethI samatAla - hastatAla, upacArathI teno dhvani jemAM che te samatAla tathA sama pratyekSepa ke pratikSepa - mRdaMga, kaMzikAdi AtodhanA dhvanirUpa ke nRtyat pAdakSepa lakSaNa jemAM che te. - x - sAta svaro, akSarAdi vaDe samAna che jemAM te. akSarasama gAthAnI vyAkhyA - - 4 - dIrgha akSaramAM dIrgha, hrasvamAM hrasva, plutamAM pluta ne sAnunAsikamAM sAnunAsika te akSarasama. je geyapada nAmikAdi anyatarabaddha svaramAM paDe che, te tyAM ja je gAnamAM gavAya te paTTasama. je paraspara haNAyela hastatAla svarAnuvarti te tAlasAma. zrRMga-lAkaDAdimAM koI eka aMguli kozika vaDe haNAyela taMtrIno svara prakAra te laya, tene anusarato gAnArano je geya te layasama. vaMza taMtrI AdithI gRhIta svara samAna gAto te grahasama. ucchvAsa niHzvAsanA mAnane na ullaMghato je geya te niHsvasitosita sama. te vaMzataMtrI Adi aMgulInA saMcArathI gavAya te saMcAra sama. A ukta sapta svarAtmaka geya che. je geya sUtrano baMdha te A aSTaguNavALo ja karavo. te kahe che - niSa - silogo, te alikAdi batrIza doSarahita, artha vaDe yukta, artha jaNAvanAra kAraNathI yukta, kAvyAlaMkAra yukta, nIcoDayukta, aniSThura - aviruddha - alajjanIya nAma vALuM ke utpAsasahita, pada caraNAdi parimANayukta, zabda-artha-nAmathI madhura. sama - silogo, pAda ane akSara vaDe sama-cAra caraNa vaDe sama. anuM sama etara sama, viSama - sarvatra pAda ane akSaronI apekSA hoya che. bIjA ema kahe 6 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 che ke - cAre caraNomAM samAna akSara hoya te sama, pahelA-trIjA ane bIjA-cothA caraNanuM rAmapaNuM hoya te ardhasama, badhA caraNomAM viSamaakSara te viSama. A traNa padhanA prakAro che. cotho prakAra nathI. miita - 4 - eTale bhASA kahelI che. pAdi svaranA samUhamAM. sUtra-640-641nI gAthAmAM kevI strI, kevuM gAya ? te mUla-artha mujaba jANavuM. sUtra-642mAM taMtrIsama Adi pUrvavat jANavuM. - 4 - 4 - sUtra-643nI vyAkhyA paNa mUla-artha mujaba kahevAyelI che. [tethI ahIM noMdhela nathI. anaMtara gAnathI laukika kAyakaleza kahyo. have lokottarane kahe che-- * sUtra-644 thI 658 : [644] sAta prakAre kAyakaleza tapa kahyo che. te A - sthAnAtiga, utkruTukAsanika, pratimAsthAyI, vIrAsanika, naiSadhika, daMDAyatika, laMgaDazAyI. [645] jaMbUdvIpamAM sAta varSakSetro kahyA che - bharata, auravata, haimavata, hairaNyavat, harivarSa, ramyavarSa, mahAvideha... jaMbUdvIpamAM sAta varSadhara parvato kahyA che - sulla himavaMta, mahAhimavaMta, niSadha, nIlavaMta, rUkamI, zikharI, meru... jaMbudvIpamAM sAta mahAnadIo pUrvAbhimukha thaI lavaNa samudramAM maLe che - gaMgA, rohItA, haritA, zItA, nakAMtA, suvarNakUlA, tA... jaMbUdvIpamAM pazcima sanmukha vahetI sAta mahAnadIo lavaNasamudramAM maLe che - siMdhu, rohitAMzA, harikAMtA, zItodA, nArIkAMtA, rUyakUlA, raktavatI. dhAtakIkhaMDadvIpanA pUrvAmAM sAta kSetro kahyA che - bharata yAvat mahAvideha... dhAtakIkhaMDa dvIpanA pUrvArdhamAM sAta varSadhara parvato kahyA che cUlla himavAn yAvat meru... dhAtakIkhaMDamAM ddhimAM pUrvadizAbhimukha vahetI sAta mahAnadIo kAloda samudramAM maLe che . gaMgA yAvat ktA... dhAtakIkhaMDanA pUrvArdhamAM pazcimAbhimukha vahetI sAta mahAnadIo lavaNa samudramAM maLe che - siMdhu cAvat raktavI... dhAtakIkhaMDamAM pazcimAddhamAM kSetro Adi e rIte ja che. vizeSa e - pUrvAbhimukha vahetI nadI lavaNasamudramAM maLe che, pazcimAbhimukha vahetI nadIo kAloda samudramAM maLe che. puSkaravaradvIparvamAM pUrtimAM sAta kSetro Adi temaja che. vizeSa e ke - pUrvAbhimukha nadIo puSkaroda samudramAM maLe che. pazcimAbhimukha nadIo kAloda samudramAM maLe che. bAkI pUrvavat. e rIte pazcimAImAM paNa che. vizeSa e ke - pUrvAbhimukha nadI kAlodamAM, pazcimAbhUmikha puSkarodamAM maLe che. sarvatra varjakSetro, varSadhara parvato, nadIo kahevA joIe. [646] budvIpanA bharatakSetramAM atIta utsarpiNImAM sAta kulakara thayA. [64] mitradAma, sudAma, supArzva, svayaMpabha, vimaladoSa, sughoSa ane mahAghoSa,... [648] jaMbudvIpanA bharatakSetramAM A avasarpiNImAM sAta kulakaro thayA .... [49] vimalavAhana, cAkSuSmAna, yazavAna, abhicaMdra, pronajita, marudeva, nAbhi...
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-I644 thI 658 6i5o] A sAta kulakaronI sAta panIo hatI - ... 6i51] caMdrayA, caMdrakAMtA, surapA, pratirUpA, cakSukAMtA, zrIkAMtA, marudevI... 6i5) jaMbUdvIpamAM bharatakSetramAM AgAmI utsarpiNImAM sAta kulakaro thaze - ... [53] mitravAhana, subhoma, supabha, svayaMpabha, dad, suhuma, subaMdhu. [pAThAMtarI zubha, surUpa [65] vimalavAhana kukaranA kAle sAta prakAranA vRkSo upabhogamAM zala AvatA hatA... * 6i55] madhAMga, bhaMga, zimAMga, citrA , marcaMganagna, kahyag.. dipa daMDanIti sAta bhede kahI che . hakkAra, makkAra, dhikkAra, paribhASA, maMDalabaMdha, cAraka, chaviccheda. dipa pratyeka cAturaMta cakravartI rAjAne sAta ekendriya no kahyA che * cakarana, kamarana, carmarana, daMDarana, asirana, maNirana, kAkaNiratana. pratyeka cAturaMta cakravartI rAjAne sAta paMcendriya rano kahyA che - senApati, gRhapati, vartakI, purohita, rurI, azva, hasti. 6i58) sAta kAraNe duSamakALa Avelo jANavo : akALa vaSaI kAle na vase, asAdhunI pUja, sAdhu na pUjAvA, gurjana prati mithyAbhAva, manoduHkhatA, vayanadu:khatA... sAta kAraNe suSamakALa Avelo jANavo * kAle na vase, kAle vaSa, asAdhu na pUjAya, sAdhu pUjAvA, gurujana prati samyapha bhAva, manosukhad, vacana sukhad. * vivecana-644 thI 658 : 6i44] A sUtranI vyAkhyA pUrve karI che, chatAM, kiMcit lakhIe chIe. jaya - zarIra, varnaza - kheda, pIDA. te kAyakleza - bAhya tapa vizeSa. sthAnAyatika, sthAnAtinake sthAnAdi eTale kAyotsarga karanAra. ahIM dharma ane dharmInA abhedathI e rIte upanyAsa karela che anyathA kAyakalezanA prakaTavathI ja kahevA yogya che, - X * ahIM kAyaklezavALo kahyuM che, ema sarvatra jANavuM. - ukaTakAsanika prasiddha che... pratimAsthAyI - bhikSu pratimAkArI... vIrAsanikasiMhAsana para beThelAnI jema rahe che te... vaiSadhika-sama pada putAdi niSadhAmAM besanAra... daMDAyatika - daMDanI jema zarIra laMbAvanAra... lagaMDazAyI - bhUmine pITha na lagADanAra, 6i45] A kAyakalezarUpa tapa manuSyalokamAM ja che, mATe tenA pratipAdanamAM tatpara jaMbUdvIpamAM ityAdi prakaraNano artha kahevAI gayela che. 646 thI 653] manuSya kSetranA adhikArathI tasaMbaMdhI kulakara, kalAvRkSA, nIti, ratna, duSamAdi cihnavALA sUtro pATha siddha che. vizeSa e ke - AvatA kAlarUpa hetu vaDe thaze. tathA vimalavAhana kulakarathI sAta bhede hatA. 654,655] vaFNa - kalAvRkSa. upabhogapaNe zIgha AvelA athatu bhojanAdinA saMpAdana vaDe tatkAlIna manuSyone upabhogamAM AvelA hatA. atta * mada, tenA kAraNathI madha, ahIM masta zabdathI kahevAya che, tenA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kAraNabhUta athavA te ja che - avayavo che jenA te madhAMga - sukhe pIvA yogya madhanA denArA... fdhA - saMjJA zabda hovAthI bhaMgArAdi bhAjana saMpAdaka te mUMgA... fvattA - aneka prakAranI mALAne kAraNe citrAMgo... vittarasa - madhurAdi manohara raso, jenI pAsethI meLavAya che te... prArthanA - AbharaNa bhUtanA kAraNarUpa maNi che jeonA aMgo te mayaMga - bhUSaNa denArA... jayaTI - anagna karanArA - viziSTa va. denArA... * ukta vRkSothI vyatirikta sAmAnyathI kalola phaLane denArA pradhAna vRkSo. 656] daMDanIti-daMDavuM te daMDa - aparAdhIne zikSA. temAM tenI ke te ja nItinyAya te daMDa nIti. (1) "ha" preraNA arthamAM che, tenuM kahyuM te hakkAra. pahelA bIjA kulakaranA kALe aparAdhIne daMDa hakkAra mAtra hato, teTalA mAtrathI ja aparAdhI. potAnuM badhuM haNAyuM che tema mAnIne pharI aparAdha karato nahIM e tenI daMDanItitA hatI... (2) e rIte 'mA' ema aparAdhIne niSedhArthanuM karavuM, tenuM nAma 'makAra', trIjA, cothA kulakaranA samayamAM mahAna aparAdha thatAM "mAkAra' daMDa hato, thoDA aparAdhe 'hakAra' daMDa hato. (3) 'fdha' adhika preraNAnA arthamAM. teno uccAra te dhikkAra. pAMcamAM chaThThA, sAtamA kulakaranA samayamAM mahAparAdhamAM dhikkArano daMDa, jaghanya aparAdhamAM hakkAra ane madhyama aparAdhamAM "mAkAra' daMDa hato - 4 - (4) khUba kahevuM te paribhASA - aparAdhI pratye, kopathI kaMIka kahevuM che. (5) maMDalabaMdha * iMgita kSetramAM baMdha, jema - 'A pradezathI javuM nahIM' A prakAranuM vacana lakSaNa daMDa ke parivAra lakSaNa puruSamaMDalamAM gamananiSedha. (6) cAraka-kedakhAnuM... (3) chaviccheda-hAtha, paga, nAsikAdino cheda. A chellI cAra daMDanIti bharatanA kALe thaI. bIjA kahe che - cothI, pAMcamI bASabhadevanA kALe ane chaThThI, sAtamI bharatanA kALe thaI - 4 - [65] cakaratna Adi - te te jAtimAM je vastu utkRSTa hoya che tene ratna kahevAya che, tethI cakra Adi jAtiomAM je sAmarthyathI utkRSTa hoya tene cakaranAdi mAnavA yogya che. temAM pRthvInA pariNAmarUpa sAta ekendriya ratno che. tenuM pramANa A rIte che- cakra, chatra, daMDa A traNe ratno cAra hAtha pramANa che. carmarana be hAtha dIdhI hoya ane asirana bIla aMgula dIrdha hoya. maNiratna cAra aMgula dIrdha ane be aMgula vistRta, kAkiNIratna cAra aMgula-suvarNanuM che. senApati-sainyanAyaka, gRhapati-koThAramAM niyukata, vakI-sutAra, purohitazAMtikarmakata. A caude rano pratyeka 1ooo yakSAdhiSThita che. 6i58] ITDha- avatarela ke rahela prakaIne pAmela. htta - avaSa. asAdhu - asaMyad. TY - mAtA, pitA, dhamacAryomAM, mithyAbhAva athati vinayano nAza, tene Azrayela. manohutA - mananuM ke mana vaDe duHkhitapaNuM ke droha karavApaNuM. e rIte
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ e-I644 thI 658 vayohatA paNa jANavuM. Ama eTale samyagubhAva arthAt vinaya... A duSama-suSamA saMsArI jIvone sukha ane du:khane mATe che. mATe saMsArI jIvonI prarUpaNA kare che. * sUtra-659 thI 662 - [59] saMsArI jIvo sAta bhede kahyA che. te A - nairayiko, ticiyoniko, tiyonimIo, manuSyo, manu, devo, devIo. [66] yuno bheda sAta prakAre che ..... [661] adhyavasAyathI, nimittathI, AhArathI, vedanAthI, parAghAtathI, sparzathI, zvAsocchavAsa siMdhano thI. [66] sarve jIvo sAta bhede kahyuM che - pRthvI, apa, uM, vAyu, vanaspati, trasakAyika ane akAcika... sarve jIva sAta bhede - kRSNa cAvata zukalalezyavALA ane vecI. vivecana-659 thI 662 :6i59] saMsArI jIvo sAta bhede che - e sUtra saraLa che. 6i60,661] saMsArI jIvonuM saMsaraNa Ayu bheda thatA hoya che - x * temAM mAthupa - jIvitavyano bheda - upakama te Ayurbheda. te sAta kAraNe hovAthI sAta prakAre ja . (1) adhyavasAna - rAga, sneha, bhayAtmaka adhyavasAya, (2) nimittadaMDa, cAbUka, zastrAdi. *x - (3) AhAra - adhika bhojanathI, (4) vedanA-AMkha AdinI pIDA. (5) parAghAta - khADAmAM paDavuM AdithI. (6) sparza-sarpAdi saMbaMdhI sparza thatAM. (9) ANApANuM - rUMdhAyela ucchavAsa - niHzvAsane AzrIne. A rIte sAta prakAre AyuSya bhedAya che athavA adhyavasAna AyunA upakramanuM kAraNa che. e rIte 'AnapAna' sudhI vyAkhyA karavI joIe. - X - X - A sAta rIte Ayu bhedAya che. A Ayurbheda sopakama AyuvALAne ja hoya che. bIjAne nahIM. [zaMkA jo A rIte Ayu bhedAya to kRtanAza ane akRtanuM AvavuM thAya, kevI rIte ? so varSanA bAMdhela Ayuno, vacce ja nAza thatA kRtanAza ane je karma vaDe bhedAya che, te na karela karmanuM AvavuM ja thAya, e rIte mokSano vizvAsa thAya, tethI cAstrimAM pravRtti Adi doSo thAya. * x - 4 - | (samAdhAna] jema 100 varSa vaDe bhogavavA yogya bhojanane paNa agnika vyAdhi vaDe bAdhitane akAla vaDe paNa bhogavatA kRtanAza paNa nathI ane kRtAgama paNa nathI, tema ahIM samajavuM. - X - X * sarva karma pradezanA anubhAvathI avazya vedAya che. anubhAga-rasa vaDe bhajanA che. athavA keTalAMka phaLa akALe paNa pakAvAya che, bIjA kALe pAke che. te rIte karma pakAvAya che, bIjA kALe pAke che. jema lAMbI doraDI kALa vaDe baLe che, paNa ekatra karela doraDI turaMta baLI jAya che. bhInuM vastra TuM karavAthI jadI sukAya che, ekatrita hoya to ghaNA kALa sukAya che. A Ayuno bheda sarva jIvone hoya che. te kahe che- 6i62] sUtra sugama che. vizeSa e ke - badhAya jIvo te sarvajIvo arthAta saMsArI ane siddho. maFIkya - siddho - cha prakAranA kAyarUpapaNAnA abhAvathI. 32 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 ane * siddho ke ayogIo... - anaMtara kRNalezyakAdi jIvabhedo kahyA. temAM kRSNalezyavALo thayela bahAdattanI jema nakamAM jAya. tethI brahAdata sUra * sUma-663,664 : 6i63] cAturaMta cakravartI rAja brahmadad, sAta dhanuSya utd uracavathI 700 varSanuM paramANu pALIne kALa mATe kALa karIne adhaHsaptamI pRthvImAM apatiSThAna nakamAM nairayikapaNe utpanna thayo... [664] ahaMta mallinAtha pote sAtamA muMDa thaIne gRhavAsathI nIkaLIne zaNagArapaNe pataMjita thayA. te A - (1) videha rAkanyA mallI, (2) IkurAja pratibuddhi, (3) aMgadeza rAja caMdrachAya, (4) kulAdhipati kamI, (5) kAzIrAja zaMkha, (6) kurarAja adInazaNa ane (3) pAMcAlarAja jitaraNa.. * vivecana-663,664 - 6i63] sUtra sugama che... brahmadata uttama puraSa che, tenA adhikArathI uttama puruSa vizeSa sthAno ahaMtu malinI vaktavyatA kahe che. ahetu mali, pote sAtamA, athavA jeno AtmA sAtamo che te. * x * (1) videha janapadanA rAjAnI zreSTha kanyA. (2) sAketanivAsI ikvAkurAja * pratibuddhi. (3) caMdrachAya nAme caMpAtivAsI aMgadezarAjA. (4) rukimI nAme zrAvastIvAsI kuNAla janapadAdhipati. (5) vArANasI nivAsI kAzIrAjA zaMkha. (6) hastinAgapuvAsI dInabhu nAme kuradezano nAtha, (9) jitabhu nAme pAMcAla janapada rAjA, kAMpilyA nagara nAyaka. - pravajyAmAM bhagavaMtanuM Atma saptamapaNuM, kahela pradhAna puruSoe pradjyA grahaNanA svIkAranI apekSAe jANavuM. jethI svayaM dikSA laIne temane dikSA ApI. tathA bAhya parSadArUpa 300 puruSa ane atyaMtara parSadArUpa 3oo A sAthe parivarela bhagavaMte dikSA lIdhI. ema nAyAdhammakahAmAM saMbhaLAya che. kahyuM che - pArtha ane mallie 300-300 sAthe dikSA lIdhI. e rIte bIjA paNa virodhAbhAsomAM viSaya vibhAgo saMbhave che, te nipuNa puruSoe zodhavuM. zeSa sugama che. jJAtAsUtramAM 'mali' nAmaka adhyayanamAM che jaMbudvIpamAM pazcimavidehamAM salilAvatI vijayamAM vItazokA rAjadhAnImAM mahAbalanAme rAjAe cha bAlamitro sAthe dikSA lIdhI. pachI mahAbala munine teoe kahyuM - tame je tapa karazo, te ame paNa karazuM. e rIte mahAbala munine anusaratA te cha ANagAro caturthabhakta karatA tyAre mahAbalamuni aSTamabhaktAdi karatA e rIte munie strI nAma karma bAMdhyuM ane ahaMdAdi vAtsalyAdithI tIrthakaranAmakarma bAMdhya. pachI mahAbala Adi muni jayaMta vimAne deva thayA. tyAMthI cyavI mahAbala videha janapadamAM mithilA rAjadhAnImAM kuMbhaka rAjAnI prabhAvatI devImAM tIrthakapaNe utpanna thayA. malli evuM nAma rAkhyuM. bIjA cha cokta sAketAdimAM jamyA. pachI mali dezona 100 varSanA thayA tyAre avadhi vaDe cha mitrone jANIne temane pratibodhavA cha garbhagRhayukta prAsAda banAvyo. madhyamAM suvarNamayI, mastakamAM chidravALI potAnI
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 el-I663,664 pratimA karavI. temAM roja bhojananA eka kavalano prakSepa karatA hatA. (1) A tarapha sAketapure padmAvatIdevIe karAvela nAgapUjAmAM pupa racita zrIdAmagaMDaka joIne pratibuddhi rAjA Azcarya pAmyo. amAtyane kahyuM - kyAMya AvuM dAmagaMDaka joyuM che ? amAtya bolyo - videha rAjakanyA mallinA dAmaiDakanI tulanAe A lAkhame bhAge paNa zobhatuM nathI. tyAre rAjAe pUchayuM - te kanyA kevI che ? maMtrI kahe - tevI bIjI kanyA nathI. ema sAMbhaLI anukta thaI pratibuddhio teNIne varavAne dUta mokalyo. (2) caMpAmAM eka nAme potavaNika hato, koI vakhate yAtrAthI pAcho pharatA caMdrachAya rAjAne divyakuMDalo bheTa ApyA. rAjAe pUchayuM - tame ghaNI samudra yAtrA karo cho, kaMI Azcarya joyuM hoya to bolo. zrAvake kahyuM - samudramAM koI deve mane upasarga karyo. huM dharmathI calita na thatAM teNe mane A kuMDalo ApyA. eka joDI meM kuMbharAjAne ApI, teNe malli kanyAne kuMDala paheravyA te kanyA tribhuvanamAM AzcaryarUpa hatI. sAMbhaLI rAjAe pUrvavat dUta mokalyo. (3) zrAvatinA rukimarAjAne subAhu kanyA hatI. teNInA cAtumiisaka svAnA mahotsavamAM banAvela mahAmaMDapamAM zobhA vaDe snAna karAyelI, pitAnA pAdavaMdanArthe AvelI, te kanyAne khoLAmAM besADI tenA lAvaNyane jo to rAjA bolyo, he varSadhara ! Avo koI paNa kanyA saMbaMdhI mahotsava joyo che ? teNe kahyuM - he deva ! videhavara rAjakanyAnA snAna mahotsava apekSAnA lAkhame bhAge paNa A mahotsavanI ramaNIyatA nathI. te sAMbhaLI kimarAjAe paNa pUrvavata dUtane mokalyo. (4) koI vakhata malinA divyakuMDalanI saMdhi tuTI gaI, sonIone te sAMdhavA kahyuM, paNa saMdhAyA nahIM. rAjAe temane nagara bahAra karyA. sonIo vArANasI gayA. zaMkha rAjAe kAraNa pUchayuM. teoe vRttAMta kahyo. rAjAe pUchayuM te kanyA kevI che ? mallinuM rUpa sAMbhaLI, teNe paNa dUtane mokalyo. (5) koI vakhate malladilla citrakAro dvArA sabhAne cItarAvato hato. temAM ladhivALA koI yuvAna citrakAre mallikanyAno aMgUTho joIne te mujaba malinA jevuM tadrupa citra banAvyuM. bhAI malladinakumAre cinasabhAmAM jaI citrarUpo jotAM malinuM citra joyuM. jayeSTha bhaginIne sAkSAta joI che ema mAnI lajAne pAmyo. dhAvamAtAe kahyuM A citra che. kopa pAmIne citrakArano * x * aMgUTho chedAvI dezanikAla karyo. te hastinApura adInazabu rAjAnA Azraye gayo. rAjAe vRttAMta sAMbhaLI pUrvavat dUta mokalyo. () cokSA nAme parivrAjikA mallinA bhavanamAM AvI, te dAna-zoca dharma upadezatI hatI. malli sAme vAdamAM hArI, rIsAIne kAMpilyapuramAM rAjA jitazagune Azraye AvI. rAjAe pUchayuM. amArA saMtaparanA jevI saMdara strI kyAMya joI che ? te bolI videharAja kanyAnI tulanAe tamArA aMtaHpuramAM rUpa saubhAgyAdi guNo vaDe lAkhame bhAge paNa koI strI nathI. rAjAe dUta mokalyo. e rIte cha e to kuMbhaka sajA pAse kanyAnI yAcanA karI. rAjAe te badhAMne pAchalA dvAthI kaDhAvyA. dUtanA vacanathI kopela cha e rAjAo turaMta mithilA tarapha AvyA. te sAMbhaLI kuMbhaka rAjA sainya sahita dezanI sImAMte jaIne te rAjAnI vATa joto rahyo. pachI bhayaMkara yuddha thayuM - X - X - X - X - kuMbhaka rAjAnuM sainya bhAMgyuM. rAjA kilAnA daravAjA baMdha karIne aMdara bharAyA. ati vyAkuLa mAnasavALA pitAne joIne malli kuMvarIe kahyuM - "huM tamone mArI kanyA ApIza" ema dareka rAjAne pracchanna rIte kahevaDAvI cha e rAjAno nagara praveza karAvo. kuMbhaka sajAe tema karyuM. cha e rAjAoe praveza karyo. pUrva racita garbhagRhamAM mallinI pratimA joIne A mali che' ema mAnatA, tenA rUpa-cauvana-lAvaNyamAM mUrNita thayelA animeSa daSTithI tene jovA lAgyA. pachI mallikuMvarI AvyA. pratimAnA mastakethI DhAMkaNa dUra karatAM sAdinA mRtaka karatA paNa bhayaMkara durgA uchaLI. te rAjAoe nAsikA DhAMkI dIdhI. tyAre malie kahyuM - he rAjAo Ama DhAMkela nAsikAvALA ane parAphamukha kema thayA cho ? - x * he sajAo ! jo roja atimanohara AhAranA eka kavalanA propathI AvA pudgala pariNAma pravarte che, to pachI plekha, vamana, pita, zuka, zoNita ane parune zravanArA, duraMta zvAsayukta, durgadhI, cayApacayavALA * x * evA A dArika zarIrano kevA prakArano pariNAma thaze ? tethI tame manuSya saMbaMdhI kAmabhogamAM Asakta na thAo. jyAre ApaNe jayaMta nAmaka anavara vimAnamAM vasyA hatA, te samayamAM je kola karela, te zuM tame bhUlI gayA ? tame te jAtine saMbhAro. ema kahetA cha e rAjAone jAtismaraNa utpanna thayuM. have malli bolyA - he rAjAo huM dikSA laIza, tame zuM karazo ? teoe kahyuM - ame paNa dikSA laIzuM. tyAre malie kahyuM - to tame nagaramAM jAo, tamArA putrone rAjyomAM sthApana karo, pachI mArI pAse Avo. teoe paNa te svIkAryuM. * * * malie sAMvatsarika mahAdAna dIdhA pachI poSa suda-11nA roja aThThamabhakata vaDe azvinI nakSatramAM naMda, naMdimitrAdi nAgavaMzanA kumAra cha rAjAo ane bAhyaparSadAnI 300 strIo sahita dikSA lIdhI. kevaLajJAna thayA pachI te cha e rAjAone dikSA ApI. A sAte samyagdarzana saha dIkSita thayA. mATe darzananuM nirUpaNa * sUga-665 thI 671 - [66] zani sAta bhede kahyuM - sabhyapradani, mithyAda zani, samyagRmisAdarzana, cakSudana, jayasudarzana, avadhidarzana, kevaladarzana. [66] chAtha vItarAga mohanIyane vajIne sAta kamaprakRtine veda, jJAnAvaraNIya, dazanAvaraNIya, vedanIya, Ayu, nAma, gotra, aMtarAya. 6i6] sAta sthAnone chANyo savabhAvathI na ANe, na dekhe. te - dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, zarIrarahita jId, paramANu pagala, zAda ane gaMdha... paNa A ja sAte padArthone utpanna jJAnavALo cAvatuM
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 -I665 thI 671 jANe che ane jue che. te dhamastikAya Adi. [668] vajaRSabhanArAya saMghayaNayukta ane samacatustra saMsthAna saMsthita evA zramaNa bhagava4 mahAvIra sAta hAtha ud uccapaNe hatA. 6i69] sAta vikathAo kahI che - strI kA, bhojana kathA, deza kathA, rAja kathA, mRdukAriNI, darzanabhedinI, cAstribhedinI. 6i90] AcArya-upAdhyAyanA gaNa saMbaMdhI sAta atizayo kahyA che. te A - (1) AcArya-upAdayAya upAzrayamAM potAnA baMne paganI dhULa bIja pAse jhaTakAve ke pramArjana karAve to AjJAnuM ullaMghatA nathI. e rIte jema pAMcamAM sthAnamAM kahyuM tema yAvatu upAzrayanI bahAra eka rAzi ke be rAzi vasatA AjJA ullaMghatA nathI. (6) upakaraNa atizaya, (3) bhApAna atizaya pti baMnemAM AjJA ullaMghana na thAya.] 6i71] saMyama sAta prakAre kahyo che. te - pRdIkAyika saMyama yAvatu kasakAyika saMyama, ajItakAya saMyama... asaMyama sAta bhede che - pRvIkAyika asaMyama yAvata trasakAyika asaMyama, AjIvakAya asaMyama. AraMbha sAta bhede kahyo che. te A - pRthvIkAyika AraMbha yAvat jIvakArya AraMbha... e rIte anAraMbhamAM... sAraMbhamAM... asAraMbhamAM... samAraMbhamAM... samAraMbhamAM jANavuM yAvat ajIvakAya samAraMbha. * vivecana-665 thI 671 : 6i65] sUga sugama che. samyagadarzana - samyakatva, mithyAdarzana-mithyAtva, samyagumithyA darzana - mizra. A traNe darzana mohanIyanA bhedo che. te darzanamohanIyanA kSaya, kSayopazama, udayathI thAya che ane tayAvidha racisvabhAva che.. cakSurdazanAdi to darzanAvaraNIyanA cAra bheda yathAsaMbhava kSayopazama ke kSayathI thAya che. tathA sAmAnya grahaNa svabhAva che. te A pramANe - zraddhAnuM-3, sAmAnya grahaNa-4, darzana zabda vaDe vAcya hovAthI sAta prakAre darzana kahyuM che. 6i66,66] anaMtara kevaladarzana karyuM, te chAsthAvasthA pachI thAya che, mATe chAstha saMbaMdhavALA be sUtra ane viparyaya sUtra che. te sugama che. vizeSa e ke - AvaraNarUpa be karma ane aMtarAya karmamAM je rahe che, te chaThAsya. arthAtu anutpanna kevalajJAna-darzana, evA A vItarAga-upazAMta ke kSINa mohavathI-rAganA udayathI rahita. mohanA kSaya ke upazamathI sAtane vede che, AThane nahIM. mATe ja kahyuM che - mohanIyavajIne sAtane vede. 6i68] Ane jina jANe ja ema kahyuM. vartamAna tIrthamAM mahAvIra jina che, tethI temanA svarUpane kahyuM. sUtra sugama che. temaNe niSedhela vikathA [669] vikayA cAra prasiddha che, tenI vyAkhyA sthAna-4-mAM karI che - (5) mada kAriNI - zrotAnA hadayane komaLatA utpanna kasbArI - mRthvI evI A kAraNyavALI te mRdukAraNikI thAtu putrAdinA viyogajanya duHkhe du:khIta mAtAdi vaDe karAyela kAraNa rasagarbhita pralApa- hA putra ! hA vatsa, tArAthI mUkAyela huM anAtha chuM, ema karuNa vilAparUpa agnimAM te paDelI che. (6) darzanabhedinI - jJAnAdi atizayavALA kutIrthikanI prazaMsArUpa - seMkaDo sUkSama yuktithI yukta, utkRSTI sUkSma buddhine karanAra, sUtramArdiSTithI deTa evuM bauddha zAsana sAMbhaLavA yogya che. ityAdi kahetA zrotAone tenA anurAgathI samyagdarzana bheda thAya che. (9) cAaibhedinI - hAla sAdhuone mahAvata saMbhavatA nathI, kemake pramAdanuM bahalapaNuM hoya che, aticAra prAsurya hoya che. tathA atiyAra zodhaka AcArya, sAdhu tathA zuddhino abhAva hoya che. mATe phakta jJAna-darzanathI tIrtha pravarte che. tethI jJAnadarzananA kartavyomAM ja cana karavA yogya che. - x * A rIte cAtrithI vimukhapaNuM utpanna thAya che. A cAstri bhedinI kathA. [67] vikathAmAM vartatA sAdhuone AcArya niSedhe che, kemake temanuM sAtizayapaNuM che. A atizayono nirdeza karatA kahe che - prAyaH pAMcamAM sthAnamAM kahevAI gayela che. AcArya-upAdhyAya aMtarmutakArita arthapaNAne laIne vistaratI paganI dhULane grahaNa karAvI, pAdapoMchana vaDe sAdhu dvArA prasphoTana karAvatA, pramArjanA karAvatA AjJAnuM ullaMghatA nathI. zeSa sAdhuo upAzraya bahAra A kare che, mATe A AcAryano atizaya che. cAvatuM zabdathI pAMca atizaya sUcavyA. te sthAna-5-ga-46 mujaba jANavI levA. (6) upakaraNAtizaya - bIjA sAdhuonI apekSAe pradhAna, ujjavala vastrAdi upakaraNatA. kahyuM che - AcArya ane plAnanA malina vo vAraMvAra dhovA yogya che, jethI lokamAM gunI avajJA na thAya ane glAnone ajIrNa na thAya... (8) bhApAnAtizaya - zreSThatara bhakta-pAna upabhoga. - kalamazAli cokhA, dUdha vaDe mizrita utkRSTathI grAhya che, tenA abhAve hInatAmAM cAvat kodravAnI mRdu ane snigdha bhAjI levI. vaLI kSetra-kALathI bahujana iSTa dravya levuM. AcArya sevAkarmAnA guNo sUArthanuM sthirikaraNa, vinaya, gurupUjA, ziSya bahumAna, dAtAranI zraddhAmAM vRddhi, buddhi-baLanuM vardhana... A AcAyatizayo, saMyamanA upakArane mATe ja karAya che, rAgAdi vaDe nahIM. A hetuthI saMyamane, asaMyamane ane asaMyamanA bhedarUpa AraMbhAdi traNane vipakSa sahita kahe che- [61] sUtro sugama che. vizeSa e ke- saMyama - Adino saMgha, paritApa ane mAvA AdinA viSayathI virAma pAmavuM te... ajIvakAya - pustakAdirUpanA grahaNa ane upabhogano virAma te saMyama ane virAma na pAmavo te asaMyama che - AraMbha Adi to asaMyamanA bhedo che. tenA lakSaNa pUrve kahyA che - upadravathI AraMbha thAya, paritApa karavo te samAraMbha, mAravAno saMkalpa te saMraMbha kahevAya. A badhAM zuddha nayanA mata vaDe che. [zaMkA AraMbhAdi apadrAvaNa, paritApAdirUpa kahyA che, te ajIvakAsane
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ -I665 thI 671 acetanapaNAthI yukta nathI ane tenA ayogathI ajIvakAyone AraMbhAdi paNa yukta nathI.- [samAdhAna] pustakAdine Azrita jIvo rahelA che tenI apekSAe AjIvakAsanI prAdhAnyatAthI ajIvakAyanA AraMbhAdi viruddha na thAya. anaMtara saMyamAdi kahyA, te jIvaviSayaka che. tethI jIvanI sthiti sUtra-672 thI 684 : 6i he bhagavanA aLasI, kasuMbha, kodrava, kAMga, caLa, saNa, sarasava ane mULAnA bIja, A dhAnyone koThAramAM ke pAlAmAM ghAlIne yAvatuM DhAMkIne rAkhyA hoya to keTalo kALa tenI yoni sacita rahe? - he gautamAM jaghanyathI aMtamuhUrta ane utkRSTathI sAta varSa paryA, tyArapachI tenI yoni plAna thAya che cAvata yonino nAza thAya che tema kahyuM che. 6i99) bhAdara akAyanI sthiti utkRSTathI 9ooo varSanI kahI che.. trIjI vAlukApabhAmAM utkRSTathI nairayikanI sthiti sAta sAgaropama che. cothI paMkaNabhA pRedImAM nairayika sthiti janya sAta sAgaropama che. 6i4] devendra devarAja zakanA varuNa mahArAjAnI sAta agamahiSI che. devendra devarAja IzAnanA soma ane yamanI sAta-sAta agamahiSI che. 6i95) devendra devarAja IzAnanI abhyatarapadAna devonI sthiti sAta palyopama che. devendra devarAja zakanI agamahiSI devInI sAta palyopamanI sthiti che. saudharmaka parigRhitA devInI sthiti utkRSTathI sAta palya che. [66] sArasvata, AdityanA sAta devone uoo devono parivAra che. gaItoya ane tuSita devanA sAta devo gooo devonA parivAravALa che. [67] sanakumAra kahyuM utkRSTa devasthiti sAta sAgaropamanI che. mAhendra kalo utkRSTa devasthiti sAdhika sAta sAgaropama che. bahAloka kale jaghanyathI devasthiti sAta sAgaropama che... [68] brahmaloka, lAMtaka karbhe vimAno chaoo yojanA ud uccattathI che... [69] bhavanavAsI devonA bhagdharaNIya zarIra, utkaTathI sAta hAtha uM uccatva che.. e rIte vANavyatA ane jyotiSThonA gaNavA. saudharma-izAnakaje sAta hAtha uMcAI che. 6i8 naMdIzvaradvIpanI aMdara sAta dvIpo kahyA che - jaMbUdvIpa, dhAtakI khaMDadvIpa, purakaravara, vaNavara, kSIravara, dhRtavara, kSodavara naMdIzvaradvIpanI aMdara sAta samudro che - lavaNa, kAloda, puSkaroda, varuNoda, loda, dhRtoda, sododa. 6i81 sAta zreNIo kahI che . juAyatA, ekatoSakA, ubhayatovA, ekatokhuhA, ubhayatokhuhA cakavAlA ane ardhacakavAlA. 6i8 asurendra asurakumArarAja camaranA sAta saunyo ane sAta senAdhipatio kahA che - padAtiraja, zvasainya, hastinya, mahilA , rahasainya, nRtyazainya, gAMdhArInya. drama padAti rInyAdhipati che, e pramANe pAMcamA sthAna mujaba kahevuM yAvatu kinnara ratha nyAdhipati, (6) risTa sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 nRtyarIMnyAdhipati ane () gItarati-gAMdharva sainyAdhipati. vairoyane, vairocanarAja balInA sAta sainyo, sAta sainyAdhipati che. pAdAti sainya yAvatu gAMdhavarasainya. (1) mahAma-pAdAtinyAdhipati yAvatu (5) kiMdharaSa-ra7 rAdhipati, (6) mahAriSTa - X - (9) gItayA - X - nAgakumArendra nAgakumArarAjAnA sAta rasainya, sAta rajyAdhipati che. padAtisarA yAvatu gaMdharvasainya.. rudrasena - (1) pAdAti sainyAdhipati che yAvat (5) AnaMda-ratharIcAdhipati, (6) naMdana - 1 - (3) tetalI - 4 - bhUtAnaMdanA sAta sainya, sAta sainyAdhipati che - padAtirInya yAvata gAMdharva rInya. (1) dakSa - padAtisaunyAdhipati yAvatu (5) naMdotara ratha rIMnyAdhipati. (6) rati-nRtyasenAno, () mAnasa gaMdharva senAno evI rIte cAvata ghoSa ane mahAghoSa paryanta jANavuM. devendra devarAja zakanA sAta sainya, sAta ejyAdhipati kahyA che - padAti yAvatu gAMdhavI..... (1) harisegamethI-padAti rInyAdhipati yAvatuM moDhara-ratha sainyAdhipati, (6) zeta-nRtyano () tuMbarugaMdhano. devendra devarAja IzAnanA sAta rasainya, sAta nyAdhipatio che - padAti sainya yAvatu gAMdharva raunya. ladhu parAkrama nAme padAtisainya adhipati cAvatu mahAna nAme nRtyA sainyAdhipati. zeSa pAMcamAM sthAna mujaba jANavuM. e pramANe cAvatu ayyatane paNa jANavA. 6i83] asure asurakumAra rAjAnA 'krama' padAti sAdhipatinA sAta kacchAo kahyA che - prathamA chA rAvata saptamI RA... - X - A kramanI pahelI kacchamAM 64, ooo devo che, tethI bamaNA devo bIjI kachAmAM che. bIjI kacchAthI bamaNA devo trIjI kacchamAM che pAvatu e rIte chaThThI kacchAthI bamaNA devo sAtamI kacchamAM che... e rIte balI vize paNa kahevuM. vizeSa e ke - mahAma nAmaka padAti sainyAdhipatinI kacchamAM 60,ooo devo che . * dharaNendramAM paNa ema ja kahevuM. vizeSa e ke - 28,ooo devo che. bAkInuM pUrvavatu. jema dharaNendranuM kahyuM, tema yAvatuM mahAghoSa paryanta kahevuM. vizeSa e ke padAti sainyAdhipati ja che, te pUrve kahelAM che. devendra devarAja zakanA haNeigamethI devanI sAta kacchAo kahI che. pahelI kacchA Adi jema amarendranuM kahyuM tema ayyatendra paryanta kahevuM. padAti rInyAdhipati pUrvavatu jANavA. deva parimANa A rIte - zakanA 84,ooo devo che. ityAdi gAthAnusAra jANavuM yAvatu abhyatendranA vadhu parAkramanA pahelI kacchamAM 10,ooo devo che, pachI bamaNa-bamaNA. 6i84] - (1) 84,000, (ra) 80,000, (3) 32,000, (4) 30,ooo, (5) 60,000 (6) 50,000, (7) 40,000, (8) 30,000, (9) ra0,ooo, (10) 10,ooo.
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-I672 thI 684 * vivecana-672 thI 684 : [62] sUga siddha che. vizeSa e ke- atha zabda pariprazna arthamAM che. paraMta - gurane AmaMtraNamAM che, aya - asalI, sukuMbha - laTTA, rajanavA - kaMgU vizeSa, HT - cva pradhAna dhAnya, sarasava, mUna - zAka vizeSanA bIja, *x* bAkInA paryAyo lokaraDhithI jANavA. cAvatuthI maMyAuttANa, mAlAutANa, olitANa, litANa, laMchiyANa, mudiyANa jANavuM, tenI vyAkhyA sthAna-3-mAM kahI che. pharI yAvat zabdathI paviddhasaI Adi jANavuM. 6i3] sUma akAya jIvonI aMtarmuhUrta ja sthiti che. e rIte AgaLa paNa vizeSaNaphaLa thazAsaMbhava potAnI buddhithI joDavuM. 6i4 thI 69] anaMtara nArako kahyA. sthiti, zarIrAdi vaDe tenA sAdharmathI devonI vaktavyatAne kahevA mATe sUganA vistArane kahe che - A sUtro sugama che. vizeSa e ke - pazcima dizAvartI varuNa lokapAlane, pUrva dizAnA lokapAla somane, dakSiNa dizAnA lokapAla camane. 6i80) anaMtara devono adhikAra kahyo. devonA AvAsovALA dvIpasamudro che, mATe naMdIzvarAdi be sUtro che, te sugama che. 6i81] A dvIpa samudro, pradeza zreNI samUhAtmaka kSetranA AdhAravALA ane zreNithI rahelA che. tethI zreNinI prarUpaNA kare che - sAta zreNi Adi zreNi eTale pradezonI paMktio, 28 jja - sarala, 3yatA - lAMbI - x * eka dizAmAM vaka, baMne tarapha vaka, eka dizAmAM aMkuzanA AkAra jevI, baMne dizAmAM aMkuzanA AkAra jevI, valayAkRti, dhavalayAkAravALI, A ekatolakAdi zreNIo lokaparvatamAM pradezApekSAe saMbhave che. 6i81thI684] cakravAla, ardhacakavAlAdi gati vizeSathI bhramaNayukta gavitapaNAthI devanyo hoya che, tenA pratipAdanArthe 'camara' Adi prakaraNa sugama che. vizeSa che ke - uDAnIk . aghasainya, nATyAnI - nartakasamUha, fdhInI* - gAnAsto samUha.. atidezathI somaazvarAja azvasainya adhipati, vaikuMcU hastirAja hasti sainyAdhipati, lohitAkSa - mahiSa saicAdhipati ema jANavuM. A rIte AgaLa sUtromAM paNa jANavuM. tathA dharaNendra mAphaka badhA dakSiNa dizAnA bhavanapatinA indronI senA ane senAdhipatio kahevA. bhUtAnaMda mAphaka uttaranA kahevA. cha * samUha. jema dharaNendra mATe kahyuM tema badhAM bhavanapatIndra mahAghoSa paryakta kahevA. mAtra padAtisainyanA adhipati anya jANavA te pUrve anaMtara sugamAM kahelA che. zakAdithI AraMbhI Ana-prANatendra paryanta ekAMtarita IndronA haribhegamepI padAti sainyAdhipati che ane IzAnAdithI AraMbhIne AraNa-cyatendra paryanta ekAMtarita IndronA senAdhipatinuM nAma laghuparAkrama che... gAthA vaDe prathama kacchAdi saMbaMdhI deva saMkhyA kahI. tyAM saudhamiida krama joDavo. * * * * * anaMtarokata badhuM sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vacana vaDe pratIti karavA yogya che, tethI vacananA bhedone kahe che * sUtra-685,686 - 6i85] vacana vikalpa sAta bhede kahyA che, te A pramANe - AlApa, anAlApa, ullApa, anulAya, saMtApa, pralApa, vipalApa. 6i86) vinaya sAta bhede - jJAnavinaya, danavinaya, cAaivinaya, manavinaya, vacanavinaya, kAyavinaya, lokopacAravinaya... prazasta mana vinaya sAta bhede - pApaka, asAvadha, akriya, nirupaleza, anAvara, attara, abhUtAbhizaMkA.. Apazad manovinaya sAta bhede - papaka, sAvadha, sakriya, sopakaleza, Azravakta, kSayikara, bhUtAbhizaMkana. prazAvacana vinaya sAta bhede - aApaka cAvatu bhUtAbhizaMkana. aparAsta vacana vinaya sAta bhede - pApaka vAva bhUtAbhifkana, prazasta kAya vinaya sAta bhede - upayogapUrvaka - (1) javuM, (2) sthAna, (3) besavuM, (4) sUvuM, (5) ullaMghavuM, (6) palaMghavuM, (3) sarva IndriyonA yoganuM pravartana. ApazastakAya vinaya sAta bheda - upayogarahita javuM ityAdi.. lokopacAra vinaya sAta bhede - abhyAsavartitva, parachaMdAnavartitva, kAhitu, kRtapatikRtitA, AtaMgaveSaNatA, dezakAlajJatA, savathimAM patilomatA. * vivecana-685,686 - [685] sAta prakAre vayana-bhASaNano vikatA te vacanavikalpa kahyo che. te A - (1) stoka arthapaNAthI thoDuM bolavuM te AlApa. (2) kutsita AlApa te anAlApa, (3) kalApa - kAku cikti vaDe varNana karavuM te - x * (4) te ja kutrita varNana anullApa, pAThAMtarathI anuvApa-npharI pharIne bolavuM. *** (5) saMlApa-paraspara bolavuM -x(3) pratApa-nirarthaka vacana -x (3) te ja vividha vacanarUpa vipalApa che . vacana vikalpo maLe keTalAka vikalpo, vinayanA arthavALA che. mATe vinayanA bheda pratipAdana karavAne kahe che [686] sAta prakAre, jenA vaDe ATha prakAranA karmo dUra karAya te vinaya. te A rIte - (1) jJAna-abhinibodhikAdi pAMca bhede, te ja vinaya, te jJAna vinaya thavA jJAnano vinaya - bhakti Adi karavuM. te jJAnavinaya. kahyuM che ke - bhakti, bahumAna, jANela padArthanI sakhyabhAvanA, vidhipUrvaka grahaNa, abhyAsa, jinendroe A jJAnano vinaya kahela che. (2) darzana-samyakatva, te ja vinaya te darzana vinaya athavA darzanano. darzanathI vyatireka darzanaguNAdhikonI zuzraSaNA ane anAzAtanArUpa vinaya te darzanavinaya. * x * zuzraSaNA vinaya daza bhede che - sakAra, amyutthAna, sanmAna, AsanAbhigraha, AsananuM anupadAna, kRtikarma, aMjaligraha, AvatAnI sAme javuM, beThelAnI paryApAsanA, jatAnI pAchaLa javuM. A suzrapaNA vinaya. ucita kriyArUpa A darzanamAM zuzraSaNA vinaya che. anAzAtanA vinaya to anucita kriyAnI nivRttirUpa che. te paMdara prakAre che - tIrthakara, gharma, AcArya,
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-I685,686 82 upAdhyAya, sthavira, kula, gaNa, saMgha, sAMbhogika, kriyA, jJAna. ahIM sAMbhogika eTale eka sAmAcArIvALA, kriyA-AstikatA. ahIM e bhAvanA che - tIrthakara ane tIrthaMkarapraNIta dharmanI anAzAtanAmAM vartavuM. e rIte sarvatra samajavuM. vaLI arahaMtathI kevalajJAna paryanta paMdara sthAnanI bhakti karavI, bahumAna karavuM ane yazogAna karavuM. rzana vinaya kahyo. (3) cAaivinaya - cAri ja vinaya ke cAstrino zraddhAnAdi rUpa vinaya. kahyuM che - sAmAyikAdi cAstrinuM zraddhAna karavuM, kAyA vaDe sparzavuM. tathA bhavya jIvonI AgaLa prarUpavuM. te cAstrivinaya che. (4 thI 6) mana, vacana ane kAyavinaya to mana vagerenA vinayane yogya sthAnamAM kuzala pravRtti Adi. kahyuM che - AcAryAdino sarvakALamAM paNa mana, vacana, kAya vaDe vinaya te akuzalano nirodha, kuzalanI udIraNA. (8) lokono upacAra-vyavahAra tenA vaDe athavA te ja vinaya te lokopacAra vinaya. mana-vacana-kAyAno vinaya, te pratyeka sAta prakAre che, tathA lokopacAra vinaya paNa sAta prakAre kahe che. 0 prazasta mana sUtra saptaka sugama che. vizeSa e ke - zubha mananuM laI javuM te vinaya-pravartana te prazasta manovinaya. temAM pApa - zubha vicAraNArUpa. mAthA - corI Adi niMdita karmanA anAlaMbanarUpa. ziya kAyikI ane AdhikaraNikI Adi kiyArahita. nipavaraza - zokAdi bAdhA rahita. manAvajaY - Azrava eTale karmanuM grahaNa, tene karavAnA svabhAvavALo te Astavakara, tenA niSedhathI anAstavakara arthAta prANAtipAtAdi Azrava varjita. akSara - prANIone vyathA vizeSane kSayane na karanAra, kabUtAIvAna - jenAthI bhUta-jIva zaMkA pAmatA nathI te - abhayane karanAra, A sAte padono prAyaH sardeza artha hovAthI zabdanayAbhipAyathI bhedo jANavA athavA bIjI rIte paNa jANavA. A pramANe bAkInuM paNa jANavuM. yogane kAbUmAM rAkhanAra upayogavALAnuM je gamana te AyukaNamana ema sarvatra jANavuM. vizeSa e ke- sthAna - ubhuM rahevuM, kAyotsargAdi. niyaT * besavuM, suvA - sUvuM, zayana - DelI AdinuM atikramaNa, prasnadhana - argalAnuM atikramaNa. badhI IndriyonA yogo ke tene yojanatA karavI te sarvendriya yoga yojanatA. (1) abhyAsavartItva-samIpamAM vartavuM. - zrutAdinA arthI jIvoe AcArya AdinI samIpe rahevuM. (2) parachaMdAnuvartItva - bIjAnA abhiprAya mujaba vartavuM te. (3) kArya hetu - zratanI prApti Adi kAryanA hetuthI arthAta huM enI pAsethI zratane pAmyo chuM, tethI vizeSathI tenA vinayamAM vartavuM ane tenuM anuSThAna karavuM joIe. (4) kRta pratikRtitA - bhojanAdithI upacAra karatA guruo prasanna thaI sUtrAdinA dAnathI mArA para pratyupakAra karaze mATe bhaiAdinA dAna mATe prayatna karavo. (5) Ad-duHkhathI pIDAyelane auSadhAdi, gaveSatuM te ja AtaMgaveSaNatA-pIDitane upakAra karavo athavA pote ke Apta thaIne gaveSaj - sArI ke mAThI sthitinuM [7/6]. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 anveSaNa (6) dezakAlajJatA-avasarta jANavApaNuM. (7) sarva arthamAM sAnukulava. vinayathI kamano ghAta thAya, te samuddhAtamAM viziSTatara thAya, tethI samudghAtanI prarUpaNAne mATe kahe che- * sUtra-687 : sAta samuThThAto kahyA che. - vedanA samudyAd, kaSAyasamuddhAMta, mAraNAMtika -samuddhati, vaikriyasamudhAta, taijasasamudraghAta, AhAsamughAta kevalisamughAta. manuSyone rIte ja samuddhAta kahyA. * vivecana-687 : nana - ghAta. ekIbhAva vaDe prabaLatAthI nirjarA te samuThThAta. konuM konI sAthe ekIbhAvamAM javuM? AtmAnuM vedanA ane kaSAyAdinA anubhavarUpa pariNAma sAthe. jyAre AtmA, vedanIyAditA anubhavarUpe jJAna pariNata thAya tyAre anya jJAnathI pariNata hoto nathI. prabaLatAthI ghAta kevI rIte? je hetuthI vedanIyAdi samuddAta vaDe pariNata jIva kAlAMtare anubhavavA yogya ghaNA vedanIyAdi karmapradezone udIraNAkaraNa vaDe AkarSIne udayamAM propI, anubhavIne nirbhara che arthAt AtmAnA pradezo sAthe maLI gayela karmapradezone dUra kare che. kahyuM che ke pUrvakRta karmanuM zAsana te nirjasa che. te vedanAdi bheda vaDe sAta prakAre thAya che. tethI samuddhAta sAta che. temAM vedanA samudghAta asAtA vedanIya karmanA AzrayavALo che. kaSAya samughAta kaSAyayAtri mohanIya karmAzraya che. mAraNAMtika samuThThAta aMtarmuhad zeSa Ayuka kamazriya che. vaikriya-taijasa-AhAraka A traNa samuhnAta zarIranAmakamazriya che. kevalI samudyAta sAtA-asAtA vedanIya, zubhAzubhanAma, ucca-nIca gotra A traNa kamazriya che. temAM vedanIya karmanA samuddAta vaDe joDAyela AtmA vedanIya karma pugalono ghAta kare che. kaSAya samuddAta vaDe joDAyela kapAyapudgalono nAza kare che. mAraNAMtika samughAtathI samughata AyuSya karmano ghAta kare che. vaikriya samuThThAta samudhata jIvapadezone zarIrathI bahAra kADhIne zarInA vikaMbha jeTalo pahoLo ane laMbAIthI saMkhyAta yojanano daMDa kare che. karIne pUrve bAMdhela vaikiya zarIra nAmakarmanA yathAsthUla pudgalono nAza kare che. kahyuM che ke - vaikiya samuThThAta vaDe samavahe che, samavahIne saMkhyAta yojana pramANa daMDane kADhe che, kADhIne pUrve bAMdhelA cayA bAdara pudgalone dUra kare che. e rIte taijasa ane AhAraka samuThThAtanI paNa vyAkhyA karavI. kevalI samudyAta vaDe joDAyela kevalI vedanIyAdi karmanA pugalono nAza kare che. ahIM chello samuddhAta ATha samayano che ane zeSa cha samudyAta asaMkhyAta samayanA che. covIzadaMDakanI vicAraNAmAM sAte samuThThAto manuSyone ja hoya che, mATe kahe che - masAi je sAmAnya sUtravatu jANavA. jinezvaroe kahela A samuThThAtAdi vastune anyathA prarUpato pravayana bANa thAya che. jema nikUvo. tethI nihnava sUtra kahe che
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-I688,689 84 * sUtra-688,689 - [688) zramaNa bhagavaMta mahAvIranA tIrthamAM sAta pravacana nilavo kahyA che - bahuratA, jIvapadezikA, avyaktiko, sAmucchediko, dokriyA, kaurAziko, addhiko... A sAta pravacana nilanonA sAta miyiAya hatA - jamAlI, viSyagupta, ASADha, a#mitra, gaMga, laluka, goSThAmAhila. A sAta pravacanA nihnavonA sAta utpattinagaro hatA. te A [689) vastI, RSabhapura, zvetAMbikA, mithilA, ullakAtIra, aMtaraMjikA, dazapura A nilavonI utpattinA nagaro che. * vivecana-688,689 : [688] sUga sugama che. vizeSa e ke - pravacana eTale Agama, nijhuvate - apalApa kare ke anyathA prarUpe, te pravacana nilava kahyA che. (1) jata - kriyAmAM AsaktarUpa eka eka samaya vaDe vastunI utpatti nA mAnavAthI ane ghaNA samayo vaDe utpatti mAnavAcI vaidupu - ghaNA samayano vize ratA - Asakta thayelA te baharatA arthAta dIrdhakALamAM dravyanI utpattine prarUpanArA.. (2) pradeza ja jIva che jeone te jIvapadezo, te ja jIva prAdeziko athavA jIvanA pradezamAM jIvane svIkAravAthI jIvapradeza vidhamAna che jeone te jIva prAdeziko. arthAtu chellA pradezamAM jIvane prarUpanArA. A rahasya che. (3) avyakta - apragaTa vastu svIkAravAthI avyakta vidhamAna che jeone te avyakitako ad saMyatAdine jANavAmAM saMdigdha buddhivALA e bhAvanA che... (4) samuccheda-utpatti pachI turaMta samastapaNAe ane prakarSathI cheda te samucchedavinAza. samucchedane je kahe che. te sAmucchediko arthAt kSaNamAM kSaya pAmanArA bhAvo che, tema prarUpe. (5) be kiyA ekatrita thAya te dvikriya. athavA tene anubhave che te aikiyA arthAt kAlanA abhedathI be kiyAnA anubhavane prarUpanAra. () jIva, ajIva, nojIvanA bhedarUpa traNa rAzino samudAya te girAzi, tenuM prayojana che jeone te airAziko sAtha traNa mazine prarUpanArA. (3) jIva vaDe karma spazayeila che, paNa skaMdhanA baMghavatu baddha nathI te abaddha che jeonA matamAM te abaddhiko - RSTakarma vipAka prarUpako. dhamaciArya - 5 - ukata prarUpaNAdi lakSaNa dhRtadharmanA nAyakapaNAe karIne pradhAna-AcAryo te dhamacAryo. te matanA upadezadAtA. temAM (1) jamAlI kSatriyakumAra, te zramaNa bhagavaMta mahAvIranA bhANeja, bhagavaMtanI sudarzanA nAme putrI anAma piyAnA nAma che.) no bhatAM teNe 5oonA parivAra sahita bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI, AcAryava pAmyA. vicaratA zrAvatI nagarImAM teDuMka caityamAM AvyA. anucita AhArathI utpanna thayela rogavALA teo vedanAthI parAbhava pAmyA. zayanArthe saMthAro pAtharavAnI AjJA karI. saMthAro karyo ? ema pUchyuM. saMthAro katAM sAdhue saMthAro patharato hato chatAM pAtharyo ema kahyuM. jaIne joyuM to saMthAro karAto joyo. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 karmodayathI viparIta buddhivALA jamAlie kahyuM- bhagavaMta je kahe che - "karAtu hoya te karyuM" te asatya che, kemake pratyakSa viruddha che ane pratyakSa viruddhatA to AnI addha pAtharela saMthArAmAM na pAtharavApaNuM dekhavAthI che. tethI kriyamANapaNAe pratyakSa siddha hovAthI kRtatva dharma dUra karAya che, A pramANe bhAvanA che kahyuM che-- mAro A saMthAro karyo nathI ema sAkSAt jaNAya che, tethI karAtuM hoya te karyuM kahevAya nahIM, paNa kareluM ja karyuM kahevAya. A rIte prarUpatA jamAlIne sthavIroe kahyuM ke - he Arya ! 'karatuM hoya te karyuM ema kahevuM pratyakSa viruddha nathI. jo 'karAtu hoya te karyuM nahIM svIkArazo to kriyAnA anAraMbha samayanI jema pAchaLa paNa kiyAnA abhAvamAM kAryane kema svIkArazo ? AthI to sadAkALa kAryano prasaMga Avaze kemake kriyAnA abhAvamAM vizeSapaNuM ja na rahe. vaLI je kahyuM ke ardha pAtharela saMthArAmAM na pAtharelapaNuM jovAthI, te paNa ayukta che. kAraNa ke jayAre je AkAza dezamAM vastra patharAya tyAre te AkAzadezamAM patharAyeluM ja che. e rIte pAchaLanA vastranA pAtharaNa samayamAM avazya patharAyeluM ja che. * x - te A pramANe viziSTa samayanI apekSAvALA bhagavadvayano che, e rIte vIroe kahyuM, to paNa jamAlIe svIkAryuM nahIM, te A bahutara dharmAcArya. (2) vasudeva dharmAcAryanA tiSyagupta nAmanA ziSya. rAjagRhImAM AtmapravAda nAmanA pUrva [nA adhyayanakALe Avo prazna Avyo.] he bhadaMta! eka jIvapadezane jIva ema kakvAya? e artha samartha nathI. e pramANe be, traNa, saMkhyAtA, asaMkhyAtA yAvatuM eka pradeza vaDe jUna jIvapadezo paNa "jIva' ema na kahevAya. A hetuthI kRM, pratipUrNa lokAkAzanA pradezatulya jIva ema kahevAya. A AlApakane bhaNatA karmodayathI viparIta mativALo thayo ane kahevA lAgyo - eka Adi jIvapadezo nizcaye eka pradeza vaDe hIna pradezo paNa "jIva' rUpa vyapadezane pAmatA nathI, paNa caramapadeza sahita ja jIva'rUpa kathanane pAme che. A hetuthI te ja eka caramapadeza 'jIva' che kemake jIvavanuM tabhAvabhAvIpaNuM che. temaNe Ama kahetA tene gurue kahyuM A khoTuM che. - kemake e rIte jIvanA abhAvano prasaMga Avaze. - kevI rIte? te svIkArela aMtyapadeza paNa ajIva thAya ? zeSa pradezonA pariNAmapaNAthI atya pradezanI jema. paNa A caramapadeza pUraNa che, tethI tenuM jIvapaNuM paNa ghaTatuM nathI. ekanuM pUraNapaNuM avizeSa che. kemake eka vinA tenuM saMpUrNatva che. ityAdi tene ghaNuM samajAvyuM, to paNa teNe svIkAryuM nahIM, tyAre tene saMghathI bahAra karyo. tene AmalakA nagarImAM mitrazrI nAmanA zrAvake saMkhaDImAM bhojana levAne mATe ghera lAvIne AgrahathI vividha khAdhakAdi padArthone samIpe rAkhIne eka-eka avayava dareka padArthano Apyo. tyAre tiSyaguptane thayuM ke- zuM tuM amArI mazkarI kare che ? zrAvake kahyuM tamAro ja A siddhAMta che. - x * ityAdi. e rIte A dhamacAryane pratibodhyA. (3) ASADha-zvetAMbikA nagarImAM polIsa udhAnamAM svaziSyone AgADha yogavahana karAvatA hatA. rAtrinA hRdayazULathI maraNa pAmIne deva thayA, ziSyonI
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9]*/688,689 anukaMpAthI potAnA ja mRtazarIramAM adhiSThita thaIne badhI sAmAcArI anupravartAvIne yoganI samApti zIghra karI. pachI te munione vaMdana karIne kahyuM - he bhadaMto ! tame mane kSamA karazo. kemake meM avirati hovA chatAM tamArI pAse vaMdana karAvyuM. pachI ziSyoe vicAryu ke ame ghaNAM kALa asaMyatane vaMdana karyu. ema vicArIne avyakta mata svIkAryo. te A- 85 koNa jANe A sAdhu haze ke deva ? koIe koIne vaMdana na karavuM. kema ke asaMyatane vaMdana thaI jAya. koIne vratI kahetA mRSAvAdano doSa lAge. sthavIroe temane kahyuM - jo tamane bIjA vize zaMkA thAya che ke A deva che ke sAdhu ? to tamane devamAM paNa A deva che ke nahIM te zaMkA kema nathI thatI ? teNe kahyuM ke - huM deva chuM. amone paNa tene jovAthI A deva che ema lAge che, evuM jo tame kahetA ho to je kahe che - huM sAdhu chuM ane sAdhu samAna veza dekhAya che to zaMkA zA mATe ? athavA zuM deva vacana satya che ane sAdhunuM nathI ? jethI jANavA chatAM tame paraspara vaMdana karatA nathI. e rIte sthaviroe samajAvyA chatAM, teoe na svIkAratA temane saMgha bahAra karyA, pachI teo vicaratA rAjagRhe AvyA. balabhadra rAjAe koTavALa dvArA mAravAno hukama karyo. tyAre teo bolyA - tuM zrAvaka cho chatAM amane sAdhune kema marAve che? tyAre rAjAe kahyuM - ame jANatA nathI ke tame cora cho ke guptacaro? e rIte teone pratibodhyA. te A avyakta matanA dharmAcArya. jo ke aSADhAcArya te matanA prarUpaka nathI. (4) azvamitra - te mahAgirinA ziSya kauDinyanAmano ziSya hato. mithilAmAM lakSmIgRha caityamAM anupravAda nAmaka pUrvamAM-naipUNika nAmaka vastumAM chinna chedana naya vaktavyatAmAM-vartamAna samayanA vairayiko nAza pAmaze yAvat vaimAniko paNa nAza pAmaze, e pramANe dvitIyAdi samayomAM kahevuM. AvA AlApakane bhaNatA mithyAtva pAmyo, bolyA ke - jyAre badhAM jIvo vartamAna samayamAM utpanna thayelA nAza pAmaze tyAre karmonuM vedana kyAMthI thAya? e rIte sukRta-duSkRtAdinuM vedana kyAMthI hoya kemake utpAda pachI badhA jIvanA nAzano sadbhAva che. tene gurue samajAvyuM - A sUtra vacana eka nayanA mata vaDe che, tene grahaNa na kara. kemake anya nayonI apekSA rahita vacana mithyAtva che. mATe tuM bIjA nayonuM vacana paNa hRdayamAM vicAra. kAraNa ahvAparyAya mAtra kAlamRta avasthAno nAza thatAM vastuno sarvathA nAza thato nathI. kemake dareka vastu svaparyAya-paparyAyothI anaMtadharmAtmaka che. jo sUtranA pramANathI tuM sarvathA vastunAza che ema mAnato hoya, to anya sUtramAM vastunuM zAzvatapaNuM paNa dravyArthatAe che ane paryAyathI azAzvata. tyAM paNa-sarvathA nAza kahyo nathI. samayAdi vizeSaNathI nAza kahyo che. anyayA sarvanAze samayAdi vizeSaNa ghaTI zakaze nahIM. gurunA A vacana nAM svIkAratA, tene saMgha bahAra karyo. pachI te kAMpilgapure 6 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda 3/3 Avyo. tyAM zulkapAla zrAvake mAratA, teNe kahyuM ke - tame zrAvaka thaIne sAdhune kema mAro cho ? zrAvake kahyuM - tamArA kSaNika nAzanA siddhAMta vaDe sAdhu-zrAvaka nAza pAmyA. hAla tame ane ame to anya chIe. AvA uttathI te samyakatva pAmyo. te A sAmucchedikono dharmAcArya azvamitra hato. (5) gaMga - Arya mahAgirinA ziSya dhanaguptano ziSya. ulukAtIra nAmaka nagathI zaradaRtumAM AcAryane vaMdanArthe cAlyA. tyAre nadI utaratA mastake sUryanA tApathI uSNatA ane baMne caraNomAM nadInI ThaMDakano anubhava thatA vicAravA lAgyo ke - sUtramAM kahyuM che, eka samaye zIta ke uSNa eka kriyA vedAya, paNa huM hAla be kriyAne vedu chuM. AthI eka samaye be kriyA vedAya che. pachI guru pAse jaIne, vedana karIne potAno abhiprAya darzAvyo. AcAryae tene aTakAvIne kahyuM - eka samaye be kriyAnuM vedana na ja thAya. mAtra samaya ane mananI sUkSmatAne laIne te bheda samajAto nathI. to paNa gaMge te na svIkAratA tene saMghathI dUra karAvyo. koI vakhate rAjagRha nagaramAM mahAtapastIraprabhA nAmaka drahanI samIpe maNinAga nAmaka caityamAM parSadA madhye potAnA matanuM nivedana karato hato tyAre maNinAge - - kahyuM - he duSTa ! ame ahIM vidhamAna chIe to paNa tuM AvA aparUpya vacanane kema prarUpe che? A sthAnamAM ja bhagavat vardhamAna svAmIe kahyuM che ke - eka samayamAM eka ja kriyA anubhavAya che. to zuM tuM tenAthI paNa vizeSa jJAnI thayo che ? jo tuM A mithyAvAdane nahIM choDe, to huM tane mArIza. ema sAMbhaLI te bhaya pAmato pratibodhita thayo. A TaikriyAvAdIno dharmAcArya. (6) paluka - dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa ane samavAya lakSaNa cha padArthanA prarUpakatvathI ane gotra vaDe kauzika hovAthI SaDvaka, je nAmAMtarathI rohagupta che, te aMtaraMjIpurimAM bhUtagRha vyaMtarAyatanamAM rahela zrI gupta AcAryane vaMdanArthe grAmAMtarathI AvatA pravAdI vaDe vagADAvela DholanA dhvanine sAMbhaLIne garvasahita teno niSedha karyo. pachI AcAryane tenuM nivedana karIne, temanI pAsethI mAyUrI Adi vidhA grahaNa karIne rAjasabhAmAM Avyo. balazrI rAjA pAse poTTazAla nAmanA pastriAjaka pravAdIne bolAvIne vAda AraMbhyo. vAdIe jIva ane ajIva be rAzi sthApI. tyAre rohagupte tenI zaktinA pratighAta mATe 'nojIva' lakSaNa trIjI rAzine sthApI, tathA tenI vidhAne potAnI vidhA vaDe pratighAta karavApUrvaka tene jItIne gurunI AgaLa AvIne sarva vRttAMta nivedana karyu. tyAre gurue tene kahyuM - tuM rAjasabhAmAM jaIne kahe ke, traNa rAzinuM prarUpaNa apasiddhAMtarUpa che, paNa vAdIno parAbhava karavA mATe karyu hatuM. tyAre te abhimAnathI AcAryane bolyo ke rAzi traNa ja che. jemake jIvo - saMsArI Adi, ajIvo-ghara vagere, nojIvo to dRSTAMtasiddha che. jema daMDano Adi, madhya ane agrabhAga hoya che, ema badhAM bhAvonuM trividhapaNuM che, AcArye rAja samakSa kutrikApaNamAMthI jIvanI yAcanA karatAM pRthvI Adi jIva maLyA. ajIvanI yAcanA karatA acetana DhekuM maLyA
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-I688,689 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 ane nojIvanI yAcanA karatAM motana TekuM Adi maLyA. AcArye teno nigraha karyo. te A aizikano dhamacArya. (3) goSThA mAhila - dazApuranagaramAM AryarakSita svAmI svargamAM jatA AcArya zrI durbalikA puSpamitra gacchane pALatA hatA. viMdhya nAmaka sAdhu karmapravAda nAme AThamA pUvane AcArya pAsethI sAMbhaLI goThA mAhilane kahyuM ke - karmabaMdhanA adhikAramAM kiMcita karma jIvapradezo vaDe pRSTa mAtra kAlAMtara sthitine pAmyA sivAya nAza pAme che. sUkI bhIMta para pheMkaila cUrNanI mUThInI jema, vaLI kiMcit RSTa baddha kAlAMtare nAza pAme che. Addha lepavALI bhIMta para pheMkela cIkAzavALA curNanI jema. vaLI kiMcit karma RSTa baddha nikAcIta karela jIva sAthe ekatvapaNAne prApta thayuM hoya te kAlAMtare vedAya che. e rIte sAMbhaLIne goThA mAhila bolyo ke ema mAnatA mokSano abhAva thaze. kevI rIte ? jIvathI karma judA nahIM thAya. kAraNa ? anyonya vibhAgarahita baddha hovAthI svapradezavatuM. kahyuM che - sAMbhaLIne goThAmAhile kahyuM - A vyAkhyAna doSavALuM che. kemake ethI jIvapradezano ane karmano vibhAga na thavAthI mokSAbhAva thaze. ukta kathanAnusAra jIva ane karmano tAdAbhya saMbaMdha thatA karma, e jIvathI kyAreya dUra nahIM thAya - x - kadApI mokSa nahIM thAya. tethI A mAruM kathana yukta che ke pRSTa mAnatArUpa karmano jIvanI sAthe saMbaMdha che tathA jIva karma vaDe pRSTa che, baddha nathI. kemake viyoga thAya che. - X - X - viMdhya munie goThAmAhilane kahyuM - he bhadra! je teM kahyuM ke jIvathI karma judA thatA nathI. te pratyakSatAthI bAdhita pratijJA che. kemake AyukarmanA viyogarUpa maraNanuM pratyapaNuM che. hetu paNa anekAMtaka che, kemake anyonya avibhAga saMbaMdhavALA kSIraudakAdino upAya vaDe viyoga thato jovAya che. dRSTAMta paNa sAdhanadharmane anurUpa nathI. kemake sva pradezanuM viyogapaNuM asiddha che. kemake tadrupatA vaDe anAdi svarUpa che. jIvathI karma bhinna che. vaLI tArA mata mujaba - X - karma jIvanA dareka pradezane AkAzanI jema sparzeluM che ke var mAtra-kAMcaLInI jema? jo tuM eka pakSa svIkArIza to kAMcaLI vaDe dareka pradeza sparzIta nathI. bIjo pakSa svIkArIza to bhavAMtaramAM jatAM karma sAthe nahIM Ave. e rIte karmanuM sAthe na javApaNuM hovAthI badhAM jIvo mokSane bhajanAra thaze. e rIte ghaNuM samajAvavA chatAM svIkAra na karyo tyAre tene nihava jANI saMgha bahAra karyo. te A abaddhika dharmAcArya. 6i89] utpattinA nagaro sAtenA kramazaH sAta ja sAmAnyathI vartamAnapaNAmAM paNa nagaronuM vizeSaguNanA atItapaNAthI atItano nirdeza karela che. prApakhapura * rAjagRha. ulukAnadInA kAMThe rahela te ullakAtIra nagara, purI - nagarI, aMtara nIti - tenuM nAma - 4 - A nikUvo saMsAre bhamatAM sAtA-asAtA bhogI thaze. mATe tenuM svarUpa havenA sUtramAM kahe che * sUtra-690 thI 698 : [69] sAtA vedanIya karmano anubhavajJAta bhede kahyo che manojJa zabda, manojJa rUpa cAvatuM manojJa sparza, manasukhatA, vacanasukhatA. asAtA vedanIya karmano anubhAva sAta bhede kahela che - manojJa zabdo cAvatuM vacanadukhatA. [61] maghA nakSatra, sAta tArAvALA kahyA che... abhijita Adi sAta no pUrva dizAnA dvArA kahyA che te - abhijita, zravaNa, ghaniSThA, zatabhiSA, pavabhAdrapadA, uttarAbhAdrapadA, revatI... azinI Adi sAta no dakSiNa dizAnA dvAravALA kahyA che. te A - azvinI, bharaNI, kRtikA, rohiNI, mRgazIrSa, AdrA, punarvasu... puNa Adi sAta nakSatro pazcima dvAravALA kahyA che - puSya, AzleSA, maghA, pUvaphAgunI, uttarAphAgunI, hasta, cixt... vAtI Adi sata no uttara dvAravA kahyA che - svAtI, vizAkhA, anurAdhA, jyeSThA, mUla, pUrvASADhA, uttarASADhA. [69] jaMbUdvIpamAM somanasavakSaskAra parvatamAM sAta phUTo che6i93] siddha, somanasa, maMgalAvatI, devaku vimala, kaMcana, viziSTa. [69] jambudvIpamAM gaMdhamAdana takSakAra parvatamAM sAta phUTo che [695) siddha, gaMdhamAdana, gaMdhIlAvatI, uttarakuru sphaTika, lohitAkSa ane AnaMdana. A sAta kUTo jANavA. 6i96] beindriya jIvonI jAti kulakoTI yoni pramukha sAta lAkha che. [69] jIvo sAta sthAna nivartita yugalone pApakarmapAe vRddhi karela che-kare che-karaze, te A pramANe - nairayika nivartita yAvata deva nivartita. e rIte vRddhi yAvana nirjarAmAM jANavuM. 6i98) sAta pradezika kaMdho anaMtA kahyA che. sAta pradeza avagADha yugalo cAvatuM sAtaguNa rukSa yugalo anaMtA jANavA. * vivecana-60 thI 698 : 6i90] sUtra sugama che. vizeSa e - vipAka udayarasa, manojJa zabda Adi sAtAnA udayamAM kAraNabhUta hovAthI anubhAvo ja kahevAya che. mananI zubhatA te mana:zabhatA. te paNa sAtAnA anubhAvamAM kAraNabhUta hovAthI mAtAno anubhAva kahevAya che. e rIte vayana zubhatA paNa jANavI athavA mananI sukhatA te sAtIno anubhAva kemake teno svabhAva sAtAsvarUpa che. e rIte vacana sukhatA jANavI. e rIte amAtAnubhAva jANavo. 6i91] sAtA asAtA adhikArathI sAtA-asAtAvALA devavizeSa prarUpavAne mATe sUtrapaMcaka kahe che. te sugama che. vizeSa e - pUrvadvAravALA athatu je nAgomAM pUrvadizAmAM javAya che. e rIte bAkInA paNa sAta sAta no jANavA. A arthamAM pAMca mato che. jethI caMdrapajJaptimAM kahyuM che ke- temAM A pAMca pratipatIo kahelI che
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ el-/690,698 89 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 (1) koI kahe che - kRtikAdi sAta no pUrvadvAvALA kahyA che. (2) bIjA koI maghAdi, (3) anya koI dhaniSThAdi, (4) ittara azvinI Adi, (5) koI bharaNI Adi sAtane pUrvadvArika kahe che... dakSiNa-pazcima-uttara hAravALA sAta-sAta no yayAmata kramathI ja jANavA.. vaLI ame ema kahIe chIe - abhijitu Adi sAta nakSatro pUrvadArika kahyA che. e rIte dakSiNAdi dvAravALA paNa kramazaH jANavA. te ahIM chaThThA matane svIkArIne sUtro pravRta che, lokamAM prathama matane AzrIne Ama kahe che. kRtikAdi sAta pUrvamAM, maghAdi sAta dakSiNamAM ityAdi - x - saMmukha jatAM manuSyone gamanamAM zubha prApti thAya che. pUrva naba saptaka uttara dizAe gamanamAM madhyama kahela che. uttaranakSama saptaka pUrvadizAe gamanamAM madhyama che. dakSiNa saptaka pazcimamAM madhyama che. ityAdi - 4 - ukta dizAne ullaMghIne je mUDho jAya che, te parigha- zastra, vAyu, anirUpa digurekhA saMbaMdhI kaSTamAM paDe che, nikalAraMbha kAryavALA thAya che. 6i92] devAdhikArathI deva nivAsakUTa viSayaka be sUtra saraLa che. kevala saumanasa nAmaka gajadaMta parvata upara devakuranI pazcime kUTo che. 69] siddhAyatanathI oLakhAto kuTa te siddhakUTa, mera samIpe che. e rIte badhAM gajadUtomAM siddhAyatano che. bAkInA paraMparA che. somanasa kUTa, saumanasa nAmaka tenA adhiSThAtA devanA bhavanathI oLakhAyela che. e rIte maMgalAvatI ane devakara kaTa tenAtenA nAmanA devanA nivAsarUpa che. yathArtha nAmavALA vimalakUTa ane kAMcanakUTamAM kramaza: vatsA ane vasumitrA nAmanI adholovAsI be dikakumArInA nivAsabhUta che. vaziSTa kuTa vaziSTa nAmanA devanA nivAsAbhUta che. e rIte AgaLa jANavuM. 6i94] gaMdhamAdana gajadaMtaka ja che. te uttarakurunI pazcime che. 6i95] saraLa che. vizeSa e - phATikakUTa, lohitAkUTa dholokavAsI bhogaMkarA ane bhogavatI nAmaka be dikakumarInA nivAsarUpa che. 6i96] kUTone vize paNa pukaraNInA jaLamAM beindriyo hoya che. mATe beindriya sUtra. jAti-beindriyonI jAtimAM je kulakoTi che te jAtikula koTi. te evI yoni pramukho - be lAkhanI saMkhyAe beindriyanA utpatti sthAna dvArA. te jAti kula koTi yoni pramukha. te lAkho che. ati A beindriyanI jAtimAM ja yonio che. temAM utpanna kula koTionI saMkhyA sAta lAkhanI kahI che. temAM yoni jema gomaya, temAM eka yonimAM paNa vicitra AkAravALA kRmi Adi kulo hoya che. zeSa-pUrvavat sthAna-3-no muni dIparatnasAgare karela TIkA sahita anuvAda pUrNa & sthAna-8 @ - X - X -- o sAtamuM adhyayana kahyuM, have saMkhyAkramanA saMbaMdhathI Avela rASTa sthAnaka nAmaka AThamuM adhyayana kahe che. tenuM paheluM sUtra * sUtra-699 thI 301 - 6i9] ATha guNothI yukta sAdhu ekalavihAra pratimAne svIkArI vicaravA mATe yogya che. te A - zraddhAvAna, satyavAdI, meghAvI, bahucuta, zakitamAna, aAdhikaraNa, dhRtimA, vIryasaMpas. [goo] ATha bhede yonisaMgraha kahyo che. te A - aMDaja, potaja, yAvatuM udibhaja aupapAtika... aMDam lTha gativALA ane ATha AgativALA kahaal che. te A - aMDaja aMDajone vize upajato aMDajamAMthI, potajamAMthI yAvatuM aupapAliko-mAMthI utpanna thAya. te ja aMDaja, aMDajapaNAne choDato aMDapaNAmAM, potApaNAmAM yAvatuM aupapAtikANAmAM jAya. e pramANe potaje paNa ane jarAyuje paNa jANavA. bAkInAne ATha gati ApatI nathI. [bo] jIvoe ATha prakAranI prakRtine ekaThI karI che - kare che raze. te A pramANe : jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gojha, aMtarAya... nairayikoe ATha kamaprakRtine ekaThI karI che - kare che - karaze.. e pramANe niraMtara yAvatu vaimAnikomAM kahevuM. e pramANe ATha kamapakRtiono upacaya karyo che - kare che ane karaze... e rIte caya, upacaya, baMdha, udIraNA, vedanA ane nirjarA che, te covIze daMDakamAM kahevA. * vivecana-69 thI 301 : 6i99] A sUtrano pUrva sUtra sAthe A saMbaMdha che - anaMtara pudgalo kahyA. te kAmaNo, pratimA vizeSane aMgIkAra karanArAonA, vizeSathI nirjAya che. mATe ekAkI vihArapratimAne yogya puruSa nirUpAya che. e rIte saMbaMdhavALA A sUtranI vyAkhyA-saMhitAdinI carcA prasiddha ja che. vizeSa e ke - ATha guNo vaDe yukta sAdhu yogya thAya che. ekAkIpaNe gAmAdimAM vicaravuM te je abhigraha te ekAkIvihAra pratimA. jinakalapratimAM athavA mAsikI Adi bhikSu pratimA, tene svIkArIne * x * prAmAdimAM vicaravA. te A pramANe- (1) zraddhA-dvomAM zraddhA-AstikyavALo ke anuSThAnomAM potAnI rucivALo - sakala devonA nAyaka vaDe paNa na calAvI zakAya evA samyakatva ane cAsTivALo. puruSajAta eTale puruSa prakAra. (2) satyavAdI, pratijJAmAM zUra hovAthI athavA satvone hitakara hovAthI satya, (3) medhA-zrutaprahaNanI zaktivALo hovAthI medhAvI athavA medhAvI eTale maryAdAmAM vartanAra, (4) medhAvIpaNAthI pracura zruta-Agama (gathI tathA arthathI jene che, te bahuzruta. te utkRSTathI asaMpUrNa-kaMIka nyUna daza pUrvadhara ane jaghanyathI navamAM
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8-699 thI 301 pUrvanI trIjI vastune jANanAra. (5) zaktimA-samartha eTale pAMca prakAranI tulanA jeNe karela che evo. te A pramANe - tapathI, savaNI, zratathI, ekavavI ane balathI, ema pAMca prakAre jinakA svIkAre teNe pahelA tulanA karavI (6) aAdhikaraNa - kalaharahita, (9) dhRtimAnuM - citta svasthatA yukta arthAt arati, rati, anukULa-pratikULa upasani sahana karanAra, (8) vIrya-utsAhano atireka, tenA vaDe yukta.. ahIM AdinA cAra padomAM dareka pada sAthe puruSajAta zabda dekhAya che. te pachInA cAre padomAM paNa joDavo. [soo] AvA prakArano sAdhu badhAM prANInA rakSaNamAM samartha hoya che. mATe te prANIonI yoninA saMgrahane gati-Agatine kahe che. cAra sUtro sugama che. vizeSa e ke - papAtika te deva, nAka, - aMDaja, potaja, rAyaja sivAyanA sAdi jIvonI gati Agati ATha prakAre nathI. kemake sajAdi jIvo, badhA papAtikamAM utpanna thatA nathI, mAtra paMcendriyomAM ja temanI utpati thAya che. tema badhA aupAtiko paNa rasajAdimAM upajatA nathI, kemake paMcendriya ane ekendriyomAM ja teonI utpatti che. A hetuthI aMDaja, potaja ane jarAyujanA traNa sUro ja hoya che. [301] aMDajAdi jIvo ATha prakAranA karmanA saMcayathI ja thAya che. mATe kriyA vizeSarUpa caya Adi cha sAmAnyathI ane nAkAdi padone pratipAdana karatA kahe che - vyAkhyA pUrvavata. vizeSa e ke - jJAna - vyAkhyAnAMtarathI eksa karavuM. 3payana - paripoSaNa, vaMdhana - nimapiNa, jIrA - karaNa vaDe AkarSIne dalikane udayamAM lAvavuM. vena - anubhava arthAtu udaya. nirjarA - pradezothI dUra karyuM. lAghavane mATe atideza karatAM kahe che - jema cayana traNa kALanA vizeSathI ane sAmAnya vaDe nArakAdimAM kahyo. e rIte upayaya artha kahevo. e rIte cayana Adi gAyAno uttarAddha pUrvavatu jANavo. je kAraNathI cayanAdi cha pado che. tethI ja sAmAnya sUjhathI cha daMDaka che. cayanAdi ATha karmo sevIne * x * koIka Alocato nathI te kahe che - * sUtra-302 - ATha sthAne mAyAvI mAyA karIne Alocato nathI, pratikamato nathI cAvatuM prAyazcita svIkArato nathI. te A - (1) meM karyuM che, (2) huM karuM chuM, ) huM karIza, () mArI apakIrti thaze, (5) mAro apayaza thaze, (6) pUjAsakAranI mane hAni thaze. (7) kIrtinI hAni thaze, (8) yazanI hAni thaze. ATha sthAne mAyAnI mAyA karIne loce cAvatuM prAyazcitta svIkAre - (1) mAyAvIno A loka garhita thAya che, () upapata garhita thAya che, (3) AjAti garhita thAya che, (4) eka vakhata mAyA karIne na Aloce cAvavuM prAyazcitta na svIkAre tene ArAdhanA thatI nathI, (5) je mAyAvI mAyA karIne Aloce cAvatuM svIkAre tene ArAdhanA thAya che, (6) aneka vAra mAyA karIne Aloce Adi, tene ArAdhanA thAya che. (8) mArA AcArya, upAdhyAyane atizayavALA jJAna, darzana utpanna thAya to mane mAyAvI jANe, mATe kazuM sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jema loDhuM, tAMbu, kalaI, zIzuM, rUpuM, sonuM gALavAnI bhaThThI maLatI rahe che, tala, tuma, bhusA, nala, pAMdaDAno agni, dArUnI bhaThThI, mATInuM vAsaNa, goLa, nIMbhADo, IMTa Adi banAvavAnuM sthAna, goLa banAvavAnI bhaThThI, luhAranI bhaThThI, temAM kezuDAnA phula, ulkApAta jevA jAjavalyamAna hajAro cInagArIo jenAthI uchaLI rahI che, evA aMgArA samAna mAyAvInuM hRdaya pazcAttarUpa nithI niraMtara baLatuM rahe che. mAyAvIne sagha evI AzaMkA banI rahe che ke A badhA loko mArA para ja zaMkA kare che.. e rIte mAyAvI mAyA karIne AlocanA-pratikramaNa karyA vinA kALa avasare kALa karIne koI devalokamAM devapaNAe unna thAya to te A pramANe - te mahahika yAvatuM saudharmAdikamAM ke cirasthitikamAM utpanna thato nathI. te mahahika yAvatuM cirasthitika deva thato nathI. tyAM tenI bAhya padA, aMtara padA hoya che te paNa teno adastakAra karatA nathI. mahApuruSane yogya Asana vaDe nimaMgatA nathI. bhASAne paNa bolatA nathI. cAvata cAra, pAMca devo bhASaNano niSedha karavA nahIM kahA chatAM uThe che ane kahe che - have bahu na bola. te deva te devalokathI Ayu-bhava-sthiti kSaya pachI AMtarara rahita cyavIne A ja manuSya bhavamAM nIcakulomAM utpanna thAya che. jemake - AMtakula, prAMtakula, tucchakula, daddhikula, bhikuLa, kRpaIkula ke tevA prakAranA kuLomAM puruSapaNe avatare che. te puraSa tyAM durUpa, duvarNa, durgandha, dulsa, dusparza, aniSTa, kAMta, apiya, amanojJa, amaNAma, hInasvara, dInazvara, aniTavara, kAMtasvara, apiyara, amanojJa vara, amaNAma svara, anAdeya vacanavALo thAya che. vaLI je tenI bAhya-vyaMtara papadA che, paNa teno Adara-sakAra karatA nathI, mahApuruSa yogya Arasana vaDe nimaMtratA nathI, bhASAne paNa bolatA evA teno yAvata cAra-pAMca jaNA niSedha karavA mATe nahIM kahevA chatAM uThIne, na bolavA kahe che. mAyAvI, mAyA karIne tene AlocI-pratikramIne mRtyu samaye kALa karIne koI devalokamAM utpanna thAya che. te mahaddhika yAvatuM cira sthitika deva thAya che. te tyAM mahAhika yAvatu cira zitika deva thaIne hAra vaDe zobhita hRdayavALo, kaDA ane truTita vaDe thaMbhita bhujAvALo, aMgada-kuMDala-mugaTa-gaMDala-kaNapIThadhArI vicitra ela - hastAbharaNa, varAbharaNa, mALA-mugaTa, kalyANaka pravara evA vastra paheranAra, gaMdha-mAlya-lepanAdhara, bhAsaraboMdI, lAMbI vanamALAdhara, divya evA-varNa, gaMdha, rasa, sparza, saMghAta, saMsthAna, Rtvi, yuti, prabhA, chAyA, jyoti, teja, vezyAthI daze dizAne uautita karato, prakAzita karato, mahatuM evA zabdothI racita nA yukatagIta, vA>>i, folii, hadtAla, tAla, Dhola AdinA madhura dhvani saha divya bhogopabhoga bhogavato vicare che. tyAM jAha-abhyatara paNadA teno AdarasatkAra kare che. mahApuruSane yogya
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-|302 Asana vaDe nirmAe che, bhASA bolatA ena tene cAva4 cAra pAMca devo na kahyA chatAM ubhA thaIne tene kahe che - he devA tame ghaNuM bolo. te paNa te devalokathI AyukSayAdi thatAM nIne A manuSya bhavamAM AvA kuLomAM janme che - iSTa yAvatu ghaNA loko maLIne parAbhava na karI zake tevA prakAranA kuLamAM janme che. tyAM te puruSa surU-juvarNa-sugaMdha-jussa-suparza, iSTa, kAMta yAvat praNAma, AhIna vara yAvata maNAma vaTa, Adeya vacana thAya che. je tenI bAhya-abhyatara padA hoya che, te paNa teno Adara kare che sAva bahu bolavA kahe che. * vivecana-702 - mAthI - mAyAvALo, kAve , guptapaNe mAyA pradhAna atiyAra, mAyA vaDe karIne tene Aloce nahIM - guru samakSa nivedana na kare, mithyA dukRtu ApI pratikrame nahIM, cAvatu zabdathI Ama sAkSIe niMde nahIM, guru samakSa na gae, atiyArathI tivarte nahIM, zuddha bhAvajaLathI atiyArarUpa kalaMkane zuddha na kare, pharI na karavA taiyAra na thAya, tathA cayAI prAyazcita-tapane svIkAre nahIM. te A rIte - (1) hAla huM te atiyAne kare che, to nivRta na thayelAne AlocanAdi kriyA kevI ? (2) bhAvimAM huM karIza mATe AlocanAdi yukta nathI. (3) zeSa spaSTa che. vizeSa e ke - ati - eka dizAmAM vistaranArI prasiddhi, avarNa-sarva dizAmAM vistarati apasiddhi, A baMne mAre thaze. apanaya-mAre pUjA sakArAdinuM dUra thavuM thaze. tathA vidhamAna kIrti ke yazanI mATe hAni thaze. -- ukta arcanA viparyayane kahe che. sUtra sugama che. vizeSa e ke - mAthI - A doSa karavAnA avasaramAM, paNa AlocanA avasare nahIM, kemake mAyAvInI AlocanAdimAM pravRtti hotI nathI. mAyA - aparAdha lakSaNa karIne Aloce Adi. mAyAvIne ja AlocanA na karavAmAM A anartha che, te kahe che - A loka garhita thAya che. sAtiyAravathI niMditapaNuM che. kahyuM che - pragaTa ane gupta seMkaDo doSa sevanAra, bhaya ane udvegavALo evo jaDa lokone avizvAsa utpanna karato dhiyuM jIvana jIve che. tathA deva janma gahiMta-kilbiSikAdipaNAthI. kahyuM che - pano cora, vacanacora, rUpayora, AcAra ane bhAvacora kibiSika deva thAya che, temAM nAta - tyAMthI ccavIne manuSya janma, jAti-aizvaryA-rUpAdi hitatAthI gahiMta thAya che. kahyuM che ke- devalokathI cyavIne te muMgApaNuM pAme che naraka, tiryaMca yonine pAme athavA bodhi durlabha thAya te sthAne upaje. mAyAvI eka aticAra rU5 mAyA karIne paNa je Aloce nahIM Adi, tene jJAnAdi mokSamArganI ArAdhanA nathI, te anartha che. kahyuM che - lajajAthI, gAravaNI, bahuzrutatvanA madathI, potAnuM duzastri je gurune kahetA nathI te ArAghaka thatA nathI. te zA viSa, duprayukta vaitAla, duprayukta yaMtra ke sarpa paNa pramAdi puruSane te du:kha na Ape je du:kha uttamArtha kAle na uddharela zalya Ape che. kemake zalya durlabha bodhitva ane anaMta saMsArItva Ape che. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 nAmafpa Adi vaDe artha prApti kahelI che. kahyuM che ke - uddhava sarva zalya evo bhaktaparijJAmAM ati upayogavaMta banI maraNArAdhanAmAM yukta, caMdravedhane saMpUrNa kare che te ekAdi aticAra karI AlocanA kare che. e rIte ghaNAM aticArarUpa mAyA karIne AlocanA na karavAthI anartharUpa chaThuM, AlocanA na karavAthI lAbha thavA rU5 sAtamuM tathA mArA AcArya upAdhyAyane atizayavALA jJAnadarzana utpanna thAya to jANaze ke A mAyAvI che. evA prakAranA bhayathI Aloce che te AThamuM. zeSa sUtra, A loka, upapAta ane AjAti gahiMtarUpa traNa padanA vivaraNathI jANavA yogya che, temAM mAyAvI mAyA karIne kevo thAya te kahyuM che, e zeSa vAkya samajavuM - x - daTAMta upanyAsa che. - x - lohAkara-jyAM loDhuM dhamAya che, * * * dhAnya vizeSa rUpa talanA avayavo tene bALavAmAM pravRtta ati te tilAgni, e rIte bIjA agni paNa jANavA. vizeSa - tupa - kodravAdinA photarAM, guNa - yavAdInA kaMkara, nana - polo, saranA AkAra jevo. nAna - pAMdaDA, sudI - peTI AkAre dAru bAphavAnuM vAsaNa ke kaDAI, lichAba - cUlInA sthAno, * x * koI kahe che dezabhedathI raDhithI A loTane pacAvanArA agni Adi bhedo che, tethI ahIM saMbhAvanA karI che tathA moTI thALI ke hAMDalI. - x* kuMbhArano pAka-vAsaNa pacAvavAnuM sthAna, vAvena - naLIAo. khetavADA - IzvayaMgapATayulI. loDhAnI bhaThThInA sthAno, uNa, tuca, jAjavalyapaNAthI, agni vaDe thayela te samayotibhUta. * * * * * ityAdi IMdhanothI dIpe che. ukata daSTAMtanuM dASTratikapaNuM kahe che - ukta rIte pazcAttAparUpa agni vaDe baLe che, doSano karanAro hovAthI, huM enAthI AzaMkA karuM chuM kahyuM che - khaMDita cAsTivALo nitya zakita ane bhayabhIta rahe che. badhA tene jANe che, sAdhujanane te mAnavA yogya nathI, marIne paNa te durgatimAM jAya che. A vAkya vaDe anAlocakano A loka garhita thAya che. pAThAMtarathI mAyAvI mAyA karIne Adi vaDe upapAta garNita thAya che. ema batAve che. maraNa avasare - maraNanA muhurta kALe marIne anyatara vyaMtarAdi devapuraSo maNe vacananA badalavAthI upajanAro thAya che. parivArAdi kaddhi vaDe moTI RddhivALA devomAM nahIM, zarIra ane AmaraNAdinI zobhA vaDe mahAdhutivALA devomAM nahIM. vaikriyAdi zaktithI mahAprabhAvavALA devomAM nahIM. mahAbala ke mahAsaugavALA devomAM nahIM, saudharmAdimAM nahIM, sAgaropama sthitimAM nahIM. te devalokamAM bAhya-najIka nahIM - dAsAdinI jema, atyaMtara - najIkamAM rahelA paga-kalanAdivata, parivAra je hoya te paNa Adara karatA nathI, svAmI mAnatA nathI, moTA puraSane yogya te mahAI Asana vaDe nimaMtratA nathI. durbhAgyanA atizayathI tene cAvata cAra-pAMca devo bolavAno niSedha karavA prayatna kare che. kevI rIte? "ghaNuM bola nahIM." A vAkaya vaDe upaghAta saMbaMdhI gaha kahI. A jAtinuM gahitapaNuM kahe che te AlocanA na karanAra, te yaMtarAdi svarUpa devalokanI sthiti thakI
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-|302 96 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 AyukarmanA pudgalane nirjaravA vaDe, bhavakSaya-AyukamadinA nibaMdhanarUpa devaparyAyanA nAza thavA vaDe, AyuSyanI sthitinA baMdhano kSaya thavA vaDe athavA devabhavanA nibaMdhanabhata zeSakarmanA kSaya thavA vaDe AyuSyanA kSaya pachI turaMta ja cyavIne A pratyakSa manuSyabhavamAM puruSapaNe pharI Ave che. A saMbaMdha che. kayA kulomAM, kayA kuTuMbomAM, kevA prakAre? jemake - vaTa, chipAdi aMtaHkulo, cAMDAlAdi prAMtakulo, aA manuSyavALA ke agaMbhIra AzayavALA, aizvaryAdihita daridrakulo, tarkavRttivALA kRpaNakuvo, naTa ane nanAcAryanA kulo, bhIkha mAgatA ke tevA prakAranA liMgionA kulo. tevA prakAranA kulomAM pharI janme che. i - prayojanavazAt je icche che , vAta - kAMtinA yogathI, priya - premanA viSayavALA, manasa - zubha svabhAvavALA, maUT5 - mana vaDe game che, saubhAgyathI anusmaraNa karAya che ke, A iTAdinA niSedhathI prastuta aniSTAdi vizeSaNo che. tathA hIna-TuMkosvara, dIna-dInatAvALo puraSa saMbaMdhI svara che jene te dInasvara, anAdeya vacanavALo je thayo che te anAdeya pratyAjAta athavA anAdeya vayanavALo. zeSa sugama che. yAvat mAsa3 zabdathI pratyAjAtinuM gahiMtapaNuM kahyuM. mAthI ityAdi vaDe AlocanA karanArane IhalokAdi traNa sthAnamAM agahiMtapaNuM ukta svarUpa thakI. viparyaya svarUpane kahe che- hAra vaDe suzobhita hRdaya che jenuM te, kaDAo prasiddha che. turita-mbAhanA AbharaNa vizeSa. tenA vaDe svaibhita che baMne bhUjAo jenI te, be kAna ja pITha sthAna che, kaMDalanA AdhArapaNAthI jene te kafpITha, mRSTa-ghasAyela, gaMDatala-gAlano bhAga ane kaNapITha, je bethI te maTagaMDatalakaNapITha, tevA kuMDalo. * x * aMgada-keyura te bAhanuM AbharaNa vizeSa. kuMDala athavA aMgada, kuMDala ane ghasAyela gaMDatala kaNapIThakAnanA AbharaNa vizeSone je dhAraNa kare che te. tathA vividha haratAbharaNo-vIMTI vagere che jene te vicitra hastAbharaNa tathA vividha vastro ane AbharaNo che jene athavA vo ja AbharaNo athavA avasthAne ucita AbharaNo jene che te, vicitra vatyAbharaNa athavA vicitra vastrAbharaNa. - vicitra mAlA-puSpamAlA, mauli-mugaTa jene che athavA vicitra mALAono mugaTa jene che te vicitramAlA mauli.. kalyANaka-mAMgalya, pravara-mUlyAdi vaDe zreSThakiMmatI vastro paherelA che jeNe athavA te vastro pratye ja vasela che te. pAThAMtarIkalyANaka pravara eTale pravara gaMdha, mALAmAM suMdara puSya ane caMdanAdinuM anulekhana, tene je dhAraNa kare che te kalyANaka-pravara-gaMdha-mAlyAnulekhana-dhara.. bhAskara-tejasvI, boMdI-zarIra che jenuM te bhAsvaboMdI.. lAMbI evI vanamALA-AbharaNa vizeSane je dhAraNa kare che, te pralaMbanamAladhara. divya-svargasaMbaMdhI-pradhAna varSAdi vaDe yukta, saMghAta-vaja RSabha nArAja lakSaNa saMghayaNa vaDe, samacatustra saMsthAna vaDe, vimAna Adi Rddhi vaDe, tathAvidha dravya yojanarUpa bhakitarUpa yukti vaDe, prabhava-mAtAo vaDe, pratibiMbarUpa chAyA vaDe, aciSA-zarIrathI nIkaLela tejanI jvAlA vaDe, zarIranI kAMti vaDe, aMtaspariNAmarUpa zukala Adi lezyA vaDe, sthaLa ane sUkSma vastune batAvavA vaDe * * * mahatA-pradhAna ke moTA sva vaDe. matiH guMthela A ravanuM vizeSaNa che nRtya vaDe yukta te nATyagIta, karela zabdavALA vAMjitro, taMtrI-vINA, tala-hastatAla, tAlakAMzikA, tUrya-Dhola Adi te vAdita taMtrI tAla sUrya. tene tathA meghanA jevo mRdaMga vinI. te A dakSatAthI je vagaDAvela che te ghanamRdaMgapaTa pravAdita. teonAM zabda rU5 sAdhana vaDe athavA AkhyAnaka vaDe ja guMcela je nATya, tenAthI yukta te gIta. ahIM mRdaMga grahaNa vAlmio maLe tenA pradhAnatvathI che. bhogyane yogya bhogo - zabdAdi te bhogabhogo, tene anubhavato vicare che. ati krIDA kare che. bhASAne bolatA evA tene, eka-be saubhAgyanA atizayathI cAvatu cAra-pAMca devo koInA preryA vinA bolavAnI pravRtti mATe potAnuM saMmatapaNuM jaNAvavA pravRtta thAya che. A rIte AlocanA karanAranuM upapAta saMbaMdhI gahitapaNuM kahyuM. ema kahevAthI A lokamAM agahiMtapaNuM, laghutA, AhAdAdi AlocanA guNanA sadbhAva vaDe kahevA yogya che - X - X - - have tenA ja pratyAti gahitapaNAne kahe che - dhanavALA, cAvatuM zabdathI dIpta prasiddha che athavA daita-gauravavALA, vistAravALA vipula bhavano - gharo, zayana-palaMgAdi, Asana-siMhAsanAdi, yAna ratha Adi, vAhano-vegavALA azvAdi, A je kulone vize hoya che. kyAMka vAdaUTIunnaDuM - pATha che, temAM vistIrNa bhavanAdithI AkIrNayukta ema artha karavo tathA bahu dhana-gaNima, dharima Adi te che jene vize te tathA bahu jAtarUpa - sonuM ane cAMdI che je kulomAM te, * x - Ayoga-dravyanA bamaNAdi lAbha vaDe, prayoga-vayAje paisA devA, temAM pravartelA ke tenA vaDe pravartelA te Ayogapayoga saMprayukta. vicchardita-ghaNAM lokoe bhojana karyA bAda avazeSapaNe rahela athavA vibhUtivALA vividha prakAranA khAvA lAyaka bhojana, cUsavA yogya, cATavA yogya, pIvA yogya AhAranA bhedayuktapaNe pracura bhaktapAta che je kulomAM che. jemAM ghaNAM dAsa, dAsI che tevA kuLomAM, gAya-bheMsa prasiddha che. galaka-gheTA je kuLomAM ghaNA che te athavA je kuLomAM ghaNAM dAsI Adi thayA che tevA kuLomAM, ghaNAjanone parAbhava nahIM karavA yogya athavA ghaNAM loko vaDe aparibhUta, apApa karmavALA mA-bApano je puga te Aryaputra. A kathanathI Alocakane kahyo. Alocana karela puruSo saMvaravALA hoya che, mATe saMvarane kahe che- * sUtra-303 thI 305 - [9]] saMvara ATha bheda kahyo che - zromendriya saMvara yAva4 sAI driya saMva, mana saMvaTa, vacana saMvara kAya saMvara.. ATha prakAre asaMvara kahela che - zrobendriya saMvara yAvata kAyaasaMvara.
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 8/-/03 thI 205 [sos] aza ATha bhede kahyA che - karkaza, mRdu, guru laghu, zIta, uSNa, nigdha, wTsa. [po5] loka sthiti ATha prakAre che : AkAza pratiSThita vAyu Adi sthAna-6-mAM kahyA mujaba cAvatu karmapratiSThita jIva, ajIvo jIvothI saMgRhIta che, jIvo kamoMthI saMgrahita che. athati baddha che. * vivecana-703 thI 05 - [33] sUjha sugama che. kAyasaMvara kahyo, kAya payuikata hoya tethI [704] sparza sUtra, te sugama che. sparzI ATha ja che, A loka sthiti che, mATe ahIMthI lokanI sthiti-maryAdA vizeSane kahe che [305] lokasthiti sugama che te A - (1) AkAza pratiSThita vAyu, (2) vAyu pratiSThita udadhi, (3) udadhi pratiSThita pRthvI, (4) pRthvI pratiSThita basa, sthAvara prANI-manuSyAdi, (5) jIva pratiSThita ajIva - zarIra pudgala, (6) karma pratiSThitakarmavazavatiMtavathI jIvo, (9) pudgala, AkAzAdi ajIvo jIvo vaDe svIkArAyA che, kemake jIvone ajIvo vinA sarva vyavahArano abhAva che (8) jIvo, jJAnAvaraNAdi karmo vaDe baMdhAyelA che. chaThThA padamAM jIvanA upagrAhakatvathI karmanI AdhAratAnI vivakSA karI, ahIM tenI ja jIvanA baMdhanapaNArUpa vivakSA che, te vizeSa che. A lokanI sthiti svasaMpadyakta gaNivayanathI thAya che. tethI kahe che- * sUtra-306 thI 308 - [bo] ATha prakAre gaNi saMpadA kahI che - AcAra saMpadA, zruta saMpadA, zarIra saMpadA, vacana saMpadA, vAyanA saMpadA, mati saMpadA, prayoga saMpadA, saMgraha parijJA saMpadA. [bo] eka eka mahAnidhi, ATha cakra upara pratiSThita che, te ATha-ATha yojana ud-uccatvathI kahela che. [so8ATha samitio kahI che. jayasimiti, bhASAsamiti, eSaNA samiti, AdAna mAMDa max nikSepaNA samiti, uccAra prasavaNa samiti, mana samiti, vacana samiti, kAya samiti. * vivecana-306 thI 308 - [6] TUT - ghaNo ke atizayavALo guNono athavA sAdhuono samudAya jene che te gaNI-AcArya, tenI samRddhi te gaNisaMpatuM. temAM (1) AcaravuM te AcA-anuSThAna, te ja vibhUti athavA tenI prApti te AcAra saMpatuM. te cAra bhede che - saMyama dhuvayogayuktacAritramAM haMmezA samAdhi upayuktatA, asaMpagraha-AtmAne jAtyAdi ahaMkArarUpa AgrahanuM varjavuM. aniyatavRtti-aniyata vihAra. vRddhazIlatA-zarIra, mananI nirvikAratA.. e rIte (2) zrutasaMpatu paNa cAra prakAre che - te A - bahuzrutatA-yugapradhAna AgamatA, [7/7| sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 paricita sUtratA, svasamayAdi bhedathI vicitra sUtratA, udAttAdinA vijJAnathI ghoSa vizuddhi karatA. (3) zarIra saMpatu cAra prakAre che - ArohapariNAha yuktatA-cogya laMbAIpahoLAI, anavagapatAalajjanIya aMgapaNa, paripUrNa indriyapaNe, sthira saMhanAnapaNuM.. (4) vacanasaMpata cAra prakAre che - Adeya vayanatA, madhura vacanatA, anizrita vacanatA, asaMdigdha vacanatA. (5) vAyanAsapatu cAra prakAre che - jANIne uddezana karavuM, pariNata Adi ziSya jANIne samudrezana karavuM, parinirvANa vAcanA-pUrvadata AlApakone paripakava karAvIne ziSyane pharI sUtra ApavuM, aniyapaNA-arthanI pUvapiranI saMgati vaDe arthanI gamanikA. (6) matisaMpatu cAra bhede che - avagraha, IhA, apAya, dhAraNA.. (7) prayoga saMpata cAra bhede che - ahIM prayoga eTale vAdaviSaya, temAM (1) vAdAdi sAmarthya viSayamAM Atma parijJAna (2) vAdIno kayo naya che tenuM-puraSa parijJAna, (3) phoma parijJAna, (4) vastu parijJAna. (8) saMgrahaparijJA-svIkAranuM jJAna che. temAM jJAna. te cAra bhede che - bAlAdi yogya kSetra viSayA, pITha kulakAdi viSayA, yathA samaya svAdhyAya ane bhikSAdi viSayA, yathocita vinaya viSayA. - - AcAryo ja guNarana nidhAna che, tethI nidhAnanA prastAvathI have nidhine kahe che. [999] eka eka mahAnidhi-cakvartI saMbaMdhI, te ATha cakra upara rahelI maMjUSAvatu che, tenuM svarUpa A che - nava yojana vistIrNa, bAra yojana lAMbA, ATha yojana uMcA, 1000 yakSathI adhiSThita ATha cako para rahela che. * * dravya nidhAna kahyA, he bhAva nidhAnarUpa samiti [so8sakhya pravRtti te samiti. (1) IryA-gamanamAM samiticakSunA vyApArapUrvaka pravRtti te iryAsamiti. (2) niravadha bhASaNathI bhASA samiti. (3) udgamAdi doSa varjana te eSaNA samiti, (4) levAmAM bhAMDa mAmA-upakaraNa mAmA athavA vastrAdi upakaraNa ke mATImaya patranI ane sAdhunA bhAjana vizeSa makanI supacupekSitapramAjita mUkavA. (5) uccAra, prazravaNa, khela-cUMka, siMdhAna-nAkano mela, jala-melane paraThavavAmAM samiti-spaMDila vizuddhi kramathI karavI te. (6) mananI kuzaLatA, (9) vacananI kuzaLatA, (8) kAyAnI kuzaLatA rUpa gaNe samiti. samitimAM atiyArAdimAM AlocanA devI joIe, tethI AlocanAcArya, Alocaka sAdhu, prAyazcita svarUpanA sUrane kahe che * sUtra-309 thI 311 - zioe] ITha guNothI saMpanna aNagAra AlocanA ApavAne yogya che - AcAravAnuM, avadhAraNAvAna, vyavahAravAnuM, anIDaka, zuddhi karavAmAM samartha, aparizrAvI, niyapika, apAyada... ATha guNasaMpanna sAdhu doSanI AlocanI
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ I-IB09 thI 11 karI zake :- jAtinula-vinaya-jJAna-darzana-vyAtrisaMpanna, jJAMta, dAMta. [10] prAyazcitta ATha bhede kahyuM che - AlocanA cogya, pratikramaNa yogya, tadubhaya yogya, viveka yogya vyutsarga yogya, tapa yogya, cheda yogya, mUla yogya. [11] ATha madAno kA che - jAtimada, kulamada, bhalamada, rUpamada, tapamada, cutamada, lAbhamada, aizayamada. * vivecana-309 thI 311 - (09] sUtra sugama che. vizeSa e ke- (1) mAyArad - jJAnAdi pAMca prakAranA AcAravAnu-jJAnakriyAthI yukta. (2) Adarad - avadhAraNAvAnuM, AlocanA karanAre na Alocela aticArono nizcaya karanAra. * (3) vyavahAravAnuM - ukta svarUpavALA Agama-zrutajJA -dhAraNA-jItavANa pAMca vyavahArano jJAtA. (4) apavIDaka-lajjArahita kare che. arthAt je lajjAthI samyak AlocanA na karato hoya, te jema badhAM doSo samyaka Aloce tema kare che (5) pavaSya - AlocanA karyA chatAM je prakarSathI zuddhine karAve che te prakArI. * x * (6) aparizrAvI-jenA mukhathI gupta vAta zravatI nathI - AlocakanA doSone sAMbhaLIne bIjA pAse pratipAdana na karavAnA svabhAvavALo che. * x * () niyapika - e rIte niyapinA kare che ke jema ziSya, moTA prAyazcitano paNa nirvAha karI zake che te. - 4 - (8) apAyadarzI - mapAya - anartha, ziSyanA anarthone jovAnA anirvAha Adi. dubhikSa ane durbaLatAthI karAyela anarthone jovAnA svabhAvavALo athavA samyam AlocanA na karavAmAM durlabhabodhitva Adi apAyo ziSyone batAve che te. *X * attaro - potAno aparAdha. (1) jAti-mAtRpA, (2) kula-pitRpakSa, je baMne vaDe saMpanna hoya te prAyaH akRtyane na kare. karIne pazcAttApathI AlocanA kare che mATe baMnenuM grahaNa kare che. * x - (3) vinayasaMpanna sukhathI ja Aloce che. (4) jJAnasaMpanna, doSavipAka ke prAyazcittane jANe che. * x - (5) darzanasaMpanna-huM zuddha che ema sahe che. (6) cAritra saMpanna vAraMvAra aparAdha karato nathI, samyapha Aloce che, prAyazcitane nivahei che * x * () kSAMta-kSamAvALo, AcAryae kaThora vacana kahyuM hoya to paNa roSa karato nathI. - 1 - (8) dAMta-Apela prAyazcitano tivahi karavA mATe samartha hoya che - x * [10] AlocanA ityAdi. prAyaH vyAkhyAta che. [11] jAti Adi mada hoya to AlocanAmAM pravartato nathI mATe madanA sthAnanuM satra che. teno artha kahelo che. vizeSa e ke- mada sthAna eTale madanA bhedo. ahIM doSo - jAti Adi madathI unmatta pizAcavatu duHkhI thAya che ane parabhave nisaMzaya jAti Adi hInatA pAme che. 10 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vAdIone prAyaH zrutamada hoya che mATe vAdine kahe che* sUga-312 - ATha akriyAvAdI kahyA che - ekavAdI, anekavAdI, mitavAdI, nirmitavAdI, sAtavAdI, samucchedavAdI, nityavAdI, namaMtiparalokavAdI. * vivecana-712 : kiyA "che' evA rUpavALI samasta padArthanA samUhamAM vyApatI te ja ayathArtha vastunA viSayapaNe kutsitA te akriyA '' zabda kutsA arthamAM che. te akriyAne bolavAnA svabhAvavALA e kiyAvAdI. yathAvasthita vastu anekAMtAtmaka nathI paNa ekAMtAtmaka ja che, ema svIkAranArA athatu nAstiko, ema bolavAthI teo paraloka sAdhaka kriyAne paNa paramArthathI kahetA nathI. teonA matamAM vastuno sadbhAva chatAM paNa paralokane sAdhaka kiyAnA ayogathI teo akriyAvAdI ja che. (1) te vAdIomAM eka ja AtmAdi padArtha che ema bola te ekavAdI. - x * A matane anusaranArAoe kahyuM che ke - eka ja bhUtarUpa AtmA, pratyeka bhUtamAM rahelo che. jaLamAM caMdra mAphaka te eka aneka prakAre dekhAya che. bIjo eka vAdI to AtmA ja che, paNa bIjo koI padArtha nathI ema svIkAre che. kahe che ke - puraSa ja A agni che, je sarva thayela che ane thaze athavA amarapaNAno nAyaka che, je anna vaDe vadhe che, je kaMpe che, je kaMpato nathI, je dUra che, je samIpe che, je aMtarathI che Adi kahe che tathA nitya jJAnathI vartato, pRthvIteu-jalAdivALo A AtmA tadAtmaka ja che. vaLI zabdAdvaitavAdI, badhuM zabdAtmaka che, e rIte ekatva mAne che. kahe che ke - zabda tavarUpa je akSara, arthabhAva vaDe varte che te anAdi anaMta brahma che, jethI A ganI prakriyA che - athavA - - sAmAnyavAdI badhuM eka ja svIkAre che, kemake sAmAnyanuM ekapaNuM che, e rIte aneka prakAre ekavAdI che, enuM akriyAvAdIpaNuM to tenAthI anya sabhUta rahelA chatAM bhAvone "nathI" ema batAvI ane yuktio vaDe aghaTamAna AtmAdvaita, puraSadvaita, zabdAdvaitAdinA astipaNAno svIkAra karavAthI ema AgaLa paNa jANavuM. (2) kathaMcit ekapaNuM chatAM sarvathA - ekAMte bhAvonuM anekapaNuM kahe che te anekavAdI. paraspara vilakSaNa ja bhAvo che, te rIte ja pramANa karAya che. jema rUpa rUpANAe che. bhAvonA abhedamAM to jIva, ajIva, baddha, mukta, sukhI, du:khI vagereno ekapaNAno prasaMga thavAthI dikSAdi nirarthaka thaze. vizeSa e - sAmAnyane aMgIkAra karIne bIjA vAdIoe ekapaNe vivakSela che. paNa sAmAnya bhedathI bhigabhiSapaNAe vicArAtuM ghaTatuM nathI. e rIte avayavothI avayavI, dharmothI dharma, e pramANe anekavAdI kahe che. enuM paNa akriyAvAdItva sAmAnyAdi rUpaNAthI bhAvonuM ekava hovA chatAM paNa sAmAnyAdinA niSedhathI che, teno niSedha karavAthI,
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-|712 kemake sAmAnya sarvathA nathI ema nahIM. kemake abhinna jJAnanA kathananA abhAvano prasaMga AvavAthI. vaLI sarvathA bhinna chatAM eka sivAyanA badhA paramANune aparamANupaNAno prasaMga Ave tathA avayavI ane dharmI sivAya pratiniyata avayava ane dharmanI vyavasthA nahIM thAya ityAdi - 4 - 101 (3) jIvonuM anaMtAnaMtatva chatAM paNa mitAn - parimANavALA kahe che - jagat uccheda pAmavAvALuM thaze. ema svIkAravAthI ke jIvaaMguSThaparva mAtra ke zyAmAka taMdula mAtra che tema kahe che, paNa aparimita asaMkhyeya pradezAtmakatAthI ke aMgulanA asaMkhyeya bhAgathI AraMbhI yAvat lokane pUre che. e rIte aniyata pramANapaNe svIkAratA nathI. athavA mita - saptadvIpa samudrAtmaka lokane kahe che, anyathA bhUta paNa kahe che te mitavAdI. tenuM paNa akriyAvAdItva - 4 - jANavuM. (4) nirmita - Izvara, brahma, puruSAdi vaDe karAyela lokne kahe che, te nirmitavAdI. teo kahe che - tamobhUta. aprajJAta, alakSaNa, atarksa, avijJeya, sarvathA sUtelA jevuM A jagat hatuM. temAM eka samAna, sthAvara-jaMgamarahita, deva-manuSyarahita, nAgarAkSasarahita, kevaLa guphA jevuM, mahAbhUta rahita, aciMtyAtmA vibhu temAM suto chato tapane tape che. tenI nAbhithI kamaLa nIkaLyuM - x - te kamaLamAM daMDa-janoI yukta bhagavaMta brahmA tyAM utpanna thayA, teNe jagatnI mAtAo sarjI. devonI mAtA aditi, asuronI diti, manuSyonI manu, pakSInI vinatA, sarIsRponI kaTTu, nAganI sulasA, pazunI surabhi, bIjonI IlA. - pramANita kare che ke - buddhimat kAraNakRt A jagat che. ghaTavat AkAravALuM che Adi. tenuM akriyAvAdIpaNuM to - x - - akRtrima jaganI akRtrimatAno niSedha karyo che. kemake IzvarAdi vaDe jaganuM kartApaNuM nathI. tethI - 4 - kuMbhArAdi vat buddhimAna kAraNabhUta IzvarAdine anIzvarastAno prasaMga Avaze. vaLI azarIratvathI Izvarane kAraNAbhAve kriyAmAM apravRtti thAya Adi - 4 - anavasthA prasaMga thAya. (5) sAta - sukha bhogavavuM ema kahe che, te sAtavAdI. e rIte koI vAdI hoya che. sukhanA arthIe sukha bhogavavuM, paNa asAtArUpa tapa, niyama, brahmacaryAdi nahIM, kemake kAryanuM kAraNane anurUpatva hoya che. zukla taMtuthI AraMbhela vastra skva na thAya, zukla ja rahe che. ema sukhanA sevanathI sukha ja thAya. kahyuM che - komaLa zayyA, savAre uThIne peya, madhyAhne bhojana, aparANe pAnakAdimAM mokSa joyela che. A akriyAvAdItva to tenA pAramArthika prazama sukharUpa saMyama ane tapane duHkhapaNe svIkAravAthI che ane kAraNAnurUpa kAryano svIkAra to viSaya sukhane anurUpa nahIM evA nirvANa sukhanA bAdhakatvathI che. (6) samuccheda-pratyeka kSaNe niranvaya nAzane je kahe che te samucchedavAdI. vastunuM kAryakaravApaNuM sat che. kArya na karavAmAM paNa vastutatva svIkAratA 'kharaviSANa'ne paNa 'sApaNAno prasaMga thaze ane nitya vastu kAryane kramazaH kare nahIM kemake nityanuM eka svabhAvapaNuM hovAthI kAlAMtare thanAra badhAM kAryanA bhAvaprasaMga Ave. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 ema na mAno to dareka kSaNe svabhAvAMtara utpattithI nityatvanI hAni thaze. - Xx - kSaNika vastu ja kArya kare che, e rIte arthakriyAkArItvathI kSaNika vastu che. A akriyAvAdI evI rIte jANavo - ninvayanAzanA svIkArathI ja paralokano abhAva utpanna kare che. phalanA arzIne kriyAmAM apavRtti utpanna kare che. - x - kSaNika matathI arthakriyA na ghaTe - x - 102 (7) niyata eTale vastune je nitya kahe te nityavAdI. te A rIte - loka nitya che kemake utpAda ane vinAzanA AvirbhAva, tirobhAva mAtratvI - 4 - asaTno utpAda na thavAthI ane ghaTanI jema satno vinAza na thavAthI, kemake ghaTa sarvathA nAza pAmela nathI. kemake kapAla Adi avasthA vaDe tenuM pariNatatva che. vaLI kapAlAdinuM apAramArthikatva hovAthI mATI rUpa sAmAnyanuM ja pAramArthikatva che. mATInA avinaSTatvathI sthiraikarUpatAthI ekAMta nitya svIkAravAthI sakalakriyA lopa svIkArathI A akriyAvAdI che. (8) nathI vidhamAna zAMti-mokSa ane paraloka-janmAMtara, evuM je kahe che te "na zAMti-paralokavAdI.' AtmA nathI, kemake pratyakSAdi pramANano aviSayabhUta che. AtmAnA abhAve puNya-pApa lakSaNa karma nathI. karmanA abhAve paraloka ke mokSa nathI. je A caitanya che te bhUtano dharma che. AnI akriyAvAditA pragaTa ja che. temano mata saMgata nathI. kemake pratyakSAdi apavRtti vaDe AtmAdinuM khaMDana karavAnuM azakya che. - 4 - AgamathI te siddha che, tathA bhUtadharmatA caitanya nathI. kemake vivakSita bhUta abhAve paNa jAtismaraNAdi dekhAya che. - - ahIM AThe vAdIno nirdeza mAtra che. uktavAdI zAstrasaMskRta buddhi hoya che, mATe zAstrone kahe che- * sUtra-713 thI 722 : [13] ATha prakAre mahAnimitto kahyA che - bhauma, utpAta, svapna, aMtarikSa, aMga, svara, lakSaNa, vyaMjana - zAstra. [14] ATha prakAre vacanavibhaktio kahI che - ... [15] nirdezamAM prathamA, upadezamAM dvitiyA, karaNamAM tRtiyA, saMpradAnamAM caturthI... [716] apAdAnamAM paMcamI, svasvAmI saMbaMdhe paDI, sannidhAnamAM saptamI ane AmaMtraNamAM aSTamI... [71] temAM prathamA vibhakti nirdezamAM-te, A, huM - Ama kahuM chuM. bIjI upadezakriyAmAM - bhaNa, kara tema 'tuM' kahe che... [18] trIjI karaNamAM - karAyu, laI javAyuM, tenA vaDe, mArA vaDe Adi... namo, svAhAnA yoge cothI saMpadAna thAya... [19] apanayana, grahaNa, tyAMthI, ahIMthImAM paMcamI apAdAna. tenuM AnuM, gayelAnuM, svAmI saMbaMdhe chaTThI... [20] sAtamI-temAM, AmAM, AdhAra, kALa, bhAvamAM thAya che... AThamI AmaMtraNIjemake he yuvAna, he rAjA Adi. [21] ATha sthAnone chAstha sarvabhAvathI jANato nathI, joto nathI. te dharmAstikAya thAvat gaMdha ane vAyu... A AThene utpanna jJAna-darzana Vill
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-|713 thI 722 ghara arhata, jina, kevalI jANe che - jue che yAvat vAyu. [22] ATha prakAre Ayurveda kahela che kumArabhRtya, kAyacikitsA, zAlAkya, zahatyA, jaMgolI, bhUtavidhA, kSArataMtra, rasAyaNa. * vivecana-713 thI 7226 - 103 [713] atIta, anAgata ane vartamAna saMbaMdhI atIndriya bhAvone jANavAmAM vastuthI utpanna thayela je hetu te nimitta, tenuM kathanakartA zAstro paNa nimitto kahevAya che, te pratyeka zAstro sUtra-vRtti-vArtikathI kramazaH hajAra-lAkha-karoDa pramANa che, tethI moTA evA nimitto te mahAnimitta. temAM (1) bhUmi vikAra te bhauma-bhUkaMpAdi, tenA prayojanavALuM zAstra paNa bhauma ja che, ema bIjA paNa zAstro kahevA. vizeSa udAharaNa ahIM kahe che - moTA zabdathI bhUmi jyAre avAja kare, kaMpe tyAre senApati, pradhAna, rAjA, rAjya pIDAya che, ityAdi... (2) utpAda-sahaja lohInI vRSTi. (3) svapna - jema koI svapnamAM ati lAla mUtra kare che ke viSTA kare che, tyAre jo jAge to te puruSa dravyanA nAzane pAme che. (4) AMtarikSa-AkAzamAM thayela te - gaMdharva nagarAdi. jema kapila varNa dhAnya nAza mATe thAya che, majITha varNa gAyanuM haraNa kare che, avyaktavarNa baLano kSobha kare che, e nisaMdeha che. snigdha, saprAkAra, satoraNa, saumyadizA Azrita gaMdharvanagara rAjAne vijaya karanAra che ityAdi. (5) AMga-zarIra avayava, teno vikAra. jema zisphUraNAdi. jamaNuM paDakhuM phakavuM, tenuM phaLa strIne DAbA paDakhe huM kahIza. zira sphUraNe pRthvI lAbha. (6) svara-pAdi zabda, paDta svarathI AjIvikA pAme, karela kArya vinAza na pAme, gAya-mitra-putranI vRddhi thAya, strIne vallabha thAya. athavA zakuna svara-kALI cakalIno vivicivi zabda pUrNa phaLane Ape che ityAdi. (7) strI-puruSonA lakSaNa-je manuSyanA hADakAM majabUta hoya te dhanavAna thAya - 4 - AMkho tejasvI hoya te strIsukha bhogave - 4 - ityAdi. (8) vyaMjana-masA vagere. kapALamAM keza prabhutA mATe thAya, Adi. [714 thI 720] A zAstro vacanavibhaktinA yoga vaDe kathanIyane pratipAdana kare che. mATe vanavibhakti svarUpane kahe che - jenAthI ekatva, dvitva, bahutva lakSaNa artha kahevAya te vacano ane kartRtva-karmatvAdi lakSaNa artha jenAthI vibhakta karAya te vibhakti. vayanAtmikA vibhakti te vacanavibhakti. s-1-s ityAdi. (1) nirdezavuM te nirdezakadi kAraka zakti vaDe rahita liMgArtha mAtra pratipAdana, temAM prathamA thAya. jemake - te ke A rahe che athavA huM rahuM chuM... (2) upadezAya te upadezana-upadeza kriyAnA saMbaMdhavALuM. A vyApya kriyAnA saMbaMdhavALuM te karma. temAM dvitiyA che. jema - A zlokane bhaNa, te ghaDAne kara. ityAdi. (3) jenA vaDe karAya che te karma ke kriyA pratye sAdhaka kare te karaNa. - x sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 - karaNamAM tRtiyA kahI che. jemake gADA vaDe dhAnya laI javAyuM Adi. (4) saMpradAna-satkArIne jenA mATe apAvAya athavA jenA mATe sArI rIte apAya te saMpradAna, temAM caturthI. jemake - bhikSune mATe bhikSA apAvAya che. - x - upalakSaNathI namaH, svasti, svAhA Adi yukta padone caturthI hoya che. jemake - nama: zAvAya Adine keTalAka saMpradAna kahe che. 104 (5) paMcamI - jIpa - judA karavAthI, A - maryAdA vaDe, rIvate. bhedAya che athavA grahaNa karAya che, jemAMthI te apAdAna-'avadhimAtra' A artha che, temAM paMcamI thAya. jemake - gharamAMthI dhAnyane kADha, ityAdi. (6) chaTThI-sva ane svAmI, te baMnenuM vacana-kathana. temAM sva-svAmInA vacanamAM chaTThI thAya che. jemake - teno, Ano Adi - 4 - (7) jemAM kriyA sthapAya che te sannidhAna-AdhAra, te ja artha sannidhAnArtha, temAM saptamI che. tenA kAla ane bhAvarUpa kriyAviSayamAM saptamI che. tyAM sannidhAnamAMte bhojana A pAtramAM che. te vana ahIM zaradaRtumAM khIle che. A gAya dohana karAtA te kuTuMba gayuM. Adi - x - (8) aSTamI-AmaMtraNamAM che. su-*-nar. A vibhakti prathamA chatAM AmaMtraNa lakSaNa arthane karma, karaNAdinI jema liMgArtha mAtrathI bhinna pratipAdakapaNe aSTamI kahI che. jemake - he yuvan ! udAharaNanI gAthA karela vyAkhyAnusAra vicAravI - 4 - 4 - anuyogadvArAnusAra A vyAkhyAna karyuM. - 4 - [21] vacana vibhakti yukta zAstra saMskArathI zuM chAsyo sAkSAt adRzya padArthone jANe che ? nahIM. tethI kahe che - ATha sthAne pUrve tenI vyAkhyA karela che. vizeSa e ke - yAvathI 2-adharmAstikAya, 3-AkAzAstikAya, 4-zarIrarahita jIva, 5-paramANu pudgala, 6-zabda. A ATha vastuone jina jANe che, mATe sUtra kahyuM che, te sugama che. [22] jema dharmAstikAyAdine jina jANe che, tema Ayurvedane paNa jANe che. te A - Avu - jIvana, tenuM rakSaNa karavuM jANe che ke anubhave che athavA upama rakSaNane jANe che. yathAkALamAM meLave che jenA vaDe, jenAthI ke jene vize te Ayurveda-cikitsA zAstra, te ATha bhede che- (1) vadhumAra - bALakonA poSaNamAM zreSTha te kumArabhRtya - kumAranA bharaNapoSaNa ane kSIrasaMbaMdhI doSa saMzodhanArthe tathA duSTa zUnya nimittone ane vyAdhIne upazamAvavAne mATenuM zAstra. (2) jAya - jvArAdi rogathI grasta zarIranI cikitsA batAvanAra zAstra te kAyacikitsA. te zAstra, madhyAMgane AzrIne jvara, atisAra, kta, sojo, unmAdAdi rogone zamAvavA mATenuM cAyela zAstra. (3) zalAkAnuM karma te zAlAkya, tenuM pratipAdaka zAstra. A zAstra urdhva
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-I913 thI 22 105 cakragatanA rogo - kAna, mukha, netra, nAsikAdi roga zamana zAstra. (4) zalyane haNavuM-uddharavuM te zalya hatyA, tenuM pratipAdaka zAstrA. paNa zalmahatyA kahevAya che. tevA vRNa, kaTha, pASANa, raja, loha, DhekuM, asthi, nakharUpa, prAyaH aMgamAM pravezela zalyane uddharavA mATenuM zAstra. (5) jaMgolI-viSa vighAtaka taMtra-agarataMtra, te ja DaMkha mArela sarpa, kIDA AdinA viSano nAza karavAne, vividha viSasaMyogone zamAvavA mATenuM zAstra... (6) bhUtAdinA nigrahAyeM vidhA-zAca te bhUtavidhA. deva-asura-gaMdharva, yakSa, rAkSasa - X * AdithI grasta citane zAMtikarma, balikaraNAdi ane graha zAMti mATenuM zAstra. (7) kSAra taMtra - zukanuM kSaravuM te kSAra, tadviSayaka taMtra jemAM che te kSArataMtra. je samratAdi graMthomAM vAjIkaraNa taMtra kahevAya che. avAjIne vAjI karavuM arthAta vIryavRddhithI azvavat puSTa karavo. *x* te zAstra a, kSINa, zukavIryavAnuM puruSone - X - harSa utpanna karanAra zAstra. (8) sa-amRtarasa, tenI prApti te sAyana. te ja vayanuM sthApana karavuM arthAt Ayu-medhAkaraNa. roganA apaharaNamAM samartha, tatpatipAdaka zAstra te rasAyaNada * * rasAyana karela puraSa devanI mAphaka nirUpakamAyu thAya che, tethI devanA prastAvathI devasUtra * sUtra-323 thI 228 [3] devendra devarAja zakane ATha agamahiNIo kahI che. te A - pasiA, zivA, sasI, eja amalA, asarA navamikA, rohiNI... devendra devarAja IzAnane ATha grAmahiNIo kahI che - kRSNA, kRSNarAjI, rAmA, rAmarakSitA, vasu, vasuzuptA, vasumitrA, vasuMdharA... devendra devarAja fkana soma lokapAlane ATha agramahiSIo kahI che. devendra devarAja IzAnanA vaizramaNa lokapAlane ATha agamahiSIo kahI che. ATha mahAgraho kahaA. - caMdra, sUrya, zukra, budha, guru, maMgaLa, zani, ketu. [4] ATha prakAre tRNa vanaspatikAyika kahyA che - mULa, kaMda, skaMdha, vacA, zAkhA, pravAla, jha, puw. [5] caurindriya jIvone na haNanArane ATha prakAre saMyama thAya che - cakumaya sauNa naSTa na thAya, samaya duHkhano saMyoga na thAya. e rIte yAvat sparzamaya sukha Adi jaNavuM. [26] ATha sUkSmo kahyA che - prANa sUkSma, panaka sUma, bIja sUkSma, harita sUkSma, yukta sUma, aMDa sUkSma, layana sUma, sneha sUkSaM. [2] cAturaMta cakravartI rAjA bharatanA ATha purapayuga sudhI anubaddha siddha thayA yAvata sarva duHkhathI pakSINa thayA. te A - Adityayaza, mahAyaza, atithala, mahAbala, tejovIya, kArtavIrya, daMDavI, jalavI. 8iparaNAdAnIya pArja ahaMtane ATha gaNa ane ATha gaNadhara thayA. te A - zubha, AryadhoSa vaziSTa, brahmacArI, soma, zIdhara, vIrya, bhadrayaa. 106 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 * vivecana-723 thI 28 : [23] pAMca sUtro sugama che. vizeSa e - mahApraNaI - mahAnuM artha ane anarthanA sAdhaka hovAthI... - [24] mahAgraho manuSya ane tiryaMcane upaghAta ane anugraha karanArA che ane manuSya, tiryaMco bAdara vanaspatine upaghAtAdi karanArA che, tethI bAdara vanaspatine kahe che - sUtra sugama che. vizeSa :- kaMda-skaMdhanI nIce, skaMdha-thaDa, vakrachAla, zAlA-zAkhA Adi. | [25] tene AzrIne rahelA caurindriyAdi jIvo hoya che. mATe caturindriyane AzrIne saMyama-asaMyama sUtro pUrvavat jANavA. [26] sUmone AzrIne paNa saMyama-asaMyama che mATe sUmone kahe che - sUmo plaNava ane asAdhArapaNAthI che. temAM (1) prANasUkSma na uddharI zakAya tevA kuMthuA, te cAlatA hoya to ja joI zakAya che, sthira hoya to nahIM.. (2) panaka sUma - ullI, prAyaH varSAkALe bhUmi, lAkaDAdimAM paMcavarNa dravya jevA thAya che, te ja sUma che, ema sarvatra jANavuM. (3) bIja sUphama-zAli Adi bIjanA mukhamAM kaNikA, lokamAM tuSamukha nAme kahevAya che.. (4) harita sUma-ati navIna ugelI pRthvI samAnavarNa haritaja. (5) puSasUkSama-vaDa, uMbAdinA puSpo, tenA jevA varNavALA sUkSmo. (6) Da sUTama-mAkhI, kIDI, garoLI, brahANI AdinA iMDA, (7) layanasUkSma-layana-prANInuM AzrayasthAna, kIDInA nagarAdi, temAM kIDI Adi sUkSmo rahe che. (8) sneha sUma - jhAkaLa, hIma, dhumarA, karA, darbha sthita jaLabiMdu. [2] anaMtarokta sUkSma viSayaka saMyama sevIne je aTakapaNAe siddha thayA tene kahe che - sUga sugama che. puruSarga - puraSa kAla vizeSarUpayuganI jema kramazaH vartato puruSa yuga. anubaddha-niraMtara. cAvat zabdathI buddha-mukta-parinivRta thayA. Adityayaza vagere ahIM kahyA, A kramamAM pheraphAra paNa dekhAya che. te A pramANe - Adityayaza, mahAyaza, atibala, balabhadra, balavIrya, kArtavIrya, jalavIrya, daMDavIrya. A anyathA- eka paNa nAmAMtara bhAvathI ane mAthAnA anulomapaNAthI saMbhave che. [28] saMyamavALAnA adhikAracI saMyamavALAno ja aTakAMtarane kahe che. sUtra spaSTa che. puraSAdAnIya-puraSo madhya grahaNa karAya te upAdeya. gaNa-eka kriyA ane vAcanAvALA sAdhuno samudAya. gaNadhara-tenA nAyaka, AcAryo arthAt bhagavaMtanA atizayavALA anaMtara ziyo. AvazyakamAM te baMne daza-daza kahyA che. * * * * * ahIM apAyupaNuM Adi kAraNathI benuM vivaraNa na karatAM, ATha sthAnanA anurodhathI ATha saMbhave che. paryuSaNA kalAmAM paNa ATha nAmo ja che. gaNadharo darzanavALA hoya che, mATe darzananuM nirUpaNa kare che * sUtra-729 thI 32 - [29] darzana ATha bhede kahela che - samyagradarzana, mithyAdarzana, samyagRmithyA-darzana, cakSudarzana cAvat kaivaladarzana, svaMdani.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8-29 thI 30 103 108 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 [30] ATha bhede aumika kALa kahyo che - palyopama, sAgaropama, utsarpiNI, avasarpiNI, pudgala parAvarta, atIta-anAgatasavakALa. [] arahaMta ariSTanemine cAvatuM AThamA purapayuga paryanta yugAMtara bhUmi thaI, be varSa kevalI payaya pachI koI moTo gayuM. [] zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ATha rAjAe muMDa thaI, ghara choDI aNagAra pravajyA lIdhI. te - vIrAMgada, vIrayaza, saMjaya, eNeyaka, zeta, ziva, udAyana, kAzivardhana zaMkha rAjarSi * vivecana-729 thI 33ra : [29] sUga sugama che. mAtra svapna darzanano ayakSa darzanamAM aMtabhavi chatAM supta avasthArUpa upAdhithI judo gaNela che. [30] samyagadarzanAdi sthitinuM pramANa upamA yogya addhAkAla vaDe thAya che, mATe tenuM nirUpaNa kare che. sUtra sugama che. vizeSa e ke - upamAna yogya che upamA. paca, sAgararUpa tapradhAna ddhA-kALa, te addhaupampa. * * * patha vaDe parimANathI upamA che je kALamAM, palyopama * * - e rIte sAgaropama che. avasarpiNI AdinuM to sAgaropama vaDe niSpannapaNuM hovAthI upamAkALapaNuM vicAravuM. samaya AdithI zIrSapahelikA paryA to upamA hita gaNatrI kALa che. [31] kALanA adhikArathI ja A bIjuM sUtra kahe che - X " ATha puruSa kALa paryanta yugAMtakara bhUmi arthAt puruSa lakSaNa yuganI apekSAe aMtakara-bhavakSayakArI bhUmi-kALarUpa te hatI. tAtparya e - neminAtha prabhunA ziSya-praziSya kramathI ATha pATa sudhI mokSAmAM gayA, pachI nahIM. paryAya apekSAe prasaMgathI aMtakara bhUmi kahI. neminAtha prabhune be varSano kevalI paryAya thatAM koI sAdhue bhavano aMta karyo. [32] tIrthakara vaktavyatA adhikArathI ja A sUtrane kahe che - sUtra sugama che. vizeSa e ke - aMtarmutakArita artha hovAthI muMDa karAvIne ema jANavuM. - x -x- A rAjA jema dIkSita karAyA tema kahevAya che. temAM vIrAMgada, vIrayazA, saMjaya traNa prasiddha che. eNeyaka gotrathI che. te ketakAddha dezanI zvetAMbInagarInA zrAvaka pradezI rAjAnA koI nijaka rAjarSi che. zeta-AmalakalpA nagarIno svAmI, je nagarImAM sUryAbhideva saudharma devalokathI bhagavana mahAvIrane vaMdanArthe Avela ane nATyavidhi darzAvI hatI ane bhagavaMte jayAM pradezI rAjAnuM cAritra kaheluM hatuM. zivaHhastinAgapurano rAjA hato. jeNe ekagha vicAreluM ke- huM je kAraNe roja hirAcchAdithI vRddhi pAmuM chuM te pUrvakRta karmaphaLa che. have paNa zubha karmo mATe pravRtti karuM. pachI rAjyamAM putrane sthApI, akhila ucita kartavya karIne dizApoti tApasapaNe pravajyA lIdhI. pachI cha-chanI tapasyA karatAM, yathocita AtApanA letA, paDelA patrAdi vaDe pAraNuM karatAM tene virbhAgajJAna thayuM. sAta dvIpa-sAta samudra jovA lAgyo 'mane divyajJAna thayuM' mAnI nagaramAM potAne dekhAtuM hatuM teno upadeza karavA lAgyo. bhagavaMta padhAryA, gautama svAmIe bhikSArthe pharatA A vAta sAMbhaLI. bhagavaMtane kahyuM, bhagavaMte asaMkhya dvIpa-samudro prarUpyA. ziva zaMkita thayo. tenuM virbhAgajJAna nAza pAmyuM-bhagavaMta pAse gayo. teNe dikSA lIdhI. agyAra aMga bhaNIne zivarAjarSi siddha thayAM. udAyana-siMdhu sauvIrAdi soLa deza, vItabhayAdi 363 nAgaro, daza mugaTabaddha rAjAno svAmI zramaNopAsaka hato. jeNe ujjainanA rAjA caMDaudhotane - x * jItI lIdhelo. potAno putra abhijita durgatimAM na jAya tevI anukaMpAthI rAjya na soMpI, bhANeja kezIne rAjya soMpIne dikSA lIdhI - x * viSa mizrita dahIM khAvAthI mRtyu pAmI, mokSe gayA. te muniguNanA pakSapAtathI kopelI devIe -x- nagarano nAza karyo. zaMkha kAzIvardhana-vANArasI nagarI saMbaMdhI janapadanI vRddhi karanAra, A rAjA prasiddha nathI. mAtra alaka nAmanA sajAne bhagavaMte vANArasImAM dikSA ApI tema aMtagaDadazAMga sUtramAM jovA maLe che. te jo aparanAma hoya to A saMbhave. -ukata rAjarSio, manojJa-amanojJa AhAradimAM samabhAva vRttivALA hatA. tethI AhAranuM svarUpa kahe che-- * sUjha-733 thI 36 : [33] AhAra ATha bhede kahyo che. te A pramANe - manojJa azana, pAna, khAdima, svAdima ane amanojJa aAna, pAna, khAdima, svAdima. [34] sanakumAra ane mahendra kalAnI upara tathA vahAlokakalpa nIce riTa vimAna pataramAM akhADA samAna corasa saMsthAna saMsthita ATha kRNarAjio kahI che - pUrvamAM be kRSNarAji, dakSiNamAM be kRSNarAji pazcimamAM be kRNarAji ane uttaramAM be kRNAji. pUrvanI aMdaranI kRSNarAji dakSiNanI bAhya kRSNarAjine spaSTa che. dakSiNanI aMdaranI kRSNarAji pazcimanI bAhya kRSNarAjine spaSTa che, pazcimanI aMdaranI kRSNarAji uttaranI bAhya kRNarAjine RSTa che. uttaranI aMdaranI kRNAji pUvanI bAhya kRNarAjine RSTa che. pUrva ane pazcimanI bAhya be kRSNarAji cha hAMsavALI che uttara ane dakSiNanI be kRSaNaraji trikoNa che. badhI vyaMtaramAM corasa che. - A AThe kRSNarAjinA ATha nAmo kahelA che - kRSNarAji, megharAji, maghA, mAdhavatI, vAtaparighaka, vAtaparikSobha, devaparigha, devaparikSobha. A ATha kRSNarAjinA ATha avakAzAMtaromAM ATha lokAMtika vimAno karyA che. te A pramANe - arci, amiAlI, vairocana, palaMkra, caMdvAbha, surAbha. supatiSThAbha, AgevAbha. A ATha lokAMtika vimAnomAM ATha prakAranA lokAMtika devo che - [35] sArasvata, Aditya, valhI, varuNa, gadatoya, tuSita, avyAbAdha, Aneya. A ATha lokAMtika devonI ajaghanyotkRSTa ATha sAgaropama sthiti che. [3] dhamastikAyanA ATha madhyapradezo kahyA che. adhamastikAyanA ATha madhyapradezo kahA che, e rIte AkAzAstikAyanA ATha madhyapradezo kahyA
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1be 110 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 8-/33 thI 36 che. e rIte jIvanA ATha madhyapradezo kA che. * vivecana-733 thI 36 : [33] sUtra sugama che. rasa pariNAma vizeSavALA amanojJa AhAra dravyo hamaNAM ja kahyA. have pagalagata varNa pariNAma vizeSapaNAthI amanojJa kRNAji nAmaka kSetra pratipAdaka sUtrapaMcakane kahe che [34-35] sUra sugama che. afNa - upara, fkuM- nIce. bahAlokanA ripTa nAmaka vimAna prataranI nIce. akhADA tulya, sarve dizAmAM corasa AkAre rahela evI kRNAjikALA pudgalanI paMkita, tethI yukta kSetra vizeSa. je rIte A kRSNarAjio rahelI che, te batAve che - pUrva dizAmAM be kRSNarAjio che, e rIte anya dizAmAM paNa be-be che. ityAdi * x * tathA pUrva ane pazcimanI be kRNarAjio cha paMktivALI che. uttara ane dakSiNanI be bAhya kRNAji trikoNa che. aMdaranI cAre corasa che. nAmo ja nAmagheyo che. kRNa pudgalanI paMktirUpa hovAthI kRSNarAji. * x * meghanI paMkita jevI te megharAji kahevAya che. kemake kRSNapaNuM che maghA-chaThI pRthvI, tenI jema ati kALI te maghA, mAghavatI-sAtamI pRthvI jevI che te, vAtaparigha Adi tamaskAya sUtravat vyAkhyA karavI. - A ATha kRSNajionA madhyamAM ATha avakAzAMtaromAM * be sajinA madhyalakSaNa AMtarAomAM ATha lokAMtika vimAno hoya che. A vimAno bhagavatI sUtramAM A pramANe kahevAya che - atyaMtara pUrvamAM AgaLa aciM vimAna, temAM sArasvata devo che. pUrva kRSNarAji maLe arcimAlI vimAnamAM Aditya devo che. atyaMtara dakSiNAmAM AgaLa vairocana vimAnamAM vahi devo che. dakSiNanI maLe zubhaMkara vimAnamAM varaNa devo che. atyaMtara pazcimamAM AgaLa caMdrAbha vimAnamAM gaItoya devo che. pazcimA madhya surAbha vimAne tUSita devo che. atyaMtara uttarAmAM AgaLa vAMkAbhAM avyAbAdha devI che. uttara madhye supratiSThAbha vimAnamAM Agneya devo che. baha madhya bhAge riThAbha vimAnamAM riTha devo che. * x - jaghanyatva-utkRSTatvanA abhAvathI. brahmalokamAM jaghanyathI sAta ane utkRSTathI daza sAgaropama sthiti che. lokAMtikanI ATha ja che. [36] kRSNarAjio to urvalokanA madhya bhAgamAM rahelI che. mATe dhamastikAyanA madhya bhAgamAM rahela aSTakarUpa catuSTayane pragaTa karavA cAra sUtrane kahe che. dharma, adharma, AkAzanA madhyapradezo te cakarUpa jANavA. jIvanA paNa kevali samuThThAtamAM je cakamAM rahelA te ja jANavA. anyadA avicala ATha pradezo che, te madhyapradeza che ane zepa-x-x- amadhya pradezo che. -- jIvanA madhya pradezAdi padArtha pratipAdaka to tIrthakaro hoya che, mATe prakRta adhyayana saMbaMdhI tIrthakara vakatavyatA kahe che. * sUjha-935 thI 339 : [39] mahApA arahaMta ATha rAjAone muDita karIne, ghara choDIne aNagAra-pAne prApta karAvaze. te - padma, padmagubha, nalIna, nalInagulma, pAvaja, dharmadhvaja kanakaratha, bharata... [38] kRSNa vAsudevanI ATha mukhya rANIo arahaMta ariSTaneminI pAse muMDita thaIne, ghara choDIne aNagAra pravajA laIne siddha thaI cAvatu sarva duHkhathI rahita thaI. te A - pAvatI, gaurI, gAMdhArI, lakSmaNA, suzImA, jAMbavatI, satyabhAmA, rukima. [36] vIrya pravAda pUrvanI ATha vastu, ATha cUlikAvastuo kahI che. * vivecana-730 thI 39 : [39] sUNa sugama che. vizeSa e - mahApA- AvatI utsarpiNImAM thanAra pahelA tIrthakara zreNika rAjAno jIva. navamAM sthAnakamAM kahevAze. * x - | [38] kRSNanI mukhya saNInuM kathana "aMtagaDa dazA"thI jANavuM. te A - dvArakAvatImAM kRNa vAsudeva hato. tene padmAvatI Adi panIo hatI. ariSThanemi tyAM padhAryA. saparivAra kRSNa ane pAvatI Adi saNIo bhagavaMtane sevatA hatA. bhagavaMte temane dharma kahyo. kRNe vaMdana karIne pUchayuM - he bhagavana! - x - A dvAkAvatIno vinAza konA nimite thaze ? bhagavaMte kahyuM- dAru ane agnidvIpAyana muninA nimite thaze. kRSNa manamAM ciMtavavA lAgyo ke - pradhumnAdie dikSA lIdhI teo dhanya che. huM adhanya chuM. dikSA levA asamartha chuM. bhagavaMte kahyuM - kRSNa ! vAsudevo dikSA le tevuM banatuM nathI. teo nidAna karelA hoya che. kRNe pUchyuM - huM kyAM utpanna thaIza. bhagavaMte kahyuM - bIjI nakamAM. - x - tuM dIna manovRtti na thA. tyAMthI nIkaLI. AvatI utsarpiNImAM bharata kSetramAM amama nAme bAramA tIrthaMkara thazo - x * pachI kRSNa nagarImAM jaIne ghoSaNA karAvI-AInuM neminAthe A nagarIno vinAza kahyo che, to je koI temanI pAse dikSA leze, teno dikSA mahotsava huM karIza. e sAMbhaLI paDAvatI Adi saNIo bolI ke ame dikSA laIzuM - x - te saNI dikSA laI - x * siddha thaI. [39] vIrya-parAkramathI A rANIo siddha thaI, vIryanA kahevAvALA pUrvanA svarUpane kahe che. vIryapavAda nAmaka bIjA pUrvanI mUla vastu-adhyayana vizeSa, AcAra sUganA bahAcarya adhyayanavat cUlA vastuo AcArAMganA agra vastu jema. * * vastunA vIryathI gati thAya che, te dazavi che * sUtra-740 thI 346 : [avo] ATha gatio kahI che. te A - nakagati, tiryaMcagati cAvatu siddhi gati, gati, praNodanagati, prabhAra gati. [9] gaMgA, siMdhu, kata, tAvatI devInA dvIpa ATha-ATha yojanA AyAma ane virkathI kahyA che... [42] ulkAmukha, meghamukha, viyuvamukha ane vidhatadata dvIpa ATha-ATha yojana AyAma-viEbhaNI che. [43] kAlodasamudra ATha lAkha yojana cakavAla virkabhI che. [9] atyaMtara karAddvIpa ATha lAkha yojana cakavAlavikaMbha thakI kahyo che. bAhya puSTharAddha paNa e rIte jANo.
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-|=40 thI 346 111 [45] pratyeka cAturaMta cakravartI rAjAne ATha suvarNa pramANa kAkaNI rana, cha tala, baR asi, ATha karNikA, adhikaraNa saMsthita che. [46] mAgadhano yojana ATha hajAra dhanu pramANa nizcita che. * vivecana-740 thI 346 - [94] satra sugama che. vizeSa e ke - bhAva pradhAnavathI nirdezanA gaurava vaDe udarva-adho-tichagamana ravabhAva vaDe je paramANu AdinA svabhAvathI gati te guragati.. parapreraNAthI gati te praNodana gati-bANanI jema. anya dravyathI dabAyela je gati te pAmAra gati - jema nAvanI adhogati. [41] anaMtara gati kahI te gaMgAdi nadInI adhiSThAtA devInA dvIpa svarUpane kahe che - x - gaMgAdi bharata, airAvatanI nadI che, tenA adhiSThAtA devIonA nivAsa dvIpo gaMgAdi prapAtakuMDanA madhyamAM rahela che. (4ra thI 944] dvIpanA adhikAracI aMtaradvIpa sUtra, pachI dvIpavALA kAloda samudranA pramANanuM sUtra pachI pukavaradvIpanA sUtro sugama che, vizeSa e ke - ulkAmukha Adi cArene dvIpa zabda joDavo - x - dvIpo himavata ane zikharI nAmA varSaghara parvatanI pUrva-pazcimanI dADhAo madhye sAta-sAta aMtara dvIponA mathe chaTho aMtaradvIpa 800-800 yojana lAMbA-pahoLA che. [945] pukarAddha dvIpamAM cakavartI hoya che mATe cakInA rane vizeSane ATha sthAnamAM avatAratA kahe che - eka eka cakravartIne ahIM anya-anya kALe utpanna tulya kAkaNIratnanuM pratipAdana karavA ekaika grahaNa che, nirUpacarita rAjA zabdano viSaya jaNAvavA 'Aja' zabdanuM grahaNa che. cha khaMDa bharatAdinuM bhokatRtva batAvavA caturaMta cakravartI zabda lIdho. aSTa sauvarNika kAkaNiratna che. suvarNamAna-cAra madhura tRNa phaLano eka sarasava, soLa sarasavanuM dhAnya mApaka phaLa, be dhAnya mApaka phaLanI eka guMjA, pAMca guMjAno eka karmamASaka, 16 karma mASakano eka suvarNa, A madhura tRNalakAdi bharata cakInA kALamAM thanArA levA, jethI sarva cakravartInuM kAkaNIrane tulya che, tenuM mApa sUtrArtha mujaba jANavuM. A ratna cAra gula pramANa che. [46] aMgula pramANathI niSpakSa yojana pramANa kahe che - magadhamAM thayela che mAgadha - magadha dezamAM vyavahAra karAyeluM te rastAnA pramANa vizeSarUpa yojananuM 8000 dhanuSya nihAra yAvat pramANa kaheluM che. pAThAMtarathI nidhata ke nikAcita pramANa che. A pramANa paramANuM AdinA kramathI jANavuM - temAM anaMtA naizcayika paramANunA samudAyarUpa eka bAdara paramANuM thAya che. udharaNu Adi bhedo anuyogadvAramAM kahelA che. te enA vaDe ja saMgRhita jANavA. tathA pUrvano pavanAdithI prerita thatAM je gati kare te basareNuM. canA cAlavAthI paiDA vaDe uDela reNu te svareNu. e pramANe ATha yavamadhyanuM eka aMgula, 24 aMgulano hAtha, cAra hAthanuM dhanu, 2000 dhanuSpa eka gAu, cAra gAuno eka yojana. 112 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 mAgadhanA grahaNathI kyAMka bIjuM paNa yojana hoya ema batAvyuM. je dezamAM 1600 dhanuSano gAu che, tyAM 6400 dhanuSano eka yojana thAya. * * yojana pramANane kahIne ATha yojanathI jaMbU AdinuM pramANa pratipAdana karavA mATe kahe che * sUtra-747 thI 381 - [47] sudanA jaMbUvRkSa ATha yojana ud uccattathI, bahumadhya dezabhAgamAM ATha yojana viThaMbha vaDe ane sAdhika ATha yojana savagraNI kahyuM. che... kUTa zAlmalI vRkSa ATha yojana pramANa e rIte ja kahyuM che. [48] timigra guphA ATha yojana ud uccatvathI kahI che.. khaMDaupAta guphA paNa e ja rIte ATha yojana utd uccatvathI kahI che. [49] jaMbUdvIpanA meru parvatanI pUrve sItA mahAnadInA baMne kinAre ATha vakSaskAra parvato kahyA che. te A - citrakUTa, paznakUTa, nalinakUTa ekaraula, gikUTa, vaizramaNakUTa, aMjana, mAtaMjana... jaMbunA meranI pazcime zItodA mahAnadIne baMne kAMThe ATha vakSaskAra parvato kahyA che . kAvatI, pAvatI, AzIviSa, sukhAvaha, caMdraparvata, sUrya parvata, nAgaparvata, devaparvata jaMbUdvIpanA merunI pUrve sItA mahAnadInI uttare AMTha cakavartI vijaya kahI che - kaccha, succha, mahAkaccha, kacchovatI, AvatuM, maMgalAvata, pukala, pakalAvatI... jaMbudvIpanA meranI pazcime sItA mahAnadInI dakSiNe ATha cakravartI vijayo kahI che. valsa, suvatsa, cAvatuM maMgalAvatI. - jaMbudvIpanA meranI pazcime zItodA mahAnadInI dakSiNe ATha cakavata vijayo kahI che - paNa sAva salilAvatI... jaMbUdvIpanA meranI pazcime zItodA mahAnadInI uttare ATha cakravartI vijaya che-vA yAvata gaMdhilAvatI. bhUlIpanA meranI pUrve sItA mahAnadInI uttare ATha rAjadhAnIo kahI. khemA yAvatu puMDarIkiNI... jaMbUdvIpanA merunI pUrve sItA mahAnadInI dakSiNe ATha rAjadhAnIo kahI che - susImA, kuMDalA cAvatuM ranarsacayA. jaMbUdvIpanA meranI pazcime sItodA mahAnadInI dakSiNe ATha rAjadhAnI kahI che. te A - AsapurA yAvatuM vItazokA... jaMbUdvIpanA merunI pazcime sIsodA mahAnadInI uttare ATha rAjadhAnI che vijayA yAvatu ayodhyA. [50] jaMbUdvIpanA merunI pUrve sItA mahAnadInI uttare utkRSTapade ATha arihaMta, ATha cakravartI ATha baLadeva, ATha vAsudeva utpanna thayA che - thAya che ane thaze... jaMbUdvIpanA merunI pUrve sItA nadInI dakSiNe paNa temaja jANavuM... jaMbUdvIpanA meTanI pazcime sItodA mahA nadInI dakSiNe tathA uttare [baMne sthAne utkRSTa pade A pramANe ja jANatuM. [51] jaMbUdvIpamAM merunI pUrve sItA mahAnadInI uttare ATha dIdha vaitADhayo, ATha timizraguphAo, ATha khaMDapapAta guphAo, ATha kRtamAla devo, ATha
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ I-I947thI 281 113 nRtyamAla devo, ATha gaMgAkuDo, Tha siMdhu kuMDo, ATha gaMgA, ATha siMdhu, ATha RSabhakUTa parvato, ATha 8 bhakUTa devo, ATha nRtyamAlaka, devo kahyA. jaMbUdvIpanA meranI pUrve sItA mahAnadInI dakSiNe ATha dIdha vaitADhyo cAva4 ATha RSabhakUTanA devo kahyA che. vizeSa e - ahIM katA, katAvatI nadIo ane tenA kuMDo kahevAya. jaMbudvIpanA mera parvatanI pazcime zIton mahAnadInI dakSiNe ATha dIdha vaitADhayo yAvatu ATha RSabha kUTanA devo kahyA. jaMbUdvIpanA merunI pazcime zItoA mahAnadInI uttare ATha dIdha vaiAyAdi pUrvavata vizeSa katA, kAvatI nadI ane kuMDa jANavA. [para meranI cUlikA bahumadhya deza bhAge ATha yojana viSThabha che. [53] ghAtakI khaMDaharSa pUrtimAM dhAtakIvRkSa ATha yojana utva-uccattathI kahyuM che. bahu madhya deza bhAge ATha yojanA viddhabhathI. sAtireka ATha yojanA savagraNI kahyuM che. e rIte - x * badhu jaMbUdvIpa kathana mAphaka kahevuM... e pramANe pazcimamAM paNa mahAdhAtakI vRkSAdi * x * jANavuM... e rIte pukharavara hIpAInI pUrve pAvRAdi... - e rIte tenI pazcime paNa mahawwvRdi cAvata meru cUlikA jANavuM. [54] jambudvIpanA meru parvatamAM bhadrazAla vanamAM ATha dizAhastikUTo kahA che - .. [55] pauovara, nIlavaMta, suhasti, aMjanagiri, kumuda, palAza, avataMsaka, rocanagiri.. [56] jaMbudvIpanI jamatI ATha yojana ud uccapaNe, madhya bhAge ATha yojanA vikaMbhathI che. [7pa7 thI 380] mudrita vRttimAM A eka ja sUtra che. sU643. [5] jaMbUdvIpanA meru parvatanI dakSiNe mahAhimavaMta varSadhara parvata upara ATha phUTo kahe che. te A - pi8] siddha, mahAhimavana, himavara, rohitA, hakUiTa, harikAMtA, harivarNa vaikuTa.. [59] jaMbudvIpanA meranI uttare rukima varSadhara parvata upara ATha kUTo kahyA che - [60] siddha, rukima, raccaka, narakAMta, buddhi, rUmrakUTa kaeNraNyavata, maNikaMcana... [61] jaMbUdvIpanA merunI pUrve rUcakavara parvata para ATha phUTo kahyA che. [6] risTa, tapanIya, kAMcana, rajad, dizA svastika, pralaMba, aMjana, AMjanapulaka... [6] tyAM ATha dizAkumArI mahattakiAo mahartika cAvatuM eka palyopama sthitivALI devIo vase che. te A-[64] naMdottara, naMdA, AnaMdA, naMdivardhanA, vijayA, vaijayaMtI, jayaMtI, aparAjitA. [7/8] 114 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 [65] jaMbudvIpanA meranI dakSiNe cakavara parvata ATha kUTo kahyA che. te A - [66] kanaka, kAMcana, pA, nalina, zazi, divAkara, vaizramaNa vaica... [6] tyAM ATha dizAkumArI mahattarikAo mahahika cAvatuM palyopama sthitika vase che. te A - [68] samAhArA, supatijJA, supabuddhA, yazodharA, lakSmIvatI, zeSavatI, citraguptA, vasuMdharA. [69] jaMbUtahIpanA meranI pazcime caka parvata para ATha kuTo kA che - [999] svastika, amodha, himavaMta, maMdara, sucaka, cakottama, caMdra, sudani... [71] tyAM ATha dizAkumArI mahattAi mahaddhika yAvat palyopama sthitika vase che. te A - [2] IlAdevI, surAdevI, pRthvI, pAvatI, ekanAzA, nAmikA sItA, bhadrA. [999] jaMbudvIpanA meranI uttare Tacakavara parvata ATha kUTo karyA che. te A - [74] rana, roccaya, sarva ratna, raktasaMcaya, vijaya, vaijayaMta jayaMta aparAjita... [35] tyAM ATha dizAkumArI mahattaskiA yAvat palyopama sthitika vaso che. te A - [36] alaMbusA, mitakezI, pIThThI, gItavANI, AzA, sagA, zrI, hrI. [] ATha AdholokamAM vasanArI dizAkumArI mahattarikAo kahI che - [8] bhogaMkarA, bhogavatI, subhogA, bhogamAlinI, suvatsA, vasumitrA, vAriNA, balAhakA.. [ase] ATha utdlokamAM rahenArI dizAkumArI mahattaskiAo kahI che - [co] meghakA, meghavatI, sumeghA, meghamAlinI, toyadhArA, vicitra, puSamAlA, aniMditA... [41] ATha kayo tirasa mizra utpattivALA kahyA che - saudharma cAvat sahasara... A ATha kalAmAM ATha Indro kahyA che - zaka yAdd sahakyAra.. A ATha Indrone ATha paristhAnika vimAno kahyA che - pAlaka, puSpaka, somanasa, zrI vasa, naMdAvarta, kAmakama, pItimana, vimala. * vivecana-747 thI 381 : [4] jaMbU-vRAvizeSa, tenA AkAravALI sarvaranamayI te jaMbU jenA vaDe A jaMbUdvIpa kahevAya che, sudarzanA evuM teNInuM nAma che. te uttarakurunA pUvRddhimAM zItA mahAnadInI pUrve suvarNamaya 5oo yojana AyAma-viDaMbhano 12 yojanA piMDavALo ane kramazaH parihAnithI be gAu paryanta uMcAIvALo, be gAunI uMcAI ane 5oo dhanapa pahoLI pAvara vedikAthI vIMTAyelo, vaLI be gAu uMcA chaba sahita toraNayukad dvAranI pIThanA madhya bhAge rahela cAra yojana uMcI, ATha yojana lAMbI-pahoLI maNipIThikAmAM rahelI ane bAra vedikA vaDe rakSaNa karAyela che. ATha yojana udarvauccatvathI bahu madhyadeza bhAge-zAkhA vistAravALA dezamAM ATha yojana viThaMbhathI
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8-347 thI 381 115 sAtireka be gAunI uMDAI vaDe adhika sarva parimANathI, tenI pUvadi dizAmAM cAra zAkhA che. temAM pUrvanI zAkhAmAM - anAdaMta devane sUvAyogya eka koza pramANa laMbAIthI, ardha koza pramANa pahoLAIthI, deza nyUna eka koza pramANa uMcAIthI bhavana che. zeSa traNa-zAkhAmAM prAsAdo che. tyAM siMhAsano che. te prAsAdo dezona eka koza uMcA, saMpUrNa eka koza lAMbA, ardhakoza pahoLA che ane viDima upara jinabhavana che. te jinabhavana adhakoza pahoLuM, roka koza lAMbu ane dezona eka koza uyu che. A jaMbUvRkSa anya 108 jaMbUthI vIMTAyela che. te parivAra jaMbavRkSo mULa jaMbUvRkSathI ardha pramANa che. tathA 100 yojana pramANavALA traNa vano vaDe sudarzanA vIMTAyela che. prathama vanakhaMDamAM pratyeka dizA-vidizAmAM jaMbUthI 50-50 yojane cAre dizAomAM bhavano ane tyAre vidizAmAM prAsAdo hoya che. te bhavano eka koza lAMbA, ardhakoza pahoLA, dezona eka koza uMcA che, anAdata devonA prAsAdo cAra vAvaDIothI yukta che. badhI vAvaDIo 500 dhanuSpa uDI, ardhakoza pahoLI, eka koza lAMbI hoya che. cAre prAsAdo ane bhavanonA AMtarAmAM kUTo che, te ATha che. kahyuM che - AThe kUTo sSabhakUTa jevA, jaMbunadamaya kahyA che, te kUTonI upara jinabhavano che, te eka koza pramANa che. kUTa zAbhalI vRkSanI vaktavyatA jaMbUvRkSa tulya jANavI. kahyuM che - devagurunA pazcimAImAM garuDasuvarNakumAranA AvAsabhUta zAmalI vRkSano A ja AlApaka jANavo. vizeSa e ke - pITha ane kUTa jatamaya che. | [48] guphAnA be sUtro spaSTa che. [949] jaMbU Adi vastuo jaMbUdvIpamAM ja hoya che mATe jaMbUdvIpanA adhikArI temAM rahela vastuone prarUpavA mATe ane kSetrasAmyathI dhAtakIkhaMDa tathA pukarArdhagata vastuonI prarUpaNA mATe jaMbU Adi sUtronuM kahe che- sUko siddha che. vizeSa e ke - sUtrono A vibhAga che. Adi be sUbo vAkAronA che. pratyeka cAra sUtro vijaya, nagarI, tIrthakarAdi, dIrdha vaitAdya AdinA 18, eka cUlikAno ema 19 che. e rIte dhAtakI khaMDAdimAM jANavuM. dhAtakI Adi sutro pavadha saMbaMdhI che, tethI be-be hoya che. meranA IzAna khUNAmAM rahela mAlavata parvatathI zarU karIne pradakSiNAe vakSaskAra ane vijayonI vyavasthA karAya che, jeomAM cakravartI vijaya meLave che te cakavartI vijayo-pholTa vibhAgo. yAvata pukalAvatIthI maMgalAvarta, pukala jANavuM. cAvatuM maMgalAvatI kahevAthI mahAvasa, vasAvatI, ramya, myaka ramaNIya jANavuM. [ityAdi vijayanA nAmo vRtti anusAra jANavA. te saraLa hovAthI ahIM teno anuvAda nodhela nathI.] kacchAdi vijayonI A kSemAdi rAjadhAnIo zItAdi nadIonI najIkamAM rahela traNa khaMDanA madhya khaMDamAM nava yojana pahoLI ane bAra yojana lAMbI hoya 116 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 che. temAM tIrthaMkarAdi hoya che. mATe kahe che | [50] ukATathI ATha ariheto hoya che. pratyeka vijayamAM hovAthI e rIte cakavartI Adi paNa jANavA. e rIte mahAnadInA cAre kinAre 3ra-tIrthakaro hoya che. cakavartIo zItA, zItodA nadInA eka eka kinAre ATha-ATha ja utpanna thAya che, to paNa badhI vijayanI apekSAe eka samaye babIza hotA nathI. kemake jaghanyathI paNa mahAvideha kSetramAM cAra vAsudevanuM avirahatva che. jyAM vAsudeva hoya tyAM cakravartI na hoya, tethI utkRSTathI 28 cakvartIo ja hoya che. e rIte jaghanyathI cAra cakravartIno saMbhava hovAthI vAsudeva utkRSTathI 28 ja hoya che. baladeva paNa 28-ja hoya. [951] dIrdha zabdanuM grahaNa vRta vaitAnA vyavaccheda mATe che. ATha guphAomAM yathAkrame ATha devo che. gaMgAkuMDo, nIlavaMta varSadhara parvatanA dakSiNa nitaMbe rahelA, sATha yojanAnA lAMbA-pahoLA ane madhyavartI gaMgA-devInA bhavana sahita dvIpovALA ane traNe dizAmAM toraNa sahita dvAra che je pratyeka kuMDothI dakSiNa toraNathI gaMgA nIkaLIne vijayonA vibhAga karatI bharatagaMgAvatuM zItA nadImAM praveze che. e rIte siMdhu kuMDI paNa jANavA. ATha kaSabhakUTa parvato che, kemake AThe vijayomAM te hoya che. te varSadhara parvatanI najIkamAM chonA traNa khaMDamAM madhya khaMDavartI sarve vijaya ane bharata, airAvata kSetromAM hoya che. tenuM pramANa-MdhAM RSabhakUTo ATha yojana uMcA, mULamAM bAra yojana, madhya ATha, upara cAra yojana vistIrNa jANavA. devo temAM vase che. vizeSa e ke- zItAnadInI dakSiNe paNa ATha dIdha vaitADhyAdi sarve samAna che, mAtra gaMgA, siMdhune badale ktA, ktavatI nadI kahevI. gaMgAdi kuMDanA sthAne raktAdi kuMDo kahevA. te A - ATha kvAkuMDo, ATha ktavatI kuMDo, ATha tA. nadI ityAdi. niSagha varSadhara parvatanA uttara nitaMbe rahelA 60 yojana pramANa rakatA ane kAvatI kuMDo che. jemAMthI uttaranA toraNahArathI nIkaLIne ktA, katavatI nadIo zItAmAM jaIne maLe che. [3pa2] meru parvatanI cUlikA saMbadhI koI vRti noMdhAI nathI. [53] dhAtakI mahAdhAtakI, padma, mahApadmavRkSo, jaMbUvRkSa samAna kahevA. tethI kahyuM che - jaMbUvRkSanA varNana mujaba dhAtakI Adi vRkSanuM varNana jANavuM. devaku? AdimAM zAbhalI vRkSanuM varNana jaMbUdvIpanA zAbhalIvata che.. [54,55] kSetranA adhikArI jaMbUdvIpamAM Adi cAra sUtra sugama che. vizeSa e ke - bhadrazAla vana meru parvatane parikSepathI cotarapha vIMTIne bhUmimAM che. temAM zItA-zItodAnA baMne kinAre rahela pUrvAdi dizAmAM hAthI AkAre ATha kUTo te dizAhastikUTo kahyA che. te A - padottara0 zloka sugama che. vizeSa e ke - saprasaMga A vibhAga che.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8/-/4thI 781 117 merathI pratyeka dizA-vidizAmAM 50 yojana jatAM cAre dizAomAM siddhAyatano ane vidizAomAM cAra prAsAdo che. badhAM siddhAyatano 36 yojana uMcA, 5 yojanA pahoLA, 59 yojana lAMbA che. prAsAdo 5oo yojana uMcA che, cAra vAvaDIthI vIMTAyelA che. uttaramAM izAnendranA, dakSiNamAM zakendranA prAsAda che. sItA-sItodAnA baMne kAThe ATha-ATha kUTo hoya che. meranI cAre dizAomAM himavAnuM kaTa samAna ATha dizAhatikaTo kahyA che. prathama padhora kuTa pUrvamAM sItAnadInA uttara kinAre che. pachI nIlavaMta, suhasti, aMjanagiri, kumada, palAza, avataMsaka ane AThamo rocanagiri che. [56] jagatI-vedikAnA AdhArabhUta pAlI che. [957 thI 80] siddhAyatana vaDe oLakhAto kUTa te siddhakUTa, pUrvamAM che. pachI kramazaH bIjI dizAthI zeSa kUTo che. mahAhimavatu kUTa te parvatanA nAyakanA devabhavanathI adhiSThita che. haimavatakUTa haimavata kSetra nAyaka devanA AvAsabhUta che. rohitakUTa rohitA nadInI devI saMbaMdhI che. hIM kUTa mahApAddhaha nivAsI hI devIno che. harikAMtAkUTa te nAmanI nadInI devIno che. harikAMtA kUTa te nAmanI devIno che. harivardhakRta hasvi"nAyaka devano che. vaiDUrya kUTa vaiDUrya ratnamaya hovAthI che. A ja krame rukimanA kUTo kahevA. * x - kSetranA adhikArI sucaka Azrita ATha sUtro che. te sugama che vizeSa e ke - jaMbUdvIpamAM je meru che tenI apekSAe pUrvadizAmAM rucakahIpamAM pUrvavaNita svarUpavALo cakavAla AkAra Tucakavara parvata che, temAM ATha kUTo che * * * te kUTomAM naMdotarA Adi dikakumArIo vase che. jeo arihaMta bhagavaMtanA janma samaye hAthamAM arIsAne laIne gAyana karatI bhagavaMtanI bhakti kare che. e rIte dakSiNanI hAthamAM bhaMgAra laIne gAyana kare che. pazcimanI hAthamAM paMkho laIne, uttaranI hAthamAM cAmara laIne che. devanA adhikAcI 3 ma Adi pAMca sUtro sugama che. vizeSa e ke -- x - saumanasa, gaMdhamAdana, vidhuprabha, mAlyavaMta vAsinI ATha dikakumArI dholokamAM vasanArI che. te bhogaMkarAdi ATha devIo arihaMtanA janma saMbaMdhI bhavanane saMvartaka pavanAdi kare che. urvalokamAM vasanArI - naMdanakaTomAM vasatI ATha devI sajala vAdaLAdine kare che. [381] ATha devalokamAM tiryaco paNa utpanna thAya che, e rIte pUrvabhava apekSAe tiryacothI mizra manuSyo devapaNe je devalokomAM utpanna thayA te tici mizrApannako. jenA vaDe gamana karAya te pariyAna, te ja pariyAnako athavA pariyAnagamanarUpa prayojana che jeonuM te pariyAniko-vAta karanAra abhiyogika pAlaka Adi devakRtu pAlaka Adi ATha vimAno kramacI zakAdi indronA che. devatva tapazcaraNathI maLe che, mATe tapa vizeSane kahe che - 118 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 * sUtra-38ra thI 85 - [8] aTa-aSTamikA bhikSu pratimA 64 rAjhidivasa vaDe 288 bhikSA vaDe jema kRtamAM kahela che, te rIte yAvatu pAlana karelI hoya che. [3] saMsArI jIvo ATha bheda kahyA che. te A - prathama samaya nairayika, Apama samaya nairayika e rIte samaya devo... sarve jIvo ATha bhede kahyA che. te A - nairayiko, tiryaMcayoniko, tiryaMcayonika strIo, manuSyo, manuSyIo, deva, devIo, siddho... athavA sarve jIvo ATha bhede jaNavA. te A - AbhinibodhikajJAnI yAvatu kevaLajJAnI, matijJAnI, zrutajJAnI, virbhAgajJAnI. [8] ATha bheda saMyama kahyo che. te A - prathama samaya sUkSma saMparAya sarAga saMyama, apathama samaya sUkSma saMparAya sarAmasaMyama, prathama samaya bAdara saMyama, Authama samaya bAdara saMyama, prathama samaya upazAMta kaSAya vItarAga saMyama, Aprathama samaya upazAMtakaSAya vItarAma saMyama, prathama samaya kSINa kaSAya vItarAma saMyama, Authama samaya kSINa kaSAya vItarAga [85] ATha pRdIo kahI che. te ja - ranapabhA yAvat adha:saptamI, iSaujbhAra. ISatAbharA pRadInA bahu madhya deza bhAgamAM aSTayojana homamAM ATha yojana bAhalyathI kahela che... ISa prAgabhArA praNavInA ATha nAmo kahyA che te A - Shtu, iSatAmArA, tanuM, tanutanu siddhi, siddhAlaya, mukti muktAlaya. * vivecana-382 thI 385 - [32] A aSTama divaso che jeNImAM te aSTa aSTamikA. je ATha aSTaka divaso vaDe pUrI thAya che, temAM ATha aSTama divaso hoya ja, temAM ATha aTakonuM 64 dina thAya ja, tathA pahelA aTakamAM eka dakti bhojananI, eka dakti pANInI, e rIte bIjA aTakamAM be, e rIte AThamA aSTakamAM ATha. te badhI maLIne 288 bhikSA saMkhyA thAya che. yathAsaNa... cacAkalpa, yathAtathya, samyak kAyAthI pazita, pAlita, zodhita, tIritA, kirtitA, ArAdhitA ema cAvatuM zabdathI jANavuM. anupAlita eTale AtmA ane saMyamane anukULapaNAne pALelI hoya che. [8] badhAM saMsArIone tapa hotuM nathI. A saMbaMdhathI saMsArI jIvo ane tenA adhikArathI sarva jIvonuM pratipAdana karatA traNa sUtro kahe che - sUNo sugama che. vizeSa e ke - prathama samaya nairayika - nakAyunA prathama samayanA udayamAM ane bIjA prathama samaya nairayika dvitiyAdinA udaye hoya che. [84] anaMtara jJAnIo kahyA. te saMyamI paNa thAya, tethI saMyama sUtra - cAri, te be prakAre - sarANa, vItarAga bhedathI. temAM saraNa be bhede-sakSama ane bAdara kaSAya bhedathI. te baMne prathama, apacama samaya bhedathI be prakAre, ema cAra bhede sarAgasaMyama che. temAM prathama samaya saMyamanI prAptimAM che jene te tathA sUma-khaMDarUpa
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|-| 82 thI 385 119 karela saMparAya-kapAya saMjavalana lobhalakSaNa jemAM vedAya che te sUkSma saMparAya.. rAma sahita te sAga, je saMyama te sarANa saMyama athavA sarAga sAdhuno saMyama te sarAgasaMyama *x - bIjo - A ja prathama samayathI vizeSita... A baMne paNa be zreNI apekSAe vaLI be prakAre hovA chatAM kahyuM nathI, mATe cAra bhedo na kahyA. tathA bAdara saMparAya-saMjvalana krodhAdi jemAM che te, tathA vItarANa saMyama to baMne zreNInA AzrayathI be bhede che, vaLI prathama-prathama samaya bhedathI kaika be bhede che, ema cAra bheda maLI ekaMdara ATha bhedo che. [85] saMyamIo pRthvI para hoya che mATe traNa pRthvI sUjha, saraLa che. vizeSa e - ATha yojana pramANa kSetra laMbAI-pahoLAIthI che. ISaprAgabhArAnuM ISatuM nAma paNa che. kemake ranaprabhAdi apekSAe laghuM che.. ema prAgabhAranA hRsvavathI iSaprAbhAA .. A kAraNe ja tanu-pAtaLI.. ati tanutvathI tanu tanu.. teNImAM siddha thAya mATe siddhi.. siddhonA AzrayatnathI siddhAlaya.. sarva karmothI mUkAya mATe mukti.. muktanA Azraye muktAlaya. siddhi zubhAnuSThAnamAM apramAdItAthI thAya, mATe tene kahe che* sUtra-386 thI 388 : ATha sthAnomAM samyaka rIte pravartana, prayatna ane parAkrama karavuM joIe - paNa pramAda karavo na joIe. (1) na sAMbhaLelA zrAdhamane samyapha sAMbhaLavA mATe udhama karavo. (2) sAMbhaLola dharmone avadhAraNa karavA ane visarAya nahIM tevA deDha karavA udhama karavo. (3) pApa karmone na karavA mATe saMyama vaDe udhama karavo, (4) purva saMcita karmona khapAvavA ane vizodhana karavA mATe tapa vaDe udhama karavo. (5) saMgRhita pariNatanA saMgraha mATe udhama karavo. (6) rakSAne AcAragocara zIkhavavAne udhama karavo, (3) plAnane aplAna karavA taiyAvaraya karavA mATe udhama ravo. (8) sAdharmikamAM kalaha utpanna thatAM temAM anizcita upazcita apakSagrAhI madhyasthabhAvabhUta ane sAdharmikomAM zabada, alpakalaha, atha tuM-tuM kema thAya te vicArI upazAMta karavA udhama karavo.. [8] mahAzukra ane sahasAra kAmAM vimAno deoo yojana uMcA che. [48] ahaMtu ariSTanemine deva-manuSya-asuranI hadamAM koI vAdamAM jIte nahIM evI utkRSTI 800 vAdI munionI saMpadA hatI. * vivecana-386 thI 288 : [386] sUtra sugama che. vizeSa e ke - ATha vastuone vize nahIM prApta thayelamAM saMbaMdha karavo, prApta thayelanA aviyogane mATe yatna karavo, zakti thAya thavA chatAM tenA pAlanamAM ati utsAha karavo, vadhAre zuM ? e pramANe cATa sthAnaka lakSaNa kahevAtA A viSayamAM pramAda karavo na joIe. (1) na sAMbhaLela zrutabhedarUpa dharmone sAMbhaLavAmAM udhamI thavuM ke sAMbhaLavAne 120 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 samukha javuM. (2) e rIte sAMbhaLela-zrosendriya viSayakRtane manoviSayI karavA mATe, avismRta-smRti-saMskAra viSayI karavA tatpara thavuM. (3) vRtti nathI. (4) vivecanAnirjara mATe, AthI ja AtmAnI vizuddhi mATe tatpara thavuM. (5) asaMgRhItaanAzrita ziSyavarganA saMgraha mATe. (6) vibhakti pariNAmathI navadIkSitane sAdhu sAmAcArI, viSaya-cha vrata Adi athavA AcAra-jJAnAdi viSaya pAMca bhede, gocabhikSAya te AcAragocara. ahIM vibhaktinA pariNAmathI AcAra gocaranI grahaNatA arthAt zaikSane AcArAdi zIkhavavAne. () aglAni-khedarahita karavAne, (8) adhikaraNa-virodha, te sAghamikomAM, nizcita saga, upAzcata - dveSa athavA AhArAdinI lAlasA ane ziSya tathA kulAdinI apekSA. A baMnethI hita te anizritopAzrita, zAstrane bAdhita pakSane je grahaNa na kare te apakSagrAhI, AthI ja madhyasthabhAvane prApta thayela. * x * te ciMtave ke - kaI rIte sAdhuo, mahAzadathI rahita thAya, tathAvidha kalahakArI vacanathI ti thAya, krodhathI karela manovikAra vizeSathI hita thAya ema vicArato krodhane zAMta karavA mATe tatpara thAya. [8] apamAdIne devaloka paNa maLe, mATe devaloka pratibaddha aTakane kahe che. te mahAzuka>> Adi sugama che... [48] anaMtarokta vimAnavAsI devo vaDe paNa vastuvicAramAM keTalAMka vAdIo jItAya nahIM mATe tenA aTakane kahe che, A sUtro sugama che. -- neminAthanA A ziSyo madhya koIka kevalI thaIne vedanIyakarmanI sthitione AyuSyakarmanI sthiti sAthe samAna karavA mATe kevalI samuThThAta karela che mATe samudyAta mane kahe che- * sUtra-389 : ATha samayano kevalI samaghAta kahela che - pahelA samaye daMDa kare, bIjasamaye kapATa kare, trIja samaye maMthana kare, cothA samaye lokane pure che, pAMcamA samaye AMtarAne saMhare che, chakA samaye maMthAnane saMhare che, sAtamAM samaye kATane saMre che, AThamA samaye daMDane saMhare che. * vivecana-789 - samuThThAtane prAraMbhato prathama avazya AvarjIkaraNane kare che. arthAtu narma pramANa udayAvalImAM na Avela kamane propavAnI pravRtti kare. pachI samuThThAtane kare. temAM pahelA samayamAM svadeha pramANa pahoLo ane uMco, nIce, baMne tarapha lAMbo lokAMta sudhI janAro jIvapradeza samUharUpa daMDanI jema daMDa kevalI jJAnanA upayogathI kare che. bIjA samaye te ja daMDane parva-pazcima be dizAmAM prasArIne baMne paDakhe lokAMtagAmI kapATane kare che. trIjA samaye tene ja dakSiNa-uttara be dizAmAM prasAravA vaDe maMyAnane kare che. te lokAMta sadhI pahoMcanAra hoya che. e rIte lokane prAyaH bahu pUrela hoya che, paNa maMthAnanA AMtarAo pUrelA hotA nathI, kemake jIvapadezonuM samazreNI gamana hoya che.
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 8/-89 121 cothA samaye maMthAnAMtarone sakala loka nikUTa saha pUre che. tethI sarva lokaparita thAya che. pAMcamAM samaye ulaya krame maMthAna aMtarane saMhare che, karma sahita jIvapradezone saMkoce che. chakke samaye maMthAnane saMhare che, ghanatara saMkocathI, sAtamA samaye kapATane saMhare che. * x - AThamA samaye daMDane saMharI zarIrastha thAya che. temAM pahelA-AThamA samaye dArika prayoktA hoya che. bIjA-chaTTA-sAtamA samaye dArika mizra yogavALo thAya che. trIjA-cothA-pAMcamA samaye kAmaNazarIra yogI hoya che. temAM traNa samaya niyamathI anAhAraka hoya che. vacana-manoyoga prayogarahita hoya che. * x * tethI aSTa sAmayika kevali samuThThAta kahyo. - kevalI samuddhAta kahyo. have guNavAnuM akevalI devatva prApta thAya che, mATe devAdhikArI samakSa Adi sUga paMcakane kahe che. * sUtra-70 thI 39 : [9] zramaNa bhagavata mahAvIrane anuttaropapAtika, gatikalyANaka yAvatuM ANameSibhadraka 800 sAdhunI utkRSTa anuttaropAtika saMpata thaI. [s91 ATha bhede vANa aMtara deve kahyA che - pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kiMnara, kiM5riSa, mahorama, gAMdhad... ATha vANavyaMtara devonA ATha JtyavRkSo kahyA che. te A - [2] - pizAconuM kalaMba, yakSonuM vaDa, bhUtonuM tulasI, rAkSasonuM ThaMDaka... [63] kinnaronuM zoka, kapuriyanuM caMpaka, bhujaMgonuM nAga ane gaMdharvonuM hiMduka [e pramANe caityavRkSo che.] 9i] A ranapabhA pravInA bahu samamaNIya bhUmi bhAgathI 8oo yojana uMcA aMtare sUrya vimAna cAra care che [gati kare che.] [65] ATha no caMdramA sAthe pramarda lakSaNa yogane joDe che, te A pramANe - kRtikA, rohiNI, punarvasu, maghA, miTha, vizAkhA, anurAdhA, jyeSThA [66] bhUdvIpa hIpanA dvAro ATha yojana utd uMcAIthI che. badhAM dvIpa, samudronA dvAro ATha yojana ud uccatvathI kahelA che. [9] puruSavedanIya karmanI jaghanyathI ATha varSanI baMdhasthiti che... yazaH kIrti nAmakarmanI jaghanya ATha muhUrta baMdhasthiti che... ucca gotrakamanI paNa emaja che... [68] tendriyonI jAti kula koTi yoni pramukhanI saMkhyA ATha lAkha kahI che... [69] jIvo, ATha sthAna nivartita yugalone pApakarmapaNAne cayana karyuM che - kare che - karaze. te A pramANe - prathama samaya nairayika nivartita yAvatuM apathama samaya deva nivartita e rIte caya upacaya sAva nirAne karela che - kare che - karo... ATha prAdezika kaMdho anaMtA kahela che, ATha pradeza avagADha pagalo anaMtA kahyA che cAvata ATha guNarukSa pudgalo anaMtA kahelA che. * vivecana-390 thI 39 :[9] sugama che. vizeSa e - anuttara vimAnomAM upapAta jeono che te anutaropapAtika. tevA sAdhuonI tathA devagati lakSaNa kalyANarUpa gati che jemanI evI sthiti paNa kalyANarUpa che jemanI tathA bhaviSyamAM mokSa lakSaNa bhadra che jemane te gatikalyANAdi sAdhuonI saMpadA hatI. [391 thI 393] caitya vRkSo, maNipIThikAnI upara rahelA sarvaratnamaya ane upara chatra, vajAdithI zobhita sudharmAdi sabhAnI AgaLa je saMbhaLAya che, te A saMbhave che. je cinho kadaMbavRkSa, sulasa, vaDa, khaTvAMga, azoka, caMpaka, nAga, tuMbaravRkSa kramazaH pizAyAdine saMbhave che. te vindabhUta vRkSo AnAthI judA saMbhave che. 32,393 sUtra sugama che. arthana * mahoya. [394] vAra vara eTale gatine kare che, phare che. [395] pramada-caMdra sAthe sRzyamAnava, tevA lakSaNavALA yoga prati potAne caMdranI sAthe ATha nabo joDe che. te yoga kyAreka hoya-nitya nahIM. kahyuM che - punarvasa, rohiNI, citrA, maghA, jyeSThA, anurAdhA, kRtikA, vizAkhA A nakSaNono caMdra sAthe dakSiNa ane uttaramAM yoga hoya che. je nabo dakSiNa-uttaramAM yogavALA che te kyAreka pramaIyogI hoya che jethI lokazrI graMthanA TIkAkAra kahe che - A nakSatro ubhaya yogavALA che - X - kathaMcita caMdra sAthe bhedane paNa pAme che. tenuM phaLa A che - A nakSaNonA uttara taraphanA graho subhikSane mATe che ane caMdramAM atyaMta subhikSane mATe che. [66] devanivAsa adhikArathI devanivAsa bhUta jaMbUdvIpAdinA dvAra viSayaka be sUtro che... - [39] devAdhikArathI devatva thanAra karma vizeSarUpa traNa sUtro che... - B98,799] kamadhikArathI tenA baMdhanA kAraNabhUta kulakoTi sUga che. teIndriyAdi vaividhya hetu karma ane pudgala sUbo sugama che. vizeSa e ke - teIndriya jAti ityAdi sthAna-8-no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9-800 thI 802 sthAna-9 che - X - X - 0 AThamAM adhyayananI vyAkhyA karI, have saMkhyAkrama saMbaMdhathI ja navamA sthAnaka nAmaka navamA adhyayanane AraMbha che. Ano pUrva sAthe saMbaMdha saMgAkrama vaDe karAyela che, saMbaMghAMtara to pUrvanA adhyayanamAM jIvAdinA dharmo kahyA. ahIM paNa te ja kahevAya che. te saMbaMdhe Adi sUra * sUma-800 thI 802 : dioo] nava kAraNe zramaNa niSpantha sAMbhomikane visaMbhoka karatAM AjJAne atikamato nathI. AcAryanA pratyenIkane, upAdhyAyanA pratyenIkane, WvIranA pratyenIkane, kula-gaNa-saMgha-jJAna-darzana-cAstrinA pratyenIkane. 8i01] bahAcarya [adhyayana) nava kahela che - zAparikSA, lokavijaya cAva4 upadhAnazruta, mahAparijJA... [co] bahAcarya gupti nava kahI che - () vivikta zayana, sanAdi sevanAra hoya, paNa mIsaMsata pazusaMsat ane napuMsaka saMsakata zanAdine na seve. (2) strI kathAne kahenAra na hoya.. (3) rInA sthAnane sevanAra na hoya. (4) strInI manohara, manorama indriyone jonAra, ciMtavanAra na hoya. (5) praNItarasa bhogI na hoya. (6) pAna, bhojananA ati mAtrAe AhAramAM sadA katI na hoya.. (5) pUrva rata, pUvakIDitanuM smaraNakata na hoya. (8) zabda-pa-prazaMsAne anusaranAra na hoya. (9) sAtAssaukhyamAM pratibaddha thanAra na hoya.. nava bahmacaryanI aNatio kahI che - (1) vivikta rAyana-asanAdi sevanAra na hoya paNa strI-pazu-napuMsaka saMsakata sthAnane sevanAra hoya.. () Dii kathA karanAra hoya. a) nA sthAnone seve.. (4) strInI indriyone yAvatuM ciMtavanAra hoya.. (5) praNItasa bhogI hoya.. (6) pAna-bhojanano atimAmAe sadA AhAra kare. (7) pUrata, pUvakrIDitanuM smaraNa kare.. (8) zabda-rapa-prazaMsAne anusare. (9) zAtA, sukhamAM Asakta hoya. * vivecana-800 thI 802 - (coo] A sUtrano pUrva sUtra sAthe A saMbaMdha che - pUrvamAM pudgalo kahyA, tenA vizeSa udayathI kAMIka zramaNa bhAvane prApta thaIne paNa dharmAcArya AdinI pratyunIkatAne kare, tene visaMbhogika karato koI suzramaNa AjJAne atikramato nathI te rIte saMbaMdhavALA A sUtranI vyAkhyA - x - kahI. [801] svayaM brahmacaryamAM vyavasthita hoya te ja A pramANe kare che, mATe brAhAcaryane kahenArA adhyayanone darzAvatA kahe che - nava baMbhareraka a * kuzalAnuSThAna, te varya - sevavA yogya te brahmacarya-saMyama. tenuM pratipAdana karatA 'AcAra' sUtranA pahelA zrutaskaMdhamAM guMthAyelA adhyayano te brahmacarya che. temAM (1) dravya, bhAva bhedathI anekavidha zama, tenI jIvanI rakSArthe, parijJA 124 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jJAnapUrvaka pratyAkhyAna jemAM kahevAya-zaaparijJA. (2) loka vijaya - rAgadveSarUpa bhAvalokano vijaya-nirAkaraNa jemAM kahyuM te.. (3) zIta-anukULa, uNa-pratikULa, tene AzrIne je kareluM te zItoSNIya.. (4) samyakatva-ne acala rAkhavuM, paNa kaSTa tapa sevanArA tApasAdinA aSTa guNa aizvaryano daiSTimoha na karavo evuM pratipAdana para. (5) mAvati - AdyapadathI te lokasAra nAma che, te ajJAnAdi asArano tyAga karIne lokanA sArabhUta ratnatrayAdimAM udhama karavo te lokasAra, (6) dhUta-saMgano tyAga karavAnuM pratipAdaka. () vimoha-mohotpaNa parISaha upasargano udaya thatAM vimoha thAya, tene samyaka sahe evuM jemAM kahevAya che te vimoha.. (8) mahAvIra bhagavaMte sevela tapanuM pratipAdana karanAra zruta te upadhAna zrata.. (9) aMtakriyA lakSaNa moTI parijJA samyapha karavI e rIte pratipAdanamAM tatpara te mahAparijJA. [802] brahamacarya zabdathI maithuna virati paNa kahevAya che. mATe tenI guptionuM pratipAdana kare che - brahmacarya - maithuna vratanI, gupti-rakSAnI vADa, te brahAcarya gupti - (1) vivina - zrI, pazu, paMDakathI pRthakravartI zayana, Asana-saMthAro, pIThaDAdi ane upalakSaNathI sthAnAdi tene sevanAra brahmacArI hoya che. anyathA temAM bAdhA saMbhave che. A sukhe samajavA vyatirekathI kahe che. deva, nArI, tiryaMcI vaDe vyAptane sevanAra na hoya ema saMbaMdha karAya che. e rIte gAya vagere pazu vaDe vyAptane paNa na seve, kemake temanA vikArathI mano vikAra saMbhave che. napuMsaka saMsa strI samAna doSa prasiddha che. (2) ekalI strIone dhamadazanAdi * x * na kahe. athavA * x - pUrvokta jAti Adi cAra prakAranI kathAne kahenAra brahmacArI na hoya... (3) ahIM sUga no fsthaTUTTchuM dekhAya che, paNa nosthiTTrchuM saMbhave che. uttarAdhyayanamAM tema kahyuM che. * X * jyAM strIo rahe che te sthAno. niSadhArUpa A sthAno, tene sevanAra brahmacArI na hoya arthAt strI sAthe eka sthAne na bese, teNI uThe pachI paNa te Asane muhad sudhI avazya na bese. ahIMnA sUtrapATha mujaba strI samudAyane sevanAra na hoya - ema vyAkhyA karavI. (4) strIonA nayana, nAsikAdi Indriyone jovA mAtrathI AkarSaNa thAya te manohara, joyA pachI ciMtavana karatA manane AhvAda Ape te manorama, tene joyA pachI atizaya ciMtavana karanAra, jema ke - aho ! locananI salAvaNyatA Adi, te brahmacArI hoto nathI.. (5) jharatA sneha biMdunA bhoktA hoto nathI.. (6) lUkhA pANI-bhojanane paNa atimAtrAe na bhogave. nizcaye udaranA cha bhAga karavA. temAM aDadhAmAM vyaMjanAdi, pANInA be bhAga ane eka bhAga vAyunA pracAra mATe rAkhavo. e rIte pramANAtikamathI sarvadA AhAra karanAra na hoya. usargathI khAdha svAdha baMne sAdhune ayogya hovAthI bhojana ane pAna e benuM grahaNa kare.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9/-/800 thI 802 15 (9) gRhasthAvasthAmAM strI saMbaMdhI saMbhoganA anubhAvane saMbhAre nahIM tathA pUrvIDita dhutAdi ramaNa lakSaNa ciMtavanAra na hoya.. (8) mukhamaNa bhASitAdi rANahetubhUta zabdane anusasvAnA svabhAvavALo te zabdAnupAtI, ema rUpAnupAtI, khyAtine anusare te zlokAnupAtI. A traNa pada vaDe eka sthAnaka che, tene na anusare.. (9) puNyaprakRti rUpa sAtAthI saugaMdha, rasa, sparza lakSaNa viSayathI prApta sukha, temAM brahmacArI tatpara na thAya. ahIM sAta zabda grahaNathI upazama saukhyanI pratibaddhatAmAM niSedha nathI. * * uktArcathI viparIta aguptio jANavI. ukta brahmacarya jinavare kahyuM che mATe jinivazeSane * x * kahe che* sUjha-803 thI 806 : [co] abhinaMdana ahad pachI sumati ahata nava lAkha koDa sAgaropama pachI utpanna thayA... [co] nava sadabhuta padArtho kahyA che. te A pramANe - jId, ajIva, puNya, pApa, Azraddha, saMvara, nirjara, baMdha, mokSa. [85] - (1) nava bhede saMsArI jIvo kahyA che - pRvIkAyiko yAvatuM vanaspatikAyiko, beIndriya yAvatu paMcendriyo... (2) pRvIkAyiko nava gati, nava gativALA kahyA che - pRedIkAyika, pRthvIkAyikamAM utpanna thato pRvIkAyikamAMthI yAvatu paMcendriyamAMthI utpanna thAya che. te ja pRvIkAlika pRvIkAyikavane choDato pRnIkAyikapaNe yAvata paMcendriyatnamAM jAya che. (3 thI 10) e pramANe akAyiko cAvatu pAMcendriya paNa jANavA. (11) nAva bhede sarve jIvo kahyA che - ekendriya, beIndriya, Indriya, caurindriya, nairayika, paMcendriyatiyo, manuSyo, devo ane siddho. 1) navabhede sarva jIvo kahyA che - prathama samaya nairayika, prathama samaya nairayika cAva4 aprathama samaya deva, siddha... (13) nava bhede sarve jIvonI avagAhanA kahI che - pRthvIkAyanI avagAhanA cAva4 vanaspatikAyanI avagAhanA, beIndriya avagAhanA yAvatu paMcendriyanI avagAhanA... (14). jIvo nava sthAne saMsAramAM vartatA hatA . varte che - vartaze, te A - pRvIkAyikapaNAmAM cAvatu paMcendriyapaNAmAM. [806] nava kAraNe roganI utpatti thAya che. te A - ati aganathI, ahitAzAnathI, atinidrANI, ati jAgavAthI, maLa nirodhathI, mUtra nirodhathI, ati cAlavAthI, pratikULa bhojanathI, IndriyAI vikopanatAthI. vivecana-803 thI 806 :| cio3] abhinaMdana Adi sUtra sugama che. 8i04] abhinaMdana ane sumati jinoe sabhUta padArtho prarUpelA che, te nava padArthone kahe che - saMAva - paramArthathI, upacArathI nahIM, padArtho-vastuo te sadbhuta padArtho. A pramANe - nIva - sukha, duHkha, jJAnarUpa upayoga lakSaNavALA. manAya - jIvathI viparIta. jutha - zubha prakRti rUpa karma. pApa - tethI viparIta karma. Azrava - 126 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jenA vaDe karma grahaNa karAya che te Azrava arthAt zubhAzubha kamadAna hetu. saMvara - gati Adi vaDe Azravano nirodha. vinA - vipAkathI ke tapa vaDe dezathI karmo khapAvavA. baMdha * Azravo vaDe Avela karmano AtmA sAthe saMyoga. bokSa - sarvakarmanA kSayathI AtmAnuM svaAtmAmAM sthira thavuM. [zaMkA jIva ane ajIvothI judA puNyAdi che nahIM, kemake tevI rIte ghaTatuM nathI. te A pramANe - punya, pApa baMne karma che, baMdha paNa tadAtmaka kamI svarUpa ja che. karma, pudgalano pariNAma che ane pudgalo ajIva che. Azraya te mithyAdarzanAdi rUpa jIvapariNAma che. AtmAne ane pugalone choDIne enAthI bIjo koNa che? saMvara paNa Azravanirodha che. * * * * * nirjarA te karmanA nAzarUpa che, - X - mokSa samasta karmathI rahita jIvarUpa che. te kAraNathI jIva ane jIvarUpa be sadbhAva padArtha che ema kahevuM joIe. A hetuthI ja AvA sUNa mATe bIjA sthAnamAM kahyuM che. [samAdhAna] tamAruM kathana satya che. je A jIva-ajIva padArtha che te sAmAnyathI kahyA che, te ja ahIM vizeSathI nava bhede kahyA che, kemake vastunuM sAmAnya ane vizeSAbhakapaNuM che. temaja ahIM mokSa mArgamAM ziSya pravartAvavA yogya che, paNa nAma mAtra ja saMgrahaNIya che. * x * cAra mukhya tatvo saMsAranA kAraNabhUta che, saMvara ane nirjara A be mokSanA kAraNa che. * x - tethI saMsAranA tyAgapUrvaka * x * jIva mokSamAM pravarte. - 4 - [85] A nava padArthomAM pahelo jIva padArtha che, A hetuthI tenA bheda, gati, Agati, avagAhanA, saMsAranirvatana, rogotpattinA kAraNone pratipAdana karavA mATe sUtro kahyA che, te sugama che. vizeSa e - jemAM jIva rahe che te avagAhanA arthAta zarIra, vatanuM - saMsAra pratye anubhavelA. [806] atyaMta-niraMtara, Asana-besavuM che jene te atyAsana, teno bhAvaatyAzAtanA vaDe, marza - vikArAdi rogo enAthI utpanna thAya che athavA azananuM ati pramANa te atyazana - x ati AhAra ajIrNanuM kAraNa hovAthI rogotpatti saMbhave che.. ahita-pratikULa-TolapASANAdi Asana jene che te ahitAsana, tenA vaDe athavA ahita azana vaDe athavA ajIrNamAM bhojana karAya che te adhyayana - 4 - ajIrNamAM bhojana karavA vaDe, prakRtine anucita bhojana karavA vaDe zabdAdi viSayonuM prakopana-vipAka te indriyArca vikopana thatu kAmavikAra, tethI ja strI, AdimAM abhilASI unmAdAdi rogotpatti thAya che. kahyuM che ke- pahelA abhilASa, pachI ciMtA, pachI maraNa, pachI guNakIrtana, pachI udvega, pralA5, unmAda, pachI vyAdhi, pachI jaDatA, pachI maraNa thAya che. viSayanI prAptimAM rogotpati thAya, viSayamAM atyAsaktithI kSaya Adi roga thAya, e zArIrika rogotpatti kAraNo kahyA. have AMtarika rogonA kAraNabhUta karmavizeSanA bhedone kahe che
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9)-I803 thI 806 127 * sUtra-807 thI 814 - [co] darzanAvaraNIya karma navabhede kahyuM che, te A - nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalapacalA, tyAnagRddhi, cakSurdarzanAvaraNa, cakSundaniAvaraNa, avadhi darzanAvaraNa, kevaladanAvaraNa. [ce] abhijitu naba atirega nava muhUrNa caMdra sAthe yoga kare che, abhijita Adi nava no caMdrane uttarathI yoga kare che. te A - abhijituM, zravaNa, ghaniSThA, zatabhiSA, pUrvabhAdrapadA, uttarabhAdrapada, revatI, azvinI, bharaNI. [809] A ratanapabhA pRthvInA bahurAma ramaNiya bhUmibhAgathI 9oo yojanAnA AMtare uparanuM tArAmaMDala cAra care che : [gati kare che.] [10] jaMbudvIpanAmaka dvIpamAM nava yojanAnA masyo pravezyA che - praveza che ane pravesaze... [811] jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM A avasarpiNImAM nava baladeva-vAsudeva pitA thayA. te A ... * [12] prajApati, brA, rudra, soma, ziva, mahAsiMha, anisiMha, dazaratha, vasudeva [kramathI A nAmo jANavA.] [13] ahIMthI AraMbhIne jema samavAyAMgamAM kahyuM che, tema eka navamo baladeva brahAlokathI cyavI eka bhava karI mokSe jaze tyAM sudhI kahevuM... jaMbUdvIpanA bharata photramAM AgAmI utsapiMeNImAM nava baladeva-vAsudevanA pitA tharo, nava mAtA thaze Adi samavAya sUra mujaba prathama bhImasena ane chellA suva paryanta badhuM ja kahevuM... [814] A pativAsudeva vize kIrtipuraSa vAsudevane haNavA caka mUke, te ja cakrathI teo pote mRtyu pAme. * vivecana-807 thI 814 : [co] sAmAnya ane vizeSAtmaka vastumAM sAmAnya grahaNAtmaka bodharUpa darzana, tene AvaraNa karanAruM karma te darzanAvaraNa, nava bhede che-- temAM nidrApaMcaka - drA dhAtu kutsA ane gati arthaka che... (1) jenA vaDe caitanya kutsitavarUpa aspaSTapaNAne pAme te nidrA - sukhe jAgavA rUpa supta avasthA te nidrA athavA capaTI vagADatA jemAM jAgRti thAya che, tenA vipAkane anubhavavA yogya karmaprakRti paNa nidrA, kAryathI vyapadeza karAya che. | (2) nidrAnidrA-nidrAno atizaya che. -x- te du:khe jANI zakAya tevI supta avasthA che, temAM ati avyakata caitanyavathI, ghaNI dholanAdi vaDe jAgRti thAya che. AthI nidrAnI apekSAe tenuM atyaMta suvApaNuM che. tenI vipAkavedhA karmaprakRti paNa kAryadvAratha "nidrAnidrA" kahevAya che. (3) pracalA-beThela ke ubho je suddhAvasthAmAM prayale che, te pracalA. te ubhAbeThA DolatA uMghanArane hoya che. tevI vipAkavedha karma prakRtti te "pracalA'. (4) pracalA-pracalAatizaya pracalA, te cAlatAcAlatA paNa uMghanArane hoya che, pracalAvI atizayavALI che. vipAkavedha karmaprakRti pracalApracalA che. (5) sthAna - bahupaNe saMghAta prApta, vRddhi - AkAMkSA, jAgRtAvasthAmAM 128 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 ciMtavela kAryane sAdhavAnA viSayavALI je suptAvasthAmAM nidrA te satyAnagRddhi. *x * athavA tyAna - ekathI thayelI, ddha - AtmazaktirUpa, te tyAnaddhi tenA sadabhAvamAM uMghanArane vAsudevanA ardhabalasardeza zakti hoya che athavA racAnA-jaDa jevI zaitanyanI Rddhi che jemAM te tyAnaddhi. tevI vipAkavedha karma prakRti paNa tyAnaddhi ke tyAnagRddhi kahevAya che - te A nidrA paMcaka. darzanAvaraNa karma kSayopazamathI prApta AtmalAbharUpa darzanalabdhione Avaraka kahyuM. have je darzanalabdhionA lAbhane mUlathI ja Avare che. te A darzanAvaraNa catuka kahevAya. (1) cakSu vaDe sAmAnyagrAhI bodha te cAdarzana, tenuM AvaraNa te cakSurdazanAvaraNa.. (2) cA sivAya cAra indriyo vaDe ke mana vaDe je darzana te acakSudarzana, tenuM AvaraNa te acakSurdarzanAvaraNa. (3) rUpI padArthanI mayadA vaDe ke indriya nirapekSA bogharUpa sAmAnya padArthanuM grahaNa-avadhidarzana, tenuM AvaraNa te avadhidarzanAvaraNa tathA (4) ukta svarUpa kevala evuM je darzana, tenuM AvaraNa te kevaladarzanAvaraNa. ema nava bhedo kahyA. | [808] jIvone karmanA saMbaMdhathI nAgAdi devatva, tiryakatva, manuSyatva thAya che, mATe nagAdi vaktavyatA pratibaddha sUjhasamUhane kahe che. te sugama che. vizeSa che ke - sAtireka nava muhUrtone sAvat eka muhUrtanA 24/dara bhAga ane eka bhAganA 66) bhAga vaDe adhika uttara dizAmAM rahelA nakSatro, dakSiNa dizAmAM rahela caMdranI sAthe yogane anubhave che. [809] bahusama-atyaMtasama, tethI ramaNIya, te bhUmi bhAgathI paNa parvata apekSAyo nahIM ane vaka bhUmi bhAga apekSA paNa nahIM. aMtara vaDe karIne. uparitana tArAnI jAti saMbaMdhi bhramaNane kare che. | [10] nava yojana laMbAIvALA ja praveze che. lavaNasamudramAM jo ke 500 yojana lAMbA sabhyo hoya che, paNa nadImukhamAM gatichidrathI Ama che. [811 thI 813] prajApati - x x- saMpAyeM atideza karatA kahe che - A sUgathI AraMbhIne, samavAyAMgamAM kahyA mujaba jANavuM. tethI A nava vAsudeva-baladevanA mAtApitAnA nAmo, temanA nAmo, pUrvabhavanA nAmo, dharmAcAryo, nidAnabhUmio, pratizatra, gati, ityAdi - x * ATha baladevo mokSe gayA ane eka chello brAhmaloka ko, te AvatI covIzImAM siddha thaze. * X - X * AgAmI utsarpiNI sUtramAM atideza vacana paNa e rIte vicAravuM cAvatuM prativAsudeva sUtra mahAbhImasena ane chellA sugrIva sudhI. | [14] A nava pratizatruo, kIrtipadhAna puruSo te kIrtipuruSo. cakra vaDe yuddha karavAno jeono svabhAva che te cakrodhI, svacakrathI haNAze. ahIM mahApuruSa adhikAramAM cakavartI saMbaMdhI vidhi prakaraNane kahe che- * sUtra-815 thI 8ra9 :[15] pratyeka cAturata cakravartIne nava mahAnidhio che, pratyeka mahAnidhi
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 9-815 thI 829 129 nava-nava yojana pahoLI che, te A -...[16] naisarSa, pAMDuka, piMgala, sarvarana, mahApA, kAla, mahAkAla, mANAvaka, efkhamahAnidhi. [1] naisarSa mahAnidhi-mAM niveza, gAma, Akara nagara, paTTaNa, droNamukha, marDaba, aMdhAvara ane gharanI sthApanA che - [nimaNi thAya. [18] pAMDuka mahAnidhi-mAM gaNitanuM bIjanuM, mAna-unmAnanuM pramANa tathA dhAnya ane bIjonI utpatti kahI che... [19] piMgala mahAnidhimAM paraSo, strIo, soDA, hAthInI sarva AbharaNa vidhi che. [20] savaranA mahAnidhimAM cakravatanA zreSTha cauda ratnono upajavAno vidhi che, temAM kendriya ane paMcendriya no jANavA. [85] mahApA mahAnidhi-mAM sarva prakAranA vastronI utpatti, nipatti, raMgavAnI ane ghovAnI vidhi che. [2] kAla mahAnidhima-kAla, te bhUtavartamAna-bhAvinuM tathA traNa varSanuM so zilya, karma e traNenuM prajAne hitakara, jJAna che... [3] mahAkAla mahAnidhimAM loDhuM, cAMdI, sonu, maNI, motI, . phaTika zilA ane pravAla tathA khANonI utpatti che. [24] mANavaka mahAnidhimAM yoddhA, za, bahAra, yuddhanIti, daMDanIti hoya che... [85] zaMkha mahAnidhimAM-nRtyavidhi, nATakavidhi, cAra prakAranA kAvyonI ane mRdaMgAdi sarve vAdhonI utpatti vidhi che. [26] ATha caka upara rahela, ATha yojana UMcA, nava yojana pahoLA, bAra yojana lAMbA peTI AkAre che, gaMgA nadInA mukha pAse sthita che. [] sainya maNimaya, suvarNanA banela, vividha rogI paripUrNa, caMdrasUrya-cakra lakSaNa anasama cUpa AkAre dvAra zAkhavALA che. " [28] A nidhi sadeza nAmavALA, palyopama sthitika devo temAM rahe che. A nidhAno keya ke devonA AdhipatyavALA che... [829] A nava nidhio prabhuta najanasaMcayathI samRddha ane cakavanane vazavartI che. * vivecana-815 thI 829 - vRittimAM A 63muM saLaMga eka sUpa che.] sUtra sugama che. vizeSa e - naisarpa, pAMDuka, piMgala, sarvarana, mahApA, kAla, mahAkAla, mANavaka ane zaMkha mahAnidhi. A vidhAna ane teno svAmI deva baMnenI abheda vivakSA vaDe naisarpa deva, tenA hovAthI niveza-navA gAma AdinI sthApanA ke cakravartInA rAjyopayogI dravyo, badhAye nava nidhiomAM avatare che. arthAtu navA nidhAnapaNe vyavahAra karAya che. temAM navIna ane prAcInanA ja saMnivezo te naisarpa nidhimAM varte che. - 4 - temAM grAma - dezanA loka vaDe adhiThita, Ara - je rasthAnamAM lavaNa AdinI utpatti thAya che ke, nAra - jemAM kara nathI te, pattana - dezI sthAna, koi muu * jala, sthala mArga vaDe yukta, maheMva - jenI najIkamAM vAsa vidhamAna nathI te. nyAvAra - kaTakanI chAvaNI, Jda - bhavana. [7/9] rfra - dInAra Adi, sopArInA phaLa Adi lakSaNa. 2 kArano aMtarita saMbaMdha che, te batAvIzuM tathA tenA kAraNabhUta bIjone tathA setikAdi mAna, tadviSayaka je.- te paNa mAna ja arthAta dhAnyAdi mApavA yogya tathA sanmAna - gAjavA, tolAdi, tenA viSayavALuM je te. - arthAt khAMDa, goLa Adi dharima. tevuM je pramANa. * x * te pAMDuka nAmaka nidhAnamAM kaheluM che. e rIte liMga pariNAmathI saMbaMdha che. tathA dhAnya-ghauM AdinI ane tenA vizeSarUpa bIjanI je utpatti te pAMDukanidhinA viSayavALI che. arthAt teno A vyApAra che. ema jinAdie kahyuM che. maLA - gAthA (sUtra-219) sugama che... gAthA - cakra Adi sAta ekendriya ratno ane senApati Adi sAta paMcendriya rano, je cakravartIone utpanna thAya che te sarve "sarvarana''nAmaka nidhi jANavA. vastra-vastronI je sAmAnyathI utpatti ane vizeSathI vipatti, sarva vastronA prakAronI - x * evA vastronI. kevA prakAranA vastronI, te kahe che - raMgavALA, zuddha svarUpavALA, A badhI utpatti ane niSpatti mahApada nAmaka nidhi viSayavALI che. kALa-kALa nAmaka nidhimAM 'kAlajJAna' zubhAzubharUpa kAlanuM jJAna varte che tethI jaNAya che. te jJAna bhAvi vastunA viSayavALuM-bhavya, purAtana vastu viSayaka te purANa. zabdathI vartamAna vastu viSayaka te vartamAna. anAgata-traNa varSanA viSayavALuM ane atIta traNa varSanA viSayavALuM tathA 100 prakAranuM zilA kAlanidhimAM varte che. zilAzata-ghaTa, loha, citra, vastra, nApita e pAMcamUla, darekanA 20-20 bhedo che. # - khetI ane vepAra, te kAlanAmaka nidhimAM che. arthAt kAlajJAna, zilya ane karma A traNa prajAnA hitakara che, nivaha-abhyadaya hetubhUta che. loha-lohanI utpati mahAkAla nAmaka nidhimAM thAya che. tathA Ajara - lohAdinI utpattirUpa khANa lakSaNavALI che. e rIte rapAdinI utpatti saMbaMdhe kahevuM. mAma maNio-caMdrakAMtAdi, muktA-motI, zilA-sphaTikAdi ane pravAla-vidyuma.. yodhAsUra puruSonI utpatti, AvaraNa-batara, praharaNa-zo, lUha racanAdi te mANavaka nidhimAM athavA nidhinA nAyakamAM hoya che-temAM pravarte che. daMDanIti-daMDa vaDe oLakhAtI nIti, te sAmAdi cAra bhede che tethI Avazyaka [niyukti mAM kahyuM che - zeSa daMDanIti mANavakanidhithI che. nATya-nRtyanI vidhi, nATaka-caritane anusaranAra nATaka lakSaNa yukta, teno vidhi-x* cAra prakAranA kAcanI-dharma, artha, kAma, mokSa lakSaNa puruSArtha vaDe guMthela graMthanI athavA saMskRta, prAkRta, apabhraMza ane saMkIrNa bhASA vaDe guMthela athavA sama, viSama, ardhasama vRtabaddha gaipaNe athavA gadha, padha, geya, vapada bhedathI cela. kAvyanI utpatti zaMkha nAmaka mahAnidhimAM hoya che tayA mRdaMgAdi vAjiMtronI utpatti che. caka-ATha cakromAM pratiSThAna che, jeonuM te aTacaka pratiSThAta, ATha yojanAnI tenI uMcAI che, nava yojananI pahoLAImAM nidhio che, bAra yojana lAMbAM che. maMjUSAnA AkAre rahelA che. gaMgAnA mukhamAM thAya che.
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 9/-I815 thI 829 vairya - jeonA vaiDUrya maNimaya kapATo che. - x- suvarNavALA vividha ratnothI pratipUrNa che. caMdra-sUrya-cakAkAra aviSama cihno che. cUpa-tevA AkAravALA, goLAIvALA ane lAMbA che. vIdu - bAra-zAkhA, mukhamAM che jeone te yugabAhaddano - x * caMdrasUrya-cakalANa anusama yugabAhu vadano. -x -.. nidhi samAna nAma che je devonA te nidhi sardeza nAmo. je devonA nidhio AvAso che, te na kharIdavA yogya che. kemake sarvadA teonA ja saMbaMdhavALA che. nidhAnone vize je devonuM svAmIpaNuM che, e prakama che. sUtra-829 vALI gAthA sugama che. anaMtara citavikRtirUpa vigatinA hetubhUta nidhio kA. have tathAvidha ja vikRtine pratipAdana kare che- * sUtra-830 thI 835 : [ca] vigaIo nava kahI che - dUdha, dahIM, mAkhaNa, ghI, tela, goLa, madha, madirA, mAMsa... [31] audAki zarIra nava chidrathI rAvate kahyuM che - be zrota, be netra, be nasakora, mukha, mUThasthAna, gudA [832) puca nava bhede kahyuM che - anna puca pAna puca, vA puja, gharanuM yunsa, zayana yunsa, mana punya, vacana punya, kAma punya, namaskAra punya. [33] pApanA Ayatano nava bhede kahyA che - prANAtipAta, mRSAvAda cAvatuM parigraha, krodha, mAna, mAyA, lobha... 8i34] pApakRta nava bhede che - [35] utpAta, nimitta, maMtra, AkhyAyaka, cakitsaka, kalA, AvaraNa, ajJAna ane mithyA pravacana-zalu. * vivecana-830 thI 835 - [830] nava vigaIno artha kahevAyo che. tathApi kaMIka kahe che - vikArane karanArI hovAthI vikRti kahevAya che. pakvAnna kyAreka avikRti paNa hoya, tethI A nava kahela che, anyathA daza vigaIo paNa hoya. je tavo eka vakhata pUDalA vaDe pUrAya, pachI te ja tavAmAM bIjo pUDalo pUrAya, te vigaInA tyAgIne kahyuM che, te lepakRta che - vigaI nahIM. | vigaImAM dUdha pAMca prakAre - bakarI, gheTI, gAya, bheMsa, uMTaDI bhede. dahIMmAkhaNa-ghI cAra bhede ja che, kemake te uMTaDInA thatA nathI. tela cAra prakAre che - tala, alasI, kuTuMba ane sarasavanA bhede. goLa be prakAre - drava ane piMDa. madhu traNa bhede - mAkhInuM, kautikanuM, bhamarInuM. madha be bhede - kASTha ane piSTanuM. mAMsa traNa bhede-jalacara, sthalacara, kheranuM. [31] vigaIo zarIranI vRddhinI hetubhUta che, mATe zarIranA svarUpane kahe che - nava mota eTale chidro dvArA maLa nIkaLe che. tethI navagrota parizravA boMdi evuM audArika zarIra che. be kAna vagere sUtrArtha mujaba. 8i32] evA prakAranA zarIra vaDe paNa punyopArjana thAya che, mATe punyanA bhedo 132 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kahe che - sapAtramAM adAnathI je tIrthaMkaranAmAdi punyaprakRtino baMdha thAya te aNapunya ja che, e rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke :- layana-ghara, zayana-saMcAro, mana vaDe guNIjano vize saMtoSa thavAthI, vANI vaDe prazaMsA karavAthI, kAyA vaDe sevAthI, namaskAra vaDe paryApAsanAthI je punya baMdhAya te manapunyAdi jANavA. kahyuM che. - anna, pAna, vastra, sthAna, zayana, Asana, sevA, vaMdana, tuSTi A nava punya che. [33] punyanA viparyayarUpa pApanA kAraNo kahe che - te sugama che, vizeSa e ke - zubha pravRtti rUpa pApanA Ayatano - baMdhanA kAraNo che. [834,835] pApa hetu adhikArI pApagruta sUga che, te sugama che. vizeSa e ke - pApopAdAna heturUpa zruta-zAstra te pApakRta. tene sevavA rUpa athavA sUrNa vRtti ane vArtikarUpa te pApagruta prasaMga. temAM utpAta-prakRtinA vikArarUpa sahaja rudhivRSTi Adi, tenA pratipAdaka zAstra paNa utpAta che. nimitta - atItAdinA parijJAnanA upAyarUpa-kUTa parvatAdi. maMtra-maMtrazAstra, jIvanA uddharaNarUpa - gAruDAdi... AgAyaka-mAtaMga vidhA - jenA upadezathI atItAdi kahevAya te DoDI Adi prasiddha che. zaikitmika-Ayurveda... kalA-gaNita pradhAna lekhAdithI AraMbhI zakunarata paryA boMtera zAstro... AvaraNa-jenA vaDe AkAzanuM AcchAdana karAya che te - bhavana, prAsAda, nagAdi arthAt vAstuvidhA. ajJAna - bhArata, kAvya, nATakAdi laukikathuta... mithyApacayana-bauddhAdi kutIrthikonA zAstra... - A badhuM pApagruta paNa sAdhue puSTa AlaMbanathI sevyu hoya to pApazruta ja che. tti - e prakAre, - samuccaya. * sUga-836 thI 838 : [36] nava naipUNika vastu kahI che - saMkhyAna, nimita, kAyika, purANa, pArihastika, papaMDita, vAdI, bhUtikarma, kisika. [3] zramaNa bhagavaMta mahAvIrane nava gaNa thayA - godAsa, uttara balisRha, udeha, cAraNa, uddhavAtika, vizvavAdI, kAmAddhi, mAnava, koTika. [38] zramaNa bhagavaMta vIre zramaNa nigranthone nava koTi vaDe parizuddha bhiu kahI che . haNe nahIM, have nahIM haNatAne anumode nahIM. rAMdhe nahIM, raMdhAve nahIM, anumode nahIM, na kharIde, na kharIdAve, na anumode. * vivecana-836 thI 838 : | [836] nipuNa-sUkSma jJAna vaDe vicare te nipuNo ke naipuNiko. vastu-AcAryAdi puraSo. te A - (1) saMkhyAna-gaNita, tenA yogathI purapa paNa saMkhyAna kahevAya athavA saMkhyAnanA viSayamAM nipuNa. (2) nimita-cUDAmaNi pramukha, (3) kAyika-zArirIka arthAt iDA piMgalAdi prANa tatva, (4) purANa-vRddha, te lAMbA jIvanavALo hovAthI, ghaNAM vRttAMtane joyela hoya. athavA zAstra vizeSane jANanAra hoya.
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9)-I836 thI 838 133 4 (5) prakRtithI ja dakSa, badhAM prayojanone yogya samaye karanAra hoya. (6) 55 - utkRSTa, parapaMDita - ghaNAM zAone jANanAra athavA mitra Adi paMDito che jenA che. te nipuNanA saMsargathI nipuNa hoya che. () vAdI-vAda labdhi saMpanna, je bIjAthI jItI na zakAya athavA maMtravAdI ke dhAtuvAdI... (8) bhUtikarma-jvarAdi rakSA nimitte bhUtinuM ApavuM, temAM nipuNa... (9) cikitsA karavAmAM nipuNa. athavA anupavAda pUrvanI naipuNika vastuo-adhyayana vizeSa. 8i3] A naipuNika sAdhuo gacchamAM aMtarbhAvI hovAthI gaNasUjha-sugama che. vizeSa e - eka kriyA-vAcanAvALA sAdhuno samudAya te gaNa. 8i38] ukta gaNavartI sAdhuone bhagavaMte je kahyuM te kahe che - nava vibhAga vaDe vizuddha evI bhikSAno samUha te maikSa. sAdhu svayaM ghauM Adine daLavA vaDe nA haze. gRhastha pAse na hasAve, na anumode - x * athavA sadoSa ApanAne niSedha na kare, te anumata ja che. * x - kahyuM che - pote na kare, to paNa jANavA chatAM grahaNa kare to tenA prasaMgane vadhAre che. kemake na grahaNa karanAra tenA prasaMgane vAre che. had-pIselA evA ghauM, maga Adi na pIseluM evuM dhAnya svayaM rAMdhe nahIM, zeSa pUrvavatuM, sugama che. ahIM Adha cha koTio avizodhi koTimAM avatare che, kemake AdhAkamadirUpa che, chellI traNa vizodhikoTimAM che. kahyuM che - te nava koTi be bhede karAya che, udgama koTi ane vizodhi koTi. pahelI cha avizodhi koTimAM avatare che, chellI traNa-kkItagika vizodhikoTimAM che... - nava koTi zuddha AhAra lenAra sAdhu kathaMcita mokSa abhAve devagatimAM jAya che. mATe devagati gata vastu samUhane kahe che- * sUtra-839 thI 845 - [36] devendra devarAja IzAnanA varaNa lokapAlane nava gamahiSIo kahI che... [co] devendra devarAja IzAnanI agramahiSIonI nava palyopamanI sthiti kahI che... [41] deva nikAyo nava kahyA ri sArasvata Aditya, vali, varuNa, gadatoya, tuSita, avyAbAdha, Aneya, riTa... [crs] avyAbAdha devonA 909 devo kan che, e pramANe AgneyanI paNa, e pramANe ja riTanA paNa jANavA. [8] nava jhaveyaka vimAna pradTo kahyA che. (1) adhadna Adhastana, (2) Adhastana madhyama, (3) Adhastana upasmi, (4) madhyama adhatana, (5) madhyama madhyama, (6) madhyama uparima, (3) uparima adhatana, (8) uparima madhyama, (9) uparima uparima-zaiveyaka vimAna pradTa. A nava paiveyaka vimAnanA nava rUTo kahelA che - [45] bhadra, subhadra, sujAta, saumanasa, priyadarzana, sudarzana, amogha, supabuddha, yazodharA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 * vivecana-839 thI 845 : [839,840] sUNa sugama che. vizeSa e- teonuM saparigrahava hovAthI nava ja che. kahyuM che - saudharma, IzAna kalAmAM saparigrahitA ane aparigrahita devInI jaghanya sthiti palyopama ane sAdhika palyopama che. saudharmamAM utkRSTathI saparigrahitAnI sAta ane bIjInI pao palyopama che. IzAnamAM te nava cAne papa-palyopama sthiti che. [841 thI 845 sArasvatathI Agneya paryanta ATha devo kRNAjinA ATha AMtarAmAM rahe che, riTha deva kuNarAjinA madhye riTAbha vimAna prastAmAM rahe che - - anaMtara zaiveyaka vimAno kahyA. temAM rahenArA AyuSyamAn hoya che, tethI AyunA pariNAma bhedo kahe che * sUtra-846 thI 848 : [46] A pariNAma nava bhede che. te A - gati pariNAma, gati baMdhana pariNAma, sthiti pariNAma, sthiti baMdhana pariNAmaudarvagaurava pariNAma, Adho gaurava pariNAma, tigaurava pariNAma, dIrdha gaurava pariNAma, hRsva gaurava pariNAma. [8] nava navAmikA bhikSa pratimA 81 ahoraNa vaDe ane 45-bhikSAo vaDe yathAsUtra yAvata ArAdhelI hoya che. [848] prAyazcitta nava bhede - AlocanAhathI anavasthApya. - vivecana-846 thI 848 : [846] AyuSya-karmaprakRtti vizeSano pariNAma eTale dharma, svabhAva, zakti. temAM (1) gati-devAdinI, tene niyata je svabhAva vaDe AyuSya, jIvane prApta karAve che, te AyuSyano gatipariNAma. (2) je AyusvabhAvathI pratiniyata gati karmabaMdha thAya che, jema nArakAyunA svabhAvathI manuSya-tiryagati nAmakarma baMdhAya che, paNa deva-narakagati nAmakarma nA baMdhAya te gatibaMdhana pariNAma (3) AyunI aMtarmuhUtiida 33-sAgaropamanI sthiti te sthiti pariNAma. (4) je pUrvabhavAyu pariNAma vaDe parabhavAyunI niyata sthitine bAMdhe che, te sthiti baMghana pariNAma, jema tiryagAyupariNAmathI devanuM Ayu utkRSTathI paNa 18sAgaropama sudhI ja bAMdhe che. (5) je Ayu svabhAvathI jIvane urvadizAmAM gamanazakti lakSaNa pariNAma hoya che, te urva gaurava pariNAma. ra4 - gamana paryAya. (6) e rIte adho (3) tiryam paNa jANavA... (8) je AyusvabhAva vaDe jIvane dIrdha gamanapaNe thAya te dIrdha gaurava pariNAma... (9) e rIte jethI hud gamana te hUrva gaurava pariNAma. - 4 - | [84] Ayu pariNAma kahyA. te vizeSa hovAthI tapazakti hoya che, mATe tapazakti kahe che - sugama che. vizeSa e - jenA nava-nava dino che, te navanavamikA.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9/-I846 thI 848 135 * x * nava navaka eTale 81. ema 81-ahorAtra vaDe thAya che. temAM pahelA navakamAM roja pANInI ane ekadati bhojananI e rIte eka-eka dattinI vRddhi vaDe navamAM navakamAM nava dakti pANInI ane navadatti bhojananI, te rIte kula 405 dakti vaDe cayAga, cAkalpa, yathAmArga, yathA tattva samyaka kAya vaDe spaSTa, pAlita, zobhita, tIrita, kIrtita, ArAdhita thAya che. [848] A pratimA janmAMtaramAM karela pApakarmanA prAyazcitarUpa che mATe prAyazcitanA nirUpaNavALuM sUtra che, je pUrve kahevAyela che. prAyazcita bharatAdi kSetramAM hoya, mATe temAM rahela vastu kahe che * sUtra-849 thI 868 :| [49] jaMbUDhIpanA meranI dakSiNe bharatamAM dII vaitADhaya upara nava kuTo. kawA che - [85] siddha, bharata, khaMDapapAta, mANibhadra, vaitADhaya, pUNabhadra, timizvaguphA, bharata, vaizramaNa-skUTa. [51] jaMbUdvIpanA merunI dakSiNe niSadha varSadhara paddhati nava phUTo kahyA che - [85] siddha, niSadha, harivarSa, videha, hI, dhRti, zItodA, avara videha, caka-kUTo... [853] jaMbUdvIpanA meru parvate naMdanavamAM nava phUTo che - [85] naMdana, maMdara, niSadha, haimavata, rajad, caka, sAgaracitta, vaira, bala-kUTa jANavA. [85] jaMbUdvIpamAM mAlyavaMta vakSaskAra pati nava kUTo che (856) siddha, mAcata, uttarakaTa, kaccha, sAgara, jata, zItA, pUrNa, harissaha - kUTo... [85] jaMbudvIpamAM kaccha vijayamAM dIrdha vaitADhya nava kUTo kahyA che - [58] siddha, kheDApAta, mANibhadra, vaitAdya, pUNabhadra, timiwguphA, kaccha, vaizramaNa-kUTo... [859] jaMbUdvIpamAM sukaccha vijayamAM dIparvata upara nava kUTo che - [60] siddha, sukaccha, khaMDaprapAta, mANibhadra, vaitAya, pUNabhadra, timizraguphA, sukaccha, vaizramaNa-kTo. 8i61] e rIte yAvata pukalAvatI vijayamAM dIrdha vaitA, ema ja kaccha vijayamAM dIdha vaitADhya, e pramANe cAvata maMgalAvatImAM dIdha vaitADhya [nava kUTo kahyA che.]... jaMbudvIpamAM vidhAbha nakSakAre nava kuTo che - 8i62) siddha, vidhutAbha, devaphA pakjha, kanaka, sauvastika, sItodA, sajala, harikUTa... [863] jaMbUdvIpanA pakSama vijayanA dIrdha vaitA nava phUTo che - siddha, pampa, khaMDapAta, mANIbhadra, vaitADhya e rIte yAvata salilAvatI, vavanA dIdha vaitAye e pramANe yAvatu gaMdhilAvatI dIdha vaitADhya nava kUTo che - (86) siddha, gadhilAvatI, khaMDaupAd, mANIbhadra, vaitADha, pUNabhakta, timizaguphA, vaizramaNa phUTo. [65] e rIte badhA dIrdha vaitADhya be kUTo sadeza nAmavALA che, zeSa kUTonA te ja nAmo che.. jaMbUdvIpanA merunI uttare nIlavaMta varSadhara parvata nava kUTo che - [66] siddha, nilavaMta videha, sItA, kIrti, nAsikAMtA, Avaravideha, ramyapha, upadarzana kUTa. 136 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 [86jaMbudvIpanA meranI uttare airavatamAM dIdha vaitADhya nava kUTo kahA che. - 8i68] siddha, ratna, khaMDaupAta mANIbhadra, vaitADha, pUNabhadra, timiyaguphA, airAvata, vaizramaNa, airAvatakUTo. * vivecana-846 thI 868 :- [vRttimAM 689 rUpe saLaMga eka sUka che.) sUtro sugama che. vizeSa e ke- bharatakSetranuM grahaNa vijayAdinA niSedha mATe che, dIrdha grahaNa vrata vaitAdyanA niSedhArthe che. siddha-siddhAyatana yukta siddha kuTa. te savA yojana uMcu, teTaluM mULe vistIrNa, tenAthI ardha uparanA bhAge vistAravALuM, eka koza laMbAI, addha kozanI pahoLAI deza uNa eka koza uMcAIvALuM che. pazcima sivAya traNe dizAmAM 500 dhanu uMcA, 50 dhanuSa pahoLA traNa daravAjA yukta, 108 jinapratimA yukta evA siddhAyatanathI vibhUSita uparanA bhAgavALuM siddhakUTa che. te vaitADhya parvata upara pUrva dizAmAM raheluM che, zeSakaTo kramazaH pazcime che. bharatadevanA prAsAdAvataMsaka vaDe oLakhAtuM bharatakUTa che. khaMDapAtA vaitAdya gaphA-jenA dvArA cakravartI anArya kSetranI svakSetramAM Ave che. tenA adhiSThAyaka deva saMbaMdhItvathI khaMDaprapAtakUTa kahyo che. mANibhadra devanA nivAsathI mANibhadra phUTa che. vaitADhya parvata nAyaka devanA nivAsathI vaitADhyakUTa, pUrNabhadra devanA nivAsathI pUrNabhadrakUTa, timisa guphA nAme guphA - je dvArA cakravartI svogathI anArya kSetramAM jAya che, tenA adhiSThAyakanA nivAsathI timiyaguphAkUTa nAma che. bharata paNa temaja che. vaizramaNa lokapAlanA AvAsathI vaizramaNakuTa che. siddha - siddhAyatana kUTa tathA niSadhaparvatanA adhiSThAyaka devanA nivAsayukta te niSaghakUTa. harivarSa kSetranA adhiSThAyaka deve svIkAreluM harivardhakUTa. ema videhakUTa paNa jANavuM. hI devInA nivAsavALuM hI kUTa, e rIte dhRtikUTa, zItodAnadInI devIno nivAsa te zItodAkUTa, apara videha kUTa videhakUTava. Tucaka cakravAla parvatanA adhiSThAyaka devano nivAsa te cakakUTa. naina - merunI prathama mekhalA upara, temAM nava kUTo che, temAM naMdanavanamAM pUvadi dizAomAM cAra siddhAyatano, vidizAomAM cAra-cAra pukaraNIthI parivRtta cAra prAsAdAvataMsako che. temAM pUrvanA siddhAyatanathI uttaramAM ane IzAnamAM rahela prAsAdathI dakSiNamAM naMdanakUTa, tyAM meghakA devI. pUrvanA siddhAyatanathI dakSiNa ane agnikoNamAM rahela prAsAdathI uttaramAM maMdaskUTa, tyAM meghavatI devI che. A krame bIjA kUTo paNa jANavA. yAvat AThamo kUTa. devIoniSaghakUTe sumedhA, haimavatakUTe meghamAlinI, jadphUTe suvatsA, cakakUTa vacchamitrA, sAgaracitrakUTe vairasenA, vairakUTa balAhakA che. balakUTa meruthI IzAne che. siddha - mAlyavaMta IzAnakoNano gajadaMta parvata che. tyAM siddhAyatana kUTa meranI IzAne che. ema bIjA paNa kUTo jANavA. vizeSa e - siddhakuTe bhogAdevI, jatakUTe bhogamAlinI bIjA kUTe samAna nAmavALA devo che. harissahakUTa nIlavaMtakUTathI dakSiNe 1ooo yojana pramANa che. vidhuprabhavartI harikUTa, naMdanavanavai balakUTa paNa
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9/-I849 thI 868 133 temaja che. bAkInA kUTo prAyaH 5oo yojana pramANavALA che. e rIte kacchAdi vijayanA vaitAdyanA kUTo kahyA mujaba jANavA. vizeSa e ke - vAva pukalAvatI, AdimAM mahAkacchA, kacchAvatI, Avad, maMgalAvarta, pukalamAM - sukaccha vijayanI jema vaitAdyAdimAM siddhakUTAdi nava-nava kUTo kahevA. vizeSa e ke - bIjA ane AThamA kUTanA sthAne che vijayanuM nAma kahevuM. thai - zItA nadInA dakSiNe samudra samIpe. ahIM yAvatuM zabda thakI suvaccha, mahAvaccha, vacchAvatI, ramya, ramya ane ramaNIya nAmaka vijayomAM pUrvanI jema nava nava kUTo jANavA. vidhutaprabha gajadaMtaka parvata devakaranI pazcime che, tyAM navakUTo pUrvavatuM. vizeSa e - vArisenA, balAhakAno kanakakUTa, svastika kUTa che. 5 - zItodA nadInI dakSiNe vidhuprabha gajadaMtaka parvata pAse padma vijayamAM, ahIM cAvatuthI supama, mahAparma, padmAvatI Adi jANavuM - x * A abhizApathI vaM - zItodAnI uttare samudra samIpe vapravijayamAM, gaMdhilAvatImAM cAvatuM zadathI suvaDa, mahAvapa Adi jANavA - x * vaLI pamAdi soLa vijayamAM atideza kare che. kUTonuM sAmAnya lakSaNa kahyuM. vizeSArthIe to jaMbUdvIpa prApti nirUpaNa karavI. A rIte nIlavatu ane aivat kUTo kahevA... - A kUTonI vaktavyatA tIrthakare kahelI che. mATe temanA saMbaMdhI sUtro kahe che- sUjha-869,830 : 8i69) puruSAdanIya pArja ahaMtu vajaasSabhanArAya saMghayaNa ane samacatustra saMsthAnathI saMsthita nava hAtha uMcA hatA. [9] zramaNa bhagavAna mahAvIranA tIrthamAM nava jIvoe tIrthakara nAma gotrakama upArjana karyuM - zreNika, supArzva, udAyI, pohila ANagAradeDhA, zaMkha, zataka, sulasA zrAvikA, revatI zrAvikA. - vivecana-869,870 : 8i69] sUtra sugama che... [co] tIrthakaratvanA kAraNabhUta tIrthaMkaranAma ane goga-karma vizeSa ja mATe ekavatu bhAve tIrthaMkara nAmagoba kahyuM. athavA tIrthaMkaranAma evuM gotra che jenuM te tIrthakara nAmagotra. (1) zreNika rAjA prasiddha che, (2) supArzva-bhagavAna mahAvIranA kAkA, (3) udAyI-koNika putra, komika mRtyu pAmatA pATalI pugamAM raheto hato. te potAnA bhavanamAM parvadinomAM saMvIgna gItArtha sadgarane nimaMtrI, temanI sevAmAM parAyaNa, parama saMvega rasa anusarato sAmAyika, pauSadhAdi karato ekadA rAge, pauSadhopavAsa karIne sUto hato. tenA pUrve deza nikAla karela pairI rAjAnA putra, bAra varSa paryAyI dravya sAdhue charIthI gaLuM kApI mArela. (4) ponTila aNagAra-anuttaropAtika sUtramAM kahela che. te hastinAgapura vAsI bhadrA sAryavAhIno puga, bagIza patnIno tyAgI, mahAvIra ziSya, mAsikI 138 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 saMlekhanA karI sarvArthasiddhe utpanna thayela, mahAvidehamAM mokSe jaze. A polimuni bharatakSegarI mokSagAmI kahyA, tethI A bIjA saMbhave che. (5) deDhAyu prasiddha che... (6-7) zaMkha ane zataka baMne zrAvastInA zrAvako che. - zrAvastInA koThaka caitya bhagavaMta ekadA padhAryA. zaMkhAdi zrAvako bhagavaMtanuM Agamana jANI vaMdanArthe AvyA. pAchA vaLatA zaMkhe zrAvakone kahyuM - X - vipula azanAdi taiyAra karo, tethI tene bhogavatA pAkSika parvane karatA vicarazuM. zrAvakoe te svIkAryuM. pachI zaMkhe vicAryu azanAdi bhojana karIne pAkSika pauSadha pratye jAgRta thaI vicaravuM mAre zreya nathI, paNa pauSadhazALAmAM AmaraNa, zaAdi choDIne, zata veSane dhAraNa karI pauSadha laI vicaravuM zreyaskara che. teNe ghera jaI potAnI patnI utpalAne vRtAMta jaNAvI pauSadhazALAmAM pauSadha lIdho. A tapha zrAvake anazanAdina. taiyAra karyA - x - zaMkha na AvatA, pukalI aparanAma zataka tenA ghera gayo, utpalAe tenI zrAvakocita bhakti karI, pachI te pauSadha zALAmAM gayo. iyapithikI pratikamI. pachI zaMkhane kahyuM - azanAdi taiyAra che, cAlo ApaNe jamIe. * x - zaMkhe kahyuM, huM pauSadhamAM chuM, pukalIe zrAvako pAse jaIne A vAta karI. - x * zaMkha, pauSadha pAryA vinA prabhu pAse jaIne vaMdana karIne beTho, bIjA zrAvakoe paNa vaMdanA karI, zaMkhane jaIne Thapako Apyo. bhagavaMte teone aTakAvIne kahyuM, tenI hIlanA na karo, te DhadharmI che Adi - x - (8) sulasA - rAjagRhImAM prasenajita rAjAnA nAga nAme sArathInI patnI hatI. * x * indra sabhAmAM teNInA samyakatvanI prazaMsA sAMbhaLIne parIkSArthe koI deva sAdhunuM rUpa karIne Avyo. - x* munirUpa karela deve kahyuM mane lApAka telanuM prayojana che. sulasA laIne AvatA, deve tenuM bhAjana phoDI nAMkhyuM, ema bIjuM ane trIjuM bhAjana paNa phoDI nAMkhyuM, to paNa teNIne khedarahita joIne saMtuSTa thayela deve tene banIza guTikAo ApI. kahyuM ke tame eka-eka goLI khAjo, tamane kramazaH banIza putro thaze Adi - 4 - (9) revatI-bhagavaMtane auSadha denArI. bhagavaMtane meMTika gAmamAM vicaratA hatA tyAre pita javara ane lohInA jhALA thayelA. loko kahetA hatA ke gozALAnA tapa tejathI baLela bhagavaMta cha mAsamAM kALa karaze. tyAre siMha nAmanA munine thayuM ke * * * mArA dhamacArya bhagavaMta mahAvIrane javara roganI pIDA che, loko kaheze ke - x - teo chavAsthapaNe ja kAlagata thayela che - X * e rIte teo mahAkhedita thayA, teo mAlukkaccha nAme nirjana vanamAM mahAdhvanithI raDavA lAgyA. bhagavaMte sthavira manine kahIne temane bolAvyA. kahyuM ke siMha ! tuM je vicAre che tema nahIM thAya. huM deza uNa 16 varSa kevalI paryAya pUrNa karIza. tuM nagaramAM jA. tyAM revatI gAthApanIe * x * teNIe [azva mATe bIjorA pAka taiyAra karela che, te lAva. * x * revatIe bahumAnapUrvaka potAne, kRtArtha mAnIne vahorAvyuM. bhagavaMta * * * vItarAga bhAve tene peTamAM nAMkhyo. turaMta roga kSINa thayo.
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9/-/869,870 139 thanAra tIrthaMkaro kahyA. have siddha thanAra jIvone kahe che- * sUtra-871 : he Aryo ! kRSNa vAsudeva, rAma baladeva, udaya peDhAla putra, poTTila, zataka gAthApati, dAruka nigrantha, satyakI nigranthI putra, zrAvikAthI bodhita aMbaDa parivrAjaka, pArzvanAthanA praziyA supArzva AyAM, A nava AgAmI utsarpiNImAM cAra mahatatarUpa dharma prarUpI siddha thaze yAvat aMta karaze. * vivecana-871 : vAsudevomAM chello, anaMtara kALe thayela kRSNa. anno - AmaMtraNa vacana che, bhagavaMta mahAvIre sAdhuone AmaMtrIne kahyuM - he Aryo ! sUtrakRtanA bIjA zrutaskaMdhamAM nAlaMdIya adhyayana che - udaka nAme sAdhu, peDhAlano putra, pArzvanajinanA ziSya, rAjagRhI bahAra nAlaMdA pADAmAM IzAna khUNe hastidvIpa vanakhaMDamAM rahyo. gautama svAmI pAse saMzayane nivArIne cAyAma dharma choDI paMcamahAvrata dharma svIkAryo. ponTrila ane zataka gata sUtramAM kahyA. dAruka aNagAra vAsudevano putra ane bhagavaMta aSThinemino ziSya, anuttaroSapAtika sUtramAM kahela che. satyakI e nirgunthI putra che. te A rIte - ceTaka rAjAnI putrI sujyeSThA vairAgyathI dIkSita thaI upAzrayamAM AtApanA letI hatI. peDhAla nAme vidhA siddha parivrAjake - x - vIryano prakSepa karyo, putra janmyo. - 4 - te satyakI. - 4 - sAdhvI pAsethI apaharaNa karI pitA vidhAdhare tene vidhA grahaNa karAvI. rohiNI vidhAe tene pUrve pAMca bhavomAM mArI nAMkhela. chaTTe bhave cha mAsanuM ja Ayu bAkI rahetA tene te vidhA ISTa na hatI, te A sAtamA bhavamAM satyakIne siddha thaI. tenA kapALamAM cheda karI vidhA pravezI devIe tyAM trIjI AMkha karI. - 4 - teNe vidhAdhara cakravartItva prApta karyu. pachI badhAM tIrthaMkarone vAMdI, nATya dekhADI ramaNa karato hato. sulasA zrAvikA dharmamAM bhAvita che ema jANela te zrAvikAbuddha maDa parivrAjaka vidhAdhara zrAvaka. te A - 4 - maDa vidhAdhara zrAvaka mahAvIrasvAmI pAro dharma sAMbhaLI caMpAnagarIthI rAjagRhI tarapha cAlyo. ghaNAM jIvonA upakArane mATe bhagavaMte kahyuM - sulasA zrAvikAne kuzaLa vArtA kaheje. maDe vicAryu ke - A zrAvikA punyavatI che, jene trilokanA nAtha kuzala vArtA kahe che, teNImAM zo guNa haze ? mATe tenA samyakatvanI parIkSA karuM. parivrAjaka veze sulasA pAse jaI kahyuM - tane dharma thaze, mATe amane bhaktithI bhojana Apa. sulasAe kahyuM - jene ApavAthI dharma thAya. tene huM jANuM chuM. maDa AkAzamAM kamaLa Asana vicI lokone vismaya pamADato hato - x - X - to paNa sulasAe kahyuM ke mAre pAkhaMDIthI zuM prayojana ? maDe paNa kahyuM ke A zrAvikA parama samyagdaSTi che kemake mahAn atizaya jovA chatAM dRSTimohane na pAmI. pachI maDa loko sAthe tenA ghera nisIhI kahIM, namaskAra maMtra bolatA pravezyo. sulasAe paNa uThIne tenI bhakti karI, aMmaDe paNa tenI prazaMsA karI, uvavAI sUtrano maDa bIjo saMbhave che. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 supArzva AryA, pArzvanAthanA ziSyAnI ziSyA che.. jemAM cAra mahAvrata rUpa dharma che te catuma, tene prarUpIne siddha thaze. A navamAM keTalAMka vaccenA tIrthaMkarapaNe thaze, keTalAMka kevalIpaNe thaze. - 4 - anaMtara sUtramAM zreNikanA tIrthaMkatvane kahe che * sUtra-872 thI 876 : [872] he Aryo ! bhiMbhisAra zreNika rAjA kALa mATe kALa karIne ratnaprabhA pRthvImAM sImaMtaka nakavArAmAM 84,000 varSanI sthitimAM nArakone vize nairayikapaNe utpanna thaze. te tyAM nairayika thaze, svarUpathI kALo, kALo dekhAto yAvat varNathI paramakRSNa thaze. te tyAM ekAMta duHkhamaya yAvat vedanAne bhogavaze. te narakamAMthI nIkaLIne AvatI utsarpiNImAM A ja jaMbUdvIpamAM bharata kSetramAM vaitADhya parvatanA pAdamUle puMDra janapadamAM zatadvAra nagaramAM samudita kulakaranI bhadrAbhAAMnI kUkSimAM puruSapaNe avataraze. pachI te bhadrA nava mAsa pUrNa ane sADA sAta rAtridina vItI gayA bAda jenA hAtha-paga sukumAla che, ahIM pratipUrNa-paMcendriya zarIra che jenuM evA lakSaNa, vyaMjana yukta yAvat suSupa bALakane janma Apaze. 140 je rAtrie te bALaka janmaze te rAtrimAM zatadvAra nagaramAM bAhya-aMdara bhArAgra ane kuMbhAga paDAvarSA ane ratnavarSA thaze. pachI te bALakanA mAtApitA 11-mo divasa vItatA yAvat bArame divase AvuM gauNa ane guNaniSpanna nAma sthApana karaze. jyAre amAre A bALakano janma thayo te samaye zatadvAra nagara bAhyAcaMtara bhArAgra kuMbhAga patra ane ratnavarSA thaI mATe amArA bALakanuM "mahApadma" evuM nAma thAo. pachI te bALakanA mAtApitA "mahApadma" nAma karaze. pachI mahApA bALaka sAdhika ATha varSano thayo jANIne mahA rAjyAbhiSekathI siMcita karaze. te tyAM mahA himavaMta mahA malaya ane meru samAna rAjAnA guNa varNana vALo rAjA thaze - 4 - pachI te mahApaDA rAjAne anyadA kayAreka be devo mahAddhika yAvat mahAsaukhya senAkarma karaze. te - pUrNabhadra ane mANibhadra. tyAre zatadvAra nagaramAM ghaNAM rAIsara, talavara, mADaMbika, kauTuMbika, Itmya, zreSThI, senApati, sArthavAha vagere ekamekane bolAvIne ema kaheze ke - je kAraNe he devAnupiyo ApaNA mahApA rAjA be maharSika yAvat mahAsaukhya deva senAkarma kare che - pUrNabhadra ane mANibhadra, tethI he devAnupriyo ! ApaNA mahApaDA rAjAnuM bIjuM nAma devasena thAo. pachI temanuM bIjuM nAma devasena thaze. - pachI te devasena rAjAne anya koI divo zveta, zaMkhatalava, nirmala ane caturdanta hastiratna utpanna thaze. tyAre te devasena rAjA koI divase zvetazaMkhatala-vimalarUpa caturdanta hastina para besIne zatadvAra nagaranI vaccovacca thaIne vAraMvAra Avaze-jaze. tyAre zatadvAra nagaranA ghaNA rAjA, Izvara yAvat
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9)-32 thI 876 141 142 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 paraspara bolAvIne ema kaheze ke jethI he devAnupiyo . ApaNA devasena rAjAne zeta-zaMkhatala-vimala evo catudA hastirana utpanna thayo che, tethI huM devAnupiyo ApaNA devasena rAjanuM vimalavAhana jevuM bIjuM nAma thAo, pachI temanuM vimalavAhana trIjuM nAma thaze. pachI te vimalavAhana sA 30 varSa gRhavAsamAM rahIne mAtA-pitA devagata thayA pachI vaDIla vamanI meLavI zarada RtumAM anuttara mokSamArgamAM tatpara thaze. vaLI lokAMtika devo jitakalpa mujaba tevI ISTa, kAMta, piya, manojJa, maNAma, udAra, kalyANakArI, dhanya, ziva, maMgala, sagrIka evI vANIthI abhinaMdAtA, abhidvAtA bahAranA sabhUmi bhAga udhAnamAM eka devaduSya grahaNa karIne, muMDa thaIne, gRhavAsa choDIne apamANika pravajayA leze. te bhagavaMta sAtireka bAra varSa haMmezA kAyAne vosirAvIne dehanI saMbhALa na karatAM je koI upasargo utpanna thaze. jemake - deva, manuSya ke tiryaMcayoniko vaDe utpanna karAyelA te samyapha rIte sahana karaze, khamaze, titikSA karaze, adhyAsita karaze. tyAre te bhagavata Iyasimita bhASAsamita cAva4 gupta brahmacArI, amamatva, akiMcana, chigraMtha, nirupalepa, kAMsya pAmavata mukatatoya * x * cAvat - 4 - jJAnarUSa teja vaDe dIpta thaze. 8] kAMsya, zaMkha, jIva, gagana, vAyu, zAradasalIla, kamalama, kurma vihaga, khaga, bhAraMs... [874] kuMjara, vRSabha, siMha, parvatarAja, akSobhasAgara, caMdra, sUrya, kanaka, vasuMdharA, suhuta agni - ena thaze. [85] te bhagavaMtane kyAMya pratibaMdha nahIM hoya, te pratibaMdha cAra prakAre kahyo che - aMDaja potaja, avagrahika, pragahika. je je dizAmAM Icchaze te te dizAmAM Apatibaddha zucibhUta ladhubhUta abhagraMtha thaI saMyama vaDe AtmAne bhAvatA vicaraze. te bhagavaMtane anuttarajJAna, anuttara darzana, anuttara ca>>i vaDe e rIte Alaya-vihAra vaDe, Arjava, mArdava, lAghava, kSamA, mukti, guti, satya, saMyama, tapa-guNa-sucatisovaciya-phUla parinivaNi mArga vaDe AtmAne bhAvatA dhyAnAMtarikAmAM vartatA anaMta, anuttara, nivyaghiAta yAvatu uttama kevalajJAnadarzana utpanna thaze. tyAre te bhagavaMta ahad jina thaze. kevalI, sarvajJa, sarvadarza, deva sahita manuSya ane asuralokanA payione jANaze ane jaze. sarvalokane, sarve jIvonA Agati, gati, sthiti, cyavana, upapAta, taka mano mAnasika, mukata, kRta, parisevita, pragaTakarma, gupta karyuM, tene chAnI nahIM rahe, rahasyanA bhAgI nahIM thAya. te te kALamAM manavacana, kAyAnA yogamAM vatatA sarvalokamAM sarva jIvonA sarvabhAvone jANatA ane je vicaraze. tyAre bhagavana te anuttara uttama kevalajJAnadazanathI deva-manuSya-asuralokane jANIne zramaNa nibhyone jei koI upasargo upajaze, kemake - deva, manuSya ke tiryaMca saMbaMdhI upajaze tene sArI rIte saheze, khamaze, titikSo, AdhyAsita karo, tyAre te bhagavAna aNagara thaze, isamita, bhASAsamita e rIte jema vardhamAnasvAmImAM kahyuM te badhuM ja kahevuM sAvat adhyApAra zAMta yogayukta, te bhagavaMtane evA vihArathI vicaratA bAra varSa ane tera pakSa vItatA teramAM varSanI madhya vartatA anuttara jJAna vaDe cAvatuM bhAvanA adhyayana mujaba uttama kevalajJAnadina utpanna thaze - X * sarvajJa sarvadarzI thaze.] bhAvanA sahita pAMca mahAvrata ane i jIvanikAyanI rakSAno dharma kahetA vicaraze. he Aryo je rIte meM zramaNa nibhyone eka AraMbha sthAna kahela che, te rIte mahApadma ahajU paNa zramaNa nithione eka AraMbha sthAnane kaheze. je rIte meM zramaNa nirmanthone be baMdAna-prema baMdhana ane hepa baMdhana kahA, tema mahApA ahaMta zramaNa ninthone be baMdhana kaheze - prema ane dveSa baMdhana. jema meM zramaNa nibhyone traNa daMDa kallA - manadaMDa Adi, tema mahApadma ahaMta zramaNa nibhyone manadaMDAdi traNa daMDa kaheze. A abhilApa vaDe krodhakamAya Adi cAra kaSAyo, zabdadi pAMca kAmaguNo, pRedIkAya cAvatu sakAya e ja jIvanikAyo jema meM kahyA tema cAvatuM te paNa kaheMze. A abhilAya vaDe sAta bhaya sthAno meM kahyA, tema mahApadma ahaMtu paNa zramaNa nigranthone sAta bhaya sthAno kaheze, e rIte ATha sadasthAna, nava brahmacaryagatio, dazavidha zramaNa dharma, cAva4 33-AzAtanAo. je rIte he Aya ! meM zramaNa nigranthone nagnabhAva, muMDabhAva, asnAna, daMtadhAvanA, achawtva, pagarakharahitatA, bhUmisyA, phalakazayyA, kASThazA , kezaloca, bahAryavAsa, pagRhapraveza cAvatuM labdha-apalabdha vRtti kahelI che, e rIte je mahApadma ahata paNa zramaNa nigranthone nagna bhAva yAvatu labdha-apalabdha vRtti kaheze.. he Aryo je rIte meM zramaNa-nigranthone AdhAkama, ozika, mizrajAta, athavapUka, pUtika, krIta, pAminsa, Azledha, nikRSTa, abhyAhata, kAMtArabhakata, durbhixbhakata, glAnabhakta, valikAbhakta, pAdhUNabhakta, mUla-kaMda-phala-bhIjaharita-bhojana niSedhela che, e rIte mahApadma ahaMta paNa AdhAkarmika yAvata harita bhojana levAno niSedha karaze. he Aryo je rIte meM zramaNa nigranthone pAMca mahAtatika, supatikamaNa, acelaka dharma kahela che, e rIte mahApA aha paNa zramaNa nigranthone paMcamahattatika yAvatu acelaka dhamane kaheze. he Aryo je rIte meM pAMca aNutata ane sAta zikSaNaad yukad bhAra prakArano zrAvakadharma kahyo che, te rIte mahApadma ahaMta paNa * x * kaheze. he Aryo je rIte zramaNa nigranthone meM zayyAtara ane rAjapiMDa nivedaNo che, te rIte mahApadma ahaMta paNa zramaNone - x * niSedha karaze. he Aryo je rIte mane nava gaNa ane agyAra gaNadharo che, e rIte
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9I-I872 thI 876 143 mahApadma ahaMne paNa nava gaNa, agyAra gaNadharo thaze. he Aryo je rIte huM 30 varSa gRhavAsa mathe vasIne muMDa thaIne yAvat dIkSita thaI bAra varSa, tera pakSa chaThastha paryAya pALIne tera pakSa nyUna 30 varSanA kevalI payayane pALIne 4ra-varSa zAmaNaya paryAyine pALIne ra varSa savayi pALIne siddha thaIza cAvatu sarva duHkhono aMta karIza, e rIte mahApA ahad 30 varSa gRhavAsamAM rahIne yAvat * x + 9+varSa savayui pALIne yAvat sarva du:khono aMta karaze. [876) je zIla samAcAra cAhata tirthaMkara mahAvIrano hato zIla samAcAra mahApadma ahaMnA thaze. * vivecana-832 thI 876 - 8i72] sUjha sugama che. vizeSa e ke - anaMtarota mAryo ! e sAdhuone AmaMtraNa vacana che. DhakkA jene sArabhUta che, te biMbisAra. zreNike kumArapaNe Aga lAgatA jayaDhakkA gharamAMthI kADhelI, tethI pitAe tene bhibhisAra kahyo. prathama prastaTavartI sImaMtaka taskendramAM 84,000 varSanI sthitivALI nATakomAM nAkapaNe utpanna thaze. svarUpathI kALo, kALo dekhAto, cAvatuM zabdathI mahAna bhayano vikAra che jene te, vikarALa, udvegajanaka, paramakRSNavarNa. te narakamAM vedanA vedaze. zveta - ekAMta du:khamaya, cAvatu zabdathI mana-vacana-kAya balane athavA upa-madhya-kAyanA vibhAgane jIve che te mitulAne, kyAMka 'vipulA' pATha che. eTale zarIra vyApinI, pragADha, kaTuka rasa utpAdaka, karkaza sparza saMpAditA ke kaTuka dravyanI jema kaDavI-aniSTa ema karkaza jANavI. vegavALI, jaldIthI mUcha utpAdikA, veidanA bhogavaze.] vedanA be prakAre - sukharUpa, du:kharUpa. sukhano niSedha karavAne du:kharUpa kahyuM. parvatAdi durgavat koIpaNa rIte ullaMghana karavA mATe asamartha, devanirmita, vadhu zuM kahevuM ? sahevI azakya. A jaMbUdvIpamAM paNa asaMkhyAtatama jaMbUdvIpamAM nahIM, puruSapaNe pharI utpanna thaze. paripUrNa navamAsa ane sADAsAta ahorama vyatIta thatAM - x- komaLa hAtha ane paNa jenA che, te sukumAra pANIpAda, svakIya-svakIya pramANathI pratipUrNa athavA pavitra pAMca indriyo jemAM che te ahIna pratipUrNa paMcendriya zarIra athavA ahIna pratipuNya paMcendriya zarIra, athavA aMgopAMganA pramANathI hIna nahIM tevuM zarIra * x * lakSaNa zAstramAM kahela puruSa lakSaNa, * x * mAnotmAnAdika vyaMjana-meSa, tilAdi,-saubhAgyAdi guNo, lakSaNa-vyaMjanonA guNa vaDe yukata te lakSaNabhaMjana guNopeta. - x * upapeta-yukta - X * lakSaNa vyaMjananuM svarUpa kahe che - mAna, unmAna, pramANAdi lakSaNa che ane vyaMjana maSa Adi che athavA sahaja zarIra sAthe utpanna che ane pachIthI thayela te vyaMjana che. lakSaNane mukhya karIne vizeSaNAMtarane kahe che - temAM mAna - jala droNa pramANapaNuM. te A - jaLathI bharela kuMDamAM mAna karavAnA puruSane besADavo. pachI je 144 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jaLa kuMDathI nIkaLe, te jo droNa pramANa hoya to te puruSa mAnopeta kahevAya che. unmAna-tulAropita AbhAra pramANatA. pramANa-AmAMgulathI 108 uMcAI che. kahyuM che jadroNa te mAna, ardhabhAra te unmAna, svamukhathI navagaNuM uMcuM te pramANa. A pramANe traNa lakSaNa che. te mAnonmAnapamANavI patipUrNa, suMdara thayela mastakAdi aMgo jemAM che te ane tathAvidha suMdara zarIra che jenuM te - x * tathA zazivatuM saumyAkAra, manohara, premAvaha darzana jenuM che te zazi saugAkAra kAMtapriya darzana, tethI surUpa, evA bALakane janma Apaze. je rAzimAM, te satrimAM, addha rAtrimAM ja tIrthakaranI utpatti hoya mATe rAtrinuM grahaNa che. te bALaka utpanna thaze. atyaMtara saha bAhya nagaranA bhAgathI je nagara che temAM arthAtu badhAya nagaramAM, 2000 pala vaDe bhAra thAya athavA puruSo vaDe upADavA yogya bhAra te bhAska che. pramANa, tethI bhAra ja mra te bhAsaNa, te bhArANathI bhAra pariNAmathI, e rIte kuMbha pariNAmathI. vizeSa e ke - kuMbha, ATha ADhakAdi pramANathI thAya che. paDA ane ratnanI varSA thaze. yAvatu zabdathI - azuci jAti karmakaraNathI dUra karela, pAThAMtarathI-virAma pAmatA, azucinA, prasavanA vyApAronA vidhAnamAM, sUtikA saMbaMdhI azucikarma virAma pAmatA. - bAranA pUraNa te dvAdaza, te ja kathana che jene te dvAdazAkhya. te A divase te dvAdazAgra divasa ke dvAdazAha divasa eTale bAmo divasa AvatA. A kathanapaNA pratyakSa najIka, e ja svabhAva che jeno paNa mAtrA vaDe paNa anya prakArane pAmela nahIM. te zuM ? prazasta, guNavALuM paNa pAribhASika nahIM. gauNa eTale amukhya paNa thAya mATe guNone AzrIne pakAvarSAdithI niSpanna te guNaniSajJa, "mahApA-mahApadA" tenA pitAnuM eka vAra vicAravuM ane bIjI vAra nAma saMskaraNa karavuM. vicAraNA bAda mahApa bALaka, sAdhika ATha varSa thayA che jene te sAtireka aSTa varSa jAtaka. rAjA saMbadhI varNana kahevuM, te A che - moTA guNanA samUha vaDe aMtarbhata bhAva pratyaya hovAthI athavA moTAI vaDe himavaMta varSadhara parvata, mahAmalayA te viMdhya. maMda-me, mahendra-zakAdi, tenI mAphaka zreSTha che je te. atyaMta vizuddhasarvathAnirdoSa. puruSa paraMparAnI apekSAe moTA, evA rAjAonA kularUpa. vaMzasaMtAnamAM utpanna thayela che te, atyaMta vizaddha dIrdha rAjakulavaMzapata. niraMtara sajalakSaNa-caka, svastika vaDe zobhita, zira Adi aMgo ane aMgulI Adi upAMgo jenA te niraMtara sajalakSaNa viNajita aMgopAMga, bahumAnapUrvaka bahu lokothI pUjAyela, sarva guNa vaDe samRddha, kSatriya, mudita, pitA-pitAmaha Adi dvArA mastaka para abhiSeka karAyela che je te. vinitapaNAthI mAtA-pitAno suma. dayAkArI, maryAdAkArI, pUrva puruSakRta maryAdAdhArI je pote lopato nathI. upadrava na karanAra, anyakRta mane dhAraNa karanAra, manuSyandra, vatsalatAthI lokapitA, dezano purohita-zAMtikArI, ApadAmAM paDela lokonA uddhAranA upAyarUpa mAgane kare che. abhuta kAryano karanAra,
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9/-I872 thI 876 145 manuSyo vaDe pravara, * ** puruSomAM pradhAna, zauyadi adhikatAthI puruSomAM siMha samAna, zApa sAmarthyatvathI puruSomAM AzIviSa. pUjya ane sevyapaNAthI puruSomAM puMDarIka samAnazeSa rAjArUpI hAthIne jItanAra hovAthI puruSavara gaMdhahastisama. dhanezvaratvathI Adya, dakipaNAthI dita, prasiddhatvathI vita, vistIrNa-vipula bhavana, zayana, Asana, yAna, vAhana vaDe vyApta. ghaNuM dhana-sonu-rUpe tathA dravyane meLavavAnA upAya vizepomAM pravartela. * x - jayAM ghaNuM bhojana bace che tathA ghaNA dAsadAsI, gAya, baLado che, jalayaMtrAdi, bhaMDAra, dhAnyagRha, hathiyArano bhaMDAra, hasti Adi sainya vaDe yukta, jenA paDozI rAjA baLahIna che. rAjayanA coro AdinuM sarvasva laI lIdhela che, kaMTakano nAza karyo che, mAnamardana karela che, dezano uddhAra karyo che, dezane sukhI karela che e rIte zatruo paNa jANavA. mAtra zabu tethI judA jANavA. vijayavatvathI zatruno parAjaya karela. durmikSanA abhAvavALuM, mArinA bhayathI mukta, kSema, ziva, subhikSavALuM tathA viM ane kumArAdinuM vyasthAnAdi, rAjyane pALatA mahApA rAjA vicaraze. be deva mahartika, cAvatu zabdathI mahatadhRtika, mahAnubhAga, mahAyaza, mahAbalathI yukta jANavuM. sainya zagune sAdhavA rUpa karma athavA senAviSayaka kartavyatA lakSaNa. pUrNabhadra-dakSiNa cakSanikAyendra, mANibhadra-uttara yakSanikAya Indra, mahAmAMDalIka-rAjA Izvara-yuvarAja, mAMDalika ke amAtya. bIjAo kahe che ke aNimAdi aNuvidhA aizvaryayukta te Izvara. talavara-rAjAe saMtuSTa thaIne Apela pabaMdha vibhUSita. mADaMbika-chinna maDaMbAdhipa, kauTuMbikakeTalAka kuTuMbano svAmI. Ibhya-arthavALo. eTale ke jenA dravyano Dhagalo karIe to hAthI paNa na dekhAya teTalA dravya pramANavALo. zreSThI-zrIdevIthI beThela suvarNamaya paTTathI bhUSita mastakavALo. nagarazeTha, senApatirAjAe nirapita hAthI, ghoDA, ca, padAti senAno nAyaka. sArthavAha-sArthanAyaka, rAjA vagere AdimAM che jeone te, - x - devoe ja senA che jene athavA devAdhiSThita che tenA jenI te devasena. - x - zreyAn - ati vakhANavA lAyaka athavA zeta. te hAthI :- zaMkhatala-kaMbaMpa vaDe, vimala-paMkarahita, sabrikAza deza. tenA para ArUDha thaIne pravesaze ane nIkaLaze. - x - guruonA-mAtApitAnA, mahattapUjayo athavA gaurava cogya hovAthI guru ane mahattara-vaya vaDe vRddha. * x * mahattaronI anujJA bAda, lokANaha lakSaNa siddha sthAnamAM utpanna thanArA te lokAMtika, * X * anyathA kRSNarAjinA madhya vasanArA ane siddha sthAne javApaNuM teone anaMtara bhave mokSa thavAthI che.. jItakalA-Acarela kalA-tIrthakarane pratibodha kasvArUpa che jeonuM te jItakalika. teonuM AcareluM ja A kalA che. teo vaDe tIrthaMkara pratibodha pAmatA nathI. kemake bhagavaMta svayaMbhuddha che. te vivakSita vANI vaDe, je vANIthI AnaMda utpanna thAya che. je vANI ISTaicchita kAMta-manohara priya-prema utpAdaka, virupa vANI paNa kAraNavazAt priya thAya che. manojJa-zubha svarUpA, te zabdathI hoya paNa arthathI hRdayaMgama na thAya to ? mATe [7/10] 146 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kahe che. maNAma-manane game tevI. udAtta-gaMbhIra svara vaDe prayoga karela hovAthI ke arthathI yukta hovAthI. kalya-Arogya ane mav[ - AhvAna tevI kalyANakara, zivaupadravAbhA. dhanyA-dhanane prApta karAve ke dhanamAM sArI che. maMgala-durita kSayamAM sArI, sazrIkA-vacananA artha vaDe yukta evI vANI vaDe-abhinaMdAtA evA naganI bahAra udhAnamAM AvyA... ahIM vAcanAMtarane kahe che sADA bAra varSa paryanta kAyAne vosirAvyAthI, parikama varjanathI deto tyAga karela hovAthI pariSahAdine sahevAthI tema sahevAya che. utpanna thanAra upasargone bhayanA abhAvathI sahana karaze, krodhanA abhAve khamaze, dInatAnA abhAve titikSA karaze, avicalapaNAthI adhyAsita karaze. thAvat kutte - thI eSaNAsamita - upakaraNane levA-mUkavAmAM samita, uccArAdi samita - heta - cUMka, ziyALa - nAkano mela, naLa * mela, mana-vacana-kAyAnI traNa guptithI gupta. sva-sva viSayomAM rAgAdi vaDe indriyonI pravRtti na hovAthI guptendriya, nava brAhmacarya gupti vaDe kSita maithuna viramaNa vratane sevanAra, aSaNa - mArApaNArUpa uccAra jemAM vidhamAna nathI kemake anAsakta che, jene dravya nathI te akiMcana, chedela che dhanadhAnyAdi pratibaMdha jeNe te chinnagraMtha. pAThAMtarathI brigraMtha-pheMksa grantha. nivartava - dravyathI nirmaLa dehatvacI ane bhAvathI baMdhahetunA abhAvathI jemAMthI upalepa nIkaLI gayo che te. A hakIkata upamAna vaDe kahevAya che - kAMsAnA pagavizeSanI jema muktatyajela athati na lAgela pANInI jema baMdhanA hetupaNAthI toya - neha jeNe te makatatoya. je rIte bhAvanA-AcArAMga manA zrutaskaMdha-ra-nA adhyayana-15mAM kahela che, te rIte A varNana kahevA yogya che. te kyAM sudhI ? sArI rIte dhRtAdi prakSepa karela che jemAM te suhuta, evo je hutAzana-agni, te suhutAzana, tenI mAphaka jJAna ke tapakSa teja vaDe dIpyamAna, atideza karelA padono saMgrahane be gAyA vaDe kahe che [8]] kAMsyapAmavatuM mukatatoya, zaMkhanI jema niraMgaNa-rAmAdi vaDe raMgAvAthI chUTela, jIvanI jema apratihata gati-saMyamamAM gati arthAt enI pravRti koI rIte haNAya nahIM. gaganava nirAlaMbana arthAta kula, gAma aAdinA AlaMbana vinAnA. vAyunI jema apratibaddha-gAmAdimAM eka rAtri Adi vasavAthI. zaradaRtunA jaLanI jema zuddhahadayI-cAkaluSa manavALA hovAthI. kamaLa patra jema nipalepa. kAcabAnI jema guptendriya-kAcabo kyAreka pAMce avayavathI gupta hoya che - te rIte A paNa IkiyapaMcaka vaDe gupta thaze. pakSInI jema vipramata-parikara tyAga ane aniyatavAsathI. geMDAnA zIMgaDAnI jema ekajAta - eka ja hoya che, tenI jema ekabUta-rAgAdi anya sahAyanA abhAvathI. bhAkhaMDa pakSI mAphaka apamata-be bhAkhaMDa pakSIne eka zarIra, grIvA judI, paNa traNa hoya che, te baMne atyaMta apamatapaNAe nivahane meLave che. tethI tenI upamA che. [A rIte 11-upamA kahI.] [874] kuMjaranI jema cUskaSAyAdi zatruo pratye hAthI mAphaka zUra. baLadanI
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9- 32 thI 876 143 148 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jema utpanna balavALA-pratijJA karela vastunA bhArane nirvAhanAra. siMhanI jema durbapaparISahAdithI parAbhava na pAmavA yogya. meravat akaMpa-anukUlAdi upasarga vaDenizcala satvavALA. sAgaranI jema akSobha, e rIte sUga vaDe sUcanA che - sAgaravat gaMbhIra-harSa, zokAdithI kSobhita na thavAthI. caMdranI jema saulezya-cAnupatApakArI pariNAma. sUryanI jema dipta tejavALAdravyathI zarIranI kAMti ane bhAvathI jJAna vaDe. jAtya suvarNavata jAtarUpa arthAt rAgAdi kudravyanA virahathI prApta karela che zuddha svarUpa che. pRthvInI jema sarva sparzane sahenArA-zItoSNAdi anukULa-pratikULa sparzIne sahenArA. "satatahata" . kahevAI gayela che. [85] te mahApA bhagavaMtane A pakSa nathI. te kahe che - kayAMya paNa pratibaMdha - sneha thaze. haMsAdi aMDaja, A mArA che tevA ullekha vaDe pratibaMdha thAya che athavA IMDu te manohara mora vagerenuM kAraNa che evo pratibaMdha thAya athavA maMDajapasara, potaja-A hAthI mArA che evo pratibaMdha thAya athavA potaka-bALakaathavA potaka-vatra mAruM che evo pratibaMdha thAya. vizuddha AhAramAM paNa sarANa saMyamavALAne pratibaMdha thAya mATe batAve che - pIrasavAne mATe upADeluM, bhojana karavAne upADeluM. athavA avagraha jene che evI vasati, pITha, phalakAdi vastu athavA dAMDo vagere upadhinI jAta, prakarSa vaDe jenuM grahaNa che te pragrahika arthAt audhika pAtrAdi upakaraNa athavA aMDaja ke potaja. - x * x - jyAre vihArane arthe Icche tyAre te te dizAmAM mahApApabhu vicaraze ema saMbaMdha che. * x - zucibhUta-bhAvanI zuddhithI, upadhirahitapaNAne laIne athavA gauravanA tyAga vaDe laghubhUta. anurUpapaNe-ucitapaNe viratithI paNa pApanA udayathI nahIM. sUma ane alA paNa gayela che dhana Adi grantha jene athavA jenAthI te anupAntha athavA prapa zabdathI aNuparNAMya athavA anarNa-anappaNIya-bIjAne na devA yogya kemake AdhyAtmikavavI. graMthAvat - dravyanI jema jJAnAdi graMtha che jene te anArya graMtha. bhAveNAne - arthAt vAsan - vasatA evA. anura - enAthI bIjuM zreSTha nathI te. anuttara vaDe. A padano AgaLa saMbaMdha kavo. vasati ane ekaramAdi vihAra vaDe, Arjava Adi kramazaH mAyA, mAna, gaurava, krodha, lobhanA nigraho che. gupti-mana vagere, satya-bIjuM mahAvrata, saMyamapaheluM, tapoguNa-anazanAdi, sucarita-sArI rIte seveluM, zauca-trIjuM mahAvata athavA visya-vijJAna - x * kulapradhAna parinirvANa mArga-nivRtti nagarIno paMtharUpa satyAdi parinirvANa mArga vaDe. dhyAna-zukladhyAnanA bIjA ane trIjA bhedarUpano madhya-dayAnAMtara te dhyAnAMtarikAmAM vartatAne arthAta zukla dhyAnanA bIjA bhedathI utarIne trIjA bhedane na prApta karela evA mahAparAne anaMta viSayavathI anaMta, sarvottama hovAthI anuttara, parvatAdithI apratihata hovAthI nirvAghAta, sarvAvaraNanA nAzathI nirAvaraNa, savathiI viSayavathI kRtna, svarUpathI pUnamanA caMdra jevuM, asahAyathI kevala, vara-jJAna darzana prasiddha che. * * * bai aSTavidha mahAprAtihArya pUjAnA yogathI ahetu,rAgAdi jitavAthI jina, paripUrNa jJAnAdi trayanA yogathI kevalI, sarva vizeSArthanA bodhathI sarvajJa, sakala sAmAnyAnA avabodhathI sarvadarzI thaze. vaimAnika ane jyotika lakSaNa deva vaDe yukta, manuSya tathA bhavanapati, vyaMtara lakSaNa asara vaDe yukta. loka-paMcAstikAyAtmaka tenA paryAyo-vicitra pariNAmone jANaze-dekhaze. A devAdikanuM grahaNa pradhAnanI apekSAe che. anyathA sarve jIvonA sarve paryAyone jANaze *x- vaimAnika ane jyotikanuM maraNa te cyavana, nAka ane devono janma te upapAta, * x * manamAM thayela te mAnasika-ciMtita vatu. bhakta odanAdi, kRta-ghaDo Adi, pratisevita-prANivadha Adi. pragaTa kArya, janarahita vyApAra - - te badhAMne jANaze. sara - sarvajJa hovAthI jene raha-vijana vidhamAna nathI te. A hetuthI ja rahasyanA abhAvathI arahasyane bhaje che te. te - te kAlane AzrIne ema jANavuM. * x * mAnasa, vAyasa, kAyika tenA yoga-vyApAramAM * x * vartamAna-vyavasthita sarvabhAvone jANatAM ane jotAM vicaraze. jANIne bhAvanA sahita, dareka vrata, isamiti Adi pAMca bhAvanAo vaDe je che te, te bhAvanAonuM svarUpa AvazyakathI mAnavuM. cha jIvanikAyone rakSaNIyapaNAe evA svarUpavALuM cAstriAtmaka sadgatimAM jIvane dhAraNa karavAthI dharma ane zrutadharmane prarUpatAM vicaraze. have mahApadAnuM ane potAnuM sarvajJapaNuM hovAthI baMne sarvajJonA matamAM abheda che. bhedamAM to baMnemAMthI ekane ayathArtha vastune jovAthI asarvajJatAno prasaMga Ave mATe bhagavaMta baMnene samAna vastunI prarUpaNAne batAvatA kahe che - X - X - he Aryo ! ema ziSyane AmaMtraNa che. AraMbha e ja sthAna te AraMbhasthAna eka ja che. tenuM te-te pramatayoga lakSaNa hovAthI. badho prasAda yukta yoga sAdhuone AraMbharUpa che. zeSa Avazyaka sUtramAM prAyaH prasiddha che, mATe lakhyuM nathI. phalaka-pAtaLuM lAMbu pATiyuM. kATha-jADuM ane lAMbu. labdha sanmAnAdi yukta meLavela ane apalabdha-tiraskApUrvaka meLavela je bhojanAdi nivahi te labdhApalabdha vRtio. AdhAra - sAdhune AzrIne varSa - sacetanane acetana karavArUpa athavA acetananI pAkalakSaNa kriyA che je bhojanAdimAM te AdhArmika. - x * x * ti zabda upadarzanArthe athavA vikAryo che.. pAkhaMDI, zramaNo, nirmabhyone uddezIne dubhikSAdino nAza thatA je bhojana apAya che te zika-uddezamAM thayela che. athavA temaja je uddharela, dahIM AdithI mizrita karIne ke tapAvIne apAya che te auzika che. * x * gRhastha ane sAdhu baMne mATe thayela te mizrajAta. * x * mUlathI potAne mATe rAMdhatA, temAM sAdhu Adine mATe je kaNa Adi nAkhavuM te athavapUraka che. * x- zuddha AhAradi hoya paNa AdhAkarmInA avayavo
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9-872 thI 836 149 vaDe apavitra kareluM te pUtika kahevAya. * x - dravya ke bhAva vaDe kharIdela te kIta. kahyuM che - sAdhune mATe dhanAdi vaDe vecAtu levuM te krIta che... pAmiya-sAdhune mATe uchInuM lAveluM che... Acchadha-nokarAdinI vastune teno svAmI baLathI laIne sAdhune Ape che. - x - atisRSTa-ghaNAM lokonuM sAdhAraNa hoya temAMthI eka AdithI AjJA na apAyeluM te anikRSTa che. * * * abhyAhata-potAnA gAmAdithI je Ape che. - x - adhyavapUrakAdinuM svarUpa kahyuM paNa vyutpatti nahIM. tethI kahe che - pA eono zabdArtha prAyaH pragaTaja che. kAMtAbhanAdi - AdhAkamadinA ja bhedo che. temAM kAMtAra-aTavI. temAM bhakta-bhojana, temAM sAdhu Adi mATe banAveluM te kAMtArabhakta. e rIte bIjA paNa bhojano jANavA. vizeSa e ke - glAnane roganI zAMti mATe je Ape che athavA glAnone mATe je apAya te glAnabhakta.. vaElikA-meghADaMbara, temAM vRSTi vaDe bhika loko bhramaNane mATe azakta thAya che. tethI gRhastha, tenA mATe vizeSataH bhojana dAnArthe banAve che. prAdurNako - mahemAno. te bhikSuko ja, tene mATe je bhojana che te prAthUrNaka bhakta athavA prApUrNaka mATe saMskAra karIne je apAve che te. mUla-pUnarnavAdi mULiAonuM bhojana athavA te ja bhojana ke khavAya che te bhojana. kaMda-sUraNa Adi. phala-trapuSi Adi. bIja-dADama Adi. harita-madhuratRNAdi. jIva vadhanA nimittabhUta hovAthI e badhA bhojanano niSedha kare che.. paMcamahAvrata-Adi. pahelA ane chellA tIrthakarone pAMca mahAvrato ja che. zeSa bAvIza ane mahAvideha saMbaMdhI tIrthakarone cAra yAma che. tethI paMcamahAvratika. e rIte pratikramaNa sahita-ubhaya saMdhyA Avazyaka kaQA vaDe je che te sapratikramaNa. bIja jinonA sAghane kAraNe utpanna thaye ja che te pratikramaNa - 8 - avamAna - jinakabhI vizeSApekSAe vo na hovAthI ane vikalapInI apekSAe jIrNa, malina, khaMDita, zveta ane apavAdine laIne cela-vao che jemAM te celakadharma. kahyuM che ke - jema koI kaTivastrathI mastaka vaTIne pANImAM praveze te ghaNAM vo hovA chatAM lokamAM Avelaka kahevAya, tema muni paNa sAmela hovA chatAM gayela kahevAya. zeta-jIrNa-kulita-sto-aniyata-mbIjAe vAparela vastra, mUcharihita hovAthI muni vasyA hovA chatAM acelaka kahevAya che. rAgAdi nimitapaNAthI mUcha cAtrinA vighAtane mATe che, paNa vA nathI kemake adhyAtmanI zuddhi hovAthI, zarIra ane AhAranI jema. zarIrathI sUkA vageremAM Asakti ke saga utpanna thato nathI ema. kahyuM che ke - skUla vaAdimAM tuM mUrchA kare che, to zarIramAM avazya karIza, kemake zarIra to akeya ane durlabhatara che. tethI vizeSe mUccha karIza. adhyAtma zuddhinA abhAvathI vaAbhAva paNa cAstrine mATe nathI. kahyuM che ke - dArighathI parAbhava pAmela puruSo parigraha rahita chatAM paNa parakIya parigrahamAM mUccha ane kapAyAdi doSavALA hovAthI AtmAno nigraha na karanArA evA anaMtakarmarUpa malano 15o sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 saMcaya kare che. kahyuM che - tIrthakaro sarve bIjAnA upadezane anusaratA nathI, chAstha avasthAmAM bIjAne upadeza ApatA nathI ke ziSya vargane dikSA ApatA nathI. tema ja temano ziyAdi varga badhuM kare to tIrthanuM pravartata kyAMthI thAya ? e rIte tame kaho cho, to pachI acelakapaNAno Agraha zA mATe ? ucita vastranA abhAvamAM paNa cAaidharma hoya che ja. zarIra ane AhAranI mAphaka te paNa cA>>ine upakAka che. kahyuM che ke vadi abhAve tRNagrahaNa, agni sevata IcchA nivAravAne tathA dharmazukladhyAnane mATe glAnAryo ane maraNArthe vastra grahaNa kahyuM. jyAM sAdhu zayana kare te zayyA, tenAthI bhavasAgara tare te zayyAtara eTale vasatino dAtA. teno piMDa te zayyAtara piMDa. je azanAdi-4, vastrAdi-4, zaci Adi-4-levAno niSedha che. te levAnA doSa A pramANe - tIrthakarono niSedha, ajJAnatva, udgamAdi paNa zuddha na thAya, nilabhatA ane lAghavatA na rahe. zayyA durlabha ane naSTa thAya. cakavartI, vAsudevAdino piMDa te rAjapiMDa. have baMne jinonI paNa samAnatAnuM nigamana karavA mATe kahe che [36] je zIla samAcAra-svabhAva anuSThAnamAM jeno che te ja zIlasamAcAra che jenA te... mahAvIra prabhunI jema mahApA jina paNa uttarAphAgunI nakSatramAM janmAdivALA che, te saMbaMdhathI nakSatra sUma * sUga-87 thI 887 : [8] nava nakSatro caMdranA pazcimabhAgA kahyA che, te - [838] abhijituM, zravaNa, ghaniSThA, revatI, azvinI, mRgazIrSa, puSya, hasta, ci. A nava padmabhAA che... [879] Anata, pANata, AraNa, azruta kalAmAM vimAno Coo yojana ud uccattathI kahelA che. [8] vimalavAhana kulakara 00 dhanuSa uM uMcAIpaNe hatA. [881] kauzalika ahaM RSabha A avasarpiNImAM nava koDAkoDI sAgaropama vyatIta thayA pachI tIrtha pravatali... [8] ghanadaMta, laSTaded, gUDhadaMta, zuddhadata tadvIpanA dvIpo 00-00 yojana lAMbA-pahoLA che. 8i83) zuka mahaahanI nava vIthIo kahI che - hAvIeNI, gajavIthI, nAgalIthI, vRSabhanIthI, govIthI, uragatIzI, ajavIthI, mRgalIthI, vaizAnaranIthI. [8] nava prakAre nokaSAya vedanIya kamoM kahyA che - Aveda, yuveda, napuMsakaveda, hAsya, ratI, AratI, bhaya, zoka ane durgAchA. [85] caurindriyanI jAti kula koTi yoni pramukha nava lAkha kahI che. bhuja parisarSa sthalacara paMcendriya tiryaMca yonikonI jAtikula koTi temaja che. 8i86) jIvo nava sthAna vaDe nivartita yugala pApakarmapaNe cayana kayAM che . kare che . karaze. pRthavIkAya nivartita cAvata paMcendriya nivartita. e pramANe
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9-837 thI 887 151 caya, upacaya yAvatu nirjarA karyA che - kare che - karaze. [8] nava padezika skaMdha nA kahyA che, nava pradeza vagaDha yugalo anaMtA kahA che yAvatu navaguNa rukSa pudgalo anaMtA kahyA che. * vivecana-833 thI 887 : 8i99] sugama che. vizeSa epazcAt bhAga caMdra vaDe bhoga jeno che te pazcAt bhAga caMdrane atikramIne je bhogave che - pUMTha daIne bhogave che. - 8i38] abhijitu Adi... matAMtarathI azvinI, bharaNI, zravaNa, anurAdhA, ghaniSThA, revatI, puSya, mRgazira, hasta, cinA pazcimabhAgA che. [879] nakSatra vimAnano vRtAMta kahyo. tethI vimAna vizeSa vRttAMta sUtra che, te spaSTa che... [880] anaMtara vimAnonuM uccatva kahyuM mATe kulakara vizeSanA uMccatvanuM sUtra che... [881] kulakaranA saMbaMdhacI RSabhakulakaranuM sUtra che... [882] kaSabha haMtu manuSya hatA, tethI aMtarlIpanA manuSya kSetra vizeSa pramANavALuM sUtra, te sugama che. te sAtamA sthAnathI che. [883] 600 yojana pramANa kahyA. samabhUtala pRthvInA taLathI uparanA bhAgamAM 900 yojanamAM gati karanArA grahavizeSanA vRtAMtane kahe che - zukra mahAgrahanI nava vIvIo - kSetranA bhAgo prAyaH traNa traNa nakSatro vaDe thAya che. temAM - haya saMjJAvALI vIthI te hacavIcI. ema badhe che. saMjJA-vyavahAra vizeSArthe che. je ahIM hacavIthI kahI te bIje nAgavIthI nAme rUDha che, nAgavIthI te airAvaNa pada che. A vIvIonuM lakSaNo bhadrabAhu prasiddha AryAnA kramathI lakhAya che - bharaNI, svAtI, kRtikA A traNa nAgavIthI uttara bhAgamAM che.. sehiNI, mRgazira, Adra Ibha nAmaka vIdhI che. punarvasu, puSya, AzleSA A traNa sugaja nAmaka vIdhI che. maghAdi vRSabha nAmaka, zravaNAdi jaraovA nAmaka, proThapadAdi cAra go vIthI che, temAM madhyaphaLa che. hastAdi cAra ajavIthI che. indra devatA-jayeSThA ane mUla hoya to mugavIthI che. pavaSiADhA, uttarASADhA, abhijita A traNa nakSatro vaizvAnarNavIthI dakSiNa mArge kahelI che. A vIthIomAM zukra viyare che. temAM nAga, gaja, airAvaNa vIvImAM jo zuka hoya to megha ghaNo varSe, auSadhi sulabha thAya, dravya vRddhi thAya. pazasaMjJaka traNa vIvIomAM zuka hoya to dhAnya, phalAdi madhyama thAya. aja, mRga, vaizvAnara e traNa vIvIomAM jo zukra hoya to dravya ane bhayathI pIDita loka hoya che. 8i84] vIthI vizeSanA cAra vaDe zukAdi graho manuSyone upakAra ane upaghAta karanArA hoya che mATe dravyAdi sAmagrI vaDe karmonA udayAdino sadbhAva hoya che. A saMbaMdhe prastuta adhyayanamAM avataratA karmanA svarUpane kahe che - ahIM no zabda sAhacarya arthamAM che. krodhAdi kaSAyo sAthe rahenArA te nokapAyo. ekalA A nokaSAyonuM pradhAnapaNuM nathI. paNa je anaMtAnubaMdhI Adi kaSAyonI sAthe udayamAM 15ra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 Ave che, tenA vipAka jevA ja vipAkane batAve che. budha grahanI mAphaka bIjAnA saMsarganI jema anuvarte che. e rIte nokaSAyapaNe je karma vedAya te nokaSAyavedanIya. temAM jenA udayathI strIne puruSano abhilASa thAya che, pitanA udayathI madhuranA abhilASanI jema, te chANanA agni samAna strIveda che. jenA udaya vaDe puraSane strIno abhilASa thAya che, kaphanA udayathI khaTAzanI abhilASanI jema, te dAvAgninI javAlA samAna puSaveda che. jenA udayathI napuMsakane strI tathA puraSa baMneno abhilASa thAya, pitta-kaphanA udaye matinA abhilASavatuM, mahAnagaradAhanA agni samAna napuMsaka veda che.. jenA udayathI sanimitta ke niaimita hase che te karma hAya.. jenA udayathI sacita-ayita bAhya dravyomAM jIvane ti utpanna thAya te karma ti... jenA udaye te dravyomAM arati utpanna thAya te aratikarma. jenA udayathI bhayarahita jIvone paNa AlokabhayAdi sAta prakArano bhaya utpanna thAya te bhayakarma... jenA udayathI zokarahita jIvane paNa AkraMdanAdi zoka utpanna thAya te zokakarma... jenA udayathI viTAdi bIbhatsa padArthonI jugupsA thAya te jugupsAkarma. [885 thI 88] anaMtara karma kahyuM, tenA vazavartI jIvo vividha kula koTine bhajanArA thAya che mATe kulakoTinA be sUtro che... temAM gayela jIvo karmano saMcaya kare che mATe caya Adi cha sUtro che... karma pudgalanA prastAvathI pudgala sUtra che. A sUtro sugama che. vizeSa e ke- caurindriya jIvonI jAtimAM je kulakoTionI yoni pramukhanA - yonidvAronA lAkho che. te nava jAti kula koTi yoni pramukha lAkho.. bhujA vaDe cAle che, te bhujago, godhA Adi. sthAna-9-no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10-888 153 sthAna-10 che. - X - X - o have saMkhyA vizeSa saMbaMdhathI ja "daza sthAnaka" adhyayana AraMbhAya che. Ano pUrva adhyayana sAthe A saMbaMdha che. anaMtara adhyayanamAM jIva, jIva navapaNAne prarUyA, ahIM te ja dazapaNe prarUpAya che. evA saMbaMdhavALA ane cAra anuyogadvAravALA A adhyayananuM sUtra * sUtra-888 - loka sthiti daza bhede kahI che - (1) je lokamAM jIvo marI marIne tyAM tyAM ja vAraMvAra utpanna thAya che e pramANe eka lokasthiti kahI. () je jIvone pravAhathI niraMtara pApakarma baMdhAya che, e pramANe eka lokasthiti kahI che... () je jIvone pravAhathI niraMtara mohanIya pApakarma baMdhAya che, ema eka lokasthiti kahI che.. (4) ema thayuM nathI, thatuM nathI, thaze nahIM, je jIvo AjIvo thaze ke ajI jIvo thaze evI eka lokiita kahI che... (5) ema thayuM nathI, thatuM nathI, thaze nahIM ke je trasajIvono vyavaccheda thaze, sthAvara jIvono vyavaccheda thaze athavA sthAvara jIvo kasarUpe thaze e pramANe paNa eka loka sthiti che. (6) evuM thayuM nathI, thatuM nathI, thaze nahIM ke je loka Aloka thaze, Aloka loka thaI jaze, evI eka lokasthiti kahI che... () evuM thayuM nathI, thatuM nathI, thaze nahIM ke - je loka AlokamAM praveze athavA Aloka zekamAM pravesaze evI eka loka sthiti kahI che... (8) jeTalA mAM loka che teTalA kSetramAM jIvo che, jeTalAmAM jIvo che teTalAmAM loka che evI eka loka sthiti che... (9) jyAM sudhI jIvo ane yugalono gatipathayi che tyAM sudhI loka che, jyAM sudhI loka che tyAM sudhI jIvo ane pulono gati pamAya che ema eka lokasthiti che... (10) badhAM lokAMtamAM addha pazcaskRSTa pulo kSatAe pariName che, jethI jIvo tathA yugalo lokAMtathI bahAra javA samartha na thAya te lokasthiti. * vivecana-888 : Ano pUrvaNa sAthe A saMbaMdha che - pUrve navaguNa rakSa pugalo anaMtA che tema kahyuM, te asaMkhyaya pradezAtmaka lokamAM samAya che, e rIte lokanI sthiti che, te hetuthI te ja ahIM kehavAya che. e rIte saMbaMdhavALA A sUtranI vyAkhyA, ahIM paNa saMhitAdinI carcA, pahelA adhyayananI jema - mAtra paMcAstikAyAtmaka lokanI sthiti-svabhAva te lokasthiti... (1) yar - uddezamAM che. * x * apAya - marIne. lokanA deza-gati-yoni ke kalamAM sAMtara ke niraMtara ucitapaNAe pharI pharIne utpa thAya che, e pramANe paNa eka lokasthiti che. pa - utara vAkyApekSAe. (2) have bIjI - savA - pravAhathI anAdi aparyavasitakAla. jaya - niraMtara, jJAnAvaraNAdi badhuM pApakarma che, mokSanA pratibaMdhakapaNAne laIne badhAM karmonuM pApavA 154 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 hovAthI. zivase * baMdhAya che, e rIte paNa eka arthAt anya, satata karmabaMdhanarUpa bIjI loka sthiti. (3) mohanIya pradhAnatAthI bhedathI juduM kahyuM ema satata mohanIya baMdhana, e trIjI.. (4) jIva-ajIva, ajIva-jIvatva abhAve cothI. (5) traNa sthAvaronA avyavaccheda rUpa pAMcamI... (6) lokAlokanuM loka lokava na thavuM te chaThThI... () lokAlokano anyonya praveza na thavo te sAtamI... (8) jyAM sudhI loka che tyAM sudhI jIva che arthAt jeTalo phogamAM lokano vyapadeza che teTalA phoTomAM jIvo che, ahIM jyAM sudhI jIvo che tyAM sudhI loka che. arthAt jeTalA kSetramAM jIvo che teTaluM kSetra loka che. (9) jyAM sudhI jIvAdino gati paryAya che tyAM sudhI loka che - navamI, (10) sarve lokAMtomAM gADha coMTelA, pRSTa mAtra, je tevA nathI te baddha pArthaskRSTa sUkSa dravyAMtara vaDe arthAt tenA saMparkathI sUkSapariNAmavALA na thayela. lokAMtamAM svabhAvathI pugalo rakSapaNAe pariName che athavA lokAMtanA svabhAvathI ja je rAtA thAya che te rakSatAthI te pudgalo paraspara saMbaMdha rahita karAya che. zuM sarvathA ? ema nahIM. paNa tenA vaDe A zabdanA gamyamAnavathI te rU5 vaDe karAya che. jethI karma ane pudgala sahita jIvo ane paramANu Adi lokAMta bahAra javAne samartha thatAM nathI. - x * ema dazamI lokasthiti che, zeSa sugama che.. - lokasthitithI ja viziSTa vaktA vaDe nIkaLelA zabda pagalo paNa lokAMta sudhI jAya che. A prastAvathI zabdanA bhedo * sUl-889 thI 891 - [9] daza prakAre zabda kahela che - [890] nihArI, piDama, bhinna, jarjarita, dIdha, hR4, pRthakva, kAkaNI, kaMkaNI svara, 8i91] daza IndriAnA artho atItA kahyA che - koI dezAthI zabdane sAMbhaLe, koI sarvathI zabdane sAMbhaLe, koI dezathI rUpane jue, koI sarvathI rUpane jue che, e rIte gaMdha, rasa, sparza yAvatuM koI savathI anei anubhavela che... daza IndriyanA artho pratyutpanna kahyA che - koI eka dezathI zabdane sAMbhaLe che, koI eka sarvathI zabdane sAMbhaLe che yAvatu pati... daza IndriyArthI anAgata kahA che - koI eka dezathI zabdane sAMbhaLe che, koI savathI zabdane sAMbhaLe che rAvata spazane anubhave che. * vivecana-889 thI 891 - [889,890] nihAMrI-ghoSavALo zabda, ghaMTAnI jema.. piMDathI thayela te piMDimaghoSarahita. DhakkAdinA zabdavatu.. rakSa-kAkAdinA zabdavatuM. bhinna-kuSThAdithI haNAyela zadavatuM.. jarjarita ke jharjharitataMtrI sahita kaTikA vAdhanI jema.. dIrdha-dII vaNa[zrita ke dUrathI zrAvya meghAdi zabdava... hrasva-hrasva vaNazrita ke vivakSAthI laghuvINAdi zabdavat... pRcakava-anakapaNAmAM atyaMta vividha vAjiMtrAdi dravya yoge je svara, be zaMkhAdinI jema te pRthakatva che.. kAkaNI-sUkSma kaMThano gIta dhvani, je 'kAkalI' e
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10-889 thI 891 155 156 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 rIte rUDha che.. kiMkiNI-nAnI ghaMTaDI, teno svara-vani te kiMkiNI svara. [891] anaMtara zabda kahyo. te indriyanA viSayamAM che, kAlanA bheda vaDe IndriyanA viSayone prarUpatA traNa ane kahe che - sUtra sugama che. vizeSa e - vivakSita zabdasamUha apekSAe dezathI koIka viSayane koIke sAMbhaLela che. sarvathA ke indriyonI apekSAe zrobendriya vaDe dezathI ane saMbhijJa zrota nAmaka labdhiyukta avasthAmAM badhI indriyothI sarvathI sAMbhaLela che athavA dezathI eka kAnathI, sarvathI baMne kAnathI sAMbhaLela che. ema sarvatra jANavuM. pratyutpanna eTale vartamAna. IndriyanA viSayo pudgalonA dharmo che mATe pudgala svarUpa kahe che* sUtra-892 thI 894 - [8 daza prakAre Acchia yugalo cAlita thAya, te - 1-AhAra karAtA yugala cale, pariNAma pamADAtA cale, 3-uMco zvAsa letA cale, 4nIco zvAsa letAM cale, pa-vedAMtA cale, 6-nirjarAtA cale, vikuvA cale, 8paricAra karatA cale, 9-cakSAviSTatAthI cale 1o-zarIranA vAyuthI prerita pudagalo cale. [kAraNe kodhotpatti thAya che. te A - 1-mArA manojJa zabdaarasa-rU-gaMdha-apaharela che. - amanojJa zabda-sArasa-rUpa-gaMdha ApaNe Apela che. 3- mAsa manojJa zaKdAdi A hare che. 4- amanojJa zabdAdi mane A Ape che. 5- mArA manojJa zabdAdi A haraze. 6* amanojJa zabdadi mane A Apaze. 8 mArA manojJa zaGdAdi apaharela che - apahare che - apaharaze. * amanojJa zabdAdi A puruSe Apela che -- Ape che - Apaze. * mArA manojJa zabdadine yAvatu apaharela che - apahare che - apaharaze tathA amanojJa zAdAdi mane Apela che - Ape che - Apaze. 10- huM AcArya, upAdhyAyone vize samyam vanuM chuM. mane AcArya, upAdhyAyoe viparItapaNe ravIkArela che. [ema ciMtavavAthI krodha upaje. 8i94) daza bhede saMyama kahela che - pRedIkAya saMyama yAvatu vanaspatikAya saMyama, beindriya saMyama, teIndriya saMyama, caurindriya saMyama, pAMcendriya saMyama, ajIvakAsa saMyama. asaMyama daza prakAre kahela che - mRdIkAyika asaMyama, aNudu-vAyu-vanaspati yAvatu AjIvakAya asaMyama. daza prakAre saMvara kahela che - zrotrendriya saMvara yAvat sparzanendriya saMvara, mana-vacana-kAya evara, upakaraNa saMvara, zucikuzAgra saMvara.. daza prakAre asaMvara kahela che . zrondriya agAMvarI sUcikuzAgra asaMvara. * vivecana-892 thI 894 : [892] sUtra spaSTa che. vizeSa e - acchinna eTale apRthabhUta, zarIramAM ke vivakSita skaMdhamAM saMbaMdhavALo pudgala cale arthAta sthAnAMtare jAya. (1) AhArAto - khavAto pula AhAramAM upayoga karAtA pudgala cale. (2) pariNAma pAmatA pudgala ja udaranA agnithI khala ane rasa bhAvathI athavA bhojanamAM pariNAma pAmatA pudgala cAle. (3) ucchavAsa levAtA ucchavAsa vAyuno pudgala ke ucchavAsa letA cale. (4) niHzvAsa levAtA ke niHzvAsa lIdhAcI cale. (5,6) vedAtA ane nirjarAtA kama padagala athavA vedAye ane nirjasa karAye cale. (3) vaikriya zarIrapaNe pariNAma pAmato ke zarIra vaikriya karAtA cale. (8) maithuna saMjJAnA viSayathI karAto zuka purzalAdi athavA strI zarIrano bhoga karAtA zukAdi cale. (9) bhUtAdi adhiSThita ke yakSanA AvezavALA thayelA puruSanA zarIra lakSaNa pudgala cale. (10) dehamAM rahela vAyu vaDe prerita ke vAyu vaDe vyApta deha thatA bAhya vAyuthI pheMkaila pula cale. [893] pudgalanA adhikADI ja pudgalanA dharmo, indriyonA viSayone AzrIne je thAya te kahe che - uktArtha che, vizeSa e ke - sthAnano vibhAga A che * temAM mArA manojJa zabdAdine apaharela che ema ciMtavatA krodhotpatti thAya A choka.. evI rIte amanojJa zabdAdine Apela che. * x * A bIjuM... e rIte vartamAnanA nirdeza vaDe che ane bhaviSyanA nirdeza vaDe paNa be sthAna, ema cha thayA. tathA manojJanA apahArathI kAla traNanA nirdezathI sAtamuM.. ema amanophAnA upahArathI AThamuM. manojJano pahA-amanojJanA upahArathI kAla traNanA nirdezathI navamuM ane viparItapaNe svIkArela te vipatipanna. [894] krodhanI utpatti saMyamIne nathI mATe saMyama ane pratipakSe asaMyama mATenuM sUtra che. asaMyamanA vipakSarUpa saMvara che mATe saMvara sUtra ane saMvarathI viparIta asaMvara che. A sUtro sugama che. vizeSa e ke - upakaraNa saMvara-aniyata ane akalAnIya vAdinA agrahaNarUpa athavA vistArela vastrAdine upakaraNanuM saMvavuM te upakaraNasaMvara. A audhika upakaraNanI apekSAe che. tathA soyanuM ane damagrionuM zarIranA upaghAtakapaNAthI je saMvaravuM te zucikuzAgra saMvara. upalakSaNathI samasta pagrahika upakaraNApekSAe saMvara jANavo. ahIM chellA be pada vaDe dravyasaMvara kahela che... - asaMvaranA ja vizeSane kahe che * sUtra-85 thI 900 : [9] daza kAraNe "huM ja ukRSTa chuM" ema madavALo thAya, te A - jAtimAMthI, kulamadathI yAvata aizvaryamathI, nAgakumArasuvaNakumAra devo mArI pAse zIgha Ave che evA madathI, sAmAnya puruSonA dharmathI mane zreSTha avadhijJAnadarzana utpanna thayA che e madathI. [896] samAdhi daza bhede kahI che - prANAtipAta viramaNa, mRNA-adattAdAnamaithuna-parigraha viramaNa, i-bhASA-eSaNA-AdAna bhAMDa mAtra nikSepaNA - uccAra prasavaNaariSThApanikA samiti... asamAdhi daza bhede kahI - prANAtipAta mAvata parigraha, Iya asamiti yAvatu uccAra prasavaNa khela siMdhANaga pAriSThApanikA asamiti.
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10-895 thI 900 153 [9] pravajyA daza bhede kahI. te A - 8i98] chaMda, rosA, jUiNAM, ptA, pratikSatA, smaraNa, rogiNIkA anAdatAM, devasaMDrApti, vatsAnubaMdhitA... [9] zramaNadharma daza bhede che. te A - kSamA, mukti , Arjava, mAdava, lAghava, satya, saMyama, tapa, tyAga, brahmacaryavAsa. vaiyAvacca daza bhede kahI che. te A - AcArya vaiyAvacca, upAdhyAya-vi-tapasvI-plAna-rakSa-kula-gaNasaMghansAdharmika vaiyAvacca. [@] jIva pariNAma daza bhede kahyA che. te A - gati pariNAma, Indriya pariNAma, kapAya-lesADyoga-upayoga-jJAna-darzana-zAsTiA-veda pariNAma... ajIva pariNAma daza bheda kahyA che--baMdhana pariNAma, gati-saMsthAna-bheda-va-rasa-gaMdhasparza-agurulaghu-zabda pariNAma. * vivecana-895 thI - [clpa sUtra spaSTa che. vizeSa e- mamata jAtyAdi prakarSano paryA che jene aMta arthAta huM ja jAti AdithI uttamapaNe sarvotkRSTa chuM - 4 - 4 - huM, - atizayavALo chuM evA abhiprAya vaDe stabdha-madavALo thAya. yAvatu zabdathI balarapa-zruta-tapa-lAbha mada vaDe ema jANavuM. tathA nAgakumAra ke suvarNakumAra mArI pAse zIgha Ave che. sAmAnya paraSonA dharma-jJAnapayaya lakSANa, tethI utara-pradhAna teja autarika. niyata kSetranA viSayavALo avadhi, tarUpa jJAnadarzana prasiddha che. [896] ukta madathI vilakSaNa samAdhi che. tethI samAdhi sUtra ane tenA vipakSarUpa asamAdhi che. tethI samAdhi-asamAdhi sUtra che... [897] samAdhi ane asamAdhinA AzrayavALI pravajayA che mATe tenuM sUtra che... [899] dikSA sUjha ane dikSAvALAno zramaNa dharma che... zramaNadharmanA vizeSa rUpa vaiyAvRtya che mATe be sUtra che... [06] A badhA jIvanA dharmo che. tethI jIvanA pariNAmanuM sUtra ane vilakSaNapaNAthI ajIvanA pariNAmanuM sUtra che. A sUtro sugama che. vizeSa e - samAdhAnarUpa samAdhi-samatA, sAmAnyathI rAgAdino abhAva, te upAdhi bhedathI daza prakAre che. 8i98] chaMdA-chaMda eTale svakIya abhiprAya vizeSathI goviMda vAcaka athavA suMdarInaMdanI jema athavA pArakAnA abhiprAyathI-bhAIne vaza thaIne bhavadattanI jema te chaMdA pravajyA... roSathI zivabhUtinI jema te ropA pradyA... dArighathI kaThi lAvanAranI jema je dikSA te paripUnA. suviNa-svapnathI pupaculAnI jema athavA svapnamAM levAya te svanA. paDisayApratijJAthI je dikSA te pratikUtA-zAlibhadra bhaginI pati dhanyavatuM. mAraNikA-saMbhAravAthI je dikSA che, mallinAthe janmAMtara smaraNa karAvI pratibuddhAdi rAjAne apAvI te... rogiNikA - roga vidhamAna che jemAM te segiNI, te ja rogiNikA-sanakumAranI jema... anAdaitA-anAdathI je dikSA che, naMdIpaiNavatuM athavA zithilanI je dikSA te anAdetA. devasaMjJatA-devanA pratibodhathI dikSA, metAdiva... vansa anubaMdhathI - 158 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vala - paNa, anuSa - teha che jemAM te vatsAnubaMdhikA, vajasvAmInI mAtAnI jema. | [899] zramaNa dharma-vyAkhyAna karela ja che. vizeSa e - viyAga - tyAga, dAnadharma. vyAvRta ke vyAkRtarU5 vyApAra, tenuM karma te vaiyAvRtya athavA bhakta pAnAdi vaDe upakhaMbha. samAna dharma te sadharma, te vaDe AcAra te sAdharmika, | [900] pariNAma-pariNamavuM te pariNAma arthAt te bhAvamAM javuM. kahyuM che - pariNAma ja attara gamanarUpa che, paNa sarvathA te rUpe rahevuM nahIM, tema sarvathA vinAzarUpa nathI te pariNAma, tene jANanAra, tema ISTa che. A rIte dravyartha naya mate samajavuM, paryAyArthika naya mate te nizcaye dravyono chatA paryAya vaDe nAza thatAM chatA paryAyo vaDe prAdabhavarUpa pariNAma che. e rIte jIvano pariNAma te jIvapariNAma, te prAyogika che. temAM (1) gatipariNAma-gati e ja pariNAma. e rIte sarvatra samajavuM. gati, ahIM gati nAmakarmanA udayathI nArakAdinA vyapadezanA hetubhUta che ane tene pariNAma to A bhavanA kSayathI che, te narakagati Adi cAra bhede che. (2) Indriya pariNAma-gati pariNAma thatAM ja indriyono pariNAma thAya che mATe kahe che - te zrotrAdi bhede pAMca prakAre che... (3) IndriyonI pariNatimAM ITaaniSTa viSayanA saMyogathI rAgadveSarUpa pariNati thAya che. tethI pachI kapAya pariNAma kahyA che, te krodhAdi bhedathI cAra prakAre che. (4) kaSAya pariNAma thatA lezyAno pariNAma thAya che, paNa lezyAnI pariNatimAM kaSAyanI pariNati nathI, je mATe kSINakaSAya jIvane paNa zukla lezyAnI pariNati dezona pUrvakoTi varSa paryaad hoya che. kahyuM che - jaghanya aMtamuharta ane utkRSTathI nava varSa nyUna koDa pUrva zuklalezyA sthiti jANavI. A hetuthI leNyA pariNAma kahyo, te kRSNAdi bhede cha prakAre che. (5) lephsA pariNAma, yoga hovAthI thAya, je kAraNathI phudhana ruddha yogane lezyA pariNAma dUra thAya che. kahyuM che - samucchinna kriyA dhyAna alezyane hoya. vezyA pariNAma pachI yoga pariNAma kahyA, te mana-vacana-kAya traNa bhede che. (6) saMsArI jIvone yoga pariNatimAM upayoga pariNati hoya, mATe have upayoga pariNAma kahe che, te sAkA-anAkAranA bhedathI be prakAre che. () upayoga pariNAma hotA jJAna pariNAma hoya che te Abhinibodhika bhedathI pAMca prakAre che tathA mithyArdaSTinuM jJAna te ajJAna che, tethI ajJAna pariNAmamati jJAna, zruta ajJAna, virbhAgajJAna lakSaNa traNa prakAre che. paNa vizeSa grahaNanA sAdhammacI jJAna pariNAma grahaNathI gRhita jANavo. (8) jJAna ane ajJAna pariNAma hotA ja samyaktvAdinI pariNati che mATe jJAna pachI darzana pariNAma kahyA. te samyaktva, mithyAtva, mizra bhede che. (9) samyakrava prApti pachI ja cAstri hoya che tethI tenA pariNAma kahyA. te sAmAyikAdi pAMca bhede che.. (10) A Adi veda pariNAmamAM cA>>i pariNAma hoya
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-85 thI 900 159 160 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 che, paNa cA>>i pariNAmamAM veda pariNati nathI, je mATe avedaka jIvane paNa yathAvAta cAritranI pariNati kahela che. tethI cAstri pariNAma pachI veda pariNAma kahyo. te strIvedAdi traNa prakAre che.. agIya - pudgalono pariNAma, temAM baMdhana-paraspara pudgalono saMbaMdha-saMzleSa, te ja pariNAma te baMdhana pariNAma. ema badhe jANavuM. baMdhana pariNAmanuM lakSaNa A che - sama snigdhatAthI baMdha na thAya, samarakSatA thakI paNa na thAya, vimama ptibdha rakSavathI DhaMdhono baMdha thAya che. arthAta samaguNa niSpano samaguNa nigdha ke samaguNa rakSa sAthe baMdha na thAya jo viSama mAmA hoya to baMdha thAya. viSama mAtrAnA nirapaNArthe kahe che - snigdhano dvayAdhika ptibdha sAthe, sUkSano dvayAdhika rakSa sAthe, rUkSa-snigdha paramANuno jaghanya vajIne viSama ke sama mAmAe baMdha thAya che. gati pariNAma-be bhede, pRzadgati-je prayatna vizeSathI phonanA pradezone sparza karato jAya che, aspRzadgati-sparza karyA vinA ja jAya che, paNa A saMbhavI na zake. gativALA dravyonA prayatnanA bhedanI upalabdhi hovAthI, te A pramANe - megha vaDe mUkAyelA mahelanA uparanA bhAgamAM karAnA paDavAnA kALano bheda jaNAya che. A hetuthI aspRzadgati pariNAma saMbhavI zake che. athavA dIrdha-dUravanA bhedathI A be prakAre che. saMsthAnuM pariNAma - parimaMDala, vRta, casa, caturA, Ayata bhede pAMca prakAre che... bheda pariNAma pAMca prakAre, temAM khaMDabheda-raeNkela mATInA piMDanI jema, pratara bhedaabhapaTalanI jema, anutara bheda-vaMzanI jema, cUrNabheda-cUravuM te, ukarikA bhedapopaDo ukheDavAnI jema. varNa pariNAma pAMca prakAre che... gaMdha pariNAma be bhede che... sapariNAma-pAMca bhede che... sparza pariNAma ATha bhede che... adhogamana svabhAvarUpa gurUka nahIM ane udagamana svabhAvarUpa ladhu nahIM evuM dravya te agurulaghuka-atyaMta sUma bhASA, mana ane karma dravyAdi te pariNAma. ahIM pariNAma ane pariNAmavALAnA abhedathI gura laghuka pariNAma, evA grahaNathI teno vipakSa paNa gRhita jANavo. temAM vipakSAe gura ane vivakSAe ja laghu te gulaghuka-audArikAdi atyaMta sthaLa. A vastu nizAnayathI, kahI, vyavahAranayathI te cAra prakAre che - (1) guraka-adho gamana svabhAva vajAdi, (2) laghuka-urdhvagamana svabhAva-dhUmAdi, (3) gurukalaghu-tiryagAmI, jayotika vimAnAdi, (4) agurulaghuka-AkAzAdi. kahyuM che - nizcayathI sarvaguru ke salaghudravya ekAMte nathI. bAdara dravya gura laghuka che ane zeSa dravya agurulaghuka che. vyavahAranayathI guru dravyapathara, laghu-dIpa, gurulaghu-vAyu ane agurulaghu-AkAza che. zabda pariNAma-zubhAzubha bhede be prakAre.. ajIva pariNAmanA adhikArathI pudgalalakSaNa jIva pariNAma ane aMtarikSa lakSaNa ajIva pariNAma upAdhikA vyapadeza karavA yogya asvAdhyAyikane sUga vaDe kahe che. * sUjha-901,902 : [901] AkAza saMbaMdhI avAdhyAya daza bheda kahyo che - ulkApAta, dizAdaIha, garjita, vidhuta, nighati, jUgaya, cakSAdIta, dUmikA, mahikA, rajaghAd. dArika asvAdhyAya daza bhede kahyo che - asthi, mAMsa, lohI, zuci sAmaMta, zamazAna sAmaMta caMdragrahaNa, sUryagrahaNa, patana, rAjavigraha, upAzrayamAM aughaki zarIra (mRtaka) paDeluM hoya. (02] paMcendriya jIvono AraMbha na karanArane daza bhede saMyama thAyakomanA sukhano nAza karanAra thato nathI, zromanA du:khano saMyoga karanAra na thAya. e pramANe cAvata sAzA du:khano saMyoga na thAya. ema asaMyama paNa kahevo. * vivecana-01,902 : 9i01] aMtarikSa-AkAzamAM thayela te AMtarikSaka, svAdhyAya-vAMcanA Adi pAMca bhede yathAsaMbhava jemAM che te svAdhyAyika. teno abhAva te asvAdhyAyika. temAM ulkA-AkAzamAM utpanna thayela teno pAta-ulkApAta tathA dizA-vidizAmAM dAha te digdAha-mahAnagaranA dAhanI jema je udho bhUmi para pratiSThita na hoya ane gaganatalavartI te digdAha.. garjita-megha dhvani. vighata-vijaLI, nirdhAta-vAdaLA sahitake hita AkAzamAM baMtAdi vaDe mahAdhvani.. jUjyaga-saMdhyApabhA ane caMdraprabhAnuM eka sAthe hovuM arthAt saMdhyApabhA-caMdraprabhAnuM mizratva. temAM caMdraprabhA AvRttA saMdhyA nAza pAme, zukala pakSanI pratipadAdi divasomAM jaNAya nahIM athavA saMdhyA vibhAga na jaNAtA kAlaveLA na jaNAya. A hetuthI traNa dina sudhI prAdoSika kAlane grahaNa na kare, tethI kAlika sUNano asvAdhyAya thAya.. ukAdinuM svarUpa A che - chinnamUla, didAha, sarekha prakAzayukta te ukA, saMdhyA cheda AvaraNa te cUpaka zukalapakSe traNa dina hoya. cakSAdIta-AkAzamAM thAya che. A svAdhyAya karanArane kSudradevatA chalanA kare che.. pUmikA-mahikAno bheda, varNathI ghamikA-dhamAM hoya che.. mahikA-jhAkaLa prasiddha che, A baMne paNa kArtikAdimAM garbhamAsomAM hoya che, te paDyA pachI turaMta ja sUkSamapaNAthI badhuM akAya vaDe vAsita thAya che. raja-udghAta te vizrA pariNAmathI cotaraphathI januM paDavuM . asvAdhyAyanA adhikArI ja kahe che - dArika eTale manuSya ane tiryacanA zarIra saMbaMdhI te dArika asvAdhyAyika. temAM asthi, mAMsa ane lohI prasiddha che. temAM paMcendriya-tiryaMca saMbaMdhI asvAdhyAyika, dravyathI asthi, mAMsa, lohI. graMthAMtarathI carma paNa kahevAya che. kahyuM che - lohI-mAMsa-cAmaDu-hADakAM A cAra avAdhyAyika che. phoTathI 60 hAthamAM, kALathI saMbhavakALathI trIjI porasI sudhI, bilADI Adi vaDe uMdarAdinA nAzamAM ahorama sudhI, bhAvathI naMdi Adi na bhaNavA, manuSyasaMbaMdhI paNa avAdhyAya ema ja che. vizeSa e - kSetrathI 100 hAtha aMdara, kALathI
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 -901,902 161 162 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 ahorAtra sudhI cAvatu Adva saMbaMdhI traNa dina sudhI, strInA janmamAM ATha dina, puruSanA janmamAM sAta dina, hADakAmAM jIvanA vinAzathI AraMbhIne 100 hAthamAM rahelAne bAra varSa sudhI avAdhyAya hoya. citAni vaDe baLelA ke udakapravAhathI taNAyelA hADakA asvAdhyAyika thatAM nathI, paNa bhUmimAM dATelA hADakAMo asvAdhyAyika thAya che. azuci-viSTA ane matra tenI samIpamAM azaci sAmaMta asvAdhyAyika che. kAlagrahaNane AzrIne kahyuM che - lohI, mUtra, viSTAne suMghavuM ane jovuM e baMneno tyAga karavo. zmazAna sAmaMta-maDadAnA sthAna samIpe. caMdra-caMdra vimAnano uparAga-rAhu vimAnanA tejathI DhaMkAvuM te caMdroparAgagrahaNa, e rIte sUryagrahaNa paNa jANavuM. ahIM kAlamAna che - jo caMdra ke sUryagrahaNa thatAM saMgraha ke saMpUrNa bUDe che tyAre grahaNakALa, te sajhizeSa, te ahosabi zeSa ane tyArapachI ahorAtra paryanta varje che. kahyuM che ke - caMdra, sUrya grahaNamAM nighati ane garjitamAM ahorAtra hoya. - AcaraNa karela to jo te ja rAtrimAM athavA divasamAM mUkela hoya to caMdragrahaNamAM te ja satrimAM zeSane choDe che ane sUryagrahaNamAM to te divasanAM zeSa bhAgane choDIne bIjA divasanI rAtri paNa choDe che. kahyuM che ke- caMdra jo rAtre grahaNa thaI be ja mUkAyo hoya to te ja saginA zeSane varjavuM. sUrya jo divase grahaNa thaI divase ja mUkAyo hoya to te ja divasa zeSa ane rAtri zeSa varjavuM. caMdra ane sUryanA grahaNanuM dArikava to tenA vimAnanA pRvIkAyika jIvonI apekSAo jANavuM. jo ke aMtarIkSava che, to paNa vivaphyu nathI kemake aMtarIkSapaNAe kahela Akasmika ulkAdithI caMdrAdinA vimAnonA zAzvatatvathI bhinna5Na che. patana-rAjA, pradhAna, senApati, gAmanA mAlikAdinuM maraNa. temAM jo daMDanAyaka ke sajA maraNa pAme ane bIjo jyAM sudhI na thAya tyAre bhayamAM ke nirbhayamAM svAdhyAyane vaje. nirbhayamAM zravaNa pachI ahorama paryanta vaje che. gAmano mahatara maraNa pAme, adhikArI ke ghaNAM svajana vALAnuM ke zayyAtaranuM ke upAzrayathI sAta gRhamAM sAmAnya purapanuM maraNa thatAM ahorama paryanta svAdhyAyane varje che athavA dhIme dhIme bhaNe che. kemake A sAdhuo du:kha vagaranA che, e rIte loko gaha na kare. - x * rAjAono saMgrAma, upalakSaNathI senApati, grAmabhogika, mahattara puraSa-strI ane malla yuddhomAM svAdhyAyika che. e rIte pAMzu, loTa AdinA kalahamAM asvAdhyAyika che. je kAraNathI ukta sthAnamAM prAyaH ghaNAM vyaMtaro kautukathI Ave che ane pramAdIne chaLe che athavA A sAdhuo du:kha rahita che, e rIte uDAha athavA aprIti utpanna thAya. A kAraNathI je vigrahAdika jeTalA lAMbo kALa je phogamAM thAya te vigrahAdikamAM teTalA kALa paryA, te kSetramAM svAdhyAyane parihare che. tathA upAzraya-vasatimAM vartamAna dArika manuSyAdinA zarIra jyAre ubhinna hoya tyAre 100 hAthamAM asvAdhyAya thAya che ane jo na bhedAyeluM hoya to paNa 7/11]. kutsitapaNAthI ane AcaritapaNAthI 100 hAtha paryA tyAjya che. tyAM pariThApanA karAtAM te sthAna zuddha thAya. [902] paMcendriya zarIra svAdhyAyika che ema kahyuM. paMcendriyanA adhikArathI tene AzrIne saMyama-asaMyama saMbaMdhI be sUtra che te utArtha che. saMyama-saMyama adhikArI tenA viSayabhUta sUmone kahe che* sUtra-903 thI 17 : [@]] daza sUkSmo kahelA che - prANa sUkSma, patakasUma cAvatuM sneha sUma, gaNitasUkSma, bhaMgasUkSma., [co] jaMbUdvIpanA merunI dakSiNe gaMgA, siMdhu mahAnadIomAM daza mahAnadIo maLe che. te A - samUnA, sarayu, AvI, koNI, mahI,.. zata, vivatsA, vibhASA, airAvatI, caMdrabhAgA... jaMbudvIpanA meranI uttare raktA, MvatI mahAnadIomAM daza mahAnadIo maLe che. te A - kRNA, mahAkRNA, nIlA, mahAnIlA, vIrA, mahAtIrA, IndrA yAvatuM mahAbhogA. [08] jaMbUdvIpanA bharata kSetramAM daza-rAjadhAnIo kahI che - [@6] caMpA, mathurA, vArANasI, zrAvatI, sAketa hastinApura kAMpilsa, mithilA, kauzAMbI, rAjagRha... [09] A daza rAjadhAnImAM daza rAjAo muMDa thaIne cAvatu patajita thayA. te A - bharata, sagara, mAvA, sanatakumAra, zAMti, kutha, ara, mahApaw, harisena ane jaya. [jaMbUdvIpano meru parvata 1ooo yojana jamInamAM, pRdItale 10,000 yojana, uparanA bhAge 10eo yojana, savagrapaNe lAkha yojana kahyo che. [9] jaMbUdvIpanA meru parvatanA bahu madhya bhAge A ratanapabhA pRthvInA uparano ane nIceno zullaka pataramAM tyAM ATha pradezika sucaka kahela che jyAMthI A daza dizAo pravarte che. te - pUrva, agni, dakSiNa, naiRtya, pazcima, vAyavya, uttara, IzAna, udad, adho. A daza dizAnA daza nAmo kahyA che, te A - [10] aundrI, AneyI, yamA, naiRtyI, vANI, vAyavyA, somA, IzAnA vimalA ane temAM jANavI. [11] lavaNa samudra madhye 10,000 yojana gotIrtha rahita kSetra kahyuM che - ..lavaNasamudranI 10,ooo yojana pramANa udakamAlA kahI che... badhA moya pAtALa kaLazo eka lAkha yojana UMDAIthI kahyA che, mUlamAM 10,ooo yojanA pahoLA che, bahumadhya deza bhAge eka pradezavALI zreNImAM lAkha yojana pahoLA che. uparanA mukhamAM muLamAM 10,000 yojana pahoLA che. te mahApAtALa kaLazonI ThIkarI sarvataH vajaranamaya, satra samAna 1ooo yojana jADAIthI che. badhAM GzupAtALa kaLazo 1ooo yojana UMDAIthI che. mULamAM 1oo yojana pahoLA che. bahu madhya deza bhAgamAM eka prAdezika zreNimAM 1ooo yojana pahoLA che. upara mukhanA mUlamAM 100 yojana pahoLA che. te ladhu pAtALa kaLazonI ThIkarI sarvataH
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 -03 thI 14 - 163 vajanamaya, sama sama daza yojananI jADAI vaDe kahelI che. [91 dhAtakIkhaMDanA baMne meru parvato 1ooo yojana UMDAIthI ane bhUmitalamAM deza-una 10,ooo yojana pahoLAIthI tathA uparanA bhAge 1ooo yojana pahoLAIthI kahela che... puravaradvIpAddhanA baMne meru parvato daza yojana, e ja pramANe dhAtakIkhaMDanI mAphaka jANavA. [] badhAM vRtta vaitADhaya parvato 1ooo yojanAnI uMd uccatva vaDe 1ooo gAunI uMDAI vaDe sarvatra sama, pyAlAne kAre rahelA ane 1ooo yojananI pahoLAI vaDe kahelA che. [14] jaMbUdvIpamAM daza kSetro kahelA che - bharata, airavata, haimavata, hairaNyavata, harivarSa, ramyavarSa pUrNavideha, aparavideha, devakuru, uttarakura [15] mAnuSottara parvata mUlamAM 10rara yojana pahoLAIthI che. [16] badhA aMjanaka parvato 1ooo yojana uMDA, mUlamAM 10,ooo yojana pahoLA, upara 1ooo yojana pahoLA che... badhA dadhimukha parvato 1ooo yojanA GDA, saba sama, yAlA akATe, 10,000 yojana pahoLA che.. badhA ratikara parvato 1ooo yojana uMcA, 1000 gAu uDA, saba sama, jhAlara AkAranA tathA 10,ooo yojana pahoLAIthI kahyA che. [1] cakavara parvata 10eo yojana uDA, mUlamAM 10,000 yojanA pahoLA, upara 1ooo yojana pahoLA che... kuMDalavara parvata emaja jaNAvo. * vivecana-903 thI 17 : (903] daza sUmo:- prANa sUkSma - anuddharita kuMtha, panakasUmaullI. cAvatuM zabdathI A jANavuM. bIjasUkSma-vIhI Adino agrabhAga, haritasUma-bhUmi jevA varNanuM ghAsa, puSasUkSma-vaDa AdinA puSpo, aMDasUma-kIDI AdinA iMDA, layanasUmakIDInA nagarasa, sneha sUma ThAra vagere ATaluM AThamAM sthAnamAM kahyuM che. bIjA be A che. gaNita sUmagaNitanI saMkalanAdi te ja sUma che kAraNa ke sUkSma buddhi vaDe gamyatvathI vajamta sudhI gaNita saMbhaLAya che.. bhaMga sUkSma-bhAMgA eTale vastunA vikalpo. te be bhede che - sthAnabhAMgA, kramabhAMgA. temAM sthAnabhaMga A 1- dravyathI hiMsA bhAvathI nahIM, 2- bIjI bhAvathI, dravyathI nahIM, 3- anyA bhAvathI ane dravyathI, 4- anyA na bhAvathI na dravyathI, AvA lakSaNavALuM sUma te bhaMga sUma. AnI sUkSmatA bhajanIya pada bahuvamAM gahata bhAva vaDe sUma buddhithI jANavA yogya hovAthI che. [904] pUrve gaNita sUkSma kahyuM, mATe taddhizeSabhUta prakRtAdhyAyana avatArIpaNe jaMbUDhIpa" Adi gaMgA sUtrAdithI kuMDalasUtra paryanta kSetrane kahe che. A sugama che. vizeSa e- daza nadInI madhye pahelI pAMca gaMgAmAM maLe che ane pAchalI pAMca siMdhamAM maLe che. e rIte rakatA sUga paNa jANavuM. vizeSa e ke- cAvatu zabdathI IndrasenA, vAripeNA jANavI. 164 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 [905,906] rAjadhAnI-rAjAno jemAM abhiSeka karAya te - dezanI mathe mukhya nagarIo. 1- aMgadezamAM caMpAnagarI, 2- surasena dezamAM mayusa, 3- kAzImAM vArANasI, 4- kuNAlamAM zrAvastI, 5- kozalamAM sAketa-ayodhyA, 6- kuru dezamAM hastinAgapura, 9- pAMcAlamAM kaMpilapura, 8- videhamAM mithilA, * vasamAM kosAMbI, 10- magadhamAM rAjagRhI. A nagarIomAM sAghuo utsargathI pravezatA nathI. kemake taraNa strI, vaizyA strI AdinA darzanathI manano kSobhAdi saMbhave che. mahinAmAM be ke traNa vakhata pravezanAra sAdhuone AjJAbhaMgAdi doSa lAge. A daza to daza sthAnakathI kahI che, paNa A daza ja nathI. kemake 5 AdizamAM 26-nagarIo che. bIjA graMthamAM te te prAyazcittAdi vicAromAM prasiddha che. nizItha bhAgamAM bIjI rAjadhAnInuM grahaNa paNa kahela che. - x - ahIM A doSo che - taruNI, vezyA strI, vivAha, rAjAdinI RddhithI pUrvanI mRti, vAjiMtra ane gItAdi zabdo, strI zabdothI vikAra thAya. | [co] anaMtarokta daza Arya nagarImAM keTalIkamAM cakravartI rAjA dIkSita thayA che. tethI daza sthAnamAM teono avatAra kahela che. subhUma ane brahmadad be cakravartI dIkSita na thaIne narakamAM gayA che. temAM bharata ane sagara pahelA be cakravartI rAjA sAketa nagarImAM jenuM paryAya nAma vinItA, ayodhyA che, tyAM jamyA ane dikSA lIdhI. trIjo maghavA zrAvatImAM, sanakumAradi cAra hastinAgapuramAM, mahApA vArANasImAM, harioNa kAMpitramAM, jaya-rAjagRhImAM pravajita thayo. A daza nagarImAM kramathI dikSA lIdhI tema na kahevuM, kemake tethI graMtha sAthe virodha thaze. kahyuM che - cakravartIno janma anukrame vinItA, ayodhyA, zrAvastI, pAMcano hastinAgapuramAM vAraNasI, kaMpilapura, rAjagRhI ane kaMpilapure che. apavajita cakravartIo hastinApura ane kaMpilapuramAM utpanna thayA ane je cakravartI jayAM utpaNa thayA tyAM ja dIkSita thayA. AvakanA abhiprAyathI A vyAkhyAna karyuM.. nizIthabhANanA abhiprAyathI to A daza nagarImAM bAra cakravartao thayA. kahyuM che - caMpA, mathurA, vArANasI, zrAvatI, sAketa, hastinApura, kAMpica, mithilA, kosAMbI, rAjagRhI. zAMti-kuMthu-ara A traNa jinacakI eka nagarImAM thayA. tethI bArenI daza nagarIo thaI athavA jyAM vAsudeva utpanna thayA ke janAkIrNa hoya. [908] maMda-meTa, bhUmimAM avagADha, vikhuMbha-pahoLAIcI, upapiMDakavana pradezamAM, dazazata-hajAra, dazadazakaso. *x - AvA prakAranI bhaNiti-daza sthAnakamAM anurodhathI che. sarvAgra-sarvaparimANa. [909] uparitana ane adhatana kSullaka prataramAM kemake badhAM prataromAM A be laghu che. te baMnenI nIce ane upara pradezAMtaranI vRddhi vaDe, lokanuM vardhamAnava hovAthI. ATha pradeza che jemAM te aSTapradezika * x* temAM upalA prataramAM cAra pradezo gostanavatu che, e rIte aghatana prataramAM paNa che. * x * cA-dvipadeza AdimAM,
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-03 thI 917 165 be pradeza pachI tenA vaDe vadhatI gADAnI udhanA jevA AkAravALI mahAdizA cAra ja che. eka pradezanI zarUAtavALI, anuttarA motInA hAra jevA AkAravALI cAra vidizAo che tathA cAra pradezanI zarUAtavALI anuttara evI utI ane dho be dizA utpanna thAya che.. [1] Indra che devatA jeNIno te aindrI, e rIte AgneyI, cAmyA ityAdi, timirarahita hovAthI udarva dizAnuM vimalA nAma che tathA aMdhakArayukatapaNAne laIne rAtri tulya hovAthI adhodizAnuM nAma tamA che. [11] taLAva AdimAM utaravAno mArga te gotIrtha, gotIrthanI jema. gotIrthaavatAravALI bhUmi, tethI rahita te samabhUmi. A bhUmi 95,ooo yojanA pUrva bhAgathI ane teTalI ja pazcima bhAgathI gotIrthabhUmine choDIne madhyamAM hoya che. udakanI zikhA-velA, 10,000 yojana viThaMbhathI che, uMcANe 16,000 yojana che. samudranI madhya bhAgathI ja uThela che. badhI paNa pUrvadi dizAomAM, tenA bhAvathI cAre mahApAtALa kaLazo-valayAmukha, keura, jayaka, Izvara nAme cothA sthAnamAM kahela che. kSullaka pAtALa kaLazonA niSedha mATe mahAzabdanuM grahaNa che. - X eka lAkha yojananA udvedha vaDe che. mUla-taLIyAmAM 10,000 yojana, madhya eka lAkha. kevI rIte ? mUlanA viAkaMbhathI baMne paDakhe eka eka pradezanI vRddhithI vistAra pAmatAM kaLazonI eka pradezavALI zreNI thAya che, te vaDe. * x* x* mukhamUla-mukhapadezamAM. - bhIMto, vajamaya che, 884 A saMkhyAmAM Alaka pAtALa kalazo, mahApAtALa kalaza apekSAo chete piMDAI ane madhyanA vikaMbhathI, 1000 yojana tathA 100 yojana che. 9i12] dhAtakI khaMDamAM pUrva-pazcimano mera, sUjha siddha svarUpa che. vizeSa e ke - dhAtakI khaMDadvIpamAM baMne meru 84,000 yojana uMcA ane 1000 yojana jamInamAM uMDA che, zikhare pahoLA che. mULamAM 500 yojana pahoLA ane sapATI upara 94oo yojana pahoLA che. 913,914] badhAM vRta vaitADhya parvato vIza che, te pratyeka pAMca-pAMca haimavata, hairAyavata, harivarSa, ramya vardhakSetramAM zabdAvatI, vikasAvatI, gaMdhAvatI, mAlavaparyAya nAmathI che. vRta zabdanuM grahaNa dIdha vaitAdyano vyavaccheda karavA mATe che. [15] mAnuNotara parvata cakavAla prasiddha che. [916cAra aMjanaka parvato, naMdIzvara dvIpamAM che. dadhimukha parvato, pratyeka aMjanaka parvatonI cAre dizAmAM rahela puSkariNInI madhye rahelA soLa parvato che. tikara parvato naMdIzvara dvIpamAM cAre vidizAmAM che. | [13] rucaka parvata caka nAmaka teramAM dvIpamAM rahela cakravAla parvata che. kuMDala parvata kuMDala nAme agyAramAM dvIpamAM rahela cakravAla parvata che. kuMDala parvata, udvedha, mala kiMma, uparI viThaMbhathI cakavara parvata samAna che. dvIpasAgara prajJAtimAM kahyuM che * 1022 yojana mUlamAM vistRta ane zikhare 424 yojana kuMDalavara parvatano 166 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vistRta che. rucaka parvatanuM paNa tyAM A vizeSa kahela che - mUlamAM viThaMbha 10022 yojana ane zikhare 4024 yojana vistRta che - gaNitAnuyoga kaho, have dravyAnuyoga * sUtra-918 : dravyAnuyoga daza bhede kahyuM che, te A che - dravyAnuyoga, mAtRkAnuyoga, ekArthikAnuyoga, karaNAnuyoga, arpitAnarpita, bhAvitAbhAvita, bhAhA-AbhAi, zAtAzAzvata, tathAjJAna, atathA jJAna. vivecana-918 : anuyojana-sUrano artha sAthe saMbaMdha karavo athavA anurUpa ke anukUla yoga-sUmanA abhidheya artha prati vyApAra te anuyoga eTale vyAkhyAna, vyAkhyaya bhedathI te cAra prakAre che - caraNakaraNAnuyoga, dharmakathAnuyoga, gaNitAnuyoga, dravyAnuyoga. temAM (1) dravyAnuyoga-jIvAdinuM je dravyapaNuM vicArAya che. rAvata te te payayone pAme che athavA dUte - te te paryAyio vaDe zrave che. dravya - guNa payayavALo padArtha. temAM jIvamAM sahabhAvita lakSaNa-jJAnAdi guNo che, tenA sivAya jIva kadApi na saMbhave. jIvavanI hAni thavAthI tathA mAnuSatva, bAlavAdi kAlakRta avasthA lakSaNo temAM che ja. AthI guNaparyAyavALuM A dravya Adi te dravyAnuyoga. 2-mAtRkAnuyoga-mAtRkAnI jema mAtRkA-pravacana puruSanI mAtA utpAda-vyayadhrauvya lakSaNa padagayI, teNIno anuyoga. jema-utpAdavALuM jIva dravya che kemake bAlyAdi payayonI pratikSANamAM utpatti dekhavAthI ane anutpatimAM to vRddhAdi avasthAnI prAptino prasaMgathI asamaMjasapaNuM prApta thaze. tathA vyayavALuM jIva dravya che, kemake pratikSaNe bAlyAdi avasthAno vyaya jovAthI, avyayapaNAmAM to sarvadA bAlyAdinI prAptithI asamaMjasapaNuM ja thaze. jo sarvathA utpAda, vyayavALuM dravya hoya to koI rIte dhuva na thAya, tyAre akRta-Agama, kRta-vinAzanI prApti thaze. pUrva daSTa anusmaraNa, abhilASAdi bhAvano abhAva thaze. samasta Aloka-paraloka saMbaMdhI AlaMbanabhUta anuSThAnono abhAva thaze. te hetuthI dravyapaNAe AnuM dhruvapaNuM che. * x - e mAtRkAnuyoga che. 3-ekAciMkAnuyoga-eka evo artha kahevA yogya jIvAdi padArtha, te jeone che te yokArthika-zabdo, te vaDe anuyoga-tenuM kathana te ekArdika anuyoga. jema jIvadravya prati jIva, prANI, bhUta, satva athavA ekAyikono je anuyoga, jema prANa dhAraNathI jIva, ucchavAsAdinA astitatvathI prANI, sarvadA thavAthI bhUta, sadA hovApaNAthI satva ityAdi. 4-karaNAnuyoga-jeonA vaDe karAya te karaNa, teno anuyoga. te A-kartA jIvadravyane vicitra kriyAmAM sAdhakatama kAla-svabhAva-niyati-pUrvakRta che, paNa ekAkI jIva kaMI karavA zaktimAna nathI athavA mATI dravya, kuMbhAra, cakra, cIvara ane daMDAdika karaNakalApa vinA ghaTa lakSaNa kArya pratye ghaTI na zake mATe tenA kAraNo che
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/18 163 evI rIte dravyano karaNAnuyoga che. pa-arpitAnarpita-dravya ja arpita. jema jIvadravya, saMsArI. saMsArI paNa rasarUpa. basa paNa paMcendriya ityAdi. anarpita-jema jIvadravya, tethI arpita-anarpita thAya che. ema arpitAnarpita dravyAnuyoga. 6-bhAvitAbhAvika-bhAvita-bIjA dravyano saMsargathI, bhAvita. jema jIvadravya kiMcita bhAvita che. te prazasta-aprazasta bhAvita che. prazasta bhAvita - saMvipna bhAvita, aprazasta bhAvita* kumati bhAvita, te baMne prakAranuM vAmanIya ane avAmanIya che. vAmanIya che ke saMsargathI utpanna thayela guNa ke doSa anya saMsargathI vame che, avAmanIya-na vage. abhAvita to saMsargane pAmela ke na pAmela vajaddula jevuM dravya, vAsita thavA zakya nathI. e rIte ghaTa Adi dravya paNa samajavuM tethI bhAvitAbhAvita rUpa dravyAnuyoga. bAhAbAhya-temAM jIvavya, caitanyadharma vaDe AkAzAstikAya Adi dravyathI bhinnatvathI bAhya che ane te ja amUrtavAdi dharmathI abAla che kemake baMne dravyone paNa amUrNapaNuM hovAthI athavA caitanyathI abAhya-jIvAstikAyathI jIva, kemake baMnenuM caitanya lakSaNa che athavA ghaTAdi dravya bAhya che ane karma, caitanyAdi bAhya che, kemake te dekhAtA nathI - 4 - 8-zAzvatAzAzvata-jIva dravya anAdi anaMtatvathI zAzvata che, te ja navA-navA pAyio pAmavAthI azAzvata che. e rIte zAzvatAzAzvata * * * 9-dyAjJAna-jema vastu che tema jJAna che jene te tayAjJAna-samyam daSTi jIvadravya, tenuM ja aviparita jJAna athavA jema vastu che temaja jJAna che jemAM te tathA jJAna-ghaTAdi dravya ghaTAdipaNe ja pratibhAsamAna athavA jenoe svIkArela pariNAmI pariNAmapaNAe ja pratibhAsamAna nathI te jJAna. 10-atayAjJAna-miyAdeSTi jIvadravya ke alAtadravya vakapaNAe jaNAtuM athavA ekAMtavAdIe svIkArela vastu, te A - ekAMte nitya ke anitya vastu teoe svIkArela che, tenA pariNAmIpaNAe te atayAjJAna. pharI gaNitAnuyogane aMgIkAra karI utpAtparvata adhikArathI sUra* sUtra-919 : Asurendra asurarAja camarano tigicchikUTa utpAtaparvata mUlamAM 10rara yojana viSThabha che.. surendra asurarAja camaranA soma lokapAlano somAbha utpA5vata 1ooo yojana uMco, 1ooo gAu bhUmimAM, mUlamAM 1ooo yojanA vichaMbhathI che.. surendra asurarAja camaranA yama lokapAlano yamapabha utpAtAvata ema ja che. e rIte varuNa ane vaizramaNano che.. vairoyanarAja vairoganendra balino Tucakendra utpAAvata mUlamAM 10rara yojana viEbhathI che.. vairocanendra balinA soma lokapAlane emaja che.. je rIte amarendranA lokapAlano utpAtparvata kahyA tema balIndranA kahevA. 168 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 nAgarAja nAgakumArendra dharaNano dharaNAbha utpAtparvata 1ooo yojana uMco, 1000 gAu jamInamAM, mUlamAM 1000 yojana viSThabhathI che.. nAgarAja nAgakumArendra dharaNanA kAlavAla lokapAlano mahAkAlapabha utpAtparvata 1ooo yojana uMco Adi emaja che.. e rIte yAvatuM zaMkhapAlano kahejo.. e rIte bhUtAnaMdanuM paNa kahevuM. e rIte lokapAlonuM dharaNanI jema kahevuM. temaja yAvat svanita kumArone lokapAla sahita kahevA. badhA utpAtparvato sadeza nAmavALA jANAvA... devendra devarAja zakano zakrAbha utpAtparvata 10,000 yojana uMco, 10,000 gAu jamInamAM, mUlamAM 10,ooo vikaMbharI che.. devendra devarAja zakanA soma lokapAlano jema zakanuM kahyuM temaja badhAM lokapAlono, badhAM Indrono cAvatu ayyatendra ane tenA lokapAlonuM kahevuM. badhAMnA utpAvatonuM pramANa sarakhuM che. * vivecana-919 : sUga sugama che. vizeSa e - tiffchI - kiMjaka pradhAna kUTavathI tibaMchi kUTa, tenuM pradhAnatva ane kamalabahutvathI A saMjJA che. uMce javuM te utpAta, tenA vaDe oLakhAto te utpAtparvata, te rucakavara nAmaka teramA samudranA dakSiNa bhAgathI asaMkhyaya dvIpa samudrone ulaMdhIne cAvatuM aTuNavara dvIpa ane aruNavara samudra che te baMnenA maLe aNavara samudramAM dakSiNathI 42,000 yojana avagAhIne hoya che. tenuM pramANa-1721 yojana uMco, mUlamAM 1022 yojana pahoLo, 424 yojana madhyamAM ane zikhare 323 yojana pahoLo che. te ranamaya pAvara vedikAthI vIMTAyela che. temAM maLe azokAvataMsaka nAmaka deva prAsAda che. lokapAla somAbhano utpAtaparvata aruNoda samudramAM hoya che. e rIte yama, varaNa, vaizramaNanA sUtro jANavA. Tucakendra utpAta parvata aruNoda samudramAM hoya che. raNavara samudranI uttare jagatithI 42,000 yojana samudramAM avagAhIne kendra utpAtparvata che, tyAM cAra lokapAlonI rAjadhAnI che. je prakAre amara saMbaMdhI lokapAlonA utpAtparvatanuM pramANa pratyeka cAra sUtro vaDe kahyuM, te prakAre ja cAra sUtro vaDe bali vairoganendranuM paNa kahevuM, kemake samAnapaNuM che. dharaNendrano utpAta parvata aruNoda samudramAM ja hoya che.. prathama lokapAlanA sUtramAM Ama kahevAthI 1000 gAu uMco" Adi sUtrano atideza karyo. Ama kahevAthI zeSa traNakolavAla, selavAla ane zaMkhavAla lokapAlonA utpAtaparvatanA traNa sUko batAvyA. uttara dizAnA nAgarAja bhUtAnaMdanA utpAtaparvatanuM nAma ane pramANa jema dharaNendranuM kahyuM che tema kahevuM. bhUtAnaMdaprabha utpAtaparvata aruNoda samudramAM ja hoya che, mAtra uttara dizAthI che, te bhUtAnaMdanA lokapAlonA paNa utpAta parvatonuM pramANa, dharaNanA lokapAlo mujaba ja jANavuM. vizeSa e ke tenA nAmo cothA sthAna mujaba jANavA. jema dharaNendranuM kahyuM tema ja suparNakumAra ane vidhutakumArAdinA IndronA utpAta parvatonuM pramANa kahevuM. kyAM sudhI kahevuM? svanitakumAro paryA. mAtra
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 10/-/19 169 IndronuM nahIM, teonA lokapAlonuM paNa kahevuM. badhA IndronA ane teonA lokapAlonA utpAta parvato sadaMza nAmavALA kahevA. jema dharaNano dharaNapabha, tenA prathama lokapAla kAlavAlano kAlavAlAbha e rIte sarvatra jANavuM. te parvato sthAnane AzrIne A pramANe hoya che - asuranANa-udadhikumAranA IndronA AvAso aruNoda samudramAM hoya che, teonA utpAta parvato paNa tyAM ja hoya che. hIpa-dizA-agni-svanitakumAronA IndronA AvAso cAraNavara dvIpamAM hoya che, tyAMja temanA utpAta parvato che. kuMDalavara dvIpanA kuMDala parvatanI aMdara dakSiNathI 16-rAjadhAnI che. te cAracAra rAjadhAnIo maLe somapabha, yamaprabha, varuNapabha, vaizramaNapabha nAmaka utpAta parvato soma Adi zakanA lokapAlonA hoya che ane uttara paDakhe evI rIte ja IzAnendranA lokapAlonA utpAta parvato che. jema zakanuM kahyuM tema sAcyatendra paryaord IndronA ane lokapAlonA utpAta parvato kahevA. kemake badhAnuM eka samAna pramANa che. sthAno vizeSasUtrathI jANavA. hajAra yojananA adhikArI hajAra yojananI avagAhanAnA sUtro* sUtra-20 thI 928 - [2] bAdara vanaspatikAyikone utkRSTathI 1ooo yojana zarIraavagAhanA kahI che.. jalacara paMcendriya ticayonikone utkRSTathI 1ooo yojana zarIra-avagAhanA kahI che.. uraparisarSa sthalacara paMcendriya tiyone paNa temaja kahI che. [21] saMbhava ahaMthI abhinaMdana ahad daza lAkha koDa sAgaropama vyatIta thaye utpanna thayA. [] anaMtaka daza bhede kahyA che - nAmAnaMtaka, sthApanAnaMtaka, dravyAnaMtaka, gaNanAnaMtaka, pradezAnataka, ekatoanaMtaka, dvidhAanaMtaka, dezavistAronaMtaka, sadvistArAmaMtaka, zAzvatAnaMtaka. [3] uuta pUrvanI daza vastuo kahI che.. astinAstipavAda pUrvanI daza cUlavastuo kahI che... [24] pratisevanA daza bheda che - [25] dauM, pramAda, anAbhoga, cAtura, Apatti, zaMkita, sahakSAtkAra, bhaya, paheSa ane vimarza.... [26] daza AlocanA doSo kahyA che- [2] AkaMpatA, anumAnaItA, jaMdiOM, bhAdara, sUkSma, chai, zabdaiulaka, bahujana, avyakata, tatsavI. [28] daza sthAnothI saMpanna aNagAra potAnA doSone AlocavAne yogya che - jAti saMpanna, kula saMpanna e rIte AThamAM sthAnamAM kahyA mujaba yAvatu kSAMta, dAMta, amApI, apazcAttApI... daza sthAne saMpanna aNagAra AlocanA ApavAne yogya che - AcAravAnuM, avadhAraNavAnuM, yAvatu apAyadazal, piyadAma, deDhadhama... prAyazcitta daza prakAre kahela che - AlocanA yogya yAvatuM anavasthApya, pArasaMcita yogya. * vivecana-920 thI928 : [20] sUtra sugama che. vizeSa e - bAdarone ja, sUmone nahIM kemake teonI gulanA asaMkhyaya bhAga mAtra avagAhanA che. e rIte bAdaranI jaghanyathI paNa na thAo. utkRSTathI 1000 yojana utsadha aMgula yojana vaDe, pramANa yojana vaDe nahIM * x * zarIra avagAhanA-je pradezomAM zarIra avagAhIne rahela che, te zarIranI avagAhanA. te tevA prakAranI nadI, kaha, pAtAlanA viSayamAM samajavI. garbhaja ane saMmUrNima jalacara-masyo, te matsya yugalanI 1000 yojananI avagAhanA che. A avagAhanA svayaMbhUramaNa samudramAM ja hoya che. uparisarpa ahIM garbhaja mahoNo jANavA - x - tenI 1000 yojana avagAhanA che. A urago vize aDhIdvIpa bahAranA dvIpomAM jalanA Azraye rahelA hoya. - 4 - [921] AvA artho jinezvaroe batAvyA che, tethI - x * jinanA aMtanuM sUra-saMbhava Adi kahyuM te sugama che. [922] kahela pramANavALI avagAhanAdi ane bIjA padArtho jinoe anaMtA joyA che, mATe anaMtakane bhedathI kahe che - (1) nAmAnaMtaka-anaMtaka evI nAmabhUta varNAnupUrvI che jene athavA sacetanAdinuM anaMtaka che. (2) sthApanAnaMtaka-je aAdimAM anaMtakanI sthApanA che.. (3) dravya-anaMtakajIvadravyo ke pudgala dravyonuM anaMtava.. (4) gaNanAnaMtaka-coka, be, traNa e rIte saMgAtA, asaMkhyAtA, anaMtA ema saMkhyAmAgatA e saMgAyogya vastuthI anapekSA saMkhyAna mAtra vyapadeza karAya che te.. (5) pradeza anaMtaka-AkAzapadezonuM anaMtava.. (6) ekatonaMtaka-atIta ke anAgata addhA.. (3) dvidhAnaMtaka-sarvaddhA.. (8) deza vistArAnaMtaka-eka AkAzapatara, (9) sarva vistArAmaMtaka-savakAzAstikAya.. (10) zAzvatAnaMtaka-akSaya [23] evA prakAre ane kahetuM pUrvagata zrata che. tene vizeSathI ahIM avatAratA be sUtra kahe che - utpAta pUrva paheluM che, tenI daza vastu-adhyAya vizeSo che.. astinAsti pravAda nAme cothuM pUrva che, tenI mUlavastunI upara cUlArUpa vastuo te cUlA vastuo kahevAya che. [924] pUrvagAdi zratamAM niSedhela vastuo saMbaMdhI sAdhuone je prakAre pratiSevA hoya, te prakAre dazAve che. pratipevaNA-prANAtipAta AdinuM AcaravuM... [5] darya-valsana Adi, dathiI AgamamAM nipeghela prANAtipAtAdi AcaraNa te dapritisavaNA, e rIte pachInA padomAM paNa jANavuM. vizeSa e - pramAda eTale parihAsa, vikathAdi : x * athavA karavA yogya kAryamAM apayana, te pramAda. anAbhoga-vimaraNa. Atura-glAna hovA chatAM tenI saMbhALa mATe athavA pote ja vyAkuLa hoya chatAM, arthAt sudhA-pipAsA-vyAdhithI parAbhava pAmIne je AcaraNA kare eTale ke - X - A parISaha, vyAdhithI pIDAI je seve che.
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10-20 thI 28 11 dravyAdi bhedathI cAra prakAranI Apattine vize, dravyathI prAsuka dravyanI durlabhatA, phonathI mArgamAM patana, kALathI durbhikSa, bhAvathI glAnatvakahyuM che ke - dravyAdinA alAbhamAM cAra prakAranI ApadA hoya che. zaMkA hoya to eSaNIya paNa aneSaNIya bane -x - .. sahasAkAra-akasmAta karaNa, sahasAkAranuM lakSaNa A che - pUrve joyA sivAya paNa mUkaDyA pachI je jue che, paNa pAcho pharI zakato nathI, A prAyaH sahasAkaraNa che. jaya - rAjA, corAdithI DaravuM, apa - mAtsarya bhaya ane prasveSathI pratiSevA thAya che. jema rAjAdinA abhiyogathI mAgiida batAve che, siMhanA bhayathI vRkSa para caDe che. - x -... ahIM praskepanA grahaNathI kaSAyo kahyA che. kahyuM che ke - krodhAdi prahe che... vimarza-ziSyAdinI parIkSA kahyuM che ke- ziSyAdinI parIkSAthI paNa-pRthvI AdinA saMghana rUpa pratiSevA thAya che. [26] pratipelAmAM to AlocanA karavA yogya che, temAM je doSo che te pariharavA yogya che, ema batAvavA A sUtra che.. [27] - (1) varga - vajIne, khuza karIne. kahyuM che - vaiyAvRtyAdi vaDe prathama AcAryane prasanna karI pachI Aloce che. kevI rIte mane thoDuM prAyazcita Ape.. (2) 3numAnattA - anumAna karIne - A mRdu daMDa che ke ugradaMDa che ema jANIne athatu jo A mRdu daMDa ApanAra haze to huM AlocanA ApIza anyathA nahIM. kahyuM che - A ugradaMDa che ke mRdudaMDa ema anumAna karIne bIjAne thoDI AlocanA Ape che mATe mane paNa thoDuM prAyazcitta Apaze... (3) + f - je doSa AcAryAdie joyela hoya te doSane ja Aloce, bIjAne nahIM. AnuM AlocavuM mAtra AcAryane rAjI karavAmAM tatparapaNAe karIne asaMvijJapaNAthI che. kahyuM che - je doSa bIjo joyA hoya tene ja pragaTa kare, anyane nahIM, zodhinA bhayathI ke AcAryAdi ema jANaze ke ATalA badhA doSavALo che evA bhayathI prakAze nahIM. (4) vA ... moTA atiyArane ja Aloce, sUmane nahIM... (5) sUkSma-sUkSma aticArane ja Aloce. je sUkSma aticArane Aloce te bAdarane kema na Aloce ? evA prakAranA AcAryano bhAva saMpAdana karavAne kahyuM. (6) chatra - chAnuM evI rIte Alocake jema pote ja sAMbhaLe paNa AcArya na sAMbhaLe. * x "...(3) zabdAkula-zabda vaDe Akula-moTo zabda, tevA moTA zabda vaDe Aloce ke jema bIjA agItA paNa sAMbhaLe. (8) vanana - ghaNA loko eTale AlocanAcAryo che je AlocanAmAM te bahujana. A abhiprAya che - eka AcArya pAse AlocIne vaLI te ja aparAdhane anya AcArya pAse paNa Aloce che te bahujanadoSa. (9) madhyaf - aNagItArtha guranI pAse je AlocavuM te guranA saMbaMdhathI avyakata kahevA.- x "... (10) tava - je doSa AlocanA yogya che, te doSone sevanAra je gura che, tenI pAse AlocavuM te tasevi lakSaNa AlocanA doSa che, temAM AlocanA 172 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kartAno A abhiprAya che - je rIte meM doSa sevela che, tema te paNa doSa sevanathI mArA jevo che, tethI te mane moTuM prAyazcitta nahIM Ape, e rIte kliSTa cite Aloce. [28] A doSono parihAra karanAra guNavAnane AlocanA devI. te guNone kahe che - daza sthAne, A krama vaDe, jema AThamAM sthAnamAM kahyuM che, tema A sUjha kahevuM. kyAM sudhI? cAvata kSAMta, dAMta, A pada sudhI. te kahe che - vinayasaMpanna, jJAnasaMpaER, darzana saMpanna, cAstri saMpanna. ahIM (9) amAcI, (10) apadyAnuvAvI, A be pada adhika che, te pragaTa che, vizeSa e ke- graMyAMtaramAM kahela tenuM svarUpa A * mAyAvI chapAve nahIM ane apazcAttApI paritApa kare nahIM. AvA prakAranA guNavALAne apAtI AlocanA guNavAnuM puruSa dvArA ISTa che, te guNone kahe che (1) jJAnAdi AcAravAnuM, (2) avadhAraNavAnuM. - yAvat - zabdathI (3) AgamAdi pAMca prakAranA vyavahAravALo, (4) lajjAne dUra karAvanAra, jema bIjo sukhe AlocanA karI zake, te apavIDaka. (5) AlocitamAM zuddhi karavA samartha. (6) govA prakAre prAyazcitta Ape jethI bIjo nihi karavAmAM samartha thaI zake. (9) AlocanA doSo sAMbhaLIne bIjA pAse prakAze nahIM. (8) sAticAra puruSane pAralaukika apAyA batAvanAra, A ATha pUrvokta ja che. (9) priyadharma-dharma upara prItivALo, (10) dRDha dhama-Apatti AvyA chatAM dharmathI na Dage. - A be guNa ahIM adhika che. Alocita doSone mATe prAyazcita ApavuM, A hetuthI tenA parapaNAnuM sUtra che. - (1) AlocanA-gurune nivedana, tenA vaDe je thayela aticAranI zuddhi thAya che, te AlocanAne yogya hovAthI AlocanAI. tenI zuddhi mATe je prAyazcitta te paNa AlocanAI, ema sarvatra jANavuM. cAvat zabdathI - (2) pratikamaNa-mithyAdukRta, tene yogya che pratikamaNAha... 3) AlocanA ane pratikamaNane yogya te tadubhayAha.. (4) parityAgathI zodhya, te vivekArDa... (5) kAyotsarga yogya-curNAha.. (6) nIvi Adi tapathI zodhyatapAuM.. (2) paryAya cheda yogya chedAuM.. (8) vrata upasthApanA yogya-mUlA.. () jemAM doSa sevyA pachI keTalAka kALa sudhI vratamAM na sthApIne pachI AcINa tapavALo thAya, doSathI virAma pAme tyAre vratomAM sthapAya te anavasthAmAha. (10) ahIM adhika A che, temAM doSa sevyA pachI liMga, kSetra, kAla, tapa vaDe bahAra karAya che, te pArasaMcikane yogya te pArasaMcikAI. pArasaMcika, mithyAtvane paNa anubhave, tethI mithyAtva nirUpaNa* sUtra-929 thI 35 : [29] mizrAva daza bhede kahyuM - (1) adhamamAM dharmasaMjJA, (2) dharmamAM adharmasaMgha, () mArgamAM mArga saMgha, (4) mAImAM unmArga saMjJA, (5) ajIvamAM jIvasaMjJA, (6) jIvamAM jIvasaMDA, () asAdhumAM sAdhu saMDA, (8) sAdhumAM asAdhusaMjJA, (9) amukane mukatasaMgha, (10) mukate amukad saMsta. [30] ahaMta caMdraprabha daza lAkha pUrvanuM savayu pALIne siddha yAvat sarva
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10-29 thI 935 13 du:khathI mukata thayA... ahaMta dharma daza lAkha varSanuM satayu pAchaLIne siddha yAvatu du:kha mukata thayA... ahata namI daza hajAra varSanuM savayui pALIne siddha yAvatuM du:kha mukata thayA... vAsudeva puSasiMha daza lAkha varNanuM savaNa bhogavIne chaThThI tamA pRvImAM nairavikapaNe upaya... ahaM nemi daza dhanu uMcA hatA, 1ooo varSanuM savayui pALIne siddha yAvatuM duHkha mukta thayA. vAsudeva kRSNa daza dhanuSa uMcA hatA, 1000 varSanuM sAyu bhogavIne trIjI vAlukApabhA pRNImAM utpanna thayA. [31] bhavanavAsI daza bhede kahyA - asukumAra cAvat svanita kumAra A daza prakAranA bhavanavAsI devonA daza caityavRkSo kA che - [32] atya, satavaNa, zAbhali, uMbara, zirISa, dadhipaNa, vaMjula, palAza, vAgha, kaNeraphA.. [33] sukha daza prakAre kahyuM che. te - [34] Arogya, dIrdhAyu, Ayatva, kAma, bhoga, saMtoSa asti, sukhabhoga, niSkrama, anAbAdha (mor).. [35] upaghAta daza bheTe ko - - udagamopaghAta utpAdanopaghAta, jema pAMcamAM sthAnamAM kahyuM tema yAvatuM parikSaNopaghAta, jJAnopaghAta darzanopaghAta, cAoipaghAta, pIti vaDe upaghAta, sarakSaNopaghAta... vizodhi daza bhede kahI che - ugamavizodhi, utpAdana vizodhi cAvata sAraNa vizodhi. * vivecana-929 thI 35 - [929] temAM adharma-zruta lakSaNa vihInatvathI apauoya Adi anAgatamAM dharmasaMjJA-Agamabuddhi te mithyAtva kemake viparyasta che. dharma-karSa, chedAdi zuddha, Aptavacana lakSaNa samyakakRtamAM adharma buddhi. badhAM puraSo gAdivALA ane asarvajJa che, kemake puruSapaNAthI jema huM, ityAdi pramANathI anApta pupo che ane AtanA abhAvathI temaNe upadezela zAstra, dharmarUpa nathI. ityAdi kuvikalpaNa anAmata buddhirUpa mithyAva... umA-mokSamArga pratye apaMga, vastutavApekSAthI viparIta zraddhAna-jJAna-anuSThAna rUpa temAM mArgabuddhi. mArgamAM amA"saMjJA... ajIva-AkAza, paramANu dimAM jIvasaMjJA. A badhuM jaDa, caitanya, puruSarUpa che Adi maMtavyathI - - pRthvI Adi jIvomAM ajIva saMjJA, jemake - pRthvI Adi jIvo nathI, kemake ucazvAsAdi, prANi dharmono ghaTanI jema sAkSAtkAra thato nathI. asAdhu-cha jIvanikAyanA vadhavI na nivarsela, ozikAdi bhojI ane brAhAmArImAM sAdhu saMjJA, jema - A sAdhuo che kemake, sarve pApa pravRta chatAM brAhmamudrAdhAri hovAthI, ityAdi vikalparUpa buddhi. - sAdhu-brahmacaryAdi guNa saMyuktamAM asAdhusaMjJA, A sAdhuo kumArapaNe pravajita che mATe teonI gati nathI, kemake putrarahitanI gati nathI, snAnAdi rahitatvathI, evI vikalpAtmaka buddhi. amukAmAM-karma sahita loka vyavahAramAM pravRttane mukta saMjJA. jema- aNimAdi 174 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 ATha bhede aizvarya pAmIne nivRtta AtmA parama dutarane tarIne harSa pAme che tevI buddhi... muktamAM-sakala karmakRta vikArI rahita ane anaMta jJAna-darzana-sukhavIryayukta jIvomAM amukta saMjJA. AvA prakAranA mukta jIvo ja nathI, kemake anAdi karmasaMyoga nivAravA zakya ja che - anAdivathI ja AtmA ane AtmAnA saMyoganI jema athavA mukta jIvo ja nathI, kemake mukta jIvonuM bujhAyela dIvAnI jema samAnatva hovAthI athavA AtmAnuM ja nAstipaNuM che ityAdi buddhi. [30] anaMtara mithyAtvanA viSayapaNAe mukto kahyA. have tenA adhikArathI traNa tIrthakaronuM daza sthAnaka anupAtathI muktatva kahe che. traNe sUtro sugama che. vizeSa e - yAvat zabdathI siddha, buddha, mukta, aMtakRta, sarva duHkha kSINa thayA che tevA ema samajavuM ukta tIrthaMkara mahApuruSa che mATe mahApuruSa-saMbaMdhI traNa sUtro kahyA, te sugama che. [931] nairayikapaNe upajyA, nAkonI samIpatAthI bhavanavAsI devonA be sUtra kahyA, te sugama che... [32] asura, nAga, suvarNa, vidhuta, agni, dvIpa, udadhi, dizi, pavana, svanita e daza bhavanavAsIo che, e kramathI azvattha vagere caityavRkSo, je siddhAyatanAdinA dvArano vize saMbhaLAya che te samajavA. [33] bhavanavAsI devo kahyA, temane sukha hovAthI sAmAnyathI sukhanuM sUtra kahe che... [34] Arogya-nirogatA, dIrdhAyu-lAMbujIvita, zubha evuM vizeSaNa samajavuM. Adyava-dhanapativa, sukhanuM kAraNa hovAthI sukha athavA dhanavAna vaDe karatI pUjA te A waa . * x* kAma-zabda, rUpalakSaNa, sukhanuM kAraNa hovAthI sukha, bhoga-gaMdha, rasa, sparzalakSaNa. saMtoSa-AlocchApaNuM. saMtoSatuM AnaMdarUpa hovAthI sukha che. kahyuM che - mAnuSyatvane sAra Arogya, dharmano sAra satya, vidhAnosAra nizcaya, sukhano sAra saMtoSa che. kAsthi - asti - je vastunI jyAre jarUra paDe tyAre te vastu hovI, mATe sukha che. zubhabhoga-aniMdita bhoga, viSayomAM bhoga kiyA te sAtAnA udaya vaDe prApta karavA yogyatvathI sukha che. tikramaNa-nIkaLavuM te, aviratirUpa kAdavamAMthI nIkaLavuM eTale pravajyA - x * arthAt dikSA ja saMsArIjIvone sukharUpa che kemake bAdhArahita, svAdhIna ane AnaMdarUpa che. A kAraNathI ja kahe che - bAra mAsa dikSApayiI zramaNa nikzi anuttara devonI tejolezyAne ullaMghI jAya che. je sukha cakravartIne nathI, Indrone paNa nathI, te sukha lokanA vyApAra rahita sAdhuone A lokamAM ja hoya che. bIjA sukho du:khapatikAra mAtra ane sukha abhimAnajanaka hovAthI tAvathI sukha nathI.. anAbAdha-nikramaNa sukha pachI anAbAdha-nathI vidhamAna janma-jarAmaraNa-sudhA-pipAsAdi abAdhA jemAM te. arthAt mokSasukha. kahyuM che - avyAbAdha siddhone je sukha che, te manuSyone ke samagra devone paNa nathI. [935] nikamaNa sukha cAjhisukha kahyuM, te anupahata anAbAdha sukhane mATe thAya, tethI e sukhanA sAdhanarUpa cAstrinA matAdi ane jJAnAdinA upaghAtanuM nirapaNasUga che. temAM (1) je udgama-AdhAkamadi soLa prakAranA doSa vaDe cAstrinuM
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/29 thI 35 15 virAghana athavA bhojanAdinI akalayatA te udgamopaghAta. (2) dhabI Adi lakSANathI je utpAdanathI upaghAta te utpAdanopaghAta... pAMcamA sthAna mujaba, te A rIte - eSaNopaghAta-aMkitAdi daza eSaNAnA bheda vaDe te. (4) parikarma-vastra, pAgAdinI samasyanA tethI svAdhyAya ke zramAdithI zarIranosaMyamano upaghAta te parikampaghAta. (5) pariharaNA-lAkSaNika ke akalpanIya upakaraNanI AsevA, tethI je virAdhanA te pariharaNopaghAta. (6) jJAnopaghAta-zrutajJAna apekSAe pramAdathI thAya. (7) darzana-upaghAtazaMkAdithI. (8) cAoipaghAta-samitibhaMga AdithI. (9) aprItithI vinayAdino upaghAta te aciyatopaghAta. (10) saMrakSaNa vaDe zarIrAdi viSayamAM mUcha, upaghAtaparigrahaNanI viratinI virAdhanA te saMrakSaNopaghAta... have upaghAtanA vipakSabhUta vizuddhinA nirupaNa mATe sUra kahe che temAM udagamAdinI vizaddhi te bhakatAdinI nisvaghatA. yAvatuM zabdathI "eSaNA" Adi kahevuM. temAM pazkirma-vasati Adi kAjo kADhavA rUpa saMskArI je saMyamanI vizuddhi te parikarma vizuddhi pariharaNA-vagAdinI zAstrIya sevanA vaDe je vizuddhi te pariharaNA vizuddhi. jJAnAdi traNanI vizuddhio je tenA AcAranuM paripAlana karavAthI apAtikanI vizuddhi-tenuM nivartana karavAthI aciyata vizuddhi. saMyama arthe upadhi AdinuM saMrakSaNa karavuM te saMrakSaNa vizuddhi athavA udgama Adi upAdhika daza prakAre A vizuddhi, cittanI vizuddhirUpa vizuddha che. dhe yitanI ja vizuddhinA vipakSabhUta upadhika saMkaleza kahe che. * sUtra-936,933 - [36] saMkaleza daza bhede kahyA che - upadhi saMkaleza, upAzraya saMkaleza, kaSAya aMkaleza, bhakatapAna saMkaleza, mana aMkleza, vacana saMkaleza, kAya saMkleza, jJAna saMkaleza, darzana aMkaleza, cAstri saMkleza. daza prakAre asaMkleza kahyo che - upadhi yAvatu cAstri asaMkaleza. [ca] baLa daza bhede kahyuM che - zroendriya bala yAva4 sparzendriya bala, jJAnabala, darzanabala, cAbila, tapabala, lIbila. * vivecana-936,917 : [936] saMkleza-asamAdhi. sahAya karAya te saMyama athavA saMyamarUpa zarIra jenA vaDe te upadhi-vastrAdi viSayakasaMkleza te upadhi saMleza. e rIte bIjAmAM paNa jANavuM. vizeSa e ke- upAzraya-vasati. kapAyo ja ke kapAyo vaDe saMkleza te kaSAyasaMkleza. bhakatapAna Azrita saMkaleza te bhakatapAna saMkleza. manathI ke manamAM saMkleza. vANIthI saMkaleza. kAyAne AzrIne saMkleza. jJAnano saMkleza-avizuddhayamAnatA te jJAna saMkleza. e rIte darzana ane cAsmino saMkleza paNa jANavo. have vipakSIbhUta asaMklezane kahe che - te sUtra sugama che. [3] saMkleza jIvane viziSTa vIryabala hoya to thAya che mATe sAmAnyathI 176 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 bala nirUpaNa kare che . zrobendriyAdi pAMce IndriyonA bala-sva artha grahaNa sAmarthya cAvatu cA Indriya balAdi kahevuM. jJAnabala-atItAdi vastunA nirNayanuM sAmarthya athavA cAtrinA sAdhanapaNAthI mokSa sAdhananuM sAmarthya. darzanabala-sarvajJavacananA prAmAyathI atIndriya ane yukti vaDe agamya evA padArthanA rocana lakSaNa. cAbila-jethI dukara chatAM paNa sarva saMganA viyogane AtmA kare che ane je anaMta, anAbAdha, yokAMtika, AtyaMtika, AtmAne svAdhIna evA AnaMdane prApta kare. tapabala-je aneka bhavopArjita, aneka du:khanA kAraNabhUta nikAcita karmanI gAMThane khapAve che. vIryabala-jethI gamanAgamanAdi vicitra kriyAmAM varto ane samasta kaluSanA samUhane dUra karIne satata AnaMdanuM bhAjana thAya che. cAstri balayukta satya ja bole, tethI satyanuM nirupaNa kare che* sUtra-938 thI 94ra : [38] satya dazabhede che -[39] janapada, sammata, sthApanA, nAma, rUma, pratItya, vyavahAra, bhAta, yoga ane prakhya. [64] mRA dazabhede che - [941] krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, hAsya, bhaya, AkhyAyika ane upaghAtanizcita. [942) satyAmRSA daza bhede che - utpamizra, vigatamizra, utapanna vigatamitra, jIvamitra, AjIvamitra, jIvAjIvamizra, anaMtamizra, parittamitra, advAmizra ane addha-dvAmizra. * vivecana-938 thI 94ra :[938] prANI, padArtha ke munionA mATe je hita, te satya. dazabhede - [39] temAM - x- (1) janapada satya-dezane vize je artha vAyakapaNe rUDha che te artha vAcakapaNe dezAMtaramAM paNa prayoga karAtuM satya avitatha te janapada satya. jema koMkaNAdimAM payasa, pica, nira, udakAdi. enuM satyatva aduSTa vivakSAnA hetutvathI vividha dezomAM ISTa artha prAtine utpanna karAvanAruM ane vyavahAranI pravRttithI che. e rIte bIjA satyomAM bhAvanA karavI. (2) saMmata satya-saMmata evuM satya kumuda-kuvalaya-utpala-tAmarasanI samAna paMkamAM utpatti hovA chatAM paNa gopAlAdine saMmata araviMda ja paMkaja kahevAya che. A hetuthI saMmatapaNe 'paMkaja' satya che. kuvalayAdimAM paMkaja zabda asatya che, kemake temAM saMmatapaNuM nathI... (3) sthApanA-sthapAya che te sthApanA. je lepyAdi karma, arihaMtAdinA vikalpa vaDe sthapAya che. jema A ajita chatAM jina che, anAcArya chatAM AcArya che, ema kahevAya che. (4) nAmasatya-nAma eTale abhidhAna, te satya. jema kulanI vRddhi na karavI chatAM kulavardhana kahevAya, e rIte dhanavardhana... (5) rUpasatya rUpanI apekSAe satya. jema prapaMcathI pravajita rUpane dhArato pravajita kahevAya. tenI asatyatA nathI... (6) pratItya satya-anya vastune AzrIne je satya che. jema anAmikAnuM dIrdhatva
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/938 thI 942 1e svava. te A rIte-anaMta pariNAmavALA dravyanA sahakArI kAraNa samIpe te - te rUpane prakAze che mATe satyatA. () vyavahAra satya- vyavahAra vaDe satya. jema parvata baLe che, vAsaNa gaLe che. ahIM parvatamAM tRNAdi baLe che, vAsaNamAM pANI maLe che, chatAM Avo vyavahAra che... (8) bhAvasatya-adhika zuklAdi paryAyane AzrIne je satya che. jema bagalA dhoLA che, pAMca varNonA saMbhava chatAM zukla varNanI adhikatA che. (9) yoga satya * saMbaMdhathI satya che. jema daMDanA yogathI daMDa, chaganA yogathI chaba ja kahevAya che... (10) aupa satya - upamA e ja aupacce. tenA vaDe je satya che. jema samudra jevuM taLAva, A deva che, tuM siMha che. [940] satyanA vipakSarUpa mRSAne kahe che. mRSA eTale amRta, asatya. [941] te A - (1) krodhamAM nizrita, A saMbaMdhathI krodhAzrita-kopAzrita aSA, te jema krodhathI parAbhava pAmI adAsane paNa dAsa kahe. (2) mAnamAM nizrita - jema mAnathI dhamadhamato koI pUche tyAre alAghanI chatAM huM mahAghanI chuM kahe. (3) mAyAmAM nizrita-jema mAyA karanAra Adi kahe - piMDa nAza thayo. (4) lobhamAM nizrita - jema vaNika AdinuM vacana, ochA mUlya kharIdhu hoya chatAM vadhu mUlya kharIdhu kahe. (5) premamAM nizrita-ati ktanuM vacana, jema huM tAro dAsa chuM. (6) veSamAM nizrita-IrSyALu guNavAne nirguNa kahe. (7) hAsyamAM nizritajema kaMdarpaka koIno koI saMbaMdha grahaNa karAye pakaDAye chate pUchavAthI nathI joyuM ema kahe. (8) bhayamAM nizrita-pakaDAyela corAdinuM tema tema asamaMjasa bolavuM. (9) AkhyAyikAmAM nizrita - te kathAmAM pratibaddha asatupalApa. (10) upaghAta-prANInA vadhamAM nizrita, e dazamuM mRSA, cora na hoya tene cora che evuM abhyAkhyAna vacana. [942] satya-asatya baMnenA yogamAM mizravacana thAya te kahe che - satya ane mRSA te 'sAmosaM'. temAM (1) utpanna mizra-utpanna viSayaka mizra che. * x * jema eka nagarane AzrIne, ahIM daza bALako utpanna thayA ema kahe to nyUnAdhika jamamAM vyavahArathI enuM satyamRSAtva hovAthI kAle tane so rUpiA ApIza ema kahIne 50 Ape to lokamAM tenuM mRSAva jaNAtuM nathI ane nahIM Apelane vize mRSAvanI siddhi thavAthI kemake sarvathA kriyAnA abhAva vaDe sarvathA viparItatvathI. e rIte badhe kahevuM. (2) vigata mizra-vigata viSaya mizra, jema eka gAmane AzrIne A nagaramAM Aje daza vRddho maraNa pAmyA, jUnAdhika hoya to te mizravacana. (3) utpanna vigatamizna-utpanna ane vigata, baMne viSayavALuM mizra che. jema eka nagarane AzrIne daza bALaka janmyA, daza vRddho mAM. (4) jIvamizna-jIva viSayaka mizra, jema jIvatA ane marelA kRminI rAzimAM jIvarAzi che tema kahevuM. (5) ajIvamitra-ajIvone AzrIne je mitra che. jema ke ja ghaNAmRta kamirAzine vize te ajIvarAzi che tema kahevuM. (6) jIvAjIva mizra[7/12 18 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 jIva jIvanA viSayavALuM mizra, jema te ja jIvatAM-malA kRmionI sazimAM pramANathI ATalAM jIvatAATalAM marelA che tema kahevuM. | (a) anaMtamizra - anaMtanA viSayavALuM mizra. jema pratyeka gAdivALA kaMdamUlAdine vize A anaMtakAya che ema bole che... (8) pItamizra - parita viSayaka mizra, jema anaMtakAyanA lezavALA pratyekamAM A pratyeka che ema bole... (9) dvAmizra - kAla viSayaka satyAsatya, jema koI kaMIka prayojanamAM sahAyaka pratye preraNA karato ke pariNata prAyaH divasa chatAM satri varte che ema kahe.. (10) addhadvAmizra - mItA eTale divasa ke rAtri. teno eka deza - prahAdi te addhaddhA, tenA viSayamAM mizra che. jema koI kaMIka prayojanamAM prahara mAtramAM ja madhyAhna thayo ema kahe te mizravacana che. bhASA adhikArathI sakala bhASaNIya artha vyApaka satyabhASArUpa daiSTivAdane paryAyathI daza prakAre kahe che * sUtra-943 - daSTivAdanA daza nAmo kahelA che - daSTivAda, hetuvAda, bhUtavAda, ddvAda, samyagravAda, viAda, bhASAvicaya, pUrvagata, anuyogagata ane sarva prANa-bhUtajId-satya sukhAvaha. * vivecana-943 - dRSTi-darzana, bolavuM te vAda. te dRSTivAda. dRSTinuM paDavuM. jemAM te dRSTipAta arthAt sarve nayanI daSTio ahIM kahevAya che. tenA dazanAmo che te A - (1) daSTivAda-pratipAdana karyo che. zabda vikalAmAM che.. (2) hetuvAda - jijJAsita arthane jaNAve te hetu - anumAnane utpanna karanAruM liMga athavA upacArathI anumAna ja, teno je vAda.. (3) bhUtavAda-sabUta padArthono vAda che. (4) tavavAda-vastunA sArabhUta bhAvo, teno vAda che. athavA tathya eTale satya, teno vAda te tathyavAda. (5) samyak - aviparItavAda te samyagravAda.. (6) dharma-vastunA payayiono vAda athavA cAaidharmano vAda te dharmavAda.. () satyAdi bhASA teno vicaya-nirNaya te bhASA vijaya athavA bhASA-vANIno vijaya te bhASAvijaya.. (8) badhAM zratothI pUrve cAya che, te pUrvo-utpAtAdi cauda. temAM gata-atyaMtarIbhUta thatu teno svabhAva te pUrvagata. (9) anuyoga-tIrthaMkaradinA pUrvabhavAdinA vyAkhyAna graMtharUpa prathamAnuyoga ane bharatarAjAnA vaMzajonA mokSagamana ane anuttara vimAna-gamananI vakatavyatArUpa vyAkhyAna graMtharUpa caMDikAnuyoga ema be rUpe anuyogamAM rahela. A pUrvagata ane anuyogaNatarU5 be nAma daSTivAdanA aMzarUpa che to paNa daiSTivAdapaNe kahyA, te avayavamAM samudAyano upacAra karavAthI. (10) sarve te prANo - hIndriyAdi, bhUtovanaspati, jIvo-paMcendriyo, savo-pRthvI Adi. *x* teone sukha athavA zubha pratye
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/943 16 180 laI jAya che te sarve prANa, bhUta, jIva, sava sukhAvaha ane sukhAvahatva to saMyamanA pratipAdakavavI tayA savone nivaNanA hetupaNAcI che... - prANIo Adine rdaSTivAda azArUpa hovAthI sukhAvaha che ane zaru du:khAvaha che, mATe zaru prarUpaNA * sUtra-944 thI 649 - [4] A daza bheTa kA che - [45] ani, viSa, lavaNa, neha, #ATa, amla, duwyukata-mana, vacana, kAyA, avirati bhAva. [] doSa daza bhede kahA che - [47] tajAta ghoSa, matibhaMgadoSa, pazAstRdoSa, pariharaNadoSa, valasaNa, kAraNa, hetu, saMkramaNa, nigraha, vastu. [948) viroSa daza bhede kahyA che - 9i49] vastu, tAtadoSa, ekArSika, kAraNa, pratyutpas, doSa nitya, adhika, AtmA vaDe, kaMpanId-daza viroSo. * vivecana-94 thI 949 - sUjha 946 thI 949no vRtti anusAra akSarazaH anuvAda jarUra karyo che, paNa mane kaMI samajAyela nathI. [44] jenA vaDe hiMsA karAya te za>>... [945] zastra-hiMsaka vastu, be bhede che - dravyayI ane bhAvathI. temAM pahelA dravyathI kahevAya che (1) ani-jAnala, bIjA agninI apekSAe svakAya zA che ane pRthvI AdinI apekSAe pakAyazastra che.. (2) vipa-sthAvara ane jaMgama bhede... (3) lavaNa-prasiddha che. (4) sneha-tela, ghI.. (5) kSAra-bhasmAdi.. (6) amla-kAMjI. bhAva, te bhAvarUpa zA - (9) duprayukta-akuzala mana.. (8) duprayukta vANI.. (9) prayukta kAyA, ahIM kAyAnI hiMsApravRttimAM khaDyAdi upakaraNa hovAthI kAya zabdanA grahaNathI tenuM grahaNa.. (10) avirati-apatyAkhyAna ke te bhAva. [946] avirati Adi doSo, zA che ema kahyuM, doSanA prastAvathI doSa vizeSanuM nirapaNa kare che - [64] A doSo guru-ziSya, vAdI-prativAdInA saMbadhI vAdanA AzrayanI jema jaNAya che. temAM (1) gura AdinI jAti ke prakAra, janmamarma-kamadi lakSaNa te tAta, te ja kSaNe karIne doSa te tAta doSa arthAta tathAvidha kulAdi vaDe dUSaNa devuM athavA prativAdI pAsethI utpanna kSobhathI na bolavuM Adi lakSaNavALo doSa te tAta doSa. () potAnI ja matino vinAza te matibhaMga athavuM vismRti Adi lakSaNa doSa te matibhaMga doSa.. (3) prazAkhA-anuzAsaka-maghi karanAra sabhAnAyaka ke sabhya, tethI dveSathI ke upekSAthI prativAdIne jaya ApavArUpa doSa athavA vimRta prameya prativAdIne prameya smAraNAdi te prazAstR doSa (4) ahIM 'tyA' zabda laghuzrutirUpa che tathA pariharaNa-sevavuM arthAt svadarzana sthitithI ke lokaDhiI anAsevyanuM sevavuM te pariharaNa doSa athavA pariharaNaAsevana arthAt sabhAnI raDhi vaDe sevya vastunuM na sevavuM te ja ke tethI je doSa, te parizraNa doSa athavA vAdIe sthApana karela dUSaNane ayacArya parihAra karavAvALo uttara te pariharaNa doSa. [vRttikArazrIe ahIM TAMtarUpe bauddhamata, mimAMsaka dvArA teno sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 parihAra, temanuM asamyak parihArapaNuM ityAdi noMdhela che, jeno ame anuvAda ka<< nathI. jijJAsuoe tatsaMbaMdhI tajajJo pAse ja samajavuM.) (5) anyane dUra karIne cokkasa karAya che vastu jenA vaDe te lakSaNa, potAnuM je lakSaNa che svalakSaNa. jema jIvanuM lakSaNa upayoga athavA jema pramANanuM lakSaNa sva ane paranA prakAzarUpa jANavApaNuM. (6) kare che te kAraNa - parokSa arya saMbaMdhI nirNayanA nimitarUpa upapatti mAna. jema nirupama sukhavALo siddha jIva che, anAbAdha jJAnanA prakarSatI. ahIM samasta lokane prasiddha sAdhyasAdhana dhammane anurUpa daSTAMta nathI. mATe upapatti mAgatA che. dAMtanA sadbhAvamAM hetu thapadeza thAya. () sAyanA sadbhAvano bhAva ane tenA abhAvarUpa lakSaNane jaNAve che te hetu, *x tethI svalakSaNa doSa, kAraNadoSa, hetudoSa. *x* athavA lakSaNanI sAthe je kAraNa ane hetu te baMneno doSa A samAsa che, temAM lakSaNa doSa avyApti ke ativyAtirUpa che. temAM adhyAti A pramANe - je cAnI samIpathI ane dUrathI jJAnanA pratibhAsano bheda te svalakSaNa. A svalAkha nAme lakSaNa che. A indriya vaDe pratyakSane AzrIne hoya. paNa Abhika nahIM. yogajJAna [AmikamAM] samIpa ane dUrathI pratibhAsano bheda nathI. A hetuthI yogajJAnanI apekSAe kaMIpaNa svalakSaNa nahIM thAya. ativyApti A pramANe - arthopalabdhi hetu te pramANa, e pramANa lakSaNa che. ahIM arthanI upalabdhinA hetubhUta caNA, dahIM, odana vagere bhojananA anaMtatvane laIne pramANa karavA yogya nahIM thAya. athavA dANAMtika padArtha, jenA vaDe jaNAya che te lakSaNa - daSTAMta, teno doSa sAdhya vikalavAdi, te TAMta doSa. temAM sAdhya vikalatA jema zabada nitya che, mUtapaNAthI ghaTanI jema. ahIM ghaTamAM nityapaNuM nathI. kAraNadoSa-sAdhya pratye teno vyabhicAra, jema ApaNeya veda che. kemake vedanA kAraNanuM azrayamANava che. ahIM ayUyamAnava to kAraNAMtarathI paNa saMbhave che. hetu doSa - asiddha, viruddha, anaikAMtika lakSaNa che. temAM asiddha. jema zabda anitya che, cA vaDe pratyakSa hovAthI, ghaTanI jema. ahIM zabdamAM cA vaDe jovAnuM siddha nathI, viruddha, jema zabda nitya che. kRtakapaNAthI ghaTatI jema. ahIM ghaTamAM kRtakatva nityavathI viruddha che ane anityapaNAne ja sAdhanAruM che. ataikAMtika, jema-zada nitya che. prameyapaNAthI AkAzanI jema. ahIM prameyava anityapaNAmAM paNa varte che, tethI saMzaya ja che. (8) saMkAmaNa doSa * prastuta prameyamAM apastuta prameyanuM pravezavuM atyaMta viSayAMtaramAM javuM athavA prativAdInA matamAM potAnuM saMkAmavuM athavuM paramatanI samukha potAnuM jJAna te ja doSa che. (9) vigraha-chalAdi vaDe parAjaya sthAna te ja doSa te nigrahadoSa. (10) sAdhyadharma ane sAdhanadharma e baMne ahIM vase che te vastu-prakaraNathI
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10I-I944 thI 949 181 pA. teno doSa te vastu doSa - pratyakSathI nirAkaraNapaNuM Adi. jema azrAvaNa zabda che. ahIM zabdamAM na sAMbhaLavApaNAnuM nirAkaraNa che. [948] ukata sAmAnyathI kahelA, tajjAtAdi doSone ane tethI bIjA padArtho sAmAnya, vizeSarUpavALA vidhamAna che, te vizeSane kahe che. [949] vizeSa-bheda-vyakti A ekAryavAcaka che. doDha zloka che - vastu eTale pUrvanA sUtranA aMte kahela je pakSa ane tainAtuM eTale te pUrvanA sUtranI ja AdimAM kahela prativAdInI jAti Adi, tad viSayaka doSa te vastu tAtadoSa. temAM vastu doSa - pakSa doSa, tajjAtadoSa te jAtyAdi hIlanA karavI. A baMne vizeSa doSo, sAmAnyanI apekSAe che athavA vastu doSa viSayamAM vizeSa - bheda pratyakSa nirAkaraNapaNuM Adi. temAM pratyakSathI nirAkaraNa karela, jema-azrAvaNa zabda, anumAnathI nirAkaraNa karela, jema nitya zabda, pratIti vaDe nirAkRta, jema acaMdra zazI. svavacana vaDe nirAkRta. je huM kahuM chuM te mithyA che. lokaruDhi nirAkRta, jema manuSyanuM kapALa pavitra che. tajjAtadoSa viSayamAM paNa bheda, janma, marma, kamadithIdu che. jamadoSa kathA * kacacha dezotpala ghoDImAM je gaIbhanA saMyogathI ghoDo utpanna thayo tene mahAjana madhya vartana pragaTa thAya che ityAdi. pUrvokta sUtramAM matibhaMgAdi ATha zeSa doSo kahyA. te ahIM doSa zabda vaDe saMghaya che. te doSo sAmAnya doSanI apekSAe vizeSa hoya che je mATe doSa-vizeSa che athavA zeSa doSonA viSayamAM vizeSa-bheda che. te aneka prakAre svayaM samajI levo. eka evo A artha - abhidheya te kArya che, te che jeno yokArSika arthAta ekAryavAcaka. - X - X - te sAmAnya zabdApekSAe ekArcika nAmavALo zabda, vizeSa hoya che, jema ghaTa tathA anekArthavALo zabda jema gauH yayokataM-dizAmAM, vegamAM, vANImAM, jalamAM, pRthvImAM, svargamAM, vajamAM, aMzumAM, pazumAM A nava arthamAM zabda che. jo zabda che. ahIM ekAciMka vizeSanA grahaNa vaDe anekArthika vizeSa paNa grahaNa karela samajavo. kemake tenuM viparItapaNuM che, paNa te ahIM grahaNa na karAya, kemake ahIM daza sthAna anurodha che athavA kathaMcita ekArcika zabdanA samUhamAM je kathaMcita bheda che te vizeSa thAya che. A prakama che. ityAdi - X - X - kArya kAraNAtmaka vastunA samUhamAM kAraNa e vizeSa che. kArya paNa vizeSa hoya che, paNa te ahIM kahyuM nathI. kemake daza sthAnakanuM varNana che. athavA kAraNanA viSayamAM vizeSa-bheda, jemake - pariNAmIkaraNa mATIno piMDa che. apekSA kAraNa, dizA, deza, kAla, AkAza purapa, cakAdi athavA upAdAna kAraNa mATI vagere ane nimita kAraNa kuMbhArAdi, sahAkArIkAraNa caka, cIvarAdi. e rIte anekavidha kAraNa che. athavA doSa zabdanA saMbaMdhathI pUrve vyAkhyA karela kAraNadoSa sAmAnyanI apekSAe vizeSa che. pratyutpanna-vamAnasaMbaMdhI arthAt pUrve na thayela doSa-guNathI vipakSabhUta. te 182 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 atItAdi sAmAnya doSanI apekSAe vize che athavA sarvathA vastuno svIkAra karyA chatA vizeSa doSa je akRta-abhyAgama ane kRtavipanAza ityAdirUpa sAmAnya doSanI apekSAe vizeSa doSa che. nityadoSa-abhavyanA je mithyAtvAdi, anAdi aparyavasita hovAthI te doSa, sAmAnyanI apekSAe vizeSa che athavA sarvathA vastumAM nitya pakSa svIkAratA je doSa bAla-kamArAdi avasthAnA abhAva prApti lakSaNa, te sAmAnyanI apekSAe vizeSa hoya che. akAranA prazleSathI adhika-vAda kAlamAM je adhika dRSTAMta ane nigamana Adi bIjAne jaNAvavuM te adhika doSa che kAraNa ke tenA vinA ja pratipAdana karavA yogya arthanI pratIti thavAthI tenA kathananuM nirarthakapaNuM che. kahyuM che ke - jinavacana siddha eTale satya ja che, kayAMka udAharaNa kahevAya che, zrotAne Azrine kyAMka hetu paNa kahevAya che. kyAMka paMcAvayava vAkya kahevAya athavA kyAMka dazadhA vAkya kahevAya, paNa sarvathA pratiSedha nathI. tethI adhika doSa, doSanA vizeSAvathI vizeSa che athavA adhika daTAMtAdi hotA jema doSa-vAdInuM dUSaNa, te paNa doSa vizeSa che. marA - AtmA vaDe karela. 35nIta - bIjA vaDe apAyela. sAmAnya vastunI apekSAe AtmakRta vizeSa che ane bIjAe Apela te apara vizeSa che. 2 kAra ane vizeSa zabdano prayoga bhAvanA vAkyamAM batAvela che athavA doSa zabdanI anuvRtithI potAno karAyela doSa ane bIjAe Apela doSa e baMne sAmAnya doSanI apekSAe vizeSa che - X - X - 0 A sUtra 949nuM vRttino akSarazaH anuvAda karyo che, paNa kaMI samajAto etNI. ahIM ukta svarUpavALA vizeSAdi bhAvo anuyogathI gamya che ane anuyoga arthathI ane vacanathI che. temAM arthathI masA saMtamo tavI che ane vacanAnuyoga to eno ja zabdane AzrIte vicAre che, tethI tene kahe che. sUtra-50 :daza prakAre zuddha vAganuyoga kahe che, te A - caMkAra, maMkara, piMkAra, sekaMkAra, sArtAkAra, ekava, pRthakatva, saMyutha, saMkAmita ane bhinna. * vivecana-5o - zuddha-anapekSita vAcAryavALI je vANI atha sUtra, teno vicAra te zuddha vAganuyoga. * * temAM cakArAdi zuddha vAcAno je Anuyoga te vakArAdi ja kahevA yogya che. temAM vaMkAramAM anusvAra alAkSaNika che. (1) vaMvAra - caMkAra evo artha che, teno anuyoga te cakArAnuyoga. jema - va zabda samAhAra, itaretayoga, samuccaya, antAcaya, avadhAraNa, pAdapuraNa ane adhika vacanAdimAM che. jema pharthIo safunya - ahIM sUtramAM ghakAra samuccaya arthamAM che kAraNa ? strIo ane zayanonI aparibhogyatAnuM athANuM pratipAdana karavA mATe che.
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/950 183 (2) maMvAra - YkAra anuyoga, jema samar a Tvi vA. ahIM jA zabda niSedhArthamAM che athavA geiITHva mane seTrkheya A sUtramAM kAra ANamika che. teorld vaDe vivakSita arthapratIta che. (3) fdhavAra - OM kAranA lopadarzanathI ane anusvAra AgamathI mApa zabda kahela che. teno anuyoga. jema Apa zabda saMbhAvanA, nivRtti, apekSA, samuccaya, gaha, ziSyAmarSaNa, bhUSaNa, prazna AdimAM che. temAM vaMfpa ane mArA mAM A rIte ane bIjI rIte paNa ema prakAAMtara samuccaya che. (4) mejara - ahIM paNa caMpAra alAkSaNika che, tethI meLaTY zabda che teno-anuyoga. jema re bhavadhu vA. ahIM zabda atha arthavALo che atha zabda-prakriyA, prana, AnaMtarya, maMgala, upanyAsa, prativayana, samuccayamAM e rIte AnaMtarya arthavALo che. je zabda kyAMka ma arthamAM che kyAMka ta arthamAM che athavA secaMvAra - zreyanuM karavuM te zreyaskAra, teno anuyoga. jema - evuM mafna3 mAthavi A sUramAM zreya atizayapaNe prazaMsA yogya, kalyANa A artha che. athavA vArta vAva mapha. ahIM seva zabda bhaviSya arthavALo che. (5) sArvavAra - sAthe A nipAta zabda satya arthavALo che, tethI chAMdasavathI vAra pratyaya che athavA karavuM te vAra terI sAyaMkara teno anuyoga jema satya che tema vacananA sadbhAvarUpa praznamAM che. * x - (6) UTIR * ekavacana, teno anuyoga. jema kathAsanA navANiafr #Hrf: ahIM ekavacana samyagadarzanAdinuM eka mokSamArgIpaNuM jaNAvavA mATe che ane asamuditapaNAmAM mokSamArgIpaNuM nathI - x * () pRthavatva - bheda arthAt hIvacana ke bahuvacanamAM, teno anuyoga-jema dhawfsthAne dhawfuthaTya dhamasthi#AyaNasA - A sUmamAM "ghamastikAyanA pradezo" A bahuvacana asaMkhyAtatva batAvavA che. (8) saMkUda - saMgata, yukta arthavALA cUtha - padono ke be padano samUha te saMsUtha arthAt samAsa. teno anuyoga. jema ma nazuddha - sakhya darzana vaDe, samyagdarzana mATe athavA samyagdarzanathI je zuddha te samyagdarzana zuddha, ityAdi aneka prakAre samAsa che. (9) saMfmaya * saMkAmita-vibhakti, vayanAdinA aMtapaNAne pariNAmane pAmela, teno anuyoga. jema HIM , nAta pAvai prakriyA thA. ahIM Twi-sAdhanApU e chaDIne : e rIte paMcamI vibhakitape vipariNAma karIne azaMkita bhAvo thAya che, A padano saMbaMdha karavo. tathA aSThA = 1 6 naMti, cAra yuSya$ - mAM ekavacanano bahuvacanapaNe pariNAma karIne padanI ghaTanA karavI. (10) pinna - krama, kAla, bhedAdithI bhinna-juduM vacana, teno anuyoga. jema fdva vidavi. e saMgrahavacana kahIne pharIthI maLar ityAdithI tivo ema vivaraNa karyuM. e rIte krama bhinna che. krama vaDe ja tivAda A karuM nahIM ityAdi vaDe 184 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 vivaraNa karIne pachI utaravA vivaraNa karavA yogya hoya che e rIte krama bhino A anuyoga che. yathAkrama vivaraNamAM yathAsaMkhya doSa thAya, mATe te doSanA parihAra mATe kramabheda kahe che - X - X - tathA kAlabheda - atItAdino nirdeza prApta thatA vartamAnAdi nirdeza. jema jaMbUdvIpaprApti AdimAM RSabhasvAmIne AzrIne navo re varIyA vaMta natti ema sUtramAM che teno anuyoga. A vartamAna nirdeza traNe kALamAM thanArA tIrthakarone vize paNa A nyAya darzAvavAne che. * x* x * vacana anuyogathI anuyoga pravarte che, mATe dAnalakSANa arthanA bhedo saMbaMdhI anuyogane kahe che- * sUga-951 thI 956 : [51] dAna dezabhede kahyuM che - [5] anukaMpA, saMgraha, bhaya, kAra, lA , gArava, adharma, dharma, karaze (e AzAthI), kUtadAna. [53] gati daza bhede kahI che. te A - narakagati, naRvigrahagati, tiryaMcagati, tiryaMcavigrahagati cAvatuM siddhigati, siddhivigrahagati. [54] muMDo daza kahyA che - zroendriya muMDa cAvatu sparzanendriya muMDa, krodhamuMDa yAva4 lobhamuMDa ane dazamo ziramuMs. [55] saMkhyAna daza prakAre kahyuM che - [56] parikarma, vyavahAra, raju rAzi, kalAMzava, cAva4-tAvata, varga, dhana, vargavarma, kalpa. * vivecana-51 thI 56 : [951,952) daza bhede dAna - (1) dAna zabdanA saMbaMdhathI anukaMpA vaDe ke kRpA vaDe * dIna, anAthanA viSayavALuM dAna te anukaMpA dAna * x * te upacArathI anukaMpA ja che. umAsvAti ja kahe che - kRpaNa, anAtha, daridra, kaSTa prApta, rogazokathI haNAyela evAne kRpAnA arthathI devAya te anukaMpAdAna. (2) saMgrahavuM te saMgraha. kaTAdimAM sahAya karavAne je dAna te saMgrahadAna athavA abhedathI dAna paNa saMgraha kahevAya che. utkarSamAM ke kaSTamAM je kaMI sahAya mATe dAna apAya che te dAna, munioe saMgraha mAnyo che, mokSArthe nahIM. (3) bhayathI ApavuM te athavA bhayanA nimittathI je dAna te bhayadAna che. kahyuM che - rAjA, koTavALa, purohita, madhumukha, mala, daMDapANIne - X * devAtuM dAna. (4) kAraNa-zokathI, putraviyogAdi janita zokathI bhavAMtaramAM sukhI thAo evI vAsanAthI tenI ja zayyA AdinuM dAna te kAruNya dAna athavA kAruNyajanya hovAthI dAna paNa upacArathI kAruNya kahevAya che. (5) lajjA-zaramathI je dAna te lajjAdAta kahevAya che. kahyuM che . lokonA samUhamAM rahela puruSane bIjAe yAcanA karI tyAre bIjAnA citanI rakSArthe je ApavuM te dAna lajjAthI thAya che... (6) gaurava vaDe - garvathI je apAya te gausvadAna. kahyuM che - naTa, naI, malane arthe ane saMbaMdhI, baMdha, mitrane arthe je yazane mATe dAna devAya che te dAna garvanI hoya che.
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10-51 thI 956 185 () adharmane poSaka dAna te adharmadAna. adharmanA kAraNacvathI adharma ja che. kahyuM che - hiMsA, asatya, corI, paradArA, parigrahamAM Asaktane je dAna apAya che te dAtArane adhamane mATe jANavuM... (8) dharmanA kAraNe je dAna te dharmadAna athavA dharmamAM ja dAna te dharmadAna. kahyuM che - tRNa ane maNi samAna che jemane evA niloMbhI supAtrane mATe je dAna apAya che te akSaya, atula ane anaMta evuM dAna dharmane mATe hoya che. (9) mane A kaMIka upakAra karaze evI buddhi vaDe je dAna te "karaze-dAna." (10) mane eNe upakAra karyo che te prayojanarUpa pratyupakAra mATe je dAna te kRta-dAna che. teNe mane seMkaDo vakhata ApyuM che, mATe pratyupakArArthe AvuM te. [53] ukta lakSaNa dAnathI zubha ke azubha gati thAya che mATe gatinuM nirapaNa kare che - (1) nIkaLyA che zubhathI je nArako teonI gamyamAnapaNAthI gati te narakagati athavA narakagati nAmakarmanA udayathI prApya nAkava lakSaNa paryAya vizeSa te narakagati. (2) nArakonI vigrahathI-kSetranA vibhAgone ullaMghIne gati te niyavigrahagati athavA sthiti nivRtti lakSaNa Rju ane vakra vihAyogati nAmakarmanA udayathI prApta che - nirayavigraha gati... A rIte tiryaca, manuSya ane devonI paNa samajavI. (9) siddhigati- jemAM niSThitA hoya te siddhi, evI gamyamAnatvanI gati te siddhi gati. * lokAgra lakSaNavALI... (10) siddhi-mukta jIvonI, vigrahaAkAzanA vibhAganA atikrama vaDe gati-lokAMta prAptirUpa, te siddhi vigraha gati. vigrahagatine vakragati paNa kahe che. paNa te vakragati siddhane nathI mATe tenA sahacarapaNAthI nAkAdine paNa vakragati kahI nathI athavA nAkAdi cArene vakra gati kahI, nirvizeSapaNe Rjugati kahI. siddhimAM javuM, nirvizeSatvathI sAmAnya siddhi gati kahI ane siddhimAM avigraha vaDe javuM te siddhi avigraha gati. sAmAnya-vizeSathI A bheda che. [54] siddhi gati, muMDone ja hoya, tethI tenuM nirUpaNa kare che - dUra kare che te muMDa. te zrobendriyAdinA bhedathI daza prakAre che. bAkI sugama che. [55,56] maMDo daza che, ema saMkhyAna kahyuM. have tenI vidhio kahevAya che (1) saMkalitAdi anekavidha gaNitajJajanone prasiddha, tenA vaDe je saMkhyA karavA yogyanuM je saMkhyAna-gaNavuM te parikarma kahevAya che. (2) vyavahA-zreNI vyavahArAdi pATIgaNita aneka bhede prasiddha che. (3) jU - rAja vaDe je saMkhyAna te ju kahevAya - te kSetra gaNita che. (4) rAzi - dhAnyAdino Dhagalo, tenA viSayavALa saMkhyAna te sazi. (5) kalAzavarNa-kalA eTale aMzonuM, savarNa-sardezIkaraNa che jemAM. (6) vAva-tAva- cAvatAvatuM ke guNAkAra kAryavAcaka che. guNAkAra vaDe je saMkhyAna te yAvattAva kahevAya che te pratyutpanna ema lokamAM rUDha che. athavA 186 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 cAvatu - koIpaNa rIte, tAva - teTalI ja saMkhyA yAdaicchika guNAkArathI vivaNita saMkalitAdi saMkhyAnamAM laI avAya che te. jemake - gaccha eTale daza te vAMchA vaDe atha cArdacchika guNAkArathI ATha vaDe abhyAsa karatA-80 thayA. pachI vAMchA-ATha yukta karatA 88 thayA vaLI gaccha vaDe guNatAM 880 thayA. pachI yAdaicchika guNAkAra vaDe - 16 vaDe bhAgAkAra karatAM je lAbhe te dazanuM saMkalita gaNita-papa Ave che. (3) varga saMkhyAna - jema be no varga cAra, samAna be rAzino ghAta. (8) ghana saMkhyAna - jema be no ghana ATha, samAna traNa zazino ghAta. (9) varNavarga - vargano varga te saMkhyAna. jema beno varga cAra ane cArano varga soLa... (10) kalA-chaMda, karavata vaDe lAkaDAnuM veravuM tenA viSayavALuM saMkhyAna te kalA. je pATImAM kAkaca vyavahAra nAme prasiddha che. ahIM parikamadi keTalAka gaNitanA daTAMto - - batAvyA nathI. daza muMDo kahyA, te pratyAkhyAnathI ja hoya che, mATe tenuM nirupaNa* sUjha-53,58 : [5] pratyAkhyAna daza bhede kahyA - [58] anAgata, atikAMta, koTisahita, niyaMtrita, sAkara, anAkAra, parimANakRta, niravazeSa, saMketa ane addhA. e rIte dazavidha pratyAkhyAna kahyA che. * vivecana-53,58 : pratikULapaNAne A * maryAdA vaDe sthAna - kahevuM te pratyAkhyAna thatu nivRtti. manAta Adi doDha gAthA che. daza bheda A che -]. (1) anAmata- nahIM AvelamAM karavAthI anAgata. paryuSaNAdimAM AcAryAdinuM vaiyAvacca karavAmAM aMtarAyanA sadabhAvathI, pahelAM ja tapa karavuM. kahyuM che - paryuSaNA Avaze tyAre tapa karavAthI mane AcAryanA, tapasvInA ke glAnanA vaiyAvacamAM aMtarAya thaze, te tapa agAuthI hamaNAM svIkAre che, tethI nahIM Avela kALamAM A pratyAkhyAna anAmata jANavuM. (2) atikAMta - e rIte paryuSaNAdi vyatIta thayA pachI karavAthI atikrAMta pratyAkhyAna kahevAya che. kahyuM che - paryuSaNAmAM kAraNa utpanna thatA je tapa na kare. kemake guru-tapasvI-glAnanI vaiyAvacca laIne tapa na kare te kAla atIta thatAM hamaNAM tapakarma svIkAre te atikAMta. (3) koTisahita baMne koTithI - eka upavAsAdino aMtavibhAga ane bIjA upavAsAdino AraMbha. e rIte baMne koTirUpa lakSaNathI sahita yukta te koTisahita arthAta ubhaya pratyAkhyAnanI maLela koTirUpa upavAsa AdinuM karavuM. * .. (4) niyaMtrita-pratijJA karela divasAdimAM glAnapaNAdi aMtarAya prApta thatA paNa avazya karyuM. A pratyAkhyAna prathama saMghayaNavALAne ja hoya che. kahyuM che - mahine mahine amuka tapa amuka divase ATalA kALa sudhI nirogI ke rogI e yAvatu zvAsocchAsa, sudhI karavuM joIe. A niyaMtrita pratyAkhyAna, dhIrapuruSoe prakSeluM che. je potAnA
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/53,958 183 AtmAmAM anizrita, AtmAmAM apratibaddha aNagAro hoya che teo ja ene grahaNa kare che. caudapUrvI, jinakI, pahelA saMghayaNavALAne A pratyAkhyAna hoya che. te vakhate sthaviro A pratyAkhyAna karatA hatA. (5) sAkAra-maryAdA che te AkAro [AgAro] vaDe sahita te sAkAra. (6) anAkAra-nathI vidhamAna AkAro-mahattarAkArAdi kemake prayojana chinna thayuM che, tethI svIkAranArane jemAM, te anAkAra. temAM paNa anAbhoga ane sahasAkAra e be AkAra che, kemake mukhamAM aMguli prakSepa saMbhave che. () parimANakRta - parimANa eTale dakti, kavala, ghara ane bhikSAdinI gaNanI karela che jemAM te. kahyuM che - dakti-vala-gha-bhikSA-odanAdi dravya vaDe je bhaktano parityAga kare che, te parimANakRta kahevAya che. (8) niravabhesa-nIkaLela che avazeSa paNa apAya AhArano prakAra jemAMthI te niravazeSa athavA sarva azanAdinA tyAga vaDe te viSayava thakI niravazeSa che. kahyuM che - sarve-ezana, pAna, khAdha, peyano vidhi sarvabhAva vaDe parihare che te pratyAkhyAna niravazeSa che tema jinendroe kahyuM che. (9) saMketa-ketana eTale keta-aMgUDho, muThThI, gAMTha, ghara Adi ciha te ja ketaka - ketaka vaDe sahita te saMketaka arthAt graMthAdi sahita. kahyuM che ke - aMgUTho, mUddhi, graMthi, ghara, prasveda, ucchavAsa, tibuka ane jyoti, tene AzrIne je pratyAkhyAna karAya te saMketa, tema anaMtajJAnIe kahyuM che. (10) addhA-kALanuM athati porasI Adi kAlamAnane AzrIne kareluM pratyAkhyAna. kahyuM che - je addhA pratyAkhyAna che, te kAlanA cheda vaDe thAya che. purimAddha, porasI, muhad, mAsArdu, mAsanA pramANathI thAya che. pratyAkhyAna zabda, sarvatra anAmatAdimAM saMbaMdha karAya che ane tuM zabda nizcayanA arthavALo che, tethI daza prakAre ja pratyAkhyAna che. ahIM upAdhinI bhedathI spaSTa ja bheda che mATe punaruktipaNAnI zaMkA na karavI... - pratyAkhyAna sAdhanI sAmAcArIrUpa che, mATe tenA adhikArI bIjI paNa sAmAcArIne nirUpaNa karatA kahe che-- * sUraNa-59 thI 961 - [59] sAmAcArI daza bheda kahI che - [66] IcchAkAra, micchAkAra, tathAkAra, AvazyakI, naidhikI, ApRcchA, pratiSacchA, chaMda, nimaMtraNa ane upasaMpadA, e rIte daza prakAre sAmAcArI thAya che. [961] zramaNa bhagavaMta mahAvIra chArthIkALamAM aMtima rAtrimAM daza moTA svapno joIne jAgyA te A pramANe - (1) eka mahAghora sUpavAgha, diptadhara, tAlapizAcane svapnamAM parAjita karela joIne jAgRtta thayA... () eka mahAzveta pAMkhavALA puruSa kokilane vanamAM jaIne jAgRta thayA... - (3) eka mahAna priviSi pAMkhavALA puruSa 188 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kokilane vAnamAM jaIne jAgRta thayA.. - (4) eka mahAna dAmayugala - sarva ranamaya mALAne svapnamAM jaIne jAgRta thayA. () eka mahAna zveta gAyonuM ToLuM svapnamAM jaIne jAgRta thayA... - (6) eka mahAna pAsarovara, cotarapha phUlo vaDe khIlela evuM vAnamAM joine jAgRtta thayA... - (0) eka mahAsAgara hajAro kallolanI lahero vaDe kavitA baMne bhujAothI tarela svapnamAM joIne jAgRta thayA. (8) eka mahA dinakara teja vaDe prakAzamAna svapnamAM joIne jagRta thayA... - (9) eka mahA piMgala nIla vaiDUcamaNI jevA varNa vaDe samAna mAnuSottara parvatane potAnA AMtaraDAthI sarvataH samaMtAtu veSTita, pariveSTita vanamAM joIne jAgRta thayA... - (10) meru parvatamAM meru cUlikA upara eka zreSTha siMhAsane beThelA potAne svapnamAM joIne lAgyA. [GjA daza svapno joIne jAgRtta thayA. have svaMphaLa he che] (1) zramaNa bhagavaMta mahAvIra je eka moTo ghorarUma, dipta teja tAlapizAcane vanamAM parAjita karIne jAgyA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIra mohanIya kamano mUlathI nAza karyo... (2) zramaNa bhagavaMta mahAvIre eka moTA zveta pAMkhavALA yAvatu jAgRta thayA tethI zramaNa bhagavata mahAvIra zukla yAnane prApta thaI vicare che... (3) zramaNa bhagavaMta mahAvIra eka moTA citravicitra pAMkhavALAne yAvatu jAgRta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIra svasamayaparasamayarUpa citravicitra dvAdazAMga gANipiTakane sAmAnyathI kahe che, vizeSathI kahe che, dazavi che, nirdeza che, upadeze che, te A pramANe 'AcAra' vAva4 daiSTivAda.. (4) zramaNa bhagavaMta mahAvIra sarvaranamaya eka mahA dAmayugala yAvatuM jAgRta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIra be prakArano dharma parUpe che. te A - agAradharma ane aNagAradharma. () zramaNa bhagavaMta mahAvIra eka moTA zveta govani vanamAM cAvatuM jAgRtta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIrano cAra prakArano saMgha che, te A - sAdhu, sAdadI, zrAvaka, zrAvikA... (6) zramaNa bhagavata mahAvIra je eka mahA paThAsarovarane yAvatu jAgRtta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIra cAra prakAranA devone parUpe che. te - bhavanavAsI, vANavyaMtara, jyotiSa, vaimAnika. () zramaNa bhagavaMta mahAvIra je eka moTA kalolavALAne yAvatu jAgRta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIra anAdi anaMta dImiAviALA cAturaMta saMsAra kAMtArane tayAM... (8) zramaNa bhagavaMta mahAvIra je eka moTA sUni joine jAgyA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane anaMta, anuttara yAvata (kevalajJAna, kevaladarzana) utpanna thayela che... (9) zramaNa bhagavaMta mahAvIra je eka moTA nIla vaidUrya yAvatu jAgRta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane deva-manuSyaasura sahita lokamAM udara kIrti, varNa, zabda, zvAdhA vistarI rahI che. evI nA
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/59 thI 961 189 rIte nizcaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra varte che. (1) zramaNa bhagavaMta mahAvIra, je meru parvata meru cUlikAe siMhAsane beThela yAvatu jAgRtta thayA, tethI zramaNa bhagavaMta mahAvIra deva-manuSya-asura sahita pakSadA maLe kevali prApta dharma kaheze, parUpaze yAvat upadezaze. * vivecana-959 thI 961 - [59] samAcaravuM te samAcAra, teno bhAva te sAmAcArya, te ja sAmAcArI arthAt saMvyavahAra. icchA Adi doDha zloka vaDe kahe che - [960] - (1) IcchavuM te IcchA, karavuM te kAra. temAM 'kAra' zabda darekamAM joDavo. balAbhiyoga vinA karavuM te IcchAkAra arthAt IcchAkriyA. IcchA ApanI IcchAe mAre A kArya thAo. IcchA pradhAna kriyA paNa balAbhiyoga pUrvikA nahIM e bhAva che. Ano prayoga potAne ke parane arthe Icchato jyAre bIjA pratye yAye tyAre hoya che. kahyuM che - jo koI paNa kAraNe cAce to temAM IcchAkArano prayoga karavo, paNa balAtkAra karavo na ko. (2) mithyA-vitatha-amRta A paryAya zabdo che. mithyA karavuM te mithyAkAra ati mithyAkriyA. tevA saMyamayogamAM viparIta AcaraNa karI jANela che jinavacanano sAra jeNe evA sAdhuo, te viparIta kriyAnA niphaLapaNAne batAvavA mATe mithyAkAra kare che, A mithyA kriyA che. kahyuM che ke - saMyamayogamAM tatpara sAdhue je kAMI viparIta AcaryuM hoya te meM A khoTuM karyuM ema jANIne teno mithyAkAra karavo. (3) tathA karavuM te tathAkAra, te sUga pragnAdi gocara, jema Ape kahyuM temaja A che AvA svarUpavALo tathAkAra che. kahyuM che - sUtranI vAsanAmAM, sAMbhaLavAmAM, upadezamAM, sUtra-arcanA kathanamAM, tathA pUchelA praznanA AcArye Apela uttaramAM ApanuM vacana avitatha che ema kahevuM te tathAkAra che. A puruSa vizeSanA viSayamAM ja prayoga karavo yogya che. kahyuM che ke - kalaya ane akalaya, te baMnene vize niNAta, jJAnAdi pAMca sthAnomAM sthita, saMyama-tapamAM vartanAra evA munine tathAkAra karavo. (4) avazya kartavya yoga vaDe nIpajela te AvazyakI. 'tra' zabda samuccayamAM che. Ano prayoga upAzrayamAMthI nIkaLatAM Avazyaka yogayuktA sAdhune hoya che. kahyuM che - sUtranItio guru AjJApUrvaka kArya prasaMge jatAM AvazyakI jANavI. kemake zuddhA-DroyA-anvarya yogavALI che. (5) niSedha vaDe thayela naivedhikI - anya vyApAranA niSedharUpa Ano prayoga upAzrayamAM praveza karanArane che. jethI kahyuM che - evI rIte pravezamAM niSiddhayoga karela mana-vacana-kAyayogavALAne A taipedhikI ucita che, paNa aniSiddha yogavALAne ucita nathI kemake sArthaka nathI. (6) pUchavuM te ApRcchA. te vihAra bhUminA gamanAdi prayojanamAM gurune pUchavArUpa karavI. zabda pUrvavatuM. kahyuM che - kArya prasaMge gurune pUchavuM. gurune saMmata 190 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kArya hoya to paNa avazya pUchavuM. A pramANe vAraMvAra pUchavAthI nizcaye tene zreya thAya che ane nirjarAno hetu thAya che. () pratikRcchA - pratipazna. te gurue pUrve niyukta kAryane vize kArya karavAnA samayamAM karavI athavA pUrve niSedha karela kAryamAM prayojana thatAM, te ja kArya karavAnI IcchAvALAe pratikRcchA karavI. kahyuM che - pratikRcchA to pUrve niyukta karela kAni vize paNa kArya samaye karavI athavA kAryAntaranA hetuthI karavI, tema siddhAMta nipuNoe kahela che. (8) chaMdaNA - pUrve gRhita azanAdi vaDe AmaMtraNA karavI. kahyuM che - pUrve grahaNa karela azanAdi vaDe gurunI AjJAthI yathAyogya munione nimaMtraNa karavuM. A vizeSa viSayavALI chaMdanA jANavI. (9) nimaMtraNA - agrahita evA azanAdi vaDe vijJapti arthAt ApanA mATe huM azanAdi laI AvuM ? ema kahe. A arthamAM kahyuM che - svAdhyAyathI zrAMta thayela sAdhu, guruno zeSa kArya na hoya to gurune pUchIne zeSa munione nimaMtraNA kare. [azanAdi lAvI ApuM ? ema pUche.] (10) upasaMpan - havethI huM Apano chuM evA prakArano svIkAra te jJAna, darzana, cAritranA arthapaNAthI traNa prakAre che. temAM jJAnopacaMpa-pUrve gRhita sUgAne sthirikaraNArthe, truTita sUtrArthanA saMghAnane mATe tathA prathamathI grahaNa karavAne upasaMpadA levAya che. darzanopasaMpata paNa evI rIte. vizeSa e ke- darzanaprabhAvaka saMmati Adi zAstraviSayaka che. cAritranI upasaMpadA vaiyAvRtya karavA mATe ane tapane mATe upasaMpadA lenAne hoya che. * * x * kALathI vaLI cAvatu jIvanI ane IttarakAlanI upasaMpadA paNa hoya che - X - X - [961] A dazavidha samAcArI bhagavaMta mahAvIre prarUpelI che, A hetuthI bhagavaMtane ja Azraya karIne daza sthAnane kahe che - sUtra sugama che. vizeSa e ke - chAstha kALamAM jyAre bhagavaMta trika, catuka, cavara, caturmukha, mahApAdimAM nipuNa paTahanA zabdathI udghoSaNApUrvaka yatheccha, niraMtara eka varSa paryanta mahAdAnane ApIne badhAM lokonuM dAdhi nAza karyuM hatuM, pachI devamanuSya-asura sahitanI parSadA vaDe parivarelA kuMDapura nagarathI nIkaLIne jJAtavanakhaMDamAM mAgasaravada dazame ekalA dIkSita thaIne, manapayaya jJAna utpanna karIne ATha mAsa vicarIne mayUraka nAmaka saMnivezanI bahAra rahelA yamAna nAmanA pAkhaMDI saMbaMdhI eka uTakamAM tenI anujJAe varSAvAsa rahyA. tyAM pazuo vaDe ujane upadrava karAyo to paNa tenI rakSAne na karavAthI jhuMpaDInA nAyaka munikumArane apIlikata samajIne vakiAlano addhamAsa gayA pachI akAlamAM ja nIkaLIne asthikagrAma nAmaka saMnivezathI bahAra zUlapANI yAnA AyatanamAM zeSa vaSavAsa rahyA. tyAM jyAre rAtrimAM zUlapANI yakSa, bhagavAnane kSobha pamADavAne zIgha-atyaMta moTA aTTahAsya karato, lokone trAsa pamADato hato. tyAre
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/59 thI 961 11 192 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-33 bhagavaMta, deva dvArA vinAza pAmaze e rIte bhagavaMtanA nimite lokone adhairya utpanna thayuM. pharIne hasti, pizAca, nAganA rUpa vaDe bhagavaMtane kSobha pamADavA samartha na thayo. pachI zira, kAna, nAka, dAMta, nakha, AMkha ane pIThamAM vedanA karavA lAgyo. [ema daza upasarga karyo. sAmAnya purUSane eka vakhatamAM prANano nAza karavAmAM samartha evI vedanA karyA chatAM, pracaMDa pavanathI haNAyelA me zikharanI jema akaMpa evA vardhamAnasvAmIne joIne thAkela te yakSa, jinapatinA pADApAmAM vaMdanapUrvaka kahevA lAgyo ke - he kSamAzramaNa! mAro aparAdha Apa kSamA karo. siddhArtha vyaMtaradeva, tenA nigraha mATe zIgha doDyo ane bolyo ke - are re zUlapANi ! apArjitanI prArthanA karanAra, hInapuNya caturdazIka zrIhI-puti-kIrti varjita, duraMta-prAMta lakSaNa, tuM nathI jANato ke A siddhArtha rAjAno putra, puNavat samasta jagajIvone mAnanAra ane samasta sura, asura, manuSya nikAyanA nAyakone jIvita samAna evA bhagavaMtano teM aparAdha karyo che, ema jo Indra jANaze to dezanikAla karaze. ema sAMbhaLI te yakSa Daryo ane adhika khamAvavA lAgyo. siddhArthe tene dharma kahyo. te yakSa upazAMta thayo. pachI bhaktinA samUhamAM nirbhara mAnasavALo te deva gIta-nRtyanA upadarzanapUrvaka bhagavaMtane pUjato hato ane loko vicAravA lAgyA ke - devAIne mArIne have deva krIDA kare che. svAmIne deza uNA cAra prahara sudhI te deve ati saMtapa Apyo. bhagavaMta prabhAta samaye muhUrta mAtra nidrA-pramAdane prApta thayA. te avasare A svapno joyA athavA chavAstha kALamAM je thayelI kadAcakAlikI, teNInA aMtima bhAgarUkSa, avayavamAM samudAyanA upacArasI je sami te aMtima sarikA. te rAtrinA avasAnamAM mahAMta-prazasta, svapna-nidrAnA vikArathI thayela vijJAna vaDe jaNAyelA artha vizeSo te mahAsvapno. temane svapnamAM-sutela avasthAmAM * (1) mahAghora-atiraudra, rapa-AkAra, dIpta-javalita, data-gavavALuM dhAraNa kare che, te mahAghorarapa dIptadhara ke daMtadhara. - x - tAla-vRkSa vizeSa tenA jevA dIdhatvAdi samAnapaNAthI, pizAca-rAkSasa, te tAlapizAca, tene AtmA vaDe nirAkara karyo-jItyo. (2) bIjuM-puruSa evo kokila-parapuSTa te paMkokila, te avazya kRSNa hoya che, mATe zukla pAMkhavALo ema vizeSita karyuM. (3) bi karma vaDe vicitra-vividha varNa vizeSavALA be pAMkho che jene te... (4) mAlA yugala... (5) gAyanA rapo... (6) padma je sarovaramAM utpanna thAya che, te padAsara.. (7) urmIo-kallolo, te svarUpa je lahero te uIvIcaya. vIcI zabda lokamAM aMtara arthamAM rUDha che athavA urmi ane vIci zabdano phaka guratva ane laghutta vaDe karAyelA che. kyAMka vIyi zabda bhaNAto ja nathI. hajAro urmi ane vIyi vaDe kalita je samudra te urmivIci sahasaMkalita, tene baMne bAhuthI taryA... (8) dinakara-sUrya. (9) eka moTA parvata vaDe chAMdasapaNAthI, A pAThamAM mAnuSottaranA A be vizeSaNo che - hari - piMgalavarNa vaiDUrya-maNivizeSa, teno varNanIla te vaiDUrya arthAt piMgala nIlavarNa, tenA jevo dekhAya che te hakveiDUrya varNAbha, tenA vaDe athavA harisvatanIla evuM vairya te hasvirya. - x - nina - potAnA AMtaraDA - udara madhya avayava vizeSa vaDe. mAva - eka vakhata vIMTAyela, paravedave - aneka vakhata vIMTAyela... (10) eka mahAna -x * siMhAsanonI mathe te zreSTha te siMhAsanavara, te upara beThela potAne. - - - A kahela daza mahAsvapnonA phaLane batAve che - 4 - sUtra sugama che. vizeSathI kiMIka nirdeza karatA kahe che ke - AdithI athavA sarvathI ja vinAza karyo - vinAza karavApaNAne laIne upacArathI kahyuM ane prakAranI apekSAe to atIta nirdeza ja che, * A rIte bIjAomAM paNa samajavuM. svasiddhAMta ane para siddhAMta che jemAM te svasamaya parasamayika, ir - AcAryanI piTala - peTI. vyApArIonA sarvasva sthAnanI jema te gaNipiTaka. mAyA * sAmAnya, vizeSarUpathI kahe che - pannaveDuM - sAmAnyathI jaNAve che. dareka sUtrane arthanA kathana vaDe prarUpe che. pratyupekSaNAdi kriyAne batAvavA vaDe sUmanA abhidheyane dazavi che. A kriyA akSaro vaDe grahaNa karI, AvI rIte karAya che A bhAvanA che. nig * kathaMcita na grahaNa karanArane tenI upara anukaMpA vaDe nizcayathI pharI pharIne batAve che, te nirdeza che. 3varU - samasta vayanI yukti vaDe upadarzana karAve che. cADavaUTTguvI - zramaNAdi cAra vaNa ekatra thayela - caturvarNa. te ja cAturvaSNa. tenA vaDe vyApta che cAturvaNyAkIrNa athavA cAra prakAre che jemAM te ghaturvaM, - x cAra varNavALo evA jJAnAdi guNo vaDe AkIrNa te caturvaNAkIrNa. padhdharva. vaMdana, kutuhalAdi prayojana vaDe AvelA cAra prakAranA devo pratye jIvAjIvAdi padArthonuM prajJApana karAve che - bodha Ape che. samyakatvane grahaNa karAve che cAvatu ziSyane kare che athavA lokone mATe devonA svarUpane prakAze che. anaMta : sUramAM sAvat zabdathI nivyaghiAta, nirAvaraNa, kRstA, pratipUrNa, kevalavara jJAnadarzana ema jANavuM. . - vaimAnika ane jyotiko vaDe ane manuSyo vaDe, bhavanapati tathA vyaMtaro vaDe varte che te "sadevamanujAsura." te lokamAM arthAt gilokamAM jAna - pradhAnakIrti - sarva dizAmAM vyApArI prazaMsA. vaUT - ekAdi dizAvyApI prazaMsA, zabda-ardha dizAmAM vyApI prazaMsA ane zloka - te te sthAnamAM ja glAdhA. A badhAMno hRddha che. tethI A badhAya paranuvaMti - vyAkuLa thAya che - satata bhame che athavA jUthane - avAja kare che. pAThAMtarathI paribhramaNa kare che. kaI rIte ? kRti - yo prakAre, jItu - vAkyAlaMkAra. AvA prakAranA bhagavat sarvajJAnI, sarvadarza, sarva
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/59 thI 961 193 194 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 saMzayano vyavaccheda kanAra, sarvajana bodhaka evI bhASA bolanAra, sarvajagajIva vatsala, sarvagUNIgaNa cavartI, sarva nara, devanA nAyaka samudAya vaDe levAyela caraNayuga, mahAvIra nAme e ja pharIthI kahevAya che. glAdhA karanArAno Adara jaNAvavA athavA anekapaNuM jaNAvavA mATe. mAyarva - Adi pUrvavatu. svapnadarzana kALe bhagavaMta sarogasamyagradarzanI hatA mATe saraLa samyagdarzananuM nirUpaNa karatAM kahe che * sUtra-962,963 - [6] daza bhede sarANa samyagdarzana karyuM che - [963] te A - (1) nisarga ci, (2) upadezaruci, (3) AjJAruci, (4) sUmaruci, (5) bIjaruci, (6) abhigamaruci, () vistAraruci, (8) kriyAzi, (9) saMkSeparuci, (10) dhamaruci. * vivecana-962,963 - [962] sarA - upazAMta na thayela ane kSaya na thayela mohavALAnuM je samyagdarzana * dvArtha zraddhAna te sarANa samyagdarzana athavA sagasahita samyagdarzana che jene te sarANa samyagdarzana. [963] ruci zabda badhAmAM joDavo. - (1) nisarga - svabhAva tenA vaDe tattvAbhilASarUpa ruci che jene te nisargaruci athavA nisaf - sahajatI ruci te nisarga ruci, je jAtismaraNa jJAnAdi rUpa potAnI buddhi vaDe sadbhUta jIvAdi padArthone jANIne sahe che te nisarga ruci kahyuM che - je jinadaSTa bhAva dravyAdi cAra bhedathI bIjAnA upadeza sivAya svayameva jAti maraNAdithI sahe che - anyanA nathI evI zraddhA te nisarga ruci jANavI. (2) upadezaruci - guru AdinA kathana vaDe ruci che jene te upadeza saci. sarvatra tapuraSa samAsa svayaM samajavo arthAta jinezvaroe kahela jIvAdi padArtho ja tIrthakara ke tenA ziSyAdi vaDe upadezAyelane je sahe che te - x - (3) AjJAruci - sarvAnA vacanAtmaka AjJA vaDe che jene che. je pAtaLA sagadveSa ane mithyA jJAna vaDe AcAryAdinI AjJA e ja kugrahanA abhAvathI jIvAdi padArtho temaja che evI ruci. mApatuSAdinI jema te AjJAruci samajavo. kahyuM che - samyakatvane aTakAvanAra rAga, dveSa, moha ajJAna jenA nAza pAmyA che te nizcaye AjJA vaDe ruci karato AjJAruci hoya che. () sUbarUci - sUtra - Agama vaDe ruci che jene che. je strAgamane bhaNato te ja aMgapraviTAdi vaDe samyakatvane pAme che. goviMda vAcakavatu te sUmaruci. (5) bIjaruci - jema bIja je eka paNa anekArtha pratibodhaka vacana, tenA vaDe ruci che jene te bIjaruci ati jene yoka paNa jIvAdi padane jANavA vaDe aneka padArthamAM ruci utpanna thAya che te bIjaruci. kahyuM che - jema udakanA eka dezamAM nAkhela telabiMdu samasta udakamAM phelAya che, tema eka jIvAdi padanI ruci vaDe 7/13 aneka padonI ruci thAya che ane tevA prakAranA kSayopazamathI samyakatvane pAme che. te bIjayi jANavo. - x - (6) abhigamaruci * abhigama eTale jJAna, tethI ruci che jene che. jenA vaDe AcArAMgAdi zrata, arthathI adhigata hoya che te abhigama ruci arthAt abhigamapUrvaka tenI ruci. kahyuM che - AcArAMgAdi agyAra aMgo, prakIrNaka, daSTivAda Adi zrutajJAnane arthathI jeNe jANyuM hoya te abhigamaruci che. (9) vistAraruci - vistAra eTale phelAvo, tethI sayi che jene te vistAra ruci, jeNe dhamastikAyAdi dravyonA sarva payayo, sarve nayo ane pramANa vaDe jANelA hoya che te. kemake jJAnane anusaranArI ruci. (8) kriyAci - kriyA eTale anuSThAna. ruci zabdanA yogathI kriyAmAM ruci che jene che. arthAt darzanAdinA AcArarUpa anuSThAnamAM jene bhAvathI ruci che te kiyAruci. kahyuM che - jJAna, darzana, tapa, cAtri, samiti ane guptimAM je bhAvathI kriyAnI ruci te nizcaye kriyAyi. (9) saMkSeparuci - saMkSepa eTale saMgraha. temAM ruci che jene te saMparuci. je na svIkArela kapilAdi darzana ane jinavacanamAM anabhijJa che, te saMkSepa vaDe ja cilAtiputranI jema upazamAdi traNa pada vaDe ja tatvanI ruci pAme che te saMkSeparuci che. kahyuM che ke - kudarzana jeNe grahaNa karela nathI ane pravacanamAM avizArada che, zeSa pravacanane paNa svIkArela nathI te saMkSeparuci jANavo. (10) dharmasayi - dharma eTale zrutAdi, temAM ruci che jene te dharmaci arthAt jinokta dhamastikAya ane zratadharma-cAaidharmane sahe che te dharmaruci jANavo. jo astikAya gharma-svabhAva arthAt dhamastikAyano gatisahAyaka lakSaNAdi, zratadharmacAritradharmane jinAbhihita che tene sahe. A samyagdaSTi, daze saMjJAno kramathI vyavaccheda kare che, mATe saMjJA* sUtra-964,965 - [964] saMjJAo daza kahI che - AhAra saMjJA yAvatu parigrahasaMjJA, krodha saMjJA yAvatu lobhasaMjJA, lokasaMjJA, oghasaMjJA... nairayikone A rIte ja dazasaMjJAo kahI che. e rIte niraMtara yAvata vaimAnikone jANavI. [65] nairayiko daza bhede vedanAne bhogavatA vicare che. te A - zIta, uNa, sudhA, pipAsA, kaMDu, paravazatA, bhaya, zoka, jarA ane vyAdhi. * vivecana-964,965 - [964] saMjJAna te saMjJA eTale Abhoga. anya AcAryo te mananA vijJAnarUpa kahe che. athavA AhArAdino abhilASI jIva jenA vaDe sArI rIte jaNAya che te saMjJA * vedanIya, mohanIya karmanA AzrayavALI ane jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa karmanA Ayopazama lakSaNa vicitra prakAranI AhAradinI prApti mATe je kiyA te saMjJA. te upAdhimedAdithI daza prakAre thAya che
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/962,963 (1) AhAra saMjJA - sudhA vedanIyanA udayathI valAdi AhArane arthe pudgala grahaNa karavArUpa kriyA jenA vaDe jaNAya che te AhArasaMjJA. (2) bhaya vedanIyanA udayathI bhaya vaDe atyaMta bhramita thayelanI dRSTi, vadana vikAra, romarAjInuM ubhA thavuM Adi kriyA jenAthI jaNAya te bhayasaMjJA. (3) puruSavedanA udayathI maithunane mATe strI aMga jovAthI prasanna vadana thavAthI spaMbhita thayela baMne sAthaLonuM kaMpAyamAna thavuM Adi lakSaNavALI kriyA jenA vaDe jaNAya te maithuna saMjJA... (4) lobhanA udayathI bhavanA kAraNabhUta AsaktipUrvaka sacitta-acitta dravyanA grahaNarUpa kriyA jenA vaDe jaNAya te parigraha saMjJA... (5) krodhanA udayathI tenA Avezagarbhita mukha, nayana, daMtacchada ceSTA ja jenA vaDe jaNAya che te krodha saMjJA. (6) mAnanA udarathI ahaMkArAtmaka utkarSAdi pariNati ja jenA vaDe jaNAya te mAnasaMjJA... (7) mAyAnA udaya vaDe azubha saMlezathI asatya bhASANAdi kriyA jenA vaDe jaNAya te mAyAsaMjJA... (8) lobhanA udayathI lAlasA saMyuktapaNAthI sacita acitta dravyanI prArthanA jevA vaDe thAya te lobhasaMjJA... (9) matijJAnAdi AvaraNanA kSayathI zabdAdi arthagocara sAmAnya avabodha rUpa kriyA jenA vaDe jaNAya te oghasaMjJA... (10) te vizeSa bodha kriyA ja jaNAya che jenA vaDe te lokasaMjJA. tethI oghasaMjJA darzananA upayogarUpa ane loka saMjJA jJAnanA upayogarUpa che. anya AcAryo viparIta rIte kahe che. bIjA ema kahe che ke sAmAnya pravRtti te oghasaMjJA ane lokdaSTi te lokasaMjJA. A saMjJAo sukhe samajI zakAya te mATe prAyaH yazokta kriyA nibaMdhana karmodayAdi pariNAmarUpa ja jANavI. - 4 - A daza saMjJA badhAM jIvone vize covIzadaMDaka dvArA nirUpaNa kare che. sAmAnya sUtra mAphaka nAkasUtramAM daza saMjJAo che tema bIjA paNa vaimAnika paryanta covIza daMDakomAM saMjJAo che. 195 - [965] anaMtara sUtramAM vaimAniko kahyA, te sukhavedanA anubhave che. tethI viparIta nAsko duHkha vedanA anubhave che - x - vizeSa e - vedanA eTale pIDA. zItasparza janita te zItavedanA, te cothI Adi narakamAM hoya che. e rIte uSNaprathamAdimAM, kSudhA-bhukha, pipAsA-tRSA, kaMDu-kharajane, pajhe-parataMtratAne, bhaya-bIkane, zoka-dInatAne, jarA-vRddhatvane, vyAdhi-javara, kuSThAdine.. A vedanAdi amUrtane jino jANe chAstha nahIM-- - * sUtra-966 thI 976 : [66] daza sthAnone chAstha sarvabhAvathI jANato-joto nathI. te A - dharmAstikAya yAvat vAyu, (9) A jina thaze ke nahIM, (10) A sarva duHkhono aMta karaze ke nahIM... A darzane utpanna jJAnadarzanadhara arihaMta yAvat (jANe che ke) A sarve duHkhono aMta karaze ke nahIM. [6] daza dazAo kahI che kavipAkadazA, upAsakadazA, aMtakRt dazA, anuttaroSapAtidazA, AcAradazA, pravyiAkaraNadazA, baMdhadazA, dvivRddhi sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda 3/3 196 dazA, dIrghadazA ane saMkSepikadazA. [968] kavipAkadazAnA daza adhyayano kahyA che mRgAputra, gaumAsa, aMDa, zakaTa, brAhmaNa, naMdiSeNa, saurika, uduMbara, sahasodAha-Amaraka ane kumAra licchavI. [969] upAraka dazAnA daza adhyayano kahyA - [70] AnaMda, kAmadeva, culanIpitA, surAdeva, cUllazataka, kuMDakolika, saddAlaputra, mahAzataka, naMdinI pitA, sAlaiyikA [sAli] pitA. [1] kRt dazAnA daza adhyayano kA - [7] nami, mAtaMga, somila, rAmagupta, sudarzana, jamAlI, bhagAlI, kaMka, palTaka, baDaputra. [73] anuttaroSapAtika dazAnA daza adhyayano kahyA * [64] RSi dAsa, dhanya, sunakSatra, kArtika, saMsthAna, zAlibhadra, AnaMda, zvetalI, dazArNabhadra, atimukta. A daza kahyA che. - [75] AcAradazAnA daza adhyayano kahyA che - (1) vIza asamAdhi sthAna, (ra) ekavIza zabala doSo, (3) tetrIza AzAtanA, (4) ATha prakAre gaNisaMpadA, (5) daza cittasamAdhi sthAna, (6) agiyAra upAsaka pratimA, (7) bAra bhikSu pratimA, (8) paryuSaNA kalpa, (9) 30 mohanIya sthAna, (10) jAti sthAna. - 0 prazrva vyAkaraNa dazAnA daza adhyayano kahyA upamA, saMkhyA, RSibhASita, AcAyabhASita, mahAvIrabhASita, saumaka prazno, komala prazno, Adarza prazno, aMguSTha prazno, bAhu po. 0 baMdha dazAnA daza adhyayano kahyA che baMdha, mokSa, devaddhi, dazAramaMDalika, AcArya vipatipatti, upAdhyAya vipatipatti, bhAvanA, vimukti, zAzvata ane karma. - 0 dvigRddhi dazAnA daza adhyayano kahyA che . vAta, vita, uSAta, sukSetrakRSNa, betAlIza svapna, zrIza mahAsvapno, bautera sarvasvapno, hAra, rAma ane gupta. e daza kahyA che. 0 dIrdhadazAnA daza adhyayano kahyA che - caMdra, sUrya, zukra, zrIdevI, prabhAvatI, dvIpasamudropapatti, bahuputrikA, maMdara, sthavira, saMbhUti vijaya, sthavira padma ucchvAsa niHzvAsa. - - 0 saMkSepika dazAnA (daza) adhyayano kahyA che - (1) tulikA vimAna pravibhakti, (ra) mahatI vimAna pravibhakti, (3) aMgUlikA, (4) vacUlikA, (5) vivAha cUlikA, (6) aruNoSapAta, (7) varuNoSapAta, (8) glopapAta, (9) velaMdharopavAta ane (10) vaizramaNopapAta. [976] daza sAgaropama koDAkoDIno utsarpiNIkAla che ane daza sAgaropama koDAkoDIno avasarpiNIkAla che.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10-/966 thI 976 193 * vivecana-966 thI 936 : [966] gatArtha che. vizeSa e - ahIM chANya, atizayarahita ja samajavo. anyathA avadhijJAnI paramANu Adine jANe che ja. sarva prakAra vaDe thatu sparza, rasa, gaMdha, rUpalakSaNa jJAna vaDe ghaTanI jema, dhamastikAyane, cAvat zabdathI adhamastikAya, AkAzAstikAya, zarIramAM na rahela jIva, paramANu pudgala, zabda, gaMdhane. ahIM be adhika che. temAM A - pratyakSa jJAna vaDe sAkSAtkAra karela kevalI thaze ke nahIM A navamuM tathA dazamuM che te pragaTa che. A daza sthAno chaDAsyone jANavA yogya nathI. sAtizaya jJAnAdipaNAthI jina jANe che. * X - cAvatu zabdathI jina, ahaMtu, kevalI, sarvajJa sarvabhAvathI jANe che - jue che - x - [967] sarvajJapaNAthI ja jina, je atIndriya arthane batAvanArA zruta vizeSone kahela che, te daza sthAnaka anupAtI ane kahe che - sa ra e agyAra sUtro che. temAM daza saMsA, daza adhikAranA abhidhAyakava thakI dazA e rIte bahuvacanAMta strIliMgI zAstranuM nAma che. karmathI - azubha karmano vipAka-phaLa te karmavipAka. tenuM pratipAdana karanArI daza adhyayanAtmaka hovAthI dazA te karmavipAka dazA. vipAkazrutano bIjo zrutaskaMdha paNa daza adhyayanAtmaka ja che. paNa te ahIM abhimata nathI. tenuM varNana AgaLa karavAmAM AvanAra che. - sAdhuone upAse che - seve che, te upAsaka * zrAvaka, tenA kriyAnA kalApa vaDe guMthAyelI daza adhyayana vaDe oLakhAtI dazA te upAsaka dazA. - saMto - vinAza, te karmanuM athavA tenA phaLabhUta saMsAranuM karela che jeoe te aMtakRta, te tIrthakarAdi, teonI dazA te aMta50 dazA. ahIM AThamAM aMganA prathama varganA daza adhyayano che mATe saMkhyA vaDe upalakSita hovAthI dAMtaRtu dazA kahevAthI AThamuM aMga kahyuM. uttara : pradhAna, nathI ane koI uttara vidhamAna te anuttara, upapatana te upapAta - janma. anuttara evo uparAMta te anuttaropapAta, te che jeone te anuropapAtiko ati sarvArthasiddha Adi pAMca vimAnamAM utpanna thanArA, tenI vaktavyatAthI pratibaddha je dazAdaza adhyayana vaDe oLakhAyela te anusaropapAtika dazA-navamuM aMga sUtra. AcaravuM te AcAra-jJAnAdi pAMca prakAre AcAra pratipAdanamAM tatpara dazA - daza adhyayanAtmikA te AcAradazA, je dazAzrutaskaMdha che. prano te pRcchA ane vyAkaraNa te nirvacano arthAtu praznonA uttaro te prazna vyAkaraNo. tenuM pratipAdana karanArI daza adhyayanAmikA dazA te prazna vyAkaraNa dazA - dazamuM aMga sUtra che. tathA baMdha dazA, dvigRddhidazA, dIrdhadazA, saMkSepika dazA apratIta che. [968] karmavipAka dazAnA adhyayana vibhAgane kahe che. te A - 198 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 [969] mRgA-mRga grAma nagaramAM vijaya rAjAnI mRgArANIno putra te mRgAputra. te nagaramAM gautamasvAmIe samavasaraNamAM Avela janmAMdha puruSane joIne pUchayuM - he bhadaMta ! A nagaramAM bIjo koI jAtyaMdha che. bhagavaMte jAti aMdha ane AkRti rahita mRgAputranuM kathana karyuM. gautama svAmI kutUhalathI tene jovAne tenA ghera gayA. mRgAdevIe vaMdana karIne AgamananuM kAraNa pUchyuM. gautama svAmIe kahyuM ke - huM tArA putrane jovAne Avyo chuM. tyAre mRgAdevIe bhUmigRhamAM rahela tene, temAMthI ughADIne gautamasvAmI batAvatI hatI. tene ati dhRNAspada joIne gautama svAmIe bhagavaMtane pUchyuM ke - A mRgAputra janmAktaramAM koNa hato ? - bhagavaMte kahyuM - A vijayavardhamAnaka nAmanA kheTamAM makAyI [IkkAI] nAme hato. lAMca levI, upacArothI lokone saMtApakArI rASTrakUTa hato. tyAMthI soLa rogacaMtaka vaDe abhibhUta thayo, marIne narakamAM gayo. tyAMthI pApakarmanA vipAka vaDe loTaAkAra jevo, avyakta IndriyavALo ane durgadhavALo mRgAputra thayo. ahIMthI marIne narakamAM jaze. tenuM pratipAdaka prathama adhyayana mRgApuga. gogAsa. - gAya Adi pazune trAsa pamADela te gogAsa. hastinApura nagaramAM bhIma nAme kuTagrAhanI u5lA nAmanI bhAryAno gogAsa nAme putra thayo. prasavakALe mahApApI A jIve ghaNI bUmo pADavA vaDe pazuone trAsa pamADyo. yauvanavayamAM A aneka prakAranA pazuonA mAMsane khAto hato, tethI marIne nAka thayo. tyAMthI nIkaLIne vANijyagrAmamAM vijaya nAme sArthavAha ane tenI bhadrA nAme bhAryAno ujhitaka nAme putra thayo. tene kAmaHjA gaNikAne arthe rAjAe talatala jevaDA mAMsa chedana vaDe ane tene khavaDAvavA vaDe catuuthamAM viDaMbanA karAvIne nAza karAvyo. te marIne nakamAM gayo e rIte gogAsanI vaktavyatA vaDe prasiddha adhyayana bIjuM 'gomAsa' che. je vipAka zrugamAM 'ujhitaka' nAme kahevAya che. * purimatAla nagarano vAsI kUkaDA Adi aneka prakAranA IMDAnA samUhano vyavahAra karanAra niSNaka nAme vyApArInA vipAkane pratipAdana karanAruM aMdanAmA adhyayana che. te nika narakamAM gayo, tyAMthI nIkaLIne alagnasena nAme pallIpati thayo. tenI upara niraMtara dezanuM luMTata karavA vaDe ati kopa pAmela purimatAla naganA rAjAe vizvAsa pamADavA pUrvaka tene bolAvIne nagaranA pratyeka cauTAmAM tenI AgaLa tenA kAkA, kAkI vagere svajana vargane mArIne talatala jeTalA mAMsanuM chedana ane lohI-mAMsanA bhojana karAvavA vaDe karthanA karIne marAvyo. vipAkazrutamAM A adhyayana abhagnasena nAme kahevAyuM che. zada - nAme apara adhyayanamAM zAkhAMjanI nagarImAM subhadra sArthavAha ane tenI bhadrA nAme bhAryAno zakaTa nAme putra hato. tene suSeNa nAme pradhAne sudarzanA nAme gaNikAnA prasaMgamAM gaNikA sahita mAMsa chedanAdi atyaMta kadarthanA karAvIne marAvyo. te pUrvajanmamAM chagalapara nagare chalika nAme chogalika mAMsa priya hato. te cothuM adhyayana. HTU - kosAMbI nagarImAM bRhaspati datta nAme brAhmaNa hato. tene aMtaHpuranA
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2oo sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 10/-/966 thI 976 19 prasaMgamAM udayana rAjAe pUrvokta rIte kadarthanA karIne marAvyo. pUrvabhave te mahezaradad nAme purohita hato. te jitaNu rAjAnA zatruonA jayane mATe brAhmaNAdi vaDe homa karato hato. tyAM pratidina cAre varNanuM eka eka bALaka AThamAdi parvamAM be-be, comAsImAM cAra-cAra, cha mAsImAM ATha-ATha ane varSamAM soLa-soLa, paracakanA AgamanamAM 108-108no homa karavA vaDe pasyakane jIve che. A pramANe te pApakarmathI marIne nakamAM gayo. e rIte A pAMcamuM adhyayana che. naMdipeNa-mathurAnagarImAM zrIdAma rAjAno putra naMdipeNa nAmano yuvarAja hato. vipAkazratamAM 'naMdivardhana' nAma che. tene rAjAno droha karavAnA vRtAMtamAM rAjAo nagaranA cauTAmAM tapAvela loDhAnA pANI vaDe snAna karAvIne ane tenA tapAvela loha siMhAsane besADIne kSAra nAkhela telathI bharela kaLazo vaDe rAjyAbhiSeka karAvIne kaTapUrvaka mArIne prANono nAza karAvyo. marIne te narakamAM gayo. te pUrvabhavamAM siMhapura nagaramAM siMharatha nAme rAjAno duryodhana nAme jelara hato. te aneka prakAranI yAtanA vaDe lokone kadarzanA karIne maraNa pAmIne narakamAM gayo. AvA prakAranA arthavALuM chaThuM adhyayana che. zauki - zorika nagaramAM zaurikadata nAme matsyabaMdha hato, tene mAchalAnuM mAMsa priya hatuM. gaLAmAM lAgela matsyanA kaMTaka vaDe mahAkaTane pAmIne maraNa pAmI, te nakamAM gayo. pUrvajanmamAM te naMdipura nagare mitra rAjAno zrIka nAme soIyo hato. te jIvaghAtamAM rativALo ane mAMsapriya hato. maraNa pAmIne te nakamAM gayo. A adhyayana-~ uddebara-pADalImaMDa nagaramAM sAgaradatta sArthavAhano uduMbara nAme putra hato. te koI vakhata 16 roga vaDe parAbhava pAmI, mahAkaTa anubhavIne maraNa pAmyo. te pUrvajanme vijayapuranA kanakaratha rAjAno dhanvatI nAme paidha hato. te mAMsapiya ane lokone mAMsano upadeza karanAro hato. e rIte pApa karIne te nakamAM gayo. A AThamuM adhyayana che. sahasuddAha - sasa - akasmAta, 3T - utkRSTadAha te sahayoddAha. athavA sahasa-hajAro lokono dAha te sahasodAha. mAmAna - tethI Amaraka - sAmatya vaDe mAri A artha vaDe navamuM adhyayana che. temAM supratiSTha nagaramAM siMhasena nAme rAjA, zyAmA nAmaka saNImAM anurakta hato. rANInA vacanathI ja eka nyUna 500 gaNIone mAravAnI IcchAvALI jANIne kopa pAmyo. eka nyUna 5oo rANIonI mAtAne rAjAe nimaMtrIne moTa gharamAM AvAsa ApIne, bhojanAdi vaDe sakArI, vizvAsa pamADI, teone rANI ane parivAra sahita, cotaraphathI daravAjA baMdha karI agni saLagAvIne bALI naMkhAvI. pachI rAjA marIne chaThI narake jaIne tyAMthI rohitakA nagaramAM datta sArthavAhanI devadattA nAme putrIrUpe thayo. tene puSpanaMdI sajA paraNyo. te rAjA potAnI mAtAnI bhaktimAM tatpara hovAthI tenI sevA karato hato. rAjAnI mAtAne bhogamAM vidatakArI che ema mAnIne devadattAe tapAvela loDhAnA daMDane rAjAnI mAtAnA guhAdvAramAM prakSepavAthI akasmAta dAha vaDe mArI nAkhI. rAjAe hakIkata jANIne tene viDaMbanApUrvaka marAvI nAMkhI. A devadatA nAme adhyayana che. kumAra licchavI - kumAra eTale rAjyane yogya, athavA prathama vayamAM rahelA te kumAro, tene ane licchavI eTale lAbhanI IcchAvALA vepArI. tene AzrIne A dazamuM adhyayana che. * * * indrapura nagaramAM pRthvIzrI nAme gaNikA hatI. te ghaNAM rAjakumAro ane vaNikapugAdine maMgacUrNa Adi vaDe vaza karIne udAra bhogo bhogavatI hatI. maraNa pAmIne te chaThThI nampha gaI. tyAMthI nIkaLI vardhamAna nagaramAM dhanadeva sArthavAhanI jU nAme pugI thaI. te vijaya rAjAne paraNI. yonizULa vaDe kaTapUrvaka jIvIne mRtyu pAmIne narakamAM gaI. vipAkakRtamAM 'jU' nAme adhyayana che. [969] upAzakadazAnuM vivaraNa karatAM kahe che - doDha zloka che. [970] AnaMda, vANijya grAma nagarano vAsI mahaddhika AnaMda nAme gRhapati bhagavaMta mahAvIra dvArA bodha pAmyo. agiyAra zrAvaka-pratimAne vahana karIne utpanna thayela avadhijJAnavALo te eka mAsanI saMlekhanA karIne saudharmakalAmAM gayo. te vaktavyatAnuM paheluM adhyayana che. kAmadeva, caMpAnagarIno vAsI, temaja bodha pAmela. parIkSA karanAra devakRta upasargamAM nizcala pratijJAvALo, temaja svarge gayo. adhyayana bIjuM. calanI pitA nAme gRhapati, vANArasIno vAsI, temaja pratibaddha. eka vakhata pratimAne svIkArela hato tyAre parIkSaka deva vaDe mAtAne traNa khaMDavALI karAtI joIne kSobha pAmyo, pratijJAthI calita thayo. devane pakaDavA mATe prabaLatAthI doDyo. pharI AlocanA karIne svargamAM gayo. AvA prakAranI vaktavyatAthI prasiddha adhyayana cUlanI pitA nAme kahevAya che. surAdeva, vANArasI nagarI nivAsI gRhaspati hato. parikSaka deve tene kahyuM, jo tuM ghamane mUkIza nahIM to huM tArA zarIramAM soLa rogone ekI sAthe utpanna karuM chuM. e rIte devavacana sAMbhaLIne te pratijJAthI calita thayo. pharIthI AlocanA-pratikramaNa karIne svargamAM gayo. A vaktavyatAne kahenAruM cothuM adhyayana surAdeva che. cullazataka, mahAzatakanI apekSAe laghuzataka te cUlazataka. te AlaMbhikA nagarIno vAsI, upasarga karanAra deva vaDe apaharaNa karAtuM dravyane joIne pratijJAthI calita thayo. pharIthI niraticAra thaIne svarge gayo. e pramANe jemAM kahevAya che te pAMcamuM cUlazataka adhyayana che. kuMDakolika, kAMpicapurano vAsI eka gRhapati. dharmadhyAnamAM rahela, teNe je rIte gozAlaka matanuM varNana karanAra devane uttara Apyo ane svargamAM gayo, tenuM vRtAMta kuMDakolika adhyayanamAM che. saddAlapura nAme polAsapurano vAsI, kuMbhakAra jAtiya, te gozAlakano upAsaka hato. tene bhagavaMte bodha pamADyo pharIthI potAnA matane grahaNa karAvavAne tatpara thayela gozAlaka vaDe kSobha na pAmela aMtaHkaraNavALo, evA teNe pratimAne svIkArela.
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10-/966 thI 976 201 202 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 parIkSaka deve, bhAyane mAravAnuM batAvavAthI te pratimAbhagna thayo. pharI AlocanA karIne te svarge gayo. A vaktavyatAvALuM saddAlapurA adhyayana che. mahAzataka, rAjagRha nivAsI gRhapati, tera mAryAno pati, zrAvakanI agiyAra pratimA vahana karela, avadhijJAna utpanna thavA vaDe bodhavALo, revati nAme potAnI patnIe karela anukUla upasargamAM acala mativALo ane saMlekhanA karIne svarga gati pAmela zrAvaka tenI vaktavyatA vaDe racAyela evuM mahAzataka nAme AThamuM adhyayana che. naMdinIpitA nAme zrAvatI nagarIno vAsI, bhagavaMtabodhita ane saMlekhanAdi vaDe svani pAmela zrAvakanI vaktavyatA vaDe nibaMdhana karavAthI naMdinIpitA nAme navamuM adhyayana che. sAlAikA [sAlinI] pitA nAme zrAvatI nagarI nivAsI gRhapati, bhagavaMta dvArA bodha pAmIne anaMtara temaja saMlekhanAdi vaDe saudharma ne pAmela zrAvaka. tenI vaktavyatA vaDe nibaddha A dazamuM adhyayana. A daze zrAvako 20 varSanA paryAyavALA, saudharmakalAmAM gayA che ane cAra palyopamanI sthitivALA devo thayA che. mahAvidehamAM siddha thaze. | 9i71] have aMtakRta dazAnA adhyayonA vivaraNane kahe che - A sUtramAM ATha varga che, temAM pahelA vargamAM daza adhyayano che te A - 9i32] A nami Adi aMtakRt sAdhuonA nAmo takRt dazAMganA prathama vargamAM adhyayananA saMgrahane vize dekhAtA nathI. jethI tyAM kahevAya che ke - gautama, samudra, sAgara, gaMbhIra, timita, cala, kAMpica, akSobhya, prasenajituM ane viSNu. tethI A nAmo vAcanAMtaranI apekSAe che ema saMbhAvanA karIe chIe paNa pUrva bhAvanA nAmonI apekSAe A nAmo haze ema na kahevuM. kemake janmAMtaronuM vyAM kahevApaNuM nathI. [973] have anusaropAtika dazAno adhyayana vibhAga kahe che. A sUtramAM traNa varSa che temAM trIjA vargamAM dekhAtAM keTalAMka adhyayanonI sAthe AnuM samAnapaNuM che, paNa badhAM adhyayanonI sAthe nathI. [974] ahIM kahyuM che - harSidAsa Adi, paNa sUtramAM A dekhAya che - dhanya, sunakSatra, naSidAsa, pellaka, samaputra, caMdramAM, proThaka, peDhAlaputra, podila ane dazamo vila. e rIte daza adhyayana kahyA che. tethI ahIM paNa vAcanAMtaranI apekSAe A adhyayana vibhAga kahela che. paNa hAla prApta vAcananI apekSAe nahIM. temAM dhanya ane sunakSatranuM kathAnaka A pramANe che - kAkaMdI nagarImAM bhadrA sArthavAhIno putra, dhanya nAme hato. bhagavaMta mahAvIra pAse dharma sAMbhaLIne dikSA lIdhI. te niraMtara cha karanAra ane pAraNe tyAjya evo AhAra meLavIne AyaMbila karato hato. viziSTa tapa vaDe kSINa mAMsa ane lohIvALo evo te sAdhu, 14,ooo munionI madhya ati dukakAraka che ema zreNika mahArAjAne rAjagRha nagarImAM mahAvIra prabhue kahyuM, tethI zreNika rAjAe bhakti sahita temane vaMdana karyuM, prazaMsA karI. kALa karIne teo savaryasiddha vimAnamAM upayo.. A rIte sunakSatrane paNa jANavo. kArtika - hastinAgapuramAM kArtika zeTha, hajAra zreSThImaNe prathama AsanavALo zramaNopAsaka hato. teNe jitam sajAnA abhiyogathI parivrAjakane mAsakSamaNanA pAraNAmAM bhojana pIraseluM. te ja kAraNathI saMsArathI nirveda pAmIne munisuvratasvAmI pAse dikSA lIdhI. dvAdazAMgI dhAraka thaIne zakrendrapaNe utpanna thayo. e pramANe je bhagavatI sUtramAM saMbhaLAya che, te kArtika bIjo ane ahIM kahela te anuttara devomAM utpanna thayela bIjo jANavo. - zAlibhadra - pUrvabhave saMgama nAme vatsapAla hato. teNe bahumAna sahita sAdhune khIranuM bhojana ApyuM. tethI rAjagRhanagaramAM gobhadra zeThanA putrapaNe utpanna thayo. deva thayela gobhadrazeTha dvArA mokalAyela divya bhojana, vastra, kusuma, vilepana ane bhUSaNAdi bhogonA aMga vaDe batrIza strIonI sAthe sAta bhUmivALA manohara mahelamAM rahIne kIDA karato hato. koI vakhate vepArIe lAvela lakSa mUtravALI bahu ratnakaMbalone zAlibhadranI mAtA bhadrAe kharIdIne vahuone vaheMcI ApI. teoe te kaMbalonuM pAdapoMchana karyuM - pheMkI dIdhI. A hakIkata sAMbhaLIne kutuhala utpanna thavAthI zAlibhadrane jovA mATe zreNika mahArAjA tene ghera AvyA, tenI mAtAe tene kahyuM ke - he putra ! tane jovAne svAmI Icche che, mATe tuM mahelathI nIce Ava ane svAmIne jo. mAtAnA AvA vacano sAMbhaLavAthI amAro bIjo svAmI che, ema ciMtavatA vairAgya pAmyo. vadhamAnasvAmI pAse dikSA lIdhI. utkRSTa tapa vaDe kSINadeha thaIne zilAtale pAdapopagamana vidhithI anuttaradevapaNe utpanna thayo. te A ahIM saMbhAvanA karAya che. paNa hAlamAM anuttaropAtikamAM A kahela nathI. tetaliputra - je jJAtA adhyayanamAM saMbhaLAya che, te A nahIM kemake tenuM to mokSagamana saMbhaLAya che. dazArNabhadra - dazANapura nagara nivAsI pRthvIpati hato. je bhagavaMta mahAvIrane dazArNakUTa nagaranI nikaTamAM samavasarale che. ema udhAnapAlakanA vacanathI jANIne ema ciMtavya ke - jema koIe bhagavaMtane vAMdhA na hoya tema mAre vAMdavuM. e rIte rAjyanI saMpattinA garvathI ane bhaktithI vicAryuM, tyArapachI prAtaHkAle vizeSa snAna karIne, vilepana-AbharaNanI zobhAvALo, utkRSTathI racanA karela zreSTha pa haratInI pITha upara ArUDha thayelo. valsanAdi vividha kriyAne karanAra, darpasahita cAlatA caturaMga sainya vaDe saMyukta, puSpamANavaka vaDe sArI rIte varNana karAtA agaNita guNagaNavALo, sAmaMta-amAtya-maMtrI-rAjadavArika ane dUtAdi vaDe parivarela tapura sahita nagaraloka parivarela. AnaMdamayavata jema mahimaMDalane saMpAdana karato ravargapurIthI jema Indra nIkaLe tema nagarathI rAjA nIkaLyo. nIkaLIne samavasaraNanI sanmukha jaIne yathAvidhie bhayajanarUpa kamalavanane vikasvara karavAmAM abhinava sUryasamAna bhagavaMta mahAvIrane vAMdIne beTho. dazArNabhadra rAjAnA abhiprAyane jANIne tenA mAnane dUra karavAne tatpara thayela zakendra, ATha
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/966 thI 976 mukhavALo hAthI banAvyo. tenA pratyeka mukhamAM ATha dAMto karyA. dareka dAMtamAM ATha puSkaraNIo banAvI, dareka puSkariNImAM ATha-ATha kamala sthApyA. dareka kamalamAM 203 - ATha daLa banAvI, prati dalamAM batrIzabaddha nATakanI racanA karI. evA gajendra upara samArUDha thaIne potAnI lakSmI vaDe samasta gaganamaMDalane pUryo. evA svarUpavALA Indrane joIne rAjAe ciMtavyu ke amArA jevAne kyAMthI AvI vibhUti hoya? eNe niravadha dharma karela che mATe huM evA dharmane karuM ema ciMtavIne dikSA lIdhI tyAre Indre kahyuM - hamaNAM teM mane jItI lIdho. ema kahIne namaskAra karyA. te A dazArNabhadra saMbhave che, paNa anuttaropapAtikAMgamAM kahela nathI. kyAMka siddha thayela che tema saMbhaLAya che. atimukta-aMtakRt dazAMgamAM A pramANe saMbhaLAya che - polAsapura nagaramAM vijaya rAjAne zrIdevI nAme rANIne atimukta nAme putra, cha varSano hato. te gaucarIne mATe Avela gautamasvAmIne joIne ema bolyo ke - tame koNa cho ane zA mATe pharo cho ? tyAre gautamasvAmI bolyA - ame sAdhu chIe ane bhikSArthe pharIe chIe bhadaMta ! tame Avo, tamone huM bhikSA apAvuM. ema bolIne aMgulI vaDe bhagavAn gautamane grahaNa karIne potAne ghera lAvyo. tyAre zrIdevI khuza thaIne bhagavaMta gautamane pratilAbhyA. atimukta pharIthI bolyo ke - tame kyAM vaso cho ? bhagavaMta bolyA - bhadra ! mArA dharmAcAryazrI vardhamAnasvAmI udhAnamAM vase che, tyAM huM vasuM chuM. kumAra bolyo - bhadaMta ! bhagavAn mahAvIranA caraNayugalane vAMdavA tamArI sAthe AvuM? gautama bolyA - he devAnupriya ! jema sukha upaje tema kara. tyAre gautamanI sAthe AvIne atimukta kumAre bhagavaMtane vaMdana karyu. dharma sAMbhaLIne te pratibodha pAmyo. ghera AvIne mAbApane kahyuM ke - saMsArathI huM udAsIna thayo chuM. mATe dikSA grahaNa karuM chuM tethI tame baMne mane rajA Apo. tyAre tenA mAbApa bolyA ke - he bALaka ! tuM zuM jANe che ? tyAre atimukte kahyuM - he mAtApitA ! je huM jANuM chuM te nathI jANato ane je nathI jANato te jANuM chuM. tyAre tenA mAbApa bolyA ke - kevI rIte ? te bolyo. he mAtApitA ! huM jANuM chuM ke janmelAe avazya maravAnuM che, paNa nathI jANato ke kayA samaye kayA sthAnamAM athavA kevI rIte ke keTalI vakhata ? tathA nathI jANato ke kayA karmo vaDe nakAdi gatimAM jIvo upaje che ? vaLI huM e jANuM chuM ke - potAnA karelA karmo vaDe jIvo, naskAdimAM upaje che. AvI rIte teNe mAbApane samajAvIne dikSA grahaNa karI, tapa karIne mokSe gayo. A sUtramAM anuttaropapAtika devomAM dazamAM adhyayanapaNe kahyo. tethI prastuta atimukta bIjo ja haze. daza adhyayano kahyA. [975] AcAra dazAnA adhyayana vibhAgane kahe che asamAdhi eTale jJAnAdi bhAvanA niSedharUpa aprazasta bhAva A artha che. tenA sthAno - pado te asamAdhi sthAno arthAt jenA Arovana vaDe potAne bIjAne ane ubhayane, ahIM parabhavamAM athavA ubhayalokamAM asamAdhi utpanna thAya che tene asamAdhi sthAno = sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda 3/3 kahevAya che. te zIghra cAlavuM Adi vIza sthAno tyAMthI ja jANavA, tene pratipAdana karanAra adhyayana, asamAdhi sthAno kahevAya che A prathama, 204 ekavIza 'zabalA' zabala eTale kAbaruM-malina. dravyathI vastrAdi ane bhAvathI aticAra sahita cAstri. ahIM zabala cAstrinA yogathI 'zabalA' sAdhuo che, te hastakarmarUpa prakArAMtara vaDe maithuna Adi-21-5do che. te uktarUpavALA 21-padomAM ja sevatA-doSa lagADatAM sAdhuo upAdhithI ekavIza thAya che. te adhyayana 21 zabalA che. 33-AzAtanAo - jJAnAdi guNo, A - samastapaNe, zAtya - nAza pAme che, jenA vaDe te AzAtanA - ratnAdhikanA viSayamAM AgaLa gamanAdika avinayarUpa, te AzAtanA, 33 bhede prasiddha che, te adhyayana. ATha prakAre gaNisaMpadA - AcAra, zruta, zarIra, vayanAdika AcAryanA guNonI Rddhi, AThamAM sthAnamAM kahevAyela svarUpavALI jemAM kahevAya che, te adhyayana paNa gaNisaMpadA nAme kahevAya che. citta samAdhinA daza sthAno - je hovAthI cittanI prazasta pariNati thAya che te daza cittasamAdhi sthAno. na utpanna thayela pUrvaka dharmanI ciMtAnuM utpanna karavuM Adi tyAMja prasiddha che. te kahevAya che, je adhyayanamAM daza cita samAdhi sthAno nAmathI kahevAya che. ekAdaza upAsaka-zrAvakanI pratimA-darzana, vrata, sAmAyika Adi viSayavALI jemAM pratipAdana karAya che te ekAdaza pratimA che. bAra bhikSu pratimA-abhigraho. mAsikI, dvimAsikI vagere jemAM kahevAya che, te dvAdaza bhikSupratimA nAme adhyayana kahevAya che. paryAyo, Rtubaddhiko - te dravya, kSetra, kALa, bhAvanA saMbaMdhavALA choDAya che jemAM te nirukta vidhithI paryAsavanA athavA parIti-sarvataH krodhAdi bhAvathI upazAMta thavAya che jemAM te paryApazamanA athavA patti - sarvathA eka kSetramAM jaghanyathI 70 divasa ane utkRSTathI cha mAsa paryanta vasavuM te nirukta vidhithI paryuSaNA. teno kalpa-AcAra arthAt maryAdA te posavaNA kalpa, paryupazamanA kalpa athavA paryuSaNA kalpa che. te - x - prasiddha ja che. te arthavALuM adhyayana te ja nAmathI paryuSaNA kalpa kahevAya che. trIza mohanIya karmabaMdhanA sthAno-kAraNo ItyAdi tyAM ja prasiddha mohanIya sthAno che tene pratipAdana karanAruM adhyayana. AjAti sthAna - saMmUrkhana, garbha ane u5pAtathI janma, tenuM sthAna-saMsAra, te nidAna sahita puruSane ja hoya che. evA prakAranA arthane pratipAdana karanAra adhyayana te 'AjAti sthAna' kahevAya che. * ahIM kahela svarUpavALI prazna vyAkaraNa dazA vartamAnamAM dekhAtI nathI. hAla to pAMca Azrava, pAMca saMvarAtmaka che. ahIM kahela upamAdi adhyayanono akSarArtha to sugama ja che. vizeSa e ke - pamiLa - praznavidhA, jenA vaDe kSaumaka-vastrAdine vize devatAno avatAra
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/966 thI 976 karAya che, temAM kSaumaka eTale vastra, aza - arIso. aMzuY - hAthano avayava. vAva - bhUjA. 0 baMdhadazAnA paNa baMdhAdi adhyayano zruta ane artha vaDe kahevA yogya che. 0 dvigRddhi dazA to svarUpathI paNa jaNAyela nathI. 205 . 0 dIrghadazA - svarUpathI na jaNAyela ja che, tenA adhyayano to keTalAka niyAvalikA zrutaskaMdhamAM dekhAya che. temAM caMdranI vaktavyatA vaDe pratibaddha te caMdra adhyayana. te A - rAjagRhI nagarImAM jyotiSkano rAjA caMdra, mahAvIra svAmIne vaMdana karIne, nATyavidhi batAvI pAcho gayo. tyAre gautama svAmIe, bhagavaMtane teno vRttAMta pUchyo. bhagavaMte kahyuM - zrAvasti nagarImAM gajit nAme A caMdra gRhapati hato. teNe pArzvanAtha pAse dikSA lIdhI ane zramaNapaNAne alpa virAdhIne caMdrapaNe utpanna thayo ane mahAvidehamAM siddha yaze tathA - - - sUranI vaktavyatA vaDe pratibaddha adhyayana te sUra. tenI vaktavyatA caMdravat samajavI. vizeSa e ke - supratiSTha nAmathI hato. zukra-graha che. tenI vaktavyatA A che - rAjagRhImAM bhagavaMtane vAMdIne zukra pAcho gayA pachI gautama svAmIe pUchayuM, bhagavaMta bolyA - vANArasImAM A somila nAme brAhmaNa hato. teNe pArzvanAthane pUchyuM ke - he bhagavaMta ! Apane cApanIya che, sarasava-mAsA-kulatthA tamane khAvA yogya che ? tame eka cho - be cho - aneka che ? ityAdi bhagavaMta A praznonA uttaro ApyA. te somila zrAvaka thayo. pharIne viparyAsathI ArAmAdi laukika dharmasthAno karAvIne dizAaukSika tApasapaNe dIkSita thaIne dareka chaOMnA pAraNAmAM krama vaDe pUrvAdi dizAothI kaMdAdikane lAvIne AhAra karato hato. koI divase te somila je garvAdi sthAnamAM huM paDIza tyAM ja prANa tajIza, evo abhigraha svIkArIne kASThanI mudrA vaDe mukhane bAMdhIne uttara dizA sanmukha cAlyo. tyAM prathama divasamAM madhyAhna pachInA kALamAM azokavRkSa nIce homAdi karma karIne beTho, tyAM tene koI deve kahyuM ke - he somila brAhmaNa maharSi! tAruM duSpavrujita che. vaLI bIje divase temaja saptavarNa vRkSa nIce beTho, deve temaja kahyuM. trIjA Adi divase pIpaLo, vaDa, uMdubara vRkSanI nIce beTho ane deve temaja kahyuM. tyAre pAMcame divase somila bolyo - kevI rIte mAruM duSpravrujita che? deva bolyo - pArzvanAtha samIpe teM aNuvratAdi zrAvaka dharmane svIkArIne hamaNA anyathA varte che. mATe tAruM duSpravrujita che. tethI hajuM paNa te ja aNuvratAdi dharmane tuM grahaNa kara. jethI tAruM supravrujita thAya. e rIte deve kahyuM. teNe paNa temaja karyu. pachI zrAvakapaNAne pALIne, AlocanA-pratikramaNa karyA sivAya kALa karIne zukrAvataMsaka vimAnamAM zukrapaNe utpanna thayela che. zrIdevInA AzrayavALuM adhyayana che. te A - zrIdevI, rAjagRha nagaramAM mahAvIra prabhune vaMdanArthe saudharmakAthI AvI, nATyavidhi batAvI pAchI gaI. gautamasvAmIe pUrvabhavanuM svarUpa pUchyuM. bhagavaMte gautama svAmIne kahyuM - rAjagRhImAM 206 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda 3/3 sudarzana nAme zeTha hato. priyA temanI patnI hatI. temane bhUtA nAme bRhakumArikA putrI hatI. teNe pArzvanAtha pAse dikSA lIdhI. pachI zarIrabakuzA thaI. sAticAra marIne svarge gaI ane tyAMthI strIne mahAvidehamAM siddha thaze. prabhAvatI - ceTaka rAjAnI putrI ane vItabhaya nagaranA udAyana mahArAjanI patnI hatI. jeNIe jinabiMbanI pUjArthe snAna karyA bAda dAsIe zveta vastra arpaNa karyA pachI vibhramathI mane avasara vinA dAzIe phkta vastra ApyuM. ema mAnIne krodhathI arIsA vaDe mArI, teNI maraNa pAmI. tethI vairAgya utpanna thavAthI anazana grahaNa karIne devapaNAe utpanna thaI. teNIe ujjainInA rAjA pratye vikSepa vaDe cAlela udAyana mahArAjAnA, grISmamAM tRSAthI parAbhavita sainyane zItala jala vaDe paripUrNa jalAzaya karavA vaDe upakAra karela hato. AvA svarUpanuM adhyayana te prabhAvatI adhyayana saMbhave che. - 4 - bahuputrikA devInA varNana vaDe je pratibaddha, te bahuputrikA adhyayana kahevAya che. te A - rAjagRhImAM mahAvIra prabhune vaMdanArthe saudharmakalpathI bahuputrikA devI AvI, vAMdIne pAchI gaI, gautame pUchatAM bhagavaMte kahyuM - vArANasImAM bhadra sArthavAhanI subhadrA nAme patnI hatI. te vaMdhyA hovAthI putranI IcchAvALI thaI, bhikSArthe Avela Ayani putranA lAbha mATe pUchyuM. sAdhvIe dharma kahyo ane dikSA ApI. te ghaNAM lokonA apatyo vize prIti vaDe anyaMjana, udvartanAdimAM tatpara banI, aticAra sahita maraNa pAmIne saudharmako gaI. tyAMthI racavIne vibhela nAmaka saMnivezamAM brAhmaNIpaNe utpanna thaze. pachI pitAnA bhANejanI patnI thaze ane joDalAMne janma ApanArI thaze. te soLa varSamAM 32-saMtAnane janma Apaze. tethI saMtAnanA khedathI Ayani pUchaze. sAdhvIo tene dharma kaheze. zrAvakadharma svIkAraze. pachI kAlAMtare dikSA leze. tyAMthI saudharmabhe IndranA sAmAnika devapaNe utpanna thaIne mahAvidehamAM siddha thaze. sthavira saMbhUtivijaya, bhadrabAhusvAmInA gurubhAI, zakaTAlaputra sthUlabhadranA dikSA dAtA, tenA vRttAMta vaDe pratibaddha navamuM adhyayana che. zeSa traNa adhyayano apratIta che. 0 saMkSepika dazA - nahIM jaNAyela svarUpavALI che paNa tenA adhyayanono A artha che - ahIM AvalikA praviSTa - paMktibaddha ane Ita-chUTA chUTA vimAno, tenuM pravibhajana jemAM che te vimAna pravibhakti. temAM eka alpagraMtha, bIjuM mahAgraMtha che. te TyullikA vimAna pravibhakti ane mahati vimAna pravibhakti che.... AcArAdi aMganI cUlikA. jema AcAranI aneka prakAre che, tema ahIM kahela - na kahela arthasaMgrAhikA cUlikA che. vargacUlikA - varga eTale adhyayanAdi samUha, tenI cUlikA. vivAhacUlikA - bhagavatI sUtranI cUlikA te vyAkhyA cUlikA. aruNopapAta - ahIM aruNa nAme deva, tenA samaya vaDe nibaddha graMya. teno upapAta - avatArano hetu to aruNopapAta. jyAre te adhyayana vaDe upayukta sAdhu
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10-/966 thI 976 203 208 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 parivartana kare che, tyAre A raNadeva svasamayathI nibaddha hovAthI calitAsana ane saMbhramabhramita locana thaIne, avadhijJAnathI tenA svarUpane jANI, saMtuSTa thaI, calitacapala kuMDala dhAraNa karI divya kAMti-vibhUti-gati vaDe te sAdhu pAse AvI bhakti samUhathI vadana namAvI, puSpavRSTi karI, namaskAra karI, aMjali joDI, vizuddha adhyavasAyathI sAMbhaLe che. pUrNa thatAM te deva kahe che - sAro svAdhyAya karyo che, tame vara mAMgo, tyAre tRSNArahita - x * sAdhu kahe che - mAre varanuM prayojana nathI. te deva - 4 - svasthAne jAya che. | [66] AvA prakAranuM kRta kALa vizeSamAM ja hoya, mATe daza sthAnakamAM avataratA kALanA svarUpane kahe che. te sUtra sugama che. kAladravya mAphaka nArakAdi jIva dravyo paNa bheTavALA che, tethI kahe che* sUtra-977 - nairayika daza bhede kahA - anaMtarodhapakSaka, paraMparopaka, anaMtarAvagADha, paraMparAvagaDha, anaMtarAhAka, paraMparAhAraka, anaMtapatA , paraMparAyatA, carimA, asarimA. e rIte vaimAnika paryanta cothI paMkAbhA pravImAM daza lAkha narakAvAsAo kahelA che. ratanapabhA pRtImAM jaghanyathI nairamikonI sthiti 10,ooo varSa che. cothI paMkapabhAmAM utkRSTathI nairasika sthiti daza sAgaropama che. pAMcamI dhUmapabhAmAM jaghanyathI nairayika sthiti daza sAgaropama che. asurakumAranI jaghanya sthiti 10,000 varSa che. e rIte cAvatuM nitakumAranI jANavI... bhAdara vanaspatikAyikonI utkRSTathI sthiti 10,000 varSanI che... vANavyaMtara devonI jaghanyathI sthiti 10,ooo varSa che... brahAloka ko utkRSTathI devonI sthiti daza sAroma che... lAMka ko devonI jaghanya sthiti daza sAgaropama che. * vivecana-977 : ahIM 24-sUtro che. (1) jene aMtara vidhamAna nathI te anaMtara - vartamAna samaya. temAM upajelA te anaMtaropapaHka - jeone utpanna thayAne eka samaya paNa atikAMta thayo nathI teo... (2) jemane utpanna thayAne be vagere samayo thayela che te paraMparopaka - X - X - A kAla vizeSarUpa upAdhi vaDe karAyelA be bheda che. (3) vivAita pradezanI apekSAe aMtara rahita pradezamAM rahela te anaMtarAvagADho athavA prathama samayamAM avagADha te anaMtarAvagADha, (4) tethI vilakSaNa te paraMparAvagADha. phogathI A be bheda che. (5) anaMtara jIva pradezo vaDe vyAtapaNe athavA pRSTapaNe rahela pugalono AhAre che te anaMtarAhApho ane (6) pUrve aMtara sahita rahela chatAM potAnA kSetramAM rahela pudgalane AhAre te paraMparAhArako. athavA prathama samaye AhAre te anaMtAhAraka, bIjA te paraMparAhArako. (9) payaktitvamAM aMtara vidhamAna nathI te anaMtara patiko athatu prathama samaya paryAptaka. (8) bIjA paraMpara paryAptaka. A bhAvakRtu bheda che. (9) carama nAka bhavayuktatvathI carima, (10) tenAthI viparIta te cAcarima. A paNa bhAvakRta bheda che. caramAcama jIvaparyAya che mATe. nAkanI jema A daza prakAro * x * niraMtara vaimAnika sudhI kahevuM. daMDakanI AdimAM daza prakAre nAsko kahyA. have tenA AdhArone ane nAkAdinI sthitine daza sthAnanA anupAtathI nirupatA aDhAra sUtro kahe che. te sugama che... anaMtara lAMtaka devo kahyA, te labdhabhadrA che. tethI bhadrakArI karmanA kAraNone kahe che * sUtra-948 : daza sthAna vaDe jIvo AgAmI bhavamAM kalyANa thAya evA kamane kare che - (1) niyANuM na karavAthI, (2) samyagraSTipaNAthI, (3) yogavAhitANI, (4) kSamA vaDe sahana karavAthI, (5) jitendriyatAthI, (6) amAyitAthI, (9) apasthitAthI, (8) samrAmayatAthI, (9) pravacana vatsalatANI, (10) pravacana uddabhAvanA-prabhAvanAthI. * vivecana-938 : AgAmI bhavAMtaramAM thanAruM bhadra-kalyANa, anaMtara sudevava vANa, sumAnuSad prAptithI mokSa prApti lakSaNa che jemane te AgamiNa bhadra. teno bhAva te Agamiya bhadratA, tene mATe arthAt bhaviSyamAM bhadra arthe athavA bhAvi kalyANapaNAe zubha prakRti rUpa karmane bAMdhe che. te A - (1) AnaMdarasayukta mokSaphaLavALI jJAnAdi ArAdhanArUpa latA je devendrAdinA guNa ane baddhinI prArthanA lakSaNa adhyavasAyarUpa parazu vaDe chedAya che te nidAna, te jene nathI te anidAna, te anidAnatA vaDe - x - (2) daSTi sannatA - samyagdaSTipaNe... (3) yogavAhitA-zrutanA upadhAna karavApaNe athavA yoga vaDe >> saba utsukatA na karavA lakSaNa samAdhi vaDe vahe che, evA svabhAvavALo te yogavAhI. tenA bhAva-cogavAhitA. (4) kSAMti vaDe khame che te kSAMtizramaNa. kSAMtinuM grahaNa asamarthatAnA viccheda mATe che. tethI kSAMtikSamaNanA bhAvarUpa kSAMtikSamaNatA vaDe. (5) jitendriyatA-IndriyanigrahathI... (6) mAyAvI, teno niSedha karavAthI mAyArahita. tenA bhAvathI amAyitA vaDe... (2) jJAnAdinI bahAra dezathI ke sarvathI rahe te pArthastha. kahyuM che - te pAsatyo be bhede - dezathI ane sarvathI. temAM jJAnadarzana cAritra rahita hoya te sarvathI pAsatyo jANavo ane zayyAtara - Ahata-nityaniyata agrapiMDane nikAraNa bhogave che te dezathI pAsatyo jANavo. nirvattApa - mAre ATaluM devA yogya che, tamAre roja levuM ema gRhasthanA kahevAthI niyatapaNe levAya te ane nitya - sadA levAya che. mA - tAjA saMdhelA bhojanano agra bhAga levo te. agrapiMDa.. pAsatyAno bhAva te pArthasthatAnA abhAva vaDe.
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 10/-/978 209 (8) pAsatyAdi doSa varjitatAthI mUla-uttaraguNa vaDe saMpannatAthI karIne je zobhana evo sAdhu te suzramaNa teno bhAva te suzramaNatA vaDe. (9) prakRSTa, prazasta ke pragata vacana - Agama te pravacana arthAt dvAdazAMga ane tenA AdhArabhUta saMgha, tenI vatsalatA - hitakAritA, pratyanIkava AdinA nirAsa vaDe te pravacana vatsalatA. (10) pravacana-dvAdazAMganuM udbhAvavuM - prabhAvanA karavI, pAvacanikapaNuM, dharmakathA, vAdAdi labdhi vaDe yazavAda utpanna karavo, te pravacanobhAvana, te ja pravacanolphAvana vaDe... - A AgAmI bhadratAnA kAraNone karanArAe AzaMsA prayoga na karavo joIe, mATe tene kahe che * sUtra-979 + AzaMsA prayoga daza bhede che - (1) Aloka AzaMsA prayoga, (2) paraloka AzaMsA prayoga, (3) dvidhAloka AzaMsApayoga, (4) avinAzaMsApayoga, (5) maraNazaMsA prayoga, (6) kAma AzaMsApayoga, () bhoga AzaMsApayoga. (8) lobhAzaMsApayoga, (9) pUjAzaMsApayoga, (10) sakArAzaMsA prayoga * vivecana-979 : AzaMsavuM te AzaMsA - IcchA, teno prayoga - vyApAra athavA AzaMsA vaDe ja prayoga te AzaMsApayoga. prAkRtapaNAthI 'sa' upara anusvAra nathI. temAM - (1) * A, prajJApaka manuSya apekSAe mAnuSatvapayayimAM vatato je loka-prANIvarga te. ihaloka ane tenAthI judo te paraloka. temAM IhalokanI AzaMsA A rIte - huM tapazcaraNanA prabhAve cakravartI Adi thAuM evI IcchA, te IhalokAzasApayoga. e rIte badhe vigraha karavo. (2) paralokAzaMsAprayoga - jema huM tapazcaraNathI IndrAdi thAuM. (3) dvighAlokAzaMsApayoga - huM Indra thAuM ane pachI cakravartI thAuM athavA A bhavamAM kaMIka IcchA kare ane parabhavamAM kaMIka IcchA kare. A traNa sAmAnyathI che, bIjA sAta tenA vizeSo che. sAmAnya ane vizeSamAM vivakSA bheda che. tethI karIne AzaMsAprayoganuM dazavidhapaNuM viruddha thatuM nathI. *** (4) jIvita pratye AzaMsA - mAruM jIvana dIdha thAo evI IcchA te jIvitAzaMsA prayoga.. (5) maraNa pratye AzaMsA-mAruM zIdhra maraNa thAo, evI IcchA te maraNAzaMsA prayoga. (6) zabda-rUpa lakSaNa kAma e baMne mane manojJa maLe tevI IcchA te kAmAzaMsA prayoga... (2) gaMdharasa-sparza lakSaNa bhogo mane manojJa maLe te IcchA, te bhogAzaMsAprayoga... (8) kIrti, zrutAdino mane lAbha thAya te IcchA, te lAbhAzaMsA prayoga... (9) pUjA-puSpAdi vaDe mAruM pUjana thAo evI IcchA che pUjAzaMsA prayoga... (10) sakAra-pravara vastrAdi vaDe pUjanarUpa satkAra mane thAo evI IcchA che sakArAzaMsA prayoga. ukata lakSaNa AzaMsA prayogathI paNa keTalAka dharmane Acare che mATe dharmane [7/14 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 sAmAnyathI nirupaNa karatA kahe che * sUga-980 : dharma daza bhede hoya che. te A - grAmadharma, nagaradharma, rASTradharma, pAkhaMDadhAma, kuladAma, gaNadharma, saMyadharma, kRtadharma, cAstridharma, astikAya. * vivecana-980 : (1) grAma-dezanA AzrayavALA, teno ke temAM dharma-AcAra, vyavasthA te grAmadharma, A dareka gAmamAM bhinna hoya che athavA grAma - Indriyano samUha, teno dharma te viSayAbhilASa lakSaNa prAmadharma. (2) nagaradharma-nagara AcAra. te paNa dareka nagaramAM prAyaH bhinna ja hoya che... (3) rASTradharma-dezAcAra... (4) pAkhaMDa dharma-pAkhaMDIno AcAra.. (5) kuladharma-ugrAdi kulAcAra athavA jaina munionA gaccha samUhAtmaka cAMdrAdi kulanI sAmAcArI rUpa dharma... (6) gaNadharma-mala AdinA gaNanI vyavasthArUpa athavA jainonA kulanA samudAyarUpa - koTika Adi gaNa, tenI sAmAcArIrUpa dharma... (3) saMghadharma-goSThIno AcAra - athavA jainonA gaNa-samudAya rUpa cAturvarNa saMghadharma-AcAra. (8) zruta-AcArAdi, durgatimAM paDatA jIvone dhAraNa karavAthI te dhRtadharma... (9) saMcita karelA karmane khAlI karavAthI cA>>i, te ja dharma te cAstridharma. (10) pradezono zazi te astikAya, te ja dharma-gati payaya vaDe jIva ane pudgala e baMnene dharavAthI astikAya dharma che. A grAmadhamadi sthavira vaDe karAyela hovAthI sthaviranuM nirUpaNa. * sUtra-981,982 - [81 sthavira daza bhede kahyA - grAmavira, nagarasthavira, rASTrasthavira, prazAstRsthavira, kulasthavira gaNavira, saMghasthavira, jAtisthAvara, cutasthavira, pacayisthaviTa, [] putro daza bhede kahyA - Atmaja, kSotraja dattaka, vinayita, orasa, maukhara, zoMDIra, saMvardhita, aupayAcitaka, dhamanivAsI. * vivecana-981,982 : [981 durvyavasthita lokone sanmArgamAM sthira kare te sthavira. temAM -(1,2,3) gAma, nagara, rASTramAM vyavasthA karanAra, buddhivALA, Adeya, prabhAvavALA te sthaviro... (4) je zikhave che te prazAsatAra-dharmopadezaka, te lokone sthira karavAthI prazAstRsthaviro.. (5,6,7) je laukika ke lokottara kula, gaNa, saMghanI vyavasthA karanArA ane teno bhaMga karanAsto nigraha karUArA te kula-gaNa-saMgha sthaviro kahevAya che. (8) sATha varSa pramANa, janma paryAyavALA te jAti sthaviro... (9) samavAyAdi aMgane dhAraNa karanAra te zrutasthaviro... (10) vIza varSa pramANa pravajyA parivALA te payaya sthaviro. [982] sthaviro Azritone putranI jema paripAlana kare che, mATe putranuM nirupaNa
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 -981,982 211 212 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 kare che - pitAne pavitra kare athavA pitAnI maryAdAne pALe te . temAM - (1) pitAnA zarIrasI utpanna te Atmaja, jema bharatano AdityayazA... (2) kSetra-bhAryA, teNInI utpanna te gaja. - jema pAMDune pAMDavo, lokaraTIe tenI patnI kuMtIthI ja pAMDavonuM punatva hovAthI, pAMDuthI nahIM. kAraNa? dharma Adi vaDe utpatti mAnela hovAthI. (3) dastaka-putrapaNe lIdhela. jema bAhubaline anilavega saMbhaLAya che. te puNavat puNa ja kahevAya ema sarvatra jANavuM... (4) vinayita-zikSAne grahaNa karAvela... (5) utpanna thayela che putra sneha lakSaNa jemAM athavA pitRsneha lakSaNa sa jene te uparasa athavA hRdayamAM snehathI je varte che te orasa... (6) mukhara ja maukhara-vAyApaNAthI madhura bhASaNa karavAthI je potAne apaNAe svIkAra karAve che, te mokhara, (9) zauDIra - je zauryavALo puruSa, zUramAM yuddha karavA vaDe vaza karIne pugapaNe svIkAre che jema kuvalayamALAmAM mahendrasiMha rAjaputra. athavA Atmaja, te ja guNanA bhedathI bhinna karAya che. temAM vijJaka-paMDita, abhayakumAravata. hRdaya vaDe varte te orasa-balavAnuM bAhubalIvatuM. zaoNDI-zUra vAsudevavat athavA garvavALo te zaoNDIra. (8) saMvardhita-bhojanAdi ApavA vaDe vRddhi pamADela anAthaputra. (9) devatAnuM ArAdhana karIne thayela te aupayAyitaka athavA cAvapAta-sevA, te che prayojana jene te avapAtika-sevaka... (9) samIpamAM vasavAno svabhAva che jeno te aMtevAsI, dharmane arthe aMtevAsI che arthAt ziSya.... - dharmAnovAsItva to chAsthaLe ja che, kevalIne nahIM, kemake temane anuttarajJAnAdiva hoya che, te anutaro kahe che * sUtra-83 thI 987 : 8i3] DevalIne daza anuttara kahyA che - anuttara jJAna, anuttara darzana, anuttara cAstri, anuttara tapa, anuttara vIrya, anuttara kSAMti, anuttara mukti, anuttara Arjava, anuttara mAna ane anuttara lAva. [984] samaya kSetramAM daza kurukSetro kahyA che - pAMca devakUru pAMca uttarakura.. temAM daza atizaya moTA daza mahAddhimo kA che - sudanA, ghAtakIvRkSa, mahAdhAtakIvRkSa, pAvRkSa, mahApawvRkSa, pAMca kUTa zAbhalIvRkSa... tyAM daza mahartika devo yAvatuM vase che - anAya, jaMbUDhIpAdhipati, sudarzana piyarana, poMDarIka, mahApauMDarIka, pAMca garula veNudevo. [85] daza prakAre avagADha duSamakALane jANe. te A - akAle varSamAM, kAle na varase, asAdhu pujAya, sAdhu na pUjaya, gurajanano avinaya kare, manojJa zabda yAvatu amanojJa spaNa... daza prakAre avagADha suSama kALa jANe - akAle na varase e rIte ukatathI viparIta yAvatuM manojJa a. [86) sumasuSamA samayamAM daza prakAranA kalAvRkSo upabhogapaNe zIgha Ave che - [8] mattAMgada, bhRtAMga, kuTitAMga, dIpAMga, jyotiraMga, citrAMga, cirasAMga, marcaMga, gehAkAra ane anana * vivecana-983 thI 987 : [983] nathI pradhAnatara jevI koI te anuttara. temAM jJAnAvaraNanA phAyathI anutara jJAna, darzanavaraNanA phAyathI ke darzana mohanIya kSayathI darzana, cAstri mohanIyanA kSayathI cAsTi, cAsvimohanA kSaya ane anaMtavIryatvathI zukladhyAnAdi rUpa tapa ane vIryAnarAyanA kSayathI anuttara vIrya che. ahIM tapa, kSAMti, mukta, Arjava, mArdava, lAghava e cha cAstrinA ja bhedo che. mATe cAstri mohanIyanA kSayathI ja hoya che. paNa sAmAnya ane vizeSamAM kathaMcita bheda hovAthI ahIM bheda vaDe grahaNa karelA che. [984,985) kevalI manuSya kSetramAM ja hoya. tethI daza sthAnamAM utaratA padArthane samaya AdithI laIne * x * ahIM sudhI samayoga pramANane kahe che. [983] - (1) matta-mada, tenuM aMga-kAraNa te madira. tene je vRkSo Ape che te matAMgado. (2) mRta - bharavuM, pUravuM. temAM kAraNa te mRtAMgo - bhAjano, kAraNa ke bharaNa kriyAbhAjana vinA na thAya, mATe tene ApanAra che tethI vRkSo paNa mRtAMgo che... (3) truTita-vAjiMtro, tenA kAraNabhUtatvathI guTitAMgo-vAjiMtrone denAra. [A gaNe aMge vRttimAM eka gAthA paNa che.) (4) aMga zabda pratyekamAM joDatA dIpAMga. dIpa-prakAzaka vastu, tenA kAraNapaNAthI dIpAMgo... (5) jayotiraMga - jyoti eTale ani. temAM suSamasuSama nAmaka ArAmAM agninA abhAvathI jyotinI mAphaka je vastu saumya prakAzavALI, tenA kAraNapaNAthI jyotiraMga che... (6) citrAMga-citra eTale vivakSA vaDe aneka prakAranA pradhAnapaNAthI ane puSpa mAlAnA kAraNatvathI citrAMgo (9) citra-vividha prakAranA manojJaraso jethI maLe che te cikaraso AMtu bhojananA aMgo te citra rasAMgo. kahyuM che - dIpazikhA ane jyotika nAmaka vRkSo udhota kare che. citrAMgaNI mAlA, cinarasAMgathI bhojana maLe che. (8) maNiyaMga-maNimaya AbharaNonA kAraNathI mayaMga-AbharaNanA hetuo... (9) gehAMga, geha-ghara tenI mAphaka AkAra che je vRkSono te gehAkAra... (10) anagna-vastra ApanArA. *** kahyuM che ke- marcaMgamAM zreSTha AbhuSaNo, bhavanavRkSomAM zreSTha bhavano ane AkIrNa vRkSomAM ghaNAM prakAranA vastro nIpaje che... kAlAdhikArathI kAla vizeSane bhAvi kulakaro kahe che- * sUtra-988 thI 92 - [8] jaMbUdvIpamAM bharata vakSitramAM atIta utsarpiNImAM daza kulakaro thayA. te A - [989] zataMjala, zatAyu, anaMtasena, amitasena, takarAna, bhImasena, mahAbhImasena, Dharatha, dazaratha, zataratha. [990 jaMbudvIpamAM bharata kSetramAM AgAmI utsarpiNImAM daza kulakaro thaze. te A - sImaMkara, sImaMdhara, kSemakara, kSemaMdhara, vimalavAhana, saMmuti, pratikRta, dazAdhatu, dhanu, zatadhanU. [9] jaMbUdvIpanA mera parvatanI pUrve zIta mahAnadInA baMne kAMThe daza
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/983 thI 983 263 vakSaskAra parvato kahyA che - mAlyavaMta, citrakUTa, vicitrakUTa, bahAkUTa yAvatuM somanasa... jaMbudvIpamAM meru parvatanI pazcime zItA mahAnadInA baMne kAMThe daza vAkAra parvato kahyA che - vidhutabhathI gaMdhamAdana. e pramANe dhAtakIkhaMDanA pUrtimAM paNa daza vakSaskAra parvato kahevA cAvata pukharavaradvIpAdhanA pazcimArdhamAM paNa daza vakSakAra parvato kahevA. 9i9 daza kalyo IndrAdhiSThita kahyA che - saudharma yAvatu sahastrAra, pANata ane asuta.. A daza kalyomAM daza Indro kA che - zukra, IzAna cAvatu acuta.. e daza IndronA daza pariyAnika vimAno kahyA che - pAlaka, puwka yAvat vimalavara ane sarvatobhaddha. * vivecana-988 thI 2 - jaMbUdvIpa Adi be sUtro sugama che. vizeSa e- atIta utsarpiNImAM. kulane karavAnA svabhAvavALA te kulakaro arthAt viziSTa buddhivALA ane lokanI vyavasthA karanArA puruSo vizeSo... AvatI utsarpiNImAM... vartamAnamAM to avasarpiNI che, te kahI nathI. temAM sAta ja kulakaro thayA, kyAMka paMdara paNa kahyA che. pUrve pukarAI kSetranuM svarUpa kahyuM, mATe phoganA adhikArathI kalpane AzrIne dazakane kahe che - saudharmAdi devalokonuM IndrAdhiSThitapaNuM to e devalokone vize Indrono nivAsa hovAthI che. Anata ane AraNa e be devalokomAM to tenA nivAsanA abhAvathI anadhiSThitatva kahyuM che. svAmItvathI to baMne Indro paNa adhiSThita ja che ema mAnavuM. cAvata zabdathI IzAna, sanakumAra, mAhendra, brahmaloka, lAMtaka ane sAtamo zaka jANavo. je kAraNathI e kalpone vize Indro rahelA che e kAraNathI ja daza indro hoya che. ema darzAvavA mATe kahe che. zaka - saudharma kAno Indra, zeSa Indro devalokanA samAna nAmavALA che. zeSa sugama che. IndranA adhikArathI ja tenA vimAnone kahe che - pariyAna eTale dezAMtaramAM javuM te prayojana che je vimAnonuM te pariyAniko aryA gamanamAM prayojanavALA. thAna - zibikAdi-pAlakhI vagere. tenA jevA AkAravALA vimAno-devanA Azrayo te cIna vimAno, paNa zAzvatA nahIM a nagaranA jevA AkAravALA. pustakAMtaramAM thAna zabda dekhAto nathI. pAlaka Adi, zakAdinA krame samajavA. cAvatuM zabdathI saumanasa, zrIvasa, baMdhAvatuM, kAmakrama, prItigama, manorama e pramANe jANavA. A nAmavALA Abhiyogika devo vimAnarUpe thAya che... evA vimAnomAM janArA Indro pratimAdi tapa karavAthI thAya che. tethI pratimA svarUpa kahe che- * sUjha-93,994 : [9] daza dazamikA bhikSapatimA 100 rAtri divasa vaDe ane papa0 bhikSA vaDe yathAsUtra yAvat ArAdhelI hoya che. 214 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 [4] saMsAra samApaka jIvo daza bhede hoya che - prathama samaya ekendriya, apathama samaya ekendriya e rIte yAvata pathama samaya paMcendriya. saMsAra samApaka jIvo daza bhede kahyA che - pRedIkAyika yAvatuM vanaspatikAyika, beIndriya yAvatu paMcendriya ane anindriya. athavA sarve jIvo dezabhede hA che - prathama samaya nairayika, apayama samaya nairasika yAvatuM pathama samaya deva, prathama samaya siddha, pathama samaya siddha. * vivecana-93,994 - [993 daza-daza divaso jemAM hoya te dazadazamikA - dazadazakathI niSpanna. bhikSanI pratijJA te bhikSApatimA. dazadazaka eTalo 100 divaso. prathama dazakamAM daza bhikSA, bIjImAM vIza e rIte dazamAM dazakamAM 100 bhikSA hoya che. badhI maLIne 550 bhikSA thAya che. yathAsUtra-sUTane na atikramIne, cAvatu zabdathI cayAartha - ane na atikramIne, yathAtathya - zabdArthane na atikramIne, yathAmArga- kSAyopathamika bhAvone na atikramIne, yathAkalA-tenA AcArone na atikramIne, samyaka kAyA vaDe paNa mAtra manoratho vaDe nahIM. vizuddha pariNAmathI svIkArelI, pariNAmanI hAni vinA pALelI, niraticArapaNe zodhelI ke prAptinI samAptimAM ucita anuSThAna vaDe zobhAvelI, pAra pahocADelI, pratijJAkAlathI kaMIka adhika kALa anuThita, prazaMsA karelI. ukta badhA padothI ArAghelI thAya che. [994] pratimAno abhyAsa saMsAra AyArthe saMsArIjIvo vaDe thAya che, mATe saMsArI jIvo ane jIva adhikArI sarva jIvone traNa sUga vaDe kahe che. te sugama che. vizeSa e ke - prathama samaya ekendriyapaNuM che jeone te prathama samayo, evA ekendriyo te prathama samaya ekendriya ane tethI ulaTuM be, traNa Adi samayo thayA che jeone te prathama samaya ekendriyo e rIte be-traNa-cAra-pAMca Indriyo kahevA. anindriya-siddho ke apayatAo upayogathI kevalIo anindriya che. * saMsArI jIvonA paryAyavizeSo - * sUtra-95,96 : [9] so varSanA yuvALA puruSanI daza dazAo kahI che - (96) bAlA, kriDA, maMdA, balA, ghA, hAyanI, prapaMza, prabhArA, mumukhI, zAyanI. * vivecana-5,996 : je kALe manuSyonuM 100 varSanuM Ayu hoya te zatAyukALa. - X - mukhyavRtie 100 vaSayaka puruSanA grahaNa chatAM pUrvakoTi AyuvALAnA kALamAM 100 vaSayaka koI purapane kumArapaNAmAM paNa bAlAdi dazA-dazaka pUrNa thAya. paNa ema nathI tethI upacAra ja yukta che. daza e saMkhyA che. varSa dazakanA pramANavALI kAlakRg avasthA, ahIM varSazatAyunuM grahaNa viziSTatara daza sthAnakanA anurodhathI che. te A pramANe - daza varSanA pramANavALI dazA daza che. anyathA pUrvakoTi Ayukane paNa daza avasthA hoya che. mAtra te daza varSanA pramANavALI na hoya. paNa bahu ke alA
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/95,996 rA5 varNavALI hoya che. temAM "bAla'nI A avasthA dharma ane dharmInA abhedathI te bAlA. bAlA-janmela jIvanI prathama dazA, temAM sukha-duHkhane bahu na jANe. mATe te bAladazA che... (2) bIjI 'kIDA' dazAne prApta thayela jIva vividha krIDA vaDe krIDe che. paNa temAM kAmabhogamAM tIvamati upajatI nathI. (3) maMdA-viziSTa bala buddhipUrvaka kAryamAM asamartha ane madhya bhoga bhogavavAmAM samartha je avasthAmAM hoya te maMda dazA. kahyuM che ke - bIjI dazAne prApta je puraSa, tenA gharamAM nizcita bhogo hoya te bhogavavA samartha che, paNa sAmagrIne hoya to nA bhogave ati bhogopArjane maMda. (4) balA * je avasthAmAM puruSane bala hoya to tenA yogathI balA kahevAya. kahyuM che - cothI balAdazAne prApta puSa, te baLa batAvavA samartha hoya paNa nirapadrava paNa hoya ja... (5) prajJA-Icchita ane prApta karavAnA viSayavALI ke kuTuMbAdinI abhivRddhi viSayaka buddhi, tenA yogathI dazA paNa prajJA athavA prakamAMthI jANe te prajJAdazA. tenuM ja kaIva vivakSAe kathana che... (6) puruSane IndriyomAM hIna karAve che, Indriyo svaviSaya grahaNamAM thoDI asamartha kare che mATe te hAyanI dazA che kahyuM che - hAyanI dazA prApta puruSa kAmabhoga virakta, Indriya baLahIna thAya. (3) pragaTa kare ke vistAre che kapha, khAMsI Adine je dazA te prapaMyA athavA ArogyathI khasAve te prapaMyA. kahyuM che - sAtamI prapaMcA dazAne kramazaH pAmelo puruSa, cIkaNA glemane kADhe che ane vAraMvAra khAMse che. (8) prAgabhAra - thoDo namela, evA prakAranuM zarIra je dazAmAM thAya che te prAgabhArA. kahyuM che - AThamI prAgabhArA dazAne pAmelo puruSa saMkocAyela tvacAvALo hoya, strIone apriya hoya, jarA vaDe jarjarita hoya. (9) mumuhI - jarA rAkSasI vaDe dabAyela zarIrarUpa gharavALA jIvane mUkavA pratye mukha che je dazAmAM mumukhI. te A rIte - navamI mumukhI dazAne Azrita je puraSa che, te jarA vaDe hAni pAme che, jIvitamAM paNa IcchArahita vase che. nava eTale jIvitamAM ke naralakSaNa jIva. (10) zAyanI - suvADe che athavA sue che je dazAmAM te zAyanI tenuM svarUpa A che - hIna ane bhinna svaravALo, dIna, viparIta, zUnya citta, durbala ane du:khIta thaIne dazamI dazAne prApta puraSa vase che. anaMtara puruSanI dazA kahI. have puruSanA samAnAmaka vanaspatinI dazA prakAAMtarathI kahe che * sUtra997 thI 1000 : [9] tRNa vanaspatikAyika daza bhede kahyA - mUla, kaMda yAvatu puW, phaLa, bIja, (998] badhI vidhAdhara zreNio daza-daza yojana pahoLAIthI kahI 216 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 che. badhI abhiyoga zreNi 10-1e yojana pahoLAIthI kahI che. [9] veyaka vimAno 1000 yojana ud UMcAI vaDe che. [1ooo] daza kAraNe tejalezyA saha vartatA bhasmIbhUta kare te A - (1) koI tayArUpa zramaNa, mAhaNanI ati AzAtanI kare, te atyArazAlita sAdhu krodha pAmIne upasarga karanAra para teja pheMke, paritApa upajAve, paritApa upajAvIne te ja tejaleyA vaDe tijAlecAyukta anAne bALI nAMkhe. () koI tevA zramaNa, mAhaNanI ati AzAtanA re, atyAtita sAdhuno pakSapAtI deva, krodha pAmIne tenA para tejovaizyA mUke, pIDA kare, pIDA karIne te ja vejolezyA vaDe tejalezyA yukatane bALIne bhasma kara (3) koI taNArUpa zramaNa, mAhaNanI ati AzAtanA kare, te ati AzAtIta sAdhu ane teno pakSapAtI deva, krodha pAmIne te baMne pratijJA kare ke Ane haNavo. baMne tenA para tejovaiyA mUke, paritApa kare, paritApIne tenI ja tejalezyA vaDe tene bALIne bhasma kare. (4) koI tathArUpa zramaNa, mAhaNanI ati AzAtanA kare tyANAtita te sAdhu krodha pAmIne tenA upara tejole mUke, tenA zarIramAM phoDA upajAve phoDA phuTe, phoDA phuDA pachI tejalezyA sahita evA tene bALIne bhasma kare. (5) koI tathArUpa zramama, mAhaNanI atyAzAtanA kare, atyANAtita che. sAdhuno pakSapAtI deva krodha pAmIne te duSTAtmA upara tejoverA , tethI tenA zarIramAM phoDA utpanna thAya, te phoDA phUTe. phoDA phUTyA pachI te deva, te tejovezyA yukata duSTane bALIne bhasma kare. (6) koI tathArUpa zramaNa, mAhaNanI atyAzAtanA kare, atyAzAtita che sAdhu ane teno pakSapAtI deva kopa pAme. baMne pelA adhamane mAravA pratijJA kare. te duSTa upara vezyA mUke. te duSTanA zarIramAM phoDA thAya, te phoDA phUTe, pachI teo tejaleyAvALA tene bALIne bhasma kare. () koI tathArUpa zramaNa, mAhaNanI ati AzAtanA kare, te ati Atita sAdhu krodha pAmIne te duSTa upara tejalezyA mUke tethI tenA zarIramAM phoDA utpanna thAya, phoDA phUTe pachI temAM nAnI phoDalIo thAya, te phoDalI phUTe pachI te ja tejalezyAyukta anAyane bALIne bhasma kara (8) (9) - e rIte pUrvavat devanA ane baMnenA be AlApaka kahevA (10) koI tathArUpa zramaNa, mAhaNanI atyAzAtanA kare, tenI upara tejolesyAne mUke, te tejalezyA, sAdhune AkramaNa na kare, vizeSa parAbhava na kare, paNa Amatema uMcI-nIcI thAya che, pachI AdakSiNa pradakSiNA kare che. karIne uMce AkAzamAM jAya che. tyAMthI haNAIne pAchI phare che, pAchI pharIne te ja upasarga karanAranA zarIrane bALatI, tejalecAyukata evA tene bhasmasAt kare che. jema gopAlaka maMkhaliputra tenAthI haNAyo.
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10-97 thI 1000 21 - vivecana-997 thI 10eo - 999] tRNavat vanaspati te tRNa vanaspatio. tRNa sAdharma bAdarapaNAne laIne che, sUmonuM dazavidhatva nathI, mUla - jaTA, kaMda-skaMdhathI nIce vartanAra, - x * skaMdha-thaDa, vakrachAla, zAlA-zAkhA, pravAla-aMkuza, paga-pAMdaDA, puSpa-skUla, phaLa prasiddha che, bIja-miMja. [68] daza sthAna adhikAravALuM bIjuM sUtra che. sarva-badhAM dIdha-vaitAdyanI vidhAdhara zreNio - vidhAdhara nagaranI paMktio. dIdhavetAdya 5-yojana uMcA, 50yojana mUlamAM vikaMbhathI, bhUmitalathI 10 yojana atikramIne daza yojananI pahoLAIthI dakSiNa ane uttarathI ema be zreNIo che, temAM dakSiNathI 50 nagaro ane uttarathI 60-nagaro mata kSetramAM che. airavata kSetramAM temaja viparItapaNe che, vijayomAM baMne zreNI papa-papa nagaro che. vidhAdharonI zreNInI upara 10 yojana atikramIne 10 yojananI pahoLAIvALI baMne paDakhethI Abhiyogika devonI zreNIo hoya che. temAM abhiyoga-AjJA, te vaDe je vicAre te Abhiyogika devo. zakAdinA soma, yama, varaNa, vaizramaNa nAmaka lokapAlonA AjJAMkita vyaMtaro che, zreNInI upara parvata pAMca yojana uMcA, daza yojana pahoLA che. [9] Abhiyogika devonI zreNi devAvAsa che, te vizeSathI kahe che. [1000] pUrve devAvAsa kahyA, devo mahaddhika hoya che. AthI devonI ane muninI mahaddhikatAnuM varNana karavA mATe tejonisarganuM pratipAdana daza sthAna-prakAro vaDe, saha-sAthe, tejasA-tejalezyA vaDe vartatA anAni, bhAsa-bhamavat arthAt vinAza kare che, sAdhu anAryane bALI nAMkhe, te A pramANe - (1) 3 - koIka anArya karmakArI pApAtmA, tayArUpa-tejolabdhine pAmela zramaNatapoyukta, mAhana-jIvono vinAza na karo evA prakAranI prarUpaNA karanArane, * x - tenI ati AzAtanA kare. te sAdhu ati AzAtita-upasarga karAyela. parikupita - sarvathA krodha pAmIne te upasarga karanAra upara teja-tejoleyA rUpa tejane mUke. - te sAdhu, te upasarga karanArane paritApa upajAve-pIDA kare che, pIDA karIne te ja tejolesyA vaDe paritApitane -x- sahita paNa jaNAtuM hovAthI teja vaDe paNa thatu. tejovaizyAyukta anAryane paNa, sAdhunA tejanuM balavAnapaNuM hovAthI prasiddha che, bhasma kare A coka. zeSa nava paNa sugama che. vizeSa e ke - ati AzAtanA karAyela te sAdha, tyApachI turaMta ja teno pakSapAtI deva, atyaMta kopa pAmIne te anAryane bhasma kare e bIjuM... baMne paNa kopa pAmIne, te be - muni ane deva, upasarga karanArane bhasma karavAnI pratijJA yogathI kRtapratijJa arthAt A duSTa haNavA yogya che, e rIte svIkAra karAyelA A trIjuM. cothAmAM sAdhu ja tejonisargakare... pAcamAmAM deva ane chaThThAmAM baMne tejonisarga kare. ... mama A vizeSa che. temAM - upasarga karanAranA zarIramAM phoDAo agnithI baLelAnI jema utpanna thAya. te phoDA phUTe che. phUTyA pachI te ja upasarga karavAvALo, 218 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 tejolezyAyukata chatAM paNa tene, sAdhu ane devanA tejanuM baLavAnapaNuM hovAthI vinAza kare. sAtamA-AThamA-navamAmAM paNa temaja che. vizeSa e- temAM phoDA utpanna thAya che, te kUTe che, tethI temAM ati nAnI phoDalI thAya che. pachI te kUTe che. phoDalI kUTyA pachI te ja upasarga karanAra tejolezyAyukta chatAM bhasma cAya. A nava sthAno sAdhu ane devanA kopanA AzrayavALA che. dazamuM sthAna vItarAga Azrita che. temAM upasarga karatA gozAlakanI jema tejonisarga kare. te teja zramaNa para mUkeluM, mahAvIprabhuvatuM thoDuM AkramaNa na kare, vizeSa parAbhava na kare, paNa paDakhethI uMce caDavuM-nIce paDavuM kare che, pachI A-dakSiNa pradakSiNA kare che. pachI uMdizAmAM AkAzamAM uMce jAya che, uMce jaIne te teja sAdhunA zarIranI samIpathI temanA mAhAbhyathI haNAIne pAchuM phare che, pharIne te ja upasarga karanAra parapanA zarIrane upatApa upajAvatuM, kevA zarIrane ? teja sahita vartatuM-tejolabdhivALuM bhama kare. A koparahita evA vItarAgano prabhAva che, tethI parateja parAbhava na kare. A arthamAM daTAMta. jema bhagavaMtano ziSyAbhAsa maMkhaliputra gozAlaka, maMkhacitraphalaka pradhAna bhikSu vizeSa. tapathI utpanna thayela hovAthI, tapa zuM che ? tejatejolezyA. tyAM ekadA bhagavaMta mahAvIra zrAvatI nagarImAM padhAryA, gozAlaka paNa Avyo. tyAM gautama gocarI arthe gayela, tyAM temaNe ghaNAM lokono zabda sAMbhaLyo. jema-zrAvastImAM be jina sarvajJa che , mahAvIra ane gozAlaka. te sAMbhaLIne gautamasvAmIe bhagavaMta pAse AvIne gozAlakanuM utpAna pUchyuM. bhagavaMte kahyuM. A zaravaNagrAmamAM gobahala brAhmaNanI gozALAmAM maMkhalI nAme maMkha ane subhadrAno putra che. huM chakAspa hato tyAre mArI sAthe cha varSa paryata vicaryo. bahuzruta thayo. paNa te jina ke sarvajJa nathI. A vacana sAMbhaLIne ghaNAM loko nagarImAM nika, cakAdimAM paraspara kahevA lAgyA- gozAlaka, maMkhalI che, paNa jina ke sarvajJa nathI. A loka vacana sAMbhaLIne gozALo kopyo ane gaucarI gayelA bhagavaMtanA ziSya AnaMdane joyo. tyAre tene kahyuM. he AnaMda ! tuM Ava, eka daTAMta sAMbhaLa. - jema keTalAMka vaNika dravyArthI thaI vividha kariyANAnA gADA bharI dezAMtara jatA mahA aTavImAM pravezyA. tyAM tRSA lAgavAthI jaLane gaveSatAM cAra vabhIka zikharo zAvala vRkSamAM joyA - zIdhra eka rAphaDAne phoDyo. temAMthI ati vipula svaccha jaLa maLyuM te pANI jeTalI tRSA hatI teTaluM pIne pANInAM pAtro bharI lIdhAM. pachI nukasAna thavAnA saMbhavathI eka vRddha temane nivAravA chatAM paNa ati lobhathI bIjo ane trIjo zikhara phoyo. te baMne zikharamAMthI kramazaH suvarNa ane rano prApta karyA. pharIthI temaja cothA zikharane bhedatAM temAMthI ghora viSavALo, moTI kAyAvALo kAjaLanA paMja jevo, ati caMcaLa jillA yugalavALo, eka sarAja nIkaLyo. pachI sarSa kopathI zikhare
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/997 thI 1000 caDIne sUryamaMDalane joI, nirnimeSa dRSTi vaDe cotarapha joIne, te puruSone bhasmIbhUta karato hato, tyAre lokone nivAraNa karanAra vRddhavaNikane anukaMpAthI vanadevI laI gaI. A rIte tAro dharmAcArya potAnI saMpadAthI asaMtuSTa thaIne amAro avarNavAda kare che, huM mArA tapa teja vaDe Aje ja tene bhasma karIza. tuM tArA dharmAcAryane A batAva. vRddha vaNikanI jema huM tArI rakSA karIza. A sAMbhaLIne AnaMdamuni bhaya pAmyA, bhagavaMta pAse AvIne nivedana karyuM. bhagavaMte kahyuM - gozAlaka Ave che, badhAM sAdhuo zIghra bIje sthAne jAo, koIe tene kaMI kahevuM nahIM. A pramANe he AnaMda ! tuM badhAM sAdhune jaNAva. teTaluM kahetA gozAlaka bhagavaMta pAse AvIne bolyo - he kAzyapa ! - x - tuM ema na kahe ke - A gozAlaka maMkhaliputra che ityAdi. tAro ziSya gozAlaka to deva thaI gayo. huM to bIjo chuM. paNa tenA zarIrane parISaha sahana karavAmAM samartha mAnIne temAM rahuM chuM. ityAdi. te kalpita vastu kaheto hato, tene preraNA karavAmAM tatpara thayela sarvAnubhUti ane sunakSatra nAmanA be sAdhuone tejolezyAthI bhasma karyA. pachI bhagavaMte kahyuM - he gozAlaka ! koI cora - 4 - parAbhavita thaIne tevA durgane nahIM meLavI aMgulI ke tRNAgra vaDe potAne chupAve to zuM te chUpAI zake. tuM paNa e rIte anyathA bolIne AtmAne zuM chupAvI zakIza? tuM te ja gozAlaka che ke je mArA vaDe bahuzruta karAyela che - 4 - 219 e rIte yathAvat bolatA bhagavaMta upara gozALAe kopathI tejonisarga karyo. uMcA-nIcA Akroza vacano kahyA. teM teja (tejolezyA) bhagavaMtane vize asamartha thaIne temane pradakSiNA karIne gozAlakanA zarIramAM - 4 - pravezyuM. tenA vaDe dagdha thayela zarIravALo te gozALo aneka vikriyA batAvIne sAtamI rAtrimAM kALadharma pAmyo. - - - jene samasta naradeva, devendra namela che evA, jaghanyathI paNa korTi saMkhyaka devo bhaktinA samUha vaDe sevita pAdapAvALA, vividha RddhivALA, hajAro ziSyothI parivati, svaprabhAvathI zAMta karela che 100 yojanamAM rahela vaira, mArI, vivara ane durbhikSAdi upadrava jeNe evA ane anuttara puNyavALA mahAvIra bhagavaMtane paNa manuSya mAtra, cira paricita ane ziSya sardeza gozAlake upasarga karyo, te Azcarya che. mATe Azcarya kathA-- - sUtra-1001 thI 1003 : [1001] daza accheraga kahyA che - [1002] upasarga, garbhahiraNa, strI tirthaMkara, abhAvita paryAdA, kRSNanuM aparkakA gamana, caMdra-sUryanuM uttaraNa.... [1003] harivaMza kulotpatti, samarotpAta, 108 siddha, asaMyatonI pUjA. A daza Azcaryo anaMtakAle thayA. * vivecana-1001 thI 1003 :- [sAthe ja lIdhela che. A - vismayathI, traryanta - jaNAya che te Azcaryo - adbhuto. - x - (1) uparArgAdi be gAyA che. upasarjana karAya - pheMkAya - patita thAya che prANI dharmathI 220 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda 3/3 jenA vaDe te upasargo - devAdi kRta upadravo. bhagavaMta mahAvIrane chAsthakALamAM ane kevalI kAle manuSya-deva-tiryaMco vaDe karAyelA thayA che. paNa A upasarga kyAre paNa pUrvakAlamAM thayo nathI. kemake tIrthaMkaro to anuttara puNyanA saMbhArathI upasarganA bhAjana thatA nathI, paNa sakala na-amaratiryaMco saMbaMdhI satkArAdinA sthAnamAM ja thAya che. mATe anaMtakAle thanAra A banAva accherArUpa che. (2) garbha-udarastha jIvanuM haraNa thavuM te - x - garbhaharaNa. A paNa tIrthaMkaranI apekSAe pUrve nahIM thayela chatAM bhagavaMta mahAvIranuM garbhaharaNa thayuM. IndrAjJAthI hariNegameSI deve, devAnaMdAnA udathI saMharIne trizalA rAjarANInA udaramAM saMkramAvyA. A paNa anaMtakAle thayela Azcarya che. (3) tIrthaMkarapaNe utpanna thayela strInuM tIrtha-dvAdazAMga ke saMgha te strItIrtha. tIrtha to puruSasiMha, puruSavaragaMdha hastI, tribhuvanamAM avyAhata sAmarthyavALA pravatavi che. paNa A avasarpiNImAM mithilAnagarInA svAmI kuMbha rAjAnI putrI, malli nAme tIrthaMkaranA sthAnamAM utpanna thayA ane tIrthane pravartAvyuM. A bhAva anaMtakALe thavApaNuM hovAthI Azcarya. (4) abhavyA-cAstridharmane ayogya parvadA-tIrthaMkara samavasaraNe sAMbhaLanAra loko, saMbhaLAya che ke - zRMbhika grAma nagara bahAra vardhamAna svAmIne kevaLajJAna thayuM. pachI cAra nikAyanA devoe samavasaraNa racyuM. bhakti ane kutUhalathI kheMcAIne AvelA aneka manuSya, devo, viziSTa tirthayone potapotAnI bhASAne anusaranArI, ati manohara, mahAdhvani vaDe kalpanuM pAlana karavAne bhagavaMte dharmakathA kahI. tyAM koIe virati na svIkArI, tIrthaMkara dezanA pUrve kadApI niSphaLa thaI nathI. mATe A Azcarya. (5) kRSNa vAsudevanuM aparakaMkAmAM javuM, AvuM pUrve kadI thayuM nathI. mATe Azcarya saMbhaLAya che ke - draupadI, dhAtakIkhaMDanA bharatanI aparakaMkAno padma rAjAe deva sAmarthyathI apaharaNa karAvI. dvArikAvAsI kRSNe nAradanA mukhathI jANane - 4 - 4 - tyAM gayA. - 4 - draupadIne pAchI lAvyA. tyAM kapIla vAsudeve munisuvratajina pAse vRttAMta jANyo - 4 - lavaNasamudra ullaMghatA kRSNane paMcajanya zaMkha vagADI te jaNAvyuM. A Azcarya, (6) bhagavaMta mahAvInA vaMdanArthe samavasaraNabhUmimAM AkAzathI caMdra-sUryanuM zAzvatA vimAna sahita avataravuM, te paNa Azcarya che. (3) hari nAmanA puruSa vizeSano vaMza-putra pautrAdi paraMparA te harivaMza. te lakSaNavALA kulanI utpatti te harivaMza kulotpati. kula to aneka prakAre che. A kAraNathI harivaMza vizeSaNa apAya che. A paNa Azcarya che. saMbhaLAya che ke - bharata kSetrApekSA e trIjuM harivarSa nAme yugalIka kSetra che. koI pUrvabhavanA virodhI vyaMtara deve eka mithunane bharata kSetramAM mUkyuM, puNyanA anubhAvathI rAjane pAmyuM tethI harivarSa kSetrotpanna hari nAmaka prathama puruSano vaMza te harivaMza.
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/1001 thI 1003 221 rarara sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 (8) asukumAra rAja camaranuM uMce javuM te camarotpAta. te paNa akasmAtu hovAthI Azcarya che. saMbhaLAya che * camacaMcA sajadhAnIno nivAsI amarendra, navo utpanna thayo, avadhi vaDe uMce joyuM. mastaka para saudharma kaze zakrendrane joyo. tethI IrSAthI zakrendrano tiraskAra karavAne te ahIM AvIne chaDAhyAvasthAmAM ekarAmiDI pratimA svIkArI saMsumAra nagaranA udhAnamAM rahela bhagavaMta mahAvIrane bahumAna sahita vAMdIne he bhagavana! mane -x - ApanuM zaraNa ho ema kahI zaraNuM laIne ghora rUpavALuM eka lAkha yojana pramANa zarIra racIne parigharanA nAme zAne cotarapha bhamAvato, garava karato - x x* uMce javA lAgyo. -x-x- zakendrane Akoza karavA lAgyo. zakendra kopacI jAjvalyamAna evA * x * vajane camara pratye mUkaDyuM. amarendra bhayathI pAcho pharyo, bhagavaMtanA baMne pagamAM zaraNuM svIkAryuM. zakendro - X- tIrthakara AzAtanInA bhayathI zIgha AvIne vajane pAchuM kheMcyuM. * x - te Azcarya. (9) 108 je siddha thayA te aSTazata siddho. A paNa anaMtakALe banyuM ke utkRSTa avagAhanAvALA 108 jIvo eka sAthe siddha thayA. (10) asaMyata - AraMbha, parigrahamAM Asakta, abrahmacArI asaMyamIne vize pUjA-satkAra, haMmezA saMyato ja pUjA yogya che. paNa A kALamAM A viparIta banyuM te Azarya. A daze anaMtakALe banyA mATe Azcarya. anaMtara camarendrano utpAta kahyo. te camara, ratanaprabhA pRthvImAM utpanna thayela mATe ranaprabhA saMbaMdhI vaktavatA kahe che * sUtra-1004 : A nabhA gRvIno ranakAMDa 1ooo yojana pahoLo che. A ranapabhA pRthvIno vajakAMDa 1000 yojana pahoLo che. e rIte vaiDUrya, lohitAkSa, masANalla, haMsAmAM, pulAka, saudhika, jyotirasa, aMjana, janapulAka, jata, suvaNa, aMka, phaTika, riSThakAMDa, ratnakAMDavat kahevA. * vivecana-1004 : je A eka rAjapramANa laMbAI-pahoLAIthI, 1,80,000 yojana jADAIthI, upara mo-adho khara-paMkabala-jalakAMDa kramazaH 16,84,80 hajAra yojana joDAIthI vibhAgo che. pratyakSa, najIka rahelA ranonI prabhA che jemAM ke ranothI zobhe che te ratanaprabhA, teno kharakhAMDa 16 prakAranA ratnamaya che. temAM pahelo bhAga ratnakAMDa nAme che te 1000 yojana sthaLa che. e rIte bIjA 15-sUtro kahevA. vizeSa e ke - bIjA kAMDo vizeSa ratnamaya che. * x * pUrva-pUrvanA abhilApathI badhA kAMDo kahevA * * x - (zeSa pUrvavata) rApabhAnA prastAvathI tenA Adheya dvIpAdinI vaktavyatA* sUtra-1005 thI 1008 : [1005] badhAM dvIpa samudro 1000 yojana bhUmimAM che. badhA mahaddhiho 10 caujana uMDA che. badhAM prapAtakuMDo 10 yojana uMDA che. sItA-zInodA mahAnadIo, mukhamale daza-daza yojana pramANa uMDAIthI kahyA che. [1ee6] kRtikA nakSatra sarva bAhya maMDalathI dazamAM maMDalamAM cAra care che. anurAdhA nakSatra savanjiMtara maMDalathI dazamAM cAra care che. " [10] daza nakSatro jJAnanI vRddhikara kahyA che - [1008] mRgazIrSa, Addhi, puSya, traNa pUvo, mUla, AzleSA, hasta ane cix. * vivecana-1005 thI 1008 - [1005] sUtra sugama che. vizeSa e - udvedha eTale uMDApaNuM, dvIponI uMDAIno abhAva hovAthI nIce 1000 yojana paryanta dvIpa bhUmimAM che. jaMbudvIpamAM pazcimavidehamAM jagatanI samIpe uDApaNuM che. himavatu Adi parvatomAM padmAdi mahAdraho che. salIla-prapAtakuMDa Adi - [1006] dvIpa samudranA adhikArathI ja temAM vartanArA nakSatranA sUtrane kahe che. sUryanA 184 maMDala ane caMdranA 15 nakSatranA 8 maMDalo che. maMDala eTale mArga. te yathAyogya sUyadi vimAnatulya vikaMbharI che. jaMbUdvIpanA 180 yojanamAM sUryanA 65, caMdranA-5-nakSatronA-ra-maMDalo che. lavaNa samudramAM 330 yojana jatA 119 sUryanA, 10 caMdranA, 6-nakSatranA maMDalo che. sarvathI bAhyamaMDala merathI 45,330 yojane hoya che. sarvathI atyaMtara 44,820 yojane hoya che. kRtikA nakSatra sarva bAhya caMdramaMDalathI, dazamA ane savaciMtarathI chaThThA maMDalamAM bhramaNa kare che. * x * ityAdi. [1003,1008] vRddhikara-mRgazIrSAdi dazanArAyukta caMdra hoya to zrutajJAnAdino uddezAdi jo karAya to jJAnanI vRddhi thAya che, avidanapaNe bhaNAya che, saMbhaLAya che, vyAkhyA karAya che, dhAraNa karAya che. tevA prakAranA kAlavizeSa, tathAvidha kAryomAM kAraNabhUta thAya che. kemake kAlanuM kSayopazamAdi hetutva hoya che. kahyuM che ke - karmano udaya, kSaya, kSayopazama che, te dravya-kSetra-kAla-bhAva-bhayarUpa kAraNane pAmIne thAya che. -- dvIpasamudra adhikAracI dvIpayArI jIva vaktavyatA kahe che- * sUtra-1009 - catuSpada sthalacara paMcendriya niyaciyonikonI jAtikulakoTi yoni pramukha daza lAkha kahelI che. uraparisarSa thalacara paMcendriya tiryaMcayaunikonI jAti kula koTi yoni pramukha daza lAkha kahI che. * vivecana-1009 : cAra paNa che jeone catuSado, sthalamAM vicaravAthI sthalacara, catuSpada sthalayara. paMcendriya evA che. vaLI tiryaca yoniko -x-x* teonI paMcendriya jAtimAM kulakoTi * jAti vizeSa lakSaNa yoni pramukha-utpatti sthAnanA dvArA daza lAkha che. te pramANe sarvavide prarUpela che. temAM yoni-jema chANamAM dvIndriyonA jIvonuM utpatti sthAna che, temAM eka yonimAM hIndriyonA kalo kRmi Adi aneka AkAre prasiddha che.. 3IsA - chAtI vaDe, parisarNa - cAle che, te u5risaryo, te sthalacara evA uparisarSa ityAdi pUrvavat. - - jIvaviSayaka daza sthAnaka kahIne have rAjIvarUpa
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/-/1009 224 sthAnAMgasutra saTIkaanuvAda-3/3 - X - X - chelle anaMta zabdanA grahaNathI vRddhi Adi mAphaka aMtya maMgala kahyuM. A anaMta zabda badhAM adhyayanonA aMte bhaNela che. tethI badhe sAMtvamaMgala paNe jANavuM - x * x - sthAna-10no | muni dIparatnasAgare karela TIkA sahita anuvAda pUrNa 0 vRttikAra prazasti - (saMkSepamAM noMdhela che.) je AraMbhe kahela ke mahAnidhAnabhUta sthAnAMga sUtrano prakAzanI jema anuyoga AraMbhAya che, te cAMdrakulIna, siddhAMtokta apratibaddha vihArI zrI vardhamAna sUrinA caraNasevI, pramANAdinI vyutpattiyukta prakaraNa ane prabaMdhanA kan * * * * * jinezvarA AryanA laghu-gurubhAI vyAkaraNAdi zAstranA kartA zrI buddhisAgara sUrinA. caraNa kamaLamAM bhamararUpa abhayadevasUri nAme meM bhagavaMta mahAvIranI ziSya paraMparAmAM vartatA. ajitasiMha sUrinA ziSya uttarasAdhakanI jema jJAna ane kriyAmAM pradhAna evA yazodevagaNinI sahAya vaDe siddha thayela mahAnidhAnavat : x - mane maMgalane arthe pUjyanI pUjA ho. bhagavaMta mahAvIra, bhagavaMta pArzvanAtha, pravacana devatAone namaskAra thAo. - X - X * ityAdi - X - X - X - X - pudgala viSayaka daza sthAna kahe che * sUtra-1010 : jIvo, daza sthAna vaDe bAMdhelA yugalo pApakarmapaNe grahaNa karyA che, kare che, karaze. te A rIte - prathama samaya ekendriya nivartita cAvatuM sAnindriya nivartita. e rIte caya, upacaya, baMdha, udIraNA, vedanA ane nirjasa [traNe kALane AzrIne jANavA. daza pradezika skaMdho anaMtA kahyA, daza pradezAvagADha pudgalo anatA kahyA che, daza samaya sthitika yugalo anaMtA kahA che, daza guNa kALa yugalo anaMtA kahyA che. e rIte varNa, gaMdha, rasa, sparza yAvat daza guNarasa pugalo anaMtA kahyA che. * vivecana-1010 : athavA jAti, yoni, kulAdi vizeSo, jIvone karmanA caya, upacaya AdithI thAya che. prakAlabhAvi daza sthAnanA avatArathI karmanA cayAdi kahe che. jIvo-jIvana dharmavALA paNa siddha nahIM. * x* daza sthAno vaDe prathama samaya ekendriyavAdi pacayi hetuthI je baMdha yogyatAthI taiyAra karyA, te daza sthAna nirvartita athavA jeone daza sthAna vaDe niSpAdanA che te daza sthAna nirvartita. te karmavaMNAne ghAtikarma ke bAkama, te karAtuM hovAthI karma, pApakarma che, teno bhAva te pApakarmatA. grahaNa karyA che - kare che - karaze. A kathanathI AtmAnuM trikALa anvayitva kahe che. kemake sarvathA anvayitva na hovAmAM akRtAbhyAgama ane kRta vipanAzano prasaMga Ave. vA zabda vikalArtha che. te A pramANe - prathama samaya ekendriyavano che jeone te prathama samayo, ekendriyo evA te prathama samaya ekendriyo. temAM vartatA jeoe kamapaNe bhegA karyA - sAmAnyathI grahaNa karyA te prathama samaya ekendriya nivartita. tethI viparIta te prathama samaya ekendriya nivartita. te pagalonuM e rIte be bhedapaNuM, be-traNa-cAra-paMcendriyomAM pratyekamAM kahevuM. e hakIkata atideza vaDe kahe che. A pramANe caya, upacayAdi badhAM kahevA. - x * vizeSa che - ghana - kaSAyAdithI pariNata jIvane karma pudgalanuM grahaNa mAMga. 3pavana - grahaNa karelane jJAnAvaraNa Adi bhAva vaDe sthApavA. vaMdhana - nikAcita karavuM. kathIrA - vIrya vizeSa vaDe AkarSIne udayamAM prakSepavuM. thena - anubhavavuM. nirjarA - jIvapradezothI dUra karavA. pudgala adhikArathI ja bIjuM sUtra kahe che sUtra sugama che. vizeSa e ke- jenA daza pradezo che te daza pradeza. te ja dazA pradezavALA - paramANuvALA skaMdho - samuccayo. ema dravyathI pudgalanI vicAraNA tathA daza AkAzanA pradezone vize je avagADha te daza pradezAvagADha. ema phogathI vicAraNA. daza samaya paryanta sthitivALA ema kAlathI vicAraNA. daza guNa eTale eka guNa kALAnI apekSAe dazagaNuM, kALo varNa vizeSa che je pudgalo te daguNa kALA, e rIte bIjA nIlAdi cAra varNo vaDe - X - X - Adi kahevuM. sthAnAMga sUtra saTIka anuvAda pUrNa -X - X - X - X - X - X - vibhAga-samApta)|
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/3/496 thI 503 215 216 (108) | [49] he bhagavan ! vaTANA, masUra, tala, maga, aDada, vAla, kaLathI, coLA, tuvera ane kALA caNA - A dhAnyone koThAramAM nAMkhyA hoya. to jema [bIjA sthAnamAM zAlimAM kahyuM, tema yAvatu keTalo kALa tenI yoni sacitta kahe ? he gautamI janyathI aMtarmuhUrta, utkRSTathI pAMca varSa sudhI. tyArapachI yoni plAna thAya cAlatu nAza pAme. [48] - (1) pAMca saMvatsaro kahyA. te - najha, yuga, pramANa, lakSaNa ane zanaizAra saMvatsara.. - (2) yuga saMvatsara pAMca bhede che, te - caMdra, caMdra, abhivardhita caMdra, abhivardhita.. - (3) pramANa saMvatasara pAMca bhede che, te A * nat, caMdra, Rtu, Aditya, abhivardhita... - (4) lakSaNa saMvatsara pAMca bheda che. te - [49] samAnapaNe namo yoga kare che, samapaNe Rtu pariName che, ati uSNa nahIM tema zIta nahIM ane bahu udakavALo te nakSatra saMvatsara. [Saoo] jemAM caMdra sarve pUrNimAo sAthe yoga kare che, nakSatra viSamacAra, che, atizata-ati tApa hoya, bahu pANI hoya tene caMdra saMvatsara kahe che. [51] viSamapaNe aMkurA pariNAme, Rtu sivAya puwphalAdi Ape sArI rIte varSo na thAya tene karmasaMvatsara kahe che. [52] jemAM sUrya pRedI, pANI, yuu, phaLone rasa Ape che, tethI alpa vRSTithI paNa sArI rIte dhAnya pAke te sUrya saMvatsara che. [Saos] jemAM sUryanA tethI tapela kSaNa-lava-divasa-Rtuo pariName che, vAyuthI uDela pULa pRdIne pUre che, te vidhita saMvatsara che. * vivecana-496 thI 503 : [496] spaSTa che. vizeSa e ke - saMsAramAM vartatA jIvo. vipra naMti - tyAga karato. madhyanIvA - saMsArI ane siddho. mapAya - upazAMtamohAdi. [49] jIvonA adhikAracI vanaspati jIvone AzrIne pAMca sthAno - molyA bIjA sthAnakavatuM vyAkhyA karavI. vizeSa A - tA - vaTANA, masUra - caNakikA. tala-maga-aDada pratIta che. niSNAva - vAla, sunasthA - goLA jevI cipaTI che. mAna fkathA - coLA, saT - tuvera, kALA caNA. [498] anaMtara saMvatsarapramANathI yoni vyatikrama kahyo. have te ja saMvatsara vicArAya che, te mATe cAra sUtro che. temAM nakSatra saMvatsara - caMdrano nakSatra saMbaMdhI, bhogakALa te nakSatra mAsa. 23 pUNaki ekavIza saDasaThAMsa - 221daka e rIte bAramAsano A nakSatra saMvatsara che. te 323-51/ka cokAvana/saDasaThAMzano thAya che. ema pAMca saMvatsarano eka yuga thAya che. tenA eka vibhAgabhUta kahevAtA lakSaNavALA caMdrAdi yugasaMvatsara, pramANa - divasa AdinA pariNAmathI oLakhAto vacamANa nAma saMvatsara Adi ja pramANa saMvatsara. te ja vaphTamANa svarUpa lakSaNonI pradhAnatAthI lakSaNa saMvatsara ane jeTalA kAla vaDe zanaizcara eka nakSatrane athavA bAre rAzione SaheiblAdhayan-7\Boo E :\Maharaj sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 bhogave te zanaizcara saMvatsara. caMdraprajJapti upAMga- zanaizara saMvatsara 28 bheda che - abhijita, zravaNa cAvatuM uttarASADhA athavA zanaizcara mahAgraha 30 varSe sarva namra maMDalane pUrNa kare che. yuga saMvatsara pAMca bhede che - te A - 2932/kara pramANavALo kRSNa pratipadAthI AraMbhIne pUrNimAe pUrNa thayela te caMdramAsa, te mAsanA pramANa vaDe bAramAsanA parimANavALo caMdra saMvatsara hoya che. tenuM pramANa A pramANe - 3541) A pramANavALo bIjo ane cotho caMdra saMvatsara jANavo. abhivardhita- 31121/1ra4. AvA prakAranA mAsa vaDe bAra mAsanA pramANavALo trIjo abhivaddhita saMvatsara, te pramANa vaDe - 383-44/dara divasanA pramANavALo pAMcamo paNa jANavo. A caMdrAdi pAMca saMvatsarazI eka yuga thAya che. te pAMca saMvasaronA madhya abhivati. nAmanA saMvatsarane adhikamAsa kahe che. pramANa saMvatsara pAMca bhede che - temAM nakSatra saMvatsara ukata lakSaNavALo che. paNa tyAM mAtra nakSatramaMDalano caMdrabhoga mAtra vivakSita che ane ahIM to divasa ane divasanA bhAga AdinuM pramANa vivakSita che. caMdra ane abhivadhita saMvatsara paNa ukta lakSaNavALA ja che. paNa tyAM yuganA vibhAga mAga kahela che ane ahIM divasa AdinA pramANa vaDe kahela che. A vizeSa bheda che. Rtu saMvatsara 30 ahorAka pramANavALo kamAya tevA bAra tumAsa vaDe sAvanamAsa ane karmamAsanAmanA paryAya vaDe thayela 360 ahorAtra pramANavALo che. Aditya saMvatsara te sADAmIza divasano eka mAsa, evA bAra mAsathI 366 ahorAtra che. anaMtara kahela e ja nakSatrAdi saMvatsara lakSaNa pradhAnatAthI lakSaNa saMvatsara kahevAya. have nakSatrane kahe che. [499] HIT gAyA. samapaNe kRtikAdi nakSatro kArtika pUrNimA Adi tithi sAthe saMbaMdha kare che. nabo tithiomAM mukhyatAthI hoya che. jema kArtikI pUrNimAe kRtikA. kahyuM che ke - pUrNimA saha] jeThamAM mUla, zrAvaNe dhaniSThA, mAgasare AdrA, zeSa mAsa nakSatra nAmavALA che. je varSamAM samapaNe Rtu pariName che, viSamapaNe nahIM, kArataka pUrNimA pachI anaMtara hemaMtaRtu, poSa pachI ziziraRtu ja Ave che jemAM ati garamI nathI ke ati ThaMDI nathI te nAti 3UTnAtita. ane jemAM ghaNuM pANI che te bahUdaka, te laNathI nakSatra hoya che. nakSatracAra lakSaNa lakSitatvathI nAga saMvatsara che. * x - X | [5oo] fNa gAyA. caMdra sAthe badhI pUnamanI rAtrio je varSamAM yogavALI hoya athavA jemAM caMdramA badhI pUrNimA joDe yoga kare che. vipakSavAra - yathA yogya ticimAM na vartanAra nakSatro jemAM che ke, atyaMta zIta ane garamInA sadbhAvathI karka tathA ghaNuM pANI che tene vidvAno lakSaNathI caMdra saMvatsara kahe che. kemake caMdracAra lakSaNa lakSita che.
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/3/496 thI 503 218 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 (60) [51] fvasana gAthA. viSamatAo pallava TAMkura, te vidhamAna che jene te pravAlavALA vRkSo pravAlapaNAne prApta thAya athavA pravAlavALA vRkSo viSamapaNe pariName * kuranuM ugavuM Adi avasthAne pAme che. tathA Rtuo sivAyanA kALe puSpa tathA phaLane Ape che, jema caitrAdi mAsamAM puSpAdine devAvALA AmavRkSo mAgha AdimAM puSpone Ape tathA je varSamAM megha barAbara vRSTine na vasAve te lakSaNathI karma ke gaDatu ke sAvana saMvatsara nAme oLakhAya che. [52] juva gAthava - je varSamAM pRthvInA sane ane udakanA sane - mAdhurya, nigdhatA lakSaNa rasa puSpa tathA phaLone tevA svabhAvathI sUrya Ape che arthAta tathAvidha udaka abhAve paNa Ape che, jethI aA vaSa vaDe paNa joIe teTaluM dhAnya utpanna thAya te sUrya saMvatsara. [50]] mArUtra - gAthA - sUryanA tejathI tapta pRthvI AdinA tApamAM paNa upacArathI kSaNa vagere tapyA tema mAnavuM. temAM kSar - muhUrta, naya - 49 ucchazvAsa pramANa, viSa - ahorAtra, 280 - be mAsa. jemAM atikrame che ane je vAyu vaDe uDela dhuLathI bhUmipradeza vyApta thAya che, tene AcAryo lakSaNathI abhivardhita saMvatsara kahe che, te jANa. saMvatsarAdi vyAkhyAna prAyaH tavAdi TIkA anusAra che. saMvatsara kahyo te kALarUpa che, kALa vyatIta thatAM zarIrathI nIkaLavuM thAya che, A hetuthI tenA mArganuM nirUpaNa kare che- * sUtra-504,505 - [504] zarIramAMthI jIvane nIkaLavAno mArga pAMca prakAre che, te A - pagathI, sAthaLathI, hRdayathI, mastakathI, savagathI... jIva je pagethI nIkaLe to naphagAmI thAya, sAthaLathI nIkaLe to vicagAmI thAya, chAtIthI nIkaLe to manuSagAmI thAya, mastakethI nIkaLe to devagAmI thAya, savagethI nIkaLatA siddhigatigAmI thAya che. [50] chedana pAMca prakAre kahela che. te A - utpAda chedana, vyayachedana, baMdha chedana, pradezachedana, dvighAkAra chedana.. anaMtarya pAMca prakAre kahela che. te A * utpAdanotarya, vayAnaMtarya, pradezAnaMta, samayAnaMtaya, sAmaNAnAMtarya... anaMtA pAMca bhede kahA che, te A - nAmAnaMta, sthApanAnata, dravyAnaMta, gaNanAnaMta, pradezAnaMta athavA anatA pAMca bhede kahyA. te A * ekata: anaMta, dvidhA anaMta, dezavistArAmaMta, sarva vistAranaMta, zAzvatAnaMta. * vivecana-504,505 - [54] sUtra spaSTa che. niyana - maraNakALe jIvato zarIramAMthI nIkaLavAno mArga te nirmANa mArga - paga vagere. temAM mArgabhUta ane karaNatAne pAmela baMne paga dvArA jIva zarIsthI nIkaLe che. e rIte baMne sAthaLa dvArA ityAdine vize paNa jANavuM. have kramazaH A nIkaLavAnA mArganA kuLane kahe che - baMne paga dvArA zarIrathI Adhayan-7\Book-7CI nIkaLato jIva narakamAMthI janAro hoya che. e rIte anyatra paNa jANavuM. vizeSa che ke - badhA aMgo te savago, tyAMthI nIkaLato siddhigatine pAme che. siddhigatirUpa bhramaNano aMta jene che te siddhigati paryavasAna che. pi05] nirmANa Ayu chedana karatA thAya che, mATe chedane prarUpatA sUtrakAra kahe che. sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - devatvAdi payayAMtaranA utpAda vaDe jIvAdi dravyano vibhAgarUpa cheda te utpAdachedana. vyaya, manuSyatvAdi payayinA nAza vaDe jIvAdine chedavuM te vyayachedana... jIvanI apekSAe karmanA baMdhanuM chedavuM te baMdha chedana. tathA skaMdhonI apekSAe saMbaMdhanuM chedavuM te baMdha chedana. jIvaDaMdhane ja nirvibhAga avayaya rUpa pradezothI buddhi vaDe pRthak karavuM te pradezachedana... jIvAdi dravyanuM je be vibhAgarUpa karavuM te dvighAkAra, te ja chedana te dvighAkAra chedana. A trighAkArAdinA upalakSaNa rUpa che... A kathana vaDe dezathI chedanA kahyuM athavA utpattinuM chedana eTale viraha, jema narakagatimAM bAra muhUta che... vyaya chedana eTale udvartana. te A pramANe ja che.. baMdhanaviraha - jema upazAMta mohavALAne saMvidha karmabaMdhananI apekSAe pradezanuM chedana te pradezaviraha, jema kSaya karela anaMtAnubaMdhI Adi karmapradezono pradezaviraha hoya che. be dhArA che jenI te dvidhArA, tarUpa chedana te dvidhArA chedana. upalakSaNathI eka dhArAdi chedana paNa jANavuM. te kSura, talavAra, cakAdi chedana zabdanA sAmyathI ahIM grAhya che. pAThAMtathI payichedana-eTale mArganuM chedavuM - arthAt - mArganuM ullaMghavuM. chedananuM viparyaya AnaMtarya che. - tethI kahe che - AnaMta - aviraha, utpAdano aviraha jema narakagatimAM jIvone ukarSathI asaMkhyAta samaya sudhI che. e rIte vyayano paNa aviraha jANavo.. pradezo ane samayono aviraha prasiddha che.. vivekSA na karAyela utpAda, vyayAdi vizeSaNavALa AnaMtarya sAmAnya AnaMdarya che. athavA zrAmANya viraha vaDe je AnaMtarya te zrAmasyAnaMtarya. athavA bahu jIvonI apekSAe zrAmasthanA svIkAra vaDe AnaMdarya che. anaMtara sUtramAM AnaMdarya kahyuM. te samaya ane pradezo anaMtA che, tethI anaMtakanI prarUpaNA. sUtra prasiddha che. vizeSa e ke - nAma vaDe anaMtaka te nAma anaMtaka. jema siddhAMta bhASAmAM vA. sthApanA vaDe akSa AdinuM sthApavuM te sthApanA anaMtaka.. jJazarIra, bhavya zarIrAdithI vyatirikta gaNanIya aNu Adi dravyonuM anaMtaka te dravya anaMtaka. gaNanA lakSaNa anaMtaka te avivakSita aNu Adi saMkhyAvizeSa te gaNanA anaMtaka.. saMkhyA karavA yogya pradezonuM anaMtaka te pradezAnaMtika... AyAma lakSaNa eka aMza vaDe anaMtaka te ekata: anaMtakaeka zreNika kSetra. AyAma ane vistAra baMnethI je anaMtara te dvidhA anaMtaka - pratirakSetra.. sucaka apekSAe pUviida dizAmAMthI koI paNa eka dizAlakSaNa dezano kSetra vistAra, tenA pradezApekSAe anaMtaka te E:\Mahal
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/3/504,505 dezavistArAnaMtaka.. sarva AkAzanA vistArarUpa cothuM anaMtaka.. zAzvata anaMtaka kemake anaMta samaya sthitika hovAthI jIvAdi dravya zAzvata anaMtaka che. AvA padArthano bodha jJAnathI thAya, mATe jJAnanuM svarUpa kahe che--- * sUtra-506,507 : 219 Abhinibodhika jJAna, zrutajJAna, [56] jJAna pAMca bhede kahyuM, te A - avadhijJAna, mana:pavijJAna, kevalajJAna... [503] jJAnAvaraNIya karma pAMca bhede kahyuM, te A pramANe che - Abhiniaudhika jJAnAvaraNIya yAvat kevalajJAnAvaraNIya. * vivecana-506,507 : [506] pAMca saMkhyA bhedo jenA che te paMcavidha. jANavuM te jJAna. A bhAva sAdhana che. jenA vaDe ke jenAthI jaNAya te jJAna. tenA AvaraNano kSaya ke kSayopazama. athavA jemAM jaNAya te jJAna - tadAvaka kSayopazama ke kSaya pariNAma yukta. jANe che te jJAna, te ja svaviSaya grahaNarUpa hovAthI arthathI tIrthaMkaroe ane sUtrathI gaNadharoe - prarUpela che. kahyuM che - arihaMto arthane kahe che, gaNadharo sUtrane guMthe che. zAsananA hita mATe, tethI sUtra pravarte che. athavA tIrthaMkara ke prAjJapuruSa vaDe ke prajJA vaDe Apta-prApta athavA svAdhIna kareluM te prAjJApta, prajJApta, prAjJAtta ke prajJAta. te A rIte - aviparyaya rUpatvathI arthane sanmukha, niHzaMsayatvathI niyata. codha - jANavuM te abhinibodha athavA abhinibodhane vize thayela ke abhinibodha vaDe thayela athavA tenA prayojanavALuM te Abhinibodhika jJAna. je arthane sanmukha kAryabhUtane nizcita jANe che, te Abhinibodhika - avagrahArdirUpa matijJAna. tenuM svasaMveditarUpa hovAthI bhedanA upacArathI - 4 - 4 - te Abhinibodhika. tenA AvaraNabhUta karmanA kSayopazama rUpa che. - 4 - 4 - X + X " - je saMbhaLAya che te zruta-zabda ja. kemake bhAvadyutanuM kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryopacAra karyo che. athavA je vaDe, jethI, je chate saMbhaLAya che te zruta arthAt tadAvaraNIya karmanA kSayopazamarUpa che athavA zrutanA upayogarUpa pariNAmathI ananya hovAthI AtmA ja sAMbhaLe che, mATe AtmA ja zruta che. zrutarUpa jJAna te zrutajJAna. - X - je vaDe, jethI, je chate artha jaNAya te avadhi, nIce nIce vistArapUrvaka jaNAya te avadhi, athavA maryAdA vaDe jaNAya te avadhi. avadhi jJAnAvaraNano kSayopazama ja hoya kemake avadhijJAnanA upayogano hetu che athavA jANavuM te avadhi - padArthanA viSayano bodha, avadhirUpa jJAna te avadhijJAna. - 4 - 4 - pari - sarva prakAre, avana - ava - ayana - javuM ke jANavuM te paryAya. + ava ke ava ke thAya te paryava, paryaya, paryAya. manamAM ke manano paryava, paryaya ke paryAya te manaHparyava, mana:paryaya athavA manaHparyAya. sarvataH manano bodha. te ja jJAna (110) E :WMaharaj Saheib\Adhayan-7\Book-7C\ sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda 3/3 te mana:paryavajJAna, manaH paryayajJAna, mana:paryAyajJAna athavA mananA paryAya, me6 - dharma arthAt bAhya vastunA AlocanAdi prakAro, teone vize jJAna, te manaH paryAyajJAna, mana:paryayajJAna athavA mana:paryavajJAna. - 4 - vhevata - mati Adi jJAnApekSArahita hovAthI asahAya athavA AvaraNa malarUpa kalaMka rahitatAthI zuddha athavA samasta ghAtikarmanA AvaraNanA abhAva vaDe saMpUrNarUpe utpanna thavAthI sakala athavA ananya sardezatvathI asAdhAraNa athavA jJeyAnatatvathI anaMta yathAvasthita samagra bhUta, vartamAna, bhAvibhAvanA svabhAvanuM prakAzaka jJAna te kevalajJAna. kahyuM che - eka, zuddha, paripUrNa, asAdhAraNa, anaMta evuM jJAna te kevalajJAna. prAyaH A jJAnazabda jJAna samAdhikaraNa che. manaH paryAya jJAnane vize tatpuruSa samAsane batAvela hovAthI 'prAyaH' che. 220 ahIM svAmI, kALa, kAraNa, viSaya, parokSatvanA sAdharmsathI ane zeSa jJAnanA sadbhAvathI AdimAM mati ane zrutajJAnano upanyAsa karela che. tethI kahe che - je matijJAnano svAmI che te ja zrutajJAnano che. kemake jyAM matijJAna tyAM zrutajJAna. matijJAnano sthitikALa che teTalo ja zrutajJAnano che. - x - samakitathI apatita jIvApekSA e sAdhika 66-sAgaropama kALa che. baMne jJAna kSayopazamahetuka che. baMne sAmAnyathI sarva dravyAdi viSayavALA che, baMne jJAna parokSa che. matizrutajJAnano bhAva hovAthI ja avadhi Adino bhAva che. - - matipUrvaka zruta hovAthI athavA viziSTa matinA aMzarUpa hovAthI zrutanI pahelAM mati kahela che. A artha jaNAvatI eka gAthA paNa che. kALa, viparyaya, svAmI ane lAbhanA sAdharmsathI matijJAna zrutajJAna pachI avadhijJAna kahe che, te batAve che. pravAhanI apekSAe jeTalo mati, zrutajJAnano sthitikALa che tenA AdhArabhUta samatithI apatita eka jIvanI apekSAe jeTalo kALa che teTalo ja kALa avadhijJAnano paNa che. jema mati, zrutajJAnano viparyaya jJAnamAM thAya che e rIte avadhijJAna paNa mithyAdaeNSTine vibhaMgajJAna rUpa thAya che. je matizrutano svAmI che, te ja avadhino svAmI che. vibhaMgajJAnI devAdine samyagdarzananI prApti thatA eka sAthe traNa jJAnanA lAbhano saMbhava che. kahyuM che - kALa, viparyaya, svAmItva, lAbhasAmarthya vaDe mati, zruta pachI avadhijJAna kahyuM che. tathA chAstha, viSaya, bhAva, pratyakSatvanA sAdharmsathI avadhi pachI mana:paryavajJAna kahe che jema avadhijJAna chadmasthane hoya che tema manaHparyavajJAna paNa hoya che, jema avadhijJAnarUpI dravyanA viSayavALuM che tema A jJAna paNa che. vaLI avadhinI jema A jJAna paNa kSAyopazamika che. baMne jJAna pratyakSa che. kahyuM che ke - chAsthatva, viSaya, bhAvAdinA sAdharmsathI avadhijJAna pachI manaHparyavajJAnano nyAsa che. mana:paryavajJAna pachI kevalajJAnano upanyAsa che. kAraNa apramatta sAdhurUpa svAmInA sAdharmsathI tenuM badhA jJAnamAM uttamatva che. te A pramANe - jema manaH paryavajJAna
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5/3/506,503 221 rarara sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 uttama yatine ja thAya che. tema kevalajJAna paNa thAya che. je jIva sarvajJAna prApta kare che te cokkasa aMtamAM kevalajJAna pAme che. jema mana:paryAya jJAna viparyaya sahita hotuM nathI tema kevaLajJAna paNa viparyaya yukta na hoya. uttamapaNAthI, atirUpa svAmitvathI ane aMte lAbha thavAthI aMte kevaLajJAnano upanyAsa che. mati zrata parokSa che, zeSa pratyakSa che. ukta jJAnane Avaka jJAnAvaraNa karma che, tethI tenuM svarUpa [50]] sUjha sugama che. jJAnAvaraNa karma karyuM. teno nAza kasvA mATe upAyavizeSa svAdhyAyanA bhedo kahe che-- * sUtra-508 thI 510 : [5o8svAdhyAya pAMca bheda kahyA che, te A - vAcana, pRcchanA, parivatanA, anupeu, ghamakathA... [59] paccakakhANa pAMca bhede kahyuM che, te A * zraddhAnuM zuddha, vinaya zuddha, anubhASA zuddha, anubhAvanA zuddha, bhAva zuddha... [51] . pratikramaNa pAMca bhede kahyuM che, te A - Aad hari, mithyAtva, kaSAya, yoga, bhAva-pratikramaNa. * vivecana-508 thI 510 : [58] sUtra suga che. vizeSa e ke - mu - zobhana, mA - maryAdA vaDe, adhyayana - zratane adhika anusaravuM, te svAdhyAya... je ziSyane kahe che, ziSya prati gurano prayojaka bhAva te vAyanA... vAcanA lIdhela ziSyane saMzayAdi utpattimAM punaH pUchavuM - pUrve bhaNela sUtrAdinI zaMkAdimAM prazna karavo te pRcchanA... pUchavAthI vizeSa zuddha thayeluM sUtranuM vismaraNa na thAya te mATe parivartanA karavI arthAtu sUtranuM guNanA karavuM... # mAphaka arthamAM paNa vimRti saMbhave che, tethI artha vAraMvAra vicAravA yogya che, mATe anupekSavuM te anupekSA arthAt vicAravuM. ema abhyasta zrutathI dharmakathA karavA yogya che. dhRtarUpa dharmanI je kathA te dharmakathA. pi09] ghamakathArUpa maMthana vaDe sArI rIte maMthana karela che jeNe evA bhavya jIvo zuddha pratyAkhyAna svIkAre che, mATe pratyAkhyAna kahe che. ofsa * niSedhathI, mA - maryAdA vaDe, rasthAna - kathana te pratyAkhyAna. temAM zraddhAna vaDe - evA patayaya lakSaNa vaDe niravadha te zraddhAne zuddha. zraddhAnanA abhAve pratyAkhyAna azuddha thAya che. e rIte sarvatra jANavuM ahIM niryuktinI gAthAo kahe che (1) sarva pratyAkhyAna kahyuM che, je manuSya sahe che tene tuM zuddha zraddhA jANa. - 2) je jIva mana-vacana-kAya gupta thaIne kRtikarmanI anyUnAdhika vizuddhine prayoje che, te vinayazuddha jANa. (3) anubhASaNa zuddha A pramANe - vaMdana karIne pratyAkhyAna karato, guru samukha aMjali joDela ziSya akSara, pada, vyaMjana vaDe parizuddha gurunA vacanane Adhayan-7\Book-7C1 anusarIne bole te anubhASaNA zuddha jANa. vizeSa e ke guru yafsAruM bole, ziSya afsarAIma bole. (4) anupAlanA zuddha A pramANe - mahA yAraNyamAM, dubhikSamAM, AtaMkamAM, mahAroga utpanna thavA chatAM je pAlana karyuM paNa bhAMgyuM nahIM tene tuM anupAlanA zuddha jANa... (5) bhAvazuddha A pramANe - rAga vaDe, hepa vaDe ihalokAdi AzaMsArUpa pariNAma vaDe je dUSita na hoya te cokkasa pratyAkhyAna bhAvavizuddha jANavuM. niryuktimAM chaThuM jJAnazuddha paNa kaheluM che. kahyuM che ke - je kALamAM je kalAne vize mUlaguNautaguNonA zuddha jANa. * * * ahIM pAMca sthAnakanA anuroghathI chavuM pratyAkhyAna kahyuM nathI athavA zraddhAna zuddha pada vaDe saMgraha karela che, kAraNa ke zraddhAnanuM jJAna vizeSapaNuM hoya che. [51] pratyAkhyAna karavA chatAM kadAcita aticAra saMbhave che tethI pratikramaNa karavuM joIe, mATe pratikramaNanuM nirUpaNa kare che- pratikULa maUT - gamana karavuM te pratikramaNa. kahevA mAMge che ke - zubha yogothI azubha yogo pratye gayelanuM zubha yogone vize pAchuM AvavuM te pratikramaNa. kahyuM che * pramAdanA vazathI potAnA sthAnathI parasthAnamAM gayela jIvanuM je pharIthI svasthAnamAM ja javuM te pratikramaNa kahevAya... athavA kSAyopathamika bhAvathI audayika bhAvane vaza thayela jIvanuM pharIne kSAyopathamika bhAvamAM AvavuM te pratikramaNa. viSayanA bhedathI pratikramaNa pAMca prakAre che, temAM prANAtipAta Adi AzravanA dvArothI pratikramaNa - nivavuM at pharI na karavuM te AzrayadvAra pratikramaNa - arthAt asaMyamanuM pratikramaNa. Abhoga, anAbhoga, sahasAkAra vaDe mithyAtvamAM javAnI nivRtti karavI te mithyAtva pratikramaNa... e rIte kaSAyathI nivavuM te kapAya pratikamaNa... yoganuM pratikamaNa te azubha mana-vacana-kAyAnA vyApAronuM vivartana karavuM, te vizeSarUpe avivakSita Azrava AdinuM pratikramaNa ja bhAva-pratikramaNa che. kahyuM che - svayaM je mana, vacana, kAyAthI mithyAtvAdine pAmato nathI, anyane pamADato nathI ane anumodato nathI tene bhAva pratikamaNa kahela che. vizeSa vivakSAmAM to ukata cAra bhedo che. kahyuM che - (1) mithyAtvanuM pratikamaNa, (2) asaMyamanuM pratikamaramaNa, (3) kaSAyonuM pratikramaNa, (4) apazasta yogonuM pratikamaNa, | bhAva pratikramaNa to zrata vaDe bhAvita mativAlAne hoya che mATe vAcanA yogya zIkhavavA yogya kRta che, tethI tene kahe che- * sUga-511 : pAMca kAraNe cutanI vAcanA ApavI. te A * saMgrahAyeM, uvagraha arthe nirjarArthe, maruM zrata pAkuM thaze te mATe, zrata avicchitArthe pAMca kAraNe sutane zIkhavavuM. te A - jJalnANuM, darzanArthe, cAsTiArthe, vyagrahane choDAvavA mATe, yathArtha padArthanA jJAna mATe. E:\Maharaj
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa/3/511 223 24 (112) * vivecana-511 : sUsa sugama che. vizeSa e ke - mutta - zruta ke sUtra mAgane bhaNAvo. temAM ziyone mRtanuM grahaNa, te ja prayojana mATe - saMgraharUpa prayojanane mATe ke saMgraha e ja prayojana che jene te saMgrahArya. tenA bhAvarUpa saMgrahArthatA vaDe arthAtu ziSyone zratano saMgraha thAo. evA prayojanathI ke mArA vaDe ziSyo saMgRhita che e rIte saMgrahArthapaNAe. e rIte upaprahArthapaNAe, ziSyo bhakta, pAna, varasAdi prApta karavAmAM samarthapaNe AdhArabhUta thAo - e bhAva che. nirjarArthe, mane karmonI nirjarA ja thAo, A hetuthI. zruta - graMtha, mane vAcanA ApanAra evA mane jAtavizeSa thaze. avicchinnapaNAe zratanuM kAlAMtara prApaNa te avicchittanaya. te ja prayojanane mATe tavonuM jANavuM te jJAna, tenuM zraddhAna te darzana, sadanuSThAna te cAritra, vyagraha, eTale mithyAbhiniveza, tene mUkavuM ke bIjAone mUkAvavuM te vyagraha mocana, tenA prayojana mATe. jema che tema rahela ke jevA prakAranA prayojanone, jIvAdikone, athavA yathAdravyone - paryAyone huM jANIza e hetuthI zIkhe. yathAvasthita bhAvo udgalokamAM saudharmAdika che mATe tenA viSayavALA sUrane tathA adholoka, tichaliokAdi saMbaMdhI kathana * sUtra-512 thI pa13 - [51] saudharma-Ina kalyomAM paMcavaNa vimAno kahyA che - kRNa yAvatuM hota. saudharma-IzAna koomAM vimAno pa00 yojana utd uMcapaNe kahyA che... bahAloka-lAMtaka kakSAmAM devonuM bhavadhAraNIya zarIra ukRSTathI pAMca hAtha utd ucapaNe kahyuM che. nairayiko pAMca varNa, pAMcarasavALA yugalone bAMdhyA che, bAMdhe che ane bAMdhaze. te A - kRNa yAva4 zukala tikata yAvat madhuru vaimAnika sudhI. 51] jaMbUdvIpanA meru parvatanI dakSiNe gaMgA mahAnadImAM pAMca mahAnadIo maLe che . jamunA, saTyU, AdI, kozI, mahI... jaMbUdvIpanA meru parvatanI dakSiNe siMdha mahAnadImAM pAMca mahAnadIo maLe che . sata, vibhAsA, vitatyA, airAvatI, caMdrabhAgA... jaMbUdvIpamAM meru parvatanI uttare hatA mahAnadImAM pAMca mahAnadI maLe che. * kRNA, mahAkRNA, nIlA, mahAniIlA, mahAtIra... jaMbUdvIpamAM meranI uttare tAvatI mahAnadImAM pAMca mahAnadI maLe che - indrA, indronA, suu, adheiNA, mahAbhogA. [51] pAMca tIrthakaro kumAravAsa madhye vasIne muMDa thaIne cAvatu pravajita thayA - vAsupUjaya, mallI, ariSTanemi, pArza, vIra [15] amaracaMyA rAjadhAnImAM pAMca sabhAo kahI che - sudhamasibhA, sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda-3/3 upayata sabhA, abhiSeka sabhA, alaMkAra sabhA, vyavasAya sabhA... eka eka IndranA sthAnamAM pAMca sabhAo kahI - sudhamAM cAvatuM vyavasAya. pi16] pAMca no pAMca-pAMca tArA yukta kahA che . dhaniSThA, rohiNI, punarvasu, hasta, vizAkhA. [51] jIvoe pAMca sthAna vaDe nivartita yugalone pApakarmapaNe cayana karyA che, kare che, karaze - ekendriya nivartita yAvata paMcendriya nivartita. e rIte cayana, upacayana, baMdha, udIraNA, vedanA, nirjara. - pAMca pradezika skaMdha anaMtA kahyA che, pAMca pradezAvagADha pudagalo anaMtA kahyuM che . cAvatu - pAMca guNa rUkSa yugalo anaMtA kathA. * vivecana-512 thI pa13 : A badhAM sUtro sugama che. vizeSa e ke - [512] zarIrAdipaNe bAMdhyA. [51]. fkSA - bharata kSetramAM sama prApta thAya che, uttara - ravatamAM. pUrvatara sUtramAM bharata vaktavyatA kahI, tenA prastAvathI temAM utpanna tIrthaMkara sUp sugama che. [514] vizeSa e ke * kumArasvAsa-rAjyabhAvathI vAsa. [515] bhatAdi kSotra prastAvathI * phogabhUta amaracaMyAdi vakatavyatA sUtra che, te asurakumAra rAjA camaranI rAjadhAnI che. sudhamAM sabhA * jyAM zayyA che, upapAta sabhA - jyAM utpanna thAya che. abhiSeka jayAM thAya che. abhiSeka sabhA ityAdi. [516] deva nivAsa adhikArI namra sUga che. [51] nakSatrAdi devapaNuM jIvone karmapudgalanA saMcayathI thAya che, mATe caya Adi cha sUtro che. pudgalo vivigha pariNAmI che mATe pudgalonA sUga che. vyAkhyA pUrvavatuM. sthAna-5 - uddezA-3no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa E:\Maharaj Saheib Adhayan-7\Book-7C1 sthAna-5no TIkAsahita anuvAda pUrNa - X - X - X - X - X - X - X - X - X - X - X - Agama-saTIka-bhAga-6-puro thayo
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.