Book Title: $JES902 Jain Darshan Ane Acharni Saral Samaj
Author(s): Pravin K Shah
Publisher: JAINA Education Committee
Catalog link: https://jainqq.org/explore/000202/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ d JAINA jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Education 902 Gujarati Reference Book E5 STD Shrys CUPU parasparopagraho jIvAnAm Compassionate Living samyagdarzana - samyagjJAna - samyakcAritrANi mokSamArgaH Enlightened Intuition. Enlightened Knowledge. Enlightened Conduct Leads to Liberation Series JAINA Education Committee Federation of Jain Associations in North America Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Forgiveness &@luori dareka prANI pratye samAdara khAmemi savvajIve, savva jIvA khamaMtu me | mittI e savva bhUsu, verama manjha na keNaI || sarva jIvone huM namAvuM chuM, sarva jIvo mane kSamA Ape, sarva jIvo sAthe mAre maitrI che, koInI sAthe mane vera nathI. JAINA Education Committee Federation of Jain Associations in North America Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja (JAINA Education Series - JES 902 - Gujarati) pAMcamI AvRttinu gujarAti - me 2016 ISBN (10 digit) 1-59406-068-1. ISBN (13 digit) 978-1-59406-068-7 This book has no copyright Use the religious material respectfully lekhaka pravINa ke zAha jainA ejyukezana kamiTI anuvAdaka kumuda pAlakhIvAlA prakAzaka ane DIsTrIbyuTara jainA ejyukezana kamiTI pheDarezana oNpha jaina esosiezana Ina naoNrtha amerikA jaina ejyukezana iMTarnezanala 509, Carriage Wood Circle, Raleigh N. C. USA - 27607-3969 _1-919-859-4994 (USA) E-mail - jainaedu@gmail.com Website - www.jainelibrary.Org salAha - sUcana AvakArya jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizvika cetanAnuM prema tatva dayA prerita jIvana jIvavA vacanabaddha thayelA vizvanA tamAma lokane arpaNa ke jeo ahiMsA, paryAvaraNa surakSA ane anyonyAzrayI tamAma jIvo tathA vanaspati pratye dayAbhAva rAkhI te pramANe jIvana jIvavAnuM protsAhana satata ApI rahyA che. jeo AcaraNa-vyavahAramAM custa ane saMpUrNa zAkAhArI (dUdha ke temAMthI banatI vastuo na vAparanAra vigana) che. ane Alkohola ke nazIlA padArtho vagaranI jIvana paddhati apanAvI ahiMsA nA siddhAMtane apanAvavAnI ApaNane preraNA ApI rahyA che. naitika ane cAritrya yukta jIvana zailI mATe vigana ane nazA mukta jIvana zailI anivArya che. te sabhAna paNe koIpaNa prANIne duHkha na pahoMcADavAnA prayatno kare che ane teone zarIra, vANI ane manathI paNa IjA pahoMcADatA nathI. pariNAme te badhI prANIjanya pedAzo vAparavAnuM TALe che jema ke: * khorAka - khorAka mATe pALelAM maraghAM, dariyAI jIvo, mAMsa, DerI pedAzano (dUdha, dahIM, cIjha, mAkhaNa, ghI, AIsakrIma vagere) ane badhA prakAranA nazIlA padArthono tyAga. * kapaDAM - silka, ruMvAvALA UnanA ane cAmaDAnAM kapaDA no tyAga. * dAgInA - motIno tyAga. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA jaya jinendra, jainadharmanAM karoDarajju samAna traNa mULabhUta siddhAMto che; ahiMsA, anekAMtavAda, aparigraha. * ahiMsA - dareka vyaktinA sArA AcaraNa/vartanane majabUta banAve che. * anekAMtavAda - dareka manuSyanI taTastha vicAra zaktine majabUta kare che. * aparigraha - dareka mAnavInAM astitvanA abhigamane majabUta banAve jo ApaNe A traNa siddhAMto samajapUrvaka sAcI rIte jIvanamAM utArIe to ApaNA potAnAmAM ane vizvamAM zAMti tathA sumeLa prApta karI zakIe. jaina dharmanA prAthamika siddhAMto vaijJAnika che ane jaina dharmagraMthonAM 'satyo ' vizvavyApaka che. paraMtu tenuM arthaghaTana je samaye ane sthaLe ApaNe hoie te pramANe karavuM paDe. aMgrejI bhASA bolAtI hoya tevA dezo (jemake amerikA, keneDA, yuke, AphrikA) jyAM ghaNAM jaino kAyama mATe vasavATa kare che, tyAM bALakone jainadharmanAM jJAnanAM pustako sahaja rIte upalabdha nathI. jaina siddhAMtone vaizvika stare jANItA karavA mATe jaina pustako aMgrejI bhASAmAM saraLatAthI maLavA joIe. sAthe sAthe jaina dharmagraMtho judI judI rIte jemake copaDIo, keseTa, vIDiyo, DIvIDI, sIDI, inTaraneTa vigere para sahelAIthI upalabdha thavA joIe. pheDarezana opha jaina esosiezana ina northa amerikAnI jainA ejyukezana kamiTIe A kAryanI zubha zarUAta karI che. jaina dharmane samajavA mATe, jANavA mATe, jainA ejyukezana kamiTIe jaina pAThazALA ejyukezana nI vividha copaDIo prakAzita karela che. A copaDIo uMmara pramANe cAra vibhAgamAM vaheMcAyelI che ane pAMcamA bhAgamAM saMdarbha vibhAganA pustako che. A pustako nI pdf file - www.jaineLibrary.org vebasAiTa para upalabdha che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A copaDIonI hAramALA taiyAra karavAmAM vividha pAThazALAnAM zikSako, keLavaNIkAro ane vidyArthIonAM vicAra, sUcano sAmela che. jainA ejyukezana kamiTInAM sabhyo judAM judAM kendronI pAThazALAnAM zikSako che, jemaNe agaNita kalAko ApI khUbaja kALajIthI ane khaMtapUrvaka A copaDIo taiyAra karela che. A pAThazALAnAM zikSako jaina vidvAno nathI. tethI kadAca A pustakonAM lakhANa (jaina siddhAMta ane AcAra) nI rajUAtamAM koI khAmI ke kSati jaNAya to kRpA karI mApha karazo. khAsa vinaMti karIe ke Apa A lakhANane vAMco, parIkSaNa karo, upayoga karo ane koI sUcana hoya to jarUrathI jaNAvazo. A pustaka jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja' mULa aMgrejI pustakanuM gujaratI chAyAnuvAda che. temAM lekhake be navA prakaraNa umeryA che ane amuka prakaraNono vistAra karela che. ahIM prastuta thayela anuvAdanuM kArya saheluM nathI hotuM. paraMtu A kArya kumudabena pAlakhIvAlA (amadAvAda) e ghaNA ja utsAhathI puruM karyuM te badala temano ane temane sahAyaka thanArA dareka vyaktiono ghaNo ja AbhAra mAnuM chuM. jo koI chapAyela lakhANa, tIrthaMkaranAM siddhAMto ke mArgadarzana viruddha hoya to ame kSamA mAMgIe chIe. micchAmi dukkaDaMma pravINa ke. zAha, adhyakSa jainA ejyukezana kamiTI 10 me 2016 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 5 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAka-kathana jainA ejyukezana kamiTI dvArA prakAzita Jainism 901 - Reverence for Life pustakano A gujarAtI anuvAda che. A pustakamAM jaina adhyAtmanA siddhAMto, karma vijJAna - tenA nava tattvo tathA muktino mArga - samyaga darzana, samyaga jJAna, ane samyapha cAritranI saraLa samaja, AcAra, pavitra graMtho, dhArmika tahevAro, prArthanAo, jaina pratIko ane bhagavAna mahAvIranA jIvanane TUMkamAM saraLa rIte samAvI levAmAM AvyA che. aMgrejI bhASAno UMDo abhyAsa ke upayoga na hoya tevI gujarAtI prajAne A pustaka upayogI thaI zakaze. jaina dharmanI prAthamika mAhitI ApatuM A pustaka gujarAtI bhASAmAM ApanI samakSa mUkatAM mane garva thAya che. ane te kAmanI taka ApavA badala jainA ejyukezana kamiTInI AbhArI chuM. ahIM prastuta thayela anuvAdanuM kArya saheluM nathI hotuM. AvA saiddhAMtika draSTie mahatvanA anuvAdamAM zAstrIyatA, naitiktA ane AdhyAtmikatA jaLavAI rahe, temaja jaina dharma ane jaina darzanane lagatA pAribhASika zabdono yogya upayoga paNa thAya te mATe temaja anuvAda aMgenA yogya sucano mATe huM pUjya AcArya zrI vijayanaMdIghoSasUrIzvarajI mahArAja sAheba ane pUjya AcArya zrI ajayasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba (kobA-amadAvAda) nI khUba khUba AbhArI chuM. zrI maheMdrabhAi ane iMdIrAbena dozI (Raleigh, NC, USA) e A lekhana ne joine temAM rahelI kSatione sudhAravAnuM kAma karI ApyuM che tema ja sudezabhAi zAha (amadAvAda) kapyuTaramAM mUkavA badala ane anItAbena parikha (Connecticut, USA) ne bUkanI DIjhAina mATe huM sarveno ghaNo ja AbhAra vyakta karU chuM. kumuda pAlakhIvAlA anuvAdaka jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA vibhAga-1 jaina darzana.. 01. jaina prArthanA 02. bhagavAna ane tIrthaMkara. 03. bhagavAna mahAvIra vibhAga-2 tatvajJAna.. 04. jaina dharmanI mULabhUta mAnyatAo.. 05. sRSTinA mULabhUta cha dravyo 06. nava tattva ane karma sidhdhAMta. 07. karmonuM vargIkaraNa - prakRtibaMdhanA prakAro ............. 08. saMvara - navA karmabaMdhane rokavAnA prakAro. 09. nirjarA - bAMdhelA karmono nAza karavAnA upAyo. 10. puNya ane pApa karma. 11. guNasthAna athavA guNazreNI. 12. jaina dharmamAM muktino mArga.......... vibhAga-3 jaina AcAra 13. AcAranA pAyAnA siddhAMto ane vrato. 14. sAdhu ane zrAvakanA AcAro... 15. jaina draSTie naitika jIvana paddhati. 16. cha Avazyaka anuSThAno 17. jaina yoga. vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho.. 18. jaina maMdiro.... 19. jaina pratIko. 20. dhArmika tahevAro........ 21. mukhya saMpradAyo. 22. jaina dharmagraMtho ane sAhitya. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja .10 .11 .16 ..20 ..24 .25 .27 ..37 .44 .51 59 ..63 .70 ..77 ..82 .83 ..88 ..94 .106 .108 .117 .118 .121 .124 .126 .130 7 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upoddhAta bhAratanA upakhaMDamAM vizvanI traNa mahAna prAcIna dharma saMskRtinuM udgama che. tyAM vikaselI e saMskRti - hiMdu dharma (sanAtana dharma athavA vaidika dharma), bauddha dharma ane jaina dharma. temAM jaina dharma ane tenuM tattvajJAna AdhyAtmika paraMparAmAM mahattvanAM sthAna dharAve che. jaina dharmanI jIvana paddhati ahiMsA, dayAbhAva ane sAdA (saMyamI) jIvana para AdhArita che. jemAM AtmA krodha, mAna, mAyA, ane lobha jevA kaSAyo dUra karI, rAga dveSamAMthI bahAra nIkaLI AtmAne zuddha karI, bhagavAnanI sarvoparitA tarapha laI jAya che. jaina tatvajJAna samarthanakArI ane AzAvAdI che. A prakriyA te karmanA siddhAMto (karmavAda) ne nAme jainadharmamAM samajAvAmAM AvI jaina dharmanI prAcIna paraMparA ane tattvajJAna "jina" dvArA ApaNA sudhI pahoMcADAI che. A jina, arihaMta ke tIrthakara tarIke oLakhAya che. tevA jaina dharmamAM mukhya 24 tIrthakaro che. tenuM anusaMdhAna anAdi kALathI cAlyuM Ave che. bhagavAna mahAvIra sauthI chellA (599 BCE thI 527 BCE) ane AdinAtha bhagavAna sauthI pahelA tIrthakara gaNAya che. jaino karmavAda, punarjanma ane karma anusAra svarga, naraka, manuSya ke pazupaNuM pAmI cAra gatimAM phare che. kALakrame jIvanamAM saMyama pALI ane mahApuruSArtha vaDe kaSAyone dUra karI vItarAga thaI janma-maraNanA pherAmAMthI mukti meLave ahiMsA e jaina dharmano mULabhUta siddhAMta che. jaino mAne che ke jIva mAtra pote ja potAnA bhAgyano vidhAtA (ghaDanAra) che. jaina dharma Atma-jAgRti ane sva prayatna dvArA ja mokSa para nirbhara che. jaina dharmagraMtho jaNAve che ke A brahmAMDa (cauda rAja loka) ane temAM rahelA jaDa ane cetana dravyo sanAtana che ane teo svayaM saMcAlita che A jaDa ane cetana dravyo satata parivartanazIla che. koI teno nAza nahIM karI zake. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharma mAne che ke anAdi kALathI AtmA tenA sAcA svarUpathI ajJAna che. ane te karmanA AvaraNathI baMdhAyelo che. karmane kAraNe AtmA eka janmamAMthI bIjA janmamAM jAya che ane ajJAna AtmA potAnA rAga ane dveSa dvArA sukha ke du:kha bhogave che ane navA karmo bAMdhe che. A karmamAMthI mukti meLavavA mATe jaina dharmamAM samyaga darzana, samyaga jJAna, ane samyaka cAritra - A ratnatrayI mArga sUcavyo che. mokSanA mArgamAM AgaLa vadhavA mATe dareka vyaktimAM A ratnatrayInuM samAMtara (abheda) sthAna hovuM joIe. zarUAtamAM dareka vyaktie AtmAnuM ane pudgala dravyonu tathA karma aMgenuM sAcuM jJAna meLavavuM joIe. A jJAnathI tene AtmAnA sAcA svarUpanuM bhAna thAya che. ane pachI jyAre tene te jJAna upara atUTa zraddhA thAya te samaye te AdhyAtmika sthitine samyakta athavA AtmajAgRti kahevAya che. A AtmAnI AtmajAgRti eTale ke samyakta, tene samyaka cAritra tarapha laI jAya che. samyaka cAritramAM nIcenA muddAono samAveza thAya che. * jIva mAtra mATe dayA bhAva ane ahiMsAnuM AcaraNa. gRhastha jIvana jIvavAmAM ochAmAM ochI hiMsAthI jIvana jIvavuM. anya dharmonI ane vyaktionI mAnyatA ane vicArone sApekSa paNe svIkAravA jene anekAntavAda ke syAdvAda kahe che. gRhastha jIvana jIvavAmAM maryAdita parigrahanI jarUra che paraMtu parigraha pratye saheja paNa mUcha na hovI joie. * Atmazuddhi karavA saMyama, tapa, ane dhyAnamaya jIvana jIvavuM. TUMkamAM, jaina dharma pramANe AtmAnuM aMtima lakSya mokSaprAptinuM che. jIvana pratyeno UMDo Adara, ahiMsA, dayAbhAva, aparigraha ane Indriyone jItavAthI te prApta thaI zake che. A badhA guNo vaizvika prema ane jIva mAtra mATenI anukaMpA dvArA vyakta thAya che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-1 jaina darzana vibhAga-1 jaina darzana 10 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 01. jaina prArthanA 01 jaina prArthanA namaskAra mahAmaMgala sUtrano paricaya namaskAra mahAmaMgala sUtra, namaskAra maMtra, navakAra maMtra athavA namokkAra maMtrathI paNa jANItuM che. jaina dharmamAM UMDo AdarabhAva sUcavatA A sUtramAM pAMca mahAna vibhUtionA guNone prArthanA dvArA vaMdana karavAmAM Ave che. arihaMta (aMtaraMga zatru ne nAza karanAra ane mAnava jAtane bodha ApanAra), siddha (mukta AtmA), AcArya (jaina caturvidha saMghanA vaDA), upAdhyAya (saMyamI tattvajJa ane zikSaka), tathA jagatanA sarva sAdhuo tathA sAdhvIo, jeo pAMca mahAvrato - ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha pALe che. teo temanI AcArakriyA A pAMce vrato jaLavAya e lakSamAM rAkhIne kare che. temanA vicAramAM anekAMtavAda varte che. A mahAna vibhUtio temanA sadguNone lIdhe oLakhAya che ane pUjAya che, nahIM ke temanI vyaktigata oLakhane lIdhe. Ama jagatanA tamAma sAcA AdhyAtmika mArge AgaLa vadhelA sAdhu mahAtmAo ne ahIM vaMdana karavAmAM Ave che. jevI rIte prakAza cAre bAjuno aMdhakAra dUra kare che tevI rIte A namaskAra mahAmaMgala sUtra dvArA karela vaMdana AtmAnA divya guNone jAgRta kare che, prakAzita kare che. A jaina dharmanI sanAtana abhivyaktinI parAkASThA che. te ApaNI aMdaranA jIva vijJAnane pragaTa kare che. te jJAnanAM divya khajAnAnI cAvI che. A pAMca sarvoparI sadguNonA 108 guNo - vizeSatAo A pramANe che. arihaMtanA 12 guNo, siddhanA 8 guNo, AcAryanAM 36 guNo, upAdhyAyanA 25 ane sAdhunA 27 guNo ema kula 108 guNo. jaina navakAravALInA 108 maNakA pAMca mahAna padonA guNonuM pratIka che. namaskAra mahAmaMgalanA nava pado che, pahelA pAMca padomAM pAMca pUjanIya vyaktione praNAma karavAmAM Ave che ane bAkInA cAra pado praNAmanuM mahatva samajAve che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 11 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-1 jaina darzana namo arihaMtANI namo siddhANall namo AyariyANaII namo uvanjhAyANall namo loe savva sAhUNall eso paMca namukkAroll savva pAvappaNAsaNo || maMgalANaM ca savvasill paDhamaM havaI maMgalaM || namo arihaMtANaM ||. huM arihaMtane vaMdana karuM chuM, ke jemaNe aMtaraMga zatruo jevA ke krodha, mAna, mAyA, lobha upara vijaya prApta karI pUrNa jJAna, pAralaukika draSTi, anaMta zakti ane zuddha AcaraNa prApta karyA. A rIte temaNe AtmAnA badhA guNono DhAMkanArA cAra ghAtI karmono nAza karI AtmAnA anaMta guNone pragaTa karyA. teo saMpUrNa AdhyAtmika mAnava che ane temaNe mAnavajAtane AdhyAtmika thavAno bodha Apyo. je janma-maraNanA cakarAvAno aMta lAve che ane mukti apAve che. A mahAtmAo AyuSya pUruM thaye bAkI rahelA cAra aghAti karmono kSaya karI, sapUrNa zuddha AtmAne pragaTa karI nirvANa ane siddhapada pAme che. namo siddhANaM || huM siddha AtmAone vaMdana karuM chuM. jemaNe pUrNatA ane siddhatva meLavyuM che. teo zuddha caitanyapUrNa che. teone koI karma rahyA nathI tethI temane zarIra nathI. badhA arihaMta bhagavAna ane kevaLajJAnI vyaktio nirvANa (mRtyu). pachI siddha bane che. 12 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo AyariyANaM || huM badhA AcAryone vaMdana karuM chuM jeo zuddha AcAranuM pAlana kare che. jeo jaina saMghanA vaDA che. teo arihaMta bhagavAnanI gerahAjarI mAM muktino mArga samajAve che. je samyag darzana, samyaga jJAna ane samyak cAritrane ekabIjA sAthe sAMkaLe che. teo bhautika jIvana karatAM AdhyAtmika jIvananuM mahatva samajAve che ane dayA tathA karuNA thI bharelI ane kaSAya vagaranI saraLa jiMdagI jIvavAno darekane bodha Ape che. 01 jaina prArthanA namo uvajjhAyANaM || huM upAdhyAyone vaMdana karuM chuM ke jeo jaina dharmagraMthono abhyAsa karI tenI yogya samajUtI ApanAra tatvajJa vidvAna che. teo jaina dharmanA siddhAMto zIkhave che ane te siddhAMtonuM ApaNA rojiMdA jIvanamAM kevI rIte pAlana karI zakAya te samajAve che. namo loe savva sAhUNaM || huM jagatanA dareka sAdhu ane sAdhvIne praNAma karuM chuM. jeo ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca mahAvratane pratijJApUrvaka Acare che ane e rIte ApaNane paNa sAcuM saraLa jIvana jIvavAnI preraNA Ape che. eso paMca namukkAro || A pAMca mahAna AtmAone huM prArthu chuM, praNAma karuM chuM. savva pAvappaNAsaNo || paMca parameSThIne karelA namaskAra, mArA badhA pApa ane nakArAtmaka vicArone nAza karavAmAM sahAya kare che. maMgalANaM ca savvusiM paDhamaM havaI maMgalam || A prArthanA badhI kalyANakArI prArthanAomAM prathama maMgala prArthanA gaNAya che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 13 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-1 jaina darzana cAra zaraNAM cattAri zaraNe pavanjAmi, arihaMte zaraNe pavanjAmi | siddha zaraNe pavanjAmi, sAhU zaraNe pavanjAmi | | kevalI pannatta dharma zaraNe pavanjAmi || huM arihaMta bhagavAnanuM zaraNuM svIkAruM chuM. huM siddha bhagavaMtanuM zaraNa svIkAruM chuM. huM sAdhu bhagavaMtanuM zaraNa svIkAruM chuM. ane kevalI bhagavaMte prarUpela dharmanuM zaraNuM svIkAruM chuM. A cArenuM zaraNa svIkAruM chuM. guru kRtajJatAnI (upakAravazatA) prArthanA ajJAnatimirAnDAnAM, jJAnAMjana zalAkayA | netra unmIlita yena, tasma zrI gurave namaH || jemaNe mArI aMdhakAramaya ajJAnatAne dUra karavA jJAnarUpI saLIthI aMjana karI mArI aMtara draSTi kholI che, te gurune huM namuM chuM. have mArA AMtara cakSu khUlI gayA che. jemaNe mArA ajJAnatAnA paDo dUra karavAmAM ane sAcuM jovAne zaktimAna karavAmAM madada karI, te gurune huM vinamrabhAve kRtajJatA pUrvaka praNAma karuM chuM. vizvavyApaka kSamApanA khAmemi savajIve, savva jIvA khamaMtu me | mittI e savva bhUesu, verama manjha na keNaI || sarva jIvone huM namAvuM chuM, sarva jIvo mane kSamA Ape, sarva jIvo sAthe mArI maitrI che, koInI sAthe mane vera nathI, 14 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvavyApI zAMtinI prArthanA upasargA:kSayaM yAnti, chidyante vighnavallaya: | manaH prasannatAmeti, pUjyamAne jinezvare || arihaMtanI prArthanA dvArA sarva nA upasargo dUra thAo, sarva vighno dUra thAo, sarvanuM mana ane hRdaya AnaMdathI bharapUra raho. vizvavyApI mitratAnuM pratibiMba 01 jaina prArthanA zivamastu sarvajagataH parahitaniratA bhavantu bhUtagaNAH | doSA: prayAntu nAzaM, sarvatra sukhI bhavatu lokaH || jagatanA sarva jIvonu kalyANa thAo, sarva jIvo paropakAramAM tatpara bano, sarva nA doSo (pApa) nAza pAmo, sarvatra badhA jIvo sukhI thAo. zuddha AtmAnI bhAvanA dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya | hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya || AtmAnubhUtinI zodhamAM nIkaLelAmAM A sAta mULabhUta guNo jevA ke - dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga ane vairAgya jovA maLe che je guNo temane satata jAgRta rAkhe che. rAga dveSa ajJAna e mukhya karmanI graMtha | thAya nivRtti jehathI, te ja mokSano paMtha || rAga, dveSa ane ajJAna A traNa mukhya kAraNothI AtmA karmanA baMdhanathI baMdhAya che. rAga, dveSa ane ajJAnanI mukita e ja mArga muktino che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 15 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-1 jaina darzana 02. bhagavAna ane tIrthaMkara jaina dharma e saMpUrNataH samagra sRSTinA jIvonI dayArUpa dharma che. bhagavAna ane tIrthaMkara: je vyaktio svayaM puruSArthathI saMyama, jJAna ane vairAgyayukta jIvana jIvIne ane kaSAyone dUra karIne sampurNa AtmajJAna (sarvajJatA) prApta karI AtmAnubhUti vaDe dharmano phelAvo kare che. teo Asakti, rAgAdibhAva ane daihika jIvananA baMdhanathI mukta che. jethI temanA janma - maraNanAM cakarAvAno aMta thAya che. jaina dharmamAM AvI vyaktione ja bhagavAna athavA tIrthaMkara manAya che. bhagavAna eTale sarjanahAra, rakSaNakartA ane sRSTino nAza karanAra; e sAmAnya mAnyatA jainadharmamAM nathI. vaLI bhagavAna mANasanuM rUpa laI pApano nAza karavA sRSTi para utarI Ave che e mAnyatA paNa jaina darzanamAM nathI. jemaNe ApaNane duHkhamAMthI mukti meLavavAno mArga batAvyo ane karuNA pUrvaka sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA rUpa caturvidha saMgha sthApI dharmarUpa tIrtha pravartAvyu teone bhagavAna athavA tIrthaMkara manAya che. mAnavajAtanA itihAsamAM judA judA samaye judA judA tIrthaMkaroe jaina darzananA tattvane pracalita karI, cetanavaMtu banAvyuM che. ane teoe samaya ane sthAnane anukULa AcaraNavALA jaina saMghanI sthApanA karela che. AvA ghaNA mahAtmAo bhUtakALamAM thaI gayA ane ghaNA AvI ja AdhyAtmika pragati bhaviSyamAM karaze. dareka mAnavamAtramAM AvI AdhyAtmika pragati karavAnI zakti che. jyAre mANasa potAnA durguNo jevA ke krodha, mAna, 16 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 02 bhagavAna ane tIrthaMkara mAyA ane lobhane (kaSAya athavA mohanIya karmane) sapUrNa nAza kare tyAre te vItarAga sthiti pAme che. A sthiti prApta karyA pachI bAkInA traNa ghAtI karmo (darzanAvaraNIya, jJAnAvaraNIya, ane aMtarAya karma) jaDamULathI aMtarmuhUrtamAM (48 miniTanI aMdara) nAza pAme che. A rIte teone mohanIya karmano nAza thavAthI zuddha cAritrya ane anaMta sukha, darzanAvaraNIya ane jJAnAvaraNIya karmano nAza thavAthI kevaLadarzana ane kevaLajJAna (pUrNa sAmAnya jJAna ane vizeSa jJAna), ane aMtarAya karmano nAza thavAthI anaMta vIrya anaMta labdhi ane anaMta zakti prApta thAya che. A kevaLajJAnavALI vyaktine be mAMthI eka kakSAmAM mUkI zakAya. (1) arihaMta, tIrthakara athavA jina (2) sAmAnya kevalI tIrthakara ke arihaMta tIrthakara ke arihaMta dharma tIrthane (caturvidha saMghane) sthApita kare che ane tethI teone bhagavAna tarIke mAnavAmAM Ave che. A arihaMta ke tIrthakaro sRSTinA sarjanahAra bhagavAna nathI paNa teoe vyaktigata prayatno dvArA icchA ane duHkhamAMthI mukti pAmavAnuM aMtima lakSya pAra pADyuM che. sAmAnya kevalI sAmAnya kevalI sthApita thayelA dhArmika tIrthamAM dhyAnastha avasthAmAM rahe che. ane tIrthakare je dharma batAvyo che teno bodha Ape che. koIpaNa eka samaye ane eka kSetramAM mAtra eka ja tIrthaMkara pravarte che. jyAre sAmAnya kevalI ghaNA badhA hoya che. A bharatakSetramAM A kALanAM badhA tIrthakaro trIjA ArAnA aMtamAM ane cothA ArAnA samayamAM janme che. atyAre ApaNe pAMcamAM ArAnA UtaratA aDadhA cakramAM chIe je duHkhI Aro gaNAya che. tenA kula 21000 varSanA gALAmAMthI 2500 varSa pasAra thaI gayA che. A samaye bharatakSetramAM tIrthakara bhagavAna ane kevaLajJAnI vyakitaono abhAva che. AgaLa AvanAruM kALa cakra UMdhA eTale ke caDatA krame che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-1 jaina darzana arihaMta, tIrthakara ane sAmAnya kevalInA judA judA nAmo: jUnA samayamAM jaina dharma judA judA nAmothI jANIto hato. te nigraMthano dharma athavA jinadharma athavA zramaNa paraMparAno dharma nAmathI oLakhAto hato vaLI teno phelAvo karanArA paNa judA judA nAmathI oLakhAtA hatA jema ke - arihaMta, ahaMta, tIrthakara, jina, nigraMtha, kevalI. A badhA zabdo mAnava zarIramAM rahelA jaina bhagavAna AtmA (tIrthaMkara) nA judA judA guNone rajU kare che. dareka aDadhA kALa cakramAM covIsa ja tIrthakara ke arihaMta hoya che. kevaLajJAnI: kevaLajJAnI (kevalI) vyaktioe pUrNa jJAna, asIma grahaNa zakti, zuddha AcAra ane amApa zakti dvArA AtmAnA guNono ghAta karanArA sarva karmono nAza karyo. (je cAra ghAtI karmothI oLakhAya che). jenAthI AtmAnuM mULa svarupa prApta thayuM che. nigraMtha: jemaNe jIvanamAM rAgAdi pUrvagraha yukta graMthine ke baMdhanane dUra karyA che. noMdhaH nigraMtha ke sAmAnya kevalIne arihaMta ke tirthaMkara na kahevAya kAraNa ke arihaMtane 34 atizaya - tirthaMkara nAmakarma hoya che. je nirgatha ke kevalIne nathI hotA. tIrthakara: jaina darzananA zAzvata siddhAMtone kevaLajJAnI vyaktioe judA judA samayamAM lokonI AcArasaMhitA, paraMparA ane vyavahArane lakSamAM rAkhI sthaLa, samaya ane saMjogo pramANe satata bodha dvArA jemaNe te samaye caturvidha; sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAnA jaina saMghanI sthApanA karI arihaMtaH jemaNe AMtarika zatruo; krodha, mAna, mAyA, lobhano saMpUrNa nAza karyo che. arhata athavA arahaMta: jeo sanmAna, satkAra ke pUjA Adi ne yogya che. 18 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 02 bhagavAna ane tIrthaMkara jina: jemaNe AMtarika zatruo jevA ke krodha, mAna, mAyA, ane lobhane saMpUrNa paNe jItelA che. siddha: banne arihaMta ane sAmAnya kevalI temanA bAkI rahelA cAra aghAtI karmo; nAma, zarIra ane tenI vedanA, gotra, ane AyuSya khapAvI na de tyAM sudhI mAnava jIvana jIve che. ane mRtyu samaye A karmo nAza pAme che. jIvananA aMte banne arihaMta ane sAmAnya kevalI mukti athavA nirvANa prApta kare che. te badhA AtmAo siddhonA nAme oLakhAya che. badhA ja siddho ananya ane vyaktigata AtmAo che. teo anaMtadarzana, anaMtajJAna, saMpUrNa zuddha cAritryavALA, anaMtavIryavAna, pUrNa AnaMdavALA pavitra AtmAo che. teo zarIra dhAraNa karatAM nathI. teonA guNo ane vizeSatAone lakSamAM letA badhA siddho samAna che. badhA arihaMto (zarIradhArI zuddhAtmA manuSyo) ane siddho (zarIra vagaranA zuddha AtmAo) jainadharmamAM bhagavAnane nAme oLakhAya che. sArAMza: jaina bhagavAna vyaktigata zuddha AtmA che ane pUrNa AnaMdamAM hoya che. temanA AtmAnuM kada ane AkAra temanA chellA mAnava bhava upara AdhAra rAkhe che. brAhmaNa ane hiMdudharmanI jema temano AtmA samagra vizvamAM maLIne ekarUpa thato nathI. 19 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-1 jaina darzana 03. bhagavAna mahAvIra jaina dharmanA caturvidha saMgha sthApaka jaina darzana zAzvata che, paNa judA judA tIrthaMkaroe judA judA samayamAM lokonI AcArasaMhitA, paraMparA ane vyavahArane lakSamAM rAkhI sthaLa, samaya ane saMjogo pramANe satata bodha Apyo che. Azare 2500 varSa pahelAM A yuganA covIsamA ane chellA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra athavA vardhamAne (599 bI sI thI 527 bI sI) jaina dharmanA siddhAMto ane tatvajJAnano upadeza temanA purogAmI tIrthaMkara pArzvanAtha (950 bI sI thI 850 bI sI) ane temanI pahelAM thaI gayelA badhA tIrthaMkaronA upadeza pramANe Apyo. paraMtu temaNe te vakhatanA sthAna, samaya ane saMjogone anukULa dharmanA AcAra ane dhArmika kriyAomAM pheraphAra karyo ane navA jaina saMghanI sthApanA karI. AjanA jaina dharmagraMtho bhagavAna mahAvIre samajAvela jaina dharmanA siddhAMto tathA temaNe ApelA bodhanuM ane AcAranuM saMkalana che 20 bhagavAna mahAvIranuM jIvana bhagavAna mahAvIra rAjakumAra hatA. temanAM janma samayanuM nAma vardhamAna hatuM. rAjA siddhArthanA tathA mAtA trizalAnA putra hovAne lIdhe temane tamAma dunyavI sukha ane suvidhA hatI. chatAM trIza varSanI uMmare temaNe potAnuM kuTuMba, jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 03 bhagavAna mahAvIra rAja darabAra ane parigrahano tyAga karyo ane potAnA ane jIvamAtranA jIvanamAMthI kaSTa, pIDA ane duHkhane nAza karavAno mArga zodhavA sAdhu banyA. A rIte sAdhu banI ughADA page teo vicaryA. teo manuSya, pazu, pakSI, jIva-jaMtu ane vanaspati ke jIvamAtrane duHkha na paDe tenI khAsa kALajI rAkhatA. karuNAthI prerAIne temaNe rAkhela eka ja vastranuM dAna paNa eka garIba vyaktine karyuM ane pachI AkhI jiMdagI vastra vagara rahyA. AMtarika baLa meLavavA teoe sADA bAra varSa satata AtmAnuM dhyAna karyuM. ane te daramyAna AhAra paNa bhAgye ja letA. temanA jIvanamAM Avela upasargo ane pariSahone teo svastha ane zAMta rahIne pasAra karatA hatA. uparAMta potAnI icchA ane Asaktine jItavA teo saMpUrNa mauna rAkhatA ane madhyastha bhAve ja rahetA. dhIme dhIme temanI Atmika zakti vikasI ane temane pratyakSa ane paripUrNa jJAna, amApa zakti ane zuddha AcAra je mAnasika pIDA ke saMtApathI mukta hoya teno sAkSAtkAra thayo anubhava thayo). eTale ke dhyAnanI zakitathI AtmAnA sarva mULa guNo pragaTa thayA ane te guNone rokanAra cAreya ghAtI karmono nAza thayo. A sAkSAtkArane kevaLajJAna kahevAya che. teo sarvajJA vItarAga thayA. pachInA trIsa varSa bhagavAna mahAvIra AkhA bhAratamAM pharyA ane je sanAtana satyano anubhava karyo teno upadeza Apyo. temaNe jaina darzana pramANe temanI pahelAM thaI gayelA bhagavAna pArzvanAtha ane bIjA badhA tIrthakaroe je bodha Apyo hato tenI paraMparA jALavI navA jaina saMghanI sthApanA karI. bhagavAna mahAvIre brahmacarya vratane juduM ja mahatva ApI bhagavAna pArzvanAthanA cAra vratane badale pAMca mahAvratathI tenA AcAramAM vadhAro karyo. temaNe sAmAyika, pratikramaNa vigere 6 Avazayaka kriyA dararoja pAlana karavAnuM jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 21 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-1 jaina darzana temanA ziSyone samajAvyuM. temaNe karelA pheraphAro AdhyAtmika pragati mATe te samaye jarUrI hatA. Ama bhagavAna mahAvIre samaya anukULa dharmanA AcAramAM mahAna sudhArA karIne tene vyavasthita karyo. jIvamAtra janma-maraNanA pherAthI du:khathI ane pIDAthI kevI rIte mukta thAya ane kAyamI zAzvata sukha prApta karI zake e ja emanA bodhano aMtima hetu hato. A avasthA mukti, nirvANa ke mokSanA nAmathI oLakhAya che. 72 varSanI uMmare (527 bI sI) bhagavAna mahAvIra pAvApurImAM nirvANa pAmyA. emanA zuddha AtmAe aMtima deha choDI dIdho ane saMpUrNa mukita pAmyA. teo siddha banyA. teo zuddha caitanyapUrNa ane karma rahita zuddha AtmAnI kAyamI siddha avasthA pAmyA. temanA nirvANanI saMdhyAe, temanI AdhyAtmika unnatine mAna ApavA lokoe dIpa pragaTAvI dIpAvalIno tahevAra ujavyo. hAlanA jaina kelenDara pramANe varSano e aMtima divasa che. bhagavAna mahAvIrano upadeza bhagavAna mahAvIre sarvane karuNA ane saraLa jiMdagI mATe ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya ane aparigrahanuM pAlana karavAno bodha Apyo. bhagavAna mahAvIre bhArapUrvaka kahyuM ke pratyeka jIvamAtrano AkAra, rUpa, dekhAva, paMtha ke AdhyAtmika mobho dhyAnamAM rAkhyA vinA badhA samAna che ane ApaNe temane mAna ane prema ApavA joIe ane karuNA rAkhavI joie. A rIte temaNe vizvapremano bodha Apyo. temanA bodha pramANe, ApaNe ApaNI jarUriyAto ochI karavI joIe, icchAo ghaTADavI joIe, ane vaparAzane maryAdita karavI joIe. kudaratanI 22 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 03 bhagavAna mahAvIra koIpaNa sAdhana-sAmagrIno durupayoga athavA jarUriyAta karatAM vadhAre upayoga karavo te corI ane hiMsA ja che. bhagavAna mahAvIre kahyuM ke jIvaMta zarIra e lohI mAMsanuM ekaluM mALakhuM (kalevara) nathI paNa anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta vIrya ane anaMta sukhavALA AtmAnuM ghara che. bhagavAna mahAvIranA A saMdezAmAM vyaktinI svataMtratA ane AdhyAtmika AnaMdanuM pratibiMba jovA maLe che. bhagavAna mahAvIre samajAvyuM ke vizvano ane temAM rahelA tatvono koI AraMbha ke aMta nathI. tethI temaNe bhagavAna sRSTinA sarjaka, rakSaka ke bhakSaka che e vAtane svIkArI nathI. saMpUrNa satya koI eka cokkasa vicArathI grahaNa karI zakAya nahIM. saMpUrNa satya to vyaktigata judA judA vicAro bhale te virodhAbhAsI lAge chatAM te badhAno saravALo che, mATe badhI paristhitione samAna draSTithI jovI joIe. gamoaNagamo rAkhyA vagara temaNe jIvana pratyeno vidheyAtmaka anekAMta abhigama ane svapuruSArthanuM mahatva samajAvyuM. dharmanuM AcaraNa lobha ke aMdaranA bhaya vagara karavAnuM temaNe sUcavyuM. bhautika sukha ane aMgata lAbha mATe koi paNa deva-devIone bhajavA te sAcA AdhyAtmika mArgathI viruddha che. bhagavAna mahAvIrano bodha AtmAnI AMtarika suMdaratA ane sumeLane pratibiMbita kare che. temaNe dharmane jaTila kriyAkAMDathI mukta karI saraLa ane sahaja banAvI dIdho. noMdha - atyAranA samayamAM aMgata lAbha mATe ke bhayane dUra karavA ApaNe deva-devIonI pujA,prArthanA ane pUjana karIe chIe tema ja keTalIka jaTila dhArmika vidhi jaina dharmamAM jovA maLe che te vidhio chellA so baso varSa mAM dAkhala thayela che jene kAraNe dhArmika vidhiomAMthI sAdagI jatI rahI che ane dharmano mahad aMze dekhAva vadhI gayo che je bhagavAna mahAvIranA upadezathI taddana virUdhdha che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 23 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna vibhAga-2 tatvajJAna 24 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nIcenI yAdI jaina dharmanI mukhya mAnyatAono sArAMza che. sRSTinI ane temAM rahelA mULadravyonI koI zarUAta nathI ke koI aMta nathI ane te svayaMbhU sanAtana ane zAzvata che. koIe tenuM sarjana karyuM nathI ane koI teno nAza karI zake tema nathI. * * * * 04 jaina dharmanI mULabhUta mAnyatAo * 04. jaina dharmanI mULabhUta mAnyatAo sRSTinA baMdhAraNamAM cha mukhya tatvo ke padArtha astitva dharAve che je "dravya" ne nAme oLakhAya che. te jIvAstikaya, pudgalAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa che. A cha e tattvo (dravyo) zAzvata che. temanAmAM dareka samaye satata agaNita pariNamana thatA hoya che. tema chatAM te eka tatvamAMthI bIjAmAM parivartana thatA nathI ane potAnA aMtargata guNone pakaDI rAkhe che. jIva athavA AtmA eka ja jIvaMta tatva che je cetana che. dareka jIvato jIva AtmA che. A sRSTi upara anaMta AtmAo astitva dharAve che. ane te badhA ja vyaktigata rIte alaga ane ajoDa che. bAkInA pAMca tattvo ajIva che. anaMtakALathI AtmA ajJAnathI (mithyAtva) tenA sAcA svarUpane jANato nathI ane zarIrane ja AtmA mAnIne varte che. ane karma baMdhananA nimittathI ajJAnI AtmA AvA bhramamAM vartavAnu cAlu rAkhe che. karmathI baMdhAyela AtmA karma bhogavatI vakhate potAnA ajJAna, mithyAtva ane kaSAyathI satata navA karmothI AkarSAya che ane navA karmo bAMdhe che. A karmane kAraNe ja AtmA eka janmathI bIjA janmanA pherA karyA kare che ane sukha, duHkha ke pIDAnI paristhitimAMthI pasAra thayA kare che. zuddha AtmAne koI kaSAya jevA ke krodha, mAna, mAyA ane lobha hotA nathI. eTale ke zuddha AtmAne koI karma lAgelA hotAM nathI ane navA karmo lAgatAM nathI. zudhdha AtmAmAM pUrNa jJAna, pAralaukika draSTi, anaMta jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 25 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * vibhAga-2 tatvajJAna zakti ane vIrya hoya che. vaLI azarIrI hoi vighna vagara anaMta mokSanuM sukha anubhave che. 26 AtmA tenA azuddha rUpamAM (AtmAne vaLagelA karmo-kaSAyo nA kAraNe) hoya tyAre te AtmA vize viparIta jJAna ane zradhdhA dharAve che. tenI samaja ane zakita paNa maryAdita hoya che. tethI zarIra ane tenI maryAdAo tene sukha ane duHkhano anubhava karAve che. AtmAnuM aMtima lakSya tenA zuddha svarUpanI oLakha ane samaja. ane te svarUpane prApta karIne duHkhamAMthI mukti meLavavAnuM che. jaina dharma mAne che ke zuddha AtmAnA svarUpanuM sAcuM jJAna, te jJAna upara zraddhA ane tene yogya AcAra ApaNA kaSAyone dUra kare che. ane tethI karmanA baMdhana satata kapAya che ane aMte karmathI mukta thavAya che. jaina dharma mAne che ke jIva mAtra pote ja potAnA bhAgyane ghaDe che teo svaprayatna ane AtmanirbharatA upara ja temanI sAMsArika javAbadArIo ane AtmoddhAra athavA muktino (vizvAsa) AdhAra rAkhe che. saMpUrNa satya kyAreya eka ja draSTikoNathI jANI zakAya nahIM. dharmanuM sAcuM vAstavika svarUpa samajavA mATe dareka paristhiti ane vicAranuM bahuvidha yathArtha samajapUrvaka vicAra karI tene vidheyaka rIte svIkAravuM joIe. A vicAradhArAne "anekAMtavAda" kahe che. jaina dharma mAnato nathI ke evI koI alaukika zakti che jene ApaNe khuza karIzuM to ApaNane madada karaze ane vighna nAMkhIzuM to duHkha Apaze. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 05 sRSTinA mULabhUta cha dravyo 0pa. sRSTinA mULabhUta cha dravyo sRSTino svabhAva jaina darzana mAne che ke sRSTino AraMbha ke aMta nathI ane te svayaMbhU zAzvata ane sanAtana che. cha mULa tattvo je dravyanA nAme oLakhAya che te sRSTinuM baMdhAraNa kare che. A cha e dravyo sanAtana hovA chatAM te svayaM satata agaNita parivartana pAme che jene paryAya (avasthA) kahe che. A parivartana prakriyA daramyAna kazuM ja nAza nathI pAmatuM ke navuM nathI banatuM. te mULa tattvo ane tenA mULa guNo badalAyA vagara enA e ja rahe che. A guNonA samUhane ja dravya kahevAya che. bhagavAna mahAvIra A AkhI ghaTanAne nIcenA sUtranA traNa padothI samajAve che je tripadIthI oLakhAya che. tripadI uppannei vA, vigamei vA, dhuvei vA || dravyanA paryAya nuM utpanna thavuM, dravyanA paryAya no nAza thavo, ane dravyanA muLa guNo kAyama rahevA. temaNe upadeza Apyo ke astitvanA dareka dravyo (je sata thI oLakhAya che) te dravyanA guNothI te kAyamI che paNa parivartanathI dareka samaye temAM navA paryAya utpanna thAya che ane junA paryAya nAza pAme che. sRSTinA mULabhUta cha dravyo AtmA ke jIva eka ja cetana dravya che. bAkInA pAMca tattvo ajIva che. teo bhegA thaine ajIva dravya tarIke paNa oLakhAya che. vaLI ajIva tattvomAM pudgala sivAyanA bIjA tattvo pakSa dvArA joI zakAtA nathI. paNa ApaNane mUka sevaka tarIke sahAya kare che. te samasta vizvamAM vyApI rahyAM che. nIce cha mULabhUta tatvo ke dravyonI yAdI che, ke je sRSTinuM nirmANa kare che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 27 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna dha dravya astiguNa vyAkhyA guNa jIva jIvAstikaya AtmA athavA cetana arUpI dravya pudgala pudgalAstikAya varNa, gaMdha, rasa, rUpI dravya sparzavALuM dharmAstikAya jIva ane pudgalane mATe arUpI dravya gati sahAyaka dravya adharma adharmAstikAya jIva ane pudgalane mATe arUpI dravya sthiti sahAyaka dravya AkAza AkAzAstikAya sarva padArthone jagA arUpI dravya ApavAmAM sahAyaka dravya kALa arUpI dravya * kALa astikAya dareka dravyanA nathI parivartanamAM sahAyaka karanAruM tatva astikapradeza, kAya=samUha. pradezono samUha te astikAya. * kALane astikAya kahevAya nahIM kAraNake kALanA aNuono samUha thaI zake nahIM (vartamAna kALano aNu ane bhaviSya kALano aNu eka sAthe bhegA thaI na zake). jIva athavA AtmA AtmA eka ja jIvaMta tatva che. je cetana che ane jJAna dharAve che, A sRSTi para anaMta AtmAo astitva dharAve che. tenA zuddha svarUpamAM (kArmaNavargaNA vagaranA) AtmA zuddha jJAna, pAralaukika draSTi, anaMta zakti ane vipna vagara anaMta sukha dharAve che. jyAre kAzmaNa vargaNAvALo AtmA maryAdita jJAna, 28 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 05 sRSTinA mULabhUta cha dravyo zakti, sUjha ane samajavALo tathA dehadhArI hoya che. Ane lIdhe tene sukha ane duHkhano anubhava thAya che. bIjA zabdomAM kahIe to zuddhAtmA tenA amaryAdita guNothI jaNAya che ane azuddha AtmA maryAdita doSa guNothI oLakhAya che. A dravya phakta lokAkAzamAM ja vyApela che. lokAkAzanI bahAra tenuM astitva nathI pudgala tatva ane karmaraja pudgala ajIva tatva che. badhA rUpI (varNa, gaMdha, rasa, sparza) dravyo pudgala kahevAya che. paNa keTalAka pudgala atyaMta sUkSma hovAthI narI AMkhe joI zakAtA nathI. vaLI bIjA pAMca mULabhUtadravyo-jIvAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa paNa arUpI che. jagatanI racanAmAM ghaNA prakAranA pudgalo vyApelA che. je kAMI ApaNe joIe chIe, sparzIe chIe ke anubhavIe chIe te to pudgala dravya che paNa te uparAMta dhvani, prakAza, aMdhakAra, raMga ane gaMdha paNa judA judA prakAranA pudgala dravyo che tema jaina dharma mAne che. vargaNA A jagata ghaNA prakAranA pudgala dravyothI bhareluM che. te badhA dravyomAM jIva mAtra ATha prakAranA pudgala dravyo sAthe ja pratikriyA kare che jene vargaNA kahevAya che. vargaNAnA nAma kArya audArika vargaNA audArika zarIra (ApaNu zarIra)nI racanA kare che. vaikriya vargaNA deva ane nArakInA zarIranI racanA kare che AhAraka vargaNA AdhyAtmika draSTie AgaLa vadhelA sAdhubhagavaMto pAse A zarIra banAvavAnI zakita hoya che. te kadamAM ghaNuM nAnuM hoya che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 29 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna tejasa vargaNA bhASA vargaNA garamI ane pAcana zaktinI kriyA A vargaNA thI thAya che jIva je zakti vaDe bhASA yogya pudgalo grahaNa karI vacanamAM pariNamAve che. manane yogya pudgalo grahaNa karI viSaya ciMtanamAM pariNamAve che. jIva je zakti vaDe zvAsocchAsa yogya pudgalo grahaNa kare che. mana vargaNA zvAsocchAsa vargaNA kArpaNa vargaNA kArmaNa zarIra eTale ke jIva sAthe baMdhAyela karmano ththo te kArmaNa zarIra. A ati sUkSma dravya che. audArika ane vaikriya vargaNAo kadamAM moTI hovAthI joI zakAya che jyAre bIjI vargaNAo kadamAM ghaNI sUkSma hoya che tethI te joi zakAtI nathI. jyAre A vargaNAo AtmAnA saMbaMdhamAM Ave che tyAre tenA lakSaNo jaNAI Ave che. jemake sparza, rasa, gaMdha, dRzya ane raMga. ati sUkSma dravya (AThe vargaNAnuM nAnAmAM nAnuM kada) kAzmaNa vargaNA che A dravya drazyamAna nathI paNa te bhautika dravya che tema jaina dharma mAne che. A dravya phakta lokAkAzamAM ja vyApela che. lokAkAzanI bahAra tenuM astitva nathI dharmAstikAya ane adharmAstikAya - gati ane sthitinA sahAyaka dravya dharmAstikAyano guNa jIva ane pudgalane gatimAM sahAyaka eTale ke nimitta thavAno che. adharmAstikAyano guNa te dravyone sthira thavAmAM sahAyaka che. Ama A baMne dravyo jIva ane pudgala ne gati ke sthiti karavAnA kAraNabhUta nathI paNa teo temanI gati ke sthitimAM sahAyaka che. vaLI A banne dravyo phakta lokAkAzamAM ja vyApelA che. lokAkAzanI bahAra teonuM astitva nathI. (30 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 05 sRSTinA mULabhUta cha dravyo AkAza - jagA ApavAmAM sahAyaka dravya AkhI sRSTi be bhAgamAM vaheMcAyelI che. lokAkAza (vizva) ane alokAkAza (bAkIno khAlI bhAga). lokAkAza - avakAzano keTaloka bhAga ke mokSa je bAkInA pAMca dravyovALo che te loka ke lokAkAza (sRSTi) nA nAmathI oLakhAya che. te sImita uparanuM vizva ane draSTi maryAdAvALo che. lokAkAza cAra peTAbhAgomAM vaheMcAyelo che. uparanuM vizva - (madhya alokAkAza ahIM vaimAnika devo, raiveyaka (alokAkAza devo, ane anuttara devo rahe jagata che. ahIM teonuM maryAdita varSonuM jIvana hoya che pachI teo manuSya athavA tiryaMca nIcenuM (nimna) bhavamAM janme che. lokAkAzano jagata sauthI uparano pradeza jyAM siddhAtmAono vAsa che tene mokSa kahe che. teo lokAkAza anaMtakALa sudhI kAyamI raheze. madhya jagata - ahIM jyotiSka deva, manuSya, tiryaMca ane vyaMtara devo rahe che. sRSTino A eka ja pradeza evo che ke jyAMthI manuSya jJAna pAme che jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 31 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna ane jJAnathI AtmabaLa khIle che ane tenAthI chevaTe mukti meLave nIcenuM (nimna) jagata - A pradezamAM bhavanapati devo ane nArakI jIvo (bhAre duSTa, zetAnI) rahe che. ahIM sAta naraka che. pahelI traNa nArakI jIvone paramAdhAmI devo trAsa ane pIDA Ape che. A paramAdhAmI devo bhavanapati devonI eka jAta che. pachInI narakomAM nArakInA jIvo eka bIjAne trAsa Ape che ane te gyA bhayaMkara garamI ane ThaMDIvALA vAtAvaraNanI hoya che te trAsadAyaka gyA hoya che. temanA mRtyu pachI teo tiryaMca ke manuSya tarIke janme che. alokAkAza lokAkAzanI bahAranA anaMta vistArane alokAkAza kahe che je lokAkAzathI anaMta gaNo moTo ane khAlI che. kALa (samaya). jIva ane pudgalanA astitvanI avasthA satata badalAtI rahe che jene paryAya kahe che. A badalAtI avasthAnI gaNatarIne kALa kahe che. kALa athavA samayane lagatA be mato jainadharmamAM pravarte che. 1. kALa e kAlpanika vAta che, tenuM vAstavika koI astitva nathI. teo | mAne che ke sRSTinA baMdhAraNamAM cha nahIM paNa mULabhUta pAMca dravyo che. 2. kALanA baMdhAraNamAM agaNita pudralo rahelA che. kALanA nAnAmAM nAnA avibhAjya bhAgane samaya kahe che. ekatra thayelA samayane paLa, sekanDa, miniTa, kalAka, divasa, mahino, varSa ema kahevAya che. arihaMta ke kevalInA jJAnamAM aMkita thayelA sArabhUta tatva mAM nAnAmAM nAnA pheraphArane samaya kahe che. je kALanuM mULa ekama che. 32 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukhama sukhama sukhama sukhama duHkhama duHkhama sukham duHkhama 3 6 utsarpiNI kALanA 2 duHkhama duHkhama kALa 05 sRSTinA mULabhUta cha dravyo 1 6 5 avasarpiNI kALa 2 duHkhama duHkhama duHkhama sukhama sukhama sukhama sukhama duHkhama duHkhama sukham jaina dharma aitihAsika kALane cakrAkAramAM bArIkAithI jove che. kALacakra te koI cakra nathI paNa parivartanazIla hovAthI tene samajavA mATe te zAbdika prayoga che. nIce UtaratA kALacakrane avasarpiNI (ardhacakra) ane upara jatAM kALacakrane utsarpiNI (bAkInuM ardha cakra) kahe che. AkhA kALacakrane kalpa kahe che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja prathama ardha cakra UtaratA kramamAM AgaLa vadhe che, je avasarpiNI kALa tarIke oLakhAya che. jyAM mAnavInAM sukha, samRddhi, buddhi, zarIranuM kada, zArIrika baLa ane AyuSya satata UtaratA kramamAM hoya che eTale ghaTatA jAya che. 33 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna bIjuM ardhacakra caDhatA kramamAM AgaLa vadhe che. caDhatuM ardhacakra - je utsarpiNI kALa tarIke oLakhAya che. jyAM mAnavInAM sukha, samRddhi, buddhi, zarIranuM kada zArIrika baLa ane AyuSya satata vadhatAM hoya che. AkhA kALacakrano kula samaya 20 kroDAkoDa sAgaropama = 20 X 10 E7 X 10 E7 sAgara TUMkamAM te 20 kroDAkoDa (20 E14 athavA 20 X10,000,000 X 10,000,000) sAgara kALa. dareka ardhacakrane cha peTA bhAgamAM vaheMcavAmAM Ave che. je cha ArA tarIke oLakhAya che. A cha ArAnA nAma ane krama tathA pAchA pharatA ardhakALacakranA nAma nIce Apela che. ApaNA bharata kSetramAM 24 tIrthakaro avasarpiNI (UtaratA) kALanA ane 24 tIrthakaro utsarpiNI (caDatA) kALanA trIjA ane cothA ArAmAM janme che. atyAre ApaNe avasarpiNI (UtaratA) kALanA pAMcamAM ArAnA kALacakramAM chIe ke je du:khama kALa (duHkhI) ArA tarIke oLakhAya che. jenA kula 21000 varSamAMthI 2500 varSa pasAra thaI gayA che. avasarpiNI (UtaratA) kALanA cha ArA 1 sukhama sukhama sukhamAM sukhamAM 4 kroDAkoDa sAgaropama kALa samaya satata khUba ja sukha 2 3 sukhama kALa sukhI kALa 3 kroDA kroDa sAgaropama sukhama duHkhama sukha vadhu duHkha ochuM 2 kroDAkoDa sAgaropama kALa duHkhama sukham duHkha vadhu sukha ochuM 1 kroDAkroDa sAgaropamathI kALa 42000 varSa ochuM du:khama kALa du:khI samaya 21000 varSa 4 5 34 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 05 sRSTinA mULabhUta cha dravyo 6 du:khama kALa duHkha ja duHkhavALo 21000 varSa samaya utsarpiNI (caDatA) kALanA cha ArA 1 du:khama duHkhama duHkha ja du:khavALo 21000 varSa kALa samaya 2 duHkhama kALa duHkhI samaya 21000 varSa 3 duHkhama sukham duHkha vadhu sukha ochuM 1 kroDAkroDa sAgaropamathI kALa 42000 varSa ochuM 4 sukhama duHkhama sukha vadhu duHkha ochuM 2 kroDAkoDa sAgaropama kALa 6 sukhama kALa sukhI kALa sukhama sukhama sukhamAM sukhamAM kALa samaya 3 kroDA kroDa sAgaropama 4 kroDAkoDa sAgaropama satata khUba ja sukha jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 35 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna kALanuM vyAvahArika koSTaka asaMkhya samaya eka AvalikA (AMkhanI palaka jeTalo) 1,67,77,216 AvalikA 1 muhUrta. 48 miniTa 30 muhUrta 1 divasa - rAta= 24 kalAka 30 divaso 1 mAsa 12 mahinA 1 varSa 5 varSa 1 yuga 8400000 X 8400000 1 pUrva (70,560,000,000,000,varSa) varSa asaMkhya varSa 1 palyopama* 10x10,000,000X10,0 eka sAgaropama athavA sAgara 00,000 palyopama 10x10,000,000/10,0 avasarpiNI athavA utsarpiNI - ardha 00,000 sAgaropama varSa kALa cakra = 10 kroDA kroDI sAgaropama kalpa = 20/10,000,000 eka kALa cakra = 20 kroDA kroDI X 10,000,000 sAgaropama kALa sAgaropama *palya eTale kUvo, phUvAnI upamA te palyopama ane sAgaranI upamA te sAgaropama. *eka palyopama - sAta divasanA janmelAM yugalika bALakanA sukomaLa vALane bhegA karavAmAM Ave. tenA jhINAM TukaDAo karI eka yojana (cAra gAu) lAMbo, pahoLo, UMDo phUvo te vALathI saghana bharavAmAM Ave, ane pachI te kUvAmAMthI dara so varSe eka eka vALano TukaDo kADhavAmAM Ave ane te saMpUrNa khAlI thAya te palyopama kALa che. 36 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 06 nava tatva ane karma sidhdhAMta 06. nava tattva ane karma sidhdhAMta jaina darzanamAM karmano bodha e bahu mahatvano viSaya che. te janma-maraNanA pherA, sukha, duHkha, bauddhika ane zArIrika zaktionI asamAnatA ane judA jIvonA astitva viSenI samajaNa tarkasaMgata rIte Ape che. jaina dharma mAne che ke anAdi kALathI dareka AtmA tenA sAcA svarUpa aMge ajJAna ane bhrAMtimAM che ane karmathI paNa baMdhAyelo che. ajJAna ane bhrAMta AtmA karmathI baMdhAyelo hoya tyAre satata navA karmo bAMdhe che. karmane kAraNe ja AtmA eka janmamAMthI bIjA janmanA pherA kare che ane ghaNI sukhada ane duHkhada paristhitimAMthI pasAra thAya che. ApaNo AtmA je karma bAMdhe che te ApaNA zarIra, ke bhASAnI kriyA ke prayogathI nahIM paNa tenI pAchaLanA ApaNA hetu dvArA bAMdhe che. jaina dharmano AcAra AtmAnA siddha svarUpanI anubhUti sudhI pahoMcavA prayatna kare che je tenA mULabhUta zuddha svarUpamAM che. te svarUpa pIDA, du:kha, IcchA ane janma maraNanA baMdhanathI mukta che. A rIte te muktino pAyo caNe che. karma vijJAna jIvananA ghaNA pAsAne AvarI le che jema ke ApaNA pahelAnA karma, ApaNuM atyAranuM jIvana ane bhaviSyanI sthiti, A bAbatone nava tattva athavA pAyAnA mULa siddhAMto dvArA saraLatAthI samajAvavAmAM AvyA che. AdhyAtmika pragati ane aMtima mukti mATe A nava tatvanuM sAcuM jJAna khUba jarUrI che. nava mULabhUta tatvo caitanya sahita che, jIve che, prANane dhAraNa kare che, jJAna ane upayoga maya che. ajIva cetanA rahita che. prANa ke upayoga lakSaNa rahita che. Asrava jenA dvArA karmo baMdhAya che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 37 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna baMdha puNya* pApa* saMvara nirjarA mokSa karma no baMdha kevA prakAra no thAya che tenuM varNana. zubhakarmanuM baMdha thavuM te puNya. azubha karmanuM baMdha thavuM te pApa. rokavuM. sArA kAryo ane zubhabhAva ke zudhdha bhAva dvArA navA karmothI baMdhAtA aTakavu. 38 bAMdhelA karmono aMze aMze atyaMtara tapa dvArA (sArA kAryo ane sArA bhAva dvArA) kSaya thavo. bAMdhelA karmono saMpUrNa kSaya thavo, AtmAnA zuddha svarUpanuM pragaTa thavuM. * keTaluMka sAhitya puNya ane pApane judA tattva tarIke gaNe che jyAre keTalAka tene AsavamAM ja gaNe che. kharekhara to pApa ane puNya e Asrava tatvanA bheda che. tethI kharekhara to kula sAta ja tattva che. baMdha, savara 34 mokSa ajIva pApa 424 puNya jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 06 nava tatva ane karma sidhdhAMta jIva ane ajIva pahelAM be tattvo jIva ane ajIva, je sRSTinuM bhautika vAstavika ane sAcuM svarUpa samajAve che. jIva tattva AtmA che ane ajIva tatva bAkInA pAMca dravyo (pudgala, dharma, adharma, kALa ane AkAza ) che. karma vijJAnano saMdarbha jotAM ajIva tattvano saMbaMdha karma athavA kArmika vaLagaNA sAthe che. bAkInA sAta ke pAMca tattvo AtmA ane karmanA saMbaMdho samajAve che. Asava - karmabaMdha ane tenA kAraNo AtmAnuM karma sAthe joDAvuM te karmabaMdha ke Asakti je Asava nAme oLakhAya che tenA mukhya kAraNo nIce mujaba che. mithyAtva cha (6) dravyo ane navatattvonuM jevuM svarUpa che tenAthI | viparIta samajavuM ane te pramANe AcaraNa karavuM. avirati ahiMsA, dayA, karUNA, svAdhyAya ane dhyAna rahita asaMyamI jIvana phakata bhautika sukha ane AnaMda mATe jIvavuM. pramAda AdhyAtmika nIrasatA (ALasa), dharmamAM anAdara, aruci ane viSaya kaSAyamAM rati hovI. kaSAya krodha, mAna, mAyA, lobha evA kaSAyavALu jIvana jIvavuM. yoga mana, vacana, kAyAnI zubhAzubha pravRtti karavI. uparanA pAMca kAraNone hisAbe ApaNe koI paNa pravRtti karIe jene kAraNe AtmAne AMdolana thAya ane A kAraNothI karaja ke karmavargaNA karmamAM pariName che eTale ke AtmAne vaLage che. A badhI pravRtti ne Asava kahevAya anAdikALathI AtmAne A kArpaNa vaLagaNA lAgelI che. A kArmika vargaNAne kArpaNa zarIra ke karma kahe che. AtmA je kArmika dravyathI DhaMkAyelo che te upara batAvelA kAraNo dvArA dareka paLe satata navA karmo bAMdhe che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 39 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna vaLI dareka samaye thoDAka jUnA karmo udayamAM Ave tyAre te karmo te samaye tenA baMdhana pramANenI paristhiti sarjIne pachInA samaye AtmAthI kharI paDe che jene akAma karmanirjarA kehavAya che. A satata cAlatI karmabaMdha ane karmanirjarAnI prakriyAne kAraNe ja AtmA janma-maraNanA pherA kare che ane sukha ane duHkha anubhave che. tethI sAmAnya paristhitimAM AtmA karmathI chUTo thato nathI ane mukti prApta karato nathI. baMdha - karma baMdhanA lakSaNo AsavanA kAraNo dvArA karmanuM baMdhana AtmAne thAya che. A AsavanA lakSaNa pramANe AtmAne judA judA prakArano baMdha lAge che je nIce cAra prakAramAM samajAvAyuM che. A cAra prakAro baMdha samaye nirdhArita thAya che. A nirdhArita thayelA prakAromAM ApaNe bhaviSyamAM amuka pheraphAra karI zakIe chIe tenI vigata A pustaka mAM Apela nathI karmabaMdhanA cAra prakAra 1. prakRti baMdha, 2sthiti baMdha, 3. rasa baMdha, ane 4. pradeza, baMdha 1. prakRtibaMdha - baMdhAyelA karmano svabhAva jyAre karmaraja AtmAne lAge che tyAre zuddha jJAna, asIma grahaNa zakti, anaMta sukha, nirAkArapaNuM, svasthatA ane amApa zakti jevA AtmAnA guNone DhAMkI de che athavA viparIta kare che. AtmAnA guNo jene lIdhe DhaMkAI jAya che tene jaina sAhityamAM ATha prakAramAM AlekhyA che. Ane prakRtibaMdha kahe che. prakRti eTale ke karmono svabhAva - karma AtmAne kevuM phaLa Apaze te (jemake jJAnAvaraNIya karma AtmAnA jJAnaguNane DhAMke che ane mohanIya karma AtmAnA zradhdhA ane cAritra guNane viparIta kare che). karmanA A ATha prakAronI vigata AgaLanA prakaraNamAM Avaze. A prakRti baMdha mukhyatve mana, vacana ane kAyAnAM yogathI thAya che. 40 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. sthitibaMdha - baMdhAyelA karmano samaya jyAre AtmAne karma lAge che tyAre te jyAM sudhI phaLa na Ape tyAM sudhI cokkasa samaya sudhI vaLagI rahe che. baMdhAyelA karmano samaya karmabaMdha vakhatanI ApaNI mAnasika tIvratA ke nIrasatA upara AdhAra rAkhe che. te karma amuka samaya pachI udayamAM Ave, pariNAma pAme pachI te AtmAthI juduM thaI jAya che ke kharI paDe che. 06 nava tattva ane karma sidhdhAMta A sthitibaMdha mukhyatve mithyAtva ane kaSAyathI thAya che. 3. anubhAgabaMdha athavA rasabaMdha - baMdhAyelA karmanI tIvratA karma jyAre pariName tyAre tenI tIvratAno AdhAra te karma bAMdhatI vakhate ApaNA mananA bhAvo ane tenI tIvratA (jene lezyA kahevAya che) ane te samayanA ApaNA rAga dveSa ane moha upara hoya che. tene anubhAga ke rasabaMdha kahe che. 4. pradezabaMdha - baMdhAyelA karmano jaththo mana, vacana ane kAyAnA yogathI karmarajano je jaththo je pramANe grahaNa thAya tene pradezabaMdha kahevAya. * A anubhAgabaMdha ke rasabaMdha mukhyatve mithyAtva ane kaSAyathI thAya che. karmabaMdhano sArAMza je prakAranuM ciMtana ke bhAva jIva kare te prakArano karmabaMdha tene lAge che. * jIvanuM mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAya tenA sthiti ane anubhAga rUpe karmabaMdha mATe javAbadAra che. jIvanA mana vacana ane kAyAnA yoga mukhyatve prakRtibaMdha ane pradezabaMdha mATe javAbadAra che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 41 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * vibhAga-2 tatvajJAna karmabaMdhanI tIvratA ane tenI sthitinA kAraNe AtmA sukhada ane duHkhada paristhitimAMthI pasAra thAya che ane sahana kare che. tethI dareke mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAya (mohanIya karma) mAMthI chUTI AdhyAtmika vikAsa sAdhI vitarAgatA prApta karI ne mukti meLavavI joIe. saMvara - navA karmonA baMdhanane rokavAnI prakriyA saMvara navA karmanA baMdhanane rokanArI Atmazaktine saMvara kahevAya che. Asrava vaDe karmanuM baMdhana thAya che ane saMvarathI karma baMdhana rokAya che. A AkhI prakriyA AsravathI viruddha che. te samyaktva, vrata, apramAda, akaSAya ane ayoganA satata prayatno dvArA pAmI zakAya che. - saMvaranA kAraNo samyaktva - vrata - 42 tatvanI sAcI samaja ane te jJAna upara atUTa zradhdhA. vrata, niyama, ane cha bAhyatapanu pAlana karIne AtmAne upabhogathI vALavo ane jIvanamAM cha AMtarika tapa vikasAvavA. apramAda - jIvananI dareka pravRti sajAga rahIne karavI. akaSAya - cAra kaSAya (krodha, mAna, mAyA, lobha) pratye udAsIna vRtti athavA kaSAya vagaranuM jIvana jIvavuM. ayoga - mana, vacana, kAyAnI zubha azubha pravRttino nirodha thavo. saMvara tatvanA 57 bheda jaina dharmamAM saMvara tatvanA 57 bheda vyavahArika draSTie batAvavAmAM AvyA che. jenA pAlana dvArA vyaktimA AvelI jAgRtithI ane te pramANenu ciMtana karavAthI ApaNA kaSAya dUra karI zakAya che ane tethI karmabaMdha TALI zakAya che. A bhedonu pAlana moTA bhAge sAdhu ane sAdhvIjI mATe che paNa bane tyAM jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 06 nava tatva ane karma sidhdhAMta sudhI zrAvaka ane zrAvikAoe paNa tenuM yathArtha pAlana karavuM joIe. saMvaranA A 17 bhedo AgaLa judA prakaraNamAM varNavavAmAM AvyA che. nirjarA - bAMdhelA jUnA karmo kharI javA nirjarA eTale sattAmAM rahelA ke udayamAM AvatAM karmone nAza karavAnI Atmazakti. karma tenA phaLanA samaye udayamAM Ave ane tenA phaLa pramANe vAtAvaraNa pedA karyA pachI svAbhAvika rIte kharI jAya che. tene akAma nirjarA kahe che. paNa te samaye jIvano upayoga udayakarmamAM joDAyelo hovAthI te navo karmabaMdha kare che. tethI sAmAnya saMjogomAM mANasa akAma nirjarAthI karmathI mukta thaI zakato nathI kAraNa ke dareka paLe te jUnA karma choDe che ane navA karma bAMdhe che. jaina dharma samajAve che ke AdhyAtmika mArge pragati karatA mANase bhutakALamAM karelA karma udayamAM Ave te pahelAM tenI mAtrA ochI karIne tene dUra karI devA joIe. A prakAranI nirjarAne sakAma nirjarA kahe che. sakAma nirjarA jIvananI jarUriyAto ghaTADIne, pAMca mahAvratonuM pAlana karIne, satkAryo, prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtta, svAdhyAya, dhyAna ane kAyotsarga dvArA karI zakAya che, jene atyaMtara tapa kahe che. nirjarAnA phUla 12 bhedo AgaLa judA prakaraNamAM varNavavAmAM AvyA che. mokSa - badhAja karmonA nAza thayela dazA dhyAna ane kAyotsargathI jemaNe cAre ghAtI karmono nAza karyo che te sarvajJa ke kevalI tarIke oLakhAya che. teo temanA mRtyu samaye bAkI rahelA cAra aghAtI karmono nAza karI nirvANa, mukti ke mokSanI dazA prApta kare che. A siddhAtmA, zuddha jJAna, asIma grahaNa zakti, amApa zakti ane anaMta sukhano anubhava kare che. AtmA dehAdithI mukta thAya che ane anaMta avyAbAdha sukhamAM anaMtakALa sudhI siddhalokamAM rahe che te Atma svarUpamAM lIna rahI nija sukhamAM ramaNatA kare che. te janma, jarA, maraNa, roga ane zokathI sarvathA, sarvakALa mATe mukti pAme che. tene "nirvANa" kahe che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna 07. karmonuM vargIkaraNa - prakRtibaMdhanA prakAro vividha prakAranA karmonI samaja dravyakarma ane bhAvakarma karmaja je AtmA sAthe joDAyeluM che tene dravyakarma kahevAya che ane tenA nimittathI AtmA je rAga dveSanI pravRttimAM joDAya che te AtmAnI paryAyane bhAva karma kahe che. Ama bhAvakarma e AtmAnI paryAya che paNa te dravyakarma ke paudralika karma nathI. dravyakarmonuM vargIkaraNa ApaNe anaMta prakAranA dravyakarmone dareka samaye bAMdhIye chIye. te badhA karmone judA judA prakAre mukhya be bhAgamAM vaheMcAya che. * puNyakarma ane pApakarma athavA * ghAtakarma ane aghAtI karma puNyakarma ane pApakarma puNyakarma je paudralika karma jIvanA zubha bhAva karavAthI baMdhAya te puNyakarma, jJAna pUrvaka zubha bhAvathI thayela dareka kArya puNya kArya gaNAya che. pApakarma je paudralika karma jIvanA azubha bhAva karavAthI baMdhAya te pApa karma. ane ajJAnathI ke azubha bhAvathI thayela dareka kArya pApa kArya gaNAya che. ghAtI karma ane aghAtI karma ghAtI karma je paudralika karma AtmAnA guNono ghAta karanArA aghAtI karma je paudralika karma jIvanA zarIra, mana ane vAtAvaraNa sAthe saMbaMdha rAkhe che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 07 karmonuM vargIkaraNa - prakRtibaMdhanA prakAro A prakaraNamAM A dravyakarmonuM ghAtakarma ane aghAtI karma prakAre vargIkaraNa karavAmAM Avela che. A ja dravyakarmonuM puNyakarma ane pApakarma prakAre karela vargIkaraNanI vizeSa samajUtI judA prakaraNamAM karela che. Obstructing Karma (Antara Karma Life span determining Karma (Ayush Kama) jANuNya karma Gestava Status determing Karina Got Karma) aMtaNaya karma Perception Obscuring Karma Darsnavarna Karma darzanAvaraNIyakarma ce Knowledge Obscuring Karma {]Init1 #varninra Karra) phAnAvaraNIya karma gotrakarsa Body & Physique determing Karma Niim Kart nAmakarma Feeling Pertaining Karma (Vedanta Karma) Deluding Karma (Mohana Karina) modanIya karma vaMdanIya karma ghAtI karma ghAtI karma AtmAnA cAra mULaguNone DhAMkI denArA che. A karmone lIdhe AtmA tenA cAra mULa guNo - jevA ke 1. samyaka zraddhA ane zuddha cAritra (anaMta sukha) ne badale mithyAtva ane maryAdita cAritra (maryAdita sukha) 2. pUrNa jJAna ne badale maryAdita jJAna 3. zuddha ane pUrNa darzana ne badale maryAdita darzana 4. anaMta labdhi ane zakti, ne badale maryAdita zakti jIva dharAve che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 45 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna mohanIya karma AtmAnI sAcI zradhdhA ane zuddha cAritra eTale ke vItarAga bhAvane A karma vikRta kare che jJAnAvaraNIya karma AtmAnA anaMta jJAna guNane roke che. darzanAvaraNIya karma AtmAnA anaMta darzana guNa eTale sAmAnya bodhane roke che. aMtarAya karma AtmAnI anaMta zaktine roke che. mohanIya karma A karma AtmAnA zraddhA ane cAritra jevA mULa guNomAM bhramaNA ke vikRti pedA kare che. A karma AtmAne hitAhitano, sata-asata no viveka thavA nathI deto. A mohanIya karma jIvane mohamAM vivaza kare che jethI vitarAgatA prapta thai zakti nathI. tenA be peTA vibhAgo che. * darzana mohanIya karma - zraddhA guNane vikRta karatuM karma * cAritrya mohanIya karma - cAritrya guNane vikRta karatuM karma darzana mohanIya karma - zraddhA guNane vikRta karatuM karma A karmanA udayathI jIvane jinezvara praNIta tattvomAM azraddhA (mithyAtva) thAya che. A bahu duHkhadAyaka karma che. tene kAraNe buddhijanya sat mAM asat nI ane asat mAM sat nI mAnyatA thAya che. jemake dehamAM Atma buddhi thAya eTale ke deha ja mArU kharU svarUpa che ane e pramANe varte che. ucita jJAna ja AtmAnA sAcA svarUpanI, karmanI, karmabaMdhanI ane karmathI mukta siddhAtmAnI sAcI samaja abhipreta kare che. A jJAnamAM saheja paNa zaMkA na rahe tene samyaka zraddhA kahe che. adhyAtmanI A sthitine samyakta athavA cothA guNasthAnaka nI sthiti kahevAya. samyakta thavAthI vyaktinA jJAna ne samyajJAna kahe che. vyaktinI 46 ) jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 07 karmonuM vargIkaraNa - prakRtibaMdhanA prakAro AdhyAtmika pragatinI zarUAta samyaktvanI sthiti pachI zarU thAya che. cAritrya mohanIya karma - cAritrya guNane vikRta karatuM karma A karma AtmAnA cAritrya guNane vikRta kare che. A karmanA nimittathI vyaktimAM ghaNI badhI nabaLAIo (durguNo) AvI jAya che. jema ke Atma saMyamano abhAva, pramAda ane judA judA kaSAyo (krodha, mAna, mAyA, lobha) utpanna thavAthI dareka vyakita sukha ane duHkhane anubhave che. samyaktva guNanI prApti pachI vyakti tenA durguNono ane nabaLAiono dhIme dhIme potAnA jJAna vaDe purUSArtha thI ochA karI ane chevaTe nAza karI AdhyAtmika pragati tarapha krame krame AgaLa vadhe che. aMte cAritrya mohanIya karmano saMpUrNa nAza thatAM sAdhaka mohamukta athavA vItarAga dazA pAme che je 12mA guNasthAnakanI sthiti kahevAya che. jJAnAvaraNIya karma A karma AtmAnA anaMtajJAna guNane thoDe ghaNe aMze Avare che. AMkha hovA chatAM AMkhe pATA bAMdhIne aMdhanI jema varte tema AtmajJAna svarUpa chatAM jIva ajJAna paNe varte che. vItarAga dazAne prApta karyA pachI sAdhaka mAtra 48 miniTanI aMdara badhA jJAnAvaraNIya karmano nAza kare che ane kevaLajJAnaanaMta jJAnaguNane prApta kare che. darzanAvaraNIya karma darzanAvaraNIya karmamAM darzana zabda sAmAnya jJAna mATe vaparAyelo che (jyAre samyaka darzanamAM darzana zabda zraddhA mATe vaparAyelo che). rAjAnA darzane jatAM koIne dvArapAla roke tema AtmAno darzanaguNa sAmAnya upayoga hovA chatAM padArthane jANavAmAM A karma AvaraNa lAve che. vItarAgatAne prApta karyA pachI sAdhaka 48 miniTanI aMdara badhA darzanAvaraNIya karmano nAza kare che ane kevaLa-darzana prApta kare che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 47 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna aMtarAya karma A karmanA nimittathI AtmAnA sahaja labdhi ane anaMta zaktinA guNo DhaMkAya che ane aMtarAya Ave che. dAna karavuM, dayA karavI, dRDha nirNaya zakti hovI, AvA prakAranA AtmAnA sahaja guNane A karma roke che. vaLI te vyaktine sArA karmo ke vidheyaka AcAra karatAM paNa roke che. vyakti potAnI saMpattine paNa bhogavI zakato nathI. jema ke yAcakane rAjAe ciThThI ApI hoya paNa bhaMDArI tene icchita vastu Ape nahIM. vItarAgatA prApta karyA pachI vyakti 48 miniTanI aMdara badhA aMtarAya karmono nAza kare che ane anaMtavIrya, amApa labdhinI sthiti prApta kare che. kharekhara to uparanA traNe karmo eka sAthe 48 miniTanI aMdara nAza pAme che ane eka vakhata badhA ghAtI karmo nAza pAme eTale vyakti kevalI, arihaMta, tIrthakara athavA jinanA nAme oLakhAya che. A AdhyAtmika sthiti ne 13 muM guNasthAnaka kahevAya che. aghAtI karma aghAtI karma AtmAnA guNono ghAta nathI karatA. paNa te zarIra, paudralita mana, sAmAjika sthiti ane jIva mAtranA zarIrane TakAvI rAkhanAra vAtAvaraNa sAthe saMbaMdha dharAve che. AtmAnuM avinAzI amara astitva, nirAkAra svarUpa ane avyAbAdha sukhane sthAne A karmanA nimittane lIdhe te (AtmA) deha dhAraNa kare che. AyuSya, sAmAjika mobho ane anukULa tathA pratikULa vAtAvaraNamAMthI pasAra thAya che. A aghAtI karmanA mukhya cAra prakAra che. vedanIya karma AtmAnA azarIrI avyAbAdha guNane roke che. nAma karma arUpI ane nirAkAra guNane roke che. gotra karma AtmAnA aguru-laghu guNane roke che. AyuSya karma AtmAnA amara astitvane roke che. 48 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 07 karmonuM vargIkaraNa - prakRtibaMdhanA prakAro vedanIya karma - (anukULa-pratikULa zArIrika sthiti) zArIrika stare sAruM svAcya, zarIranI racanAtmaka zakti athavA mAMdagI, jIvaleNa roga, bhUkhamaro, thAka akasmAta A badhA anukULa ke pratikULa saMjogo ke sthiti te vedanIya karmanA nimittane kAraNe ja che. Ano anubhava zArIrika athavA mAnasika rIte ja thato hoya che. A zArIrika ane mAnasika sthiti mohanIya karmane sakriya karavAmAM nimitta bane che. ane tethI te mohanIya karmanA nimittathI sukha ane duHkha (pIDA, vyathA) AtmA anubhave che. AtmA mithyAtva ane kaSAyathI AvarAyo che. ane jJAna ane anubhavane lakSamAM letA A sthitinuM arthaghaTana pUrvagraha yukta ane bhrAmaka che. A rIte vedanIya karma parokSa rIte (nimittathI) AtmAnA anaMta sukhanA guNane mohanIya karmanA nimitta dvArA DhAMke che. kevaLajJAnI vyaktine vedanIya karmanuM nimitta hoya che paraMtu teoe mohanIya karmano nAza karela hovAthI teo sukha ke dukha anubhavatAM nathI paraMtu paristhitine teo zAMtithI joine temAthI pasAra thAya che. Ama zAtAazAtA yukta (anukULa-pratikULa) saMjogo athavA anubhavo je zArIrika deha dvArA bhogavavA paDe che tenuM arthaghaTana teo sukha ke du:khamAM nathI karatA. teo badhI paristhitimAM jJAtA ane draSTA rahIne satata asIma sukhamAM ja rahe che. TUMkamAM, vedanIya karma aghAtI karma hovAthI zAtA-azAtA pIDA ke AnaMdanAM vAtAvaraNamAM kevaLajJAnI vyakita rahe che paNa te nimittanI asara teo anubhavatAM nathI. A rIte vedanIya karma vItarAga ane kevaLajJAnI vyakitaone AtmAnA anaMta sukhanA guNano ghAta karato nathI. mohanIya karmanA astitva vagara koI paNa vyakti sukha ke duHkha ke pIDAno anubhava karI zake nahIM. tethI vItarAga kakSAe (12mAM guNasthAne) vedanIya karmano AtmA upara koI prabhAva hoto nathI. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 49 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna nAmakarma - deha ane zarIra racanA karma A karmanA nimittathI AtmAnuM apratyakSa astitva DhaMkAya che. ane maryAdita zArIrika ane mAnasika zakti vALA zarIrane dhAraNa kare che. nAmakarmanA ghaNAM peTA vibhAgo che. TUMkamAM AtmA kevuM zarIra ane kayA zArIrika guNo dharAvaze, kyo janma leze, kevuM zarIra prApta karaze vigere te nAmakarma nakkI kare che. jemake - devagati, manuSyagati, tiryaMcagati, naraka gati. tathA zarIranI AkRti, raMga, racanA vigere A karma nakkI kare che. gotra karma - (sthAna ane sAmAjika pratiSThA nakkI karatuM karma) A karma nA nimittathI jIva uttama saMskArika kuLamAM janma leze ke halakA saMskAra vagaranA adhArmika kuLamAM te nakkI thAya che. te kuTuMba, sAmAjika mobho ane saMskAra vigere nakkI kare che. AyuSya karma - (janma-maraNa vaccenA kALane nakkI karatuM karma) A karma nA nimittathI AtmAnI sAthe joDAyela zarIranA janma maraNa vaccenA kALa nakkI thAya che. Ama AtmAnA zAzvata astitvanA guNane te Avare che. 50 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 08 saMvara - navA karmabaMdhane rokavAnA prakAro 08. saMvara - navA karmabaMdhane rokavAnA prakAro saMvara - navA karmanA baMdhanane rokanArI Atmazaktine saMvara kahevAya che. Asava vaDe karmanuM baMdhana thAya che saMvarathI karma baMdhana rokAya che. A AkhI prakriyA AsavathI viruddha che. te samyakta, vrata, apramAda, akaSAya ane ayoganA satata prayatno dvArA pAmI zakAya che. saMvaranA kAraNo samyatva tatvanI sAcI samaja ane te jJAna upara atUTa zradhdhA. vrata vrataniyamAdinuM pAlana karIne AtmAne upabhogathI vALavo ane jIvanamAM cha AMtarika tapa vikasAvavA. apramAda jIvananI dareka pravRti sajAga rahIne karavI. akaSAya cAra kaSAya (krodha, mAna, mAyA, lobha) pratye udAsIna vRtti athavA kaSAya vagaranuM jIvana jIvavuM. ayoga mana, vacana, kAyAnI zubha azubha pravRttino virodha karavo. saMvaranA 57 vyAvahArika prakAro karmabaMdhane rokavA mATe jaina sAhitya pa7 prakAro (upAyo) sUcave che. A upAyo mukhyatve to sAdhuo ane sAdhvIo mATe varNavyA che. paNa zrAvaka ane zrAvikAothI AMzika pAlana thaI zake evuM bhArapUrvaka sUcavyuM che. 5 samiti jayaNA pUrvaka, vivekathI, ane upayoga sahita jIvananI dareka pravRtti karavI. 3 gupti zubhakAryamAM pravRtti ane azubha kAryathI nivRtti. 10 yatidharma kSamAdi dasa Atmika guNonuM pAlana karavuM. 12 bhAvanA adhyAtmanA vikAsa mATenI badhIja bhAvanAo sevavI. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 51 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna 22 pariSaha 2. bhASA samiti 5 cAritrya pAMca samiti - samyak prakAre pravRtti karavI samiti eTale upayoga ane satata jAgRti pUrvaka, vivekathI, ahiMsAne lakSamAM laI karAtI pravRttio. 1. IryA samiti anukULa ke pratikULa saMjogomAM AvatA kaSTone samabhAve sahana karavA. 5. pAriSThApanikA utsarga samiti sAmAyika Adi zuddha cAritryanuM AcaraNa karavuM. 3. eSaNA samiti 4. AdAna bhaMDamatta nikSepaNA samiti 52 sajIva bhUmine choDIne bAkInI sarvatra jagyAe jayaNA pUrvaka cAlavuM, javuM ane AvavuM. nirdoSa ane satya vacana bolavA. mAyA, prapaMca ke AkrozavALA ane bIjAne dukha thAya tevA vacano na bolavA. nirdoSa AhAra (gocarI) grahaNa karavo. koIpaNa vastu letAM-mUkatAM jIvanI hiMsA na thAya tevo upayoga rAkhavo. kapha, malamUtra ke sadoSa AhArAdi nirjIva sthaLe bIjAne dukha na lAge te rIte choDavA. traNa gupti - asad pravRtiothI nivRtta thavuM. mana, vacana ane kAyAnI asad pravRtiono tyAga karavo. 1. manogupti Arta ke raudradhyAnanA vicArono tyAga karavo ane dharmadhyAna ciMtavavuM. vyartha manovyApArano tyAga karavo. 2. vacanagupti anyane pIDAkAraka vacana na bolavA. satya vacana paNa jo anyane pIDAkAraka banatuM hoya to na bolavuM ane mauna rahevuM jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 08 saMvara - navA karmabaMdhane rokavAnA prakAro 3. kAyagupti anya ne pIDA thAya tevuM AcaraNa na karavuM. dasa yatidharma - dasa Atmika guNono vikAsa karavo A dasa dharmo-guNo-sAdhujano prANAMte pALe che. sAmAnya sAdhake tenu aMze pAlana karavuM joie. 1. kSamA 2. mAdava 3. Arjava anyAya karanAra vyakti ne mAphI ApavI ane trAsajanaka prasaMgomAM krodha karavo nahIM ahaMkArano tyAga karI namratA ane viveka keLavavA. saraLatA pUrvaka jIvana jIvavuM ane mAyA kapaTano tyAga karavo. pavitratA mana, vacana ane kAyAthI pavitra AcaraNa 4. zauca karavuM. 5. satya satya ane paropakArI vacana bolavA. 6. saMyama indriyono saMyama pALavo, vrata ane niyamo pALavA. 7. tapa IcchAne zamAvavA bAra prakAranA vrata karavA. zarIranI zakita pramANe 6 bAhya tapa karavA ane AdhyAtmika vikAsa mATe niyamita 6 AMtarika tapamAM rahevuM 8. tyAga lobhano tyAga karavo, saMtoSa rAkhavo. 9. akiMcanatva aMtara bAhya parigrahano sarvathA tyAga karavo. 10. brahmacarya viSaya vAsanAno tyAga karI saMpUrNa brahmacarya pALavuM. A dasa dharmonuM pAlana mithyAtva rahita karavAthI Atma bhAvanA dRDha rahe che. tethI AvatAM navA karmo rokAtA saMvara thAya che ane junA karmonI nirjarA thAya che. grahastha A guNo aMze pALavAno prayatna karavo joie. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 53 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna bAra bhAvanAo- AtmAne pavitra bhAvathI bharavA AtmAne pavitra bhAvathI bharavA ane azubha bhAvathI dUra rahevA jaina dharmamAM bAra bhAvanAonI (anuprekSA) vizeSatA kahI che. A bAra bhAvanAo jaina dharmanA vizALa tatvajJAna ane AcAra ne AvarI le che. 1. anitya bhAvanA vizvamAM koI vastu nitya nathI. nAzavaMta vastuonI AsaktithI mukta thavAnI bhAvanA karavI. nitya zuddha AtmA ja bhAvavA yogya che. 2. azaraNa bhAvanA A saMsAramAM koI paNa vyakti ApaNane mRtyu thI bacAvI zake tema nathI temaja zaraNa ApI zake tema nathI tethI teonA mohathI dUra thavAnI bhAvanA karavI, dharmanuM zaraNa grahaNa karavuM. 3. saMsAra bhAvanA A sRSTimAM koI kAyamI saMbaMdha nathI. mAtA maTI patnI thAya, mitro maTI zatru thAya, cAra gatirUpa saMsAra duHkhadAyaka che. 4. ekatva bhAvanA | jIva ekalo Avyo che. ekalo javAno che. potAnA karelA karmo ekalo ja bhogave che. 5. anyatva bhAvanA deha, dhana, parivAra Adi para che. sarva anya che. huM kevaLa sva svarUpa zuddha caitanya AtmA chuM ema bhAvanA karavI. 6. azuci bhAvanA deha azucithI bharelo che tema ciMtavI deha bhAvathI mukta rahevuM. 54 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 08 saMvara navA karmabaMdhane rokavAnA prakAro 7. Asava bhAvanA ApaNA zubha ane azubha bhAvo ane tenI sAthe joDAyela kartAbhAva te ja karmabaMdhanA kAraNo che. AtmA AsavathI judo che tevuM satata bhAna rAkhavuM. 8. saMvara bhAvanA navA baMdhAtA karmone rokavAnI zakti. je Atmazakti dvArA karmo rokAya te saMvara che. rAgAdi bhAvanA nirodhathI navA karmo aTake che. 9. nirjarA bhAvanA ApaNA jIvanane 6 bAhya ane 6 AMtarika tapa sAthe joDIne tenA dvArA jUnA bAMdhelA karmo ne dUra karavA tevI bhAvanA. 10. lokasvarUpa bhAvanA A 14 rAjaloka mAM meM aneka vakhata janma maraNa nA pherA karyA che te lokthI asaMga thaI lokAgre javAnI bhAvanA karavI. 11. bodhidurlabha bhAvanA viparIta zraddhA, viparIta jJAna ane viparIta AcAra ne kAraNe samakitanI prApti durlabha che. eka ratnatraya mArga ja upAdeya che tema bhAvanA karavI. 12. dharma durlabha bhAvanA AtmAnA zuddha svarUpamAM rahevuM te dharma che. arihaMta, sarvajJadeva, ke kevalI bhagavaMtoe kahelAM yathArtha dharmane pAmavo ane tenI zraddhA karavI durlabha che tema ciMtavavuM. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 55 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna cAra dayA prerita bhAvanAo uparanI bAra bhAvanA e uparAMta jaina darzanamAM bIjI maitrI Adi cAra zubha bhAvanAne ciMtavavAnuM paNa kahyuM che. te zudhdha AcAra, vicAronI zuddhi ane dharmanA abhyAsamAM vizuddha bhAva lAvavAmAM sahAya kare che. A bhAvanAo rojiMdA jIvanamAM apanAvavAthI mANasa salUNI bane che. maitrI sarva jIvo pratye samAna maitrIbhAva rAkhavo. pramoda anyanA sadguNonI prazaMsA karavI. karuNA duHkhI jIvo pratye dayA bhAva ane banI zake teTalI bIjAne Asakti ane kartA bhAva vagara madada karavI. mAdhyastha dareka paristhitimAM samabhAva rAkhavo. bAvIsa pariSaha (pIDAnI sahana zakti) jyAre kaSTa Ave tyAre vyakitae samabhAva pUrvaka rahevuM joIe. sudhA, tRSA, zIta, uSNa, daMza pariSaha, AkrozapariSaha, ane roga pariSaha javA bAvIsa pariSahonuM zAstramAM varNana che. A pariSaha (pIDA) samatA bhAve sahana karavI. pAMca cAritra (AcaraNa) pariNAmanI zuddhatA. AdhyAtmika pavitratAnI sthitimAM svastha rahevAno prayAsa karavo tene cAritra kahe che. jaina zAstramAM pAMca prakAranA cAritranuM varNana che je vyaktigata AdhyAtmika sthiti para AdhAra rAkhe che. 1. sAmAyika cAritra A sAmAyika cAritra sAdhujano mATe sarvathA hoya che. paraMtu gRhastho mATe 48 miniTanuM vidhipUrvaka sAmAyika karavuM. te ekathI vadhu thaI zake 56 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 08 saMvara - navA karmabaMdhane rokavAnA prakAro tema jIvana jIvavuM. sAmAyikamAM sAvadya pApa vyApArano sarvathA tyAga munine AjIvana hoya che ane gRhasthane AMzika eTale ke sAmAyika karatA hoya tyAre hoya che. 2. chedopasthApanA A cAritra phakta sAdhuo ke sAdhvIo mATe ja che. temaNe lIdhela mahAvratono bhaMga thavAne kAraNe guru temanA pUrvanA cAritra kALano cheda karIne punaH mahAvratone svIkAravAnuM paccakakhANa Ape tene. chedopasthApanA cAritra kahe che. 3. parihAra vizuddhi A cAritra paNa phakta sAdhuo ke sAdhvIo mATe ja che potAnA gacchano tyAga karIne amuka sAdhujano vihAra karI jaMgala ke guphAmAM ekAMtamAM rahI ugra sAdhanA kare che. A sAdhanAthI teo AMtarika tapano (prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtta, svAdhyAya, dhyAna, ane kAyotsarga) utkRSTa vikAsa kare che. 4. sUkSma saMparAya cAritra A cAritra paNa phakta sAdhuo mATe ja che koIpaNa kaSAya vagara sAdhu tarIkenuM jIvana jIvavuM. mAtra mokSa prAptinI thoDI AzA rAkhavI. kAraNa jaina dharma mAne che ke koIpaNa AzA e lobhanuM ja rUpa che. ahIM lobha kaSAyano ati sUkSma paNe udaya varte te sUkSma saMparAya cAritra. 5. yathAkhyAta cAritra A cAritra paNa phakta sAdhuo mATe ja che jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 57 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna A cAritra phakta kevaLajJAnI sAdhu ke sAdhvInuM sahaja jIvana che. temanuM jIvana sahaja athavA manovikAra vagaranuM hoya che. A yathArtha saMpUrNa zuddha cAritra, je mokSanA kAraNabhUta cAritra che paNa teone mokSanI paNa AzA nathI rahetI. 58 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 09 nirjarA - bAMdhelA karmono nAza karavAnA upAyo 09. nirjarA - bAMdhelA karmono nAza karavAnA upAyo nirjarA eTale sattAmAM rahelA ke udayamAM AvatAM keTalAMka karmonuM kharI paDavuM, AtmAthI alaga thaI javuM che. A nirjarA be rIte thAya che. eka nirjarAmAM karma potAnA paripAkanA samaye tenA phaLa pramANe vAtAvaraNa pedA karyA pachI jaI kharI paDe che. tene akAma nirjarA kahevAya che. paNa te samaye jIvano upayoga udayakarmamAM joDAyelo hovAthI te navo karmabaMdha kare che. tethI sAmAnya saMjogomAM mANasa akAma nirjarAthI karmathI mukta thaI zakato nathI kAraNa ke dareka paLe te jUnA karma choDe che ane navA karma bAMdhe che. Ama akAma nirjarAnuM cakra to cAlyA ja kare che. tenAthI jIvane koI lAbha nathI. bIjI nirjarAmAM ucca AdhyAtmika AzayathI karAtAM tapathI lAgelI karmarajo (sattAmAM rahelI karmarajo) kharI paDe che. tene sakAma nirjarA kahevAya che. sakAma nirjarA ja AdhyAtmika lAbha karAve che. te nirjarA tapathI sadhAya che. jaina dharma samajAve che ke AdhyAtmika mArge pragati karatA mANase karelA karma udayamAM Ave te pahelAM tenI mAtrA ochI karIne tene dUra karI devA joIe. te jIvananI jarUriyAta ghaTADIne, pAMca mahAvratonuM pAlana karIne, satkAryo, prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRta, svAdhyAya, dhyAna ane kAyotsarga dvArA karI zakAya che jene tapa kahe che. jaina dharmamAM bAra prakAranA tapa varNavyA che. te be bhAgamAM vaheMcAyA che. bAhya tapa ane atyaMtara tapa. bAhya tapa- zArIrika tapa bAhya tapa mAnava zarIra ane manane saMyamamAM rAkhe che. phakata bAhya tapathI karmanI sakAma nirjarA thatI nathI zrI bhagavatI sUtramA, zrI bhagavAna mahAvIra gautamasvAmIne kahe che ke je jIvo parANe bhUkha-tarasa, brahmacarya, zIta-uSNa, jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 59 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna DAMsa-macchara vagerenAM duHkha sahana kare che; parANe snAnatyAga, parasevo, raja, mela tathA kAdavathI thatA paridAhano kleza parANe sahana kare che teo eka prakAranI akAma nirjarA ja kare che. paraMtu bAhya tapano upayoga ApaNA zarIra ane manane saMyamamAM rAkhavAno che ane te saMyama AtmAne atyaMtara tapa mATe taiyAra kare che. A rIte AdhyAtmika vRtti vadhAravA ane karmanI nirjarA karavAmAM bAhya tapa madada kare che. atyaMtara tapa te ja kharuM tapa che ane tenAthI ja karmanI nirjarA thAya che. 1. anazana saMpUrNa AhAra no vidhipUrvaka tyAga tene anazana athavA upavAsa kahevAya che. keTalIka vakhata koI nakkI karelA samayamAM mAtra pANI le che. 2. alpAhAra athavA UNodarI bhUkha karatAM 10%thI 20% ochuM khAvuM tene UNodarI vrata kahevAya 3. IcchA nirodha athavA vRtti saMkSepa AhAra ane mAlikInI vastuonI maryAdA bAMdhavI. AhAramAM bhAvatI ane rasavALI vastuono tyAga karavo. uparAMta je je vastuo bhoga-upabhogamAM levAtI hoya teno saMkSepa karavo athavA maryAdA bAMdhavI. 4. rasatyAga svAdane jItavA mATe svAdiSTa rasono tyAga karavo. temAM dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa, taLeluM e rasavALA padArthono tyAga karavo. vaLI kacarA paTTI jevo AhAra (jaMka phUDa) jemAM nahivata pauSTikatA hoya che. teno tyAga karavo. TUMkamAM khorAkamAM svAda sAthe koI lagAva hovo joie nahi. ApaNe svastha jIvana jIvavA mATe ochAmAM ocho 60 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 09 nirjarA - bAMdhelA karmono nAza karavAnA upAyo jarUrI ane sAtvika khorAka levo joIe. svAda ane majA mATe khorAka khAvo nahIM. 5. kAya kleza - svecchAe sthiratA rAkhavI - svecchAe zarIrane kaSTa ApavuM. ane te paNa kaSTa ApatI vakhate vihvaLa banyA vagara sahana karavuM. badhA ja prakAranA tapanI A sAmAnya samaja che. munie loca karavo, ThaMDImAM ke garamImAM khullA page cAlavuM, kAyAnI mAyA ghaTADavI. A pramANe kAyAne paDatA kaSTa samabhAve sahana karavAthI AdhyAtmika pragati saraLatAthI thai zake che. 6. saMlInatA - paMcendriyanuM sukha jatuM karavuM - aMgopAMga saMkocavA arthAt padmAsana ke vajrAsana jevA Asano dvArA aMgone sAdhanA mATe keLavavA. indriyo ane manane aMtaramAM utArI mana ane zarIranA AnaMdane jato karavo. viSaya kaSAyamAM doDI jatI iMdriyo ne rokavI. atyaMtara tapa-AMtarika tapa bAhya tapa ApaNA zarIra ane manane saMyamamAM rAkhe che ane AtmAne atyaMtara tapa mATe taiyAra kare che. atyaMtara tapathI ja rAga ane moha (kaSAya) ne ghaTADI zakAya che ane tenAthI AtmAnA pariNAma vizuddha thAya che ane tethI bAMdhelA karma udayamAM Ave ane tenuM zubhAzubha phaLa Ape te pahelA te nirjarI de che athavA tenA udaya vakhate tenI mAtrA ghaNI ja ochI kare che ane tethI ja te ja kharuM tapa che. tenAthI ja sakAma nirjarA thAya che. 1. prAyazcitta AdhyAtmika zuddhi mATe bhUtakALamAM thayelA doSo ane aparAdha mATe prAyazcitta karavuM ane pharIthI evA doSo na thAya te pramANe jIvana jIvavuM. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 61 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna 2. vinaya pratyeka vyaktinI sAthe Adara pUrvaka vartavuM. garIbo pratye mAnavatA dAkhavavI 3. vaiyAvRta jarUrIyAtavALI dareka vyakitao ne yathAyogya AhAra, vastra, pAtra, auSadha Adi pUrA pADavA, jJAnIonuM bhaktipUrvaka bahumAna karavuM. 4. svAdhyAya zAstrArtha grahaNa karavA. sAstrono abhyAsa karavo. AtmA, kaSAya ane karma-teno saMbaMdha ane sRSTinA bIjA tatvono abhyAsa karavo. AtmAnA guNone jANavA ane te pramANe jIvana jIvavuM. 5. dhyAna uparanA cAra guNo grahaNa karyA pachI koIpaNa zuddha viSayanuM ke AtmAnA guNo viSenuM ekAgratApUrvaka dhyAna karavuM. 6. kAyotsarga kAyotsarga eTale kAyAnA vyApArano tyAga ane dehabhAvano tyAga karavo. tenA mATe mana ane zarIrane sthira karI ane AtmA A dehathI judo che e bhAva dareka samaye rahe. A sthitinI ucca kakSAe cAre ghAtakarmo nAza pAme che. 62 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 puNya ane pApa karma 10. puNya ane pApa karma prastAvanA ApaNe mithyAtva, kaSAya (krodha, mAna, mAyA, lobha) ane mana, vacana ane kAyAnA yogathI karmo bAMdhIe chIe. A karmonuM judI judI rIte vargIkaraNa thayuM che te karmonuM ghAtI-aghAtI pramANe vargIkaraNa ApaNe gayA prakaraNamAM joI gayA. te ja karmonuM puNya ane pApa karma pramANe paNa vargIkaraNa A prakaraNamAM karela che. puNya karma karUNA, jIvadayA, annanuM, pANInuM, ke rahevAnuM dAna, ahiMsAdi vicAronuM zuddhikaraNa, zArIrika temaja mAnasika AnaMda ApavA jevI pravRttiothI ke zubhabhAvathI karela kArya ane tenAthI baMdhAyela karma ne puNyakarma kahevAya che pApa karma hiMsA, aprAmANikatA, corI, laMpaTatA, rAga, krodha, mithyAbhimAna, kapaTa, kAmavAsanA ane kuvicAronA (azubha bhAva) pariNAmathI baMdhAyela karmane pApa karma kahe che. ghAtI, aghAtI ane puNya, pApa karmo vacceno saMbaMdha badhA ghAtI karmo (mohanIya, jJAnAvaraNIya, darzanAvarNIya ane aMtarAya) AtmAnA guNono ghAta athavA vikRta kare che tethI cAreya ghAtI karmo pApa karma tarIke gaNAya che. mAtra aghAtI karma je jIvanI, zArIrika racanA tathA sAmAjika darajjA mATe javAbadAra che te karmonuM puNya karma ane pApa karmamAM vargIkaraNa karavAmAM Ave che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 63 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna aghAtI puNya karmathI manuSya janma, nirogI zarIra, ucca kuLa ane lAMbu AyuSya maLe che. je AgaLa AdhyAtmika pragati karavAmAM sahAyaka banI zake aghAtI pApa karmathI rogISTha zarIra, TUMku AyuSya, nIca gotrakuLa, garIbAI, tiryaMca ke narakamAM janma vigere maLe che. je AgaLa AdhyAtmika pragati karavAmAM sahAyaka banI zakatA nathI. paraMtu AvI paristhitimAM rahela vyakti sAmAnya saMjogomAM vadhAre pApa karmo bAMdhato rahe che. mAnava jIvana ane uttama taMdurasta zarIranI racanA vagara vItarAga dazA (rAga-dveSa vagaranI AdhyAtmika sthiti) prApta thavI muzkela che. ane tethI kevaLajJAna ane mokSa paNa pAmI zakAya nahIM. tethI sAmAnya saMjogomAM paNa mokSa pAmavAnA nimitta mATe puNya karma atyaMta jarUrI che. karma bAMdhavAnA ane bhogavavAnA niyamo: jaina darzana kahe che ke: * dareka paLe vyakti badhAja prakAranA 8 karmo (4 ghAtI ane 4 aghAtI) bhogave che. bIjA zabdomAM kahIe to vyakti dareka paLe badhAja pApa ane puNya karmo sAthe bhogave che. dareka paLe vyakti 7 karmo (4 ghAtI ane 3 aghAtI) bAMdhe che (AyuSya karma sivAyanA) ane jIvana daramyAna eka vakhata AyuSya sAthe AThe karma bAMdhe che. bIjA zabdomAM kahIe to vyakti dareka paLe pApa ane puNya baMne karmo sAthe bAMdhe che. A badhAja karmanA baMdhana, eka ja mohanIya karmanA nimittathI eTale ke ApaNAmAM rahelA mithyAtva ane ApaNe karela kaSAyathI ja thAya che. AgaLa vadhelI AdhyAtmika vyakti jyAre 12mA guNasthAne pahoMce tyAre phakta mohanIya karmano ja nAza karIne vItarAga dazA prApta kare che. ane 64 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 puNya ane pApa karma vItarAga dazA prApta karyA pachI 48 miniTamAM kevaLajJAna prApta thAya che. ane pachI teonuM AyuSya puruM thaye mokSa prApta thAya che. A rIte vicAra karIe to puNya karmanuM nimitta ApaNane mokSa prApta karavAnA mArgamAM 12mA guNasthAnaka sudhI pahocavAmAM sahAyaka bane che paraMtu bAdhA rupa banatuM nathI. mATe dareka paLe ApaNe vadhumAM vadhu puNya karma ane ochAmAM ochA pApa karma baMdhAya te mATe jAgRta (sabhAna) rahevuM joIe. zuddha dayAmaya ane ahiMsaka cAritryanuM pAlana karIne mukti mATe puruSArtha karavo joIe. puNya karma karatI vakhatanI cetavaNI salUNI, nItimAna pravRttio karatI vakhate ghaNI vakhata vyakti potAnA mithyAtva ane kaSAyane lIdhe mAne che ke tenA prayatno ane kAryane lIdhe ghaNA lokone madada maLI athavA te pote maMdira ke hospiTala bAMdhavA mATeno moTo dAnezvarI che. ane A rIte te ghaNo sAmAjika mobho prApta kare che ane teno te garva le che. AvI vyakti sArA kArya ne lIdhe puNya karma bAMdhe che paNa sAthe ne sAthe te kartAbhAvane kAraNe moTuM pApa karma (mohanIya karma) bAMdhe che kAraNa ke temanuM A puNya karma mohanIya karmanI asara heThaLa zakti ane kIrti mATe karela che. tethI jaina dharma cetave che ke koIpaNa dayAmaya ane nItimaya pravRtti mithyAtva ane kaSAya sAthe karI hoya to aMte to te pApamaya pravRtti tarIke te vyakti pApanA ja karmo vadhAre bAMdhe che. pachI bhale te pravRtti bIjA lokone, prANIne ke samAjane madadarUpa hoya. mohanIya karma eka ja khUba jokhamakAraka karma che kAraNa ke mAtra A eka ja karmane lIdhe, koI paNa vyakti vItarAgatA prApta karI zakatI nathI ane tethI kevaLajJAna ane mokSa paNa prApta thai zakatA nathI. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 65 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna sArAMza puNya e karma che paNa jaina dharma evuM zIkhave che ke badhA karma AtmAnI mukti prApta karavAnA mArgamAM ADA nathI AvatA. mAtra ghAtI karma ane khAsa karIne mohanIya karma ja AtmAnI vItarAga dazA prApta karavAmAM bAdhArUpa che. vaLI paropakAranI pravRti zudhdha bhAvathI eTale ke prazaMsAnI AzA vagara ke kartA bhAva vagara karela hoya to navA karmo baMdhAtA nathI paNa bAMdhelA jUnA karmonI sakAma nirjarA thAya che. eka vakhata vItarAgatA prApta thayA pachI bAkInA traNa ghAtI karma ApoApa aMtamuhUrta (48 miniTa)mAM nAza pAme che ane vyakti kevaLajJAna, kevaLadarzana, ane anaMta zakita prApta kare che. ane pachI jIvananA aMte badhAja aghAtI karmono nAza thato hovAthI te mukti meLave che - siddha thAya che. vyaktigata AdhyAtmikatAnA biMduthI joie to, jo koI sAce ja mithyAtva ane kaSAyano (mohanIya karma) nAza kare to te mukti te ja bhavamAM prApta kare che. puNya karmathI maLatA mAnava janma, saMyama, AryakSetra vigere sAmagrIno sadupayoga karIe to ApaNe sahelAIthI mokSa prApta karI zakIye chIe. mATe puNya karmane mokSa prApti mATe bAdhA rUpa kahevuM te AdhyAtmika draSTi e barAbara nathI. mokSa prApti mATe phakata mohanIya karma ja bAdhA rUpa che. puNya-pApanI caturbhAgI puNya ane pApa baMne karma AtmAne indriya dvArA bhaviSyamAM sukha ke duHkha no anubhava karAvavAmAM nimitta bane che. puNya ane pApa karmanA pariNAma bhogavatI vakhate ApaNI pratikriyA ke valaNane hisAbe je navA karma baMdhAya tene anubaMdha kahe che. jo ApaNuM valaNa ke puruSArtha mukti ke sadguNa taraphanuM haze to te dharmaniSTha pratibhAva pAmaze ane puNyano anubaMdha thaze tene puNyanubaMdha kahe che ane jo ApaNI vRtti bhautika sukha ane durguNo taraphanI 66 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 puNya ane pApa karma haze to te pApa vRttino pratibhAva meLavaze eTale ke pApano anubaMdha thaze tene pApAnubaMdha kahe che. 1. puNyAnubaMdhI puNya ApaNe bhUtakALanA karelA puNya karmanuM phaLa bhogavatI vakhate, koI potAnI saMpatti, svAsthya ane zakti koIpaNa prakAranI kIrti ke sattAnI apekSA rAkhyA vagara paropakAre vApare to te navA puNya karma bAMdhe che. tene puNyAnubaMdhI puNya kahevAya che. AvA uttama bhAva mohanIya karmanA kSayopazamathI thAya che. bahu ochA loko sukhasuvidhAmAM Asakta hoya tyAre puNya karma karavA prayatna karatA hoya che. Ama je puNya karmano udaya navA puNyabaMdhano hetu bane tene puNyAnubaMdhI puNya kahevAya. Ama karavAthI tenI AdhyAtmikatA vadhe che ane Akhare AvI vyakti mokSa prApta kare che. 2. pApAnubaMdhI puNya puNyanA udaya vakhate ApaNe ApaNA purUSArthathI pApa karmanuM baMdhana karIe to tene pApAnubaMdhI puNya kahevAya che. eTale ke pahelAnA puNya karmanA udaye maLelI sattA, saMpatti ane svAsthyano AnaMda chUTathI mANatA vyakti asadpravRtti kare che tyAre pApa karma baMdhAya che. keTalIka vakhata kIrti, sAmAjika mobho ane sattA meLavavA vyakti satpravRttio paNa kare che tema chatAM AvI badhI kriyAothI te vyaktine to pApa karma ja baMdhAya che. moTA bhAganA loko jyAre sattA, saMpatti hoya tyAre eza-ArAmamAM niraMkuza paNe Asakta banI tevI pravRttio karatA hoya che tene pApAnubaMdhI puNya kahe che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 67 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna 3. puNyAnubaMdhI pApa pahelAnAM pApa ke duHkhanA karmanA udaya vakhate ApaNe te duHkha samatAthI sahana karIe to navo anubaMdha puNyano thAya che. eTale ke bhUtakALamAM karela pApakarmanA udaya vakhate vyakti svIkAre ke tenuM duHkha pahelAnA karelA hiMsAdi khoTA karmo athavA pravRttionuM pariNAma che. ane tethI te vyakati duHkhane zAMtithI ane anAsaktinA bhAvathI sahana kare che. te potAnA duHkhanuM kAraNa bIjAne nathI gaNato. tethI te puNya karma bAMdhe che. Ane puNyAnubaMdhI pApa kahevAya che. A sthitimAM te vyakatinI AdhyAtmika pragati ghaNI thAya che. ane tenI mokSa prApti bIjA karatAM vadhAre jhaDapathI thAya che. duHkha bhogavatI vakhate AvA valaNono prayAsa bhAgye ja koI kare che. 4. pApAnubaMdhI pApa pahelAnAM pApa ke duHkhanA karmane bhogavatAM koI bIjAne potAnA duHkhanuM kAraNa gaNe. ane tethI te potAnA krodha, vera jhera, IrSA vadhAre che. tethI A rIte navuM pApakarma bAMdhe che. AvI prakriyAne pApAnubaMdhI pApa kahevAya che. moTA bhAganA loko duHkhI hoya tyAre krodha, IrSA ane zatrutAmAM DUbelA rahe che. tethI aMte duHkha ja temanA bhAgyamAM rahe che. sArAMza jaina dharma kahe che ke sukhada paristhitimAM ApaNe ApaNI zakti mujaba ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya aparigraha jevA vratane pALavA joie ane dAna, zIla, tapa bhAva jevA kAryo karavA joIe. ane duHkhada sthitimAM svIkAravuM joIe ke mAru duHkha e mArA pahelAnA karmonuM ja pariNAma che. mArA A duHkha mATe bIjuM koI javAbadAra nathI. ane A rIte duHkhada paristhitimAMthI samatAbhAve pasAra thavuM joie. 68 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 puNya ane pApa karma AdhyAtmika pragatinI prAraMbhika sthitimAM, dareke pApa pravRttithI jeTaluM bane teTaluM dUra rahevuM joIe. ane bane teTalA vadhAre prayatno karI satkAryo jevA ke ahiMsAdi, dAna, ane paropakAra dvArA jIvananI zuddhi karavI ane potAnI AdhyAtmikatA vadhAravI. A badhI saspravRttio karavAthI puNya karma prApta thatAM AgaLa AdhyAtmika pragati karavAnA ghaNA anukULa saMjogo maLI raheze. jema ke svAcya pUrNa jIvana, sAmAjika mobho, dIrgha AyuSya ane AdhyAtmika pragati mATenA dharmagurUo, sanzAstro samAgama vigere. A anukULa saMjogone bhogavatAM vyaktie kIrtinI, zaktinI ke phaLanI AzA rAkhyA vagara satata paropakAranA kAryo karatAM rahevuM joIe. A jAgRtine lIdhe kartAbhAva (ahaM) ane gamo-aNagamo ke rAga ke dveSa jevA durguNo ochA thAya che ke lagabhaga dUra thaI jAya che. eka vakhata mohanIya karmo nAza pAme pachI vyakti bIjA navA ghAtI karmo bAMdhato nathI paNa tenA jUnA ghAtI karmonI nirjarA thAya che ane aMte kevaLajJAna pAmI ane mokSa prApta kare che. jo ke sampravRttithI puNya karma prApta thAya che ane jo te saspravRttimAM ApaNe kartA bhAva (ego) rAkhIe to puNya karmanI sAthe ghaNA ja mohanIya karma paNa baMdhAya che je mokSa prApti mAM bAdhA rUpa che. tethI koIe ema anumAna na karavuM joIe ke jaina dharma sampravRttione nakAre che. jaina dharma sampravRttio ja karavAnuM kahe che paNa temAM kartA bhAva rAkhavAnuM nathI kahetA. kartA bhAva na rAkhavAnI prakriyAthI ja jUnA karmonI nirjarA thAya che ane mohanIya karmano nAza thAya che. ane vItarAga dazA prApta thAya che. jaina darzana kahe che ke - eka vakhata mohanIya karmano nAza thaI jAya pachI bAkInA karmo sAmarthya vagaranA banI jAya che ane te koIne mokSaprAptimAM rokI zakatA nathI ke bAdhA rUpa banatA nathI. mohanIya karmano nAza karavA manuSya jIvana (bhava), sat deva ane guruno yoga, taMdurasta zarIra, dayALu svabhAva ane satpavRttio jarUrI che. je puNya karmanuM pariNAma che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 69 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna 11. guNasthAna athavA guNazreNI 14 Steps to Freedom Last Step To Freedom 13 Omniscience 12 Passionless Stage 11 Supressed Passions 10 Subtle Greed 09 Minimal Passions 08 Free of Gross Passions 07 Strong Self Discipline Gunasthanak 06 Accelerated Discipline 05 Partial Renunciation 04 Right Faith 03 Mixed Stage 02 Tasted Righteousness These steps are in a logical sequence, not in a chronological sequence of spritual progress 01 Delusion or False Vision 70 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 guNasthAna athavA guNazreNI jaina zAstramAM kaivalya-bhUmine pahoMcavA mATe AtmAnA kramika vikAsanI cauda zreNIo batAvI che. A zreNIone guNasthAna kahe che. guNasthAna eTale guNanI avasthA. AtmAno guNa vikAsa yathAyogya kramaza cauda zreNIomAM thAya che. badhA prANIo prAthamika avasthAmAM to prathama zreNImAM vartanArA hoya che. paNa emAMthI jeo AtmabaLa phoravI AgaLa vadhavAno prayatna kare che, teo uttarottara zreNIomAM yogya kramathI pasAra thAya che ane chevaTe bAramI zreNImAM nirAvaraNa eTale ke vitarAga banI teramI zreNImAM jIvana mukta paramAtmA bane che. ane chevaTe mRtyu samaye caudamI zreNImAM AvI tarata ja parama nirvANadhAma prApta kare che. maMda prayatnavALAone vacalI keTalIka zreNIomAM vadhAre rokAvuM paDe che, caDatI-paDatI paNa ghaNI vakhata ghaNI thAya che. jethI bAramI zreNI sudhI jatA teone ghaNo vakhata lAge che. 14 guNasthAnaka (01) mithyAtvaguNasthAna koi paNa prANImAM jyAre AtmakalyANa sAdhananA mArga viSenI sAcI dRSTi na hoya, UMdhI samaja hoya ke ajJAna, bhrama pravartatA hoya tyAre e A prathama zreNImAM hoya che. nAnA kIDAthI mAMDI moTA moTA paMDito ane tapasvIo suddhAM A zreNImAM hoya che. kemake vAstavika AtmadRSTi ke AtmabhAvanA na hovI e mithyAtva che. e mithyAtvanA pariName emanI anya unnatinuM kazuM mUlya nathI. TUMkamAM AtmakalyANa sAdhananA mArgamAM kartavya-akartavya viSenA vivekano abhAva ane khoTAM rUDhi vahemamAM mAnavuM e mithyAtva che. (02) sAsAdana guNasthAna sAsAdana guNasthAna samyagdarzanathI (cothA guNasthAna thI) paDatI avasthAnuM nAma che. samyagdarzana prApta thayA pachI paNa krodhAdi parama tIvra (anantAnubandhI) kaSAyono udaya thAya to samyaktvathI paDavAno vakhata Ave che. A guNasthAna evI paDatI avasthA rUpa che eTale A guNasthAna kSaNamAtranuM che. 'upazama' samyaktvathI paDanArane mATe ja A guNasthAna che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 71 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna (03) mizraguNasthAna AtmAnA evA vicitra adhyavasAyanuM nAma che ke je samyattva ane mithyAtva bannenA mizraNarUpa che. jyAre koI jIvane satyanuM darzana thAya che tyAre te Azcaryacakita jevo banI jAya che. paraMtu ghaNI vakhata enA jUnA saMskAra ane pAchaLa tarapha kheMce che. ane satyanuM darzana AgaLa kheMce che. AmAM pUrNa viveka prApti hotI nathI, samyatva ane mithyAtvanuM mizraNa hoya che, arthAt sanmArga viSe zraddhA paNa nahi ane azraddhA paNa nahi athavA sat ane asata beu tarapha kheMcanArI yA beu viSe "bheLaseLa" jevI zraddhA hoya che. A guNasthAnanI "DolAyamAna' avasthA thoDA vakhata mATe hoya che. pachI to e kAM to mithyAtvamAM paDe che, kAM to satyane prApta kare che (04) avirati samyagadaSTi virati vinA nI samyagdaSTi (samyakta yA samyagdarzana) e 'avirati samyagdaSTi' zabdano artha che. samyatvano sparza thatAM-bhavabhramaNanA kALano cheDo niyata thaI jAya che. AtmavikAsanI mULa AdhArabhUmi A guNasthAna che. mithyAdRSTi ane samyagdaSTi e be vacceno phera A prasaMge jarA joI laIe. mithyAdRSTimAM dhArmika bhAvanA nathI hotI. badhA prANIo sAthe ekatA yA samAnatA anubhavavAnI saddhattithI e khAlI hoya che. anya sAthe eno saMbaMdha svArthano ke badalo levAno ja hoya che. samyagdaSTi dhArmika bhAvanAzIla ane AtmadaSTivALo hoya che. mAro AtmA che evo ja bIjAno AtmA che. evI tenI zraddhA hoya che. AsaktivazAta, potAnA svArtha mATe bIjAnA hitano uparodha karavA jevuM duSkRtya e kadAca kare to paNa e anucita che ema enA antarAtmAne DaMkhyA kare che, e mATe ene pazcAttApa thAya che ane kAmakrodhAdika doSo ane pApAcaraNa ochAM thAya evI enI manobhAvanA hoya che. 72 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 guNasthAna athavA guNazreNI mithyAdRSTi, dhArmika dRSTie je pApa gaNAtuM hoya tene pApa samajato nathI; bhautika sukha meLavavA pAchaLa masta hovAthI e mATeno mArga levAmAM puNyapApano bheda ene grAhya nathI; e pApamArgane pApamArga samajato nathI. mithyAdRSTi koInuM bhaluM karato hoya to paNa svArtha, pakSapAta ke kRtajJatAnA hisAbe karato hoya che, jyAre samyagdaSTi e uparAMta svArpaNabhAvanAnuM sAtvika teja paNa dharAvato hoya che. enA mAM anukampA ane baMdhubhAva nI vyApaka vRtti hoya che. (05) dezavirati samyagdaSTi samyagdaSTipUrvaka, gRhastha dharmanAM vratonuM rItasara pAlana karavuM e 'dezavirati che. sarvathA nahi, kiMtu dezataH arthAt aMzataH cokkasapaNe pApayogathI virata thavuM e 'dezavirati' zabdano artha che. dezavirati eTale maryAdita virati. (06) pramatta guNasthAna mahAvratadhArI sAdhujIvananuM A guNasthAna che. paraMtu ahIM sarvavirati hovA chatAM pramAda hoya che. kyAreka kyAreka kartavya kArya karavAnuM upasthita thavA chatAM AlasyAdine lIdhe je anAdara buddhi pedA thAya che te pramAda che. paraMtu jema ucita mAtrAmAM ucita bhojana levuM e pramAdamAM gaNAtuM nathI, tema ja ucita nidrA pramAdamAM gaNAtI nathI, tema kaSAya paNa manda hAlatamAM hotAM ahIM pramAdamAM gaNavAmAM Avyo nathI, paNa tIvratAne dhAraNa kare tyAre te ahIM pramAdamAM gaNavAmAM Avyo che. kemake ema to kaSAyodaya AgaLa sAtamA guNasthAnathI dazamA guNasthAna sudhI che paNa te maMda thato jato hoI tene 'pramAda' kahevAto nathI. (07) apramatta guNasthAna pramAdamukta munivaranuM A sAtamuM guNasthAna che. saMyamI manuSya ghaNIvAra pramatta ane apramatta avasthAmAM jholAM khAto hoya che. kartavyamAM utsAha ane sAvadhAnI banyAM rahe e apramatta avasthA che. e avasthAmAM calita paNuM AvatAM thoDA vakhatamAM pAchI pramattattA AvI jAya che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 73 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna (08) apUrvakaraNa guNasthAna cAritramohanIya karmano upazama yA kSaya karavAno apUrva eTale ke pahelAM nahi prApta thayelo adhyavasAya (Atmika utthAnakALano viziSTa bhAvotkarSa) A guNasthAnamAM prApta thAya che. cAritramohanIyano upazama yA kSaya ahIMthI zarU thAya che. (09) anivRttikaraNa guNasthAna apUrva prakArano pAmelo bhAvotkarSa ahIM e samAna zreNInA AtmAomAM samAnatAne dhAraNa kare che. uparanu ane A be guNasthAna Atmika bhAvanA nairmalyanI taratama avasthAnA nirdezarUpa che. (10) sUkSmasamparAya mohanIyakarmano upazama yA kSaya thatAM thatAM jyAre lagabhaga badhAja mohanIya karma (krodha Adi saparivAra kaSAyarUpa) upazAnta yA kSINa thaI jAya che ane mAtra eka lobhano (rAgano) sUkSma aMza avaziSTa rahe che tyAre e sthitinuM guNasthAna 'sUkSmasamparAya' kahevAya che. (11) upazAntamoha kaSAyarUpa cAritramohanIya karmano upazama ja (kSaya nahi) karavo jeNe prAraMbhyo che teno saMpUrNa moha upazAnta thAya tenuM nAma 'upazAntamoha' guNasthAna. (12) kSINamoha kaSAyarUpa cAritramohanIya karmano kSaya jeNe prAraMbhyo che, temano saMpUrNa moha kSINa thavo tenuM nAma 'kSINamoha' guNasthAna. upaluM ane A banne pUrNa samabhAvanAM guNasthAna che. paNa pharaka e che ke upalAmAM samabhAvanuM sthAyItva nathI, jyAre A guNasthAnamAM e pUrNa sthAyI che. ahIM upazama ane kSayamAM pharaka samajI laIe. sAmAnya rIte ema samajutI apAya ke Aga para pANI nAkhI tene holavI nAkhavI e 'kSaya' ane rAkha nAkhI tene DhAMkI devI e 'upazama'. upazama zreNImA mohano sarvathA upazama thayo hoya, chatAM punaH mohano prAdurbhAva thayA vagara raheto nathI. 74 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 guNasthAna athavA guNazreNI jyAre kSINamohanI zreNImA mohakSayano sAdhaka ekadama (48 mInITanI aMdara) kevalajJAnane prApta kare che. kemake mohano kSaya thayA pachI pharI teno uddhava thato nathI. (13) sayoga kevalI guNasthAna kevalajJAna prApta thatAM ja sayogakevalI guNasthAnanI zarUAta thAya che. A guNasthAnanA nAmamAM je 'sayoga' zabda mukyo che teno artha 'yogavALo' thAya che. yogavALo' eTale zarIra vagerenA vyApAravALo. kevaLajJAna prApta thayA pachI paNa zarIradhArIne gamanAgamanano vyApAra, bolavAno vyApAra vagere vyApAro rahe che. dehAdinI kriyA hovAne lIdhe zarIradhArI kevalI sayogakevalI kahevAya che. (14) ayogI kevalI jina kevalI paramAtmA potAnA AyuSyanA aMta vakhate (maraNasamaye) potAnA zarIrAdinA tamAma vyApArono virodha kare che, e nirodhanI pUrNa avasthAnuM guNasthAna ayogI kevalI che. ayogI eTale sarva vyApAra rahita-sarva kriyA rahita. kevalI ayogI thatAM je enuM zarIra chUTI jAya che ane e parama AtmA amUrta, arUpI, kevalajyoti svarUpa parama kaivalyadhAmane prApta thAya che. AdhyAtmika pragatimAM karmanA nAzano krama AdhyAtmika pragatinA mArgamAM, sAdhaka pahelAM darzana-mohanIya karmano nAza kare che ane samyakta prApta kare che (cothuM guNasthAnaka). pachI te cAritrya mohanIya karmano nAza karI vItarAgatA prApta kare che (12) muM guNasthAnaka). pachI te jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAyakarmano nAza karI kevaLajJAna, kevaLadarzana ane anaMtavIrya ke anaMta zakita prApta kare che. A sthitine kevalI athavA arihaMta kahe che (13 muM guNasthAnaka). jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 75 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna mRtyunA thoDAka samaya pahelA vyakti potAnA zarIrAdinA tamAma vyApArono (mana vacana ane kAyAnA yogano) nirodha kare che. A sthitine ayogI kevalI kahe che (14 muM guNasthAnaka). mRtyunA samaye vyaktinA badhA aghAtI karmo nAza pAme tyAre te mukti prApta kare che. nirvANa pachI badhA kevalI AtmAo ane tIrthakaro, siddho tarIke oLakhAya che. siddha sthiti zuddha caitanyapUrNa che te dehadhArI nathI. AtmA kAyamane mATe anaMta ane avyAbAdha sukhanI sthitimAM rahe che. 76 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jaina dharmamAM muktino mArga 12. jaina dharmamAM muktino mArga TUMkamAM, jaina dharma AtmAnA sAcA svarUpane ane vAstavikatAne sparze che. bhagavAna mahAvIrano upadeza che ke dareka AtmA anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMta zakti ke baLa ane viSNarahita anaMtacAritranI tathA AnaMdanI sarakhI zakti dharAve che. paraMtu anaMtakALathI AtmA tenA mULa svabhAvathI eTale ke sAcA svarUpathI ajANa che ane zarIrane AtmA mAne che tene mithyAtva kahevAya che. vaLI te karmathI baMdhAyelo che. karmane kAraNe ja AtmA eka janma-maraNamAMthI bIjA cakarAvAmAM phare che ane mithyAtva nA kAraNe judA judA saMjogomAM sukha duHkhano anubhava kare che. AtmA sAcA svarUpathI ajJAna hovAne lIdhe te bhautika vastuomAM ane tenI mAlikImAM AnaMda zodhe che. tenA mithyAtva vALA jJAnane kAraNe te satata krodha, mAna, mAyA, lobha, kAma-vAsanA, rAga ane dveSanA vicAro karato rahe che. Ane lIdhe satata navA karmo baMdhAtA rahe che ane jUnA karmo bhogavato rahe che. muktino mArga - samyaga darzana, samyaga jJAna ane samyaka cAritranI ekatA jaina dharma mAne che ke koi paNa vyakti tenA sAcA svarUpa ne samajIne ane te aMgenA jJAnanI saMpUrNa cakAsaNI karI tenA upara sAcI zradhdhA keLavIne potAnuM jIvana te pramANe jIve to te mokSa prApta karI zake che. A mArgane samyaga darzana (sAcI zraddhA) samyaga jJAna (zuddha jJAna) ane samyaka cAritra zuddha AcAra) no mArga kahevAya che. A ratnatraya mArganI ekatAthI mokSa maLe che. samyatva samyakta eTale samyaga darzana ane samyaga jJAnanI ekarUpatA. jaina dharma mAne che ke vizvanA tatvonu sAcA jJAnamAM sRSTinA cha dravyo ane nava tatvo je AtmAnA zuddha ane azuddha svarUpa ane karmanA yathArtha jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 77 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-2 tatvajJAna bodhane AvarI le che teno samAveza thAya che. sRSTimAM A dravyo je rIte che te ane teonA parivartananI yogya samaja A jJAna Ape che. jyAre vyaktine A yathArtha jJAnamAM saMpUrNa zraddhA thAya tyAre te saMpUrNa zraddhAne samyaga darzana kahe che ane tyArathI te vyakitanA jJAnane samyaga jJAna kahe che. jyAre A rIte samajela jJAnanA pAyAmAM AvI zraddhA hoya tyAre tene koI calita karI zakatuM nathI. samyaga darzana vagaranA jJAnane samyaga jJAna kahevAya nahIM. A banne guNonI eka sAthenI ekarUpatAne samyakta kahevAya che. zuddha jJAna ane te upara atUTa zraddhA baMne bhegA thAya to te sAcI samajaNathI zuM choDavA lAyaka che ane zuM svIkAravA lAyaka che teno taphAvata samajAya che. jene viveka athavA bhedajJAna kahe che. A kakSAnI AdhyAtmika samaja samyaktathI Ave che. (cothA guNasthAnakanI dazA ) samyaktanA lakSaNo samyatvanA pAMca AMtarika guNo ke "lakSaNo" che. ApaNe AtmanirIkSaNa karIne jovuM joIe ke te lakSaNo ApaNAmAM che ke nahi. 1 Astikya jagatanA tattvonuM sAcuM jJAna ane te tatvo | (AsthA) upara jJAna pUrvakanI sapUrNa zraddhA. 2 anukaMpA jIvamAtra pratye sahAnubhUti, dayAbhAva, ane maitrIbhAva. 3 nirveda duniyA duHkhathI bharelI che te anubhavavuM. 4 saMvega mokSanI abhilASA ane saMsArabhAvano abhAva. 5 upazama bhautika vastuo ane sAMsArika saMbaMdhothI chUTavuM. (zama) ane samatAmAM rahevuM. e khAsa dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke A lakSaNo AMtarika che. vyaktie jAte ja AtmanirIkSaNa karIne jANavuM joIe ke te potAnAmAM che ke nahIM. bIjA te 78 78 ) jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jaina dharmamAM muktino mArga nakkI karI zake nahIM, ane bIjAnA pramANapatra nI jarUra nathI hotI. vaLI ApaNAthI bIjAmAM A lakSaNo che ke nahi tenI parIkSA paNa na thai zake. samyaka cAritra zarUAtamAM sAdhakanI samyatva eTale ke sAcA jJAna rahita thatI sAdhanA mithyAtva rUpe hoya che (paheluM guNasthAnaka). AdhyAtmika pragatinA mArgamAM AtmA, AtmAjJAnathI darzana mohanIya karma khapAve che tene samyaga darzana prApta thayuM kahevAya che. ane te vakhate tenA jJAnane samyaga jJAna kahevAya che. AvI sthitimAM te AMzika samyaka cAritra pALe che eTale ke tenAmAM anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA,ane lobha nathI hotA. A avasthAne samyakta prApti kahe che. (cothuM guNasthAnaka) . satyanI sAcI samaja athavA samyatva mANasane zuddha AcaraNa tarapha dore che. zuddha AcaraNa eTale ApaNuM jIvana ahiMsA, karuNA, satya, acaurya guNovALuM jIvana ane vicAramAM anekAntavAda ke syAdavAda eTale vastunA svarUpane vividha draSTithI jovuM ane jANavuM. vaLI zudhdha AcaraNa, aparigraha athavA maryAdita parigraha ane amAlikI bhAva, jAtazuddhi, saMyama, tapa, vairAgya, yoga ane dhyAna - A badhA upara khUba ja bhAra mUke che. jenAthI karmanI sakAma nirjarA thAya che. zuddha AcaraNanA abhyAsamAM judI judI AdhyAtmika prakriyA rahelI che. gRhastha AMzika sAdhanA kare che. ane jyAre sAdhu pUrNa svarUpanI sAdhanAne anusarI aMte mukti prApta kare che. sAdhaka krame krame cAritra mohanIya karmano nAza karavA zuddha AcaraNavALA AtmAnA sahaja svarUpa prApta karavA potAnA puruSArthathI spaSTa rIte AgaLa vadhe che. cothA guNasthAnaka pachI prathama saMyama mATe bAra vratonuM pAlana kare che (pAMcamuM guNasthAnaka). ane pachI dhIre dhIre AgaLa vadhI saMsArI jIvana choDI daI saMyamI sAdhu banI jAya che (chaThThuM ane sAtamuM guNasthAnaka). sAdhu tarIke te jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 79 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca mahAvrato AdinuM pAlana kare che. pachI manovikAra jevA ke krodha, mAna, mAyA, ane lobha jevA kaSAyo puruSArtha vaDe svabhAvanA lakSe dUra kare che. zuddha cAritranA pAlanathI te cAritra chevaTe sampUrNa mohanIya karmano nAza kare che ane kaSAyathI saMpUrNa mukta thaI jAya che Ane vItarAga dazA athavA kaSAyarahita sthiti prApta thaI kahevAya (12muM guNasthAnaka) . eka vakhata mohanIya karmano pUrNa nAza thAya pachI bAkInA traNa ghAtI karma - jJAnAvaraNIya karma, darzanAvarSIya karma, ane aMtarAya karma sahajatAthI aMtamuhUrtamAM (48 miniTanI aMdara) nAza pAme che. Ane kevaLajJAna ane kevaLadarzana prApta thayuM kahevAya. (teramuM guNasthAnaka - sayogI-kevalI) . A rIte vyakti cAra ghAtIkarmono nAza kare che. vibhAga-2 tatvajJAna cAra ghAtI karmonA nAzathI pragaTa thatA AtmAnA guNo mohanIya karmano nAza thavAthI, vItarAga dazA, anaMta cAritra, anaMta sukha athavA pUrNa AnaMda prApta kare che. * * * * jJAnAvaraNIya karmano nAza thavAthI kevaLajJAna (sarvajJatA) athavA asIma jJAna prApta kare che. aMtarAyakarmano nAza karI anaMta vIrya ke anaMta zakti meLave che. sarve ghAtI karmono nAza thatAM teo sayogI kevalI athavA arihaMta (tIrthaMkara) tarIke sAmAnya janatAne potAnI mana, vacana ane kAyAnI pravRttithI ahiMsA, karuNA, aparigraha ane anekAMtavAdano upadeza Ape che. darzanAvaraNIya karmano nAza thavAthI kevala darzana athavA pUrNa darzana prApta kare che. 80 aMte jyAre emane lAge che ke emanA jIvanano aMta najIka che, te samaye teo mana, vacana ane kAyAnI pravRttino nirodha kare che. A caudamuM ane chelluM guNasthAnaka che je ayogI-kevalIthI oLakhAya che. teo A sthitimAM jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jaina dharmamAM muktino mArga thoDIka ja paLo rahe che. tenI pachI jhaDapathI teonA cAra aghAtI karmo je mRtyu athavA nirvANa samaye nAza pAme che ane saMpUrNa mukti pAme che. cAra aghAtI karmonA nAzathI pragaTa thatA AtmAnA guNo * vedanIya karmano nAza thavAthI avyAbAdha sukha eTale anaMta ane amaryAdAvALu ane bAdhA vagaranuM sukha anubhave che. * gotrakarmano nAza thavAthI aguru-laghutva anubhave che. eTale badhA siddha (mukta) AtmAo badhA sarakhA che ane temAM koi ucca nIca no bheda nathI. nAmakarmano nAza thavAthI arUpItva eTale nirAkAra athavA bhautika ke sthULa zarIra vagarano thAya che. Ayu karmano nAza thavAthI akSayasthiti eTale mukta AtmA je have janma, jIvana ane mRtyunA pherAmAM nahIM Ave te prApta thAya che. zuddha AtmA lokAkAzamAM sauthI upara ane haMmezane mATe siddha svarUpe rahe che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 81 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra vibhAga-3 jaina AcAra 82 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 AcAranA pAyAnA siddhAMto ane vrato 13. AcAranA pAyAnA siddhAMto ane vrato AcAranA pAyAnA traNa siddhAMto ahiMsA, anekAntavAda ane aparigraha A traNa jaina dharmanA AcAranA mULabhUta siddhAMto che. ahiMsA - rakSA ane dayA dharma jaina dharmano pAyAno siddhAMta eTale "ahiMsA paramo dharma". vyavahArika draSTi e dharma eTale pharaja eTale ahiMsA, dayA ane karuNAmaya jIvana jIvavuM te ApaNI pharaja che. dhArmika-AdhyAtmika draSTie dharma eTale dravyanuM (padArthanuM) sAcu svarUpa. eTale ApaNe AtmAnA zudhdha svarUpanA guNo pramANe jIvana jIvavuM joie. dayAdharma ane ahiMsA e AdhyAtmika draSTie mAnava AtmAnuM sAcuM svarUpa che. racanAtmaka draSTie ahiMsA eTale - jIvamAtranI rakSA karI, madada karI tenuM jatana karavuM. tethI vaizvika maitrI, kSamA ane abhaya Avazyaka bane che. vaLI jaina sUtra (ukti) pramANe "parasparopagraho jIvAnAm" eTale ke "jIvamAtre (AtmAe) eka bIjAne sahAyaka thavuM. (upakAra karavo)" "jIvo ane bIjAne jIvavAmAM madada karo" - jaina dharmano mudrAlekha che. ahiMsAno artha eTale mAtra mAnava jIvanI ja nahIM paNa dareka jIva mAtranI rakSA karavI ane tenuM pAlana karavuM evo che. dharma graMtho kahe che ke koInI paNa niMdA na karo, IjA na pahoMcADo, koIne apamAna, damana, pIDA ke duHkha na Apo. zrAvaka jIvana mATe jaina dharmanI ahiMsAnI vyAkhyA mAnava jIvana hiMsA vagara TakI na zake. eTale ApaNuM jIvana TakAvavA mATe ochAmAM ochI ekeMdrIya jIvonI hiMsA karavI te jaina dharmanI ahiMsAnI vyAkhyA zrAvaka zrAvikAo mATe che. tethI ApaNe vanaspati, zAkabhAjI ke jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 83 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra sacita pANI, havA ane pRthvI vigereno jIvana TakAvavA jarUra pUrato upayoga karavo paraMtu teno khoTo vyaya na karavo kAraNake teomAM paNa ekeMdrIya jIva che. hAlatA cAlatA eTale ke trasa jIvo (be thI pAMca iMdriyovALA jIvo)nI hiMsA zrAvaka zrAvikAo ne paNa karavAnI manAI che. ahiMsA eTale mAtra zArIrika hiMsA na karavI evuM nahIM paNa koInA manane paNa duHkha na pahoMcADavuM. ahiMsA eTale ApaNI sAthenA mANaso ane bIjA jIvo pratyeno dayAbhAva e artha prerita che. prAcIna dharma graMtho to kahe che ke bIjAne hAni pahoMcADavAno irAdo athavA ApaNAmAM dayAno abhAva e hiMsaka kriyA ja che. bIjA pratyenI hiMsAno bhAva te ApaNA potAnA AtmAnI ja hiMsA che kAraNa ke tenAthI azubha karma baMdhAya che je AdhyAtmika pragati ane mokSa prAptinA mArgamAM vighna rUpe che. anekAMtavAda satata badalAtI A sRSTimAM game te paristhitimAM asaMkhyAta mato pravarte che. A mato sthaLa, samaya, saMjogo ane vyaktigata vicAradhArA para AdhArita che. anekAMtavAda eTale badhI vicAradhArA (mato) ne judI judI draSTie jovI ane je vAstavikatAne anurUpa hoya, nirvivAda svabhAva (prakRti) ane AdhArabhUta matano inkAra na karatA hoya te badhA mato no svIkAra karavo. je sarvamAnya matathI oLakhAya che. A bodha syAdvAda ke sApekSatAvAda tarapha dorI jAya che, je samajAve che ke satyanI abhivyakti judA judA mata pramANe sApekSa che. jene ApaNe anekAMtanathI oLakhI chIye. je ekanI draSTithI satya che te bIjAnA matathI carcA karavA yogya che. saMpUrNa satya koI eka cokkasa mata ke draSTithI pakaDI zakAtuM nathI. saMpUrNa satya e judA judA matanA vyaktigata satyane samagratayA AvarI le che pachI bhale te baMne ekabIjAMthI visaMgata lAgatAM hoya. phakta 84 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 AcAranA pAyAnA siddhAMto ane vrato eTalo ja vicAra karavAno ke A mato mAnavajIvana mATe hakArAtmaka rIte levAtA hovA joie. anekAntavAdanA lakSaNo jIva mAtra pratye zAMti ane samatA yukta vyavahAra karavo. badhI zakyatAomAM (matamAM) vizvAsa rAkho ane ema svIkAro ke upalaka draSTie virodhI dekhAtA matamAM paNa satya raheluM hoya che jo te mato mAnavajIvana mATe hakArAtmaka rIte levAtA hoya to. dhyAnamAM rAkhavuM ke tame je satya rajU karyuM te AMzika satya che ane sAmAvALo (pratispardhI) je hakArAtmaka satya rajU kare tene paNa svIkAravuM karaNake te paNa AMzika satya che. anekAMtavAda vicAra ane bhASAnI hiMsA roke che. tene ahiMsAnI samajazaktivALI abhivyakti paNa kahevAya che. anekAMtavAda ane syAdavAdanI UMDI samaja mAnavInI kriyA-pratikriyA jemake jhaghaDo, vera-jhera, du:kha, tiraskArane samajIne dUra karavAmAM upayogI thAya che. tevI ja rIte sAmAjika samasyAo ane rASTrIya saMgharSane samajavAmAM paNa upayogI che. vadhAre mahatvanuM to A bodha vaizvika matabheda ane saMgharSanuM nirAkaraNa lAvavAmAM madada kare che. aparigraha jaina sAdhuo aparigrahI hoya che. paraMtu jaina dharmanuM pAlana karanAra dareka zrAvake potAnA AnaMda mATe ghaNA bhautika sAdhano bhegA karavAnI IcchA ochI karavI joIe. IcchAo kAbUmAM rAkho ane vastuono vaparAza maryAdAmAM rAkho. jarUra karatAM vadhAre sAdhanasAmagrI vAparavI, kudaratanI koIpaNa vastuno khoTo bagADa karavo ane vAtAvaraNane pradUSaNa karavuM e eka prakAranI corI temaja eka prakAranI hiMsA che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 85 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra anya jIvo pratye sadabhAva rAkhavo, paryAvaraNane doSita na karavuM te paNa aparigrahanuM eka aMga che. ane tenA mULamAM ahiMsA ja rahelI che. udAra hAthe dAna ApavuM ane sAmAjika ane dhArmika kAmo mATe potAno samaya Apavo. A sAmAjika pharajanI bhAvanA dhArmika zikSaNa dvArA jainone ApavAmAM Ave che. jenA phaLasvarUpe jaina samAja skUlo, kolejo, hospiTalo, davAkhAnA, anAthAzramo, apaMgo mATe sAravAra kendra tathA punarvasavATa kempa, gharaDAM ke mAMdA pazu-pakSInI sAravAra mATenI hospiTalo sthapAya che ane tenI saMbhALa paNa rakhAya che. Adhunika samayamAM jaina AcArano Adara jaina dharmanA siddhAMto ne yathArtha draSTie joie ane tenA yogya darzana ane zuddha bhAvane vaLagI rahIne samajIe to Adhunika samaya sAthe anurUpa che. te ochAmAM ochI hiMsA ane ochAmAM ochA parigrahanuM temaja AtmasaMyamanuM samarthana kare che. AvA AcArathI atyAranA jIvanamAM AMtarika zAMti ane saMtoSa Ave che. ahiMsA jIvananI svAyattatAne majabUta kare che, anekAMtavAda vANI ane vicAranI svAyattatAne majabUta kare che ane aparigraha je anyonya upara AdhAra rAkhavAnI svAyattatAne majabUta kare che. A traNa vyavahAru siddhAMto ApaNI zraddhAne majabUta kare che ke jIvamAtrane jIvavAno adhikAra che. A siddhAMto traNa AcaraNa paddhatimAM AlekhI zakAya. * koInI hiMsA na karavI ke koIne duHkha na devuM. bIjA jIvone dayAbhAva pUrvaka AcaraNa karIne Adara Apavo. * jIvana ochAmAM ochI hiMsAthI ane ochAmAM ochA parigrahathI jIvana jIvavAthI samAjanI Arthika, naitika, ane dhArmika vyavasthA sudhare che ane paryAvaraNanuM paNa rakSaNa thAya che. bIjAnA vicArone roLI nAMkhavA nahIM ane khaMDana na karavA, paraMtu vicAra viniyama karavo. 86 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 AcAranA pAyAnA siddhAMto ane vrato jo ApaNe A traNa siddhAMtone pUre pUrA svIkArIe to kyAreya laDAI-jhaghaDA nahIM thAya. Arthika zoSaNa nahIM thAya, jIvonA ekabIjA sAthenA temaja AsapAsanI paristhiti sAthenA udAra saMbaMdhono nAza nahIM thAya. TUMkamAM jagatanA jIvamAtranI rakSA karavA ane naitika jIvana jIvavA ApaNe ahiMsA dvArA maitrI ane vizvazAMti sthApavI joIe. ApaNe A jagatamAM nisvArtha vRttithI, AtmasaMyama ane aparigraha dvArA sAmAjika samAnatA sthApavI ane paryAvaraNanI sAcavaNImAM vRddhi karavI joie. Adhunika samayamAM prANIjanya khorAka ane temAMthI banAvelI vastuo na vAparavI kAraNake te paMceMdriya prANIonA upara khubaja hiMsA karIne banAvavAmAM Ave che. zuddha zAkAhArI eTale ke vigana jIvana paddhati apanAvavI joie. prANIjanya khorAkamAM dUdhamAMthI banatI badhI vastuo jevI ke dUdha, cIjha, mAkhaNa, ghI ane AIsakrIma ane mAMsa, macchI, IMDA, madha, cAmaDAnA bUTa ane bIjI vastuo jemake silka, phara ane motI jevI vastuono purepuro tyAga karavo joie. jarUriyAtone ane vaparAzane ochA karavA. kudaratI vastuno bagADa karavo nahIM. nakAmI vastuone pharI vAparI zakAya tevI banAvavI. azakta ane dalitone AgaLa lAvavA madada karavI te jaina dharmanA mULa siddhAMto che. AjanA samayamAM paryAvaraNane doSita karavAthI ApaNe duniyAnA badhA ja jIvone du:khI ke teonI hiMsA karI rahyA chIye. temAM paNa jalacara prANIonI ghaNI ja hiMsA eka vakhata vAparelA ane pachI kacarAmAM nAMkhelA plAsTika pleTa ane phoma glAsathI thAya che. "kudarata ApaNI jarUra jeTaluM pUratuM Ape che paNa nahIM ke ApaNA lobha jeTaluM" mATe ApaNe bIjAnA jIvana para ke vAtAvaraNa para nakArAtmaka asara na paDe tevuM dayApUrNa ane naitika jIvana jIvavuM joie. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 87 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra 14. sAdhu ane zrAvakanA AcAro sAdhunA pAMca mahAvrata zuddha AcAra mATe nIcenA pAMca mahAvrato jaina sAdhue anusaravA joie. koIpaNa jIvane duHkha na pahoMcADavuM. 1. ahiMsA 2. satya 3. asteya (acaurya) haMmezA satya bolavuM paNa koIne duHkha pahoMce evuM satya bolavuM nahIM athavA zAMta rahevuM. koIe ApI na hoya tevI mAla-milakata levI nahIM. 4. brahmacarya indriya sukhamAM mana saMtoSavuM nahIM. 5. aparigraha sthaLa, vastuo ke lokothI saMpUrNa alipta rahevu. jaina dharmano sarvottama Adarza che ahiMsA ane jIvadayA. jIvamAtra pratye AdarabhAva, aparigraha ane mAlikIpaNAno abhAva. mana, vacana, ane kAyAnA AcArathI A AdarzonuM eTale ke mahAvratonuM pAlana karavuM. taduparAMta jIva mAtra pratye prema ane karuNAno A dharma che. jaina dharma mana, vacana ane kAyAthI yathAzakti puruSArtha karI A pAMca mahAvratonuM pAlana pALavAnuM kahe che. sAdhu-sAdhvIne A pAMca mahAvrata prANAnte paNa pALavAnA hoya che. 88 zrAvakanA bAra vrata paMca mahAvratonuM pAlana sAmAnya loko custa rIte karI zakatA nathI tethI teonA pAlana mATe pAMca aNuvrato no upadeza Apela che. A pAMca aNuvrato uparAMta traNa guNavrato ane cAra zikSAvratonuM ema bAra vratonuM pAlana zrAvake karavAnuM hoya che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca mukhya aNuvrata: - ahiMsA - satya * asteya - svadArA saMtoSa - aparigraha zrAvakanA bAra vrato traNa guNavrato: divrata athavA 14 sAdhu ane zrAvakanA AcAro digavrata - bhoga-upabhoga - anarthadaMDa cAra zikSA vrata: * sAmAyika - dezAvakAzika pauSadha atithi saMvibhAga pAMca mukhya aNuvrata 1. ahiMsA aNuvrata koI trasa eTale ke hAlatA cAlatA jIvone (beIndriyathI paMcendriya jIvone) jANI joIne hAni pahoMcADavI joIe nahIM ane ApaNA dehanA nibhAva mATe vanaspati, pANI, agni, pRthvI ane havAnA jIvono vivekapUrvaka upayoga karavo. banI zake to ApaNe deza, samAja, kuTuMba, jIvana, mAlamilakata ane dhArmika saMsthAonuM ochAmAM ochA gharSaNa sAthe rakSaNa karavuM joIe. 2. satya aNuvrata hamezAM satya bolavuM ane koIne duHkha ke muzkelI na paDe tevuM satya bolavuM, nahIM to mauna rAkhavuM. 3 asteya athavA acaurya aNuvrata koIe ApI na hoya tevI mAla-milakata levI nahIM ane teno upayoga karavo nahIM. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 89 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra 4 svadArA saMtoSa koI paNa vyaktie bIjA koInI sAthe vijAtIya saMbaMdha na rAkhavo joIe paNa pati ke patnI sAthe prAmANika saMbaMdha hovo joIe. vaLI potAnI jAtane pati ke patnI sAthe paNa vadhu paDatA jAtIya AnaMdane chUTathI mANatA rokavI joIe. 5 aparigraha aNuvrata dareke potAnI jarUriyAto maryAdAmAM rAkhavI joIe. jemake prApta karelI vastu ane mAlikI jevI ke jamIna, sthAvara milakata kImatI vastuo, prANIo, paisA vagere vadhArAnI vastu sAmAnya loko mATe vAparavI joIe. ApaNe rojiMdI khAvAnI vAnagIo, vastuo ane tenA pramANanI paNa maryAdA bAMdhavI joIe. traNa guNavrato 6 dikvata athavA digavata dararoja jIvana vyavahAra mATe musApharI mATe dizAnI maryAdA karavI. jIvana paryaMta cAre dizA, cAre vidizA tathA upara-nIce ema dase dizAmAM javA-AvavAnI karela maryAdAnI bahAra javuM nahIM. 7 bhoga-upabhoga vrata sAmAnya rIte koI vastunA bhoga-upabhoganA AnaMdathI ke upayogathI pApamAM paDAya che mATe A baMne prakAranA upayoganI zakti ane jarUriyAta pramANe maryAdA bAMdhavAnuM A vrata che. 8 anarthadaMDa vrata jarUriyAta vagaranA pApathI aTakavuM. hetu ke jarUra vagaranuM vicAravuM, bolavuM ke naitika guno karavo ke khoTI zikhAmaNa ApavI, humalo karavA zastro banAvavA ke pUrA pADavA, bibhatsa sAhitya vAMcavuM ke sAMbhaLavuM, - 90 . jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 sAdhu ane zrAvakanA AcAro ghAsa upara jarUra vagara utAvaLiyuM cAlavuM - AvA badhA pApo koIe na karavA. cAra zikSA vrata 9 sAmAyika vrata samatAbhAvanI prApti ane kaSAyono tyAga tene sAmAyika vrata kahevAya che. 48 miniTa sudhI eka ja Asane besI dharmapravRtti jevI ke dhArmika pustaka vAMcavuM, bhakti karavI ke dhyAna dvArA manane sthira rAkhavAnuM A vrata che. 10. dezAvakAzika vrata (dezavirati) divrata ane bhoga-upabhoga vratamAM je saMyama rAkhyo hoya temAM rahIne navo saMyama levAnuM vrata che. vyApAranuM kSetra, upayoganI vastuone cokkasa divaso mATe maryAdAmAM bAMdhavI. pachI e niyama ne dhIme dhIme jIvana paryaMtano karavo. 11. pauSadha vrata A vratamAM vyaktie eka divasa mATe ke vadhAre divaso mATe sAdhu jIvana jIvavAnuM hoya che. A vrata daramyAna vyaktie badhI pApa pravRttio choDI devI, Indriyajanya AnaMda ApatA padArthothI dUra rahevuM ane mana vacana ane kAyAthI saMyamamAM rahevuM. A samaye vyakti pAMca mahAvratonuM saMpUrNa pAlana kare che. 12. atithi saMvibhAga vrata (AdarabhAvathI karela dAna) potAnI mAlikInI vastuo jema ke kapaDAM, davAo, zudhdha khorAka, AzrayasthAna vagere jarUriyAtavALI koi paNa vyaktine AdarabhAva sAthe Apavo. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 91 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra saMlekhanA athavA saMthArAnI prakriyA jaina dharma AdhyAtmika kSetre khUba ja UMDI utarela vyaktine saMlekhanAnI yogya kriyA dvArA svaicchika mRtyunI saMmati Ape che. je vyakti AdhyAtmikatAmAM ghaNI AgaLa vadhI hoya ane jyAre e vyaktine dRDha rIte lAge ke asAdhya rogathI, nabaLAM svAthyathI ke vRddhAvasthAthI te samAjane bhAra rUpa che. ane deha sAdhanAne yogya zakti dharAvato nathI tyAre evA cokkasa saMjogomAM guru mahArAja temanI dekharekha heThaLa ja kramika jIvanano aMta lAvavAnI - saMlekhanAnI paravAnagI te vyakitane Ape che. A pratijJA lIdhA pachI vyakita dhImedhIme khorAka baMdha karI de che ane pachI pANI paNa baMdha karI de che. sAmAnyataH vyakti 30 thI 120 divasamAM mRtyu pAme che. saMlekhanA e AdhyAtmika prakriyA che. jemAM vyakti sAMsArika saMbaMdho, duzmanAvaTa ane bhautika vastuo pratyeno mAlikIpaNA sAtheno rAga choDe che. tene koI asaMtoSa nathI, koI duHkha nathI, bhaya ke kheda nathI, temaja pApa karyAnuM duHkha nathI. zuddha manathI, bIjAne mApha karIne ane potAne mApha karavAnI vinaMtI kare che. tenuM mana zAMta ane svastha, hRdaya vizvaprema ane karuNAthI bhareluM hoya che. AvI svastha sthitimAM mRtyu thAya tene samAdhi maraNa kahevAya A svecchAe svIkArelI mRtyunI prakriyA che. jemAM saMpUrNa jAgRtatA sAthe atyaMta zuddha dhyAnanI sthiti hoya che. te hatAzAno Avega ke sakhata krodhanA AvezathI prerita nathI hotuM. vyakti pUrI sabhAnatAthI, manovikArathI para thaI, saMpUrNa svasthatA sAthe aMdaranI zAMtine vikSepa na paDe tema aMtarAtmAmAM utare che. Ama ApaghAta ane saMlekhanA mAM mULabhUta taphAvata rahelo che. ApaghAta e AvezanA UbharAnuM pariNAma che. jyAre saMlekhanA e manovikAra vagaranI athavA Avega vagaranI sthitinuM pariNAma che. jainadharma jIvanano ekAeka 92 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 sAdhu ane zrAvakanA AcAro aMta lAvanArane Teko nathI Apato te to ApaghAta kahevAya. je kaSAyanI eTale ke krodha ke tIvra hatAzAnI dazAmAM thAya che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 93 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra 15. jaina draSTie naitika jIvana paddhati naitika mUlyo jaina dharma mAne che ke vAtAvaraNanA pAMca mULabhUta tattvo - pRthvI, pANI, agni vAyu ane vanaspatimAM jIvana che A jIvo mAtra ekaja Indriya eTale ke sparzendriya ja dharAve che. prANI ane mAnavI pAMca Indriya ane mana dharAve che. pAMca Indriyo eTale sparza, rasa, gaMdha, draSTi ane zravaNa. bIjA prANIonI sarakhAmaNImAM mANaso pAse ghaNuM vikasita mana ane vicAra prakriyA che. tethI teo jIvamAtra sAthe ekatA ane susaMgatatA uparAMta vivekapUrNa vartana ane sahAnubhUtipUrNa jIvana mATe javAbadAra che. bhagavAna mahAvIranuM saMpUrNa jIvana karuNAsabhara hatuM. temanuM jIvana kudarata tathA vAtAvaraNanA jIva mAtra pratye Adara ane samAnabhAvathI jIvavAnuM uttama udAharaNa pUruM pADe che. nIce mujabanA haMmezane mATe vicAra karavA yogya vidhAno bhagavAna mahAvIre kahyA che. * "badhAnuM jIvana arasaparasanA sahAre ane Azraye niyaMtrita che. A prAcIna dharmagraMtha tatvArthAdhigama sUtranuM sUtra (kathana) che." koIpaNa jIvanI hiMsA karavI ke duHkha pahoMcADavuM te ApaNI jAtane hiMsA ke du:kha pahoMcADavA barAbara che. bIjA pratye dayA ke karuNA rAkhavI te ApaNI jAta pratyenI dayA ke karuNA che. tethI dareke hiMsAthI dUra rahevuM. (bhagavatI ArAdhanA-797) "je pRthvI, havA, pANI, agni ane vanaspatinA astitvane sAcavatuM nathI ane avagaNanA kare che te potAnA astitvane jokhamamAM mUke che". ApaNe ApaNA lobha ane mAlikIpaNAnA bhAvane lIdhe bIjA jIvone hAni pahoMcADIe chIe ane mArIe chIe. 94 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 jaina draSTie naitika jIvana paddhati A rIte badhA jIvo eka-bIjA sAthe saMkaLAyelA hovAthI ApaNe samajavuM joIe ke jo ApaNe ekane nukasAna pahoMcADIzuM to ApaNe jIvamAtranuM (badhA jIvanuM) nukasAna karIzuM". ane lobha, adhikAra ane svAmitvanI bhAvanA hiMsA tathA asamatulita vAtAvaraNanuM pradhAna kAraNa bane che. ochAmAM ochI hiMsAthI jIvana jIvavAnI vyAkhyA saMpUrNa aparigraha ane pUrNa ahiMsA sAthe mAnava jIvana TakAvI rAkhavuM azakya che. jIvana jIvavA ApaNe orgenika khorAka laIe chIe. je khuda jIvana che. vaLI ApaNe jarUra pUratA kapaDAM ane ghara joIe. AthI eka yA bIjA rUpamAM ApaNe hiMsA karIe chIe ane maryAdita parigraha paNa mAnava jIvana TakAvavA jarUrI che. jaina dharmano dhyeya che ke ApaNA astitva mATe bIjA jIvo ane paryAvaraNa para thatI nakArAtmaka asara ochAmAM ochI karavI. jaina dharma kahe che ke - paMcendriya jIvone (pazu, paMkhI vagere) sauthI vadhu dardanI saMvedanA hoya che kAraNake temano jJAna guNa ochA iMdrIyovALA jIvo karatAM vadhu vikasita hoya che tethI temane dukha Apavu ke temano nAza e sauthI moTI hiMsA gaNAya che. sAthe sAthe paMcendriya jIvone mAravAthI paryAvaraNa upara paNa moTI nakArAtmaka asara thAya che. ekendriya jIvono (jhADa, zAka, pANI, havA, dharatI vagere) jJAna guNa ochAmAM ocho vikasita che teno nAza ochI hiMsA gaNAya che ane paryAvaraNa para nakArAtmaka asara ochI thAya che. jaina dharma jaNAve che ke eka paMcendriya jIvanI hiMsA asaMkhya eka iMdriya jIvonI hiMsA karatA ghaNI ja vadhAre che. tethI jaina dharma zuddha zAkAhArI bhojananI himAyata kare che. naitika, AdhyAtmika ke paryAvaraNanI draSTie mAMsAhArano ane prANIjanya koi paNa khorAka ke vastuno virodha kare che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 95 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra Adhunika prANIjanya khorAka dUdha hiMsaka che ke ahiMsaka? badhA jaina zAkAhAramAM mAne che ane moTAbhAganA jaina zAkAhArI che. tethI katalakhAnAmAM ane mAMsanI phekTarIomAM thatI prANIonI krUra hiMsAno jaina samAja ghaNoja virodha kare che. paraMtu moTA bhAganA jaino dUdha ane temAMthI banatI cIjo vApare che kAraNa ke teone dUdha letI vakhate prANInI sIdhI hiMsA thatI dekhAtI nathI. teo mAne che ke dUdhanI ane tenI cIjonA vAparavAmAM ahiMsAnA mULabhUta siddhAMtonuM ullaMghana thatuM nathI. A uparAMta ApaNe dUdha to bhUtakALathI vAparatAM AvyA chIe ane dhArmika kriyAmAM dUdha ane ghIno upayoga karIe chIe. A badhA savAlonA javAbo mATe A carcA karela che. mAtA ane bALaka vaccenA saMbaMdhanA kudaratI niyamo (Law of Mother Nature) * * dareka pazuonI mAtA ke manuSyonI mAtA bALakanA janma pachI ja dUdha pedA kare che. 96 kudaratI vAtAvaraNamAM manuSyanI mAtA bALakane mATe ane gAya mAtA vAcharaDA mATe ja ane tenI jarUriyAta pUratuM ja dUdha pedA kare che. kudaratI vAtAvaraNamAM kudarate gAya ke manuSyanI mAtAne bIjAone mATe vadhArAnuM dUdha pedA karavAnI koi zakti ApI nathI. vAcharaDu ke bALaka amuka mahinAo sudhI mAtAnuM dUdha pIe che. pachI teo dhIme dhIme niyamita khorAka levAnu zaru kare che. te vakhate mAtA paNa dhIme dhIme dUdha pedA karavAnuM ochu kare che ane chevaTe baMdha kare che. paraMtu ApaNane kahevAmAM Ave che ke ApaNe vAcharaDAe pIdhA pachI gAyanu vadhArAnuM dUdha laie chIe. A vAta kudaratI niyamothI virudhdha che. ane taddana asatya che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 jaina draSTie naitika jIvana paddhati paraMtu dhaMdhAkIya dUdhanI pedAzamAM ApaNe gAyone hormonsa ApIne athavA bIjI padhdhatithI tenI pAse traNa ghaNuM dUdha pedA karAvIe chIe. Ama gAya pAsethI tenI kudaratI zakti karatA ApaNe traNa ghaNuM kAma karAvIe chIe. ane A rIte ApaNe gAya mAtAne, tenA vAcharaDAne ane ApaNI jAtane chetarIe chIe. bhUtakALamAM dUdha vAparavAnA kAraNo ApaNA jIvanane TakAvI rAkhavA jUnA jamAnAmAM gAya atyaMta upayogI prANI hatuM tenA baLadathI khetI karIne ja anAja utpanna karI zakAtuM hatuM. ane baLadano upayoga vAhana vyavahAramAM thato hato. vaLI bhArata, tenI vastInA pramANamAM pUratuM anAja pedA karI zakatuM na hatuM. eTale dUdhano khorAka tarIkeno upayoga jarUrI hato (lagabhaga 60 thI 70 varSa pahelA paNa bhArata pI ela 480 progrAmathI amerikA pAsethI ghaNuM ja anAja kharIdatu hatu). A uparAMta gAyanuM chANa, khAtara tarIke ane baLataNa tarIke vaparAtuM hatuM ane gaumUtrano davA tarIke upayoga thato hato. A rIte joie to jaNAze ke jUnA jamAnAmAM gAya ane baLada vagara mAnava jIvana azakya hatuM. tethI teo gAyone kuTuMbanI vyakti gaNIne kALajI letA. vAcharaDAMnA janma pachI traNa vIka sudhI badhuM ja dUdha tene pIvA detAM ane 3 vIka pachI mAtra jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 97 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra bahuja thoDuM (cAra AMcaLamAthI eka ja AMcaLanuM) dUdha loko vAparatAM ane dUdha vecatA na hatA. vartamAna paristhiti Aje kheta-pedAzanuM utpAdana mazIna ane pharTIlAijara dvArA duniyAmAM ghaNuM ja thAya che. ke dara varSe vadhArAnI kheta-pedAzane amuka dezoe to dariyAmAM pheMkI devuM paDe che. vaLI DerI (dUdha) utpAdana paNa dhaMdhAkIya banI gayuM che. DerI nI gAyone dUdha pedA karatAM yaMtranI jema rAkhavAmAM Ave che. A phekTarIo ochAmAM ochA kharce vadhu dUdha meLavatA hoya che. gAyone gulAma tarIke rAkhIne tenI pAse tenI kudaratI zakti karatA traNa ghaNuM dUdha horamoMnathI pedA karAve che. vaLI rephrijareTara AvavAthI DerI utpAdaka cIjonI mAMga ghaNIja vadhavAthI, AjanI DerIoe ghaNA pramANamAM prANIonI saMkhyA vadhArI dIdhI che. prANIonI saMkhyA vadhAravAmAM teonA khorAkane pahoMcI vaLavA naitika ane paryAvaraNanI draSTie asamatulA UbhI thAya che kAraNa ke kudaratI sAdhana sAmagrI tathA eTalA ja pramANamAM ghAsa-choDanA khorAkano upayoga moTA pramANamAM joIe. A phekTarIo dvArA prANIo pratye thatI krUratA ane paryAvaraNa para thatI asara kalpanAtIta che. 98 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 jaina draSTie naitika jIvana paddhati Adhunika DerI (dUdha) utpAdananI padhdhati nIcenI yAdI dUdha utpAdako dvArA prANIone kevuM duHkha ApI parokSa hiMsA karI potAnuM utpAdana vadhArAya che te sUcave che amerikA temaja yuropanI moTI phekTarImAM ane bhAratanI nAnI phekTarIomAM A paristhiti jovA maLe che. huM anubhavathI kahuM chuM meM (lekhake) amerikAmAM ghaNI moTI DerI phekTarIonI ane bhAratamAM ghaNI nAnI DerI phekTarIonI mulAkAta lIdhI che ane najaronajara joyuM che. 3 dUdha ApatI gAyone satata sagarbhAvasthAmAM ja rakhAya che. teone kRtrima garbhAdhAna karAvAya che ane horamoMnathI ane bIjI rIto dvArA teo vadhumAM vadhu dUdha maLe e paddhati apanAve che. Azare 80% vAcharaDAone gomAMsa phekTarImAM vecI devAya che. jyAM cha mahinAthI traNa varSa sudhImA vAcharaDAnI katala karavAmAM Ave che. keTalIka vAra bhAratanA gAmaDAnA kheDUto baLada vAcharaDAM (Male Calf) ne bhUkhyuM rAkhIne maravA de che. (meM ApaNA pavitra tIrtha pAlItANAmAM A joyuM che). gAyonuM sAmAnya Ayu 20 varSanuM hoya che. paNa dUdha ApatI gAyone pAMca ke cha varSanI uMmare (be ke traNa vakhatanA vAcharaDAnA janma pachI) jyAre jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 99 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra teonI dUdha ApavAnI kSamatA 70% thI ochI thaI jAya tyAre katalakhAne vecI devAya che. (bhAratamAM 95% thI vadhAre jagAe A satya hakIkata che). vadhAre dUdha meLavavA hormonsa ane enTIbAyoTIksa khorAkamAM athavA ijekzana dvArA roja apAya che (sivAya ke kudaratI DerI phArma). bhAratamAM moTA bhAganI badhI nAnI DerIo paNa hormonsa ane enTIbAyoTIksa vApare gAyane satata sagarbhA rakhAtI hovAthI ane hormonsa ane enTIbAyoTIksa apAtA hovAne lIdhe kudaratI rIte gAya jeTaluM dUdha Ape (lagabhaga 80 varSa pahelAM) tenAthI traNa ghaNuM vadhAre dUdha Ape che. bIjA zabdomAM kahIe to ATaluM badhuM dUdha ApavA mATe gAyanA zarIrane traNa ghaNuM vadhAre kAma hormonsa karAve che. A rIte dUdha ane dUdhanI banAvaTanI vadhatI jatI mAMgane kheDUto gAyonI saMkhyAne ghaNI ja vadhAryA vagara ja pahoMcI vaLavAno prayatna kare che. tethI Azare pAMceka varSanI uMmara sudhImAM zArIrika tANa ne lIdhe gAyonuM zarIra bhAMgI paDe che ane tenI dUdha ApavAnI kSamatA noMdhapAtra ghaTI jAya che. A vakhate tene pazcimanA dezomAM kAyadesara katalakhAnAmAM mokalI devAya che ane bhAratamAM moTe bhAge gerakAyadesara teonI katala karAya che. bhAratamAM ghaNAM gerakAyadesara katalakhAnA astitva dharAve che. temAMnA keTalAkanI amadAvAdamAM ane bIjI jagAe meM mulAkAta lIdhI che. mAtra 1% thI paNa ochI gAyo ne pAMjarApoLamAM jIvanabhara rAkhavAmAM Ave che. orgenika DerI hormonsa ane enTIbAyoTIksanI davA vagara prANIone (gAyone) ucheravAnI DerIne orgenika DerI kahe che. moTI phekTarInI DerI karatAM te sAijhamAM nAnI hoya che. teo dUdhamAM kazI bheLaseLa karatAM nathI. chatAM ahIM paNa gAya upara nIce mujabanI hiMsA jovA maLe che. * gAyane satata sagarbhA rakhAya che. 100 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 jaina draSTie naitika jIvana paddhati * Azare 80% jeTalA vAcharaDAne mAMsanI phekTarImAM vecI devAya che. * gAyane pAMca ke cha varSe katalakhAnAmAM vecI devAya che. tethI orgenika DerInA kudaratI dUdhanI pAchaLa rahelI hiMsA paNa sAmAnya dUdha pedA karavA jevI ja gaNAya che. DerI udyoganI paryAvaraNa ane svAsthya upara thatI asara nIcenI mAhitI USDA (amerikAnuM egrikalacara DipArTamenTa) athavA tenA jevI bIjI saMsthA pAsethI lIdhela che. te A nirdayI kRtyano vistAra ane tenI paryAvaraNa para thatI asarano citAra rajU kare che. 1. katalakhAnAno kacaro ane paryAvaraNa dararoja mAtra ekalA amerikAmAM, 5,00,000 (pAMca lAkhathI) vadhu gAyo ane bIjA pALelA prANIonI tathA 240 lAkha maraghAMnI katala thAya che. dara sekaMDe, amerikAnI mAMsa ane DerI udyoga dvArA teno 2,30,000 (be lAkha trIza hajAra) pAuMDa kacaro vAtAvaraNamAM nikAla karAya che je ApaNI jamIna, havA ane pANIne bagADe che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 101 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra 2. grIna hAusa asara vizvanI 1.3 lAkha karoDa gAyo varSe eka karoDa Tana mitheIna gesa bahAra kADhe che. je khUba ja zaktizALI grIna hAusa gesa che. je sUryanI garamIthI pedA thatA kArbana DAyoksAiDa karatAM pacIsa ghaNuM hAnikAraka 3. pANIno vaparAza WATER NEEDED TO PRODUCE: Animals raised for food produce about 130 times more poop than does the entire human population of the U.S roughly 89,000 pounds per second vaU. Tih. 0 2192,500 GALLONS GALLONS You Save more water by not eating a pound of beef than you do by not showering for six months! M A OR 1ib. Provides It takes up to 16 pounds of grain to produce just 1 pound of animal flesh! GRAIN All that grain could be used much more efficiently if it were fed directly to people. Feeds up 1 to 10 IIII people 1/3 of daily caloric needs of one person per day M MM amerikAmAM vaparAtA kula pANInA aDadhAthI vadhAre pANI pazudhana dvArA pedA thatI vastuo mATe vaparAya che. eka pAuMDa mAMsa taiyAra karavA 2500 gelana pANI joIe che. jyAre eka pAuMDa baTAkA, ghauM ke cokhAne 50 thI 250 gelana pANI joIe. | 102 102 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 jaina draSTie naitika jIvana paddhati 4.jamInano vaparAza amerikAnI trIjA bhAganI jamIna gocara mATe vaparAya che. amerikAnI khetIlAyaka kula jamInano aDadho bhAga DerI ane mAMsa udyoganA pazudhananA khorAka mATe vaparAya che. amerikAmAM A mATe 22 karoDa ekara jamIna, brAjhIlamAM 250 lAkha ekara jamIna ane madhya amerikAnA aDadhA jaMgala, DerI ane mAMsa pedA karavA vALA pazunA khorAka pedA mATe kApI kADhayA che. 5. svAthya para tenI asara chellA pacAseka varSanA tabIbI abhyAsa pachI temaNe tAraNa kADhyuM che. ke vizvanA madhyama ane sukhI varganA lokonA roga ane mRtyunuM kAraNa mAMsa ane DerI udyoganA vaparAza sAthe saMkaLAyeluM che. hRdaya roga, DAyAbiTIsa, AMtaraDAnuM kensara, prosTeTa kensara ane hADakAnuM bhAMgI javA (phrekTara) mATe paNa e kAraNabhUta che. navA sAyansanA prayogothI puravAra thayela che ke dUdhano upayoga vadhu karavAthI phekTaranuM pramANa vadhyuM che. e mATe dUdhamAM levAyeluM enimalaproTIna ane kelziyama ja javAbadAra che. "mAtra mAMsa nahIM paNa DerInI khAdya cIjomAM carabI ane kolesTrolanuM pramANa paNa ghaNuM vadhAre hoya che je hRdaya roga ane TAipa-2 prakAranA DAyabITIsanuM mukhya kAraNa che." "DerI khAdya cIjo prosTeTa kensara ane TAipa 1 DAyAbITIsa sAthe saMkaLAyelA che." sArAMza jaina jIvana paddhati saiddhAMtika ane naitika che. vaLI te pRthvI ane paryAvaraNane Adara ApI sAcave che. ApaNe je samaya, sthaLa ane saMjogomAM jIvIe chIe tene dhyAnamAM rAkhIne ApaNo vyavahAra hovo joIe evuM ApaNA dharmagraMtho sUcave che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 103 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra eka gAya, mAMsa mATe katalakhAne jAya tyAre eka bIjI gAyane (sagarbhA rAkhI, hormonsa ane enTIbAyoTIksa ApI) satata dUdha meLavavA atyaMta pIDA apAya che. DerInI gAyonuM AyuSya lagabhaga 20 varSanuM hovA chatAM mAtra pAMca ke cha varSamAM katalakhAne mokalAya che. e sUcave che ke dUdhanuM utpAdana mAMsanA utpAdana jeTaluM ja krUratA bharyuM che. paryAvaraNanI asamatulAne dhyAnamAM letAM vanaspatijanya utpAdana karatAM prANIjanya utpAdana jemake - dUdha, cAmaDuM, silka ane Una paryAvaraNane ghaNuM ja hAnikAraka che. zvetAMbara ane digaMbara baMne saMpradAya dUdha ane dUdhanI banAvaTono maMdiramAM dhArmika vidhi mATe upayoga kare che. A ghaNI jUnI prathA che. ApaNe DerI pedAzone (AratI mATe ghI, pUjA mATe dUdha ane mIThAI) maMdiranI dhArmika kriyAmAM vAparatAM pahelA phera vicAraNA karavI joIe. ApaNA dharma pustako paNa sUcave che ke koIpaNa prathA aMdhazraddhAthI (samajaNa vagara) apanAvavI joIe nahIM. jaina dharmanA moTAmAM moTA siddhAMta ahiMsAmAM ane temAM paNa paMcaMdriya prANInI hiMsAnI koIpaNa saMjogomAM chUTachATa karI zakAya nahIM. jaina AcAra paddhatimAM dUdha ane tenI banAvaTono upayoga koi cokkasa dhArmika pratIka tarIkenuM mahatva dharAve che. ApaNA vidhi-vidhAnono mukhya hetu ApaNAmAM AdhyAtmikatA vadhAravAno che. dhArmika kriyA ne aMte ApaNAmAM kAma, krodha, mAna, lobha ane rAga ghaTe e ja uddeza hoya che. mATe dhArmika vidhi mATe vaparAtI vastuo ahiMsaka rIte banelI hovI joIe teno ApaNe barAbara khyAla rAkhavo joie. dUdha ane bIjI DerI pedezomAM moTI hiMsA (paMceMdriya prANInI hiMsA) rahelI hovAthI ApaNane AdhyAtmika kSetre AgaLa vadhavAmAM madada karatA nathI. paNa ApaNe bhayaMkara pApanA bhAgIdAra thaie chIe. ApaNI vidhimAM, ApaNe dUdhanI jagAe pANI athavA badAmanuM dUdha, ke soyAbInanuM dUdha ke dIvA mATenA ghInI jagyAe vanaspati tela, mIThAInI 104 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 jaina draSTie naitika jIvana paddhati jagAe sUko mevo ane dhArmika prasaMge jamaNa daramyAna zuddha zAkAhArI eTale ke vIgana jamaNa pIrasavuM joIe. ApaNe yAda rAkhavuM joie ke jo ApaNe potAnA upayoga mATe DerI pedAza vAparIe to ApaNe pote ja te kriyAnA ane tenA pariNAma rUpe baMdhAtA karma ke pApa mATe javAbadAra chIe. paNa jo maMdiramAM ke dhArmika prasaMgomAM DerI pedAzano upayoga karIe to AkhA saMghane teno doSa lAge che teno vicAra karavo joIe. amerikAnI yuvAna jaina saMsthA YJA (Young Jains Of America) ane YJP (Young Jains Professional) svIkAre che ke DerI udyogamAM gAyo upara atyaMta krUratA AcaravAmAM AvatI hovAthI dhArmika prasaMgomAM DerI pedAzono upayoga ApaNA pAyAnA siddhAMta ahiMsAnI moTI avagaNanA thAya che. lagabhaga 15% yuvAna jaino vIgana che. ApaNI AcAra paddhatimAM thato Avo pheraphAra yuvAno AvakAre che. nyuyorka TAimsa noMdhe che ke - moTA bhAge nItidharmanI draSTie ane svAthyanI draSTie 60 lAkha amerikano vIgana che. arthAta dUdha ke tenI banAvaTono sIdho upayoga mAMsAhAra nathI lAgato paNa dUdha utpAdaka pazuonI dayAjanaka sthitine lakSyamAM laI uparokta kAraNonI satyatAno svIkAra karavo joIe. ane mAMsAhAra karavAmAM jeTalI krUratA dekhAya che teTalI ja krUratA dUdha ane tenI banAvaTa no upayoga karavAmAM che te khyAla satata rAkhavo joie. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 105 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra 16. cha Avazayaka anuSThAno jaina dharmanA anuyAyIone dararoja cha mukhya anuSThAnonuM AcaraNa karavAnuM samarthana kare che. temAM zvetAMbara ane digaMbara prathAmAM keTalAka taphAvato jovA maLe che. zvetAMbara prathAnA cha Avazyaka anuSThAno 1. sAmAyika 48 miniTa sudhI zAMtithI sthiratAmAM besavuM ane ahiMsApUrvaka pApapravRtti rahita samatApUrvaka rahevuM. 2. cauvisaththo covIsa tIrthakaronA guNone yAda karavA ane tenI stuti karavI. 3. vaMdanA sAdhu mahArAjonI upAsanA ane vaMdanAdi karavA. 4. pratikramaNa AkhA divasa mAM karelA azubha vicAro ane pApakriyAono pazcAttApa karavo ane pharIthI te na thAya te mATe prayatna karavo. 5. kAyotsarga zarIra pratyenA rAga vagara UbhA UbhA ke beThAM beThAM lAMbA samaya sudhI sthira rahIne dhyAnamAM rahevuM. ane ciMtana karavuM ke pharIthI AvA azubha vicAro nahi karuM. 6. pratyAkhyAna thoDA samaya mATe sArI pravRttio karavAnI pratijJA levI ane amuka prakAranA khorAkano tyAga karavAnI pratijJA levI. ane vrata ane niyamathI tyAgamaya jIvana jIvavAno prayatna karavo. [106 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 cha Avazyaka anuSThAno digaMbara prathAnA cha Avazayaka anuSThAno 1 devapUjA tIrthakaronA guNonI stuti karavI ane Adara Apavo. 2 guru pAstI gurujanonI upAsanA ane sevA karavI. 3 svAdhyAya pavitra dharmagraMthano abhyAsa karIne AtmAnA guNone samajavA. tapasyA dararoja koI paNa prakAranA tapano niyama levo. 5 dAna paropakAra supAtra ane anukaMpA dAnathI jIvana 4 tapa jIvavuM. 6 saMyama jIvana vrata ane niyamovALu jIvavuM. digaMbara prathAnA A cha anuSThAno zvetAMbara prathAe paNa sAmAnya mANasonI rojiMdI pravRttirUpe svIkArelA che. A uparAMta keTalAka jaino AtmasaMyama ane bhautika vastuo pratyenA rAga ghaTADavA AhArano saMyama, upavAsa vigerenuM AcaraNa kare che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 107 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra 17. jaina yoga vaizvika draSTie yoga ApaNI zaktino niyamabaddha ane paddhatisarano evo prayatna ke je dvArA mAnava pote potAnA zarIra, mana ane AtmAnI ekarupatA saMpUrNatAthI prApta kare che. yoga e evuM sAdhana che je zarIra, mana ane AtmA sAthe saMparka karavAmAM madada kare che. yoga zArIrika, mAnasika, bauddhika, naitika ane AdhyAtmika niyamitatA (zista) para AdhArita che. jo vyaktimAM potAnI zArIrika, mAnasika ane bauddhika zakti para pUre pUro saMyama AvI jAya to te racanAtmaka jIvana jIvI zake. niyamita yogano abhyAsa rAkhavAthI mANasa potAnI jAta para prabhutva keLavI zake che. yoga ApaNAmAM kArya, lAgaNI ane buddhinI zuddhatAno AviSkAra kare che. yoganAM hetu ane arthane lakSamAM letA vartamAnamAM jaina samAjamAM ghaNI gerasamajo jovA maLe che. jema ke yoga e hiMdu dharmano bhAga che, yoga eTale bAhya ceSTAthI nivRtta thaI zArIrika AsanamAM kalAko sudhI saLaMga besI rahevuM. yoga mAtra mAnasika zAMti ane AnaMda Ape che paNa te dhArmika nathI eTale ke te mokSa tarapha ApaNane lai jatu nathI. jaina paddhati pramANe yogano artha jaina darzanamAM yoga zabdano artha judI judI rIte thayo che. yogano mULa artha che mana, vacana ane kAyA dvArA thatI pravRtti te paudralika yoga. ane bhAvazuddhi, manana ane ciMtana dvArA AtmAnA kaSAyo ochA karavA athavA dUra karavA te pAramArthika yoga. paudralika yoga sAMsArika heturUpa che jyAre pAramArthika yoga mokSa heturUpa che. AtmAne lagatI koIpaNa pravRtti ke hetu je mukti tarapha laI jAya te yoga. bIjA zabdomAM je pravRtti dvArA rAgAdi bhAvo ochA ke kSaya thAya ane tethI mana zuddha thAya tene yoga kahevAya. '108 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga dvArA mananI zuddhatAthI AtmAnA guNo jAgRta thAya che ane karma nAza thAya che. je sAcI zraddhA, sAcuM jJAna ane sAcA AcAra (samyag darzana, jJAna ane cAritra) dvArA mukti apAve che. yoga zabda jaina dharmamAM dhyAna mATe paNa vaparAya che. AcArya haribhadra sUrie yogaviMzikA ane AcArya amitagatie yogasAra prAbhUtamAM A yoganI carcA-vicAraNA karela che. karmanA AMtara pravAhanA vyavahAra vize vAta karatAM AcArya umAsvAtijIe kahyuM che ke zarIranI, mananI ke vANInI koIpaNa pravRtti karatI vakhate AtmAnA pradezo AMdolita thAya (kaMpana anubhave) te yoga kahevAya. A yoganI pravRtti dvArA AtmA kAryaNavargaNA sAthe A pramANe joDAya che: * 17 jaina yoga * * jo koI pravRtti kalyANakArI hetu sAthe joDAI jAya to puNyanuM kAraNa bane che ane puNya karma baMdhAya che. jo te azubha hetu sAthe joDAya to te pApanuM kAraNa bane che. jo A ja kalyANakArI pravRtti zuddha (pavitra) hoya eTale ke koi paNa prakAranA phaLanI AzA vagara athavA kartA bhAva vagara karela hoya to AtmAmAM koI kaMpana thatuM nathI ane tethI koI karmabaMdha paNa nathI. paraMtu junA karmonI nirjarA thAya che. yoganAM cAra prAthamika mArgo bhAratIya praNAlI spaSTa paNe kahe che ke yoganAM prAthamika cAra mArgo che je AtmAne bhautikatAmAMthI mukti tarapha laI jAya che. je A pramANe che. 1. bhakti yoga sarvoparI prema ane AtmAne atyaMta sukhanA AnaMdano anubhava thAya e bhaktiyogano hetu che. tenA kendramAM bhakti ane samarpaNa dvArA satyanI anubhUti karavAnuM che. prArthanA, AcAra paddhati ane kriyAkarmane lakSamAM rAkhI tenI pravRtti thAya che. kIrtana, gAvuM ane bhagavAnano jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 109 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra jApa karavo e paNa vyavahAra che. AdhyAtmika pragatinI prAraMbhika bhUmikAmAM maMdira ke tenA jevI pavitra jagA bhaktiyoga mATe jarUrI che. Akhare bhaktiyoga aMdaranI zuddhatAne vikasAve che ane "huM" paNAnA abhimAnane ogALe che. bhAvanAzIla loko mATe yoganAM A mArgane anusaravuM zreSTha rUpa che. hiMdudharma nI amuka zAkhAo A mArga ne mukhya mArga tarIke svIkAre che jaina dharma tene AdhyAtmika pragatinI prArazmika bhUmikAmAM sAdhana tarIke jarUrI gaNe che. 2. jJAnayoga ananya ane sarvoparI "sva"nI anubhUti karAvavI e jJAnayogano uddeza che. bauddhika loko A mArga pasaMda kare che. kAraNa ke temAM abhyAsa, vicAra, praznottarI ane ciMtananuM AcaraNa che. A sRSTimAM sAcuM (satya) zuM che ane mithyA zuM che teno bheda ke taphAvata samajavA A mArga namUnA rUpa che. buddhinA mAdhyama dvArA A mArga bhautika duniyAnA baMdhanone prazna ane pRthakkaraNa dvArA nakAre che. mana (buddhi) pote ja potAnA svarUpane eTale ke svabhAvane tapAse che. A namUnA rUpa prazno dhyAna daramyAna potAnI jAtane pUchavA - "huM kema ahIM chuM?" "sAcuM zuM che? ane sAcuM zuM nathI?" ane sauno sauthI moTo prazna "huM koNa chuM?" te satyanA AkharI mUrta svarUpa sudhI laI jAya che. prAthamika bhUmikAmAM saMniSTha gurunuM mArgadarzana athavA dhArmika pustakano abhyAsa jJAnayogamAM jarUrI che. jaina dharma ane bauddha dharma baMne mokSaprApti mATe A mArgane mukhya mArga tarIke svIkAre che. ( 110 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 jaina yoga 3. karma yoga karmayogano hetu dareka mAnavIya pravRtti sarvoparitAnA saMketane samarpita karavAno che. mAnavatA ane jIvamAtranA bhalA mATe niHsvArtha bhAve karAtI sevAne karmayoga kahe che. temAM samAja sevA, jIvono ekabIjA sAtheno saMbaMdha, paryAvaraNanI rakSA, prANInI rakSA ane evuM ghaNuM samAI jAya che. teno vyavahAra ke AcaraNa koIpaNa samaye ane kyAMya paNa thaI zake che. Akhare vyakti potAnuM badhuM kArya ane sevA koIpaNa prakAranA pariNAma ke phaLanI AzA rAkhyA vagara bhagavAnane samarpe che. tene kAraNe potAnuM abhimAna "huM" pada ogaLI jAya che. kAryane lakSamAM rAkhanAra loko mATe A yogano uttama prakAra che. jaina dharmanA jJAna mArgamAM karma yogano samAveza thAya che. jJAnasAthe thayela kriyA ja mokSa tarapha lai jAya che. parantu te kriyA kartAbhAva eTale "huM" pada vagaranI hovI joie. 4. aSTAMga yoga (AtmasamAdhi ane dhyAnano mArga) aSTAMga yogano hetu mAtra dehanI zuddhi ane muktino nathI paNa buddhijIvIonA vicAra ane caitanyanA bhAvanAtmaka ane lAgaNIzIla jIvanamAM saMyama sAthe nipuNatA lAvavAno che. te zArIrika ane mAnasika saMyamanuM vijJAna che. aSTAMga yoganAM sthApanAra ane saMzodhaka mahAna RSi pataMjali (time 3rd - 4th century BCE) hatA. te aSTAMga yoga athavA yoganAM ATha tabakkA athavA bhUmikA tarIke paNa oLakhAya che. tenA AThe ATha jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 111 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra pagalAM agatyanA che ane tenuM kramabaddha AcaraNa aMtima satya ane mokSa (bhagavAna) tarapha dorI jAya che. pataMjali RSi e temanA avinAzI prabaMdha graMtha "yogasUtra" mAM vyAkhyA karI che ke, yoganuM lakSya vicAra prakriyAne (cittavRttine) saMyamamAM rAkhI yoganI uccakakSA prApta karavI. mahAna RSi pataMjalinA temanA "yogasUtramAM AvatA yoganAM ATha pagathiyAM ane dhyAnane zrI haribhadrasUrie Adara saha svIkAryA che. temaNe yoganAM cAra pustako lakhyA che. (1) yogaviMzikA prAkRta bhASAmAM (2) yogazataka prAkRta bhASAmAM (3) yogabiMdu saMskRtamAM ane (4) yoga draSTi samuccaya saMskRtamAM. zrI pataMjali RSi jaina dArzanika na hovA chatAM jaina AcArya zrI haribhadrasUri (7th century AD) e aSTAMga yogane jaina dharma mAM AdhyAtmika svIkRti ApI che je mokSa mArga sudhI dorI jAya che. A uparAMta zrI hemacaMdrAcAryae yogazAstra nI racanA karI che. aSTAMga yoga (yoganAM ATha pagathiyAM). 1. yama (saMyamamAM rahevuM prAraMbhika bhUmikAmAM vyaktie hiMsA, asatya, corI, abrahmacarya ane aparigraha para saMyama keLavavo joIe. 2. niyama (anuSThAnonuM pAlana karavuM) bIjI bhUmikAmAM vyaktie keTalAka salUNo jevA ke AMtarika ane bAhya pavitratA, saMtoSa, saMyama, dharmano abhyAsa ane potAnI jAtane dharmamaya vAtAvaraNamAM rAkhI vikasAvavA joIe. pahelI be bhUmikA naitika zuddhi mATe che. tenA vagara AdhyAtmika pragati zakya nathI. 112 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3- Asana (zArIrika samatulA keLavavI) trIjI bhUmikAmAM potAnA zarIrane taMdurasta rAkhavA ane lAMbA kalAko sudhI dhyAna karavAnI taiyArI rUpe karoDarajjune sIdhI rAkhavA vyaktie zArIrika samatulA jALavIne Asana siddha karavuM joIe. 4. prANAyAma athavA prANayoga (tAlabaddha zvasanakriyA keLavavI) cothI bhUmikAmAM vyaktie cokkasa prakriyA dvArA jIvanane mATe Avazyaka zakti kAbUmAM rAkhavA zvAsano niyamita abhyAsa rAkhavo joIe. tAlabaddha zvasanakriyA manane dhyAnastha thavAmAM madada kare che. sIdhA besavAthI (trIjI bhUmikA) ane tAlabaddha zvAsa (cothI bhUmikA) levAthI aMtarmukha thavA mATe mana zaktimAna eTaleke taiyAra thAya che. AAKA 3- Asana 9-21214 17 jaina yoga ra- niyama 4- yAma jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 5- pratyAhAra 5- pratyAhAra athavA pratihArya (paMcendriyane aMtarmukha karavI) pAMcamI bhUmikAmAM ApaNI paMcendriya-sparza, rasa, gaMdha, draSTi ane zravaNa dvArA ApaNane je sukha ke duHkhanI lAgaNI thAya che tenAthI vyaktie vimukha eTale aMtarmukha thavAnI Teva pADavI joIe. A mAnasika samatulA aMdarathI UThatA ane upara AvatA vicAronA pravAhane dhIre dhIre dhImA pADe che. have mana koI eka vicAra ke vastu upara dhyAna kendrita karavA taiyAra thaI jAya che. 113 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra 6 - dhAraNA (manane aMdaranA vicAra upara kendrita karavuM) chaThThA tabakkAmAM vyaktie manane kyAM to bahAranI koI vastu para ke aMdaranA vicAra upara kendrita karavuM joIe. ghaniSTha prayatno karavA chatAM mana eka vastu para coMTatu ja nathI. AMtarika saMskAra ke karmanA kAraNathI dhyAnanI dhArA tUTI jAya che. mATe vyaktie dhAraNA dvArA vAraMvAra prayatna karavo jethI mana vicArazUnya thatu jaze. 7. dhyAna vicAra zUnyatAnI sthiti (dhAraNA) sahajatAthI dhyAna tarapha dorI jaze. A sAtamI bhUmikA che. nakkI karela bahAranI vastu ke aMdaranA vicAra tarapha vicAronA atUTa pravAhane badale koI eka viSayamAM cittanuM ekAgra thavuM. 8. samAdhi D fillini - dhAraNa 7. dhyAna 8. samAdhi Ama satata abhyAsa dvArA dhyAna samAdhimAM pheravAI jAya che samAdhimAM vyakti potAnI jAta pratye taddana jAgRta ane bAhya saMyogothI mukta bane che. ane dhyAnanI vastu paNa draSTi sAmethI jatI rahe che. paNa tenuM dhyAna samagra cetanA para chavAI jAya che. AtmAnuM jJAna saMpUrNa bane che. A aSTAMga yoga jIvananA AdhyAtmika dhyeyane anusare che. vyakti A yoganA abhyAsathI amaryAda samaya sudhI sthAna ke dehAdikanA 114 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 jaina yoga saMbaMdha rahita zuddha cetanAno saMvedanAtmaka anubhava kare che. aSTAMga yoganAM pahelA pAMca tabakkA manane yoga mATe taiyAra karavA mATe che. chellI traNa bhUmikA dhyAnanuM pariNamana che. phalazruti che. hitakArI ane ahitakArI dhyAna manane vividha jagAe pharatuM aTakAvI koI eka jagAe kendrita karavAnI kriyAne dhyAna kahe che. jo A dhyAna sakhata udvegathI thayuM hoya jema ke rAga, dveSa, aNagamo, tiraskAra ane vera ke zatrutA jevA asadbhAvo ahitakArI dhyAna che je choDavA yogya che. bIjI bAju jo te dhyAna satyanI zodha mATe ane bhautika sAdhano ke saMbaMdho taraphanA saMpUrNa vairAgyamAMthI uddabhavyu hoya to te hitakArI che. te AdhyAtmikatA ane muktinuM preraka bane che mATe svIkAravA yogya che. AcArya umAsvAtijI e manovaijJAnika rIte dhyAnanA cAra prakAro ApyA che. ArtadhyAna bhautika sAmagrInA nimitte thatA bhAvo ane tenu ciMtana te duHkhadAyaka che. te ahitakArI dhyAna che. raudradhyAna tIvra vegavALA kaSAya ke hiMsakabhAvo ane tenu ciMtana te duHkhadAyaka che. te ahitakArI dhyAna che. dharma dhyAna dharmAnurakta ke zubha dhyAnane dharma dhyAna kahe che. te hitakArI dhyAna che. zukla dhyAna AdhyAtmika ke zuddha dhyAnane zukala dhyAna kahe che. te hitakArI dhyAna che. duHkha ke gussAyukta dhyAna azubha ane ahitakArI dhyAna che je AtmAne saMsAramAM rajhaLAve che pariNAme te asaMkhya janma maraNa kare che. dhArmika vRttivALu - dharmadhyAna zubha prakAranuM hitakArI dhyAna che. AtmAne ghaNI UMcI jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 115 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-3 jaina AcAra kakSAe lAve che. AdhyAtmika vikAsa thAya tyAre zukladhyAna uddabhave che. je Akhare AtmAnI mukti ke nirvANanuM kAraNa bane che. sArAMza asIma ane parama sukha tathA muktidAyaka satyanA dhyeyanI pratiSThA karavI e AdhyAtmika jIvananuM mULa svarUpa che. te pAramArthika yoga dvArA zakya che. yogano abhyAsa karavA vyaktie bhagavAnane zodhavAnI jarUra nathI. vyaktine potAne karmabaMdhamAMthI mukta thatAM je roke che te baMdhanamAMthI chUTavAnI tIvra IcchA hovI joIe. eka vakhata A baMdhana chUTI gayuM pachI te potAnI sAcI kAryakSamatA, tenuM sAcuM svarUpa ane potAnI aMdaranA AtmA-bhagavAnane spaSTapaNe jANI zake che. cAre prakAranA yoga; bhakitayoga, jJAnayoga, karmayoga ane aSTAMgayoga mAnava vyaktitvanA badhA saMskArone samAvI le che. mAnava svabhAvamAM prema, jJAna ane kriyA A traNa daivI kriyAzakti rahelI che. je traNa yogo; bhakti yoga, jJAna yoga ane karmayoga mana athavA hRdayanI saMkalpazaktino zarUAtamAM upayoga karIne dhyAna tarapha lAve che. jyAre aSTAMga yoga zarIrAdine saMyamathI dhyAna tarapha lAve che. jaina dharma ane bauddha dharma baMne mokSaprapti mATe jJAnamArgane mukhya mArga tarIke svIkAre che. tema chatA ApaNA dharma graMthomA bIjA badhA yogane ghaNuM ja mahatva Apela che. jaina Agama sAhityamAM ema kahevAyuM che ke agaNita prakAranA judA judA yoga dvArA mukti prApta karI zakAya che. vAstavamAM tIrthaMkaroe batAvelA mArgadarzana pramANe ane saMpUrNa AtmajAgRti sAthe karavAmAM Avato yoga athavA kriyA pAramArthika che. yoganAM A cAra mArgo dvArA vyakti aMdaranA AtmAnI anubhUti karI zake che ane saMpUrNa mukti prApta thAya che. aMtima muktinI avasthAe badhA mArgo eka thaI jAya che. eTale ke badhA mukti pAmelA AtmAonA AdhyAtmika guNo ane lAkSaNikatAo sarakhI ja hoya che. 116 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 117 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho 18. jaina maMdiro jaina maMdiro bhakti ane dhyAnanuM pavitra sthaLa che. jyAM vyakti saMpUrNa zAMti ane amApa svasthatAno anubhava kare che. ApaNA AtmA ane tenA svabhAvane jANavA-jovA mATenI e suMdara-zAMta ane svastha jagyA che. maMdiramAM besI dhyAnathI bhakti karavAthI AtmanirIkSaNa karI zakAya che ane ghare gayA pachI paNa ApaNAmAM e paramAtmAno aMza che evo bhAva thayA kare che. tethI dareke aMtarAtmAnI zuddhino mArga anusaravo joIe ke je ApaNane krodha, mAna, mAyA ane lobhathI mukta kare che. zvetAMbara ane digaMbara baMne saMpradAyano janasamudAya mahad aMze mUrti sthApana karelA maMdiramAM jAya che ane bhakti ane dhyAna kare che. mukhyatve be prakAranI mUrtio jaina maMdiramAM jovA maLe che. digaMbara ane zvetAMbara mUrtio digaMbara saMpradAyanI mUrtinI AMkho ardha bIDelI hoya che. je dhyAnanuM pratIka che jyAre zvetAMbara saMpradAyamAM AMkho AkhI kholelI hoya che. je upadeza ApatA tIrthaMkaranuM pratIka che. digaMbaro mUrtine zaNagAra (AMgI) karatA nathI paNa tenA sahaja svarUpamAM ja rAkhe che. zvetAMbaro mUrtine ThAThamAThathI zaNagAre che. e sUcave che ke tIrthaMkaro rAjA hatA. rajavADI dhana hatuM chatAM e bhautika saMpattimAM sukha zodhI zakyA nahIM. temaNe samAjanA lAbha mATe A badhI saMpattino tyAga karyo ane saMpUrNa aparigrahano saMkalpa karyo. 118 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 jaina maMdiro tIrthaMkaranI mUrti UMDA dhyAnamAM hoya tevI kyAM to padmAsanamAM beThelI hoya athavA sIdhI UbhI hoya tevI hoya che. temanA mukha ane AMkhomAMthI karUNA ane aMdaranI zAMti bhakto para varasatI anubhavAya che. A mUrti tIrthaMkaronA zarIranuM nahIM paNa temanA aMdaranA guNonuM pratinidhitva kare che. tethI badhAM tIrthaMkaronI mUrtio eka sarakhI che. baMne digaMbara ane zvetAMbaranA jaina maMdiro temanA jhINavaTabharyA sthApatya ane ajoDa kalAne lIdhe prakhyAta che. dareka tIrthaMkarane temanuM AgavuM pratIka ke lAMchana hoya che ke je bIjA tIrthaMkarathI temane judA pADe che. A lAMchana mUrtinA nIcenA bhAgamAM hoya che. maMdiramAM dAkhala thatAM pahelAM dareke potAnA pagarakhAM utArI devA paDe che. tyAM kaMI paNa khAvAnuM, pIvAnuM ke cyuiMgama khAvAnI ke doDAdoDI karavAnI, bUmo pADavI, vAto karavI ke sAMsArika vAto carcavAnI manAI hoya che. maMdiramAM dAkhala thatI vakhate "nissihI" evuM bolavAmAM Ave che. eTale ke mananA kuvicAro ane saMsAranI vAto bahAra mUkI do. eTale ke mana, vacana ane kAryathI sAMsArika saMbaMdho, vaLagaNa badhu bahAra che. ApaNA krodha, mAna, mAyA lobha jevA kaSAyo ApaNe bahAra choDIne AvyA chIe evo garbhita artha thAya che. derAsaranA bhaMDAramAM mUkelA paisA e guptadAna che ane ApaNe haMmezA guptadAna karavuM joie e preraNA Ape che. maMdiranA naivedya aMgenA sUcano dhArmika kriyA vakhate arpaNa karAtI vastuomAM ahiMsAnuM viveka pUrvaka pAlana karavuM joIe. sthaLa, samaya ane saMjogone dhyAnamAM rAkhIne dharmano AcAra karavo. jUnA samayamAM gAya, vAcharaDAM ke bIjA prANIonA dUdha ane tenI banAvaTano upayoga dhArmika kriyAomAM thato hato kAraNa ke teo gAyane kauTuMbika sabhya tarIke gaNIne te pALatA hatA. te kALe prAyaH A prathAmAM ghaNI ja nirdoSatA jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 119 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho hatI. paraMtu vartamAna kALamAM vaijJAnika pragatithI dUdha, ghI AdimAM ghaNI vikRtio tema ja bhayaMkara hiMsA dAkhala thaI che. dUdha ApatI gAya prajanana kSama hoya tyAM sudhI satata tene sagarbhA rakhAya che. pAMca varSa pachI gAya dUdhanuM utpAdana ghaTADI de che eTale tene katalakhAne mokalI devAya che. jyAre gAyonuM sAmAnya AyuSya 20 varSa jeTaluM hoya che. 90% thI vadhAre baLada vAcharaDAne janmatAnI sAthe athavA 6 mahinAmAM teonI katala karavAmAM Ave che. tethI ApaNe pUjA vakhate dUdha ke mIThAIno ane dIvA mATe ghIno upayoga karavo nahIM. kAraNa ke atyAranI badhI DerI utpAdaka cIjo gAyone ane bIjA prANIone khuba ja trAsa ane pIDA ApIne banAvAtI hoya che. pUjA karatI vakhate pakSAlamAM paNa dUdha pANIno bhego pakSAla karavAne badale cokhkhA pANIno upayoga karavo joIe. athavA temAM badAmanuM dUdha bhegu karavuM joie mIThAInI jagAe sUko mevo ane ghInI jagAe divelanA dIvA karavA joIe. lagabhaga 100 varSa pahelAM badhA jaina maMdiromAM divelanA dIvA thatA hatA. vaLI mUrtinI AMgI mATe varakhano upayoga na karavo joIe kAraNa ke varakhane banAvavA mATe gAyanA AMtaraDAno upayoga karavAmAM Ave che. uparAMta motI, sIlka, phara ane cAmaDAno paheravezamAM upayoga na karavo joIe kAraNa ke te badhuM oNisTara, kozeTA ane prANIone mArIne meLavavAmAM Ave che. upakaraNa jemake kaTAsaNAmAM vaparAtA UnanA badale koTananA kaTAsaNA vAparavA. A rIte ApaNe jo dhArmika kriyAmAM pheraphAra karIzuM to ja ApaNe ahiMsA nuM sAcA artha mAM viveka pUrvaka pAlana karyu kahevAze. 120 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. jaina pratIko 19, jaina pratIko parasparopagraho jIvAnAm Compassionate Living parasparopagraho jIvAnAm Compassionate Living Fig 2 Fig 1 Fig 3 hAthano paMjo (citra 1) hAthamAM cakra sAthenA paMjAnuM pratIka ahiMsAne rajU karatuM jaina pratIka che. hAthanA paMjAnuM pratIka "bhayabhIta thazo nahIM" no AtmavizvAsa Ape che. jeo karmanA udayathI pIDAtA hoya tevA mAnava mAtrane nAsIpAsa na thavAnuM sUcave che. ahiMsA e 24 tIrthakaroe ApelA bodhanuM pratIka che. je ahiMsA, karuNA, anekAntavAda, aparigraha ane jIvamAtramAM samAna AtmA che evuM sUcave che. vyApaka avakAzavALA cauda rAjaloka (citra 2 ane 3) vizALa avakAzavALA jaina pratIkanI aMdara bIjA pratiko samAvI levAmAM AvyA che; bIjano caMdra, traNa TapakAM sAthiyo athavA oma, hAthano paMjo ane A badhA pratIkone AvarI letI AkRti jene lokAkAza kahe che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 121 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho traNa TapakAM muktino mArga (ratnatrayI) - sAcI zraddhA (samyaga darzana) sAcuM jJAna (samyaga jJAna) ane zuddha cAritra (samyaka cAritra) je traNeyanu eka sAthe AcaraNa karavAthI (ratnatraya) te mArga ApaNane mukti tarapha laI jAya che. bIjano caMdra mokSanA pradezanuM pratIka che. A pradeza lokAkAzanI sauthI upara che. jyAM siddha AtmAo vase che. sAthiyo sAthiyo e jaina dharmanuM pavitra pratIka che. tenI cAra bAjuo AtmAnI cAra gati sUcave che. devagati, manuSyagati, tiryaMcagati (pazu, pakSI, mAchalI ane badhA ekendriya jIvo; jema ke vanaspati, havA, agni pANI ane pRthvI). ane nArakI jIvo e sUcave che. A dunyavI jIvo janma, duHkha ane mRtyunA cAra gatinA cakarAvAmAM satata phare che. tethI dareke sAcA dharmane anusarI janmamaraNanA du:khamAMthI mukti meLavavI joIe. oma omanuM pratIka e pAMca akSaronuM baneluM che. a, ba, A, u ane ma prathama akSara "a" eTale arihaMta. arihaMta eTale jemaNe AtmAne oLakhyo ane utkaTa manovikAra sAme laDyA. temaNe cAra ghAtI karmono nAza karyo ane dharmanI AcAra saMhitA sthApI. arihaMtanA bIjA nAmo; tIrthakara, jIna,ahaMta bIjo akSara "a" eTale azarIrI. azarIrI eTale paudralika deha ane karmanA baMdhana vagarano AtmA, mukta AtmA athavA siddha athavA zuddha astitva. trIjo akSara "A" eTale AcArya, AcArya eTale sAdhu jeo saMghanA vaDA che. cotho akSara "u" eTale upAdhyAya. upAdhyAya eTale dharmaguru jeo jJAnI che ane bIjAone jJAna ApavAnuM ane bhaNAvavAnuM kAma kare che. 122 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19. jaina pratIko pAMcamo akSara "ma" eTale muni. muni eTale badhA sAdhu-sAdhvI je pAMca mahAvratonuM pAlana kare che. Ama jainadharmamAM "oma" zabda dvArA pAMca viziSTa vyaktione AdarabhAve namana karAya che. oma e jainadharmanI pavitra prArthanA - namaskAra maMgalasutranuM saMkSipta rUpa che. lokAkAza bAhya AkRti kamara para hAtha mUkI UbhA rahelA mANasa jevI lAge che. je jaina mAnyatA pramANe A sRSTino AkAra (lokAkAza) sUcave che. pratIkanI nIcenuM lakhANa "parasparopagraho jIvAnAma" eTale "jIva mAtrano paraspara upakAra" karavo. (sevA karavI). je dayAmaya jIvananI jaina bhAvanA rajU kare che. TUMkamAM AkhuM pratIka sUcave che ke svarga, narka ane dharatI paranA sarva jIvo eka gatimAMthI bIjI gatimAM javAnuM duHkha bhogave che. teo dharmamAM zuddha jJAna, pUrNa zraddhA ane zuddha cAritra je tIrthakaroe batAvyA che tene anusare, to pavitratAnI sAthe pUrNa avasthA prApta thaze ane pachI teo zAzvatakALa sudhI mokSanuM sukha bhogavaze. jaina samAje mahAvIranA nirvANanA 2500 varSe 1974 mAM (citra 2) e pratIka svIkAryuM. amerikAnI jainA pheDarezane (jaina maMDaLo nuM saMgaThana) AkRti naM. 3 pramANe sAthiyAnI jagAe oma rAkhyo kAraNa ke pazcimI dezomAM svastika dhArmika pratIka tarIke jovAmAM AvatuM nathI. jaina dharmamAM A dareka pratIko alaga alaga rIte paNa vaparAya che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 123 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho 20. dhArmika tahevAro dhArmika tahevAro tIrthaMkaronA jIvananI noMdhapAtra ghaTanAone ujavIne manAvAya che. dareka tIrthaMkara nA jIvananI pAMca mukhya ghaTanAo; cyavana, janma, dIkSA, kevalajJAna, ane nirvANa AvA tahevAro mAM ujavAya che. dhArmika tahevAro caMdranI sthiti uparathI banelA paMcAMga para AdhArita hoya che (eka varSanA Azare 354 divasa). jaina samAja A prasaMgonA tapa karIne, pavitra sutro bolIne, dhArmika vyAkhyAno sAMbhaLIne, zastrono abhyAsa karIne, manane kAbUmAM rAkhavA zapatha laIne ane karuNA ane dhyAnanI pravRtti karIne A tahevAro ujave che. mukhya dhArmika tahevAro A pramANe che. paryuSaNa ane dazalakSaNA parva A varSanA sauthI pavitra divaso gaNavAmAM Ave che. jemAM ATha ke dasa divasanA upavAsa, vividha prakAranA kriyAkarma, jaina siddhAMtonI samAlocanA ane jIvamAtrane kSamApanAnI prArthanA karavAmAM Ave che. A tahevAra lagabhaga oNgasTa-sapTembaramAM Ave che. aMtamAM AtmaciMtana dvArA bIjAne kSamA ApIne ane bIjA pAse kSamA yAcIne ane jANatAM ke ajANatAM mana vacana, kAyAthI koIne paNa duHkha pahoMcADyuM hoya to kSamA mAMgIne tenuM samApana thAya che. mahAvIra janma kalyANaka (jayaMtI) parva lagabhaga mArca ke eprila mahinAmAM bhagavAna mahAvIrano janma divasa ujavAya che. judA judA utsavo ane sAMskRtika kAryakramo karIne A divasa ujavAya che. moTe bhAge Akho divasa sAMskRtika pravRttiomAM jAya che. akSaya tRtIyA (varSItapa pAraNA) prathama tIrthaMkara RSabhadeva bhagavAnanI yAdamAM A divase AkhA varSanA ekAMtara divase karelA upavAsa tapanA pAraNAM karavAmAM Ave che. jaino A pAraNuM zeraDIno rasa pIne kare che. 124 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 dhArmika tahevAro dIpAvalI (divALI) A divase mahAvIra bhagavAne mukti meLavI je mahAvIra nirvANa divasa tarIke oLakhAya che ane varSa no aMtima divasa gaNAya che. jJAna paMcamI (kArtikI suda pAMcama) A divasa jJAna divasa tarIke oLakhAya che. judA judA dharmasthaLoe dharmagraMtho goThavavAmAM Ave che. loko A sthaLoe jaI dharmagraMthonI pUjA kare che ane jJAnanI ArAdhanA kare che. mauna ekAdazI (agiyAraza) AkhA varSano A sauthI dharmaniSTha pavitra divasa che. A divase judA judA pAMca tIrthaMkaronA jIvanamAM noMdhapAtra ghaTanAo eTale ke kalyANako thayela che. te divase tIrthaMkaronA janma, temano bodha ane nirvANanA bhaktisabhara prasaMgonA guNo nuM dhyAna karAya che. A maunano divasa che ane ghaNA loko upAzrayamAM rahIne sAdhu jevuM jIvana jIve che. tene pauSadha vrata kahevAya che. jaina zubhecchAo jaya jinendra jyAre ApaNe bIjA jainane maLIe tyAre AvakAra ApatA "jaya jinendra"thI abhivAdana karIe chIe eTale ke sarvoparI jaina (tIrthaMkara) ne praNAma karIe chIe. teno artha eTale ke tamArA zudhdha AtmAne huM praNAma karuM chuM. zudhdha AtmAne jaino bhagavAna gaNe che. micchAmi dukkaDam mArA duSkRtyo mithyA thAo. micchAmi dukkaDam e kSamA mAgavA mATe bolAtA zabdo che. je kSamApanAnA divase - saMvatsarI pratikramaNa vakhate AkhA varSa daramyAna jANatAM-ajANatAM, mana, vacana, kAyAthI koI duHkha pahoMcADyuM hoya tenI kSamA maMgAya che ane ApaNe bIjAne kSamA ApIe chIe. kharekhara to jevI ApaNI bhUla thaI che tevI khabara paDe ke tarata ja mAphI mAgavI joIe. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 125 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho 21. mukhya saMpradAyo garIba ane tavaMgara, rAjA ane prajA, puruSa ane strI, purohita ke pUjArI, chUta-adbhUta sarva koma ane kakSAnA loko bhagavAna mahAvIranA paMthamAM joDAyA hatA. bhagavAna mahAvIre spaSTa paNe jAhera karela ke AdhyAtmika unnatinA mArge dareka puruSa ane strI samAna che ane dareka vyakti UMca tathA nIMcanA bheda vagaranI che. ghaNI strIo bhagavAna mahAvIranA paMthane anusarI saMsAra choDI anaMta satya ane zAzvata sukhanI zodhamAM nIkaLI paDI. jaina dharmanuM noMdhapAtra yogadAna jo koI hoya to te samAjanAM cAre vargomAM varNabheda dUra karI samAnatA sthApI. brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdra uparAMta samAjanAM achUtone paNa temaNe samAna gaNyA. bhagavAna mahAvIre temanA anuyAyIone cAra grupamAM goThavyA. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA. A sAmAjika varga jaina caturvidha saMghathI oLakhAyo. comAsAnA cAra mahinA bAda karatAM sAdhu-sAdhvIo eka ja sthaLe 30 divasathI vadhAre divasa rahetA nathI. teo ughADA page eka jagAethI bIjI jagAe jatAM, vAhana-vyavahArano upayoga karatAM nathI. sAdhu munio strIone temaja sAdhvIo ne sparza karatAM nathI eja pramANe sAdhvIo paNa sAdhuone ke puruSone sparza karatA nathI ane sAdhu temaja sAdhvIo rAtribhojana tyAga kareche. bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI thoDI sadIomAM be mukhya saMpradAyanI sthApanA thaI. digaMbara ane zvetAMbara. zvetAMbara saMpradAya sAdhu ane sAdhvI sapheda kapaDA pahere che. teo savAranI gocarI ane sAMjanI gocarI (jamaNa) mATe ghaNAM gharomAM pharI dareka gherathI thoDI gocarI levAnuM svIkArI upAzrayamAM vApare che. samaya jatAM teo traNa mukhya saMpradAyamAM vibhAjita thayA. 126 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 mukhya saMpradAyo zvetAMbara mUrtipUjaka teo maMdiramAM tIrthaMkaranI mUrtinI sthApanA karI tenI pUjA kare che. bhakti kare che. teo maMdiramArgI tarIke paNa jANItA che. sthAnakavAsI - mUrtipUjAmAM na mAnanArA mUrtipUjAno virodha karanAra saMpradAya zvetAMbara mUrtipUjaka saMpradAyamAMthI chUTo paDyo. A saMpradAya Azare I. 1450 mAM lokAzAha nAmanA saMsArI vidvAne sthApyo. terApaMthI - mUrtipUjAmAM na mAnanArA mUrtipUjAmAM na mAnanArA sthAnakavAsI saMpradAyamAMthI bIjo terApaMthI saMpradAya chUTo paDyo. jemaNe dayA ane dAnanuM arthaghaTana juduM karyuM. Azare I. 1600mAM AcArya bhikSue A saMpradAyanI sthApanA karI. digaMbara saMpradAya digaMbara sAdhu koI ja vastra dhAraNa karatA nathI. teo jemanA ghare bhikSA mATe jAya tyAM ja eka ja vakhata jame che. teo hAthamAM ja khAvAnuM le (vhore) che ane UbhA UbhA ja khAI le che. digaMbara sAdhvIo yogya (jarUrI) kapaDAM pahere che. digaMbara saMpradAya bIjA traNa peTA saMpradAyamAM vibhAjita thayo che. bIsa paMtha - mUrtipUjaka saMpradAya teo tIrthaMkaranI pratimA maMdiramAM sthApI pUje che. bhaTTAraka A maMdiranA mAlika ane vyavasthApaka gaNAya che. jeo judI judI dhArmika vidhio kare che. teo lAla kapaDAM pahere che. teo maMdiramAM ja rahe che ane vAhanono upayoga paNa kare che. teo brahmacaryanuM pAlana kare che ane eka ja vakhata jame che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 127 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho teraha paMtha - mUrtipUjaka saMpradAya teo paNa maMdiramAM tIrthaMkaranI pUjA kare che, paNa teo bhaTTArakanI sattAne ke adhikArane svIkAratA nathI. banArasIdAsa A saMpradAyanA sthApaka che. teo maMdiramAM phUlo ke phaLo jevA jIvaMta dravya dharAvatA nathI. tAraNa paMtha - mUrtipUjAmAM na mAnanArA teo mUrtipUjAmAM mAnatA nathI. taraNa tAraNa svAmI A paMthanA sthApaka che. uparanA dareka saMpradAyamAM bIjA ghaNA peTA vibhAgo ke paMtha che. digaMbara ane zvetAMbara saMpradAya vacceno bheda digaMbara saMpradAya mAne che ke Agama sUtro (mULa jaina dhArmika graMtho) mahAvIranA nirvANa pachI lagabhaga eka hajAra varSa pachI pahelI vAra graMthastha thayA te pramANabhUta nathI. jyAre zvetAMbara saMpradAya tene pramANabhUta dharmagraMtho mAne che. digaMbara vidvAna AcAryo je I.sa. 100 thI 1000 nI vacce thaI gayA, temaNe je jaina sAhityanuM saMkalana karyuM te pustako ne pramANabhUta dharma graMtho digaMbara saMpradAya svIkAre che. digaMbara puruSa sAdhuo vastra dhAraNa karatA nathI, jyAre zvetAMbaranA badhA ja sAdhuo vastra dhAraNa kare che. digaMbara mAne che ke strIo mukti meLavI zake nahIM. kAraNa ke teo pAMcamAM mahAvrata aparigrahanuM (vastro nahi rAkhavAnu)pUrNa pAlana karI zake nahIM. zvetAMbaro mAne che ke ochAmAM ochA kapaDAM je zarIrane DhAMke te parigraha nathI tethI strIo mukti meLavI zake che. digaMbara maMdiromAM tIrthaMkara prabhunI mUrti koIpaNa zaNagAra ke AMgI vagaranI sahaja hoya che. temanI AMkho dhyAnamAM beThA hoya tevI ardhabIDelI hoya che. te sUcave che ke tIrthakara rAga ke gamA-aNagamAthI mukta che. zvetAMbara saMpradAyanA maMdiromAM bhagavAnanI pratimAne bhavyatAthI zaNagArelI hoya che. temanI AMkho zAMti, prema ane karuNAno AbehUba saMdeza Ape che. teonI mUrti, upadeza ApatA tIrthakaranuM pratIka che. 128 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 mukhya saMpradAyo tIrthakara ApaNI paMcendriyo dvArA thatA karmo ane aMtaraMga kaSAyonA sarvopari vijetA ane AdhyAtmika gurunuM citra khaDuM kare che. digaMbaro mAne che ke covIse tIrthakaro puruSa hatA, jyAre zvetAMbara mAne che ke ogaNIsamA tIrthaMkara mallinAtha strI hatA ane bAkInA tevIsa tIrthaMkaro puruSa hatA. digaMbaro mAne che ke covIsamA tIrthaMkara mahAvIra paraNelA na hatA jyAre zvetAMbara mAne che ke te yazodAne paraNyA hatA ane saMsArano tyAga karyo te pahelAM temane priyadarzanA nAmanI dIkarI paNa hatI. upara challA bheda dekhAtA hovA chatAM nIti ane darzananI draSTie badhA saMpradAyo sarakhA che. banne saMpradAya 24 tIrthakaromAM mAne che. bannemAM karmanI philosophI ane muktino mArga sarakhA che. namaskAra maMgala sUtra, khUba ja jANItuM tatvArtha sUtra, bhaktAmara stotra ane bIjA ghaNA sUtro baMne saMpradAyomAM samAna che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 129 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho 22. jaina dharmagraMtho ane sAhitya bhagavAna mahAvIranA upadezane temanA ziSyoe yAda rAkhI, tenuM sutromAM saMkalana karyuM. A sUtro jaina Agama sUtro tarIke jaina dharmamAM jANItA che. A Agama sUtro jIvana pratyeno AdarabhAva, saMyama, karuNA, ahiMsA ane yuddhavirodhI bhAvanAnI vRddhi kare che. bhUtakALamAM A Agama sUtro koI jagAe lakhAyelA na hatA paNa jJAnI sAdhuo te sUtrone yAda rAkhI ziSyone zIkhavatA hatA. samaya jatAM ghaNAM Agama sUtro bhUlAI gayAM, keTalAkanAM pheraphAra thayA ane keTalAka sUtro navA umerAyA. bhagavAna mahAvIranA nirvANanA lagabhaga eka hajAra varSa pachI A Agama sUtro tADapatrI para lakhAyA. te samaye Agama sUtranuM bAramuM aMgasUtra draSTivAda koI sAdhu saMtane yAda na hovAthI bhUlAI gayela che tema nakkI thayela che. Agama sUtro Agama sUtro be mukhya bhAgamAM vaheMcAyelA che. aMga praviSTa athavA aMga Agama sUtro aMga praviSTa Agama sUtro athavA aMga Agama sUtromAM bhagavAna mahAvIranA upadeza uparathI temanA mukhya ziSyo gaNadharanA nAma thI oLakhAtA jemaNe temanI dezanAnuM eTale ke upadezanuM saMkalana karyuM che jene 12 vibhAga mAM vahecavAmAM Avela che. bAramo vibhAga draSTivAdanA nAme jANIto che. jemAM 14 pUrvo nA sUtro nuM saMkalana karavAmAM Avela hatuM. A 12 aMga AgamamAMthI atyAre prathama 11 aMga Agama nA amUka sUtro maLe che. jaina dharmanA judA judA dharmapaMtho ane paraMparAmAM A 11 aMga Agama sUtronA nAma ane mAhitI sarvAnumate svIkArAyela che. paNa sUtromAM thoDoka pheraphAra jovA maLe A 11 aMga Agama sUtro mAM AcArAMga, sUtrakRtAMga, bhagavatI, sthAnAMga ane samavAyAMga sUtra mukhya sUtro che. 130 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jaina dharmagraMtho ane sAhitya aMgabAhya Agama sUtro bhagavAna mahAvIranA nirvANa kevalajJAnI sAdhuo hatA ane temanA pachI je zrata kevalI sAdhuo thayA jeone bAreya aMga AgamanuM jJAna hatu temaNe aMgabAhya Agama sUtronI racanA karI ane te dvArA aMga Agama sUtronI vadhAre samaja ApavAno prayatna karela che. bhagavAna mahAvIranA nirvANanA 160 varSa sudhImAM A sUtronuM maukhika saMkalana thayela che evI eka mAnyatA che. hakIkatamAM amuka sUtro pachInA AcAryonA che ane te sutrone paNa aMgabAhya AgamamAM samAveza karela che. A aMgabAhya Agama sUtrone dhArmika graMtha tarIke judA judA saMpradAyoe nIce pramANe svIkArela che. * 34 aMgabAhya Agama sUtronA dharmagraMtho zvetAMbara mUrtipUjaka saMpradAye mAnya rAkhyA che. 21 aMgabAhya Agama sUtronA dharmagraMtho sthAnakavAsI ane terApaMthI saMpradAye mAnya rAkhyA che. * 14 aMgabAhya Agama sUtronA dharmagraMtho digaMbara saMpradAye mAnya rAkhyA hatA. mukhya aMgabAhya AgamasUtra; - dazavaikAlika, Avazyaka, dasamRtarUMgha (lpasUtra tenuM eka prakaraNa che) ane uttarAdhyayana sUtra che. A aMgabAhya Agama sUtro ane 11 aMga praviSTa Agama sUtro e badhA Agama sUtrone dhArmika graMtho gaNavAmAM Ave che. zvetAMbara sAhitya zvetAMbara jainoe upara jaNAvela bhagavAna mahAvIranA upadezavALA Agama sUtro (11 aMga Agama ane 34 athavA 21 aMgabAhya sUtro) ne pramANabhUta tarIke svIkAryA che. Agama sUtro uparAMta teo umAsvAtijInuM tatvArthasUtra, siddhasenanuM sanmati-tarka ane karmagraMthanA cha pustakone paNa pramANabhUta dharma graMtho mAne che. jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 131 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho digaMbara sAhitya digaMbara jaino mAne che ke jUnA samayamAM 12 ke 11 aMga Agama ane 14 aMgabAhya Agama teonA sAdhuone yAda hatA. tema chatAM samaya jatAM te mULa svarUpamAM koIne yAda na rahevAthI lupta thaI gayA che. tethI atyAranA Agama sUtro jeone zvetAMbara saMpradAya mAne che te graMtho temaNe svIkAryA nathI. khAtarI pUrvakanA AgamasUtranI gerahAjarImAM, digaMbaro I. 100 thI 1000 sudhImAM thaI gayelA mahAna AcAryoe lakhelA jaina dharmanA amuka sAhityane teo pramANabhUta graMtha mAne che ane te graMthone anusare che. temAM mukhya paNe nIcenA graMthono samAveza thAya che. * SaTakhaMDa Agama (paheluM mukhya pustaka) ane * kaSAya pAhuDa (bIjuM mukhya pustaka) * cAra anuyogo (prathamAnuyoga, caraNAnuyoga, gaNitAnuyoga athavA karuNAnuyoga, ane dravyAnuyoga) ke jemAM mukhya 20 jeTalA pustakone gaNavAmAM Ave che. jemake AcArya kuMdakuMdAcAryanuM samayasAra, paMcAstikAya pravacanasAra, umAsvAmInuM tatvArthasUtra, ane bIjA AcAryoe lakhelA padmapurANa, AdipurANa, mULAcAra ane gomaTasArano samAveza thAya che. samaNa sUttama A samaNa sUttama graMtha, je jaina dharmanA tAtvika siddhAMtonuM ane jaina darzananuM saMkSipta saMkalana che. bhagavAna mahAvIranA nirvANanA 2500 varSe (1974) tenu saMkalana karavAmAM AvyuM A saMkalana zvetAMbara jaina Agamo, digaMbara zAstro ane keTalAka jUnA graMtho para AdhArita che. temAM 756 sUtro ke pado che. A pustakamAM mukhya cAra vibhAgo che ane 44 peTAvibhAgo che. jaina dharmanA siddhAMtono sAmAnya paricaya ApavAnA hetuthI 132 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jaina dharmagraMtho ane sAhitya A graMthamAM jIvanamAM krame-krame AdhyAtmika pragati karavAnI paddhati, nItimaya AcAra ane paraMparAgata bhakitamaya rItabhAtane vyApaka sthAna Apela che. A graMthanuM saMkalana 1974 mAM hiMdu saMta AcArya vinobAbhAvenI preraNAthI, zrI jineMdraprasAda varSIjIe karela che. ane jaina dharmanA cAreya paMtha nA AcAryoe mAnya karela che. tatvArtha sUtra AcArya zrI umAsvAti athavA umAsvAmInI tattvArtha sUtra (Azare I.sa. 200-400) tatvArtha sUtranI racanA jainone maLelI mahAna bheTa che. ane badhA ja jainoe te mAnya rAkhyuM che. jainonuM Agama sAhitya ardhamAgadhI-prAkRta bhASAmAM lakhAyuM che. paNa tatvArthasUtra e pahelo jaina graMtha che ke je muddAsara sUtramaya kathanamAM saMskRta bhASAmAM che. A pustakamAM dasa prakaraNa che jemAM 344 thI 357 jeTalA sUtro che. te jaina paddhatinA badhA tAtvika ane vyAvahArika hetuone saMbaMdhita che. zvetAMbara 45 AgamanA saMskRta tathA prAkRta nAma aMga-Agama 11 (12mu zrIdRSTivAdasUtra upalabdha nathI) krama saMskRta nAma prAkRta nAma AyAraMgasutta AcArAMgasUtra sUtrakRtAMgasUtra sthAnAMgasUtra sUyagaDAMgasutta ThANAMgasutta samavAyAMgasUtra samavAyAMgasutta bhagavaI sUtta /vakakhA pannattI bhagavatIsUtra / vyAkhyAprajJaptisUtra jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 133 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho NAyadhamakahAsatta uvAsaga dasAMgasutta aMtagaDa dasAMgasutta anuttarovavAisutta pacchavAgaraNasutta vivAgasutta diThThIvAyasatta 6 jJAtAdharmakathAsUtra upAzakadazAMgasUtra aMtakRdadazAMgasUtra anuttaropapAtikasUtra praznavyAkaraNasUtra 11 zrIvipAkasUtra 12 zrIdRSTivAdasUtra upAMga-Agama - 12 krama saMskRta nAma 1 zrI aupapAtikasUtra zrI rAjaprajJaptisUtra zrI jIvAbhigamasUtra prajJApanA sUtra sUryaprajJaptisUtra caMdraprajJaptisUtra jaMbUdIpaprajJaptisUtra zrI nirayAvalI kalpAvataMsikAsUtra 10. puSyikAsUtra 11. puSpayulikAsUtra 12. vRSNidazAsUtra prAkRta nAma uvavAisutta rAyapAseNIsutta jIvAbhigamasutta pannavaNAsutta sUriyapannattIsutta caMdapannattIsutta jaMbUdIvapannattIsutta nirayAvalI kallAvartasiAsutta puSkriAsutta puSphayuliAsutta vantidasAsutta (134 134 jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chedasUtra Agama - 6 krama saMskRta nAma nizIthasUtra bRhadkalpasUtra *vyavahArasUtra 4 dazAzrutaskaMdhasUtra 1 2 3 5 *paMcakalpasUtra athavA jItakalpa S mUla sUtra - 4 krama 1 mahAnizIthasUtra 2 AvazyakasUtra 2 dazavaikAlikasUtra 3 uttarAdhyayanasUtra 4 *oghaniryukti athavA piMDaniryukti caulikA-sUtra - 2 krama saMskRta nAma 1 naMdIsUtra saMskRta nAma anuyogadvArasUtra prakIrNa-Agama - 10 krama saMskRta nAma 22 jaina dharmagraMtho ane sAhitya prAkRta nAma nisIhasutta buMhakaprasutta vavahArasutta dasAsuyakakhaMdhasutta paMcakallasutta athavA jItakalpa mahAnisIhasutta prAkRta nAma Avasayasutta dasaveyAliasutta uttarajjIyaNasutta ohanijjutti athavA piMDani'tti prAkRta nAma naMdIsutta aNuogaddArasutta prAkRta nAma jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja 135 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-4 jaina saMpradAyo ane dharmagraMtho 1 causaraNasutta catuH zaraNasUtra *AturapratyAkhyAna *bhaktapratijJA AurapaccakakhANa bhattapariNA *saMstAraka *taMdulavaitAlika * caMdravedhyaka * devendrastava saMthAraya taMdulaveyAliya caMdavenjhaya deviMdasthaya gaNivijhA *gaNividyA mahApaccakakhANa *mahApratyAkhyAna +vIrastava 10 vIratthava noMdha - * A 13 Agama graMtho sthAnakvAsI ane terApaMthI sampradAyane mAnya nathI. [136 . jaina darzana ane AcAranI saraLa samaja Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (S) nAma(vi.)) kSamAthI krodhane haNo, namratAthI abhimAnane jIto, saraLatAthI mAyAno aMta ANo ane saMtoSa vaDe lobha para vijaya meLavo. - samaNa sUttama ,136 anyane pIDA thAya evAM vacanono tyAga karI, parane hitakArI hoya 'evAM vacano je bole che te satyadharmane pAmyo che ema jANavuM. - samaNa sUttama ,9ra dhyAnamAM lIna banela vyakti sarva doSone dUra karI zake che, mATe dhyAna 'ja sarva aticAro .nuM pratikramaNa che(doSo) | - samaNa sUttama ,433 sarva jIvone Atmasama gaNanAra, sarva pratye samyagdaSTi rAkhanAra ane AsavadvAnone baMdha karanAra saMyamavRtI AtmAne pApakarma lAgatAM nathI. - samaNa sUttama 607