________________
૦૫ સૃષ્ટિના મૂળભૂત છ દ્રવ્યો
આકાશ – જગા આપવામાં સહાયક દ્રવ્ય આખી સૃષ્ટિ બે ભાગમાં વહેંચાયેલી છે. લોકાકાશ (વિશ્વ) અને અલોકાકાશ (બાકીનો ખાલી ભાગ). લોકાકાશ –
અવકાશનો કેટલોક ભાગ કે મોક્ષ જે બાકીના પાંચ દ્રવ્યોવાળો
છે તે લોક કે લોકાકાશ (સૃષ્ટિ) ના નામથી
ઓળખાય છે. તે સીમિત ઉપરનું વિશ્વ
અને દ્રષ્ટિ મર્યાદાવાળો છે. લોકાકાશ ચાર પેટાભાગોમાં વહેંચાયેલો છે.
ઉપરનું વિશ્વ – (મધ્ય અલોકાકાશ
અહીં વૈમાનિક દેવો, રૈવેયક (અલોકાકાશ
દેવો, અને અનુત્તર દેવો રહે જગત
છે. અહીં તેઓનું મર્યાદિત વર્ષોનું જીવન હોય છે પછી
તેઓ મનુષ્ય અથવા તિર્યંચ નીચેનું (નિમ્ન)
ભવમાં જન્મે છે. લોકાકાશનો જગત
સૌથી ઉપરનો પ્રદેશ જ્યાં સિદ્ધાત્માઓનો વાસ છે તેને
મોક્ષ કહે છે. તેઓ લોકાકાશ
અનંતકાળ સુધી કાયમી
રહેશે. મધ્ય જગત –
અહીં જ્યોતિષ્ક દેવ, મનુષ્ય, તિર્યંચ અને વ્યંતર દેવો રહે છે. સૃષ્ટિનો આ એક જ પ્રદેશ એવો છે કે જ્યાંથી મનુષ્ય જ્ઞાન પામે છે
જૈન દર્શન અને આચારની સરળ સમજ
31
