________________
વૈશેષિક દર્શન
3८७ २१ द्रव्य-गुण-कर्मभ्योऽर्थान्तरं सत्ता । वै०सू० १.२.८. । २२ न पुनः सर्वोऽनुवृत्तिप्रत्ययः सामान्यादेव भवति । न्यायवा० २.२.६५ । २३ सामान्यदूषणदिक्प्रसारिका (पण्डित अशोककृता) Six Buddhist Nyaya
Tractsyi शित. तत्त्वसङ्ग्रहगत सामान्यपरीक्षा. २४ अनन्तस्वरूपाणां सम्बन्धत्वकल्पने गौरवाद् लाघवाद् एकसमवायसिद्धिः । सिद्धा
न्तमुक्ता० ११ । २५ कार्यसमवायिकारणताऽवच्छेकतया तसिद्धेरिति (द्रव्यत्वसिद्धेरिति) । सिद्धान्त
मुक्ता० ३। २१ व्यक्तेरमेदस्तुल्यत्वं सङ्करोऽथाऽनवस्थितिः। रूपहानिरसम्बन्धो जातिबाधकसङ्ग्रहः॥
किरणावली २३। ક કેટલીક વાર સામાન્યને વ્યાપક અર્થ કરવામાં આવે છે – જે કોઈ
અનુવૃત્તિબુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરે તે સામાન્ય. આવા સામાન્યના પછી બે વિભાગ કરવામાં આવે છે – જાતિ અને ઉપાધિ. આમાં જાતિ જ વસ્તુત છે
જ્યારે ઉપાધિ બુદ્ધિકલ્પિત છે. જાતિમાં છમાંથી કઈ પણ જાતિબાધક હેતું નથી જ્યારે ઉપાધિમાં તે કઈ ને કઈ જાતિબાધક હોય છે.
निर्बाधकं सामान्य जातिः । सबाधकं सामान्यमुपाधिः । सप्तपदार्थी । २७ एकमात्रव्यक्तिवृत्तिस्तु न जातिः । सिद्धान्तमुक्ता० ८।। २८. तुल्यत्वं तुल्यव्यक्तिवृत्तित्वम् , तच्च स्वभिन्नजात्याश्रयव्यक्तिनिष्ठसङ्ख्याऽन्यूनान
तिरिक्तसङ्ख्याकव्यक्तिकत्वम् ... तथ। च घटत्व-कलशत्वयोः ऐक्येन घटत्वभिन्नाभावात् ... । सिद्धान्तमुक्तावलोप्रभा, ८ (पृ० १०४, बालमनोरमा
सिरिझ नं. ६, १९२३) २८ सङ्करश्च परस्परात्यन्ताभावसामानाधिकरणयोधर्मयोरेकत्र समावेशः । सिद्धान्त
मुक्तावलीप्रभा ८ (पृ० १०८) । 3. सिद्धान्तमुक्तावलीप्रभा, ८ (पृ. ११०) । 3१ सामान्यविशेषेषु सामान्यविशेषाभावात् ... । वै०सू० ८.५. । ३२. अन्यत्रान्त्येभ्यो विशेषेभ्यः । वै०सू० १.२.६. । (चन्द्रानन्दवृत्तिसहित) 33 सामान्यविशेषेषु सामान्यविशेषाभावात् ... । वै०सू० ८.५ । 3४ सिद्धान्तमुक्तावलीप्रभा, (पृ० १११) ७५ सिद्धान्तमुक्तावलीप्रभा, ८ (पृ०११२-११३)
१ सामान्यविशेषापेक्ष द्रव्यगुणकर्मसु । वै०सू० ८.६. । ३७ तत्र सामान्यविशेषेषु स्वरूपालोचनमात्रं प्रत्यक्षं प्रमाणं ... प्रमितिद्रव्यादिविषय
