Shaddarshan Part 02 Nyaya Vaisheshik

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: University Granthnirman Board

Page 596

૫૭૮
પશુદાન १० यदन्त यरूपं हि बहिर्वदवभासते । प्रमाणसमुच्चय । ११. कस्यचित् किञ्चिदेवान्तर्वासनायाः प्रबोधनम् । ततो धियां विनियमो न वाह्यार्थ
व्यप्रेक्षया । प्रमाणवा० २.३३६. । प्रमाणमविसंवादि ज्ञानम्...। प्रमाणवा० १.३ । विसंवादित्वं विपरीतवासनाप्रबोधतः । अविपर्यासवासनाप्रबोधतश्च संवादित्वम् इति । ननु , संवाद चेदस्ति कथमसदर्थत्वम् ? अविसंवादाकारस्यापि वासनाप्रतिबद्धत्वात् । नाविसंवादिप्र. तिभासेऽपि अर्थान्वयव्यतिरेकानुविधानमस्ति । प्रमाणवार्तिकालङ्कार,
पृ० ५८ । १३ ब्रह्मसूत्रशाङ्करभाष्य, उपोद्घात (अध्यासनिरूपण) . . १४ कोऽपि नाम मीमांसकत्वाह-...सत्यरजतप्रतीतिवद् अत्राप्यवभास्यरजतसद्भा.
वात् , लौकिकालौकिकत्वे तु विशेषः, रजतज्ञानावभास्यं हि रजतमुच्यते, तच्च किञ्चिद् व्यवहारप्रवर्तकं किञ्चिन्नेति, 'तत्र व्यवहारप्रवर्तकं लौकिकमुच्यते ततोऽन्यदलौकिकमिति, यच्च शुक्तिकाशकलमिति भवन्तो वदन्ति तदलोकिकं रजतं, रजतज्ञानावभारयत्वाद् रजत तद्वयवहाराप्रवृत्तेरलौकिकमिति । न्यायमं०, भा० १,
पृ० १७२। १५ भवता शून्यवाद-परतःप्रामाण्यप्रसक्तिभयात् स्मृतिप्रमोषोऽभ्युपगतः, विपरीतख्याती
तयोरवश्य भावित्वाद् । सन्मतितर्कप्रकरणटीका (प्रका० गुजरात विद्या
पीठ) पृ. २७ । १६ कथं तर्हि विपर्ययः ? अग्रहणादेवेति वदामः । बृहती पृ० ६६ । १७ बृहती पृ० ६६ । १८ बृहती पृ० ७३ । १८ प्रकरणपं० नयधीथिप्रकरण (चौखम्बा) पृ० ३३-३४ ।। २० तस्मात् सूक्तम्-अन्यसंप्रयुक्ते चक्षुष्यन्यविषयं ज्ञानं न प्रत्यक्षमिति । बृहती
पृ० ६६ । २१ न ह्यन्यसंप्रयुक्त चक्षुषि अन्यालम्बनस्य ज्ञानस्य उत्पत्तिः संभवति, अन्धस्यानु
त्पादात् इत्युक्तम् । अत एवेदमुच्यते-नान्याकारमालम्बनमन्याकारस्य ज्ञानस्योत्पत्तिहेतुः इति । बृहती पृ० ६४ । यथार्थ सर्वमेवेह विज्ञानमिति सिद्धये । प्रभाकर गुरोर्भावः समीचीनः प्रकाश्यते । प्रकरणपं० पृ० ३२ ।