Shaddarshan Part 02 Nyaya Vaisheshik

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: University Granthnirman Board

Page 552

પદર્શન
५ उदाहरणापेक्षस्तथेत्युपसंहारो (न तथेति वा) साभ्यस्योपनयः । न्यायसूत्र - १.१.३८ । १६ हेत्वपदेशात् प्रतिज्ञायाः पुनर्वचनं निगमनम् । न्यायसूत्र १.१.३९ । १७ - पर्वतो वह्निमानिति प्रतिज्ञा। 'धूमवत्त्वात्' इति हेतुः । 'यो यो धूमवान् स सोऽ.
ग्निमान् यथा महानसः' इत्युदाहरणम् । 'तथा चायम्' इत्युपनयः । 'तस्मात्
तथा' इति निगमनम् । तर्कसंग्रह । १८ निगम्यन्ते समर्थ्यन्ते सम्बध्यन्तेऽनेन प्रतिज्ञाहेतूदाहरणोपनया एकत्रेति निगमनम् ।
न्यायमा० १.१३९ । नुमा ५५ ७०. १८ न्यायमा० १.१.३२ । ७० तेषु प्रमाणसमवायः । आगमः प्रतिज्ञा । हेतुरनुमानम् । उदाहरणं प्रत्यक्षम् ।
उपनयनमुपमानम् । सर्वेषामेकार्थसमवाये सामर्थ्यप्रदर्शन निगमनमिति । न्यायभा
१.१.१ । । ७१ Indian Logie in the Early Schools, Randle, p. 167 ७२ प्रमाणमोमांसा, भाषाटिप्पण, पं० सुखलालजी, पृ० ९४-९५ । ७३ तच्च फचलक्षणम् । कानि पुनः पञ्चलक्षणानि ? पक्षधर्मत्वं सपक्षधर्मत्वं विप
क्षाद्वधावृत्तिः भवाधितविषयत्वम् असत्प्रतिपक्षत्वम् । न्यायमं०, भा० १, पृ०
१०१।। :७४ हेतुलक्षणाभावादहेसवो हेतुसामान्याद् हेतुवदाभासमानाः । न्यायमा० १.२.४
(उत्थानिका)। ७५ सव्यभिचारविरुद्धप्रकरणसमसाध्यसमालातीता हेत्वाभासाः । न्यायसूत्र १.२.४। ७६ व्यभिचार एकत्राव्यवस्थितिः । सह व्यभिचारेण वर्तते इति सम्म भचारः ।
न्याभा०९.२.५ ।। ७७ अनैकान्तिकः सव्यभिचारः । न्यायसूत्र १.२५ । ७८ न्यायमा० १.१.५। ७८ स त्रिविधः-साधारण-असाधारण-अनुपसंहारिभेदात् । तर्कसंग्रह । ८० सर्वसपक्षविपक्षव्यावृत्तोऽसाधारणः । तर्कसंग्रह। ८१ अन्वयव्यतिरेकदृष्टान्तरहितोऽनुपसंहारी । यथा-सर्वम् अनित्यम् प्रमेयत्वात
इति । अत्र सर्वस्यादि पक्षत्वाद् दृष्टान्तो नास्ति । तर्कसंग्रह। ८२ सिद्धान्तमभ्युपेत्य तद्विरोधी विरुद्धः । न्यायसूत्र १.२६। ८3 साध्याभावव्याप्तो हेतुर्विरुद्धः । तर्कसंग्रह । ८४ यस्य साध्याभावसाधकं हेत्वन्तरं विद्यते स सत्प्रतिपक्षः । तर्कसंग्रह।