________________
રાજવીનો કળાપ્રેમ
૬
આજથી થોડાં વર્ષો પૂર્વે થઈ ગયેલા મોટાભાગના રાજવીઓદરબારો કેવા કળાપ્રેમી હતા, સાથે સાથે એમના દિલ-દિમાગમાં કળાને વિકસાવવાનો અને એ માટે કળાની કદર કરવાનો ગુણ કેટલો બધો વિકસ્યો હતો, એનો ઇતિહાસ તપાસીશું, તો બીલખાના દરબાર આપા કાળાનો એક પ્રસંગ અચૂક યાદ આવ્યા વિના નહિ જ રહે.
જૂનાગઢની પાસે આવેલ ગામ બીલખાનું રાજ્ય જોકે નાનું હતું. પણ બીલખાના દરબાર આપા કાળાનું દિલ જરાય નાનું ન હતું. વિશાળદિલ ધરાવતા તેઓ કેવા કળાપ્રેમી હતા, અને કળાની કદરદાની કરી જાણતા હતા, એને સૂચવતો પ્રસંગ ખરેખર જાણવા-માણવા જેવો છે.
તે વખતે ભુજ-કચ્છમાં એવા મોચી કલાકારો વસતા હતા કે, તેઓ અશ્વને શણગારવાની એવી સામગ્રી બનાવતા કે, જેવી સામગ્રી સમગ્ર સોરઠદેશમાં બીજી કોઈ જ વ્યક્તિ બનાવી ન શકતી. અશ્વશણગારની આવી કળા માટે કોઈ જમાનામાં ઇટાલી વખણાતું, ત્યાં જઈને એ કળા કચ્છના મોચીઓ હસ્તગત કરીને આવ્યા હતા અને પછી એ કળાને ખૂબ ખૂબ વિકસાવેલી. એથી ભુજની આ કળા કચ્છ ઉપરાંત આસપાસનાં રાજયોમાં પણ એકી અવાજે આવકારાતી. કચ્છનો એક કળાકાર અશ્વશણગારની માત્ર ત્રણેક જોડી જ બનાવીને વેચતો, પણ એ એટલી મૂલ્યવાન રહેતી કે, વર્ષભરનું એનું ગુજરાન આટલા વેચાણ પર જ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
૨૭
