________________
શ્રેષ્ઠી અને લક્ષ્મીચંદ વચ્ચે સંઘર્ષની જાગેલી જે ચિનગારી જ્વાળામાં પલટાઈ ચૂકી હતી, એને શમાવવા હવે તો કાશ્મીર સમ્રાટ ઉચ્ચલ જ સમર્થ બની શકે એમ હતા. એથી બીજે જ દિવસે ન્યાય માંગવા બંને કાશ્મીરના દરબારમાં પહોંચી ગયા. બંનેએ પૂરા જોમ-જુસ્સા સાથે પોત-પોતાની વાત રજૂ કરી, રજૂઆતના એ શબ્દો પરથી જ સમ્રાટને એવી આશંકા જાગી કે, ધનપતિની બોલચાલમાં સચ્ચાઈનો કેટલો રણકો છે, એ ચકાસવામાં આવે તો જ ન્યાય તોળી શકાય. બંને પક્ષની વિગત બરાબર સાંભળી લીધા બાદ સમ્રાટે સૌ પ્રથમ લક્ષ્મીચંદ સમક્ષ જોઈને કહ્યું કે, તમે દસ હજાર સોનામહોરોની થાપણ કોઈ પણ જાતનું લખાણ કર્યા વિના ધનપતિ શેઠની પેઢીમાં આજથી ૩૦ વર્ષ પહેલાં મૂકી હતી અને એ થાપણ લેવા ગયા, ત્યારે શેઠ બે હજારની થાપણ જ આપવાની વાતને જ વળગી રહ્યા, એમાંથી આ વિવાદ જાગ્યો. શેઠનું કહેવું એવું છે કે, વચ્ચે વચ્ચે તમે સોનામહોરોનો ઉપાડ કર્યો હોવાથી હવે થેલીમાં બે હજાર સોનામહોરો જ બચી છે.
સમ્રાટે લક્ષ્મીચંદ પરથી નજર હટાવીને શ્રેષ્ઠી તરફ નજરને કેન્દ્રિત કરી, ત્યારે ધનપતિએ બચાવમાં કહ્યું કે, સમ્રાટ ! સોનામહોરોના કરેલ ઉપાડ બદલ લક્ષ્મીચંદ ભલે સાફ સાફ ના પાડે, પણ મેં જે નોંધ રાખી છે, એમાં તો વિગતવાર બધું લખાયેલું જ છે કે, કયા કયા દિવસે કેટલી કેટલી સોનામહોરોનો ઉપાડ થયો? આ રહ્યો હિસાબ-કિતાબનો એ કાગળ !
સમ્રાટે હિસાબ-કિતાબનો એ કાગળ જોયો, હજી સુધી એમને સચ્ચાઈનો અંદાજ આવી શક્યો ન હતો. એથી એમણે નવાઈ ઉપજાવતી આજ્ઞા કરી : ધનપતિ શેઠ ! બે હજાર સોનામહોરવાળી થેલી લઈને જ આવ્યા હશો? તો મારી સમક્ષ એ સોનામહોરોનો ઢગલો કરો, જેથી હું સચ્ચાઈ શોધી શકું.
ધનપતિએ સાવ સરળ ભાવે બે હજાર સોનામહોરોની થેલી સમ્રાટ ૯૨
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
