________________
આસપાસની આટલી હદ સુધીની જમીન ધર્માદા જાહેર કરી હોવાથી ધર્માદા ધરતીની ધૂળ પણ આપણાથી કેમ લઈ જઈ શકાય? “ધર્માદાનો ઉપયોગ થઈ જવાનો દોષ ન લાગે, એ માટે જ આ મોટર પર લાગેલી ધર્માદા ધરતીની ધૂળ હું ખેસથી ખંખેરી રહ્યો છું. પ્રાઈવર પાસે તો “ધર્માદા-દાન'ની મહત્તા અંગેનો આવો ખ્યાલ ન હોવાથી, ગાડીને અહીં અધવચ્ચે ઊભી રખાવીને ખેસથી ધૂળ ખંખેરવાનું કર્તવ્ય હું અદા કરી રહ્યો છું. એ આપને પણ યોગ્ય જ જણાશે, એવો મને વિશ્વાસ છે.
વાઘજીભાઈની આ વાત સાંભળતા જ મહારાવ ખેંગારજીને પોતાની ભૂલ સમજાઈ ગઈ. એમને થયું કે, ધર્માદા ધરતીની ધૂળ પણ જો લઈ જઈ ન શકાય, તો પછી વિઘોટી વધારવાની વાતને સ્વપ્રેય શી રીતે વિચારી શકાય? જે જમીનને મારા પિતાજી ધર્માદા તરીકે જાહેર કરી ગયા, એની પર સોનું પાકતું હોય, તોય મારે મન એ શિવનિર્માલ્ય જ ગણાય, જો વાઘજીભાઈએ મારી આંખ ખોલી ન હોત, તો વિઘોટી વધારવાનું પાપ ચોક્કસ મારા હાથે થઈ જ જાત. આંખ આંસુભીની બની જતાં ગળગળા સાદે મહારાવે કહ્યું: “વાઘજીભાઈ ! ખરેખર આજે તમે મારી આંખ ઉઘાડી છે. વિઘોટી વધારવાનો વિચાર કરીને મેં જે માનસિક પાપ બાંધ્યું, એમાંથી મુક્ત થવા હવે વચનબદ્ધ બનું છું કે, હવે ક્યારેય આવું કરવાની ભૂલ હું તો નહિ જ કરું, પણ ભવિષ્યમાં કોઈને આવો વિચાર ન આવે, એવું કડક નિયમન આજે ને આજે જ ભુજ પહોંચ્યા બાદ હું કર્યા વિના નહિ જ રહું.”
મહારાવનો આ નિર્ણય સાંભળીને વાઘજીભાઈના આનંદને આરોઓવારો ન રહ્યો. કર્તવ્ય ચીંધ્યાનો સંતોષ એમના મુખ પર મલકાઈ રહ્યો હતો, તો મહારાવના હૈયામાં આંગળી ચીંધણાને આવકાર્યાનો આનંદ છલકાઈ રહ્યો હતો, આજે આ રીતે આંગળી ચીંધણું કરનારાનો જ દુકાળ વરતાઈ રહ્યો છે, ત્યાં આવા આંગળી-ચીંધણાને આવકારનારાઓનો સુકાળ તો સંભવે જ શી રીતે ?
-
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
૧૧ ૧
