________________
સારી રીતે નભી જતું.
કચ્છનો આવો કળાકાર એક વાર બીલખામાં આવી ચડ્યો. સામાન્ય માણસનું તો ગજું જ નહિ કે, એની પાસેનો અશ્વશણગાર ખરીદવાનો એ વિચાર પણ કરી શકે. એથી એ કલાકાર સીધો જ દરબાર આપા કાળા પાસે પહોંચી ગયો. અને અશ્વશણગારની સામગ્રી ખુલ્લી કરતાં એણે પોતાનો પરિચય આપવા માંડ્યો ઃ દરબાર ! કચ્છી કળાનું નજરાણું લઈને હું આપની સમક્ષ ઉપસ્થિત થયો છું, આ શણગાર જેમ ભારે મૂલ્યવાન છે, એમ ભારે મહેનત પછી જ બની શકે એવો છે. આવા શણગાર વર્ષભરમાં વધુમાં વધુ હું ત્રણ જ બનાવી શકું છું. પરંતુ વર્ષભરનું મારું ગુજરાન આટલા વેચાણ પર જ ખૂબ સારી રીતે નભી જાય છે.
કચ્છી કલાકારની વાત આપા કાળા દિલ દઈને સાંભળી રહ્યા હતા, એથી કલાકારને થયું કે, અશ્વશણગારની શેષ રહેલી એક જોડી જરૂર અહીં જ વેચાઈ જશે. એણે આશાભર્યા અંતરે પોતાની વાત આગળ લંબાવી કે, જેતપુર-દરબારે અને મોરબી-દરબારે જોતાંની સાથે જ અશ્વશણગારની બે જોડી ખરીદી લીધા બાદ એમાંની ત્રીજી જે જોડી બચી છે, જે આપની સમક્ષ પ્રસ્તુત છે.’
આટલું કહીને કચ્છી કલાકારે અશ્વશણગારની બધી જ સામગ્રી દરબાર સમક્ષ ખુલ્લી કરીને મૂકતાં કહ્યું કે, આ કળા મૂળ તો ઇટાલીની છે. ત્યાંથી શીખીને આવેલા અમારા પૂર્વજો આ કળા અમને વંશવારસામાં આપતા રહ્યા છે. એનો નમૂનો આપની સામે જ છે. આમાં સોનેરી ઝીક, ટીકી, અને દોરાનું ભરત છે. ઊન અને કપડું પણ આમાં ઊંચી જાતનું પસંદ કરાયું છે. એથી જ આનો ચળકાટ આંખને આંજી દે એવો છે.
દરબાર આપા કાળા સહિત સૌ સભાજનો પણ અશ્વશણગારની એ સામગ્રીને ફાટી આંખે જોતા જ રહ્યા. જમીન ઉપર પથરાઈને પડેલી
-
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
૨૮
