________________
વેપારીએ અવાર-નવાર સોનામહોરોનો જે ઉપાડ કર્યો છે, એની દિવસ અને સમય સાથેની નોંધ મારી પાસે છે. એ નોંધ મુજબ બે હજાર સોનામહોરો જ હવે મારે પાછી આપવાની રહે છે.
કાશ્મીરમાં ધનપતિની એક શ્રેષ્ઠી તરીકે ઠીક ઠીક નામના-કામના હતી, તેમજ સત્યવાદી વેપારી તરીકે લક્ષ્મીચંદની પણ સારામાં સારી આબરૂ હતી. એક વાર વેપા૨ી લક્ષ્મીચંદને તીર્થયાત્રા માટે થોડા મહિનાના પ્રવાસે જવાનું નક્કી થતાં એવો વિચાર આવ્યો કે, દસેક હજાર સોનામહોરની મારી મૂડી થાપણ તરીકે ધનપતિ શ્રેષ્ઠીની પેઢીમાં મૂકી દઉં, તો પછી નિશ્ચિતપણે પ્રવાસમાં હરીફરી શકાય. એથી ૧૦ હજાર સોનામહોર એક થેલીમાં મૂકીને લક્ષ્મીચંદ ધનપતિ-શ્રેષ્ઠીની પેઢીએ પહોંચી ગયા. પોતાના આગમનનું કારણ જણાવ્યા બાદ મૂળ મુદ્દો રજૂ કરતાં વેપારીએ શ્રેષ્ઠીને કહ્યું :
‘ઘણા દિવસોથી તીર્થયાત્રા કરવાની ભાવના હતી, એ ભાવનાની સફળતા આપને આધીન છે. જીવન-મૂડી ગણી શકાય, એવી ૧૦ હજાર સોનામહોરોથી ભરેલી થેલી થાપણ રૂપે સાચવવાની જવાબદારી આપ સ્વીકારો, તો જ હું નિશ્ચિતપણે તીર્થયાત્રામાં જોડાઈ શકું.'
મુદ્દાની આટલી વાત રજૂ કરીને વેપારી પ્રત્યુત્તરની પ્રતીક્ષા કરી રહ્યો. પણ ધારણા કરતાં સાવ જુદો જ જવાબ મળ્યો : આ નગરમાં ઘણા ઘણા શ્રેષ્ઠીઓ વિદ્યમાન છે. માટે બીજા કોઈ શ્રેષ્ઠી પર તમે પસંદગી ઉતારી શકો છો. મારો સિદ્ધાંત એવો છે કે, બનતાં સુધી આ રીતે કોઈ થાપણ સ્વીકારવી જ નહિ, આમ છતાં કોઈ વાર થાપણ સ્વીકારવી જ પડે, તો આ વિષયમાં કોઈ જાતનું લખાણ કરવાની ઝંઝટમાં પડવું નહિ. માટે સૌથી સારી વાત તો એ જ ગણાય કે, તમારી ભાવના પૂર્ણ થાય અને મારો સિદ્ધાંત પણ સચવાય, એ માટે થાપણની આ થેલી સોંપવા બીજા જ કોઈ શ્રેષ્ઠી પર તમારે પસંદગી ઉતારવી
રહી.
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
<0
૮૫
