________________
બનાવટની બાજી ઊંધી વાળતો સોનામહોરનો સાદ
૧૫
ન્યાય મેળવવા માટે થોડાં વર્ષો પૂર્વે આજના જેવી કાયદા-કોર્ટની કાંટાળી, કંટાળાજનક તેમજ સમય-સંપત્તિનો બેફામ બગાડ કરાવતી લાંબીલચ પ્રક્રિયામાંથી પસાર થવું પડતું નહોતું, તો પણ ત્યારે રાજવીઓ દ્વારા જે ન્યાય મળતો, એ કેટલો બધો તર્કસંગત અને પાછો ઝડપી રહેતો, એની પ્રતીતિ કરાવતો આ એક પ્રસંગ કાશ્મીર રાજ્યમાં બનવા પામ્યો હતો.
ત્યારે કાશમીર સમ્રાટ તરીકે રાજવી ઉચ્ચલની ભારે નામના કામના ફેલાયેલી હતી. એમની ન્યાય-નિપુણતા અને નિષ્ઠા પણ એટલી જ પ્રખ્યાત હતી. એક વાર એમના દરબારમાં ન્યાય તોળવાની માંગણી કરતો વિચિત્ર કિસ્સો ઉપસ્થિત થયો. એક શ્રેષ્ઠી અને વેપારી દરબારમાં ન્યાય માંગવા ખડા થયા. વેપારીની ફરિયાદ એવી હતી કે, આ શ્રેષ્ઠીની પેઢીમાં પોતે મૂકેલી ૧૦ હજાર સોનામહોરોની થાપણમાંથી ઘણી બધી સુવર્ણમુદ્રાઓની ઉચાપત થઈ જવા પામી છે. એ થાપણમાંથી એકાદ પણ સુવર્ણમુદ્રાનો ઉપાડ કરવાની પોતાને જરૂર જ પડી ન હોવાથી પોતાને પૂરેપૂરી ૧૦ હજાર સોનામહોર મળવી જોઈએ, જ્યારે શ્રેષ્ઠીની તૈયારી બે હજાર સોનામહોર જ પાછી આપવાની છે.
વેપારીની આવી રજૂઆતની સામે શ્રેષ્ઠીનું કથન એવું હતું કે,
૮૪
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
