________________
જોવા મળતાં ચોકીદારે લોકમાન્ય તિલકના હાથમાં એ આમંત્રણ પત્ર પરત કરતાં કહ્યું કે, મિસ્ટર ! તમને પ્રવેશ નહિ મળી શકે, કારણ કે આવો દેશી પહેરવેશ પહેરીને વાઈસરોયના પ્રસંગમાં હાજરી આપવી, એ તો એમનું અપમાન ગણાય.
“સ્વરાજ અમારો જન્મસિદ્ધ હક્ક છે' આવો સિંહનાદ ગજવનારા લોકમાન્ય તિલક ચોકીદારની આવી અને આટલી જ ચેતવણીના ચાકર થઈ જઈને કંઈ પારોઠનાં પગલાં ભરી દે ખરા ? એમણે સત્ત્વપૂર્વક ખુમારીભેર જવાબ વાળ્યો કે, મને વાઇસરોયે આમંત્રણ પાઠવ્યું છે, માટે હું આવ્યો છું. તમારી આવી ચેતવણી સાંભળીને ભારતીય-વેશની વફાદારીથી વિચલિત બની જાઉં, એવો કાયર કે કાચોપોચો હું નથી. માટે મારો એક પત્ર વાઇસરોયને તમારે પહોંચાડવો પડશે. એમનો જ જવાબ મને અપેક્ષિત છે.
ખુમારીપૂર્વકનો આ જાતનો જવાબ સાંભળીને ચોકીદારનો ઠસ્સો ઊતરી ગયો. એણે કહ્યું કે, આપનો પત્ર વાઇસરોય સમક્ષ રજૂ કરવાની જવાબદારી અદા કરવાની મારી તૈયારી છે. આ સાંભળીને તિલકે એક કાગળ પર થોડા પણ ચોટદાર શબ્દો ટપકાવતાં લખ્યું કે,
માનનીય વાઈસરોય ! આપે મને આમંત્રણ પાઠવ્યું છે, એવી મારી સમજણ છે. મારા પહેરવેશને જ આપ આમંત્રવા માંગતા હો, તો એનો અસ્વીકાર કરવામાં હું ગૌરવ સમજું છું. માટે ખુલાસારૂપે એવો જવાબ આપવા વિનંતી કે, આપે મને આમંત્રણ પાઠવ્યું છે કે મારા પોશાકને ?
લિ. તિલક આ પત્ર વાંચીને પછી વાઇસરોયે ચોકીદાર પાસેથી બધી વિગત જાણી લીધી અને પછી એને કહ્યું કે, બધે જ કંઈ એકસરખો ન્યાય કે નિયમ લાગુ પાડવાનો ન હોય. આ પત્ર લખનારને માનભેર પ્રવેશ આપવા દ્વારા થયેલી ભૂલને તારે સુધારી લેવી જ રહી.
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
