________________
એ સામગ્રી જાણે ઊડીને સૌની આંખમાં સમાઈ ગઈ હતી. આપા કાળા પણ આવી સામગ્રી પહેલી વાર જ નિહાળી રહ્યા હતા. એમણે કહ્યું કે, તમે આટલો પરિચય ન આપ્યો હોત, તોય આ સામગ્રી જતી કરવાનું મન થાય એવું નથી. આના પરિચય પામ્યા બાદ હવે તો આને કોણ જતી કરે ! બોલો, આનું મૂલ્ય કેટલું આંકો છો?
બાપુ! આનું મૂલ્ય તો અંકાય એવું જ નથી, માટે મૂલ્ય આપ જ આંકો, આપ જે કંઈ આપશો, એને ઘણું ઘણું માનીને હું વિદાય થઈ જઈશ. લોભના માર્યા વધુ મૂલ્ય આંકવાની મારી તૈયારી નથી અને આપ ધાર્યા કરતાં વધુ જ આપશો, એવો મને વિશ્વાસ છે.” | કચ્છી-કારીગર પાસેથી અશ્વનો સમાન ખરીદી લઈને દરબારે જે મૂલ્ય ચૂકવ્યું, એ કચ્છી કારીગરની ધારણ કરતાં કંઈ ગણું વધુ હતું. કારીગર પાસેથી શણગારની સામગ્રીનું વેચાણ અને દરબાર દ્વારા એનું ગ્રહણ, આ તો બધા જોઈ શકે, એવી ઘટના હતી. પણ આ પ્રક્રિયાની વચ્ચે દરબારના દિલમાં જે હલચલ મચી જવા પામી હતી, એની તો કોઈ કલ્પના કરી શકે એમ નહોતું. આનો ખ્યાલ બીજા દિવસે જ સભાને આવવા પામ્યો. દરબારે મોચી-મહાજન સહિત મોચી સમાજને સભામાં ખાસ ઉપસ્થિત રહેવા આમંત્રણ આપ્યું હતું. એથી એકઠા થયેલા મોચીઓને ઉદ્દેશીને આપા કાળાએ મનમાં ઘૂંટાતી એક વાતની આશાભર્યા અંતરે રજૂઆત કરતાં કહ્યું કે,
ભુજ જે કલા સિદ્ધ કરી શકે, એ કળા ધારે તો સોરઠ પણ શા માટે સિદ્ધ ન કરી શકે ? ગઈ કાલે આવેલી અશ્વશણગારની સામગ્રી જ્યારથી મેં જોઈ છે અને ખરીદી છે, ત્યારથી જ મારા મનમાં મનોરથની એવી માળા ફરતી રહી છે કે, આવી સામગ્રી સોરઠમાં પણ ક્યારે બનતી થાય? આ મનોરથની પૂર્તિ માટે જ મેં તમને સૌને બોલાવ્યા છે. બોલો, તમે આ વિષયમાં મને થોડોઘણો પણ સંતોષ આપી શકો એમ છો ખરા ?” સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
૨૯
