________________
હતા, એથી એની પર શંકા રાખવાનું કોઈ કારણ ન હોવાથી ભાદરવા મહિનામાં શ્રાદ્ધના દિવસો આવ્યા, ત્યારે એમણે એ જ કર્મકાંડી બ્રાહ્મણને પાંચેક બ્રાહ્મણો સાથે હાજર રહીને શ્રાદ્ધનું વિધાન કરવા અંગે આમંત્રણ આપ્યું. એ મુજબ પેશ્વા જ્યાં શ્રાદ્ધની વિધિ માટે નિયત કરેલ જગામાં પ્રવેશ્યા, ત્યાં જ એમની નજર કર્મકાંડી મુખ્ય બ્રાહ્મણની પાછળ પાછળ આવતા પાંચેક બ્રાહ્મણો પર પડી.
પેશ્વાની ચકોર અને ચતુર નજરે એ પકડી પાડ્યું કે, પ્રતિવર્ષ આવતા બ્રાહ્મણો કરતાં આ વર્ષની વિધિ માટે આવી રહેલા બ્રાહ્મણોની બોલચાલ જુદી જ જણાય છે. પોતે અંગ્રેજોની આંખમાં કણાની જેમ ખૂંચી રહ્યા હતા, એનો બરાબર ખ્યાલ પેશ્વાને હતો જ. એથી જરાક સાવધ બનીને એમણે આવી રહેલા બ્રાહ્મણોની ચાલ પર નજર સ્થિર કરી, તો એમને લાગ્યું કે, આ બ્રાહ્મણો તો સૈનિક લાગે છે. કારણ કે સૈનિક જેવી શિસ્તબદ્ધ ચાલ કોઈ દિવસ બ્રાહ્મણોની હોઈ શકે જ નહિ.
પેશ્વાની ચકોર નજરે અંગ્રેજોનું કાવતરું આબાદ પકડાઈ જતાં એમણે પળ બે પળમાં જ થોડુંક વિચારી લઈને પછી કર્મકાંડી એ બ્રાહ્મણને કહ્યું કે, અમુક સામગ્રી લાવવાની ભુલાઈ ગઈ છે. માટે તમે તરત જ બજારમાં જઈને એ સામગ્રી લઈ આવો, ત્યાં સુધી અમે બધા ચંડીપાઠ કરી લઈએ છીએ. ચંડીપાઠ કરવાની ચાલ પાછળની ચતુરાઈ તો કર્મકાંડી એ બ્રાહ્મણ ક્યાંથી પકડી શકે ? પેશ્વાની વાતને શિરોધાર્ય કરીને એ બ્રાહ્મણ તો વળતી જ પળે ખૂટતી સામગ્રી લેવા માટે બજાર તરફ રવાના થઈ ગયો.
પેશ્વાએ માળા હાથમાં ગ્રહણ કરી અને બધા બ્રાહ્મણો હાથમાં માળા મૂકતાં એમણે કહ્યું કે, ચાલો આપણે આંખ બંધ કરીને ચંડીપાઠનો પ્રારંભ કરીએ, થોડી જ વારમાં ખૂટતી સામગ્રી આવી જતાં પછી શ્રાદ્ધની વિધિની શરૂઆત કરીશું.
બનાવટી બ્રાહ્મણો તો પેશ્વાની આ વાતને કોઈ પણ જાતની આનાકાની કર્યા વિના સ્વીકારી લીધી અને પાંચે બ્રાહ્મણો આંખો બંધ
૫૬
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
