________________
ચોરાઈ ગયેલી ચોખાની માત્ર એક જ ગૂણ અંગે રાજ્યમાં ફરિયાદ નોંધાવી. ‘ચીજ’ને મહત્ત્વ આપ્યા વિના ગુના તરીકે ‘ચોરી’ને મહત્ત્વનો મુદ્દો ગણીને ભુજ-રાજ્યે તપાસનો આરંભ કર્યો.
જે કૂતરાઓ પાછળ હજારો રૂપિયા વેડફી દેવામાં આવે, એવા કૂતરાના માધ્યમે આજની પોલીસ ચોરનું પગેરું મેળવતી હોય છે, એ જમાનામાં ‘પગી'ઓના માધ્યમે ચોરી પકડવામાં આબાદ સિદ્ધિ મેળવાતી. અભણ ગણાતા ‘પગી’ પાસે એવી કુનેહ-કળા અને કોઠાસૂઝ રહેતી કે, પગની રેખાઓ જોઈને પગીઓ છાતી ઠોકીને કહી શકતા કે, અમુક ચોરે જ આ ચોરી કરી છે.
ભુજમાં આવા પગી તરીકે ‘જગો’ મશહૂર હતો. ચોખાની એક ગૂણ ચોરાયાની ફરિયાદ નોંધાતાં પોલીસે જગા પગીને ચોરનું પગેરું પકડી પાડવાની જવાબદારી સોંપી. જગા પગીના મગજમાં અનેક ચોરોનાં પગલાંની છાપ બરાબર અંકાયેલી રહેતી. પગલાંઓની અંકિત છાપની જમીન પર જણાતી ભેળસેળ વચ્ચે પણ એ ચોક્કસ પગલાં બરાબર ઓળખી લઈને અલગ તારવી શકતો. જગો પગી મુંદ્રાની બજારમાં આવ્યો. ફરિયાદી વેપારીની દુકાનની આસપાસ ફરીને એ એવા નિર્ણય પર આવ્યો કે, જાકલા-ચોરનું જ આ કામ છે. આવા નિરધાર પર આવ્યા બાદ એને ખુદને પણ એ વાતનું આશ્ચર્ય થયું કે, આવા રીઢા ચોરે ચોરી ચોરીને વળી ચોખાની એક ગૂણ શા માટે ચોરી હશે ? આથીય વધુ આશ્ચર્ય એને એ વાતનું થયું કે, જાકલો ચોર તો હાલ ભુજની જેલમાં ચોરીના ગુનાસર પકડાઈને કેદ ભોગવી રહ્યો છે. એણે વળી મુંદ્રામાં આવીને આ ચોરી કઈ રીતે કરી હશે ?
જગો પગી જે નિર્ણય પર આવ્યો, એની પર એને જેમ પાકો વિશ્વાસ હતો, એમ આવી બે બાબતો એને ચોર તરીકે પુરવાર કરવા બાધક બને એવી હતી. આ પણ સાવ સાચી વાત હતી. છતાં રેખાવિજ્ઞાનના આધારે લીધેલા નિર્ણય મુજબ જગા પગીએ જણાવ્યું કે,
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
૦
૩૮
