________________
ચોખવટ કરવી હોય, તો તમને હજી પણ અવકાશ આપવામાં આવે
અકબરના શબ્દોમાં એક જાતની ધમકીનો ધ્વનિ હતો કે, આ સગપણને ફોક કરી જાહેર કરી દો તો તમે રાજકાજ અને જીવનની સલામતી જાળવી શકશો, નહિ તો તમારે યુદ્ધમાં ટકી રહેવું ભારે પડશે, અને જીવતરની સાથે રત્નાકુમારીને પણ ખોઈ નાખવાનો વારો આવશે. આ જાતની ધમકીના ધ્વનિથી ગભરાઈ જાય, એ સંગ્રામસિંહ નહિ. એણે જવાબ વાળ્યો: ભોજસિંહે જે જાહેર કર્યું, એ સાવ સાચું છે. એમની પુત્રી સાથે મારું સગપણ થઈ ચૂક્યું છે.
સભાનું વિસર્જન થયું. ભોજસિંહને સન્માનવા માટે યોજાયેલી સભા આ રીતે બીજા જ રાહે ફંટાઈ ગઈ હતી, એથી ભાવિ સૌને ભયાનક જણાતું હતું. ઘણા બધાની જેમ અકબરને પણ એ સમજી જતાં વાર લાગી નહોતી કે, મારી સાથેનો વિવાહ-પ્રસ્તાવ ઉડાવી દેવા જ ભોજસિંહે આ નાટક ઊભું કર્યું હોવું જોઈએ. એથી સભાના વિસર્જન બાદ અકબરે સંગ્રામસિંહને ખાનગીમાં બોલાવી લઈને સમજાવવાનો પ્રયાસ કરતાં કહ્યું : તમારા જેવા ડાહ્યા માણસે આ રીતે બળતું ઘર સ્વીકારી લઈને નાહકનો સંગ્રામ માથે વેઢારી લેવાની જરૂર નથી. માટે મારું કહ્યું માની જાવ અને આ સગપણને ફોક જાહેર કરી દો.
સંગ્રામસિંહના માથે તો બેવડી જવાબદારી હતી. પોતાનું વચન જાળવવા ઉપરાંત ભોજસિંહની ટેકને પણ ટેકો આપીને અણનમ રાખવાની જવાબદારી પોતાના શિરે હતી. એણે કહ્યું: ઝાલોરના રાઠોડ વંશનો હું અંશ છું. હું અસત્ય કદી બોલું નહિ અને બોલેલું પાળી બતાવવા જતાં હું કદી પારોઠના પગલાં ભરું નહિ.
સંગ્રામસિંહનો આ જવાબ સાંભળીને અકબરને મૌન બની જવું પડ્યું. અકબરને મૌન બનાવવા જતાં પોતાના માથે જે જવાબદારી આવી હતી, એ સંગ્રામસિંહ સારી રીતે જાણતો હતો, તેમ જ ભોજસિંહ પર
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૨
