________________
બીજા રાજવીનો ક્રમ આવતો આમ, એક પછી એક નામ બોલાતાં ગયાં અને રાજવીઓ ગવર્નરને મળીમળીને પોતપોતાનું આસન પુનઃ ગ્રહણ કરતા ગયા. એટલામાં દરબાર ગોપાલદાસનું નામ પોકારાયું અને એ સાવધ થઈ ગયા. બધાને તો એમ જ હતું કે, સાવ સાદો વેશ પહેરીને આવનાર આ ગોપાલદાસ આજે ગવર્નરની ક્રૂર નજરનો ભોગ બન્યા વિના નહિ જ રહે.
સૌ તરેહતરેહની કલ્પના કરી રહ્યા હતા, પણ સૌની ધારણા જાણે ધૂળમાં મળી ગઈ. સાવ સાદા વેશમાં આવેલ ગોપાલદાસને જોઈને જ ગવર્નરને નવાઈ લાગી, એમને આ અનોખા માનવીની સાથે ઔપચારિકતા જ નહિ, આત્મીયતા બાંધવાનું મન થયું. એથી ગોપાલદાસના હાથમાં હાથ મિલાવી એમણે બે-ચાર મિનિટ સુધી મુલાકાત લંબાવી. આ જોઈને સૌ કોઈના આશ્ચર્યનો પાર રહ્યો નહિ. ગોપાલદાસ કંઈ મોટા રાજવી ન હતા, છતાં ગવર્નરને એ મોટા જણાયા. એમણે દરબારને આમંત્રણ આપતાં કહ્યું કે, સાંજે ચા-પાણી માટેનું મારું આમંત્રણ તમારે સ્વીકારવું જ પડશે.
ગવર્નરની સમક્ષ વિનયને જરા પણ ચૂક્યા વિના આ આમંત્રણનો અસ્વીકાર કરતાં ગોપાલદાસે કહ્યું કે, આ આમંત્રણને સ્વીકારવા માટેની યોગ્યતા મારામાં નથી, હું છેલ્લા વર્ગમાં આવું, પહેલા બીજા અને ત્રીજા વર્ગમાં સ્થાન ધરાવતા રાજવીઓ જ આવું આમંત્રણ સ્વીકારે, એ યોગ્ય ગણાય ! એ સમયની રીત-રસમ મુજબ રાજ-રજવાડાંઓમાં પણ વર્ગ મુજબ વિભાજન હતું. પૃથ્વી, પદ, પ્રતિષ્ઠા મુજબ પ્રથમના ત્રણ તરીકે સ્થાન પામેલાં રજવાડાંઓને જ આવું આમંત્રણ આપી શકાતું અને તેઓ જ એને સ્વીકારી શકતા. એથી આવો મર્યાદાભંગ કરીને તેઓ રાજરજવાડાંઓ માટે વધુ ઈર્ષારૂપ બનવા માંગતા નહોતા. મર્યાદા અંગે રજૂ થયેલી આ વાત સાવ સાચી હોવા છતાં ગવર્નરની આંખમાં ગોપાલદાસની સાદાઈનો ગુણ એટલા બધા પ્રમાણમાં વસી ગયો હતો
->
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ ૫
