________________
આવા ગાંડિયાને રોકનાર કેમ કોઈ નીકળતું નહિ હોય ? આવા ને આવા વિચારમાં ખોવાઈ ગયેલો ચારણ જ્યારે સાવરકુંડલાના રાજદરબારની નજીક આવ્યો અને સામેથી કસુંબા-પાણી માટે એને આમંત્રણ મળ્યું, ત્યારે જ એને ખ્યાલ આવ્યો કે, હું સાવરકુંડલામાં પ્રવેશી ગયો છું અને દરબારગઢ પણ નજીક આવી ગયો છે. કસુંબા પાણી માટે મળેલા આમંત્રણનો જવાબ વાળતાં દેવાળંદે કહ્યું :
“કસુંબો લેવાનું તો ઘણુંય મન છે. પણ આ વાત મારા હાથમાં થોડી જ છે ?
દરબારગઢની ડેલીના આંગણે ખરલમાં અફીણ ઘૂંટાઈ રહ્યું હતું. કેટલાક માણસો વાતોનાં વડાં પણ તળી રહ્યા હતા. ચારણનો આવો પ્રશ્નાત્મક જવાબ સાંભળીને આશ્ચર્ય અનુભવતા એક મુખ્ય માણસે સામો સવાલ કર્યો : ચારણ ! કસુંબો પીવાની તમારી ઇચ્છા છે અને કસુંબો પાવાવાળા અમે તૈયાર છીએ, પછી એમ કેમ કહો છો કે, કસુંબા-પાન મારા હાથની વાત ક્યાં છે ?
ચારણે જવાબ વાળ્યોઃ આમ ન કહું, તો બીજું શું કહું? કુંડલાના ધણીની મરજી હશે, તો હું કસુંબો લઈ શકીશ. તમારું આમંત્રણ તો છે જ. પણ કુંડલાના ધણીની મરજીનોય ટેકો તમારા આમંત્રણને મળી રહે, તો ત્રિવેણી સંગમ રચાઈ જાય. | કસુંબાના ડાયરામાં બેસતાં બેસતાં ચારણે વાળેલો આ જવાબ સાંભળીને આખો ડાયરો બોલી ઊઠ્યો : ચારણ ! આટલી જ વાત છે ને ! તો તો સમજી લો કે, અબઘડી જ ત્રિવેણીસંગમ રચાઈ જશે. સામત ખુમાણ થોડી જ વારમાં સભામાં આવવા જોઈએ.
થોડી વાર થઈ અને સામત ખુમાણ આવતા જણાયા. એમની તરફ સૌની નજર મંડાયેલી હોવાથી ચારણે પણ સામત ખુમાણ તરફ નજર દોડાવી, પરંતુ જ્યાં ચારણની નજર ખુમાણ પર પડી, ત્યાં જ ચારણે
૩૦ @ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
