________________
હતો, એની અપેક્ષાએ આજે તો સાક્ષાત્ ગંધર્વનું ગાન સાંભળવા હું ભાગ્યશાળી બન્યો ! તાનસેન સિવાયના કોઈ સંગીતકારના પ્રવેશ પર મુકાયેલી પાબંદી ભૂલી જઈને અકબરે જ્યારે બૈજુ પાસેથી દિલ્હી આવવાનું વચન મેળવ્યું, ત્યારે જ બૈજુ અકબર પાસેથી વિદાય મેળવી શક્યો.
હરિદાસજીનો આત્મવિશ્વાસ હવે બૈજુને સાચો સાબિત થતો જણાવા માંડ્યો. વીણા દ્વારા વેરની જે વસૂલાત આજ લગી એને સ્વમ સમી ભાસતી હતી, એ સ્વપની સાકારતા બૈજુને હવે હાથવેંતમાં જણાવા માંડી. હિંસાત્મક વેરની વસૂલાતની વાસનાથી મુક્ત થવા હરિદાસજીએ વેરની ભાવનાત્મક વસૂલાતની જે વાટ અવારનવાર શિક્ષણ દરમિયાન દર્શાવી હતી, એ બોધપાઠ એને યાદ આવવા માંડ્યો, હરિદાસજીએ અવારનવાર સમજાવેલું કે, હથિયાર વિના પણ હત્યા થઈ શકે છે, આજ્ઞાભંગ રાજા માટે હત્યા સમો ગણાય અને માનભંગ માનવ માટે હત્યા સમોવડો ગણાય. ડાહ્યા માણસો વેરની વસૂલાત કરવી જ પડે, તો આ જાતની જ હત્યાનો આશ્રય લેતા હોય છે.
અકબરનું આમંત્રણ મળ્યા બાદ બૈજુના ગાગર જેટલા મગજમાં સાગર કરતાંય વધુ સંકલ્પ-વિકલ્પો ખળભળાટ મચાવવા માંડ્યા. મનથી તો ક્યારનોય દિલ્હીના દરબારમાં પહોંચી ગયેલો એ એક દહાડો તનથી દિલ્હી પહોંચી ગયો. એનું આગમન સંભવિત જણાતા જ હચમચી ઊઠેલા તાનસેને બૈજુને માપવા ભરી સભામાં જ સણસણતો સવાલ કર્યો : અકબરની સભામાં સંગીતકાર માટેની પ્રવેશબંધી ખ્યાલ ન હોય, એ તો બનવા જોગ જ નથી, છતાં તમે આ સભામાં પ્રવેશવા થનગની રહ્યા છો, એ કોના બળ પર ?
બૈજુએ બહાદુરીથી જવાબ વાળ્યો : હરિદાસજી જેવા સંગીતસ્વામી તરફથી જે કૃપા મળવા પામી છે, એ કૃપાના બળે હું અકબરની સભામાં પ્રવેશવા સજ્જ બન્યો છું. તાનસેન કરતાં ઊતરતું ગાવાનો આ સભામાં
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ @ ૪૫
