________________
ધીકતું નગર હતું. માટે ઉત્તમચંદને આવેલો વિચાર વાજબી હતો. સગાંસ્નેહીઓએ પણ એ વિચારને વધાવી લેતા મૂછનો દોરો હજી ફૂટ્યો ન હોય, એવી ઊગતી ઉંમરે જ ઉત્તમચંદ કુતિયાણાથી પોરબંદર આવી ગયો. એ ભાગ્યનો બળિયો હતો, એની ભાગ્યવેલ વિસ્તરવા માટે વાડની અપેક્ષા રાખતી હતી. કાકાએ પોતાની લાગવગનો ઉપયોગ કરીને ઉત્તમચંદની નિયુક્તિ વેપારીઓના માલ અને ઉતારુઓના માલસામાન પર દાણ ઉઘરાવવાના જવાબદારીભર્યા સ્થાને કરાવી દીધી. ત્યારે રાણા તરીકે વિક્રમ સત્તાસૂત્રો સંભાળી રહ્યા હતા. જકાત ઉધરાવવાના અતિ મહત્ત્વભર્યા સ્થાને નિયુક્ત થયેલા ઉત્તમચંદનું વ્યક્તિત્વ જોઈને એઓ ખુશખુશાલ થઈ ગયા. આ સ્થાન તો એવું હતું કે, નિષ્ઠા ધરાવનારી વ્યક્તિ મળી જાય, તો રાજભંડાર છલકાવા માંડે અને ખાઉધરા માણસને આ સ્થાન મળે, તો એ વ્યક્તિ એનો પોતાનો ખજાનો જ છલકાવી દીધા વિના ન રહે.
ઉત્તમચંદની આકૃતિ, એની બોલચાલ અને એની વૃત્તિ-પ્રવૃત્તિ જ એવી હતી કે, મહારાણા આ વર્ષનો રાજભંડાર જે રીતે છલકાઈ જવાની કલ્પના કરતા હતા, એના કરતાં પણ સવાઈ સમૃદ્ધિ એ વર્ષના અંતે રાજભંડારમાં જમા થવા પામી. આ પછી જૂનાગઢની જવાબદારી ઉત્તમચંદને સોંપાતાં એમાં પણ સારામાં સારું પરિણામ જોવા મળ્યું. આથી મહારાણાની ખુશાલી અને કૃપાનો પાર ન રહ્યો. એમણે મનોમન નક્કી કરી નાખ્યું કે, આવી સત્યનિષ્ઠા ધરાવનારા ઉત્તમચંદની કદર કરવામાં જરાય કમીના ન જ રાખવી જોઈએ, લાગતા-વળગતાઓની સાથે વિચાર-વિમર્શ કરીને જકાત ઉઘરાવવાની કાર્યવાહી પૂરી નિષ્ઠાપૂર્વક અદા કરવા બદલ ઉત્તમચંદને દીવાન તરીકેના પ્રતિષ્ઠિતપદે સ્થાપન કરવાની જાહેરાત જ્યારે મહારાણાએ કરી દીધી, ત્યારે સર્વત્ર આશ્ચર્ય ફેલાઈ ગયું. ઉત્તમચંદ અને એના કાકાને માટે પણ આ જાતની જાહેરાત આશ્ચર્ય સાથે અનેરા અહોભાવનો વિષય બની જવા પામી.
સંસ્કૃતિની ૨
