________________
ભાવિની સલામતીનો વિચાર ન કરતા, રાજ્યના ભાવિ-હિતને જ અગ્રિમતા આપતા, એથી મહારાણીને દીવાન દખલગીરી રૂપ જણાતા, પરંતુ આની તો દીવાનને જરાય ચિંતા જ ક્યાં હતી ?
યુવરાજ સગીરવય ધરાવતા હોવાથી મહારાણીએ સત્તાસૂત્રો હસ્તગત કર્યાં હતાં. વળી ખજાનચી રાજ્યની હિતચિંતા કરનારા હતા, એથી ઘણીવાર વિચિત્ર-વિપરીત સંયોગો સરજાતા, પણ દીવાન શાણા હતા, એથી એ કટોકટીનો ઉકેલ આવી ગયા વિના ન રહેતો. પરંતુ એક દહાડો એવી કારમી-કટોકટી સરજાઈ કે, સત્ય અને સત્તા વચ્ચે બરાબરનો સંગ્રામ-સંઘર્ષ છેડાઈ જાય, એટલી હદ સુધી પરિસ્થિતિ વણસી જવા પામી, એમાં નિમિત્તભૂત ખજાનચી બની ગયા.
રાજ્યમાં જરૂર પડે એ મુજબ પૈસા પૂરી પાડવાની જવાબદારી ખજાનચી સંભાળતા હતા, એથી મહારાણીને પણ જ્યારે જ્યારે આવશ્યકતા જણાતી, ત્યારે ત્યારે દાસીઓ દ્વારા ખજાનચી પાસેથી રકમ મળી રહેતી. આવેલી માંગણી બરાબર ન જણાય, તો ઘણીવાર ખજાનચી એ અંગે પૂછપરછ પણ કરતા ને યોગ્ય ન જણાય, તો એ માંગણી પાછી પણ ઠેલી દેતા. ચાર-પાંચ વાર આ રીતે માંગણી પાછી ઠેલાતાં એક દહાડો સમસમી ઊઠેલી દાસીઓએ ખજાનચીને દાઢમાં રાખીને ખજાનચી વિરુદ્ધ એવી કાનભંભેરણી કરી કે, જેથી મહારાણીની આંખ લાલઘૂમ બની ગઈ અને એમણે ખજાનચીને પકડી લઈને પોતાની સમક્ષ હાજર કરવાનો હુકમ છોડ્યો.
ખજાનચી તો રાજ્યને પૂરેપૂરા વફાદાર હતા. અયોગ્ય માંગણીનો અસ્વીકાર આ રીતે ધરપકડનો વિપાક ખેંચી લાવવામાં નિમિત્તભૂત બનશે, એવું તો એમને સ્વપ્રેય કલ્પ્ય ન હતું. એથી પોતાની ધરપકડની ગંધ આવી જતાં જ કિંકર્તવ્યમૂઢ બની જઈને ખજાનચી ગુપ્ત રીતે તરત જ દીવાનના શરણે પહોંચી ગયા. મહારાણીના હુકમની વાત સાંભળીને દીવાનને થયું કે, ગુનો સાબિત થયા પૂર્વે જ ખજાનચીની આ રીતે
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ ૫૧
