________________
તરીકે ખેપ ખેડી ખેડીને જીવનના એના ઘણા વર્ષો વીતી ગયા હતા, છતાં ખાનમુસા ધનથી સમૃદ્ધ થઈ શક્યો ન હતો, પણ આ બદલ તો એને જરાય ખેદ થતો નહતો, એ વાતનું તો એ ગૌરવ લીધા વિના ન રહેતો કે, પરધનને પથ્થર માનવાની ખાનદાનીના ખજાનામાં એકવાર ખોટ કે ઓટ અનુભવાઈ નથી. આથી વધુ ખુદાની મહેરબાની બીજી કિંઈ હોઈ શકે ?
પરધનને પથ્થર સમ માનવાની વાતો ખાનમુસાની જીભ પરથી ઘણી ઘણી વાર ઉચ્ચારાઈ હતી, એ વાતો માત્ર જીભથી જ નહિ, પણ જીગરના ઊંડાણમાંથી ઉચારાયેલી હોવાની પ્રતીતિ કરાવતો પ્રસંગ એક દહાડો બની જવા પામ્યો. બગસરાથી માલસામાન લઈને ખાનમુસા ધોરાજી તરફ આગળ વધી રહ્યો હતો. દિવસો શિયાળાના હતા, એથી મધ્યાહ્ન થવા આવવા છતાં હજી રસ્તા પર લોકોની ખાસ અવરજવર જોવા મળતી નહતી. એકલો એકલો જ ખાનમુસા આગળ વધી રહ્યો હતો, ત્યાં જ રસ્તામાં પડેલી એક કોથળી પર એની નજર ગઈ. એને થયું કે, કોઈ મુસાફરના માલ-સામાનમાંથી જ આ કોથળી પડી ગઈ હોવી જોઈએ. એથી એને સહી સલામત પહોંચાડવા દ્વારા પ્રસન્નતા પામવા માટે પણ મારે આ કોથળી લઈ લેવી જોઈએ અને કાળજાની કોરની જેમ આને જાળવીને એના મૂળ માલિકને શોધી કાઢીને પહોંચતી કરવી જોઈએ.
ખાનમુસાએ એ કોથળી હાથમાં લીધી, વજન દ્વારા એણે અનુમાન કર્યું કે, કોઈ માલદાર માણસની જ આ કોથળી હોવી જોઈએ, એને જ્યારે કોથળી પડી ગયાનો કે ગુમ થઈ ગયાનો ખ્યાલ આવશે, ત્યારે એના હોશકોશ જ ઊડી જશે. એ માલદાર કોથળી પાછી મળવાની આશા ખોઈ બેઠો હશે ! છતાં એ કોથળીની શોધખોળ શરૂ કરાવશે, પણ એની આશા તો એ ખોઇ જ બેઠો હશે, કેમકે આવી કોથળી તો જેના હાથમાં એના બાથમાં દબાઈ ગયા વિના થોડી જ રહે ! ખાન
૫૮ ફ્રી સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
