________________
હેતની હેલીને હિતની બેલી માતા કેવી હોય છે?
મેવાડ-મારવાડ-ગુજરાત જેવા દેશોનું નામ સાંભળવા મળતાં આજે પણ આંખ અને અંતરમાં કોઈ અનોખો જ અહોભાવ ઉપસી આવે છે. આ દેશની ધરતીમાંથી અજબ-ગજબનો કોઈ ધબકાર સંભળાતો હોય, એવી અનુભૂતિ આજેય થયા વિના નથી રહેતી. આનું કારણ શું હશે? ઇતિહાસના સુવર્ણ-પૃષ્ઠો ઉથલાવીશું, તો આનું કારણ જડી આવશે, ધર્મ અને સંસ્કૃતિથી ધબકતી આ દેશની ધરતીએ એવી એવી વિભૂતિઓ પેદા કરી હતી કે, એ વિભૂતિઓ વર્ષો પૂર્વે વિદાય થઈ ચૂકી હોવા છતાં આજેય એમનો પ્રભાવ ઓછાવત્તા અંશે જોવા મળે છે. “ભાંગ્યું ભાંગ્યું તોય ભરૂચ અને સાપ ગયા, પણ લિસોટા રહ્યા.” જેવી કહેવતોની સાર્થકતા આજે પણ આ દેશો કરાવી રહ્યા છે. એમાંય મેવાડે તો સદાચાર અને સંસ્કૃતિના એવા એવા સંદેશવાહકોને જન્મ આપ્યો હતો કે, એમનાં નામકામની સ્મૃતિ થતા ઓળઘોળ બન્યા વિના ન જ રહેવાય. રાજસિંહ આવા જ એક મેવાડીમર્દ હતા.
સદાચાર તરફના કટ્ટર પક્ષપાતનો સૂચક રાજસિંહના જીવનનો એક પ્રસંગ જાણવા જેવો છે. માતા હેતની હેલી જ ન હોવી જોઈએ, પણ મુખ્યત્વે સંતાનના હિતની બેલી હોવી જોઈએ, આવો બોધપાઠ પણ આ પ્રસંગમાંથી ફલિત થતો જોવા મળે છે. સૂર્યપૂજામાં અનેરી નિષ્ઠાવાન-પ્રજા તરીકે જયારે મેવાડની અનેરી નામના-કામના સર્વત્ર
૮૦ @ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
