________________
છે, આ કલંક હું કેવી રીતે સહન કરી શકીશ ? ચાલી રહેલી આ વાતચીત દરમિયાન જ ત્રણ મહિનાના એ બાળકે પડખું બદલ્યું. એનું અર્થઘટન એની માતા તરફથી એવું થયું કે, સ્વામીનાથ ! આ બાળક પણ મર્યાદાભંગ જોવા રાજી નથી, માટે જ પડખું ફેરવી લે છે. હાય ! હવે આવું કલંકિત-જીવન હું કઈ રીતે વેંઢારી શકીશ ? આવો આઘાત અકાળે જ જીવનનો અંત આણનારો નીવડ્યો ને વનરાજે ત્રણ વર્ષની ઉંમરે જ માતૃછાયા ગુમાવી દીધી. વિસ્મૃત પ્રાયઃ જીવનઘટના આ રીતે
રાજવી સમક્ષ તાદશ બની જવા પામી.
આ ઘટનાને અથથી ઇતિ સુધી વર્ણવીને ચાવડા-રાજવીએ ચારણને વેધક સવાલ કર્યો કે, વનરાજની માતાની સાથે મેં માત્ર એના ખભે હાથ મૂકીને વાતચીત કરવા જેટલી જ છૂટ લીધી હતી. છતાં આવી છૂટને પર પુરુષ સમક્ષ મર્યાદાનો ભંગ સમજનારી પવિત્રતાની પ્રતિમા જ વનરાજ જેવી પરાક્રમ અને પવિત્રતાની જન્મદાત્રી માતા બની શકે. બોલો, ચારણ ! બોલો. મારવાડને જો વનરાજ જેવા સંતાનનો ખપ હોય, તો પહેલા આવી કન્યા પેદા કરવી પડશે. જે માતા બનીને બીજા વનરાજની જન્મભૂમિ તરીકેની મૂલ્યવત્તા મારવાડને બક્ષી શકે ! વનરાજની માતાની પવિત્રતા અંગેની આવી નેકટેક જાણીને ચારણનું તો જાણે મોઢું જ સિવાઈ ગયું. જવાબમાં એકાદ અક્ષર પણ એ ઉચ્ચારી ન શક્યો, ત્યારે રાજવીએ વાતને અણધાર્યો જ વિચિત્ર વળાંક આપતો પ્રશ્ન કર્યો : ચારણ ! તો હવે મને મારવાડના મહેમાન ને માલિક બનાવવાના મનસૂબા ઘડવાનું માંડી વાળો. હું ગુજરાત તરફ પાછો વળી જાઉં, એમાં જ મારું ને મારવાડનું ગૌરવ વધુ જળવાશે, એમ તમને પણ નથી લાગતું શું ?
આ પ્રશ્ન પણ અનુત્તરિત જ રહ્યો, જ્યારે ચારણના મૌનને મૂકસંમતિ ગણીને રાજવી ચાવડા ગુજરાત તરફ પાછા વળવા તૈયાર થયા, ત્યારે જ ચાવડાને ખ્યાલ આવ્યો કે, ચારણના મૌનનો અર્થ મૂક સંમતિ
>
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ ૧૦૧
