________________
જરૂર સંતાનનો જન્મ થશે, પરંતુ...'
યોગીની વાત આગળ વધે, એ પૂર્વે જ ત્રણેના મોઢામાંથી સણસણતા બાણ જેવો સવાલ છૂટ્યો : ‘સંતાન-દુઃખ કે સંતાન સુખ ? આપ સુખ બોલ્યા હો અને અમે દુઃખ સાંભળ્યું હોય, એમ હજી બને. બાકી આપનાથી સુખના બદલે દુ:ખ બોલાઈ જવાની ભૂલ થવી તો સંભવિત જ ન ગણાય. માટે આવો સવાલ થાય છે.’ યોગીએ જવાબમાં જણાવ્યું કે, ભૂલ થવાનો પ્રશ્ન જ નથી. સમજીને મેં ‘સંતાન દુઃખ’ શબ્દ વાપર્યો છે. કારણ કે નસીબમાં લખાયેલ સંતાન સુખ-સર્જક નહિ, દુઃખદાયક બનવાનું નિર્માણ મિથ્યા થઈ શકે એમ જણાતું નથી. માટે મેં પહેલાં જ કહ્યું કે, પ્રજાને પુત્ર સમી માનીને રાજવી પ્રસન્ન રહે, એ વધુ જરૂરી ને યોગ્ય છે. આ જ વાતને દોહરાવતા મારે ફરી પણ એ જ કહેવાનું છે કે, પુત્ર તો થવાનો જ છે, પણ એ પ્રસન્નતાની પરંપરાનો પ્રવર્તક નહિ બને, માટે પ્રસન્નતા પામવા માટે અત્યારથી જ રાજવી પ્રજા પર પુત્ર સમો પ્રેમ વહાવનારા બની રહે, તો શેર માટીની ખોટ સાલનારી નહિ બનવા પામે.
સાધનાના પ્રભાવે અગમ-નિગમના જ્ઞાતા યોગીએ ચિત્તને ચોટ લગાડે, એવી જે સચોટ વાતો કહી હતી, એ સાવ સાચી હતી. જામ વિભા સોના જેવા હોવા છતાં અમુક અમુક ખામીઓ લોઢાની મેખ બનીને એ સુવર્ણને કલંકિત બનાવી રહી હતી. જામનરેશને અંગ્રેજો સાથે વધુ આત્મીયતા હતી, એમનું અંતઃપુર જનાનખાના તરીકે કટાક્ષમાં ઓળખાતું હતું. યોગીની ભવિષ્યવાણી સાંભળ્યા બાદ હર્ષિત થવું કે વધુ ચિંતિત બનવું. એનો નિર્ણય ન તો જામ વિભા કરી શક્યા કે ન તો વજીર કરી શક્યા. કર્નલ લેંકને મન તો આ બધી જ વાતો અવનવી ભાસતી હતી. આવું બની શકે, એ એમને શક્ય જ લાગતું ન હતું, એક તરફ આ નજરોનજર જોવાતી ઘટના હતી, એથી ચમત્કાર જેવા તત્ત્વનો એકરાર કરવા જેમ એમનું કાળજું તૈયાર થતું ન હતું, બીજી
G
૧૦૬ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
