________________
સુપ્રસિદ્ધ હતી, એ વખતની આ ઘટના છે. એ વખતે સૂર્યપૂજાની એવી આસ્થા-નિષ્ઠા પ્રજામાં જોવા મળતી હતી કે, સૂર્યનાં દર્શન ઘણીવાર મોડાં મોડાં થતાં, ક્યારેક તો દિવસો સુધી સૂર્ય-દર્શન ન જ મળતું, ત્યારે ભૂખ-તરસ વેઠીને પણ પ્રજા “સૂર્યપૂજા' ની ટેક અણનમપણે જાળવી જાણતી. એથી તો એ વખતે એવી કહેવત મેવાડી પ્રજાને અનુલક્ષીને પ્રસિદ્ધ બની હતી કે, પ્રથમ સૂર્યપૂજા, ફિર કામ પૂજા !
પ્રજામાં જે રીતે સૂર્યપૂજા તરફ આવી અડગ આસ્થા હતી, એમ બીજી તરફ મેવાડી-રાણા રાજસિંહ તરફ પણ એવી જ આસ્થા-શ્રદ્ધા હતી. રાણાનું લોકહૈયે એવું સ્થાન-માન હતું કે, સૂર્યના અંશાવતાર તરીકે જ સૌ રાજસિંહને સત્કારતા, સૂર્યપૂજાની ટેકને એક દહાડો આકરી કસોટીમાંથી પસાર થવું પડે એવી કટોકટી સરજાઈ. વર્ષાઋતુ હતી, એથી વાદળછાયા વાતાવરણમાં સૂર્યોદયના સમય બાદ ઘણીવાર કલાક બે કલાક સુધી સૂર્યદર્શન ન થતું. છતાં ત્યાં સુધી “અન્નજળ' ન ગ્રહણ કરવાની ટેક સૌ જાળવતા. પણ એક દહાડો તો એવી હેલી જામી કે, ત્રણ-ચાર દિવસ સુધી સૂર્યદર્શન ન જ થયું, પછી પણ સૂર્યદર્શન થવાની આશા ફળીભૂત થાય, એવા ચિહ્નો ન જણાતા ડહાપણના ભંડાર સમા મંત્રીઓએ ભેગા મળીને એવો વિચાર કર્યો કે, કોઈ ઉપાય ગોતી નહિ કાઢીએ, તો મોટાભાગની પ્રજાને ટેકના ટુકડે ટુકડાં થતાં નરી નજરે લાચારીથી નિહાળવા પડશે. આવું ન બનવા પામે અને ટેક પણ ટકી રહે, એ માટે કોઈ માર્ગ કાઢવો જ પડશે.
દીર્ઘ-વિચારણાને અંતે મંત્રીઓ એવા નિર્ણય પર આવ્યા કે, આકાશના અધિપતિ સૂર્ય પાસે દર્શન દેવાની વિનંતિ માન્ય રખાવવા આપણે ભલે સમર્થ ન હોઈએ, પરંતુ આપણા રાજમહેલમાં સૂર્યનો જે અંશાવતાર સદોદિત જ છે, એને જો આપણે વિનંતિ કરીશું, તો એ સૂર્ય પ્રજાને દર્શન આપવાની વિનંતિ જરૂર સ્વીકારશે જ.
ટેક ટકાવી રાખવાની અણનમતા હજી સુધી અતૂટ રહી હોવા છતાં
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ @ ૮૧
