________________
બની, પછી જો કે મેં સજ્જડ રીતે આંખના દ્વાર બંધ કરી દીધા. મને લાગે છે કે, આજે મારાથી આ એક બહુ મોટું પાપ થઈ જવા પામ્યું. પ્રજાના સ્ત્રીધનને માતા કે પુત્રીની નજરે જ નિહાળવાનો મારો ધર્મ હતો. પણ હું ધર્મભ્રષ્ટ બન્યો. થોડી જ પળો પછી મારી વિચારધારા ભલે સુવિશુદ્ધ બની ગઈ, પણ થોડી વાર માટે તો મારામાં વિકાર જાગ્યો ને ? આવા પાપના પુનરાગમનને રોકવા આપ જે પ્રાયશ્ચિત્ત આપો, એ ગમે તેટલું કડક કે કડવું પણ કેમ ન હોય, પણ હું એને સ્વીકારવા સજ્જ છું. પ્રાયશ્ચિત્ત નહિ કરું, ત્યાં સુધી મારું ચિત્ત ચેન નહિ અનુભવી શકે. મા, આપ હેતની હેલી જ ન બનતા, હિતના બેલી પણ બનીને જે કંઈ શિક્ષા દર્શાવશો, એ મારા માટે શિરોધાર્ય હશે !
આટલું બોલીને રાજસિંહ માતાના ચરણે નમી પડ્યો. એની આંખ આંસુની હેલી બનીને વરસવા માંડી. આવા પાપભીરુ પુત્રનાં હિતને નજર સમક્ષ રાખીને માતાએ કહ્યું : બેટા, લાગેલી નજર ઉતારવા જેમ કડક ઉપાય પણ અજમાવવો પડે, એમ તારી નજરને વિકારની લાગેલી કુનજર ઉતારવાનો ઉપાય મારી પાસે છે. માટે તારી નજર ઉતારવા કડક ઉપાય અજમાવવો પડશે. મને વિશ્વાસ છે કે, તું સહર્ષ આ ઉપાય મને અજમાવવા દઈશ.
ગળગળા સાદે રાજસિંહે કહ્યું : જે આંખના માધ્યમે આવું પાપ થયું, એ પાપની શુદ્ધિ માટે તું આંખની જ આહુતિ ઇચ્છતી હોય, તો સૂરદાસ બની જવાની પણ મારી તૈયારી છે. સૂરદાસ થઈ જઈશ, તો તો આવા પાપની ભાવિ-સંભાવના જ નામશેષ બની જવા પામશે.
માતાનો જવાબ હતો : બેટા, સૂરદાસ બની જવું, એ કંઈ સાચો રસ્તો નથી ! સાચો રસ્તો તો એ જ છે કે, અવિકારનું અમૃતાંકન કરીને આંખને જ નિર્વિકારી બનાવી દેવી !
રાજમાતાનાં હૈયે માત્ર હેત જ વસ્યું નહોતું, હેત કરતા પણ વધુ માત્રામાં હિત હિલોળા લઈ રહ્યું હતું, એની પ્રતીતિ કરાવતો પ્રશ્ન થયોઃ
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ @ ૮૫
