________________
બળ પર મુસ્તાક બનીને બળબળતો બળવો જગવતો એવો બુંગિયો ફૂંક્યો કે, ભાડવા-રાજ્યની પ્રજાનો મત જાણ્યા વિના જ અંગ્રેજીસલ્તનતને એવો હુકમ ફાડવાનો કોઈ જ અધિકાર નથી કે, એ હુકમને માથે ચડાવીને ભાડવા રાજ્યને સામેથી ચાલીને ગોંડલના ચરણ ચાટવા મજબૂર-લાચાર બનવું પડે !
કેટલાકને એમ પણ લાગ્યું કે, આવો બુંગિયો ફૂંકવાનું સાહસ ભાડવાને ભારે પડશે, અંગ્રેજોના આ હુકમનામાને ભાડવાએ વહેલું મોટું શિરોધાર્ય કરવા લાચાર બનવું જ પડશે, એથી ચન્દ્રસિંહજીની સમક્ષ શાણી સલાહરૂપે જે જે પ્રસ્તાવો રજૂ થતા ગયા, એનો પ્રધાન સૂર એવા પ્રકારનો જ નીકળતો કે, બળિયા સાથે બાથ ભીડનારો ગમે તેટલો બહાદુર હોય, તોય અંતે બહાદુરીના એના બણગાં સુરસુરિયાનો જ અંજામ પામતા હોય છે. માટે હજી કઈ બહુ આગળ વધી ગયા નથી, અહીંથી જ પાછી ફરી જાવ, આ હુકમનામાના કડવા ઘૂંટડાને ન છૂટકે પણ ગળે ઉતારી દો અને પાઘડી ફેરવી નાખીને ફજેતીનો ફાળકો થતો રોકવાનું ડહાપણ દાખવો.
ભાડવાએ બહાદુરીનું જે ગૂગલ ફૂંક્યું હતું એને બિરદાવવા આસપાસનું વર્તુળ તો સજ્જ જ હતું. પરંતુ આ સિવાય આ સાહસને સત્કારતો એકાદ પણ સુર ચન્દ્રસિંહજીને સાંભળવા મળતો નહતો, પણ એમના પ્રતિભાવમાં તો પરાક્રમ જ પડઘાઈ રહ્યું હતું. સૌને તેઓ એવો જ જવાબ વાળતા કે, અન્યાય અને અસત્યનો આશ્રિત ગમે તેવો બળિયો દેખાતો હોય, તોય એ બળવત્તા ફુગ્ગા જેવી જ હોય છે, એની પર ટાંકણી જેવો એકાદ પ્રહાર થતા જ એ ફુગ્ગાને ફસ બનીને ફસડાઈ પડવાનો કરુણ અંજામ જ વેઠવો પડતો હોય છે. “સાંચને ન જ હોય આંચ” એવા વિશ્વાસના સહારે આ લડતને ગમે તેટલી લંબાવવી પડતી હોય, તો લંબાવવાની મારી પૂરેપૂરી તૈયારી છે. એકલપંડે લડી લઈને પણ હું અંગ્રેજ-સલ્તનતને નમાવ્યા વિના નહિ જ જંપુ. અંતરાત્માનો
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
૭૭
->
