________________
ઘડવામાં હતી, એથી વધુ રસ કાવ્ય-કવિતા-દુહા-છપ્પાઓ અને ચારણ ગઢવીઓના યોજાતાં ડાયરા સાંભળવાનો હતો.
રાણો પરજિયો-સોની હોવા છતાં એનો કંઠ મધુર હોવાથી લોકો એના મોઢેથી લોક-સાહિત્યને સાંભળવા એકઠા થતા. વક્તા-શ્રોતા વચ્ચે સધાતી તલ્લીનતા જોઈને કોઈ બોલી ઉઠતું કે, આ તો અસલી ચારણ કરતા ચાર વેત ચડી જાય, એવા ચારણનો જ અવતાર છે, તો કોઈ વળી મજાકમાં એમ સંભળાવી દેતું કે, આમ કંઈ સૂંઠના ગાંગડે ગાંધી ન બની જવાય, કંઠ ભલે ચારણ જેવો રહ્યો, દુહા-છપ્પા-કવિતાનો ભંડાર પણ ભલે અખૂટ રહ્યો. પણ આટલામાત્રથી કંઈ ગઢવી કે ચારણ તરીકે વિખ્યાત ન બનાય. કવિત્વની આ કળા કોઈ રાજદરબારમાં પેશ કરો અને “રાજકવિ' તરીકેનો ઈલ્કાબ મેળવો, આ પછી જ તમે ચારણબારોટ કે લોકસાહિત્યકાર તરીકેના બિરુદને પાત્ર ગણાવ. સોની તરીકેની છાપ તમને બારોટ તરીકે બિરદાવવામાં બાધક બને છે. માટે તમે જો રાજાને રીઝવીને જો “રાજકવિ'નું બિરુદ પામી શકો, તો જ તમે સાચા ચારણ ગણાવો.
મશ્કરીમાં ઉચ્ચારાયેલાં આ વેણ સોનીને ચાનક ચડાવી ગયા. એના મોઢામાંથી શબ્દો સરી પડ્યા કે, આ પણ કરી બતાવીશ. કાળા માથાનો માનવી ધારે, એ કરી શકતો હોય, તો મારા માટે રાજાને રીઝવવો, એ કંઈ મોટી વાત ગણાય.
પરજીયા સોની તરીકેની છાપ ભૂંસી નાંખીને ગઢવી-ચારણ તરીકેની પ્રતિષ્ઠા પામવા આ પછી તો રાણાએ ગઢવી તરીકેનો વેશ બરાબર ભજવવા માટે એક દિ' પરવડીનો પરિત્યાગ કરીને પાલિતાણામાં પ્રવેશ મેળવ્યો, પાઘડીથી માંડીને મોજડી સુધીના એમના પહેરવેશમાં આવેલું પરિવર્તન જોઈને સૌ રાણાને ગઢવી જ ગણી રહ્યા અને જ્યાં એમના કંઠનો કેકારવ સંભળાયો, ત્યાં જ અસલી ચારણથી ચારવંત ચડે એવા ચારણ તરીકે રાણાને સૌ માન-સન્માન આપવા માંડ્યા. એમની આવી
૬૮ @ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
