________________
પ્રારંભાતા, એ વિદેશી-કંપનીની એજન્સી ખાનમુસાના સદ્ભાગ્યે એના હાથમાં આવી જતા તો એનો ભાગ્ય-ભાનુ હજાર હજાર કિરણે પ્રકાશી ઉક્યો.
એ જમાનામાં દાનવીર તરીકેની ખાનમુસાની ખ્યાતિ જયારે ચોગરદમ વિસ્તરતી ચાલી, ત્યારે પણ એટલી જ નમ્રતા દાખવતા ખાનમુસા કહેતા કે, આ તો સાડાત્રણ રૂપિયાનું વ્યાજ છે. ખરેખરી મારી મૂડી તો સાડાત્રણ રૂપિયા જ હતી અને છે. મુંબઈના વસવાટ દરમિયાન ચોતરફ છવાઈ ગયેલા ખાન!સા ધોરાજીના વતનને જરા પણ ભૂલ્યા નહિ. થોડા ઘણા વર્ષો પૂર્વેના ધોરાજીમાં ખાનમુસાના વંશજો હયાત હતા, એમ ઇતિહાસ નોંધે છે. નાનકડો પણ ગુણ જો ગુણમૂલક હોય, તો તેના પ્રતાપે નાનો માણસ પણ કેટલી ઊંચાઈ સર કરી શકે છે, એનો નમૂનો એટલે જ ખાનમુસાની ખાનદાની દર્શાવતો આ પ્રસંગ !
૬૬ ( સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
