________________
હોવી જોઈએ. એથી એમણે ખાન મુસાને કહ્યું કે, અત્યારે તો આ તારે આ છેલકડીની કોઈ જ આવશ્યકતા નથી ને ? માટે હાલ આ છેલકડી ભલે મારી પાસે રહી. તારી થાપણ તરીકે જ હું આને બરાબર જાળવીશ.
શેઠની શિખામણ સહર્ષ શિરોધાર્ય કરીને ખાનમુસાએ મનમાં એવી ગાંઠ વાળી કે, હવેથી આવી ખોટી ખરીદી ન જ કરવી. એણે એ છેલકડી સહર્ષ શેઠને સુપરત કરી દીધી. શેઠનો સંદેહ સાચો નીકળ્યો. એ છેલકડીની સફાઈ કર્યા બાદ શેઠે ઝવેરી પાસે એનું મૂલ્યાંકન કરાવ્યું, તો એ મૂલ્ય સાંભળીને શેઠના આશ્ચર્યનો પાર ન રહ્યો. ઝવેરીએ એનું મૂલ્ય આંક્યું હતું: સોળ હજારનું ! સાડાત્રણ રૂપિયે મળેલી છેલકડીનું ૧૬ હજારનું મૂલ્ય સાંભળીને શેઠને એવો વિશ્વાસ બેસી ગયો કે, આ ખાનમુસા ખરેખર નસીબથી નબળો નથી લાગતો. માટે એની ભાગ્યવેલને વિસ્તરવા માટે વાડ પૂરી પાડવાનું કર્તવ્ય મારે અદા કરવું જ જોઈએ. શેઠે એ છેલકડી વેચીને એના રોકડા ૧૬ હજાર રૂપિયા ખાન!સાના નામે પેઢીના ચોપડે લખી નાખ્યા. આની ગંધ પણ ખાન!સાને ન આવી. પણ થોડા મહિનાઓમાં જ ખાનમુસાના ભાગ્ય આડેનું પાંદડું ધીમે ધીમે ખસતું જતું હોય, એવી સ્પષ્ટ પ્રતીતિ થતા અંતે એક શુભઘડી એવી આવી કે, શેઠે ખાનમુસાની આગળ પોતાની પેઢીમાં ભાગીદારી તરીકે જોડાઈ જવાનો પ્રસ્તાવ સામેથી રજૂ કર્યો. ત્યારે ખાનમુસાએ જવાબમાં જણાવ્યું કે, શેઠ ! મારી લાયકાત આપના નોકર તરીકેની જ છે. લાયકાતથી વધુ સ્થાન-માન આપો, એ આપની ઉદારતા ગણાય, પણ એ ઉદારતાને હું ગ્રહણ કરી લઉં, એ મને તો ન જ શોભે. ભાગીદાર તરીકે તો એનું જ નામ શોભે કે, જે આ પેઢીમાં થોડાઘણા રૂપિયા પણ રોકી શકવા સમર્થ હોય !
શેઠે સમય જોઈને રહસ્ય પરનો પડદો ઉંચકી લેતા કહ્યું કે, ખાન મુસા ! તારા નામે તો પેઢીમાં ૧૬ હજાર રૂપિયા ક્યારના જમા છે. વ્યાજ સાથે એ રકમ હવે તો મોટી થઈ ગઈ હશે ? એનું રોકાણ
૬૪ @ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
