________________
તાનસેને એકદમ શાંતિથી જવાબ વાળ્યોઃ ભૂતકાળની એ ભૂલને આજ-અત્યારે કબૂલી લેતાં મારી આંખમાં આપ હવે પાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત સ્વીકારવાની સજ્જતાના સૂચક આંસુ જોઈ જ શકતા હશો ? બૈજુ ! આપના પિતાની હત્યાનો બદલો લેવા આપ જો મારું માથું માગવાઇચ્છતા હો, એ સહજ ગણાય, હત્યાના પાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત કરવા હું સામેથી કહું છું કે, આપ મારું માથું અત્યારે જ તલવારના એક પ્રહારથી ઉડાડી શકો છો.
તાનસેનને થયેલો આ જાતનો પશ્ચાત્તાપ બૈજુને વિચારમગ્ન બનાવી ગયો. એને થયું કે, તાનસેનનો માનભંગ થયો, એટલે ખરી રીતે વેરની વસૂલાત તો થઈ જ ગઈ ગણાય. તાનસેને આ રીતે અપરાધ કબૂલી લીધો, એથી મારી એ ફરજ બની જાય છે કે, મારે એની ક્ષતિને ક્ષેતવ્ય ગણી લઈને એને માફી બક્ષવી જોઈએ. હરિદાસજીની હાર્દિકભાવનાને આવકારતાં બૈજુ બાવરાએ આંસુ સારતી આંખે કહ્યું : તાનસેનજી ! તમારી આવી વિનમ્રતા જોઈને વેરની વસૂલાત થઈ ગયાના સંતોષથી છલકતા હૈયે હું આપને કહું છું કે, વીણાના તાર દ્વારા પણ વેરની વસૂલાત થઈ શકે છે, એવો નવ્ય અને ભવ્ય ઇતિહાસ હવે આજે લખવો છે. ચાલો, આપણે હરિદાસજીના ચરણે જઈએ, અને આવા સુવર્ણ ઇતિહાસના શ્રીગણેશ કરીએ.
ઇતિહાસ કહે છે કે, આ ઘટના બન્યા બાદ હરિદાસજીના વિદ્યાશિષ્ય તરીકે તાનસેન અને બૈજુ બાવરા વચ્ચે જે સ્નેહ-સગાઈ રચાઈ, એ આજેય તવારીખના તપ્ત પર અજર-અમર છે.
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ & ૪૭
