________________
હતા. એથી અજાણતા થઈ ગયેલી પોતાની એ અવહેલનાને અપરાધ ગણવાની તુચ્છ મનોવૃત્તિ એમનામાં નહોતી. ઉદાર મનના એમણે તો શરમથી ઝૂકી ગયેલા ચારણને સામેથી સત્કારતાં કહ્યું : કવિરાજ ચારણ! જે જગાએ રવિ ન પહોંચી શકે, ત્યાં પહોંચવાની પહોંચ તમારા જેવાને વરી હોય છે, એથી તમે “દેખો એવું ભાખો” એ અપરાધ ન ઠરે, એ તો અહેવાલમાં ખપે. જ્યાં ન પહોચે રવિ, ત્યાં પહોંચે કવિ ઉપરાંત તમે અનુભવી પણ છો, માટે સવારે તમારી સાથે સંવાદ-વાર્તાલાપ કરતાં મને એવો આનંદ થયો કે, નદીની નિર્મળતાની આવી ચિંતા ગામવાસી તરીકે સાવરકુંડલામાં કોઈને નથી અને ગીરના વાસી હોવા છતાં તમને કેટલા બધા મોટા પ્રમાણમાં છે ! તમારો આવો પ્રકૃતિ પ્રેમ મારી પ્રજાના હૈયે પણ વસી જાય, તો કેવું સારું ! આવી અપેક્ષાપૂર્વક હું તમારું બહુમાન કરવા ઇચ્છતો હતો, ત્યાં જ તમે સામેથી મળી ગયા. માટે ચાલો, હવે રાજસભામાં પહોંચીએ !
કુંડલાના ધણી તરફથી સામેથી આવા સત્કારસૂચક શબ્દો સાંભળતાં જ મરવા પડેલા ચારણના જીવમાં જાણે જીવ આવ્યો. દેવાળંદ તરત જ ઊભો થયો અને સામત ખુમાણના પગ પકડી લેતાં રડતી આંખે એણે કહ્યું : સાવરકુંડલા ઉપરાંત સુવિશાળ હૈયાના પણ ધણી ઓ ખુમાણ ! ભૂલ ગળી જવાની આપની ક્ષમા-ક્ષમતાનો જોટો જડવો જેમ મુશ્કેલ છે, એમ અપરાધ આચરવાની મારા જેવી કનિષ્ઠતાનો જોટો જડવોય મુશ્કેલ છે. જેને કોઈ જ સંતવ્ય ન ગણી શકે. એવો અપરાધ મેં કર્યો છે. પરંતુ આપે એને મન પર પણ લીધો નથી. આપની આવી દરિયાવદિલી તો દરિયા પાસે પણ સંભવી ન શકે. માટે મારે હવે શું બોલવું, એ જ મને સમજાતું નથી. બોલીને હું જે નહિ સમજાવી શકું, એ સમજાવટ થોડાઘણા અંશે મારી આંખનાં આંસુ ઠસાવી શકશે, એવો મારો વિશ્વાસ એળે નહિ જ જાય.
આટલું બોલીને ચારણની આંખ દડદડ કરતી આંસુધાર રેલાવવા
૩૨ જી સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
