________________
માંડી. એ આંસુધારમાંથી જાણે એવી અક્ષરાવલિએ આકાર ધર્યો કે, આવ્યો મોટી આશથી આફત ટાળવા કાજ,
જીભે મૂકી માઝ કમત્ય સુઝી કુંડલ ધણી.
આવી આંસુની ધારાવલિ વહાવતો ચારણ રાજસભામાં જઈ ઊભો. તોય એ આંસુધારમાં જ્યારે ઓટ ન આવી, ત્યારે સામંત ખુમાણે ચારણને ઊભા કરતાં કહ્યું : ઓ દેવીપુત્ર ! તમે કંઈ એવો અપરાધ આચરી નથી બેઠાં કે, આવો બળબળતો બળાપો કાઢવો પડે. તમે તો મારી નાવલી નદીને ગંગા જેવી પવિત્ર ગણવાની પ્રેરણાનું આજે ગાન કર્યું છે અને મને ચેતવ્યો છે. આ પ્રેરણાના પ્રતાપે હવે હું આ નાવલી નદીનું રખોપુ કરવા જાગ્રત રહીશ. માટે હવે આંસુ ભૂંસી નાખો અને તમે જે કામ માટે ખાસ અહીં આવ્યા છો, એ કામ અંગે બે બોલ બોલો.
ચારણે આંસુ લૂછી નાખતાં પોતાની વીતક કહી સંભળાવી ને ઉપસંહાર રૂપે એટલું જ કહ્યું : ખુમાણ ! મારા દીકરાના જાનમાં જાન હવે આપે જ પૂરવાનો છે. હું આમ તો જોકે આપનો અપરાધી છું, એથી આપની આગળ આવી આશા રાખવાનો મને કોઈ જ અધિકાર નથી, આમ છતાં મને નિરપરાધી ગણવાની ઉદારતા આપ દાખવી રહ્યા છો, ત્યારે મારી ભીડ ભાંગવા કાજે આપની સમક્ષ હાથ લંબાવવાની ધિઢાઈ હું કરી રહ્યો છું.
ચારણ દેવાનંદે લંબાવેલા હાથમાં સુવર્ણવૃષ્ટિ કરતાં સામંત ખુમાણે કહ્યું : ચારણ ! દીકરાની જાન રંગેચંગે લઈ જાવ, અને કસુંબો પણ પીતા જાવ. આ પછીય જ્યારે પણ જરૂર પડે, ત્યારે તમારા માટે મારા દરબારના દરવાજા ખુલ્લા જ છે. નાવલી નદીની પવિત્રતા-નિર્મળતા જાળવવા માટે તમે જે પ્રેરણા-પ્રદાન કર્યું છે, એની અવેજીમાં આ સુવર્ણદાન તો ફૂલ-પાંખડી જેટલુંય નથી. માટે ફરી વાર મને આવો લાભ આપવાની વિનંતી ધ્યાનમાં રાખીને વહેલા વહેલા પધારજો.
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ ૩૩
