________________
માથે સવાશેર” થઈને કોઈ પોતાના માથે પટકાય, એવી શક્યતા જ ન રહેવા દેવી હોય, તો કોઈ જ સંગીતકાર અકબરની સભામાં પગ મૂકવાનો વિચાર જ ન કરી શકે, એવી હવા ઊભી કરી દેવી જોઈએ અને એ હવા વાવાઝોડાની જેમ ચોમેર ફેલાઈ જવી જોઈએ.
આ જાતનો ફતવો સંગીતકારોની વિશાળ સૃષ્ટિને સમસમાવી ગયો, પણ એને કોઈ પડકારી ન શક્યું, એથી અકબરની સભામાં એકમાત્ર તાનસેનનું જ સામ્રાજ્ય સ્થપાઈ ગયું. તાનસેનના મનમાં ઊંડે ઊંડે એક એવો ભય ભમી રહ્યો હતો કે, કદાચ કોઈ સંગીતકાર મને પછાડે, એવો આવી જાય તો મારો બધો જ ગરાસ લૂંટાઈ ગયા વિના ન રહે. માટે મારે પાણી પહેલા પાળ બાંધવાની જેમ એવો કોઈ વ્યુહ અપનાવવો જોઈએ કે, કોઈ જ સંગીતકાર સ્વમે પણ અકબરના દરબારમાં પગ મૂકવાનું સાહસ જ ન કરે. આ બૃહ ફતવારૂપે ફેલાયો અને તાનસેનનું તાનમાન તાડની જેમ વધતું જ ચાલ્યું.
સૃષ્ટિનો આ તો નિયમ જ છે કે, રાવણ જેવા રાવણનું અભિમાન પણ ચૂરચૂર થઈ ગયા વિના નથી રહ્યું. આની પ્રતીતિ કરાવતો પ્રસંગ એક દહાડો બન્યો. ગુજરાતમાં આવેલા વડનગરમાં વસતો નાગર બ્રાહ્મણનો એક પરિવાર ભારતભ્રમણ માટે નીકળ્યો હોવાથી ફરતો ફરતો એક દહાડો દિલ્હી આવી પહોંચ્યો. સંગીતકળાનો વંશપરંપરાગત વારસો ધરાવતા એ પરિવારના મનમાં એવી એક ઇચ્છા જાગી કે, દિલ્હીની સભામાં સંગીતકળા દર્શાવીને અકબરને રીઝવીએ, તો પછી યાત્રા રૂપે ભારતભ્રમણ કરવું ઘણું સુગમ થઈ પડે ! તાનસેનની નામના કામનાના ઢોલ તો ન સાંભળવા હોય, તોય સંભળાઈ ગયા વિના ન રહે, એ રીતની ગર્જના સાથે દિલ્હીમાં ગાજી ચૂક્યા હતા, આમ છતાં વડનગરથી આવેલ આ નાગરપરિવાર રાજસભામાં સંગીતકારોના પ્રવેશ પર મુકાયેલી પાબંદીના ફતવાથી અજાણ હતો, એથી જ એના મનમાં એવો વિચાર જાગ્યો હતો કે, અકબર જો રીઝી જાય, તો જરૂર ઇનામ
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ @ ૩૭
