________________
વીણાના તાર દ્વારા વેરની વસૂલાત
૪
સમ્રાટ અકબર, સંગીતકાર તાનસેન અને સ્વરસ્વામી ગુરુ હરિદાસજી – આ નામો ઇતિહાસ-પ્રસિદ્ધ હોવા છતાં પણ આ ત્રણની સાથે જ સંબંધિત બૈજુ બાવરાનું ચોથું નામ ઓછાએ સાંભળ્યું હશે ? બૈજુના નામથી પરિચિત વ્યક્તિ માટે પણ બૈજુ અને તાનસેન વચ્ચે સંપર્ક કઈ રીતે સ્થાપિત થયો, એ અંગેની રોમાંચક વાતોની માહિતી હોવી તો લગભગ અસંભવિત જ ગણાય. જાણવા જેવો એ ઇતિહાસ છે.
કોઈ પણ ક્ષેત્રે સિદ્ધિ મળવી સહેલી નથી, સિદ્ધિ મળ્યા બાદ એની પ્રસિદ્ધિની પાત્રતા પુરવાર કરી આપવી, એ તો જરાય સહેલી બાબત નથી. સિદ્ધિ-પ્રસિદ્ધિ મળી ગયા બાદ મોટાની કૃપાય મળી જાય, તો એ કૃપાને પચાવી જાણવા માટે તો કોક વિરલો જ સફળ બની શકે.
સંગીતગુરુ હરિદાસજીની ભાવના અને ધારણા તો એવી જ હતી કે, તાનસેન આવી વિરલની કક્ષાને શોભાવનારો સંગીતકાર બને. આવી ભાવનાપૂર્વક એમણે તાનસેનના સંગીતાધ્યયન પાછળ ઠીક ઠીક પરિશ્રમ ઉઠાવેલો. આની ફલશ્રુતિ રૂપે તાનસેન સિદ્ધિ-પ્રસિદ્ધિનો સ્વામી પણ બની ચૂક્યો હતો. પરંતુ એક દિવસ હરિદાસજીએ બૈજુની વીતક જાણી, ત્યારે જ એમને ખ્યાલ આવ્યો કે, તાનસેન માટે પોતે જે ધારણાભાવના રાખી હતી, એને તો તાનસેને માટીમાં મિલાવી દીધી હતી. એથી ગુરુ તરીકે એમનું અંતર રડી ઊઠ્યું. અને બૈજુના માધ્યમે એમણે
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ @ ૩૫
