________________
પોતાની પર વીજળી તૂટી પડ્યા જેવો સખત આંચકો ને આઘાત અનુભવ્યો. ચારણને થયું કે, ધરતી જો મારગ આપે, તો અત્યારે ને અત્યારે જ પૃથ્વીના પેટાળમાં સમાઈ જવું !
સૌ જેને સામત ખુમાણ તરીકે આદરભરી આંખે આવકારી અને અવલોકી રહ્યા હતા, એ સામત ખુમાણમાં અને સવારે નદી કિનારે પોતે જે માણસને ગંદકીના ગાડવા તરીકે ધિક્કાર્યો હતો, એમાં કોઈ તફાવત ન પકડી શકાયો. ત્યારે ચારણના ચિત્તમાં એક પ્રાસ્કો પડ્યો : કુંડલાના આ ધણીમાં અને મેં સવારે જેને ગંદકીનો ગાડવો ગણ્યો, એ માણસના આકારમાં તો કોઈ જ ફેર નથી. તો મેં જેની તરફ મશ્કરીનાં સણસણતાં બાણ છોડ્યાં, એ શું સામત ખુમાણ પોતે જ હશે ? તો તો હવે ભારે થઈ જવાની ! પાંચ તોલા સોનું મળવાની આશા તો દૂર રહી, પરંતુ મારે મારું આ માથું ગુમાવી દેવાનો સમો તો નહિ આવે ને ?
ચારણની મનોવેદનામાં ઓર વધારો થયો : ખરેખર, હું એક નંબરનો અક્કરમી છું અને કપાળનો મારો પડિયો કાણો છે. એથી જ અક્કરમી એવા મને નાવલીના નીરની નાહકની ચિંતા થઈ અને જેઓ કુંડલાના ધણી સામત ખુમાણ પોતે જ હતા, એમને રખડેલ કોઈ આદમી સમજીને એમની મશ્કરી કરવાની કુમતિ મને સૂઝી. આમ ચારણ પોતાના દુર્ભાગ્યને ભાંડતો ભાંડતો પોતાનું મોં છુપાવી રહ્યો.
ચારણ જેમ સામત ખુમાણને ઓળખી ગયો હતો, એમ ખુમાણ પણ ચારણને ચહેરા પરથી ઓળખી ગયા હતા અને સવારનો સંવાદ એમને સાંભરી આવ્યો હતો. એથી એમને એવી પાકી પ્રતીતિ થઈ આવી છે, જેણે મને સવારે ગાળો ભાંડવામાં બાકી રાખ્યું નહોતું, એ જ આ ચારણ છે. સામત ખુમાણ સિવાય બીજો કોઈ હોત, તો ત્યારે ને ત્યારે ચારણની ચામડી ઉતરડાવવાનો હુકમ છોડત. પણ આ તો ખુમાણ હતા. આ તો કુંડલાના ધણી હતા. આ તો મોટા મનના માનવી
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧ ૭ ૩૧
