________________
કકળી ઊઠેલા ચારણે વળતી જ પળે કોઈ જાતનો વિચાર કર્યા વિના ગડ-ગૂમડના ગાડવા જેવા એ માણસને ઉદ્દેશીને ગાળો ભાંડતાં કહ્યું :
“ગંદકીના ઓ ગાડવા ! હું કંઈ આ ધરતીનો રહેવાસી નથી, હું તો પરગામથી પ્રવાસ ખેડીને આવી રહ્યો છું. છતાં તું જે રીતે તારી કાયાની ગંદકીને, દૂધ જેવી નિર્મળ આ નદીમાં ઠલવી રહ્યો છે, એ જોતાં મારું કાળજું કપાઈ રહ્યું છે. નદીના આવા નિર્મળ નીરને ડહોળતાં તારો જીવ કઈ રીતે ચાલે છે?
અંતરનો ધખારો ચારણે શબ્દરૂપે પ્રગટ કર્યો, બીજો કોઈ હોત, તો આગ ઝરતા આવા શબ્દો સાંભળીને ગરમ થઈ ઊઠત અને બે વચ્ચે ભડકો ભડભડી ઊઠત. પણ આવા શબ્દો સાંભળીનેય નદીમાં નાહી રહેલો પેલો શાંત જ રહ્યો, અને ઉપરથી એણે શાંતિપૂર્વક પૂછ્યું :
પરગામથી આવો છો, એમ ? પ્રવાસ તો સુખપૂર્વક થયો ને? સાવરકુંડલામાં શા કામે આવ્યા છો ?' આ રીતે પૃચ્છા ચાલુ રાખીને ગડ-ગૂમડ ધોવાનું કામ ચાલુ જ રાખનાર પર ચારણનો ગુસ્સો બેકાબૂ બનીને ઠલવાયો : આમ મારી ખબર-અંતર પૂછી રહ્યો છે, પણ આ નદીનું ધનોતપનોત નીકળી રહ્યું છે, એનું શું? મારી નહિ, પણ આ નદીની ચિંતા કરીને નદી બહાર આવીને ગડ-ગૂમડ સાફ કર, તો માનીશ કે, તે મારી પર બહુ ઉપકાર કર્યો. મને તો એમ થાય છે કે, નદીમાં નહિ, ગડ-ગૂમડની ગંદકી તું મારી પર ઠલવી રહ્યો છે ! એટલે જ મારું કાળજું કપાઈ રહ્યું છે, માટે “ભઈ-બાપા” તરીકે સંબોધીને તને કહું છું કે, તું નદીમાંથી બહાર નીકળી જા. પછી તું પૂછીશ, એટલા જવાબ આપવાની મારી તૈયારી છે.
પેલો માણસ પણ આજે જાણે મશ્કરીએ ચડ્યો હતો. એણે કહ્યું : આ તો રોજનો મારો ક્રમ છે. તમારું કાળજું કપાય, એટલા માત્રથી કંઈ મારે મારો રોજનો ક્રમ થોડો જ તોડવો? માટે હું મારું કામ કર્યા કરું છું. તમે મને જવાબ આપ્યા કરો.
૨૮ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૧
